duygudurum bozukluklari

39
DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

Upload: afi

Post on 14-Jan-2016

193 views

Category:

Documents


0 download

DESCRIPTION

DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI. DUYGULANIM (AFFECT) Bireyin uyaranlara, olaylara, düşüncelere, anılara neşe, öfke, üzüntü gibi duygusal tepki ile katılabilme yetisidir. “HAVA DURUMU” DUYGUDURUM (MOOD) Bireyin belli bir süre, belli sınırlarda , belli tip bir duygulanım içinde bulunuşudur. “İKLİM”. - PowerPoint PPT Presentation

TRANSCRIPT

Page 1: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

DUYGUDURUM BOZUKLUKLARIDUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

Page 2: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

DUYGULANIM (AFFECT) Bireyin uyaranlara, olaylara, düşüncelere, anılara

neşe, öfke, üzüntü gibi duygusal tepki ile katılabilme yetisidir.

“HAVA DURUMU”

DUYGUDURUM (MOOD) Bireyin belli bir süre, belli sınırlarda , belli tip bir

duygulanım içinde bulunuşudur.“İKLİM”

Page 3: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

DUYGUDURUM TİPLERİDUYGUDURUM TİPLERİ

NORMAL (Euthymia)NORMAL (Euthymia) Belli sınırlar içinde dalgalanmalar gösterirBelli sınırlar içinde dalgalanmalar gösterir

ÇÖKKÜN (Depressed)ÇÖKKÜN (Depressed) Üzüntü, elem, keder baskındırÜzüntü, elem, keder baskındır

YÜKSELMİŞ (EYÜKSELMİŞ (Elevatedlevated)) Neşe, coşku, öfke baskındır

Page 4: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

DUYGUDURUM BOZUKLUKLARIDSM-IV’e göre

DUYGUDURUM BOZUKLUKLARIDSM-IV’e göre

Major Depresif BozuklukMajor Depresif Bozukluk Tek nöbetTek nöbet Yineleyici (Unipolar Bozukluk)Yineleyici (Unipolar Bozukluk)

Yineleyen depresif ataklarla gidenYineleyen depresif ataklarla giden

arada iyilik dönemleri olan bir bozuklukarada iyilik dönemleri olan bir bozukluk

Bipolar BozuklukBipolar Bozukluk Yineleyen manik ya da manik-depresif ataklarYineleyen manik ya da manik-depresif ataklar Arada iyilik dönemiArada iyilik dönemi

Page 5: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

SIKLIK VE YAYGINLIKSIKLIK VE YAYGINLIK

Major Depresif Bozukluk Yaşam boyu yaygınlığı: %9-20 Kadınlarda %10-25, erkeklerde %5-12 Ülkemizde yaygınlık %10 (1992, birinci basamakta,Ankara) Başlama yaşı: 20-50 (ortalama 40) Irk, SED farkı belirlenememiştir

Bipolar Bozukluk Yaşam boyu yaygınlık: %1 Kadın/erkek oranı eşit Başlama yaşı: 9-50 (ortalama 30)

Page 6: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

OLUŞ NEDENLERİ1.Biyolojik nedenler

OLUŞ NEDENLERİ1.Biyolojik nedenler

a) Biyolojik aminler (Nörotransmitterler): Depresyonda NE, serotonin, dopamin etkinliğinde azalma,

manide artış NA metaboliti MHPG, serotonin metaboliti 5HIAA, dopamin

metaboliti HVA’nın BOS, idrar ve plazmada düzeyleri gösterilebilmekte

Antidepresan ilaçların etki düzeneklerinden esinlenilmiş Son yıllarda yapılan çalışmalarda reseptör duyarlılığındaki

değişmeler

Page 7: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

b) Nöroendokrin Bozukluklarb) Nöroendokrin Bozukluklar

Hipotalamo-pitüiter adrenal (HPA) ve tiroid Hipotalamo-pitüiter adrenal (HPA) ve tiroid (HPT) eksenlerinde değişiklikler(HPT) eksenlerinde değişiklikler

Depresyonda adrenal kortizol salınımında artış, Depresyonda adrenal kortizol salınımında artış, Deksametazon Supresyon Testi (DST)Deksametazon Supresyon Testi (DST)

Gidiş ve sağaltıma yanıtta önemliGidiş ve sağaltıma yanıtta önemli

Tiroid ekseninde bozulma ( TSH yanıtında Tiroid ekseninde bozulma ( TSH yanıtında azalma, subklinik hipotiroidi)azalma, subklinik hipotiroidi)

Page 8: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

c) Kalıtımsal nedenlerc) Kalıtımsal nedenler

Aile çalışmalarında birinci derece akrabalarda Aile çalışmalarında birinci derece akrabalarda Depresyon riski 2-3 kat fazla Depresyon riski 2-3 kat fazla

BP bozukluk riski 8-18 kat fazlaBP bozukluk riski 8-18 kat fazla İkiz çalışmalarında da monozigot ikizlerde İkiz çalışmalarında da monozigot ikizlerde

dizdiziigotlara göre risk fazlagotlara göre risk fazla Moleküler biyoloji alanında yapılan çalışmalarda Moleküler biyoloji alanında yapılan çalışmalarda

karmaşık, çok faktörlü, polijenik bir kalıtımsal karmaşık, çok faktörlü, polijenik bir kalıtımsal geçişin olduğu düşünülmektedir.geçişin olduğu düşünülmektedir.

Page 9: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

d) Beyindeki Yapısal Değişiklikler:d) Beyindeki Yapısal Değişiklikler:Depresyonda frontal lopda ve kaudat nükleusta Depresyonda frontal lopda ve kaudat nükleusta küçülme, kan akımında azalma, BP bozuklukta küçülme, kan akımında azalma, BP bozuklukta ventriküllerde genişleme belirlenmiştirventriküllerde genişleme belirlenmiştir

e) Uyku Bozuklukları:e) Uyku Bozuklukları:

Depresyonda uyku EEG’sinde; REM latansında Depresyonda uyku EEG’sinde; REM latansında kısalma, REM yoğunluğunda artma görülmüştür.kısalma, REM yoğunluğunda artma görülmüştür.

Page 10: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

OLUŞ NEDENLERİ 2.Psikososyal nedenler

OLUŞ NEDENLERİ 2.Psikososyal nedenler

a) a) Yaşam olayları ve çevresel etkenler: Yaşam olayları ve çevresel etkenler: YaşamYaşam

olaylarının özellikle ilk atakta nörotransmitter veolaylarının özellikle ilk atakta nörotransmitter ve reseptörler üzerinde etkiler yaptığı, nöronal birreseptörler üzerinde etkiler yaptığı, nöronal bir duyarlılığın geliştiği ileri sürülmektedirduyarlılığın geliştiği ileri sürülmektedir

b) Hastalık öncesi kişilik: b) Hastalık öncesi kişilik: Kesin bir tip olamamaklaKesin bir tip olamamakla birlikte karşın oral-bağımlı, obsesif- kompülsif,birlikte karşın oral-bağımlı, obsesif- kompülsif, histrionik kişilik özellikleri olanlarda depresyonunhistrionik kişilik özellikleri olanlarda depresyonun daha sık görüldüğü düşünülmektedirdaha sık görüldüğü düşünülmektedir

Page 11: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

c) Psikoanalitik kuram (Freud)c) Psikoanalitik kuram (Freud)

Dört temel ögeDört temel öge

Oral dönemde bozuk anne çocuk ilişkisiOral dönemde bozuk anne çocuk ilişkisi Gerçek ya da imgesel nesne kaybıGerçek ya da imgesel nesne kaybı Kayıptan doğan gerginliği azaltmak için nesnenin Kayıptan doğan gerginliği azaltmak için nesnenin

içe atımıiçe atımı Nesneye karşı olan ambivalan duyguların kişinin Nesneye karşı olan ambivalan duyguların kişinin

kendine yöneltilmesikendine yöneltilmesi

Page 12: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

d) Ego Psikolojisi: d) Ego Psikolojisi: Egonun narsisistik emelleri veEgonun narsisistik emelleri ve

gerçekler arasındaki çatışmadan kaynaklanır.gerçekler arasındaki çatışmadan kaynaklanır.

Egonun yetersizliğe düşmesiEgonun yetersizliğe düşmesi

e) Kognitif (bilişsel) Kuram: e) Kognitif (bilişsel) Kuram: Depresyonda hatalıDepresyonda hatalı

bilgi işleme sonucu kognitif üçlü oluşur.bilgi işleme sonucu kognitif üçlü oluşur.

Bunlar; dünyaya, kendine ve geleceğe bakışınBunlar; dünyaya, kendine ve geleceğe bakışın

olumsuz olmasıdırolumsuz olmasıdır

f) Davranışcı Kuram: f) Davranışcı Kuram: Öğrenilmiş çaresizlikÖğrenilmiş çaresizlik

Page 13: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

DEPRESYON : Bir sendrom DEPRESYON : Bir sendrom

Derin üzüntülü bir duygudurum içinde,

Düşünce, konuşma ve hareketlerde yavaşlama

Değersizlik, küçüklük, yetersizlik, isteksizlik,

duygu ve düşünceleri ile

Fizyolojik işlevlerde yavaşlama gibi belirtiler içerir

Page 14: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

DEPRESYON KLİNİĞİDEPRESYON KLİNİĞİ

Duygudurum alanı Çökkün, kederli, mutsuz Sözel olarak ya da yüz görünümünden İlgi istek azlığı ve anhedoni

Psikomotor alan: İnhibisyon ya da ajitasyon Bilişsel alan: Yetersizlik, değersizlik, suçluluk,

cezalandırılma ve ölüm Vejetatif alan: Uyku, iştah boz, cinsel isteksizlik,

kabızlık

Page 15: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

DEPRESYONDA RUHSAL BULGULAR

DEPRESYONDA RUHSAL BULGULAR

GENEL GÖRÜNÜM VE DIŞA VURAN DAVRANIŞ Hareketlerde yavaşlama, durgunluk Baş öne eğik, omuzlar çökük bir postur Alın ve yüz çizgileri belirgin, üzüntülü, kederli ,

sıkıntılı, tedirgin bir yüz görünümü Katatoni, stupor, psikomotor ajitasyon KONUŞMA VE İLİŞKİ KURMA Alçak ses tonuyla ve yavaş ritmde konuşma İlişki kurmada güçlük, ağır durumlarda hiç

konuşmama

Page 16: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

DEPRESYONDA RUHSAL BULGULAR

DEPRESYONDA RUHSAL BULGULAR

DÜŞÜNCE AKIŞI (Çağrışımlar)DÜŞÜNCE AKIŞI (Çağrışımlar) Düşünce akışında yavaşlama, %10’unda durmaDÜŞÜNCE İÇERİĞİ Kendine, geleceğe ve dünyaya karşı olumsuz bakış Çaresizlik, umutsuzluk, karamsarlık Yetersizlik, değersizlik, işe yaramama düşünceleri Suçluluk, cezalandırılma, günahkarlık düşünceleri Ölüm düşünceleri ( hastaların 2/3’inde) Küçüklük, kötülük görme ve nihilistik sanrıları Bedensel yakınmalar (%25)

Page 17: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

DEPRESYONDA RUHSAL BULGULAR

DEPRESYONDA RUHSAL BULGULAR

DUYGUDURUM Çökkün Duygudurum Bunaltı (sabah bunaltısı tipik) Zevk alamama (Anhedoni)BİLİŞSEL YETİLER Bilinç ağır durumlarda bulanık gibi görülebilir Yalancı demans (psödodemans) Dikkati toplamada güçlük Ağır durumlarda algı bozukluğu

Page 18: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

DEPRESYONDA RUHSAL BULGULAR

DEPRESYONDA RUHSAL BULGULAR

FİZYOLOJİK ÖZELLİKLER Uyku bozukluğuUyku bozukluğu İştah bozukluklarıİştah bozuklukları Enerji kaybı, çabuk yorulmaEnerji kaybı, çabuk yorulma Kabızlık, ağrılar, bulantı (maskeli depresyon)Kabızlık, ağrılar, bulantı (maskeli depresyon) Cinsel isteksizlikCinsel isteksizlik Menstrüel düzensizlikMenstrüel düzensizlik

Page 19: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

Majör Depresif Epizod Tanı Ölçütleri (DSM-IV’e göre)

Majör Depresif Epizod Tanı Ölçütleri (DSM-IV’e göre)

A. İki haftalık bir dönem sırasında, aşağıdaki semptomlardan en az 5’inin ya da daha fazlasının bulunması; semptomlardan en az birinin 1 ya da 2 olması

(1) Hemen hergün, yaklaşık gün boyu süren, depresif duygu durum.

(2) Hemen her gün, yaklaşık gün boyu süren, tüm etkinliklere karşı ilgide belirgin azalma ya da artık bunlardan eskisi gibi zevk alamıyor olma.

(3) Hemen her gün iştahın azalmış ya da artmış olması, kilo kaybı

(4) Hemen her gün, insomnia (uykusuzluk) ya da hipersomnianın (aşırı uyku) olması

Page 20: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

Majör Depresif Epizod Tanı Ölçütleri (DSM-IV’e göre)

Majör Depresif Epizod Tanı Ölçütleri (DSM-IV’e göre)

(5) (5) Hemen her gün ajitasyon ya da retardasyonun olması

(6) Hemen her gün, yorgunluk bitkinlik ya da enerji kaybının olması

(7) Hemen her gün, değersizlik, aşırı ya da uygun olmayan suçluluk duygularının olması

(8) Hemen her gün, düşünme ya da düşüncelerini belirli bir konu üzerinde yoğunlaştırma yetisinde azalma ya da kararsızlık

(9) Yineleyen ölüm düşünceleri, özgül bir tasarı kurmaksızın yineleyen özkıyım düşünceleri, özkıyım girişimi ya da tasarısının olması

Page 21: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

Major Depresif Bozukluk Alt TipleriMajor Depresif Bozukluk Alt Tipleri

Psikotik Özellikli Depresif temalı sanrılar (suçluluk, hastalık, ölüm,

cezalandırılma, nihilistik Özkıyım riski 5-6 kat fazla

Melankolik özellikli (Özkıyım girişimi %15) Katatonik özellikli Atipik özellikli Postpartum depresyon

Page 22: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

AYIRICI TANI

I) İKİNCİL (sekonder) DUYGUDURUM BOZ

AYIRICI TANI

I) İKİNCİL (sekonder) DUYGUDURUM BOZ

Organik hastalıklar Süregen enfeksiyon ve enflamatuar hastalıklar (EMN, RA,

SLE, Tbc, hepatit, AİDS) Endokrin hastalıklar (Hipotiroidi, Addison, Cushing, vb) Nörolojik hastalıklar (SVH, demans, parkinson, MS, tümör) Diğerleri: Neoplaziler, KVH, vit eks, postoperatif durumlar,

ağır anemiler İlaçlara bağlı

Steroid, kardiyak (rezerpin, propranolol) antineoplastik, oral kontraseptifler, nonsteroid antiinflamatuarlar, antitbc

Page 23: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

Psikotik durumlar Yeme bozuklukları Somatoform bozuklukları Madde kullanım bozuklukları Anksiyete bozuklukları Uyum bozuklukları Yas

II) DİĞER RUHSAL DURUMLAR

Page 24: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

DİSTİMİK BOZUKLUK (DSM-IV’e göre)

DİSTİMİK BOZUKLUK (DSM-IV’e göre)

AA) En az iki yıl ve hemen hergün süren depresif bir duygudurumun olması

B) Aşağıdakilerden en az ikisinin bulunması gerekmektedir Öz-saygıda azalma Karamsarlık, umutsuzluk Zevk alamama, ilgi kaybı Süregen yorgunluk, bitkinlik Suçluluk duyguları Etkinliklerde azalma Düşünceyi yoğunlaştırmada güçlük

Page 25: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

Yatarak Sağaltım İlkeleriYatarak Sağaltım İlkeleri

İlk görüşmelerde yeterli bir kanıya varılamamışsa, daha geniş bir inceleme ve diğer uzmanlık dallarıyla işbirliği gerekiyorsa,

Çalışan hasta görev ve işlevini sürdüremeyecekse, Yememe, içmeme, ilaç kullanmaya direnç varsa, Psikotik özellikler bulunuyorsa, Özkıyım düşünce ve girişimleri varsa, Ayaktan izlemede yeterli yanıt alınamamışsa hasta

yatırılmalıdır.

Page 26: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

Özkıyım (İntihar)Özkıyım (İntihar)

Kişinin kendi istek ve kararıyla canına kıyması ya da yaşamına son verecek bir tehlikeden, olaydan kaçınmayarak ölümüdür.

Ölüm gerçekleşmemişse özkıyım girişimi olarak tanımlanır.

Depresyonda özkıyım girişimi %15 dolayındadır. Psikotik depresyonda özkıyım riski 5-6 kat daha fazladır.

Page 27: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

Farmakoterapi ilkeleriFarmakoterapi ilkeleri

Ayaktan izlemede düşük dozlarla ilaca başlamalı, yavaş yavaş doz yükseltilmelidir.

Hasta bir ilacı kullanmış ve yarar görmüşse ilaç değiştirilmemelidir

Yetersiz süre ve dozda ilaç kullanımı önemli sorunlardan biridir. Düzelmenin 2-4 haftadan sonra başlayacağı hasta ve yakınlarına

anlatılmalıdır. Psikomotor yavaşlama içindeki hastalara uyarıcı etkileri daha

fazla, psikomotor huzursuzluğu olanlarda ise yatıştırıcı etkileri daha fazla olan ilaçlar verilmelidir.

Page 28: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

EKT EKT

Özkıyım riski yüksekse, Psikotik özellikli depresif durumlarda, Yememe içmeme, konuşmama, negativistik bir

tutum içindeyse, Antidepresif ilaçların yan etkileri, aşırı duyarlılık

ya da gebelik nedeniyle ilaç verilemiyorsa, Yeterli süre ve dozda ilaç sağaltımına yanıt

alınamamışsa

Page 29: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

PsikoterapilerPsikoterapiler

Bilişsel terapi Davranışcı terapi Kişiler arası ilişki ve iletişim sorunlarının

sağaltımı Destekleyici terapi

Page 30: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

MANİ: Bir sendromMANİ: Bir sendrom

Neşeli, coşkulu bazen öfkeli bir duygudurum

Düşünce, konuşma ve hareketlerde hızlanma

Güçlülük ve büyüklük düşünceleri gibi belirtileri içerir

Page 31: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

MANİK ATAK TANI ÖLÇÜTLERİDSM-IV’e göre

MANİK ATAK TANI ÖLÇÜTLERİDSM-IV’e göre

En az bir hafta süreyle yükselmiş, taşkın ya da irritabl duygudurum döneminin olması Aşağıdaki belirtilerden 3 ya da daha fazlasının bulunması

Öz saygıda artma, büyüklük düşünceleri (grandiyosite) Uyku gereksiniminde azalma Aşırı konuşkan olma, baskılı konuşma Fikir uçuşmaları Dikkat dağınıklığı Psikomotor ajitasyon, amaca yönelik etkinliklerde artma Kötü sonuçlar doğurma olasılığı yüksek, zevk veren etkinliklere katılma

Page 32: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

MANİK ATAK ALT TİPLERİMANİK ATAK ALT TİPLERİ

Psikotik özellikli: Psikotik özellikler varsa Sanrılar daha çok büyüklük, güçlülük,

zenginlik, bilginlik temalı sanrılardır KKatatonik özellikli Postpartum başlangıçlı Mevsimsel özellikli Hızlı döngülü: Bir yılda 4’den fazla atak olması

Page 33: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

MANİDE RUHSAL BULGULARMANİDE RUHSAL BULGULAR

Genel görünüm: Canlı, aşırı hareketli, renkli giyinmiş, konuşkan ve çoşkulu Öfkeli, taşkın, saldırgan

Konuşma ve ilişki kurma: Yüksek ses tonuyla ve hızlı ritmde konuşma Baskılı konuşma: Konuşmanın arasına girmek, kesmek zordur Logore: Bol el kol hareketleriyle, yüksek sesle konuşma Konuşmada kelime oyunları, şakalar, konudan konuya atlama

Page 34: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

MANİDE RUHSAL BULGULARMANİDE RUHSAL BULGULAR

Düşünce akışı (Çağrışımlar): Düşünce akışı hızlanmıştır Fikir uçuşması: Düşünceler hızla birbirini izler,

konuşurken konudan konuya atlamalar olabilir Klang çağrışım: Düşünceler birbirleriyle anlam ya da

uyak bağlantıları gösterirler (uyaklı konuşma) Ancak çoğu kez anlattıklarından bir anlam

çıkarılabilir ve mantık bütünlüğü korunmuştur

Page 35: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

MANİDE RUHSAL BULGULARMANİDE RUHSAL BULGULAR

Düşünce içeriği: Büyüklük ve kendine güven temaları Benlik kabarmasını yansıtan düşünceler Büyüklük düşünceleri :Kimsenin yapamayacağı

işleri yapacak güçtedir, üstündür ve yeteneklidir

Psikotik özellikli mani: Büyüklük sanrıları, kötülük görme (perseküsyon),

alınma (referans) sanrıları

Page 36: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

MANİDE RUHSAL BULGULARMANİDE RUHSAL BULGULAR

Duygulanım: Coşku, aşırı neşe (öfori), zaman zaman da öfke Hastanın neşesi çevresindekilere de bulaşır. Ara ara duygulanım değişkenliği (labilite) Sıklıkla engellendiklerinde öfkeli, kızgın, saldırgan Hipomani: Hafif bir hızlanma ve çoşku

Bilişsel yetiler: Bilinç açık, yönelim, bellek doğal Dikkat kolayca dış uyaranlara çekilebilir (disraktibilite) Spontan dikkat artmış, iradi dikkat azalmıştır. Algı bozuklukları (varsanı ve yanılsamalar)

Page 37: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

MANİDE RUHSAL BULGULARMANİDE RUHSAL BULGULAR

Fizyolojik belirtiler: Uyku ileri derecede bozulur Uykusuz olamasına karşın enerjik ve hareketli Cinsel dürtülerini denetlemekte zorlanma Sürekli hareket halinde olma ve uykusuzluk

sonucu bir süre sonra yorgun, bitkin halde

Page 38: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

AYIRICI TANIAYIRICI TANI

Şizofrenik bozukluk Sanrısal bozukluk Kısa psikotik bozukluk Tıbbi durumlar

Nörolojik (epilepsi, MS, Hungtinton Enfeksiyon: AİDS; SLE Endokrin: Tiroid hst, Cushing Diğer: Tümör, travma, vit eks İlaçlar: Amfetamin, L dopa, bromokriptin

Page 39: DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI

Manik atakta sağaltımManik atakta sağaltım

Antipskotik ilaçlarla yatıştırmak Benzodiazepinler Duygudurum düzenleyici ilaçlar (lityum,

karbamazepin, sodyum valproat) EKT Bipolar bozuklukta koruyucu sağaltım

(duygudurum düzenleyici ilaçlar ile)