duygudurum bozukluklari
DESCRIPTION
DUYGUDURUM BOZUKLUKLARI. DUYGULANIM (AFFECT) Bireyin uyaranlara, olaylara, düşüncelere, anılara neşe, öfke, üzüntü gibi duygusal tepki ile katılabilme yetisidir. “HAVA DURUMU” DUYGUDURUM (MOOD) Bireyin belli bir süre, belli sınırlarda , belli tip bir duygulanım içinde bulunuşudur. “İKLİM”. - PowerPoint PPT PresentationTRANSCRIPT
DUYGUDURUM BOZUKLUKLARIDUYGUDURUM BOZUKLUKLARI
DUYGULANIM (AFFECT) Bireyin uyaranlara, olaylara, düşüncelere, anılara
neşe, öfke, üzüntü gibi duygusal tepki ile katılabilme yetisidir.
“HAVA DURUMU”
DUYGUDURUM (MOOD) Bireyin belli bir süre, belli sınırlarda , belli tip bir
duygulanım içinde bulunuşudur.“İKLİM”
DUYGUDURUM TİPLERİDUYGUDURUM TİPLERİ
NORMAL (Euthymia)NORMAL (Euthymia) Belli sınırlar içinde dalgalanmalar gösterirBelli sınırlar içinde dalgalanmalar gösterir
ÇÖKKÜN (Depressed)ÇÖKKÜN (Depressed) Üzüntü, elem, keder baskındırÜzüntü, elem, keder baskındır
YÜKSELMİŞ (EYÜKSELMİŞ (Elevatedlevated)) Neşe, coşku, öfke baskındır
DUYGUDURUM BOZUKLUKLARIDSM-IV’e göre
DUYGUDURUM BOZUKLUKLARIDSM-IV’e göre
Major Depresif BozuklukMajor Depresif Bozukluk Tek nöbetTek nöbet Yineleyici (Unipolar Bozukluk)Yineleyici (Unipolar Bozukluk)
Yineleyen depresif ataklarla gidenYineleyen depresif ataklarla giden
arada iyilik dönemleri olan bir bozuklukarada iyilik dönemleri olan bir bozukluk
Bipolar BozuklukBipolar Bozukluk Yineleyen manik ya da manik-depresif ataklarYineleyen manik ya da manik-depresif ataklar Arada iyilik dönemiArada iyilik dönemi
SIKLIK VE YAYGINLIKSIKLIK VE YAYGINLIK
Major Depresif Bozukluk Yaşam boyu yaygınlığı: %9-20 Kadınlarda %10-25, erkeklerde %5-12 Ülkemizde yaygınlık %10 (1992, birinci basamakta,Ankara) Başlama yaşı: 20-50 (ortalama 40) Irk, SED farkı belirlenememiştir
Bipolar Bozukluk Yaşam boyu yaygınlık: %1 Kadın/erkek oranı eşit Başlama yaşı: 9-50 (ortalama 30)
OLUŞ NEDENLERİ1.Biyolojik nedenler
OLUŞ NEDENLERİ1.Biyolojik nedenler
a) Biyolojik aminler (Nörotransmitterler): Depresyonda NE, serotonin, dopamin etkinliğinde azalma,
manide artış NA metaboliti MHPG, serotonin metaboliti 5HIAA, dopamin
metaboliti HVA’nın BOS, idrar ve plazmada düzeyleri gösterilebilmekte
Antidepresan ilaçların etki düzeneklerinden esinlenilmiş Son yıllarda yapılan çalışmalarda reseptör duyarlılığındaki
değişmeler
b) Nöroendokrin Bozukluklarb) Nöroendokrin Bozukluklar
Hipotalamo-pitüiter adrenal (HPA) ve tiroid Hipotalamo-pitüiter adrenal (HPA) ve tiroid (HPT) eksenlerinde değişiklikler(HPT) eksenlerinde değişiklikler
Depresyonda adrenal kortizol salınımında artış, Depresyonda adrenal kortizol salınımında artış, Deksametazon Supresyon Testi (DST)Deksametazon Supresyon Testi (DST)
Gidiş ve sağaltıma yanıtta önemliGidiş ve sağaltıma yanıtta önemli
Tiroid ekseninde bozulma ( TSH yanıtında Tiroid ekseninde bozulma ( TSH yanıtında azalma, subklinik hipotiroidi)azalma, subklinik hipotiroidi)
c) Kalıtımsal nedenlerc) Kalıtımsal nedenler
Aile çalışmalarında birinci derece akrabalarda Aile çalışmalarında birinci derece akrabalarda Depresyon riski 2-3 kat fazla Depresyon riski 2-3 kat fazla
BP bozukluk riski 8-18 kat fazlaBP bozukluk riski 8-18 kat fazla İkiz çalışmalarında da monozigot ikizlerde İkiz çalışmalarında da monozigot ikizlerde
dizdiziigotlara göre risk fazlagotlara göre risk fazla Moleküler biyoloji alanında yapılan çalışmalarda Moleküler biyoloji alanında yapılan çalışmalarda
karmaşık, çok faktörlü, polijenik bir kalıtımsal karmaşık, çok faktörlü, polijenik bir kalıtımsal geçişin olduğu düşünülmektedir.geçişin olduğu düşünülmektedir.
d) Beyindeki Yapısal Değişiklikler:d) Beyindeki Yapısal Değişiklikler:Depresyonda frontal lopda ve kaudat nükleusta Depresyonda frontal lopda ve kaudat nükleusta küçülme, kan akımında azalma, BP bozuklukta küçülme, kan akımında azalma, BP bozuklukta ventriküllerde genişleme belirlenmiştirventriküllerde genişleme belirlenmiştir
e) Uyku Bozuklukları:e) Uyku Bozuklukları:
Depresyonda uyku EEG’sinde; REM latansında Depresyonda uyku EEG’sinde; REM latansında kısalma, REM yoğunluğunda artma görülmüştür.kısalma, REM yoğunluğunda artma görülmüştür.
OLUŞ NEDENLERİ 2.Psikososyal nedenler
OLUŞ NEDENLERİ 2.Psikososyal nedenler
a) a) Yaşam olayları ve çevresel etkenler: Yaşam olayları ve çevresel etkenler: YaşamYaşam
olaylarının özellikle ilk atakta nörotransmitter veolaylarının özellikle ilk atakta nörotransmitter ve reseptörler üzerinde etkiler yaptığı, nöronal birreseptörler üzerinde etkiler yaptığı, nöronal bir duyarlılığın geliştiği ileri sürülmektedirduyarlılığın geliştiği ileri sürülmektedir
b) Hastalık öncesi kişilik: b) Hastalık öncesi kişilik: Kesin bir tip olamamaklaKesin bir tip olamamakla birlikte karşın oral-bağımlı, obsesif- kompülsif,birlikte karşın oral-bağımlı, obsesif- kompülsif, histrionik kişilik özellikleri olanlarda depresyonunhistrionik kişilik özellikleri olanlarda depresyonun daha sık görüldüğü düşünülmektedirdaha sık görüldüğü düşünülmektedir
c) Psikoanalitik kuram (Freud)c) Psikoanalitik kuram (Freud)
Dört temel ögeDört temel öge
Oral dönemde bozuk anne çocuk ilişkisiOral dönemde bozuk anne çocuk ilişkisi Gerçek ya da imgesel nesne kaybıGerçek ya da imgesel nesne kaybı Kayıptan doğan gerginliği azaltmak için nesnenin Kayıptan doğan gerginliği azaltmak için nesnenin
içe atımıiçe atımı Nesneye karşı olan ambivalan duyguların kişinin Nesneye karşı olan ambivalan duyguların kişinin
kendine yöneltilmesikendine yöneltilmesi
d) Ego Psikolojisi: d) Ego Psikolojisi: Egonun narsisistik emelleri veEgonun narsisistik emelleri ve
gerçekler arasındaki çatışmadan kaynaklanır.gerçekler arasındaki çatışmadan kaynaklanır.
Egonun yetersizliğe düşmesiEgonun yetersizliğe düşmesi
e) Kognitif (bilişsel) Kuram: e) Kognitif (bilişsel) Kuram: Depresyonda hatalıDepresyonda hatalı
bilgi işleme sonucu kognitif üçlü oluşur.bilgi işleme sonucu kognitif üçlü oluşur.
Bunlar; dünyaya, kendine ve geleceğe bakışınBunlar; dünyaya, kendine ve geleceğe bakışın
olumsuz olmasıdırolumsuz olmasıdır
f) Davranışcı Kuram: f) Davranışcı Kuram: Öğrenilmiş çaresizlikÖğrenilmiş çaresizlik
DEPRESYON : Bir sendrom DEPRESYON : Bir sendrom
Derin üzüntülü bir duygudurum içinde,
Düşünce, konuşma ve hareketlerde yavaşlama
Değersizlik, küçüklük, yetersizlik, isteksizlik,
duygu ve düşünceleri ile
Fizyolojik işlevlerde yavaşlama gibi belirtiler içerir
DEPRESYON KLİNİĞİDEPRESYON KLİNİĞİ
Duygudurum alanı Çökkün, kederli, mutsuz Sözel olarak ya da yüz görünümünden İlgi istek azlığı ve anhedoni
Psikomotor alan: İnhibisyon ya da ajitasyon Bilişsel alan: Yetersizlik, değersizlik, suçluluk,
cezalandırılma ve ölüm Vejetatif alan: Uyku, iştah boz, cinsel isteksizlik,
kabızlık
DEPRESYONDA RUHSAL BULGULAR
DEPRESYONDA RUHSAL BULGULAR
GENEL GÖRÜNÜM VE DIŞA VURAN DAVRANIŞ Hareketlerde yavaşlama, durgunluk Baş öne eğik, omuzlar çökük bir postur Alın ve yüz çizgileri belirgin, üzüntülü, kederli ,
sıkıntılı, tedirgin bir yüz görünümü Katatoni, stupor, psikomotor ajitasyon KONUŞMA VE İLİŞKİ KURMA Alçak ses tonuyla ve yavaş ritmde konuşma İlişki kurmada güçlük, ağır durumlarda hiç
konuşmama
DEPRESYONDA RUHSAL BULGULAR
DEPRESYONDA RUHSAL BULGULAR
DÜŞÜNCE AKIŞI (Çağrışımlar)DÜŞÜNCE AKIŞI (Çağrışımlar) Düşünce akışında yavaşlama, %10’unda durmaDÜŞÜNCE İÇERİĞİ Kendine, geleceğe ve dünyaya karşı olumsuz bakış Çaresizlik, umutsuzluk, karamsarlık Yetersizlik, değersizlik, işe yaramama düşünceleri Suçluluk, cezalandırılma, günahkarlık düşünceleri Ölüm düşünceleri ( hastaların 2/3’inde) Küçüklük, kötülük görme ve nihilistik sanrıları Bedensel yakınmalar (%25)
DEPRESYONDA RUHSAL BULGULAR
DEPRESYONDA RUHSAL BULGULAR
DUYGUDURUM Çökkün Duygudurum Bunaltı (sabah bunaltısı tipik) Zevk alamama (Anhedoni)BİLİŞSEL YETİLER Bilinç ağır durumlarda bulanık gibi görülebilir Yalancı demans (psödodemans) Dikkati toplamada güçlük Ağır durumlarda algı bozukluğu
DEPRESYONDA RUHSAL BULGULAR
DEPRESYONDA RUHSAL BULGULAR
FİZYOLOJİK ÖZELLİKLER Uyku bozukluğuUyku bozukluğu İştah bozukluklarıİştah bozuklukları Enerji kaybı, çabuk yorulmaEnerji kaybı, çabuk yorulma Kabızlık, ağrılar, bulantı (maskeli depresyon)Kabızlık, ağrılar, bulantı (maskeli depresyon) Cinsel isteksizlikCinsel isteksizlik Menstrüel düzensizlikMenstrüel düzensizlik
Majör Depresif Epizod Tanı Ölçütleri (DSM-IV’e göre)
Majör Depresif Epizod Tanı Ölçütleri (DSM-IV’e göre)
A. İki haftalık bir dönem sırasında, aşağıdaki semptomlardan en az 5’inin ya da daha fazlasının bulunması; semptomlardan en az birinin 1 ya da 2 olması
(1) Hemen hergün, yaklaşık gün boyu süren, depresif duygu durum.
(2) Hemen her gün, yaklaşık gün boyu süren, tüm etkinliklere karşı ilgide belirgin azalma ya da artık bunlardan eskisi gibi zevk alamıyor olma.
(3) Hemen her gün iştahın azalmış ya da artmış olması, kilo kaybı
(4) Hemen her gün, insomnia (uykusuzluk) ya da hipersomnianın (aşırı uyku) olması
Majör Depresif Epizod Tanı Ölçütleri (DSM-IV’e göre)
Majör Depresif Epizod Tanı Ölçütleri (DSM-IV’e göre)
(5) (5) Hemen her gün ajitasyon ya da retardasyonun olması
(6) Hemen her gün, yorgunluk bitkinlik ya da enerji kaybının olması
(7) Hemen her gün, değersizlik, aşırı ya da uygun olmayan suçluluk duygularının olması
(8) Hemen her gün, düşünme ya da düşüncelerini belirli bir konu üzerinde yoğunlaştırma yetisinde azalma ya da kararsızlık
(9) Yineleyen ölüm düşünceleri, özgül bir tasarı kurmaksızın yineleyen özkıyım düşünceleri, özkıyım girişimi ya da tasarısının olması
Major Depresif Bozukluk Alt TipleriMajor Depresif Bozukluk Alt Tipleri
Psikotik Özellikli Depresif temalı sanrılar (suçluluk, hastalık, ölüm,
cezalandırılma, nihilistik Özkıyım riski 5-6 kat fazla
Melankolik özellikli (Özkıyım girişimi %15) Katatonik özellikli Atipik özellikli Postpartum depresyon
AYIRICI TANI
I) İKİNCİL (sekonder) DUYGUDURUM BOZ
AYIRICI TANI
I) İKİNCİL (sekonder) DUYGUDURUM BOZ
Organik hastalıklar Süregen enfeksiyon ve enflamatuar hastalıklar (EMN, RA,
SLE, Tbc, hepatit, AİDS) Endokrin hastalıklar (Hipotiroidi, Addison, Cushing, vb) Nörolojik hastalıklar (SVH, demans, parkinson, MS, tümör) Diğerleri: Neoplaziler, KVH, vit eks, postoperatif durumlar,
ağır anemiler İlaçlara bağlı
Steroid, kardiyak (rezerpin, propranolol) antineoplastik, oral kontraseptifler, nonsteroid antiinflamatuarlar, antitbc
Psikotik durumlar Yeme bozuklukları Somatoform bozuklukları Madde kullanım bozuklukları Anksiyete bozuklukları Uyum bozuklukları Yas
II) DİĞER RUHSAL DURUMLAR
DİSTİMİK BOZUKLUK (DSM-IV’e göre)
DİSTİMİK BOZUKLUK (DSM-IV’e göre)
AA) En az iki yıl ve hemen hergün süren depresif bir duygudurumun olması
B) Aşağıdakilerden en az ikisinin bulunması gerekmektedir Öz-saygıda azalma Karamsarlık, umutsuzluk Zevk alamama, ilgi kaybı Süregen yorgunluk, bitkinlik Suçluluk duyguları Etkinliklerde azalma Düşünceyi yoğunlaştırmada güçlük
Yatarak Sağaltım İlkeleriYatarak Sağaltım İlkeleri
İlk görüşmelerde yeterli bir kanıya varılamamışsa, daha geniş bir inceleme ve diğer uzmanlık dallarıyla işbirliği gerekiyorsa,
Çalışan hasta görev ve işlevini sürdüremeyecekse, Yememe, içmeme, ilaç kullanmaya direnç varsa, Psikotik özellikler bulunuyorsa, Özkıyım düşünce ve girişimleri varsa, Ayaktan izlemede yeterli yanıt alınamamışsa hasta
yatırılmalıdır.
Özkıyım (İntihar)Özkıyım (İntihar)
Kişinin kendi istek ve kararıyla canına kıyması ya da yaşamına son verecek bir tehlikeden, olaydan kaçınmayarak ölümüdür.
Ölüm gerçekleşmemişse özkıyım girişimi olarak tanımlanır.
Depresyonda özkıyım girişimi %15 dolayındadır. Psikotik depresyonda özkıyım riski 5-6 kat daha fazladır.
Farmakoterapi ilkeleriFarmakoterapi ilkeleri
Ayaktan izlemede düşük dozlarla ilaca başlamalı, yavaş yavaş doz yükseltilmelidir.
Hasta bir ilacı kullanmış ve yarar görmüşse ilaç değiştirilmemelidir
Yetersiz süre ve dozda ilaç kullanımı önemli sorunlardan biridir. Düzelmenin 2-4 haftadan sonra başlayacağı hasta ve yakınlarına
anlatılmalıdır. Psikomotor yavaşlama içindeki hastalara uyarıcı etkileri daha
fazla, psikomotor huzursuzluğu olanlarda ise yatıştırıcı etkileri daha fazla olan ilaçlar verilmelidir.
EKT EKT
Özkıyım riski yüksekse, Psikotik özellikli depresif durumlarda, Yememe içmeme, konuşmama, negativistik bir
tutum içindeyse, Antidepresif ilaçların yan etkileri, aşırı duyarlılık
ya da gebelik nedeniyle ilaç verilemiyorsa, Yeterli süre ve dozda ilaç sağaltımına yanıt
alınamamışsa
PsikoterapilerPsikoterapiler
Bilişsel terapi Davranışcı terapi Kişiler arası ilişki ve iletişim sorunlarının
sağaltımı Destekleyici terapi
MANİ: Bir sendromMANİ: Bir sendrom
Neşeli, coşkulu bazen öfkeli bir duygudurum
Düşünce, konuşma ve hareketlerde hızlanma
Güçlülük ve büyüklük düşünceleri gibi belirtileri içerir
MANİK ATAK TANI ÖLÇÜTLERİDSM-IV’e göre
MANİK ATAK TANI ÖLÇÜTLERİDSM-IV’e göre
En az bir hafta süreyle yükselmiş, taşkın ya da irritabl duygudurum döneminin olması Aşağıdaki belirtilerden 3 ya da daha fazlasının bulunması
Öz saygıda artma, büyüklük düşünceleri (grandiyosite) Uyku gereksiniminde azalma Aşırı konuşkan olma, baskılı konuşma Fikir uçuşmaları Dikkat dağınıklığı Psikomotor ajitasyon, amaca yönelik etkinliklerde artma Kötü sonuçlar doğurma olasılığı yüksek, zevk veren etkinliklere katılma
MANİK ATAK ALT TİPLERİMANİK ATAK ALT TİPLERİ
Psikotik özellikli: Psikotik özellikler varsa Sanrılar daha çok büyüklük, güçlülük,
zenginlik, bilginlik temalı sanrılardır KKatatonik özellikli Postpartum başlangıçlı Mevsimsel özellikli Hızlı döngülü: Bir yılda 4’den fazla atak olması
MANİDE RUHSAL BULGULARMANİDE RUHSAL BULGULAR
Genel görünüm: Canlı, aşırı hareketli, renkli giyinmiş, konuşkan ve çoşkulu Öfkeli, taşkın, saldırgan
Konuşma ve ilişki kurma: Yüksek ses tonuyla ve hızlı ritmde konuşma Baskılı konuşma: Konuşmanın arasına girmek, kesmek zordur Logore: Bol el kol hareketleriyle, yüksek sesle konuşma Konuşmada kelime oyunları, şakalar, konudan konuya atlama
MANİDE RUHSAL BULGULARMANİDE RUHSAL BULGULAR
Düşünce akışı (Çağrışımlar): Düşünce akışı hızlanmıştır Fikir uçuşması: Düşünceler hızla birbirini izler,
konuşurken konudan konuya atlamalar olabilir Klang çağrışım: Düşünceler birbirleriyle anlam ya da
uyak bağlantıları gösterirler (uyaklı konuşma) Ancak çoğu kez anlattıklarından bir anlam
çıkarılabilir ve mantık bütünlüğü korunmuştur
MANİDE RUHSAL BULGULARMANİDE RUHSAL BULGULAR
Düşünce içeriği: Büyüklük ve kendine güven temaları Benlik kabarmasını yansıtan düşünceler Büyüklük düşünceleri :Kimsenin yapamayacağı
işleri yapacak güçtedir, üstündür ve yeteneklidir
Psikotik özellikli mani: Büyüklük sanrıları, kötülük görme (perseküsyon),
alınma (referans) sanrıları
MANİDE RUHSAL BULGULARMANİDE RUHSAL BULGULAR
Duygulanım: Coşku, aşırı neşe (öfori), zaman zaman da öfke Hastanın neşesi çevresindekilere de bulaşır. Ara ara duygulanım değişkenliği (labilite) Sıklıkla engellendiklerinde öfkeli, kızgın, saldırgan Hipomani: Hafif bir hızlanma ve çoşku
Bilişsel yetiler: Bilinç açık, yönelim, bellek doğal Dikkat kolayca dış uyaranlara çekilebilir (disraktibilite) Spontan dikkat artmış, iradi dikkat azalmıştır. Algı bozuklukları (varsanı ve yanılsamalar)
MANİDE RUHSAL BULGULARMANİDE RUHSAL BULGULAR
Fizyolojik belirtiler: Uyku ileri derecede bozulur Uykusuz olamasına karşın enerjik ve hareketli Cinsel dürtülerini denetlemekte zorlanma Sürekli hareket halinde olma ve uykusuzluk
sonucu bir süre sonra yorgun, bitkin halde
AYIRICI TANIAYIRICI TANI
Şizofrenik bozukluk Sanrısal bozukluk Kısa psikotik bozukluk Tıbbi durumlar
Nörolojik (epilepsi, MS, Hungtinton Enfeksiyon: AİDS; SLE Endokrin: Tiroid hst, Cushing Diğer: Tümör, travma, vit eks İlaçlar: Amfetamin, L dopa, bromokriptin
Manik atakta sağaltımManik atakta sağaltım
Antipskotik ilaçlarla yatıştırmak Benzodiazepinler Duygudurum düzenleyici ilaçlar (lityum,
karbamazepin, sodyum valproat) EKT Bipolar bozuklukta koruyucu sağaltım
(duygudurum düzenleyici ilaçlar ile)