ترجمان

دوکتور ابوذرطائزي

ایس.بی.بی.ایم

( ډسټنکشن)ایچ.پی.ایس.ایم.ایم

صحتمتخصص اولسې

نوښارضلع معلوماتونظام صحت د کوارډینیټر

کستانپا خیبرپختونخواه صوبه

تیاښدہ ایبوال وائرس پہ حقلہ دروغ آو ر

(٢٠١٤ے شوی پہ شلم اکتوبر کال ړتازه ک)

سیمینار دہ پوھے آو خبرداری

څانګهکدونہ پوھنتون ده طب د

دہ پیشکولو خاکہ

(میدیکل ما یکرو بیا لوجی)پروفیسرالگبہ : :پیجنگلو

( کمیونیتی مدیڈ یسن)ایم اے کنا : دوکتور : ایپی دیمیا لوجی

(ھیما تالوجی)دوکتورایچ بیلو مانگہ : عالج

(یسنډکمیونیتی مدی)فریدی .دوکتوراے : زان ساتل

وائی الیگبہ.پروفیسراو : خالصہ

پېژندګلوی

بہ ګالپروفیسر او وائی

ہ ګسانمایکرو بیا لوجی یکل ډمی

د ایبوال د نسل واال وائرس جوڑ خت او مشادہ

پېژندګلوی

او اکثر وژونکئ .،بل کس تہ زر لگیدو نکے یرشیبر ډد ایبوال وائرس او یامبو ( سوڈان)په زاره ښک١٩٧٦پہ کال ل ځومبی ړودا په .مرض دے

اول دا دوه قسمه وائرس وو چہ یوتا .شوے وو ښکارهکے ( کانگو)کو د دے وائرس قدرتی ٹکانہ ھڑو .سودانے آو بلته زائری نوم ورکڑے شو

د دے وائرس دریم قسم د یو مڑی په معا ئنہ کی .معلومہ نہ شوه

کی رامعلوم شیوے ١٩٩٤دا په کوٹ دی لوری کئ پہ کال .رامخا مخ شو او سلورم قسم په یوگنڈه کی او موندے شو کوم تہ چی بنڈی بوگیو قسم .وو

خبره ده ٢٠٠٨د د کال .ویلے شی

یو بل قسم ھم د امریکے د ور جنیا عسکری لیبا ٹرائی کی پہ یو مڑی کی ولیدے شو دا پنزم قسم وائرس وو ،دا مڑے د فلپا ین نا معا ینے تا را لیگلے

دے قسم ته رستون .کی شوی وو ٢٠٠٨شوے وو د اتفاقی مندل ھم پہ کال .قسم ویلے کیگی

پېژندګلوی

تړون لری کوم ټولوویروسوسره ابوالویروس داغه

چه وېنه بیونکی تبه کوی لکه الساھیمریجک

.تبه،زیړه تبه،مربرګ اوډینګی

داټول ویروس په بدن یوخاص قسمه دوینے داغونه

ښکاره کوی،ځکه دے ته ھیمریجک ویروس وائ

ابوالویروس په ھر مر یض کښ وینه نه بهیګی ځکه

ھیمریجک ټکے دے ویروس نه ویستلے شوے

پېژندګلوی

داویروس دمشکلوجراثیموپه څلورمه درجه کښی شمارلے کیګی

دےدخاندان فیلووائرډۍ،جینس .اے ویروس دے-این-دالکه په ګتئ کښے بند ار

ابوالوائرډۍ، اوپه ترتیب کښې مونو نیګا ویریل سره تعلق لري

په پنځوکښے څلور قسمه ویروسه په انسان کښ مرض کو لے شی

:دا دی اغا ویروس چه په انسان کښی د مرض سبب ګرځی

زیری ایبوال ویروس-١

سوډان ایبوال ویروس-٢

نوم یے کوټ ډی لوری ایبوال ویروس پخوانے تا ئ ځنګلې ایبوال ویروس چه -۳

دے

او بنډی بیګو ایبوال ویروس-۴

پېژندګلوی

او .په انسان کښ څه قسم مرض کولے نه شی ویروس ریسټون

دا په مشرقی ایشیا کښ مندل کیګی

د فیلوویریډۍ دوه قسمه نور ممبران ھم دۍ لکه ماربرګ او

کیواویروس چه پکښے ماربرګ ھم دومره خطرناک دے ومره

چه ایبوالدے

مرګونه %٩٠نه واخله تر % ۵٠د ایبوال مختلف قسمه سټرینز

کولو طاقت لرئ

دټولونه زېات وژونکے زیري سټرین دے

پېژندګلویپه وسطې اومشرقی افریقه کښ یو سو وبګانے راغلےخوداټولے به په یوسو

.میاشتوکښ قابوشوے

خلقوته دامرض ٢۳٨٧په ټولو تیرے شوو،وباګانو کښ په مجموعي طور

.شوی وومړئ کسان ١۵٩٠پکښ لګیدلےووچه

خلق ( ۴٠٠٠)دعالمې اداره صحت مطابق په اسني وباء کښ ټول څلورزره -خلق مړه شیوېدې ( ٢٠٠٠)مرضیان شوي وو چه پکښ دوه زره

دا وبا دافریقےپه شپږو، والیتونوکښ خوره ده یعنئ په اوس لوري،ګیونئ اوعوا مۍ جمهوریه کانګو-نایجیریا،الئبیریا،سنیګال،کوټ ډۍ

پېژندګلویدےداویروس دبارانې ځنګلو په ځنا وروکښ میندل کیږې او انسان ته د

ورونه دوینے یا نورو رطوبطونوپه ذریعه لګئ ځنا

خود دا دھواپه ذریعه نه خوریږۍ .او دغه شان بیا د یوکس نه بل ته لګۍ

.الړو د وړو،وړو څاڅکوپه ذریعه خوریدے شې

په اسنئ وباءکښ داخبره ولیدےشوه چه سړے کله د دے ویروس سره

پس دمریض په بدن دمرض نښے شپږورزے -څلورمخ شې نو

دےو باګانو زپلۍ شوي ملکونوته مالې ا و ځانۍ ډیر .راسرګندي شې

.تآوان ورکړو خصوصا چه دےمرض چنګه د صحت وګړی اوو ژل

داھم کتلےشوی دې چه دافریقه په اغه سیمو کښ ھم سیرو پازیټیو یټئ اوکتل شوه چرته چه دا وباء ال رسیدلے ھم نه ده

پېژندګلوی

د دے ویروس ال تراوسه پوري قدرتې ډیرا نه ده مندلے شوے

خو دا خبره دفکروړده چه دا ویرس دمیووپه ښاپیرک کښ بغیر

دڅه ناجوړتیا کتل کیږئ او د دے مشاھدےپه وجه دا ګنړلے کیږۍ

چه ھم دا ښاپیرک د د ےویروس قدرتي ټکانه ده

په بیزوګانو او شادوګانو کښ دا ویروس ډیرزیات مرګونه کوئ

ځکه بیزوګانے او شادوګانے د دے قدرتې ډیرا نه ګنړل کیږئ

ځنګلی سوور اوشکونړ د چه څو، شواھد داسےھم شته دڅه له قبله . دے ویروس قدرتي ټکانه ګنړلے شوے ده

پېژندګلوی

پېژندګلوی

دا ویروس وړومبے په ډنډریټک او میکروفیج باندے حمله . اکړې او دغه شان دبدن مدافعتې نظام دھوکه او ګنګس کړئ

ده دےویروس بیابیا راپیداکیدلو په جواب کښ ړۍ وجودثائټوکائنزاو داینټۍ باډیز یوزبردست پیداوار شروع ک

اوھم دغه طوفان .وئلے شې" دثائټو کائنزطوفان"کم ته چه داجواب دومره سخت وی .دمرض دنښوتکلیفونو سبب ګرځئ

چه دوینے نالئ اشلیږۍ اوپه وجودکښے د نینه او بهروینه په جسم دستونونه دمریض دډیروالټواود .رابهیدل شروع شی

کښ د ابواو مالګو سخت کمے راشئ بلډ پریشر کم شۍ او مریض مړ شۍ

پېژندګلوی

دویروس دیووالیت نه بل ته دکمزورو سرحدونوله کبله .رسیدلے دےاوپه میاشتو روان دے

دے وباء ټولے پیشنګوي دروغ کړې دئ او دا پته نه لګې چه دابه کله او څه رنګ ختمیګۍ

دکارنل پوھنتون پروفیسرلینګوک وائ چه مونګ یوبل سره مونګه په دےمجببوره یوچه دخپل .ډیر ګنډلئ اوسیګو

کار،روزګار،دخپلو خپلوانوپښتنه کولواودخوراک دپاره دیوبلاوځمونګه ده دےمجبورئ نه دےویروس ډیره .سره مالوشودا،ویروس ډیرزیات،تباه کوونکے ویروس دے.فایده واخسته

پېژندګلوی

ده دے مرض دپاره ھیڅ قسم دارودرمل او،واکسین یوه خبره خوداوه .اګرچه په دے طرف تحقیق جارۍ دے.نشته

چه دامرض ډیرعام نه وواو دویم دا چه دا د افریقے په ډیرخواروملکونوکښ وو،نوځکه پکښے دومره پیسےنه

وےچه لویو لویو دواسازو کارخانوته پکښے څه مراعات ښکاره شوےوےاوپه وخت ے تحقیق شروع کړے

داغټ کار دحکومت په پیسو چلیدونکوھغه وړو،وړو .وےداسے .ادارو ته وسپارلےشو دچا د وس نه چه داخبره بهر وه

ادارو او وړو دواسازو کارخانو نه دغټےکامیابئ طمعه لرل نه دئ پکار

پېژندګلوی

کښ په وړومبی ځل ده ابوال ذکر په یو کتاب کښ ١٩۴په کالچه پکښےده ابوالدښکارشوی مریرضانو دخوفناک مرګونو .شوےوو

دکتاب لیکونکي خلقو ته داخبردارے ورکړےدے چه .قیصه شوي ده لیکونکے نور لیکې چه ده دے وبا ء . دابوال وباء خطره یو حقیقت دے

دا .جنګ به سینګا ګټو او مونګ ته دا جنګ خامخاګټل پکار دۍده .ویروس دا بایو ټر ر یزم کښ د وسلے په توګه ھم استعمالیدےشي

دا ویروس ده انتراکس او چیچک سره په -سې-ډۍ-امریکے سییوځے اچولے دے او دے ټولو ویروسو ته یےده بایو ټر ر یزم د ا

اولے درجےو یروس وایلي دۍ

ده دے ټولوویروسو مخه نیول پکاردۍ ګنۍ مونګ به بے تیارئ ده دے ښکار شو

ایپی ډیمیالوجی-ډی-وی-ده ای

دوکتور ایم اے کانا

ده کمیو نټی میډیسن څانګه

ده خبرے ھسے خورے کړےشوې چه ده ښکته څیزونه او خوراکونه خوړل ال ده دےاستعمالول دایبوالمرض نه دبچکولواود ه روغتیاسبب ګرځي خو ولے دا رښتیا

:نۍدئ

مثال

تریخ شربت لکه کوالڅښل

داټولےسبزیانے په )چکورس او اولۍ ټورس خوړل .بعض سبزیانےلکه ایدیو(نایجیریاکښ په خورواه کښ څښلے کیږۍ

مالګینئ اوبه څښل او ال ورسره المبل

د ښاورو تیلو سره لمبل

بلیچنګ پوډرو سره لمبا کول

دادروغ خورولو کښ دسوشل میډیه نه ډیر کار واخستےشو

خو حقیقت دادے ده ډیرئ مالګیني ابوڅښلودالسه په نایجیریا کښ ډیر کسان مړوشو

په دے لړ کښ تحقیق او دصحت تعلیم پکار دےچه دادے ټوټکو دنقصاناتو پته اوګۍ

دروغ

ایبوال ویروس قدرتې دنیا کښه په کوم ځاے کښ

اوسۍ

په دنیا کښے دایبوال ویروس خپل کور نه دے معلوم

کړے شوے

ده ایبوال ویروس دا پته نه لګۍ چه ده په وړومبئ ځل

انسانانو کښ وباء څنګه اکړه

خو ده تحقیق نه معلومیږۍ چه دا ویروس په وړومبئ

ځل په انسان کښ د ځنګل دځناورو نه راغلے دے

دایبوالویروس دځنګل نه انسانانو طرف ته راښویدل

دایبوالویروس مرض چرته اوپه کوم کوم ځاےکښ راغلے دے

تر اوسه پورئ دادے مرض دوینےبهیدونکۍ یقینۍ بیمارئ

ګبن،سوډان او ده ایورۍ په ساحلئ سیمو کښ .په کانګو

راغلۍ او کتلې شوې دئ

دامرض تر دے وخته پورئ په وړو وړو اوجدا جدا ځیونو

کښ راغلے دے او زیات تر دصحت په مطبونو کښ

شوے دے او چه کله داسے اوشی نو دے ته ایمپلۍ فۍ

کیشن ویلے کیږۍ

دا خبره ھم کیدے شې چه دامرض په وړکئ توګه ځان، ځان ال شوۍ وې او مونګه ترے ھړوخبر شوۍ نه یو

چه یو ځل دا ویروس په انسان کښے راشۍ نو بیا په ډیرو طریقو نوروانسانانو کښي خوریدے شۍ

لکه نیغ په نیغه دزخمې څرمن یا دپرھر شوی میو کس جلئ په ذریعه

ده ناجوړه کس دوینے،وړو موتیا زواو الټو،دسینے دپیو په ذریعه،دسړۍ دمردئ په ذریعه

اودخوراک څښاک لوخې .دمریض په وینه کښ لړلۍ شوۍ ستنه،تولیه دبسترے څادرھم ده دےجراثیم دخورلو سبب خوړیدے

شې

مریض شوې ځناور

ده دےمرض نه مړه شوې الشونه

او مړۍ ښخولو واال کسانو نه ھم دامرض خوریږۍ

ده صحت وګړې او طبیبان او مریض رشته دارانو ته ده

دےمرض د لګیدو خطره ډیره وی ځکه چه ده دےخبرے

امکان ډیر دے چه دوۍ به د مریض وینے ال نورو

رطوبطونو سره مخ شوی وی

ده دےمرض دوباء په وخت کښے دامرض ډیرزر په

کلینکونو او ھسپتالونو کښي خوریدے شی او دا،امکان په

آ غه کلینکونو او ھسپتالونو کښي زیات وې چه چرته

طبیبان اود صحت نور وګړې دذاتی حفاظت واال څیزونه

دستانے ،کوټونه او ماسکونه نه اغوندی -په مثال

دہ ایبوال ویروس خوریدل او دہ دےنه ګندہ کیدل

ویشویروس دایبوال

پورۍ چه څومرہ وبګانے ۲۰۱۴نه تر کال ۱۹۷۶دہ کال

راغلې دې دہ هغو تقسیم دادے

ایبوال ویروس وباء په تاریخ کښے دټولو نه لویه ٢٠١۴ده کال

او د نمر ختیزے افریقے وړومبئ وباء ده

دے موجوده وباء دنمر ختیزے افریقےډیر ملکونه متا ثرکړۍ

.دې خو ګیونی،الېبیریا ،سائره ایلون پکښ ډیر لړلی شوی دۍ

ے الئبیریا، سنیګال،سپین او دامریک)تراوسه پورےڅلور ملکونه

داسے دی چه اغوی یو ال دیو نه زیات کیسونه ( متحده ریاستونه

رپوټ کړی دی کوم چه دوی ته دھغه والیتونونه راغلې دی چه

.چرته کښے ده دےویروس خور یدل ډیر په تندئ سره روان دی

کسان ٨کیسونه شوی دی چه پکښے ٢٠په نایجیریا کښے ټول

مړه شوی دی په سنیګال کښۍ یوکیس شوے دے

نایجیریا او سنیګال خپله وباء قابو کړی ده

پیټےدمرض

او

د کیسونوشمیر

٢٠١۴اکتوبر ٢٠

آ غه ملکونه چرته چه دا ویروس ډیر په تندئ سرہ لګیا دے خوریږۍ

آ غه ملکونه چرته چه دا ویروس د بیرونی ملک دسفر د

وجے راغلے دے

آ غه ملکونه چرته چه دا ویروس ډیرزیات نه دے خور شوے

په کانګوکښ دہ ایبوال د وباء پورے چه مونګه دلیبا ټرئ رپوټونه په شا ګورو نو ٢٠١۴په نهم اکتوبر

داشانته معلومات راوړاندے کیږۍ

د ډیرقوی امکان ٢٨یقینی ، ۳٨، چه پکښے (اته شپیته)۶٨= ټول کیسونه کسان دصحت کار ٨دےکیسونو کښ .واال ، او دوه شکی کیسونه شامل دی

.کونکی ھم وو

کسان دصحت کار ٨، په دے کښے (یوکم پنزوس)۴٩دجمالو مرګونو تعداد کونکی ھم شامل دی

ورځو پوښتنه پوره شوه ٢١کنټیکټس د ٨۵٢د

کوم چه د جخت نظر الندے ساتلے شوی وو ( کنټیکټس)کسانو ٢۶٩ده اغه معا ئنه وشوه ( %١٠٠)دھغوۍ د ټولو

اکتوبر راغلے دے ( څلورم)۴آ خری یقینی کیس په

د د کانګو ده دےموجوده وباء د الیبیریا،نایجیریا،سپین،سیری لیون،ګینی اوامریکے دوباګانو سره ھیڅ تړون نشته

د روانو چارو رپوټ۲۰۱۴اکتوبر ۲۰

ټولو کنټیکټس خپال خپال یو ویش ورځنئ پیروی٨٩١په نایجیریا کښ (په پورټ حارکوټ کښ۵٢٩کنټیکټس په لوګس، ۳۶٢)پوره کړه

ډی -وی-ستمبر د آ خیری کنفرمډ کیس نه دویم سامپل ده ای٨په (ورځے مخکے۳٩)دپاره نفی کښ مالو شو

-وی-ستمبر دسنیګال دواحد کنفرمډ کیس نه دویم سامپل ده ای۵په (ورځے مخکے۴٢) ډی دپاره نفی کښ مالو شو

دصحت عالمی ادارے د سنیګال وباء ختمه ٢٠١۴اکتوبر ١٧په انماځله

١۳کنټیکټکس چه پکښ دډیر زیات شک واال ٧٢په سپین کښے کسان ھم شامل دی ،تر اوسه دکلک نظر الندئ دۍ

کنټیکټکس تر اوسه دکلک نظر الندئ دۍ١٢۵په امریکے کښ ھم

اثرات ډی -وی-ایدہ

ده ویروس ډیر په اسانه نه شی خوریدے او مخ په وړاندے ملکونو کښ : عالمی وباءدصحت نظام ډیر ښه او مظبوط دے نو ځکه داویلے کیږی چه امکان کم دے چه ده

.ویروس به په داسے ملکونو کښے خورشی

په شپږم اګست دالئبیریا صدر ائلن جونسن سر لیف دے وباء : سیاسی حق او ازادی او .ورځودپاره ئے قانونی حقونه بانډه کړل٩٠ته دقامئ ایمرجنسی نوم ورکړو او ده

دائے قامۍ بیقراری اونمانځله اوداخبره ئےښکاره کړه چه دا وباء د قام دپاره څرګنده .خطره ده

دے مرض ھغه کمزوری ملکونه نورھم خراب کړل کم چه داخلی : اولسی اثرات.جنګونو زپلی وو

په وسیلو او په عمارتونو ډیرزور راغلو او صحت قیمتي وګړي : دہ صحت په نظام اثرپه کښ تاوان شو

ده زمیندارئ،تجارت او دسیل سپاټے نه دراټولے کړے شوے پیسو کښے ډیر :مالی کمے راغلو

دامرض به په راروان وختونو کښےده صحت کارکونکو، په : مستقبل کښے اثراتداویروس به د حیاتیاتی . ښکاریانو ، دځنګلی ځناورو په ھجرت،ډیر خراب اثراچوی

دھشتګردئ دپاره دوسلے په توګه استعمالیږی اوقامی سالمتی او اولسی قرار به په خطره کښے پریوزی

دہ ایبوال ویروس مرض سمبالول

دوکتور ھلیمه بیلو

مانګه

ھیما ټالوجی څانګه

دہ ایبوال ویروس مرض سمبالولو دپارہ دا الندینی درے

اصول دی

معائنهدمریض نه ټیک او پورہ بیان اخستل او د ھغه .1

(تشخیص)په لیبا ریټرئ کښے معائنه .2

3.دمریض مړانه اوچتول او مرستیا لے عالج

طبی معائنه اودمرض پوښتنے

ډی مرض په اول اول کښے دتبے واال نورو مرضونو په -وی-ده ایشان عالمات لری لکه ملیریا ،زکام، لویه تبه ځکه مونګ له پکار دی

چه ډیر د شک په نظر مریض ته اوګورو او ده دے خبرے پته اولګوو ورځو کښے خو چرته دا دے مرض سره نزدے ٢١-٢چه په تیرو

شوے خو نه دے

دنزدے کیدو نه مطلب دا ټولے خبرے دې مثال

ده داسے مریض سره نزدے کیدل په چا کښےچه دامرض وی ، ده داسے مریض پوښته کول،او ده دے مرض نه د مړشوی مریض

. ښخول

ده دے مرض زیاته خطره دمریض رشته دارانودوستا نوته، دصحت عملے، عطائ طبیبانو،ا و ګور کن ته وی

ده مریض نه دا تپوس ھم پکار دے چه ده خو د ایبوال واال مریض .لوښی،دبسترے څادر یا دا ډاکټرئ څه شے خو استعمال کړے نه دے

(جاری)طبی معائنه اودمرض پوښتنے

دمرضی ځنا ور مثال ښا پیرک

،شادوګان،سوورسره لګیدل او ال نزدے ورتلل

داسے کس سره مالویدل چا چه ده دے مرض

سره د مخ شوی ملک سفر کړے وی ، ال داسے ملک نه پخپله راغلے وی

دہ ایبوال نښے او تکلیفونه څنګه ښکارہ کیږی

اوډیریږی

ده ایبوال عالمات لکه دزکام په شان وی او پکښ ظاھری او داخلی وینه د بدن نه

بهیږی دےاو پکښ اکثرخلق مرئ دے اوسنئ وباء کښ د مرګونو شرح

(شپیته فیصدی وه)%۶٠

تشخیص

چه څنګه د اېبو ال مریض راشی ھغه دے سمدستی ځان له

ده دے وینے نه ډیر زر .کړے شی وینه ترئ واخستے شی

مرض لګی نو ځکه پکار دی چه بغیر ده زیاتو ګتو وھلو دے

لیبا ټرئ ته واستولے شی

ټیسټونه کول پکار دۍ دا • ELISA ( Ag capture, IgM Antibody)

• RT-PCR (confirmatory)

• IgM and IgG detection

• Virus isolation ( cell culture)

• Electron microscopy

• Immunohistochemistry( esp at post mortem).

عالج

ال تر اوسه پورئ ده ایبوال مرض دپاره عالج دارو یا واکسین نه دے راوتے او چه کوم شته ھغه ھم ال دتجروبو نه تیریږې

بس یو سو څیزونه دې چه ورته مرستیالےعالج ویلے کیږی اوھغه څه دا شان دی

په رګونو کښ مائعیات او اوبه پوره کول او مالګے ټیک کول

د آ کسیجن مقدار پوره کول او فشار پوره ساتل

دجراثیم کش داروسره جراثیم وژل

د غذا او خوراک خیال ساتل

که وینه بهیږۍ نو دوینے ټینګولو واال دارو درمل مریض ته ورکول پکاردی

(جاری)عالج

مریض ته وینه خیجول او خاص کر دھغه مریض وینه کوم

نه روغ شوے وۍ اودصحت عالمی -ډی-وی-مریض چه ده ای

اداره ده داسےوینے ډیر سفارش کوی چه داسے وینه ډیره موثره

وی

دوینے ده جدا جدا خلیو نه ټوله او تازه وینه زیاته ښه ده ځکه چه

په دے کښ مریض ته دوینے ټینګوولوواله مواداو اجزاء ھم

مالو شی

په دےمرض کښےده مریض ذھنی او نفسیاتی عالج ھم ډیر

ضرورۍ وی،ځکه چه چونکه په دےمرض کښے دمرګونو شرح ډیره ده نومریض یریدلے او خفګان کئ

عالج دا دے ( امدادۍ)مرستیا وال

دہ مرض اخیرۍ نتیجه

بغیر، یا دکمزوری عالج سره ده دےمرض نه

نوی فیصدۍ مریضان مړه کیږي خو په وخت

صحي عالج سره ده دے نه دمرګونو شرح د فیصده نه ھم کمه شۍ ۵٠

دہ امیدونو رنړا ګانے

دے موجوده وباء خلق راویښ کړل او د دنیا ټولو قامونو ده دے

مرض په مخ نیوی کښے یو قوت ناکه او زوره وره برښه واخسته

،ټولے دنیا خاصکر ترقی یافته دنیا ده دےمرض دپاره صحۍ

دارود راویستو دپاره په پوره حرکت کښے راغله

خو ال )اثر لري تیاره شوې ده ډیر یوه دوائ چه په دے لړکښے

دےیے الندے ورکړے شوے نوم ( داستعمال دپا ره نشته

ZMapp

دوایانےاو دوه قسمه واکسین دتیاریدو ١٠وښت کښے دے (دصحت عالمئ اداره)دمرحلے نا تیریږۍ

دمرض نه ځان ساتل او مرض قابو کول

دوکتور فاروق ادیرۍ

د کمیونټی مډیسن څانګه

خلق به ځان څه رنګ ساتی او دا مرض به څنګه قابو کوی

صابون ،جراثیم کش دارو او . السونه پوره او ھروخت ونزئ

دالسونو دپاکولو واال درمل استعمالوئ

مه تر .دناجوړه کس سره مه کګئ ھغه سره مه الس مالووۍ

غاړه اوځی اومه یے ښکله وی

دناروغه کس اومړۍ سره مه لګئ اومه یے ښکله وی

موتیازے او الټونه ځان ساتئ .غل.دھغه ده رطوبتونو مثآل وینه

دښکار غوښے او ښاپیرک مه خورئ

دځناورانو غوښے ښے ډیرے جختے پښوئ

(جارۍ)خلق به ځان څه رنګ ساتی او دا مرض به څنګه قابو کوی

خپل مطب ته په وخت غګ اوکړئ او خپل مرض ورته بیان کړئ

خپل پرھیز واورئ او ضروری پیغامونو ته غوږ کیدئ

کیدےشې چه تاسوخصوصي عالج دپاره رلوئ مرکزته واستئ

دنورو خلقو نه ځان لرے ساتئ چه دستاسو نه ورته مرض او نه

لګی

دقے او دست په حقله ډیر محتاط اووسئ

مړۍ په احتیات ښخوئ

دبدندصفایئ ډیرخیال ساتئ

(جارۍ)خلق به ځان څه رنګ ساتی او دا مرض به څنګه قابو کوی

او دځناورو باړئ جدا کئ چه استوګنه،کورونه ده وباء په وخت

نه څوک ورځی اونه ترے څوک بهر ووځۍ

چه دځناورو سره لګئ نو ماسکونه،کوټونه او دستانے اغوندئ

مریضان ځناور ھالل کئ

ده مریضان ځناورو الشونه اسوزوئ

دمړو دښخولو نګرانی اوکئ

دمتا ثره عالقونه دځناورو په تلو راتلو او خرڅ پابندی اولګوئ

دځناورو دصحت کلکه نګرانی اوکئ

(جارۍ)خلق به ځان څه رنګ ساتی او دا مرض به څنګه قابو کوی

په تکړه پیغامونو سره خلقو کښے شعور را بیدار کئ

د یومیټر نه زیات دمریضانوسره مه جښتیږئ

السونه کلک کلک وینځئ

چه مریضان ګورئ نو ماسکونه،کوټونه او دستانے اغوندئ

د مراثیمو نه دځان ساتلو معیاری طریقے خپلے کړئ

دمړو دښخولواوسوزولو کښے دځان د بچ ساتلو پوره ، پوره خیال اوساتئ

دمرض نه دہ بچ کیدواوځان ساتلو قانون او طریقے

دمریض سره د نزدے شوی کسانو پته لګول او ورپسئ کلک

ګرزیدل

کولدمریضانو په وتخت او ټیک عالج

او په دے مرض ټینګ نظر لرل

السونه څنګه وینځل پکار دی

نتیجه

داخیال دےچه ایبوالویروس دھوا په ذریعه نه خوریږی نوځکه دے دنورو ویروسو لکه انفلواینزا ویروس په شانتے په اسانه وباء نه شی راوستے

داګمان کیږی چه دښه صحت دنظام سره دا و یروس دومره مرګونه نه شی کولے او مونګه دومره نه شی خرابولے څومره چه مونګه به پخوانئ وباګانو تنګولو

خلق وژنی او کله کله خو ( ۵٠٠٠٠٠)دزکام ویروس ھر کال پینځه لکها ١٩١٨-١٩١٧ته داتعداد اورسی څنګه چه په کال (۵٠٠٠٠٠٠٠)پنځوکروړو کښے شوی

ھم د دے نه زیاته اولسی پریشانۍ ده ځکه چه اوس ( بی-ټی)دغه شان نرے رنځ د نری رنځ جراثیم کښے داسے

جراثیم را غلے دےچه په ډیرو طاقتورو داروګانو نه قابو کیږی

ده دے ټولو خبرو په رنړا کښے مونګ له پکار دی چه اوتر اوپریشانه کیږو نه ګنی ځمونګ یره به مونګه د کنټیکټس پسے د ه ګرزیدو نه پاتے کښی او .

دامرض به ھغه عالقو ته ھم اورسی چرته چه دے ال رسیدلے نه دے

نتیجه

دا موجوده وباء د ګیني به روانه شوه او ډیره په تیزئ سره د مغربی افریقے دواوو نورو والیتونو پورے خوره شوه اودا ده زمکے په سر

ده دنیا دټولو نه غریب ملکونه وو

او ده دے غریب ملکونو د صحت -وو( ګرانکار)دا ډیر لوے چیلیج نظام دومره کمزورے وو چه دا د دوی ده وس خبره نه وه

دا مونګ چه اوس څه وینو او ګورو دا ده دے ملکونو د خلقو دغلطو عقیدو او تربګنو بتیجه ده

دا ضروری وه چه په دے وباء کښے د جرګو مشران،مذھبی مال یان، ځکه چه .او تر روایتی طبیبانوپورےټول خلق شامل کړے شوے وے

روایتی طبیبان په انسانی رشتو او دمرض دقابو کولو پیغامونو جوړولو او خورولو ډیر ښه پوھیږی

نتیجه

ده کارنل پوھنتون پروفیسر لینګوک وائ چه کله انسان دصحت په

ناقصه نظام کښ راګیر شی او چاپیره دمرګ چغے سووارے اوری

نو دے ځان ډیر بے وسه او مایو سه ګنړی او دا مایوسی انسانان په

خپلو کښے په جنګ اښته کوی چه سنګه مونګ اوس اوس په

الیبیریا کښے اولیدل

ده کارنل پوھنتون پروفیسر لینګوک دا ھم اوویل چه مونګ له

پکاردی چه دیوبل ډیر خیال اساتو او خصوصآ په سخته کښے

وخت راغے چه مونګ ټول په دے عمل تیارےاوکو

نتیجه

مونګ خوش قسمته یو چه دا ویروس ال ځمونګ ملک کښي نیشته نو راځئ چه تیارے اوکو او دا ویروس په خپل ملک کښي دراتلو نه لرے اوساتو او په دے لګ سوچ اکړو چه کښه چرے دا ویروس راشی نو دا ده قابو کول به په

څه رنګ کوو

مونګ خپل کردار داسے ادا کوول شو چه خپل ګیر چاپیره ټول ملګری او د جماعت ملګری د دے مرض نه خبرداره کو.دوستان، سبقیان

ډیر په ښوګه ژبه خلق دغلطو عادتونو مثآل دخلقووړاندي ټخے کول ،پرنجۍ کول او خال نه پټول، دخلقووړاندي پوزه سونړکولو نه منع کول او په خلقو

کښے د ښه عادتونو اچولو مثآل دجراثیمونه په معیارۍ طریقوځان بچ کول او السونه وینځل

په دے خبره زور ورکول چه دا مرض څنګه خوریږی او دا خبره د مریض رشته دارانو او دوستانو ته خودل او مړی په محفوظ طریقه ښخول

نتیجه

مونګ دا بالکل نه غواړو چه ھا غه غلطیانے اوکوو، کومے چه په ګینئ او سائرلیون کښے اشوے .الیبیریا

پالنونه جوړ کئ ، دصحت تکړه کسا ن ووپیژنئ او د مرض نه د راپیدا کړئ کم چه ( ایپی ډیمیالوجسټان)بچکولو واال مهران دوکتوران

ده دے مرض په حقله ږور علم لری

د ماسکونونو ،کوټونو او دستانو ښه ډیر مقدار پکار دے او مړو ښخونکو کسانوته ده ایمبو لینسونو او ریل ګاډو انتظام ھم ډیر ضرورې

دے چه په وخت اوشی

مقامی حکومت او کونسل سره رابطے ساتئ چه یو ځائے ھم په تیاره کښے پاتي نه شی

د مریضانو شمیر او حساب کتاب ټیک ټیک ساتل او د مرض په کمی بیشی کلک نظر لرل پکار دی

نتیجه

دا خبره ډیره خونده وره ده چه دصحت وګړۍ ده دے مرض په جنګ کښے په اول صف کښي والړ وی

دا ډیره دافسوس خبره ده چه زمونګ د .او ټو لو نه زیات ځانی تاوان ا و ژوبله ھم ده دے تنانو کیږی

طب پینځوھمکار کسا نو په داسے وخت کښے د ژوند نه الس اووینځلو چه د ھغوی کار ال په چاپ کښے

دوی په شریکه ده ایبو ال په جینوم تجزیه کوله . پروت وو

تحقیق سره دا پته اولګیده چه دا ویروس څنګه کار کئ او امید دے چه په دے وجه به د واکسین او دارو

جوړولو کښے مونګ ته ډیر مد د مالو شی

کسانومونګه ده دے

MBALU FONNIE, ALEX MOGBOI, ALICE KOROMA, MOHAMMED FULLAH AND SHEIK HUMARR KHAN

مړانے ته سالم کوو کوم چه د ایبوال دمسئلے حل راویستو کښے خپل ځانونه بائیلل

پیټرک )مونګه دوکتور سټیال اډاډیو او ورسره نورو ملګرو ته ھم سالم پیش کوو کوم چه داولنی مریض

د عالج کولو په وخت کښے مړه شوی دی ( سویر

نتیجه

دامریکے د وائټ ھاوس په ویب سا ئټ یوه وډیو ورکړے شیوي ده

چه کوم کښے صدر اوبامه دا وئیلی دی چه مونګ منو چه دا وباء

ختمول ډیر زیات ګران کار دے زمونګ ملک په دے ښه پوھیږی

په دے سخته کښے تاسو یوازي نه یئ ستاسو . چه دا به څنګه کوو

او زمونګه ملک په شریکه ده دےوباءقابو کولوکښے ډیر ښه کار

مونګ غواړو چه د مریضا نوعالج ډېر په عزت سره . کولے شی

اوشی او زمونګه ملکونه د خلقو ژوندونه بچ کوولے شی او

داولسی صحت نظام ته دومره وده ورکولے شی چه داسے وباګانے بیا ھیڅ کله ھم را نشی

راځئ چه د ایبوال نه د خلقودہ بچکولو په

جهاد کښےټول یوہ لړئ شو