ชุมชนบานพันเสา นอมนำศาสตรพระราชารักษาสิ่งแวดลอมและเกษตรอินทรีย

เทศบาลตำบลพันเสา อำเภอบางระกำ จังหวัดพิษณุโลก

ชุมชนตนแบบแหงความดี

จังหวัดพิษณุโลก

การทำความดนีั้น ยากและเห็นผลชาแตก็จำเปนตองทำ เพราะหาไมความชั่ว

ซึ่งทำไดงายจะเขามาแทนที่และจะพอกพูนขึ้นอยางรวดเร็ว โดยไมทันรูสึกตัวแตละคนจึงตองตั้งใจ และเพียรพยายามใหสุดกำลัง

ในการสรางเสริมและ สะสมความดี

พระราชดำรัสของ พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช

สารบัญ

ประวัติความเปนมาของหมูบานพันเสา

ที่มาของปญหาและแนวทางในการแกไข

ยุทธศาสตรสำคัญในการดำเนินงาน

ศาสตรพระราชาพัฒนาสูความสำเร็จ

สรุป

611

12

20

22

ตามท่ีรัฐบาลมีนโยบายท่ีจะใหทุกภาคสวนดำเนินการตามหลักปรัชญาของ เศรษฐกิจพอเพียง เพ่ือสรางความรูความเขาใจใหเปนไปในทิศทางเดียวกัน และ ไดดำเนินงานตามแผนยุทธศาสตรการบูรณาการการขับเคลื่อนการพัฒนาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง ในแตละยุทธศาสตร ไปแลวนั้น

ในภาคการเกษตรและชนบทซึ่งเปนคนกลุมใหญของประเทศ ไดจัดใหมี โครงการชุมชนตนแบบแหงความดี 76 ชุมชน จากทั่วประเทศเปนการทำงาน ในพื้นที่ เพื่อรับทราบปญหาและความตองการที่แทจริงของเกษตรกรชนบทใน หมูบานตางๆ เพ่ือสรางการกระบวนการเรียนรูรวมกัน โดยมีการนำหลักปรัชญา ของเศรษฐกิจพอเพียง ไปประยุกตใชในการดำเนินชีวิตเพื่อสรางความสมบูรณ พูนสุขใหกับประชาชนอยางยั่งยืน สูการปฏิบัติไดจริง และเห็นผลอยางเปน รูปธรรม

ในภาคการศึกษาเกิดศูนยการเรียนรูตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียง เพื่อบมเพาะเยาวชนในสถานศึกษาตางๆ

บทนำ

76

ในป พ.ศ.2553 เกษตรกรในพื้นที่พันเสา อำเภอบางระกำจังหวัดพิษณุโลก ประสบปญหาการใชสารเคมีทางการเกษตรและการขาดที่ดินทำกินบุกรุกที่ดินสาธารณะ ปญหาราคาขาวตกต่ำ ปญหาเหลานี้ทางเทศบาลตำบลพันเสา โดยการนำของนายสมนึก เสือคลาย นายกเทศมนตรีตำบลพันเสา ในฐานะเปนผูนำพื้นที่ ไดเล็งเห็นปญหาความเดือดรอน จึงไดเขามารวมคิดและแกไขปญหาความเดือดรอนของประชาชนในพื้นที่ยึดหลักยุทธศาสตรสำคัญในการดำเนินงาน โดยการนอมนำศาสตรของพระราชา ตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงของในหลวงรัชกาลที่ ๙ มาใชในการแกไขปญหา

ประวัติความเปนมาของหมูบานพันเสา เดิมมีคนฟนเสา แลวเอามาทิ้งไวที่หมูบานเปนจำนวนมากฟนเสาไมมาทิ้งกันเรื่อยๆ เขา ชาวบานก็ขนานนามวา ชุมชนฟนเสา ตอมาก็ออกเสียงเพี้ยนมาเปนพันเสา โดยพื้นที่เปนที่ราบลุมเปนพื้นที่เกษตร มีจำนวน 11 หมูบาน และมีจำนวนประชากร 6,000 กวาคน โดยสวนใหญจะยึดอาชีพเกษตรกรประกอบอาชีพทำนาเปนหลัก

ที่ตั้งและอาณาเขตตำบลพันเสา เปนตำบลหนึ่งของอำเภอบางระกำ อยูทางทิศใตของอำเภอบางระกำตามทางหลวงจังหวัด ถนนสายปลักแรด-หนองประดู โดยอยูหางจากอำเภอบางระกำประมาณ 12 กิโลเมตร และหางจากจังหวัดพิษณุโลกประมาณ 40 กิโลเมตร และมีเขตติดตอกับจังหวัดพิจิตร มีเนื้อที่ประมาณ 46,075 ไร หรือ 73.72 ตารางกิโลเมตร

อาณาเขตติดตอทิศเหนือ

ทิศใตทิศตะวันออกทิศตะวันตก

ติดตอ ตำบลปลักแรด อำเภอบางระกำ จังหวัดพิษณุโลก ติดตอ ตำบลวังโมกข อำเภอวชิรบารมี จังหวัดพิจิตร ติดตอ ตำบลบอทอง อำเภอบางระกำ จังหวัดพิษณุโลก ติดตอ ตำบลหนองกุลา และตำบลปลักแรด อำเภอบางระกำ จังหวัดพิษณุโลก

สภาพภูมิประเทศ มีพื้นที่สวนใหญเปนที่ราบลุมลาดเอียงไปทางทิศใต มีที่ราบประมาณ 7 เปอรเซ็นตของพื้นที่ทั้งหมด พื้นที่สวนใหญเหมาะแกเพาะปลูกและเลี้ยงสัตว มีคุณภาพของดินคอนขางสมบูรณ เมื่อถึงฤดูฝนน้ำจะไหลบาทวมไรนา แตเมื่อถึงฤดูแลงจะขาดแคลนน้ำเพื่อการเกษตร และมีแหลงน้ำตามธรรมชาติอยูจำนวนมาก

สภาพสังคม สภาพสังคมของชาวบานตำบลพันเสาเปนสังคมแบบชาวพุทธอยูกันอยางเรียบงายชาวบานตางพึ่งพาอาศัยกัน มีความเอื้อเฟอเผื่อแผกันเหมือนญาติพี่นอง มีศาสนาเปนศูนยรวมจิตใจของชาวบานในตำบล

98

ตำบลพันเสาอำเภอบางระกำ

จังหวัดพิษณุโลก

1110

ตำบลพันเสา อำเภอบางระกำ จ.พิษณุโลก เปนตำบลหนึ่งที่ประชากรสวนใหญมีอาชีพเกษตรกรรม รอยละ 80 ทั้งการปลูกพืชและเลี้ยงสัตว เชน การปลูกขาว ขาวโพด ถั่ว ออยและผลไมตลอดจนการเลี้ยงโค สุกร ไก อยางไรก็ดีการทำเกษตรบางชนิดก็มีการลงทุนสูงทำใหเกษตรกรมีหนี้สินและไดผลตอบแทนนอยอันเปนผลมาจากการนำสารเคมีทางการเกษตรมาใช เพื่อเพิ่มผลผลิตทำใหตนทุนในการผลิตสูง และผลที่ตามมาก็คือ สภาพสิ่งแวดลอมเกิดการปนเปอนของสารเคมี ทั้งในดานผลผลิตการเกษตร รวมถึงการปนเปอนในดินน้ำและอากาศ นอกจากนี้ยังมีการใชพลังงานสำหรับการประกอบอาชีพเกษตรกรรมที่ตองนำเขาจากภายนอก ซึ่งมีผลทำใหตนทุนสูงขึ้นดวย

นายสมนึก เสือคลาย นายกเทศมนตรีตำบลพันเสา เลาวาชาวบานในตำบลพันเสามีฐานะยากจน พื้นที่ในการทำนาก็ไมมีเราจึงนำคนสวนใหญที่ไมมีพื้นที่มาทำเกษตรในพื้นที่ที่จัดสรรใหชวงแรกก็ลมลุกคลุกคลานกัน เราก็ใหการสนับสนุนทุกเรื่องขุดบอปลาให และแบงจัดสรรที่ใหเปนแปลงคนละงาน บางคนที่มีศักยภาพก็แบงใหทำกินไป 2 งาน เพราะวารัฐบาลมีแนวคิดไมใหเราปลูกนา เพราะน้ำไมมี เราจึงตองเปลี่ยนวิธีคิดจากชาวนาใหเปลี่ยนมาเปนชาวไรแทน โดยนอมนำเศรษฐกิจพอเพียงของพระบาทสมเด็จพระเจาอยูหัว รัชกาลที่ ๙ มาเปนหลักปฏิบัติปรับใชในพื้นที่ของเรา ซึ่งไดผลดีปลูกทุกอยางใหเกษตรกรปลูกทุกอยาง เอามากินมาใช สวนที่เหลือก็สงขาย ซึ่งที่ผานมาไดผลดีเกินคาด ตามที่ไดตั้งเปาหมายไว

หลังจากประสบความสำเร็จแลว จึงไดขยายไปทั้งตำบล ซึ่งตอนนี้ผักของตำบลพันเสา โดยชาวบานลงทุนเอง เราในฐานะหนวยงานราชการ ไดสนับสนุนเรื่องวิชาการเกี่ยวกับดานเกษตรหลายๆอยางใหกับเกษตรกร แตเรารณรงควาตองปลูกผักปลอดสารพิษ หามใชสารเคมีเปนอันขาด

ที่มาของปญหาและแนวทางในการแกไข

1312

ยุทธศาสตรสำคัญในการดำเนินงาน โดยการนอมนำศาสตรของพระราชาตามหลักปรัชญาของเศรษฐกิจพอเพียงของในหลวงรัชกาลที่ ๙ มาปรับใชตามหลักเกษตรทฤษฎีใหม ซึ่งมีอยูใน 3 ขั้นตอน คือ

ขั้นตอนที่ 1 การจัดการพื้นที่เกษตรกรรมในระดับครัวเรือนใหสอดคลอง พออยู พอกิน เลี้ยงตนเองไดโดยใชที่ดินสาธารณะของตำบล พื้นที่ 25 ไร ผานกระบวนการประชาคมหมูบาน คัดเลือกผูที่ยากจนมีรายไดนอยไมมีที่ดินทำกินเปนของตนเอง จำนวน 25 ราย แบงพื้นที่สำหรับเลี้ยงปลาปลูกผักปลูกขาว โรงเรือนทำกอนเชื้อเห็ดและเพาะเห็ด ซึ่งเกษตรกร 1 ราย จะมีพื้นที่ทำกินประมาณ 1-2 งาน ที่สำคัญคือปลอดภัยจากสารเคมีทางการเกษตร มีการผลิตปุยอินทรียและน้ำหมักชีวภาพ สารปองกันศัตรูพืชจากธรรมชาตินำมาใชในการปลูกผักเพื่อความปลอดภัยทั้งเกษตรกรผูผลิตเองและผูบริโภค

นายรอน สุขเมือง ประธานกลุมวิสาหกิจ บอกวา หลังจากที่ทางเทศบาลตำบลพันเสา ไดสนับสนุนความรูในการทำเกษตรอินทรีย และชวยเหลือเรื่องงบประมาณ ทำใหคุณภาพชีวิตความเปนอยูดีขึ้น ทำใหทุกวันนี้มีที่ดินทำกิน มีรายไดเดือนละประมาณ 20,000 บาท รายไดขั้นต่ำเฉลี่ยวันละ 200-300 บาท การทำเกษตรแบบนี้ถาคนไหนขยันก็จะมีเงินเยอะ ถาหากใครไมขยันก็จะมีรายไดนอยหนอย ดังนั้นเกษตรกรทุกคนจึงตองเปนคนขยัน

ยุทธศาสตรสำคัญในการดำเนินงาน

ขั้นตอนที่ 2 การรวมกลุมในรูปของสหกรณรวมมือกันในการผลิต การจัดการตลาด การรวมกลุมในการผลิตเพื่อสรางความเขมแข็งสอดคลองกับการทำการเกษตรแปลงใหญ ดานพืชผักตามนโยบายของรัฐบาล รณรงคพื้นที่การปลูกขาว ใหหันมาปลูกพืชใชน้ำนอย อายุสั้น สรางอาชีพมีรายไดสามารถพึ่งตนเองได มีคุณภาพชีวิตที่ดีขึ้น เกิดการเรียนรูและการมีสวนรวมของประชาชน

ขั้นตอนที่ 3 ติดตอประสานงานกับหนวยงานภายนอก เพื่อจัดหาทุน ความรูวิชาการ ความรูเทคโนโลยีจากหนวยงานภาครัฐและภาคเอกชน มาพัฒนาในกระบวนการผลิต พัฒนาคุณภาพชีวิตโดยการสนับสนุนจากเทศบาลตำบลพันเสา ในสวนของการจัดการไฟฟา ระบบน้ำ ปจจัยการผลิตเบื้องตน และยังมีหนวยงานราชการ รวมถึงสถาบันการศึกษามาสนับสนุนการสงเสริม ไดแกมหาวิทยาลัยนเรศวร มหาวิทยาลัยราชภัฏพิบูลยสงคราม ที่ใหการสนับสนุนดานวิชาการหนวยงานในสังกัดกระทรวงเกษตรและสหกรณเขามาดูแลในเรื่องของคุณภาพดี เมล็ดพันธุผักและโรคพืช รวมไปถึงงบประมาณในสวนของกระบวนการผลิต ออกแบบตราสัญลักษณ โลโกบรรจุภัณฑ และจัดทำระบบสอบทานยอนกลับของผลผลิต คิวอารโคช ที่บงบอกถึงแหลงผลิตเกษตรกรผูผลิต รวมไปถึงชองทางการติดตอสั่งซื้อ อาคารบรรจุสินคา ไดรับการสนับสนุนจากมูลนิธิจิราธิวัฒน ในเครือเซ็นทรัล

มีปริมาณการผลิต 3,000-3,500 กิโลกรัม ตอครั้ง จำนวน 3 ครั้งตอสัปดาห ภายใตตราสัญลักษณสหกรณการเกษตรเพื่อการตลาดอาหารปลอดภัย กรีนมารเก็ต พิษณุโลก จำกัด และผานการรับรองมาตรฐานกระบวนการผลิต GAP มีสัญลักษณของกระทรวงเกษตรและสหกรณ เปนเครื่องหมายรับรองคุณภาพ

1514

1716

การพัฒนาตอยอดผักปลอดสารพิษของตำบลพันเสา ถือไดวาประสบความสำเร็จเปนที่สนใจและไดรับการยอมรับจากประชาชนทั่วไป มีความมั่นใจในความปลอดภัยนำไปวางจำหนายในหางสรรพสินคาชั้นนำอยาง เชน ท็อปซูเปอรมารเก็ตโรงพยาบาล สถานที่ราชการและมหาวิทยาลัยในพื้นที่ จนทำใหผลผลิตที่ออกมา ไมเพียงพอตอความตองการของยอดสั่งซื้อ จึงไดพัฒนากิจกรรมเกิดการขยายผลไปยังกลุมอื่นๆของพื้นที่ตำบลพันเสาทั้ง 11 หมูบานและตำบลขางเคียง เกิดการรวมกลุมมีการกอสรางโรงเรือนระบบปด เพื่อเปนศูนยเรียนรูในการทำการเกษตร เพื่อเปนแบบอยางขยายผลใหหนวยงานของทหารไดปลูกผักปลอดสารพิษ และสงผลผลิตที่ไดกลับเขามายังกลุมและไดสงเสริมความรูเพิ่มผลผลิตใหเกษตรกรใหเพียงพอตอความตองการของตลาด

จากการดำเนินงานที่ผานมา จนถึงปจจุบัน ถือไดวาประสบผลสำเร็จอยางเปนรูปธรรม สามารถสรางอาชีพและรายไดใหเกษตรกร ใหมีรายไดเฉลี่ยอยูที่15,000-20,000 บาท ตอครัวเรือน ชวยลดปญหาแรงงานออกนอกพื้นที่ สรางความเขมแข็ง ความมั่นคงในชุมชนและประเทศชาติอยางยั่งยืน

“เศรษฐกิจพอเพียงเปนเสมือนรากฐานของชีวิต รากฐานความมั่นคงของแผนดิน

เปรียบเสมือนเสาเข็มที่รองรับบานเรือนตัวอาคารไวนั่นเอง สิ่งกอสรางจะมั่นคงไดก็อยูที่เสาเข็ม แตคนสวนมากมองไมเห็นเสาเข็ม

และลืมเสาเข็มเสียดวยซ้ำไป”

พระราชดำรัสของพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช

1918

ศาสตรพระราชาพัฒนาสูความสำเร็จ จากปญหาของชุมชนบานพันเสา ดังกลาว นำมาซึ่งการแกปญหา คือ ลดปริมาณการใชสารเคมีในการทำเกษตรกรรม ใหเปนความยั่งยืนของชุมชน การบริหารจัดการใหเกษตรกรมีความสามารถในการประกอบอาชีพ ในรูปแบบธุรกิจชุมชนที่ครบวงจรเพื่อพัฒนาใหเปนหมูบานตนแบบเกษตรอินทรีย เริ่มตั้งแต

1. การจัดตั้งกลุมเกษตรกรการทำปุยหมักชีวภาพอัดเม็ด 2. กลุมผูเลี้ยงสุกรและโคในชุมชน 3. กลุมเพาะปลูกพืชผักสวนครัวและพืชสมุนไพรและการแปรรูป 4. การจัดตั้งโรงงานผลิตอาหารสัตวชุมชน 5. การผลิตพลังงานทดแทนไบโอดีเซล (จัดตั้งปมชุมชน) การผลิตถาน ถานอัดแทง และน้ำสมควันไม 6. การปลูกผักปลอดสารพิษ การทำนาขาวอินทรีย 7. การจัดตั้งตลาดสีเขียวในตลาดชุมชนบานคลอง

2120

2322

ขอบคุณขอมูล :1. นายสมนึก เสือคลาย นายกเทศมนตรีตำบลพันเสา โทร. 0 5536 52502. เทศบาลตำบลพันเสา อำเภอบางระกำ จังหวัดพิษณุโลก โทร. 0 5536 52503. นางสุกัญญา จันทรสิงห ผอ.สำนักสาธารณสุข เทศบาลนครพิษณุโลก โทร. 08 1973 5559

ขณะนี้ หมูบานพันเสา ไดเปนหมูบานตนแบบในการทำเกษตรอินทรียและการใชพลังงานทดแทน สำหรับการศึกษาดูงานและฝกงาน สิ่งสำคัญที่สุดประการหนึ่ง คือชาวบานไดรับการยกระดับคุณภาพชีวิต ดานรางกาย จิตใจ และเกิดความมั่นคงทางเศรษฐกิจของชุมชนพันเสา เกิดการสรางงาน สรางรายได และหันมารักและใสใจในชุมชนของตนเองมากขึ้น อันจะเปนการแกปญหาชุมชนทั้งทางดานเศรษฐกิจ สังคมและสิ่งแวดลอมอยางยั่งยืน ซึ่งทั้งหมดนี้คือปณิธานความดีของชาวตำบลพันเสา ซึ่งไดนอมนำศาสตรพระราชามาใชจนเกิดเปนผลสำเร็จ

สรุป

ชุมชนตนแบบแหงความดีจังหวัดพิษณุโลก