Dziedzictwo romantyczne

NR 3050

Dziedzictwo romantyczneO (nie)obecności romantyzmu w kulturze współczesnej

pod redakcjąMarka Piechoty, Marii Janoszki, Oskara Kalarusa

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego Katowice 2013

Redaktor serii: Historia Literatury PolskiejMarek Piechota

RecenzentMaciej Szargot

Publikacja sfinansowana ze środkówUniwersyteckiej Rady Samorządu Studenckiego

Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach

Publikacja będzie dostępna – po wyczerpaniu nakładu – w wersji internetowej:

Śląska Biblioteka Cyfrowawww.sbc.org.pl

U stóp epoki (Maria Janoszka, Oskar Kalarus) . . . . . . . . . . . .

Aleksandra ZającRomantyczne inspiracje – przełamanie kryzysu podmiotowości . . . . . .

Maria JanoszkaDwie koncepcje ironii – Richard Rorty i Friedrich Schlegel . . . . . . .

Anna KołosParodie historiozofii romantycznej w najnowszej literaturze polskiej . . . .

Robert DudzińskiKonrad wśród atomowego pyłu. Dziedzictwo romantyczne w zbiorze opowiadań Xavras Wyżryn i inne fikcje narodowe Jacka Dukaja . . . . . . . . . .

Marta DuńkoBohater romantyczny XX wieku. Uwagi o Monizie Clavier Sławomira Mrożka .

Joanna MajRomantyczna figura historii w Kinderszenen Jarosława Marka Rymkiewicza . .

Katarzyna SzkaradnikDonkiszoci, wygnańcy i emisariusze trwania – o obrazie romantyzmu u Mieczy-sława Porębskiego i romantyzmie jako obrazie współczesności . . . . . .

Joanna GulewiczW aniołów przerobieni? O romantycznych inspiracjach w twórczości Ewy Son- nenberg . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Mikołaj SzafraniecKomediowa trawestacja romantycznej grozy we współczesnej kinematografii . .

Spis treści

7

11

18

34

55

78

97

109

122

140

Spis treści6

Marta Kalarus„Widziałem rzeczy, o których ludziom się nie śniło…” – powieść Frankenstein a wizerunki sztucznego człowieka w kinie współczesnym . . . . . . . .

Marta HoffmannŚwiat Disneya kontra świat romantyków – dwa modele filmowej adaptacji dzieł romantycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Anna WróblewskaJane Austen – reinterpretacje . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Katarzyna DziedzicMity romantyczne we współczesnych inscenizacjach Dziadów . . . . . . .

Weronika GórskaW obronie pana Twardowskiego i psa Łajki. O wpływach romantyzmu na tek-sty piosenek zespołu Akurat . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Anna WolnyPołudniowoamerykańska Pocahontas, czyli o brazylijskości dziś i pięćset lat te- mu. Piosenka Chico Buarque de Holanda Iracema voou (Iracema poleciała) jako przykład przetworzenia romantycznego mitu narodowościowego . . . . . .

Katarzyna TreflerCzy muzyka romantyczna jest wieczna? . . . . . . . . . . . . . .

Indeks osobowy (opracowała Maria Janoszka) . . . . . . . . . . . .

151

163

178

192

201

216

228

235

U stóp epoki

Twórcy epoki romantyzmu cenili sobie innowacyjność i oryginalność w sztuce. Sami jednak stworzyli prąd, który miał ogromny wpływ nie tylko na tradycję literacką, ale także na szeroko pojmowaną kulturę. Celem projektu, któ-rego efektem jest niniejszy tom, było w związku z tym zastanowienie się nad za-gadnieniem, jak dziedzictwo romantyczne funkcjonuje we współczesności. Czy romantyczne motywy i mity zostały przetworzone, czy wciąż istnieją w niezmie-nionej formie? Osoby, które wzięły udział w projekcie, próbowały odpowiedzieć na to i wiele innych pytań, odnajdując ślady epoki romantyzmu we współcze-snych tekstach kultury.

Tom Dziedzictwo romantyczne. O (nie)obecności romantyzmu w kulturze współczesnej jest już czwartym zbiorem szkiców, który został wydany z inicjaty-wy Studenckiego Koła Naukowego Romantyzmu działającego na Wydziale Filo-logicznym Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Wyraźnie wyróżnia się on jed-nak na tle poprzednich pozycji, ponieważ po raz pierwszy postanowiono zerwać z dotychczasową formułą „U stóp pomnika”, która zakładała, że młodzi badacze próbują spojrzeć na twórców romantycznych do pewnego stopnia onieśmieleni monumentami wielkich poetów: Mickiewicza1, Słowackiego2 i Krasińskiego3.

Zmiana, którą wprowadzono w życie tym razem, polega na tym, że auto-rzy nie stoją już pod pomnikiem konkretnego wieszcza, ale – jako osoby żyjące w XXI wieku – znajdują się niejako w cieniu całej epoki romantyzmu. Już we wstępie do tomu Zygmunt Krasiński. U stóp pomnika Magdalena Bąk zwraca uwagę na łatwość, z jaką młodzi badacze na przestrzeni kilku stron potrafią pokonać drogę dzielącą romantyzm od współczesności4. Także w poprzednich zbiorach nie brakowało artykułów potwierdzających niesłabnącą żywotność

1 Adam Mickiewicz. U stóp pomnika. Red. M. Kempna. Katowice 2007.2 Juliusz Słowacki. U stóp pomnika. Red. M. Kempna, K. Pawlas. Katowice 2008.3 Zygmunt Krasiński. U stóp pomnika. Red. M. Janoszka, O. Kalarus. Katowice 2012.4 M. Bąk: Trzeci pomnik. W: Zygmunt Krasiński…, s. 8–9.

U stóp epoki8

wielkich wieszczów w dzisiejszych czasach. Tym razem jednak zmieniona zo-stała perspektywa i to współczesność została postawiona jako punkt wyjścia do refleksji na temat trwałości dziedzictwa romantycznego.

Zdaje się, że opublikowane artykuły w pewnym stopniu negują prowoka-cyjny tytuł projektu, ponieważ autorzy dosyć jednoznacznie wskazują, że dzie-dzictwo romantyczne jest nieustannie widoczne we współczesności, zarówno ze względu na kontynuowanie tradycji, jak i na indywidualne wpływy i inspiracje. Mimo tego nazwa przedsięwzięcia jest niezwykle znacząca, ponieważ u jej pod-staw leżało zadanie sobie pytania o to, czy w ogóle możemy dziś mówić o żywot-ności dziedzictwa romantycznego. Znaczący jest również fakt, że w większości referatów wskazane dziedzictwo funkcjonuje już pod postacią – mniej lub bar-dziej – zmienioną, na której kształt miały wpływ różne wydarzenia historyczne oraz zjawiska kultury współczesnej.

Niewątpliwą zaletą tomu jest to, że publikujący w nim swoje szkice studenci i doktoranci – reprezentujący najważniejsze ośrodki badawcze z całej Polski – postanowili spojrzeć na interesujące nas zagadnienie z różnych perspektyw. Sze-rokie zainteresowania naukowe badaczy przyczyniły się do tego, że w niniejszym tomie zostały objęte refleksją zarówno literatura i filozofia, jak i sztuki plastycz-ne, film czy muzyka. Jako że oświecenie i romantyzm są często interpretowane przez badaczy jako epoki przełomowe dla kultury popularnej, nie dziwi fakt, że większość autorów właśnie z kultury popularnej czerpała inspirację do swoich rozważań. To oczywiście sprawiło, że oddawany w ręce czytelnika tom ma mniej jednolity charakter niż wcześniejsze publikacje pisane „u stóp pomnika”. Jednak, być może właśnie dzięki temu, bliżej jest mu do oddania charakteru współcze-sności.

Zgromadzone tu artykuły obrazują znaczny stopień skomplikowania spo-sobów funkcjonowania paradygmatu romantycznego w kulturze współczesnej. Szczególnie wyrazisty kontur otrzymuje on we współczesnej literaturze polskiej – przede wszystkim jako obiekt parodystycznej krytyki, którą to linię obiera sze-reg twórców – od Marcina Świetlickiego i Jerzego Pilcha, przez Dawida Bień-kowskiego, Izabelę Filipiak, Sylwię Chutnik, do Doroty Masłowskiej i Tomasza Piątka. Nieustannie powracają pytania o znaczenie wątków martyrologiczno- -mesjanistycznych w kształtowaniu polskiej tożsamości narodowej, jak w Mo-nizie Clavier Sławomira Mrożka czy opowiadaniach ze zbioru Xavras Wyżryn i inne fikcje narodowe Jacka Dukaja; wątki te, skojarzone z ofiarą powstania war-szawskiego, w Kinderszenen Jarosława Marka Rymkiewicza stają się zaś kanwą kreacji nowego mitu tożsamościowego lub pretekstem do przyjęcia perspektywy bardziej uniwersalnej w refleksji nad prawami historii. Podobna potrzeba dysku-sji z mitami romantycznymi przenika najnowsze teatralne interpretacje Dziadów Mickiewicza w reżyserii Pawła Wodzińskiego i Jacka Jabrzyka. Mniej polemicz-nie nastawiony do romantyzmu jest natomiast Mieczysław Porębski, którego diagnozy znaczenia tej epoki dla ponowoczesności ująć można w trzy figury:

U stóp epoki 9

Don Kichota, wygnańca i emisariusza trwania; podobnie Ewa Sonnenberg, która nawiązuje w tomiku Płonący tramwaj do filozofii genezyjskiej Juliusza Słowac-kiego i koncepcji Andrzeja Towiańskiego.

Jeżeli w polskiej literaturze najnowszej przeważają postawy krytyczne wobec paradygmatu romantycznego, to filozofia współczesna zdaje się prezentować sto-sunek o wiele bardziej afirmatywny, upatrując w romantyzmie epoki źródłowej dla przełomowych zmian w zakresie definicji podmiotu, prowadzących do zane-gowania koncepcji kartezjańskiego cogito. Romantyczne hasła potrzeby autokre-acji i samodzielnego nadawania sensu światu, który utracił stałe znaczenia, jawią się, zdaniem Charlesa Taylora i Agaty Bielik-Robson, jako panaceum na pono-woczesny kryzys podmiotowości. Z kolei idea ironii romantycznej okazuje się bliska koncepcji ironizmu Richarda Rorty’ego, skądinąd ceniącego romantyków za eksponowanie twórczej siły wyobraźni i kreatywnego użycia języka.

Obszarem badań, który przyciągnął szczególną uwagę młodych badaczy, jest kinematografia. Zgromadzone tu artykuły prezentują pełny wachlarz różnych interpretacji charakterystycznych dla romantyzmu mitów, postaw i tematów – od parodystycznych przekształceń i trawestacji romantycznej grozy w filmach Romana Polańskiego i Mela Brooksa po reinterpretacje powieści Jane Austen, wyposażające ich bohaterki i bohaterów – czy to z powodów komercyjnych, czy ideologicznych – w cechy nieobecne w pierwowzorze. Grę z dziedzictwem ro-mantyzmu podejmują również skierowane do młodego odbiorcy produkcje fil-mowe Disneya, adaptujące Małą syrenę Hansa Christiana Andersena czy Kate-drę Marii Panny w Paryżu Victora Hugo według dwóch modeli: zawężającego i rozszerzającego siatkę problemową romantycznego wzorca. Z kolei stawiający podstawowe pytania o definicję człowieczeństwa oraz granice nauki Franken-stein Mary Shelley okazuje się tradycją fundamentalną i nadal niezmiernie żywą dla wizerunku sztucznego człowieka we współczesnym kinie. „Wyczulenie” fil-mu na dziedzictwo romantyzmu jest zjawiskiem o tyle istotnym, iż to właśnie kinematografia jawi się jako ta dziedzina sztuk artystycznych, która posiada aktualnie – w obliczu kryzysu czytelnictwa – moc organizowania wyobraźni o wiele szerszych kręgów odbiorców niż literatura piękna.

Podobną funkcję spełniać dziś mogą również teksty piosenek, jak wyrażająca romantyczny sprzeciw wobec dominacji paradygmatu naukowego nad irracjo-nalną sferą pragnień i doznań kompozycja zespołu Akurat czy utwór Iracema voou Chico Buarque de Holanda, nawiązujący do jednej z romantycznych „wiel-kich narracji” kształtujących tożsamość narodową Brazylijczyków, opisującej zakazaną miłość indiańskiej wojowniczki i portugalskiego kolonizatora. Także współczesna wysoka kultura muzyczna inspirowana jest muzyką romantyczną, do której bezpośrednio nawiązuje ruch nowego romantyzmu z lat 70.; cechy ro-mantycznego stylu muzycznego są również ważną tradycją dla muzyki filmowej.

Ze względu na obszerność zagadnienia i duże zainteresowanie publikacją w niniejszym tomie zarówno redaktorzy, jak i recenzent – dr hab. Maciej Szargot

U stóp epoki10

– musieli dołożyć wszelkich starań, żeby w ręce czytelników trafiły jedynie naj-ciekawsze artykuły. Tym samym mamy przyjemność zaprezentować odbiorcom szesnaście interesujących i przedstawiających różnorodne stanowiska badawcze szkiców, jednoznacznie – aczkolwiek po części wbrew oczekiwaniom inicjatorów projektu – potwierdzających obecność dziedzictwa romantycznego w kulturze współczesnej.

Maria Janoszka, Oskar Kalarus

Abrams Meyer Howard 178Aldiss Brian 155Alencar José de 221, 222, 225Andersen Hans Christian 9, 163–169, 175, 177Andrade Oswaldo de 218Andruchowycz Jurij 47Andrzejewski Jerzy 48Appignanesi Richard 119Arystofanes 24Arystoteles 143Augustyn, św. 11, 128Austen Jane 9, 178–191

Babicki Krzysztof 193Bachórz Józef 111Baczyński Krzysztof 52Bąk Magdalena 7Bakuła Bogusław 45Banach Andrzej 149Baran Bogdan 123Baran Marcin 39Barańczak Anna 201, 207Bartl Carmen 20Bataille Georges 123, 124Bauman Zygmunt 74Bava Mario 144Beethoven Ludwig van 231Berent Wacław 13, 48Bereś Stanisław 136Bernat Andrzej 194Bettelheim Bruno 208–210Beylin Stefania 165Bhaskar Roy 31, 32Biedroń Tomasz 18

Indeks osobowy

Bielik-Robson Agata 9, 11, 13, 14, 16, 17, 35, 111

Bieńczyk Marek 94, 110Bieńkowski Dawid 8, 41, 46–48, 54Bittner Ireneusz 129, 130, 132, 134Blake William 15Błoński Jan 79, 81, 82, 84, 95, 211Bloom Harold 30Bonaparte Napoleon 178Bosi Alfredo 221Brahms Johannes 231Brodziński Kazimierz 206Brontë, siostry 189Brooke-Rose Christine 18Brooks Mel 9, 143–150Brown Lloyd 182Bruckner Anton 231Brzozowski Jacek 83Burke Edmund 181Butler Marilyn 181Byron George Gordon 116, 117, 144, 179, 180

Cabral Pedro Álvares 216Caillois Roger 211Carter Adam 23Céline Louis-Ferdinand 118Chirpaz François 133Chłopecki Andrzej 229Chodkowski Andrzej 228Chutnik Sylwia 8, 48, 49, 54Cieśla-Korytowska Maria 128, 129, 131, 136,

206, 210Citkowska-Kimla Anna 21, 28Coleridge Samuel Taylor 15, 17

Indeks osobowy236

Collini Stefan 18Condorcet Jean Antoine Nicholas de 31Constable John 119Cooley Linda 178Crumb Georg 229Cudak Romuald 130Culler Jonathan 18Czachowska Jadwiga 141Czajka Helena 218Czajkowski Piotr 230Czapliński Przemysław 34, 35, 44–46Czapska Maria 112Czermińska Małgorzata 171

Dabert Dobrochna 36, 37Danek Danuta 208Dejmek Kazimierz 193Derrida Jacques 13, 29Dick Phillip Kindred 155Disney Walt 9, 164, 166, 168, 169, 175–177Dobosiewicz Ilona 182, 184Domański Paweł 128Dopart Bogusław 192Duckworth Alistair 181Dukaj Jacek 8, 55, 56, 58–61, 63–70, 72–77Dumas Aleksander 175Dunin Kinga 34Dunin-Wąsowicz Paweł 74Dvořák Antonín 231Dziewulska Małgorzata 193

Eco Umberto 18Einstein Alfred 228, 232Eliade Mircea 122–125, 129, 135

Faulkner William 118Fichte Johann Gottlieb 21Filipiak Izabela 8, 43, 44Fiut Aleksander 61Ford Harrison 158Fordyce James 183–185Foucault Michel 13, 15, 29Frank Hans 101

Gadacz Tadeusz 14Gajewska Grażyna 152, 160, 161Gałczyński Konstanty Ildefons 82Garrat Chris 119Gawin Dariusz 97Gemra Anna 152–154Gierymski Maksymilian 117

Gilbert Sandra 182, 185, 189Girard René 124Gisborne Thomas 183, 185Gocal Łukasz 204, 205Goethe Johann Wolfgang 144, 182Goldmann Henryk 156, 169Gombrowicz Witold 38, 40, 45, 52–54, 65, 82,

106, 109, 118Górecki Henryk Mikołaj 230Gosk Hanna 36Grabska Iwona 118Gretkowska Manuela 43Grzegorzewski Jerzy 193Gubar Susan 182, 185, 189Guevara Ernesto Che 58Gwizdalanka Danuta 232

Harding Denys Wyatt 182Hauer Rutger 159Hawthorne Nathaniel 154Hegel Georg Wilhelm Friedrich 21, 78Heinzmann Richard 128Hempel Jan 128Herbert Zbigniew 60, 61, 63, 74Hieronim, św. 128Hobbes Thomas 144Holanda Chico Buarque de 9, 216, 222, 223,

225, 227Holanda Sérgio Buarque de 218, 222Homer 110Hopfinger Maryla 164, 172Hugo Victor 9, 163, 170–172, 175, 177

Inglot Mieczysław 86

Jabrzyk Jacek 8, 194–196, 200Jakimów Piotr 204James William 128Janicka Elżbieta 98, 106, 107Janion Maria 34–37, 44, 45, 53, 54, 57, 59,

64, 65, 69, 73, 78, 80, 97, 104–106, 112, 115, 134, 136, 166, 170, 171, 194, 196, 197, 208

Janoszka Maria 7Janus-Sitarz Anna 214Jarocińska Michalina 228Jarosiński Stefan 228Jarzębski Jerzy 35Jawłowska Aldona 151Johnson Samuel 178, 181

Indeks osobowy 237

Kaczmarski Jacek 117, 118Kalarus Oskar 7Kalembka Sławomir 58Kant Immanuel 182Kantor Tadeusz 118Kaper Bronisław 231Kaplan Deborah 188Karloff Boris 152Kartezjusz (właśc. Descartes René) 11, 12, 15, 17Karwowska Bożena 36Kasperkowicz Ryszard 112Kasprowicz Jan 117Kawyn Stefan 206Keats John 179Keff Bożena 98Kempna Magdalena 7Kijowski Andrzej 78Kilar Wojciech 229, 230Kirkham Margaret 182, 183, 189Kiślak Elżbieta 110Kłaptocz Tomasz 204, 205Kleczewska Maja 194Kleiner Juliusz 51Kłudka Piotr 204Knapik Eugeniusz 229, 230Knox-Shaw Peter 181Kocjan Krzysztof 122Koenig Jerzy 88Kornaś Tadeusz 193Korngold Erich 213Kosiński Dariusz 192Kot Karolina 124Kotyńska Katarzyna 47Kowalczyk Witold 169Kowalczykowa Alina 119, 169Kowalska Małgorzata 156Kozłowska Małgorzata 62Krasiński Zygmunt 7Król Marcin 112, 114Krzanowski Andrzej 229, 230Kubrick Stanley 213Kunz Tomasz 130, 136Kupis Bogdan 129Kuziak Michał 115, 197Kwiek Marek 30

Lasoń Aleksander 229, 230Le Fanu Sheridan 146Lechoń Jan (właśc. Leszek Serafinowicz) 38,

39, 194

Lee Ang 188Leeuw Gerardus van der 128, 133–135Legutko Piotr 90, 91Lem Stanisław 55Lévinas Emmanuel 156Lewicki Roman 169Lewis Matthew Gregory 142, 180Ligęza Wojciech 61Lipski Robert 141Liszt Ferenc 230Littell Jonathan 52, 62London Jack 154Looser Devoney 189Lovecraft Howard Philips 141, 144Lovejoy Arthur Oncken 15Lubelski Tadeusz 60

Ławski Jarosław 83, 88, 91, 93, 120Łuszczykiewicz Piotr 202, 203

MacGowran Jack 144Mahler Gustav 231Maj O. 204Makaruk Maria 198Malczewski Antoni 110Malinowski Kazimierz 75Malinowski Mariusz 217Marcinko Marcin 64Markiewicz Henryk 141Markowski Michał Paweł 20, 24, 25, 28Marks Karol 78Masłowska Dorota 8, 45, 51, 52, 54Matuszewski Ryszard 38Mazur Anna 176Mazurkiewicz Adam 55, 65, 71, 75Melecki Maciej 130Melkowski Stanisław 79Michałek Bolesław 176Michałowski Piotr 113, 114Mickiewicz Adam 7, 8, 35, 42, 51, 55, 57, 58,

64, 78, 79, 82–85, 88, 92–94, 103, 111, 116, 141, 142, 166, 173, 174, 192, 193, 199, 205–207, 214, 215

Migasiński Jacek 133Miłosz Czesław 65, 106, 109Milton John 167Miodońska-Brookes Ewa 192Mochnacki Maurycy 39, 104, 206Momro Jakub 115Mrowiec Magdalena 68, 69

Indeks osobowy238

Mrożek Sławomir 8, 38, 78–96Mudrick Marvin 182Munk Andrzej 59, 60

Namowicz Tadeusz 20, 22Nasiłowska Anna 46Nawrocki Michał 94Newman Alfred 231Newton Isaac 210Nielsen Leslie 145Niemczyńska Aleksandra 188Nietzsche Friedrich 12, 13, 17, 29Niewiadomska Cecylia 165Niziołek Grzegorz 193Norwid Cyprian Kamil 83Novalis (właśc. Hardenberg Friedrich Leopold

von) 11, 15, 17, 19–22Nowak Zbigniew Jerzy 207Nowakowski Jan 82

Obirek Stanisław 45Ochab Magdalena 123Ohnheiser Ingeborg 169Ordon Juliusz Konstanty42Orliński Wojciech 75Orłowski Władysław 164, 165, 171Orwell George 31Ostaszewski Robert 46

Pańta Andrzej 124Paszkowski Józef 117Pawlas Karolina 7Peck MacDonald Susan 184Péju Pierre 209, 210Penderecki Krzysztof 230Piątek Tomasz 8, 50–54Piechota Marek 207Piekara Jacek 55Pigoń Stanisław 110Pilch Jerzy 8, 40, 42Piłsudski Józef 42Piwińska Marta 78–80, 83–85, 88, 90, 97, 136Płaszczewska Olga 136Platon 11, 12, 18, 133, 134Pluta Magdalena 209Pociej Bohdan 228, 229, 233, 234Podsiadło Jacek 39Poe Edgar Allan 173Polański Roman 9, 143–146, 149, 150Polidori John 144Polkowski Jan 39

Pollak Seweryn 38Popowski Wacław Jan 19Porębski Mieczysław 8, 109–114, 116–121Prejs Bogdan 130Prokopiuk Jerzy 108Prussak Maria 109, 111, 120, 192, 207Przybylski Ryszard 97, 104, 120, 207Przychodniak Zbigniew 83Pysiak Krzysztof 78, 94

Radcliffe Ann 145, 180Radkowska-Walkowicz Magdalena 151, 154,

156–159, 161Ramalho Maria Irene 218Raszewski Zbigniew 193Ribeiro António Sousa 218Richardson Samuel 181Ricupero Bernardo 217, 219, 221Rilke Rainer Maria 204Rimski-Korsakow Nikołaj 231Romanowski Mieczysław 51Rorty Richard 9, 15, 18–23, 25–27, 29–33Roszkowski Jakub 195Rousseau Jean Jacques 182, 218, 220Różewicz Tadeusz 38, 80, 95, 117Rózsa Milós 231Rudnicki Paweł 202, 203Rymkiewicz Jarosław Marek 8, 97–108

Santiago Silviano 225Santos Boaventura de 218Schelling Friedrich Wilhelm Joseph 21, 28Schlegel August Wilhelm 19Schlegel Friedrich 18–29, 31–33Schleiermacher Friedrich 21Schopenhauer Artur 103, 124Schulz Bruno 118Scott Ridley 155, 157–161Scott Walter 180, 187, 221Sendecki Marcin 39Shelley Mary 9, 142, 144, 147, 148, 151–156,

160–162Shelley Percy Bysshe 14, 17, 194Showalter Elaine 189Sieniewicz Mariusz 42, 45, 54Sienkiewicz Henryk 35, 36, 59Sinko Tadeusz 143Siwicka Dorota 110, 114, 115, 194Siwiec Magdalena 119Sławiński Janusz 35, 141

Indeks osobowy 239

Słonimski Antoni 37–39Słowacki Juliusz 7, 9, 39, 44, 51, 66, 68, 69,

83, 86, 88, 91, 93, 94, 103, 104, 134, 136, 196

Sodré Nelson Werneck 218, 220Sokrates 24Sonnenberg Ewa 9, 112–129, 131–133, 135,

137–139Sowińska Iwona 230–232Spielberg Steven 155, 158, 161, 213Spinoza Baruch 28Stasiuk Andrzej 54, 85Stefanowska Zofia 82, 207Steiner Max 231Stevenson Robert Louis 154Stillinger Jack 178Stoker Bram 142, 144, 146, 147Strauss Richard 231Strzelecki Paweł 230, 231Subel Joanna 117, 120Sugiera Małgorzata 79Swinarski Konrad 193Szahaj Andrzej 18, 19, 26, 29, 31, 32Szargot Maciej 9Shakespeare William 44Szostkiewicz Adam 119Szpakowska Małgorzata 88Szturc Włodzimierz 21, 24, 25, 28, 29, 32, 136Szumańska-Grossowa Hanna 170Szuster Marcin 30Szybowicz Eliza 34, 35Szyłak Jerzy 158

Śliwiński Piotr 39, 40Śniadecka Ludwika 112Śniadecki Jan 205–207, 213Świetlicki Marcin 8, 38, 39, 53

Tate Sharon 145Taylor Charles 9, 14–17Thompson Ewa 45Tieck Ludwig 19Tiomkin Dimitrij 231Tołstoj Aleksiej 144, 146Towiański Andrzej 9, 133, 135, 138, 139

Treugutt Stefan 207Tuwim Julian 39, 204

Uniłowski Krzysztof 63, 64, 73, 74

Vico Giambattista 105Voltaire (właśc. Arouet François-Marie) 198

Wackenroder Wilhelm Heinrich 19Wacławek Marek 112Wagner Richard 230, 231Walicki Andrzej 97Walpole Horace 180Wasilewska Diana 118Waxman Franz 231Wells Herbert George 154Wierzewski Wojciech 175Wierzyński Kazimierz 204Wilder Gene 147Witkowska Alina 97, 104, 111, 132, 133, 135,

138, 176, 207Witkowski Michał 43–45Witwicki Władysław 134Wodziński Paweł 8, 194, 196–200Wojaczek Rafał 130, 136–138Wojnar Ireneusz 204, 205Wollstonecraft Mary 179, 182, 183Wordsworth William 179Wróbel Piotr 204, 205, 207, 212Wysocki Piotr 42Wyspiański Stanisław 48, 82, 192

Yeats William Butler 14

Zgorzelski Czesław 206, 207Zielińska Marta 115, 208Ziołowicz Agnieszka 136Ziomek Jerzy 140, 141, 143, 145, 147–149Zwias Przemysław 204, 205

Żardecka-Nowak Magdalena 23, 30Żeleński-Boy Tadeusz 112Żeromski Stefan 48Żmigrodzka Maria 97, 104–106, 112Żółty Wojciech 204, 205Żurowski Maciej 211

Opracowała Maria Janoszka

RedaktorKatarzyna Więckowska

Projektant okładkiTomasz Gut

Redaktor technicznyMałgorzata Pleśniar

KorektorDanuta Stencel

ŁamanieGrażyna Szewczyk

Copyright © 2013 byWydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego

Wszelkie prawa zastrzeżone

ISSN 0208-6336ISBN 978-83-226-2188-2

WydawcaWydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego

ul. Bankowa 12B, 40-007 Katowicewww.wydawnictwo.us.edu.ple-mail: wydawus@us.edu.pl

Wydanie I. Ark. druk. 15,0. Ark. wyd. 19,5. Papier offset. kl. III, 90 g Cena 26 zł (+ VAT)

Druk i oprawa: PPHU TOTEM s.c. M. Rejnowski, J. Zamiara

ul. Jacewska 89, 88-100 Inowrocław