DUYGUSAL ZEKADUYGUSAL ZEKA

İÇİNDEKİLERİÇİNDEKİLER

• Duygu kavramıDuygu kavramı• Zeka kavramıZeka kavramı• Duygusal Zeka kavramının gelişimiDuygusal Zeka kavramının gelişimi• Duygusal Zeka nedir?Duygusal Zeka nedir?• Duygusal Zekanın elemanlarıDuygusal Zekanın elemanları• IQ – EQ İlişkisiIQ – EQ İlişkisi• Duygusal Zekanın Ölçülmesi ve Geliştirilen Duygusal Zekanın Ölçülmesi ve Geliştirilen

ModellerModeller• Bazı Literatür ÇalışmalarıBazı Literatür Çalışmaları

Duygu kavramıDuygu kavramı

1.Görüş1.Görüş

Duygular kontrol edilmesi gereken Duygular kontrol edilmesi gereken şeylerdir, çünkü karışık ve gelişigüzel şeylerdir, çünkü karışık ve gelişigüzel yollarla ifade edilirler.yollarla ifade edilirler.

2.Görüş2.Görüş

Davranışı uyandıran, güçlendiren Davranışı uyandıran, güçlendiren ve amaca yönelten motivlerdir.ve amaca yönelten motivlerdir.

Mayer, Salovey ve Caruso’ya (2000) göre;Mayer, Salovey ve Caruso’ya (2000) göre;Duygular zihni faliyetlerin üç veya dört anaDuygular zihni faliyetlerin üç veya dört anabölümünden bir tanesi olarak kabul edilirler.bölümünden bir tanesi olarak kabul edilirler. * motivasyon* motivasyon * biliş* biliş * idrak* idrak * duygu* duygu

Olumlu ruh hali içerisinde olan insanların olumluOlumlu ruh hali içerisinde olan insanların olumludüşünmeleri duyguların bilişle etkileşime geçme düşünmeleri duyguların bilişle etkileşime geçme

halidir.halidir.

Zeka KavramıZeka Kavramı

• Wechsler’ e göre zeka, belli bir amaç Wechsler’ e göre zeka, belli bir amaç doğrultusunda hareket etmek, rasyonel bir doğrultusunda hareket etmek, rasyonel bir şekilde düşünmek ve çevresiyle etkili bir şekilde düşünmek ve çevresiyle etkili bir şekilde etkileşimde bulunmak için bireyin şekilde etkileşimde bulunmak için bireyin genel veya toplam kapasitesidir.genel veya toplam kapasitesidir.

• Çevresel şartlar ve duruma uyum sağlamak, Çevresel şartlar ve duruma uyum sağlamak, bu çevresel şartları seçmek ve şekillendirmek bu çevresel şartları seçmek ve şekillendirmek için gerekli olan zihni kabiliyetlerdir (Stenberg için gerekli olan zihni kabiliyetlerdir (Stenberg 1997).1997).

Duygusal Zeka Kavramını Duygusal Zeka Kavramını GelişimiGelişimi1920 Thorndike 1920 Thorndike Mekanik zekaMekanik zekaSoyut zekaSoyut zekaSosyal zekaSosyal zeka

80’li yılların başında Gardner çoklu zeka80’li yılların başında Gardner çoklu zekaSözel zekaSözel zekaMatematiksel-mantıksal zekaMatematiksel-mantıksal zekaUzamsal zekaUzamsal zekaDevinduyumsal zekaDevinduyumsal zekaİşitsel zekaİşitsel zekaKişiler arası zekaKişiler arası zekaİçsel zekaİçsel zeka

Salovey ve Mayer (1990), beş kabiliyet;Salovey ve Mayer (1990), beş kabiliyet;• Kendi kendinin farkında olabilme kabiliyeti.Kendi kendinin farkında olabilme kabiliyeti.• Duygulan yönetme kabiliyeti. Burada dürtüleri kontrol Duygulan yönetme kabiliyeti. Burada dürtüleri kontrol

etmek, tatmini erteleyebilmek, korku ve endişe gibi etmek, tatmini erteleyebilmek, korku ve endişe gibi duyguları kontrol altında tutabilmek ve ruh halini duyguları kontrol altında tutabilmek ve ruh halini yönetebilmek vardır.yönetebilmek vardır.

• Hedeflere ulaşmak için kişinin kendini motive etme Hedeflere ulaşmak için kişinin kendini motive etme kabiliyeti.kabiliyeti.

• Empati kurabilme kabiliyeti. Yani konuşulmayan Empati kurabilme kabiliyeti. Yani konuşulmayan ihtiyaç ve hisleri okuyabilmek ve onlara karşılık ihtiyaç ve hisleri okuyabilmek ve onlara karşılık verebilme kabiliyeti.verebilme kabiliyeti.

• ilişki kurabilme kabiliyeti.ilişki kurabilme kabiliyeti.

GOLEMAN (1999), beş yeterlilik,GOLEMAN (1999), beş yeterlilik,

• kendi kendisiyle ilgilenmekendi kendisiyle ilgilenme• kendi kendisini düzenlemekendi kendisini düzenleme• kendi kendisini motive etmekendi kendisini motive etme• sosyal farkmdalık (empati)sosyal farkmdalık (empati)• sosyal becerilere sahip olma (ilişki yönetimi)sosyal becerilere sahip olma (ilişki yönetimi)

Duygusal Zeka nedir?Duygusal Zeka nedir?

• Duygusal zeka, kişinin kendi kendini motive Duygusal zeka, kişinin kendi kendini motive edebilme veedebilme ve kendi kendini kontrol etme kendi kendini kontrol etme yeteneği ile, şevk ve iddiacılık gibi bir takım yeteneği ile, şevk ve iddiacılık gibi bir takım kabiliyetlerini kapsar.kabiliyetlerini kapsar.

• Ayrıca kişinin dürtülerini kontrol edebilmesi, Ayrıca kişinin dürtülerini kontrol edebilmesi, kendi ruh halini düzenleyebilmesi, empati kendi ruh halini düzenleyebilmesi, empati sahibi olması ve iyimser olabilmesi duygusal sahibi olması ve iyimser olabilmesi duygusal zeka açısından oldukça önemli kabiliyetlerdir.zeka açısından oldukça önemli kabiliyetlerdir.

• Kişinin hem kendisindeki hem de Kişinin hem kendisindeki hem de başkasındaki duyguları doğru bir şekilde başkasındaki duyguları doğru bir şekilde anlayabilmesi ve ifade edebilmesi, anladığı anlayabilmesi ve ifade edebilmesi, anladığı bu duyguları düzenleyebilmesi ve bu duyguları düzenleyebilmesi ve problem çözmede, düzenlenen bu problem çözmede, düzenlenen bu duyguları kullanabilmesidir.duyguları kullanabilmesidir.

• Duygusal zeka, duygusal içeriğin problem Duygusal zeka, duygusal içeriğin problem çözmede ve sosyal durumlarda kullanımıdır.çözmede ve sosyal durumlarda kullanımıdır.

• Duygusal zeka kavramının gelişiminin temelleri, Duygusal zeka kavramının gelişiminin temelleri, hayatta kimin başarılı olacağını önceden hayatta kimin başarılı olacağını önceden kestirebilmek için rasyonel düşüncenin (IQ kestirebilmek için rasyonel düşüncenin (IQ testleri, notlar vb) ve geleneksel ölçülerin testleri, notlar vb) ve geleneksel ölçülerin yetersizliğinin görülmesi sonucu ortaya yetersizliğinin görülmesi sonucu ortaya çıkmıştır. çıkmıştır.

• Goleman'a (2001) göre, araştırmalar, IQ'nun, Goleman'a (2001) göre, araştırmalar, IQ'nun, hayattaki başarıyı tanımlamada yaklaşık hayattaki başarıyı tanımlamada yaklaşık %201ik bir katkısı olduğunu göstermektedir. %201ik bir katkısı olduğunu göstermektedir.

Duygusal Zekanın Duygusal Zekanın ElemanlarıElemanları

• Kendini TanımaKendini Tanıma

• Kendi Kendini AyarlamaKendi Kendini Ayarlama

• MotivasyonMotivasyon

• EmpatiEmpati

• Sosyal BecerilerSosyal Beceriler

Kendini TanımaKendini Tanıma

• Öz bilinç: Kişinin, duygularının farkında Öz bilinç: Kişinin, duygularının farkında olma yeteneğidir.olma yeteneğidir.

• Bir insanın kendi duygularını, güçlü ve Bir insanın kendi duygularını, güçlü ve zayıf yanlarını, ihtiyaç ve motivlerini zayıf yanlarını, ihtiyaç ve motivlerini tanıması ve anlamasıdır. tanıması ve anlamasıdır.

• Bu tip bireyler kendilerine güvenirler Bu tip bireyler kendilerine güvenirler çünkü sınırlılıklarının ve çünkü sınırlılıklarının ve yapabileceklerinin farkındadırlar, yapabileceklerinin farkındadırlar, eleştiriye açıktırlar.eleştiriye açıktırlar.

Kendi Kendini AyarlamaKendi Kendini Ayarlama

• Kendi kendini ayarlama yeteneğine sahip bireyler, kötü Kendi kendini ayarlama yeteneğine sahip bireyler, kötü ruh halinde olduklarında bunu kontrol altına almayı ve ruh halinde olduklarında bunu kontrol altına almayı ve elverişli bir şekle dönüştürmeyi başarabilirler.elverişli bir şekle dönüştürmeyi başarabilirler.

• Amaç duyguları bastırmak değil, duyguları dengede Amaç duyguları bastırmak değil, duyguları dengede tutabilmektir.tutabilmektir.

• Yüksek duygusal zekaya sahip bireyler, pozitif duygular Yüksek duygusal zekaya sahip bireyler, pozitif duygular yaratmak ve duygusal ve entelektüel gelişimlerini yaratmak ve duygusal ve entelektüel gelişimlerini gerçekleştirmek için duygularını kontrol etme gerçekleştirmek için duygularını kontrol etme mekanizmalarını etkili bir şekilde kullanmayı becerirler. mekanizmalarını etkili bir şekilde kullanmayı becerirler.

MotivasyonMotivasyon

• Motivasyon, kişilerin belirli bir amacı Motivasyon, kişilerin belirli bir amacı gerçekleştirmek üzere kendi arzu ve istekleri gerçekleştirmek üzere kendi arzu ve istekleri ile davranmaları sürecidir.ile davranmaları sürecidir.

• Yüksek duygusal zekaya sahip bireyler Yüksek duygusal zekaya sahip bireyler dışarıdan gelecek motivasyon unsurlarından dışarıdan gelecek motivasyon unsurlarından ziyade kendi içsel motivasyon unsurlarını ziyade kendi içsel motivasyon unsurlarını kullanan bireylerdir.kullanan bireylerdir.

• Goleman (1999) buna tutku demektedir.Goleman (1999) buna tutku demektedir.

EmpatiEmpati

• Empati, duygusal zeka özellikleriEmpati, duygusal zeka özellikleri arasında en çok ele arasında en çok ele alınmış olunan özelliktir. alınmış olunan özelliktir.

• Empati, başkalarının hislerini, ihtiyaçlarını ve ilgilerini Empati, başkalarının hislerini, ihtiyaçlarını ve ilgilerini anlamaktır.anlamaktır.

• Goleman'a Goleman'a (1999) göre empatinin kökeni özbilinçtir; (1999) göre empatinin kökeni özbilinçtir; kişi duygularına ne kadar açıksa, başkalarının hislerini kişi duygularına ne kadar açıksa, başkalarının hislerini okumayı da o kadar iyi becerebilir. Kendisinin ne okumayı da o kadar iyi becerebilir. Kendisinin ne hissettiği hakkında hiçbir fikri olmayanlar, hissettiği hakkında hiçbir fikri olmayanlar, çevrelerindeki kişilerin ne hissettiğini anlamaktan çevrelerindeki kişilerin ne hissettiğini anlamaktan tamamen acizdirler.tamamen acizdirler.

Sosyal BecerilerSosyal Beceriler

• Sosyal olarak yetenekli bireyler, Sosyal olarak yetenekli bireyler, çevreleriyle ilgili mümkün olduğunca çevreleriyle ilgili mümkün olduğunca fazla bilgi sahibi olmak isteyecekler fazla bilgi sahibi olmak isteyecekler ve bu bilgileri sayesinde insanlar ve bu bilgileri sayesinde insanlar arasındaki uyumun sağlanması arasındaki uyumun sağlanması konusunda yetenekler konusunda yetenekler sergileyeceklerdir. sergileyeceklerdir.

• Goleman'da Goleman'da (1999) benzer yönde, (1999) benzer yönde, başkalarının duygularını yönelebilmenin, başkalarının duygularını yönelebilmenin, insanlarla ilişki yürütmenin özünü insanlarla ilişki yürütmenin özünü oluşturduğunu belirtmektedir.oluşturduğunu belirtmektedir.

• Goleman'a göre iki insan etkileşimde Goleman'a göre iki insan etkileşimde bulunduğunda, ruh hali, duygularım daha bulunduğunda, ruh hali, duygularım daha güçlü ifade edebilenden (etken olandan), güçlü ifade edebilenden (etken olandan), daha az ifade edebilene (edilgen olana) doğru daha az ifade edebilene (edilgen olana) doğru aktarılmaktadır.aktarılmaktadır.

IQ – EQ İlişkisiIQ – EQ İlişkisi

Duygusal zeka üzerine araştırmalar yapan Duygusal zeka üzerine araştırmalar yapan diğer yazarlar da. Goleman gibi IQ ve diğer yazarlar da. Goleman gibi IQ ve duygusal zekanın birleşimiyle başarılı duygusal zekanın birleşimiyle başarılı performans çıktılarının elde edileceği performans çıktılarının elde edileceği konusunda hem fikirdir. Buradaki ana konusunda hem fikirdir. Buradaki ana düşünce şudur:düşünce şudur:

IQ ve duygusal zekanın bir araya gelmesi, IQ ve duygusal zekanın bir araya gelmesi, IQ' IQ' nun nun tek başına ele alınaraktek başına ele alınarakdeğerlendirilmesinden daha yüksek değerlendirilmesinden daha yüksek performans çıktılarına neden olacaktır.performans çıktılarına neden olacaktır.

• Bununla birlikte, Goleman'a göre, duygusal zekanın Bununla birlikte, Goleman'a göre, duygusal zekanın IQ'dan çok daha değerli olduğu yönünde yaygın bir IQ'dan çok daha değerli olduğu yönünde yaygın bir görüşte vardır. görüşte vardır.

• Goleman, Goleman, 121 121 ayrı firma ve iş pozisyonunda yapılan ayrı firma ve iş pozisyonunda yapılan araştırmasında verilen işi en iyi şekilde yerme araştırmasında verilen işi en iyi şekilde yerme getirme ile kişinin duygusal yetenekleri arasında getirme ile kişinin duygusal yetenekleri arasında %67 oranında bir ilişkinin var olduğunu bulmuştur.%67 oranında bir ilişkinin var olduğunu bulmuştur.

• I0"'nun aksine duygusal zeka öğrenilebilir ve I0"'nun aksine duygusal zeka öğrenilebilir ve geliştirilebilir geliştirilebilir

Duygusal Zekanın Ölçülmesi ve Duygusal Zekanın Ölçülmesi ve Geliştirilen ModellerGeliştirilen Modeller

Yetenek Yetenek (Ability) (Ability) Yaklaşımı Yaklaşımı

EmpatiEmpati, , iyimserlik gibi belirli iyimserlik gibi belirli yeteneklere odaklanmıştır.yeteneklere odaklanmıştır.

Karma (Mix) ModelKarma (Mix) Model

Duyguların nedenlerini öğrenmeye Duyguların nedenlerini öğrenmeye odaklanmıştır.odaklanmıştır.

Bazı Literatür ÇalışmalarıBazı Literatür Çalışmaları

• 90'lı yılların ortalarına gelindiğinde, 90'lı yılların ortalarına gelindiğinde, genellikle duygusal zeka ile kişisel genellikle duygusal zeka ile kişisel özellikler arasındaki ilişkileri özellikler arasındaki ilişkileri inceleyen çalışmaların yapıldığı inceleyen çalışmaların yapıldığı görülmektedir.görülmektedir.

• Özellikle Goleman'ın etkisiyle, Özellikle Goleman'ın etkisiyle, duygusal zekanın bireysel başarı duygusal zekanın bireysel başarı üzerine etkisi incelenmiştir. üzerine etkisi incelenmiştir.

• Yapılan çalışmalar (Ciarrochi ve ark. Yapılan çalışmalar (Ciarrochi ve ark. 2000; Nevsome ve ark. 2000; 2000; Nevsome ve ark. 2000; Derksen ve ark. 2002) Derksen ve ark. 2002) incelendiğinde, duygusal zeka ile IQ incelendiğinde, duygusal zeka ile IQ arasında ya ilişki bulunmamış ya da arasında ya ilişki bulunmamış ya da çok düşük, önemsiz düzeyde bir ilişki çok düşük, önemsiz düzeyde bir ilişki saptanmıştır.saptanmıştır.

TEŞEKKÜRLER…TEŞEKKÜRLER…