duurzame economie rationele aanpak ivan van de cloot itinera institute executive professor uams
TRANSCRIPT
Duurzame economieRationele aanpak
Ivan Van de ClootItinera Institute
Executive professor UAMS
12/04/23
p.2
Itinera Institute
Onafhankelijke denktank Fact-basedLange termijn
www.itinerainstitute.org
“ Aanreiken, verdedigen en bouwen van wegen voor beleidshervorming naar duurzame
economische groei en sociale bescherming, voor België en zijn regio’s. ”
12/04/23
Ik ben een econoom
En ik gebruik economisch taalgebruik zoals “marktfaling” voor het overexploiteren van de natuur.
Excuses
12/04/23
p.4
Overzicht
1. Economische groei?
2. Buitenland
3. Bijen
4. Bomen
5. Op zoek naar het goede leven
12-04-23
Economische groei?
12/04/23
We hebben maar één planeet= voorzichtsprincipe vs roekeloosheid
12/04/23
Moderne economische periode= op de 1e plaats bevolkingsgroei
12/04/23
General Purpose Technologies, bv: steam engine
Uitvinding James Watt: 1769
In 1800 was stoom nog maar 25% energie-opwekking; zelfs in 1830 was nog maar 50%
1870: 2 miljoen paardenkracht van de totale 2,3 miljoen
Doorbraak pas honder jaar later!
12/04/23
Source: Crafts (2003): includes railway, steamships, steam engines
Bijdrage stoom aan groei in arbeidsproductiviteit
0
0,05
0,1
0,15
0,2
0,25
0,3
0,35
0,4
0,45
1760-1800 1800-30 1830-50 1850-70 1870-1910
12/04/23
The Solow Productivity Paradox
You can see the computer age everywhere except in the productivity statistics
Robert Solow, 1987
12/04/23
Vergelijke manuele calculator met manueel rekenmachine
12/04/23
Bron: Van Ark 2001
Bijdrage ICT economische groei
12/04/23
Grenzen aan de expansie van de economie?
Malthus: absolute grenzenRicardo: relatieve grenzenMarx: grenzen te wijten aan sociale en politieke onvredeEcologie: fysieke grenzen aan de draagkracht van de aarde
Historisch gezien: technologisch optimisme liet toe deze grenzen te verleggen– Zodat sommigen twijfelen of grenzen werkelijk bestaan
12/04/23
Technologieën aangedreven door wet van Moore: Gadgets?
1. Infinite computing2. Sensor & Networks3. Robotics4. 3D printing5. Synthetic biology6. Digital Medicine7. Nanomaterials8. Artificial Intelligence
12/04/23
p.16
Onderscheid noden en begeerten van de mensDemocratie: minder conflicten bij groeiende koek?– Kwaliteit van de groei– Bevolkingsgroei, consumptie
Individuele versus collectieve rationaliteitCommunistische staten leidden tot milieucatastrofes
Dwang van eeuwige economische groei?
04/12/23
Wat werkt in het buitenland?
12/04/23
European Innovation Scoreboard: Findings
Innovation leaders: Denmark, Finland, Germany, Sweden, Switzerland and UK (well above the EU27)Innovation followers: Austria, Belgium, Estonia, France, Iceland, Ireland (below the innovation leaders but close to or above that of the EU27)Moderate innovators: Czech Republic, Greece, Hungary, Italy, Norway, Poland, Portugal and Spain (below the EU27)Catching-up countries: Bulgaria, Croatia, Latvia, Romania and Turkey (increasing towards the EU27)
12/04/23
Scandinavische innovatiestrategieën
Finland: Science-driven high tech strategy focusing on radical product innovations (STI mode of innovation). Now adopted a broad-based policy combining STI and DUI modes of innovationSweden: Technology-based strategy of process innovations and complex product improvements, through R&D investments in large industries (STI mode of innovation)Denmark: Market/user-driven entrepreneurialism characterized by non-R&D based, incremental product innovations especially within consumer goods sectors (DUI mode of innovation)Norway: Resource-based strategy for process innovations in large, export industries (STI mode of innovation) and non-R&D based innovations in SMEs (DUI mode of innovation)
12/04/23
Diffusion
Nood transitie van technology-push naar market-pull
Government
Research Consumers
Policy Interventions
Business and finance community
Investments
Market accumulation
Commercial-isation
Demon-stration
Applied R&D
Basic R&D
Product/ Technology Push
Market Pull
Source: Foxon (2003)
12/04/23
Scandinavisch “co-ordinated market” model
Zorg voor ontmoetingen in verwante marktsegmenten om potentieel voor hercombineren van kennis Incentives voor participatie in innovatieplatformen: opzoeken van “difference but compatibility”– Green packaging in Zweden; melkverpakking
Belang demonstratieprojecten
Bv: Kopenhagens strategie v-a-v agrofood emissies– Organic food procurement: scholen, hospitalen,
ouderenzorg
12/04/23
Duurzaam succes heeft beiden nodig:
1. De bijen
Gemeenschapsgroepen/kleine bedrijven
Erg wendbaar, de niet-planbare component
2. De bomen
Grote kapitaalsintensieve bedrijven
cf. non-profit en profit in sociale sector
Ecosysteem van clean-techondernemers
04/12/23
Bijen
12/04/23
Wat hebben ondernemers nodig?
Een zo voorspelbaar mogelijke reglementaire omgeving: logicaLevel playing field: goedbedoeld beleid is vaak obstakel voor ondernemerschapFinancieringPartnering; technologie leasing om kapitaal efficiënt te benuttenMarketing: labels, toegevoegde waarde
12/04/23
Wat hebben ondernemers nodig?
Evenwichtige marktverhoudingen
12/04/23
Wat hebben ondernemers nodig? Positief commercieel potentieel
Reden voor optimisme!
Source: Clean Economy Living Planet, Roland Berger Strategy Consultants
12/04/23
Obstakels
Ondernemingszin (VS versus EU)Weerstand – Verkokerd– Overgereglementeerd: bv. regels omtrent hercombineren
afvalstofffen– Conservatisme in markt
….
12/04/23
Elke ondernemer-innovator moet gewaarschuwd zijn voor GMoore’s Chasm in the market
Marktconservatisme
12/04/23
Levenscyclus financieringsmodel
Start Grants / “soft loans’
Banks
Finish?
Seed funds
12-04-23
Bomen
12/04/23
Gemengde economie
Belgisch overheidsbeslag 50%Regels die leven van elke dag doordringenPrivate bedrijven hebben continu met de overheid te makenOverheidssector niet altijd voorbeeld van duurzamheidEuropees model= private sector & overheidIn plaats van klassenstrijd hebben we ons
sociaal overlegLaten we dus vooral markt ecologisch corrigeren
12/04/23
Wat zegt ervaring over clustervorming?
Padafhankelijkheid: screen aanwezig industrieel ecosysteem potentieel voor cleantechPad-interdependentie: activiteiten die toelaten dat bedrijven interageren cross-sectorPlatform: structureel samenwerken op basis van “nabijheid”Absorptiecapaciteit: zowel bedrijven als kennisinstellingen hebben zich op business modellen, marktniches en technologische expertise
12/04/23
Casus Noord-Jutland (Denemarken)
Bekend verhaal windturbinesWarmtekrachtkoppelingTrekkende rol van gemeenten “public procurement”Decentralisatie
=lokale variatie in energie-mix=innovatie
12/04/23
Planning versus realisme van spontane ontwikkeling
1. Planmatige heeft ernstige beperkingen2. Ondernemerschap en innovatie leiden altijd
tot economisch-technologische ontwikkeling3. Beleid kan ipv “labour-saving” bias voor een
“energy saving” technologische ontwikkeling zorgen
4. Essentie daarbij is prijs plakken op negatieve externaliteiten– Duidelijke visie op reductiedoelstelling van emissies– Duidelijke en verstaanbare vertaling in beprijzing emissies
12/04/23
Energie-efficiëntieEnergie-efficiëntie
12/04/23
p.36
Maatregelen naar energie-efficiëntie. Prioriteit= beter isoleren van ons gebouwenpark wat kan via kosteneffectieve technologieën
Op een kostenefficiënte wijze investeren in hernieuwbare energietechnologieën en versneld het oudste fossiele kapitaal vervangen
Een consistent transitiebeleid dient in elk geval te resulteren in een daling van de vraag naar steenkool terwijl het aandeel gas toeneemt.
Tussen 2000 en 2010 steeg de mondiale uitstoot van CO2 met 30,5% maar daalde met 5,7% in de VS en 4,4% in de EU27.
Echte hervormingen:
12/04/23
Toch systeembenadering vaak relevant in clean-tech
1. Kennisinstellingen2. Bestaande industrie leidt tot spin-offs
(branching)3. Risico op te veel aanbodgestuurde ontwikkeling4. Bouw feedback met gebruikers van meet af aan
in: von Hippel’s concept van Democratizing innovation http://web.mit.edu/evhippel/www/democ1.htm
5. Essentieel dat beleid flexibel is en continue bijsturing als evident beschouwt (biogas, zonnepanelen…)
04/12/23
Conclusie
12/04/23
Clean-tech realiteit
1. Reeds rendabele clean-tech maar lock-in rest economie
2. Clean-tech die nog niet rendabel is maar massificatie nodig heeft
3. Clean-tech die nog een learning curve moet doorgaan4. Clean-tech die nooit gedragen zal kunnen worden
door markteconomie maar negatieve externaliteiten bestrijdt zodat een welvarende maatschappij ze eeuwig kan subsidiëren.
5. Clean-tech die nooit rendabel zal zijn en niet efficiënt negatieve externaliteiten bestrijdt maar al over voldoende lobbyisten beschikt om ze toch te laten subsidiëren
04/12/23
Coda: Laten we belangrijkste beleidsopdracht niet verwaarlozen
12/04/23
Paradox dat we minder spenderen aan onderzoek dan 30 jaar geleden
12/04/23
Socialisme klapte in elkaar omdat het niet
toeliet prijzen de economische waarheid weer
te geven.
Kapitalisme leidt tot zelfdestructie als het niet
toelaat dat prijzen de ecologische waarheid
weer te geven.
Source: Dahle, 2001.
Essentieel voor beleid:
12/04/23
Beprijzen van externaliteiten
Belastingen– Taksen kunnen gepast instrument zijn
Emissierechten– Gooi het kind niet weg met het badwater– It makes all the sense of the world– Maar moet wel juist geïmplementeerd
Stimuleren van innovatie– Alleen zo zullen we er komen
12-04-23
Op zoek naar het goede leven
12/04/23
Waar gaat het uiteindelijk om?
Keynes (1930): economic possibilities for our grandchildrenHet Faustiaans contract: we zijn in de val gelopen van vooruitgang zonder doel, rijkdom zonder eindeDirecteur GM: adverteren = het georganiseerd scheppen van onvredeBNG is belangrijker dan BNPGeluk heeft te maken met gezondheid, vriendschap, respect etc., niet met consumptie
12/04/23
p.46
Mens als tijdelijke beheerder van aarde – Beschermen, behoeden van wat ons gegeven werd– Doorgeven aan toekomstige generaties
Handhaaf homeostatische systemen: die zichzelf corrigeren in reactie op destabiliserende veranderingenRoekeloze najagen van individuele bevrediging overstijgen
Rentmeesterperspectief
12/04/23
Private eigendom van materiële voorzieningen… maar publieke eigendom van “sinks”=commons als publiek stort=heeft niets van doen met “goede marktwerking”Maar alles met eerste klas marktfaling= overexploitatie commons
Fout economisch model
12/04/23
p.48
Risico: crisisretoriek van meer consumptie
Mensen aan te zetten tot meer consumptie “om de economie aan de gang te houden”Consumptie = een MOGELIJKE verschijningsvorm van welvaart, niet de bron ervan Technologische ontwikkelingen zijn per definitie onbekend Dus: Trial&error en constant evalueren. Karl Popper zei al dat als we konden voorspellen wat we zullen weten, we het vandaag al wisten.
12/04/23
De wereld moet nog een eeuwigheid mee
Vragen?