239238

ToelichtingDeze bibliografie is een overzicht vanbedrijfsfotoboeken. Alle boeken die in detekst worden genoemd zijn in de bibliografieopgenomen. Naast de voorbeelden uit deperiode van het onderzoek (1945–1965) zijnook voorlopers, grensgevallen en ‘familiele-den’ beschreven. De titels zijn chronologischgeordend op jaar van uitgave en waar sprakeis van meerdere uitgaven binnen het jaar zijnde boeken alfabetisch op titel geordend. Hetbelang van het in kaart brengen van hetgenre is groot, mede gezien het feit dat debedrijfsfotoboeken moeilijk te traceren zijn;ze zijn verspreid over bedrijfs- en fotoarchie-ven, particuliere verzamelingen en bibliothe-ken in Nederland.

Vorm van de beschrijvingDe beschrijvingen is opgebouwd uit drieonderdelen. Het eerste bestaat uit de titel enondertitel en de fysieke gegevens (plaatsvan uitgave, opdrachtgever, jaar van uitga-ve). Tenzij anders vermeld zijn de boeken uit-gegeven door de bedrijven zelf.

Het tweede onderdeel beschrijft het aantalpagina’s, de bindwijze en het formaat (hoog-te x breedte in centimeters), gevolgd doorde naam van de auteur(s) (een omschrijvingvan de soort tekst); de fotografen (het aantalfoto’s / het soort fotografie / een beschrijvingvan de onderwerpen); de illustratoren (hetaantal illustraties / het soort illustraties / eenbeschrijving van de onderwerpen); de gra-fisch vormgevers. Tenzij anders vermeld zijntekst, fotografie, illustraties en het ontwerpin opdracht van het bedrijf gemaakt. Daarnavolgen de drukker (type druktechniek voortekst en/of beeld) en de opdrachtgever vanhet fotoboek (de aanleiding van de uitgave).Tenzij de volledige naamsvermelding in detitel is opgenomen, is de opdrachtgever ver-meld.

In de annotatie zijn gegevens vermeldover het type fotoboek. Bijzondere aspectenten aanzien van de lettertype, stofomslag,druk en opmaak worden hier beschreven eneventuele buitenlandse edities wordengenoemd. Ten slotte volgt een verwijzingnaar de literatuur.

RegisterEen register met vindplaatsen van debedrijfsfotoboeken is opgenomen achter indeze uitgave. De nummers refereren aanhet overzicht in de bibliografie.

1Koninklijke Fabriek van Stoom en AndereWerktuigen AmsterdamAmsterdam, 1862. 12 pp., losbladig (in cassette), 38 x 30 cm.Fotografie P. Oosterhuis (12 zwart-wit / productfotografie en documentaire foto’s /kooktoestellen en andere machines voorsuikerraffinaderijen, interieuropname).Drukker P. Oosterhuis (originele afdrukken).Opdrachtgever (t.g.v. het bezoek van deJapanse Ambassadeur, 26 juni 1862).Fotoalbum. Vroeg voorbeeld van een foto-grafisch geïllustreerde gelegenheidsuitgavevan de Nederlandse industrie. Illustratiefvoor de toepassing van productfotografie ineen promotionele uitgave. Er zijn twee

exemplaren van het album bekend. Literatuur A. van Veen, Pieter Oosterhuis[1816–1885], Amsterdam 1993,pp. 113–116.

2Onze Fabrieken en Werkplaatsen :Lettergieterij ‘Amsterdam’ voorh. N. TetterodeAmsterdam, [1910]. 80 pp., genaaid gebrocheerd, 28 x 21 cm.Fotografie (32 zwart-wit / interieur-opnamen/ rondgang door de drukkerij,muziekcorps).Illustraties (3 zwart-wit / tekeningen / fabrieken vanuit vogelvluchtperspectief,gevelaanzicht van filialen).Drukker Lettergieterij Amsterdam voorh. N. Tetterode, Amsterdam (boekdruk).Opdrachtgever (voorlichting).Voorloper van bedrijfsfotoboek met kenmer-ken van vroeg-industriële fotografie. De aan-dacht gaat in dit Nederlands- en Franstaligeboek uit naar de moderne, hygiënischeaspecten van de gebouwen waar takken vande grafische industrie zijn ondergebracht.Losse foto’s staan gecentreerd op de pagi-na’s. Alle foto’s zijn geretoucheerd.

3Maatschappij tot exploitatie vanStaatsspoorwegen 1863-1913Utrecht, 1913. 134 pp., genaaid gebrocheerd, 24 x 33 cm.Fotografie B.F. Eilers (124 zwart-wit inopdracht en uit bedrijfsarchief / productfoto-grafie en documentaire foto’s / treinen, aan-zichten en interieuropnamen van werkplaat-sen en stations, landschappen en haven-gezichten).Illustraties (9 zwart-wit, 11 kleur, uit bedrijfsarchief / grafieken, plattegronden,gravure).Drukker Boek- en Kunstdrukkerij v/hRoeloffzen-Hubner en Van Santen,Amsterdam (boekdruk).Opdrachtgever (50-jarig bestaan).Voorloper van het bedrijfsfotoboek. Naast deproductfotografie en overzichtsfoto’s vanwerkplaatsen valt de hoge mate van realis-me op in opnames van stations en spoor-bruggen. Literatuur S. Felten en R. van Venetië,‘Bernard F. Eilers en de architectuur 1911– 1939’, Rotterdam 1996 (ongepubli-ceerd manuscript, Nederlands Fotoarchief(nfa), Rotterdam).

4Nederland: uitgegeven door de My totexploitatie van Staatsspoorwegen 1915 Utrecht, 1915. 66 pp., genaaid gebrocheerd, 21 x 30 cm.Fotografie B.F. Eilers (119 zwart-wit, 10 kleur / documentaire foto’s / landschap enstedenschoon en recreatie in de provincies,Nederland in mobilisatie).Illustraties (18 zwart-wit, 12 kleur / land-kaarten, logo’s / wapens van provincies,emblemen van Staatsspoorwegen).Drukker Nederlandsche Rotogravure Mij,Leiden (rotatiediepdruk).Opdrachtgever (voorlichting).Voorloper van het bedrijfsfotoboek.

Bibliografie

Moreover, there is growing interest from aphoto-historical perspective.

Corporate photo books continued to be pro-duced after 1965, but the situation had dras-tically altered and perspectives on photogra-phy had changed considerably (see Chapter7). Over a period of forty years – which sawnot only the institutionalization of photogra-phy and the establishment of a commissio-ning policy, but also the crucial role of gover-nment in the process of consciousness-rai-sing among photographers and the formingof the first corporate photo collections – thepost-war corporate photo book has beengradually replaced by books prepared byindependent artists that document contem-porary corporate culture and the decline ofcertain industries. Whereas the post-warcorporate photo books were primarily publicrelations instruments, originating from asocial-democratic perspective and in thebest cases avant-garde in nature, the pre-sent-day versions do not reflect these char-acteristics. The social need for the genre isnow less substantial.

For purposes of providing an overview of thegenre, a bibliography has been compiled andmay be found in the appendix to this volu-me. The books represented here are classi-fied so as to provide technical information onthe publications. The importance of such aninventory is emphasized by the fact that cor-porate photo books are difficult to trace,given that they are widely dispersed amongcorporate and public photo archives, privatecollections and libraries throughout theNetherlands.

241240

Amsterdam (offset).Opdrachtgever C. Bruynzeel & Zonen (50-jarig bestaan).Voorloper van bedrijfsfotoboek met kenmer-ken van beeldverhaal. De indeling van hetboek is thematisch, naar type eindproduct.In het laatste hoofdstuk is aandacht voor desociaal-maatschappelijke kant van hetbedrijf. De fabriek wordt metaforisch voor-gesteld als een levend organisme. Literatuur Thijsen, M., Drukkerij Meijer nvWormerveer. Het bedrijfsfotoboek: krach-tenspel tussen tekst, fotografie en grafischevormgeving, Utrecht (doctoraalscriptie RUU)1986; M. Boom, en R. Suermondt, Foto inomslag. Het Nederlandse documentairefotoboek na 1945, Amsterdam 1989; F. Bool,‘Vrijheid in gebondenheid’, T. Anema e.a., 50 Jaar fotografie GKf 1945–1995,Amsterdam 1995, pp. 9-14; M. Thijsen, ‘Het bedrijfsfotoboek, een artistiek relatie-geschenk, meer dan een souvenir alleen’, H. van Dulken (red.), Stilstaande beelden.Ondergang en opkomst van de fotografie(Kunst en beleid in Nederland 7), Amster-dam 1995, pp. 145-161.

23Van vonk tot vlam 1917–1947:30 jaar Lumax Utrecht, 1947. 98 pp., gebonden, 33 x 26 cm.Tekst A. Bevers (bedrijfsgeschiedenis).Fotografie (27 zwart-wit, uit bedrijfsarchief /groepsfoto’s, vroeg-industriële fotografie / personeel, voetbalteam, werkvloer).Illustraties A. van Zeist (52 kleur / politiekespotprenten en komische illustraties / de uitvinding van de boekdrukkunst).Ontwerp G. van Stoutenberg.Drukker NV Drukkerij en Uitgeverij Lumax,Utrecht (boekdruk).Opdrachtgever NV Drukkerij en UitgeverijLumax (30-jarig bestaan).Voorloper van bedrijfsfotoboek met kenmer-ken van vroeg-industriële fotografie. Het conventionele gedenkboek bevat uitsluitend foto’s uit het bedrijfsarchief en isin een oplage van 750 exemplaren versche-nen. Het fotokatern, achter in het boek, isgescheiden van de tekst. Literatuur M. Thijsen, ‘De geschiedenis vanhet Nederlandse bedrijfsfotoboek. Tijdsbeeldvan avant-garde en industriële opdrachtge-vers’, NEHA-bulletin. Tijdschrift voor econo-mische geschiedenis in Nederland, 11(1997)2, pp. 45–54.

24Een halve eeuw coöperatieve zuivelorganisatieLeeuwarden, 1948. 72 pp., gebonden, 29 x 23 cm.Tekst D.A. Tamminga (bedrijfsgeschiedenis);J.N. Wassenaar (voorwoord); P. Stallinga.Fotografie C. Oorthuys (43 zwart-wit /bedrijfsreportage / productie van melk-producten, laboratoriumonderzoek, vorm-studies van kazen en melkbussen).Illustraties (initialen en titels van para-grafen).Ontwerper B. Buiskool.Drukker NV Drukkerij Vada, Wageningen(boekdruk).

Opdrachtgever Bond van CoöperatieveZuivelfabrieken in Friesland (50-jarigbestaan).Beeldverhaal. Waarschijnlijk is dit het eerste naoorlogse bedrijfsfotoboek van C. Oorthuys.

25nieuwe school-vereeniging amsterdam1898–1948: 50 jaar nieuwe school-vereeniging amsterdam Amsterdam, 1948. 48 pp., genaaid gebrocheerd, 27 x 21 cm.Tekst J. de Klerk.Fotografie P. Huf (39 zwart-wit, in opdrachten uit bedrijfsarchief / documentaire engeënsceneerde foto’s / portretten van directeuren en kinderen, dagelijks patroonvan leerlingen in lessituaties, recreatieveactiviteiten, gymnastiek).Ontwerp P. Huf.Drukker Meijer’s Boek- en Handelsdrukkerij,Wormerveer (boekdruk).Opdrachtgever NV Nieuwe School-vereeniging (50-jarig bestaan).Beeldverhaal. De reportage is opgezet als‘een-dag-uit-het-leven-van’ de leerlingen,met de nadruk op netheid, concentratie, veiligheid en saamhorigheid. Literatuur Juryrapport en catalogus van De best verzorgde 50 boeken van het jaar1948, Amsterdam 1948, p. 39.

2650 jaar Berkel 1898–1948: Een Halve Eeuw BerkelRotterdam, 1948. 192 pp., gebonden, 31 x 25 cm.Tekst A. Glavimans (redactie).Fotografie K. Molkenboer (311 zwart-wit, inopdracht en uit bedrijfsarchief / bedrijfs-reportage / vestigingen in het buitenland enproductfoto’s van weegschalen en snij-machines.Illustraties H.W. Tap (10 zwart-wit / diploma’s en een gedenkplaat).Drukker Van Waesberge, Hoogewerff &Richards NV, Rotterdam (boekdruk).Opdrachtgever Maatschappij Van Berkel’sPatent NV (50-jarig bestaan).Voorloper van bedrijfsfotoboek met kenmer-ken van vroeg-industriële fotografie en productfotografie. In het gedenkboek zijnaflopende groepsfoto’s van het personeel engeretoucheerde foto’s van snij- en weeg-machines afgedrukt. Het gebruik van Berkel-apparatuur in het dagelijks leven is in beeldgebracht.

2780 jaar van LeerAmsterdam, 1949. 82 pp., spiraalband, 32 x 24 cm.Fotografie C. Blazer, B. Damen e.a. (44 zwart-wit, 1 kleur, in opdracht en uitbedrijfsarchief / bedrijfsreportage / rondgangdoor het drukkersbedrijf, activiteiten buitenwerktijd).Illustraties H. Pan (10 zwart-wit, 11 kleur /illustraties (in bijlagen) naar schilderijen,handschriften, mezzotinten, etiketten, sche-ma, blindstempel / productiegangen en vis).Ontwerper H. van Gemert.Drukker Van Leer & Co NV, Amsterdam

opgenomen en een beeldverhaal ‘van grond-stof tot eindproduct’. Foto’s zijn geretou-cheerd. In twee pagina’s wordt de bedrijfs-geschiedenis geschetst. Literatuur F. Bool, ‘Vrijheid in gebonden-heid’, T. Anema e.a., 50 Jaar fotografie GKf1945–1995, Amsterdam 1995, pp. 9–14.

17Amsterdam Volkshuisvesting Amsterdam, 1938. 52 pp., genaaid gebrocheerd, 31 x 24 cm.Tekst Burgermeester van Amsterdam (voorwoord).Fotografie E. Andriesse (85 zwart-wit, inopdracht en uit bedrijfsarchief / fotomonta-ges en vrijstaande foto’s / aanzichten vanwoningen van woningbouwverenigingen,voorzieningen, spelende kinderen, recreatieen huiselijk geluk).Drukker (boekdruk).Opdrachtgever Amsterdamsche Woning-bouwvereenigingen (25-jarig bestaan).Voorloper van het bedrijfsfotoboek. De uitgave bevat fotomontages en is door-schoten met advertenties van bouw- enschildersbedrijven en aannemers. Een optimistisch mensbeeld wordt uitgedragen. Het formaat is verwant aan dat van hetnaoorlogse jaarverslag.

18De Vries Robbe & Co NV Gorichem/NVBetondak Arkel Arkel/Gorichem, [1939]. 64 pp., spiraalband, 21 x 15 cm.Fotografie P. Schuitema (110 zwart-wit /fotomontages en documentaire foto’s / productieproces en uitgevoerde bouw-werken, personeel en serieproducten).Ontwerp P. Schuitema.Drukker Mouton & Co, Den Haag (boekdruk).Opdrachtgever voorlichting.Voorloper van het bedrijfsfotoboek. Vernieuwende bedrijfsuitgave met een kleurenfoto op de omslag. De opmaak is verwant aan die van IBB (1950). In een korteinleidende tekst zijn vaktermen opgenomen.

19De Kof gaet voor de baet uit: Een verhaal over houtGrouw, 1941. 59 pp., gebonden, 33 x 24 cm.Tekst J. Luger (bedrijfsgeschiedenis), H. Halbertsma (voorwoord).Fotografie W. van de Poll (40 zwart-wit, inopdracht, uit bedrijfsarchief en uit niet-particuliere archieven / fotomontages, por-tretten en documentaire foto’s / arbeidersaan houtbewerkingsmachines, doorkijkjes inkantoren, vestigingen, van directeuren).Illustraties J.F. Doeve (27 kleur, in opdrachten uit bedrijfsarchief / pentekeningen en kleine pictogrammen).Ontwerp J.F. Doeve.Drukker Ervaco, Den Haag (boekdruk).Opdrachtgever NV Halbertsma fabrieken(50-jarig bestaan).Voorloper van bedrijfsfotoboek met kenmer-ken van beeldverhaal. Het boek bevat aflo-pende foto’s en fotomontages en slaat eenbrug tussen de stijlprincipes van de Nieuwe

Fotografie en de eerste golf naoorlogsebedrijfsfotoboeken. De uitgave is didactischen instructief van opzet. Literatuur M. Thijsen, ‘De geschiedenis vanhet Nederlandse bedrijfsfotoboek. Tijdsbeeldvan avant-garde en industriële opdrachtge-vers’, NEHA-bulletin. Tijdschrift voor econo-mische geschiedenis in Nederland, 11(1997)2, pp. 45–54.

20De Vries Robbé & Co Gorichem/NVBetondak Arkel[1941]. 64 pp., gelijmd, 29 x 21 cm.Tekst Anoniem (fotobijschriften).Fotografie P. Schuitema, reclamebureauRenes (159, zwart-wit, in opdracht / foto-montages en interieuropnamen / toepassin-gen van bouwmaterialen, opslag, construc-tiewerkplaatsen).Illustraties – P. Schuitema (21 kleur / sche-matische tekeningen / vliegtuigen, handen,kozijnen, lasser, radiator, hert, dakplaten).Ontwerp P. Schuitema.Drukker Mouton & Co, Den Haag.Opdrachtgever (80-jarig bestaan).Voorloper van het bedrijfsfotoboek. De meertalige uitgave op A4-formaat bevateen groot aantal fotomontages en foto’svoorzien van steunkleuren in geel, blauw enroze, enkele aflopende foto’s en geeft eenindruk van de overzeese bedrijven.

21DEMKA Utrecht, 1942. 32 pp., geniet, 24 x 19 cm.Tekst anoniem (bedrijfsgeschiedenis).Fotografie J. Bauduin, P. Schuitema (47 zwart-wit, in opdracht en uit bedrijfs-archief / portret, fotomontages, bedrijfs-reportage en productfoto’s / gietstukken,laboratoria.Illustraties W.A. de Wijn (1, kleur / reproduc-tie van olieverfschilderij op de omslag / gie-ten van staal).Ontwerp Reclame-adviesbureau Ir J. Bauduin, Amsterdam.Drukker – Drukkerij C. Chevalier, Rotterdam.Opdrachtgever DEMKA. NederlandscheStaalfabrieken v/h J.M. De Muinck Keizer nv(40-jarig bestaan).Voorloper van bedrijfsfotoboek met kenmer-ken van beeldverhaal. Het gedenkboekjebevat fotomontages en geretoucheerdefoto’s voorzien van een steunkleur. De opmaak is bont, de tekst is informatief.

2250 jaar Bruynzeel 1897–1947Zaandam, 1947. 130 pp., gebonden, 33 x 26 cm.Tekst M. Redeke [Maurits Dekker] (bedrijfs-geschiedenis).Fotografie C. Blazer, E. Besnyö (154 zwart-wit, in opdracht en uit bedrijfsarchief /bedrijfsreportage, documentaire foto’s / productieproces, ontspanning, opleiding).Illustraties J. Bons, J. Penraat (20 kleur /schematische ontwerptekeningen en komische pentekeningen).Ontwerp J. Bons, J. Penraat.Drukker Firma L. van Leer en Co,

Een vroeg voorbeeld van een fotoboek, uit-gegeven door het Nederlandse bedrijfsle-ven. Het bevat ingeplakte kleurenfoto’s.Bovendien is het een vroeg voorbeeld vaneen bedrijfsuitgave opgezet als fotoboekover landschap en stedenschoon. De uitga-ve heeft kenmerken van een familiealbumen bevat geen tekstuele bijdrage.

550 jaar glasindustrie : gedenkboek uit-gegeven ter gelegenheid van het 50-jarigbestaan der NV Glasfabriek Leerdamvoorheen Jeekel Mijnssen & CoRotterdam, W.L. & J. Brusse’sUitgeversmaatschappij, 1928. 135 pp., ingenaaid, 26 x 20 cm.Tekst H.P. Berlage en K. Wasch (redactie).Fotografie (55 zwart-wit, in opdracht, uit bedrijfsarchief en uit niet-particulierearchieven / portretten en productfotografie /oprichters, glasproductie en tentoonstel-lingspresentatie.Illustraties A.D. Copier (1 zwart-wit / hout-snede / glasblazers).Ontwerp A.D. Copier.Drukker (boekdruk).Opdrachtgever (50-jarig bestaan).Voorloper van bedrijfsfotoboek met kenmer-ken van product- en tentoonstellingscatalo-gus. De aandacht gaat uit naar glaskunst alsverkoopproduct. De oplage bedroeg 2000exemplaren, waarvan 1500 voor GlasfabriekLeerdam en 500 exemplaren zijn door W.L. & J. Brusse’s Uitgeversmaatschappij inde handel gebracht.

6NKF : N.V. Nederlandsche Kabelfabriek Delft, 1928. 88 pp., gebonden, 30 x 22 cm.Fotografie P. Zwart (77 zwart-wit, inopdracht en uit archief / fotomontages, foto-gram en productfotografie / interieur-opnamen, kabels en stadslandschappen).Illustraties (plattegrond, striptekening, reproducties uit tijdschrift / cirkels, vierkan-ten, balken, stadsplan).Ontwerp P. Zwart.Drukker Drukkerij Trio, Den Haag (boek-druk).Opdrachtgever (voorlichting).Voorloper van het bedrijfsfotoboek. De nadruk ligt op productfotografie. Het pro-ductieproces en de werkende mens wordennauwelijks in beeld gebracht. Een Engels-talige editie verscheen in 1929. Literatuur K. Broos en F. Bool, De NieuweFotografie in Nederland, Amsterdam 1989.

7Amsterdam-Batavia door de lucht: ook post voor U? Den Haag, 1929. 18 pp., gelijmd, 16 x 11 cm.Fotografie P. Zwart (55 zwart-wit, in op-dracht en uit bedrijfsarchief / fotomontages,productfotografie, documentaire foto’s /vliegtuigen, landingsproblemen, vluchtNederland-Indonesië).Illustraties (lijnen, vlakjes, balken en cirkelsin de kleurstelling rood-zwart).Ontwerp P. Zwart.Drukker Drukkerij Trio, Den Haag (boek-druk).

Opdrachtgever Hoofdbestuur der PTT(voorlichting).Voorloper van het bedrijfsfotoboek. Eenvooroorlogse bedrijfsuitgave gericht op voor-lichting van het publiek. Het boekje bestaatvolledig uit fotomontages en ritmische foto-reeksjes. De tekst is uit de Gill gezet.

8foto’s van Rotterdam: C. Chevalier boek-, steen-, staal- en offsetdrukkerijRotterdamRotterdam, [1930]. 54 pp., spiraalband, 20 x 16 cm.Fotografie P. Schuitema (55 zwart-wit / fotomontages en documentaire foto’s /havengezichten en straatbeelden inRotterdam).Ontwerp P. Schuitema.Drukker C. Chevalier, Boek-, Steen-, Staal-en Offsetdrukkerij, Rotterdam.Opdrachtgever (voorlichting).Voorloper van bedrijfsfotoboek met kenmer-ken van fotoboek over landschap en steden-schoon. Het boekje bestaat, op enkele foto-montages na, uitsluitend uit aflopendefoto’s, tekst ontbreekt. De totaalopname ende aflopende foto hebben in belang gewon-nen. De uitgave handelt niet over het bedrijfals zodanig, maar er wordt een beeldgeschetst van handel en activiteiten in dehavenstad, waar de drukkerij is gevestigd.

9NV De Plaatwellerij : Catalogus NV De Plaatwellerij Velsen, 1930–1931. 54 pp., spiraalband, 30 x 21 cm.Tekst (bedrijfsgeschiedenis).Fotografie P. Schuitema (18 zwart-wit / fotomontages / vormstudies van geweldebuizen en lastechniek).Illustraties 53 zwart-wit / tabellen, grafiekenen schematische tekeningen).Ontwerp P. Schuitema.Drukker Ruigrok en Co, Haarlem (boekdruk).Opdrachtgever (voorlichting).Voorloper van bedrijfsfotoboek met kenmer-ken van productcatalogus. Foto’s zijn (integenstelling tot in andere door hem ver-zorgde uitgaven) door P. Schuitema zelfgemaakt. De instructieve tekst is geïllus-treerd met tabellen en grafieken. Directheiden dynamiek worden gesuggereerd in deesthetiek van herhaling. Na de oorlog wor-den personeelsorganen en jaarverslagen opdit formaat uitgegeven. Literatuur K. Broos en F. Bool, De NieuweFotografie in Nederland, Amsterdam 1993.

10Bruynzeel’s Fabrieken Zaandam Zaandam, 1931. 72 pp., gebonden, 24 x 32 cm.Tekst C. Bruynzeel (bedrijfsgeschiedenis).Fotografie P. Zwart (119 zwart-wit, in op-dracht en uit bedrijfsarchief / interieuropna-men, bedrijfsreportage / productieproces,houtvoorraad, halffabrikaten en toepassingvan hout in woningbouw, musea en passa-giersschepen).Illustraties V. Huszár (49 kleur / beeldmerk,kleurvlakken / aardbol en het patroon vaneen parketvloer).

Ontwerp V. Huszár.Drukker (boekdruk).Opdrachtgever C. Bruynzeel & Zonen’sVloerenfabriek, Schaverij, Zagerij en Hout-handel (10-jarig bestaan).Voorloper van bedrijfsfotoboek met kenmer-ken van foto-typo-taal. Uitgevoerd in oblongformaat. De fotografie dient ter illustratie vande tekst.

11reclame Rotterdam, Nijgh & Van Ditmar, 1930-1931.30 pp. Japans blokboek, 18 x 25 cm.Tekst P. Zwart (bedrijfsgeschiedenis).Fotografie P. Zwart (23 zwart-wit / product-foto’s en bedrijfsreportage / handelsdruk-werk, productieproces, mensbeelden enhoutstammen).Illustraties (1 zwart-wit, 4 kleur / adverten-ties, rastertekening, typografisch symbool).Ontwerp P. Zwart.Drukker Nijgh en Van Ditmar, Rotterdam(boekdruk).Opdrachtgever Nijgh en Van Ditmar NV(voorlichting).Voorloper van bedrijfsfotoboek met kenmer-ken van foto-typo-taal. Een instructief voor-lichtingsboekje over het hoe en waaromrond de productie van reclame. De uitgave isin oblong formaat verschenen. Literatuur K. Broos, Piet Zwart [1885-1977],Amsterdam 1997; D. Dooijes, ‘Piet Zwart I.Bij de toekenning van de Quellinusprijs’, D. Dooijes, Over typografie en grafischekunst, Amsterdam 1966, p. 58 (oorspronkelijkverschenen in Drukkersweekblad, 1959, afl. 7,p. 1170).

12De Bijenkorf Rotterdam: Gedenkboek uitgegeven ter herinneringaan de opening van de RotterdamscheBijenkorf op 16 october 1930Rotterdam, 1931. 74 pp., genaaid gebrocheerd, 32 x 35 cm.Tekst N.J. Polak, S.C. Tinbergen en J. Moorman, (inleidingen).Fotografie A. Meier (40 zwart-wit, in opdracht en uit bedrijfsarchief / interieur-opnamen / rondgang door het gebouw).Illustraties (6 zwart-wit, plattegrond en ontwerptekeningen).Drukker Kunstdrukkerij Kotting, Amsterdam(boekdruk).Opdrachtgever (ingebruikneming).Voorloper van het bedrijfsfotoboek. De uitgave is verwant aan het tijdschriftWendingen.

13delft kabels: nederlandsche kabelfabriekn.k.f. delftDelft, 1933. 50 pp., gebonden, 23 x 19 cm.Tekst P. Zwart (inleiding).Fotografie P. Zwart (66 zwart-wit / product-foto’s en bedrijfsreportage / dwarsdoorsne-den en fabricage van kabels, laboratorium,interieur van de fabriek).Illustraties P. Zwart (plattegrond, schemati-sche tekeningen en kleurbalken langs tab-bladen / kabels, papier-monsters).Ontwerp P. Zwart.

Drukker NV Drukkerij Trio, Den Haag(boekdruk).Opdrachtgever (voorlichting).Voorloper van bedrijfsfotoboek met kenmer-ken van vroeg-industriële – en productfoto-grafie. Instructief boekje waarin de fabricagevan een zwakstroomkabel wordt afgebeeld.De bedrijfsreportage speelt op de achter-grond van de productfotografie.Afbeeldingen van de mens en van werkendehanden zijn in fotomontages verwerkt. Literatuur K. Broos, Piet Zwart [1885– 1977], Amsterdam 1997.

14Kas-Vereeniging NV AmsterdamAmsterdam, 1933. 64 pp., genaaid, 30 x 24 cm.Tekst (bedrijfsgeschiedenis).Fotografie W. van de Poll (27 zwart-wit /documentaire foto’s / rondgang door hetgebouw, bezoekers en werknemers).Illustraties (2 kleur / initiaal en beeldmerk).Drukker Nijgh & Van Ditmar, Rotterdam(boekdruk).Voorloper van het bedrijfsfotoboek. Een vroeg voorbeeld van een uitgave waarinde werkende mens in beeld is gebracht.

15Netherlands Harbour Works & Co Amsterdam, 1933. 56 pp., spiraalband, 30 x 21 cm.Tekst (bedrijfsgeschiedenis).Fotografie P. Schuitema (110 zwart-wit /fotomontages / draglines, plaatsing van caissons, constructie van havens en kranen).Illustraties – (1 zwart-wit / landkaart / bouwvan een haven).Ontwerp P. Schuitema.Drukker Drukkerij C. Chevalier, Rotterdam(boekdruk).Opdrachtgever Nederlandse Maatschappijvoor Havenwerken NV (voorlichting).Voorloper van bedrijfsfotoboek met kenmer-ken van productcatalogus. De uitgave is ver-want aan avant-gardistische bedrijfsuitgavenverzorgd door P. Schuitema voor De VriesRobbé en voor Drukkerij Chevalier. Deafbeelding van de mens is ondergeschiktaan die van constructiewerken. Naast deEngelstalige uitgave is ook een Franstaligeeditie verschenen. Literatuur F. Bool en K. Broos, Fotografie inNederland 1920–1940, Den Haag 1978.

16NV Betondak Arkel De Vries Robbé & CoGorichem Arkel/Gorichem, 1935. 64 pp., spiraalband, 22 x 15 cm.Tekst (bedrijfsgeschiedenis).Fotografie P. Schuitema (62 zwart-wit / fotomontages en bedrijfsreportage / De Vries Robbé en NV Betondak, RadiomastScheveningen).Ontwerp P. Schuitema.Drukker C. Chevalier Boek-, Steen-, Staal- enOffsetdrukkerij, Rotterdam (boekdruk).Opdrachtgever – (voorlichting).Voorloper van het bedrijfsfotoboek. De bedrijfsuitgave is een van de weinigevoorbeelden van de Nieuwe Fotografiewaarin een bedrijfshistorische schets is

242

16

243

21

19

3

2713

25

7

14

245244

spotprent, modeltekeningen, landkaarten enschematische tekeningen).Ontwerp O. Treumann.Drukker Staatsdrukkerij- en UitgeverijbedrijfSDU, Den Haag (boekdruk).Opdrachtgever Staatsbedrijf der PTT (60-jarig bestaan).Foto-typo-taal. Archiefmateriaal en actuelefoto’s gemaakt in opdracht wisselen elkaaraf. Het boek bevat geen literaire componenten is vanuit het witte vlak gecomponeerd.De tekst, gezet uit de Times, is instructief,op andersoortig papier gezet, en gescheidenvan de fotokaternen. Het jubileumboek is in een oplage van 2000exemplaren verschenen.Literatuur Juryrapport en catalogus van De bestverzorgde vijftig boeken van het jaar1954, Amsterdam 1954, pp. 42–43; B. Majorick,‘het jubileumboek’, Drukkers-weekblad (december 1958) Kerstnummer,afl. 52, pp. 44–52.

45met Rotterdam opgegroeid: 50 jaar... De Reproductie Compagnie NV.Rotterdam 1954. 36 pp., gebonden, 37 x 29 cm.Tekst K. Star sr (voorwoord).Fotografie (65 zwart-wit / fotomontages enaangesneden foto’s / reprotechniek vroegeren nu, stadsbeeld van Rotterdam).Illustraties – Studio Valk (beeldmerk DRC,cirkels, kleurvlakken, diagonalen, guirlandes,kleurbalken, wapen van Rotterdam, grafische voorstelling van lijn- en raster-negatieven en talloze illustraties).Ontwerp R.W. van der Valk.Drukker Drukkerij C. Chevalier, Rotterdam(boekdruk).Opdrachtgever Grafische KunstinrichtingDe Reproductie Compagnie NV (50-jarigbestaan).Foto-typo-taal. Het gedenkboek is opgezetals een rondgang door het bedrijf. DRC wordt geassocieerd met een kind datopgroeit tot man. Op de laatste twee pagi-na’s staan ‘de mening’ van de ontwerper ende drukker.

46De beurt is aan 1855–1955Amsterdam, 1955. 146 pp., gebonden, stofomslag, 27 x 21 cm.Tekst J.M. Fuchs (bedrijfsgeschiedenis enredactie); J. Algera (voorwoord).Fotografie C. Oorthuys (45 zwart-wit, in opdracht en uit bedrijfsarchief / documentairefoto’s en productfoto’s / directeursportretten,stoomboten en aspecten van beurtvaart-rederij).Illustraties (50 zwart-wit / historische prenten, documenten, vlag en kranten-artikelen / beurtschepen en kruier).Ontwerp D. Elffers.Drukker Meijer, Iris Pers, Wormerveer(boekdruk en offset).Opdrachtgever Reederij Van Swieten (100-jarig bestaan).Foto-typo-taal. Veel belang wordt gehechtaan de illustratie als zelfstandig element.Losse foto’s zijn op afzonderlijke pagina’safgedrukt en gescheiden van de tekst. De mens staat niet centraal in de fotografie.

Alleen de omslag en de band vallen op inartisticiteit. Literatuur M. Thijsen, Drukkerij Meijer nvWormerveer. Het bedrijfsfotoboek:krachtenspel tussen tekst, fotografie en grafische vormgeving, Utrecht (doctoraal-scriptie RUU) 1986.

47EN NEN: Eerste NederlandscheVerzekering-Maatschappij op het Levenen tegen Invaliditeit N.V. Den Haag, 1955. 60 pp., genaaid gebrocheerd, 25 x 23 cm.Fotografie A. Windig (61 zwart-wit, 3 kleur /documentaire foto’s / rondgang door hetgebouw).Illustraties (8 kleur / prent, plattegrond vanverdiepingen, grafische weergave van dejaarcijfers, werktekening en aanzicht).Ontwerp B. Wissing.Drukker Drukkerij Meijer NV, Wormerveer(boekdruk).Opdrachtgever Nieuwe Eerste Neder-landsche NV en Verzekering-maatschappijop het leven en tegen Invaliditeit (ingebruik-neming).Foto-typo-taal. Als grafische werkstukopmerkelijk. Binnenhuisarchitect A. Bodonheeft waarschijnlijk de inleidende tekstgeschreven.

48Gebroeders Klinkenberg Wormerveer1855–1955: gedenkschrift ter gelegenheidvan het honderdjarig bestaan van de N.V. Machinefabriek en Constructie-werkplaats Gebr. KlinkenbergWormerveer, 1955. 72 pp., gebonden, 24 x 18 cm.Tekst J.W. Klinkenberg, W.P. Klinkenberg(voorwoord).Fotografie C. Blazer (34 zwart-wit, inopdracht, uit bedrijfsarchief en uit niet-parti-culiere archieven / documentaire foto’s enportretten / directeuren, bruggen, kranen enpompinstallaties, laadmachines en transport-banden).Illustraties (9 zwart-wit / familie-stamboom,landkaart, krantenartikel, ets en pentekenin-gen).Ontwerp J. Schrofer.Drukker Drukkerij Meijer NV, Wormerveer(boekdruk).Opdrachtgever NV Machinefabriek enConstructiewerkplaats Gebr. Klinkenberg(100-jarig bestaan).Kenmerken van conventioneel gedenkboek.Tekst, gezet uit de Garamond, en fotokaternzijn van elkaar gescheiden. Hoogst waarschijnlijk is dit het eerstegedenkboek dat J. Schrofer typografischheeft verzorgd in dienst van Drukkerij Meijer.

49O.N. 52-55Heerlen, 1955. 54 pp., gelijmd, 26 x 28 cm.Fotografie N. Jesse (52 zwart-wit / vormstu-dies en overzichten / aanbouw van koelto-rens, werkvloer, staalconstructies).Ontwerp N. Jesse.Drukker N. Jesse (originele barietdrukken).

39Atlas-steen Atlas-machineRotterdam, 1953. 60 pp., genaaid gebrocheerd, 30 x 23 cm.Tekst J.H.L. Giesen (bedrijfsgeschiedenis).Fotografie A. Windig (51 zwart-wit, 6 kleur /productfoto’s en documentaire foto’s / vormstudie en productie van Atlas-steen,toepassing van typen steen in de woning-bouw, testen en transport van bouw-materialen, voorbeelden van woning- en utiliteitsbouw).Illustraties (26 zwart-wit / grafieken, steun-kleuren).Ontwerp O. Treumann, en H.P. Doebele.Drukker NV Drukkerij Vada, Wageningen(boekdruk).Opdrachtgever Bouwsysteem Atlas NV,Rotterdam (voorlichting).Kenmerken van productcatalogus. De uitgave is gezet uit de Gill en de lay-outis verwant aan die van PTT 1893–1953(1954).

40Oranje Nassau MijnenHeerlen, 1953. 146 pp., spiraalband, 26 x 28 cm.Tekst (inleiding).Fotografie N. Jesse (163 zwart-wit /bedrijfsreportage / beeldverhaal over ‘een-dag-uit-het-leven-van’ een mijnwerker paral-lel aan een bedrijfsreportage).Illustraties G. Douwe (2 kleur / vignet en initialen).Ontwerp N. Jesse.Drukker Th. van Rossum, Utrecht (boekdruk).Opdrachtgever NV Maatschappij totExploitatie van Limburgsche Steenkolen-mijnen genaamd Oranje Nassau Mijnen (60-jarig bestaan).Beeldverhaal. In een als vroom te typerenbeeldtaal staat de gemeenschapszin cen-traal. De oplage bedroeg 3535 exemplaren, uitgebracht in verschillende buitenlandseedities. Een ‘werkalbum’ van Oranje NassauMijnen berust in de bibliofiele collectie vanhet Nederlands Fotoarchief (nfa) inRotterdam. De band is gevat in een karton-nen cassette. De tekst is gezet uit De Roos .Literatuur Juryrapport en catalogus van De best verzorgde vijftig boeken van het jaar1954, Amsterdam 1954, pp. 50–51; F. Bool,‘vrijheid in gebondenheid’, T. Anema e.a., 50 Jaar fotografie GKf 1945–1995,Amsterdam 1995, pp. 9–14; S. Felten, ‘de mijnbouwfoto’s van Nico Jesse’, NEHA-bulletin. voor economische geschiedenis inNederland, 9 (1995) 1, pp. 82–91.

4160 jaar Hartogs & CoLeiden, 1953. 36 pp., gebonden, 18 x 26 cm.Tekst E. Elias, I. van der Beugel, G. Boymans (literaire bijdrage); P.C. Hartogs (voorwoord).Fotografie (1 zwart-wit / fotomontages /massaproductie in de confectie).Illustraties (15 zwart-wit, 2 kleur / komische tekeningen, beeldmerk en initialen / rolpatronen en mode).Ontwerp J. Geesink.

Drukker Drukkerij Dubbelaar, Leiden(boekdruk).Opdrachtgever Hartogs & Co (60-jarig bestaan).De uitgave is een grensgeval dat naast literaire bijdragen slechts een fotomontagebevat.

42AKU-HKI Textiel-ResearchArnhem, 1954. 60 pp., spiraalband, celluloid omslag, 39 x 23 cm.Tekst (beschrijving van het gebouw, voorlichting).Fotografie [C. Oorthuys] (56 / stadsbeeld,bedrijfsreportage / straatbeeld Arnhem, productieproces).Illustraties O. Treumann (14 kleur / plattegronden, schematische tekeningen en tabellen).Vormgeving O. Treumann.Drukker Drukkerij Meijer N.V.,Wormerveer.Opdrachtgever N.V. Internationaal Rayon-Verkoopkantoor (voorlichting).Beeldverhaal. De tekst is gezet uit de Gill.Het tekstkatern is gescheiden van het foto-katern en afgedrukt op andersoortig engekleurd papier. De fotobijschriften zijn inblauw gedrukt en genummerd. Achter in deuitgave is op mosterdgeel papier een lijstopgenomen met gefotografeerde onderwer-pen. Het ontwerp is verwant aan de uitgaveRayon Revue, het huisorgaan van de AKU,dat ook door Treumann werd verzorgd.

43NV Electro Zuur- en Waterstoffabriek: De Acetylboom aan het IJAmsterdam, 1954. 22 pp., paperback, 26 x 19 cm.Tekst J.W.F. Werumeus (literaire bijdrage).Fotografie A. Windig (18 zwart-wit, inopdracht en uit niet-particulier archief /vormstudies en bedrijfsreportage / acetyleenproductie ‘van grondstof tot eindproduct’, vaten).Illustraties 1 kleur / schematische tekening /acetyleenproductie.Ontwerp A. Verberne.Drukker Cloeck en Moedigh NV, Amsterdam(boekdruk).Opdrachtgever NV Electro- Zuur- enWaterstoffabriek (voorlichting).Kenmerken van beeldverhaal. De toepassingvan steunkleuren, kleurvlakken, vrijstaandefoto’s is verwant aan de werkmethode van O. Treumann. De tekst is gezet uit de Gill.

44PTT 1893–1953: PTTDen Haag, 1954. 324 pp., gebonden, 27 x 27 cm.Tekst J. Algera, F.W.J. Crebas, M. Boetje,C.H.W. d’Artillac Brill (redactie); W.F. Gouwe.Fotografie C. Oorthuys, V. Cornelius, E. van Wijk, B. de Wit, W.J. van Borselen(345 zwart-wit, in opdracht, uit bedrijfsar-chief en uit niet-particuliere archieven / productfoto en bedrijfsreportage / appara-tuur en PTT mensen in hun werksituaties).Illustraties (56 zwart-wit, uit bedrijfsarchief /postzegels, prenten, grafieken en statistie-ken, documenten, postwisselformulier,

(boekdruk, offsetdruk en lichtdruk).Opdrachtgever Van Leer & Co NV (80-jarig bestaan).Foto-typo-taal. 80 jaar van Leer is een boek-werk over kwaliteitsdrukwerk. Met een vier-tal foto’s van de actieve personeelsvereni-ging wordt de bedrijfsreportage afgesloten.Foto’s brengen de individuele arbeiders inbeeld en de stadia van verschillende druk-procédés. O. Treumann heeft de omslag ontworpen. Literatuur D. Dooijes, Traditie en vernieu-wing, tien jaar Nederlandse drukkunst1945–1955, Amsterdam 1955.

28Het begon in een smidse: De geschiedenis van een NederlandseondernemingMaarssen, 1950. 76 pp., gebonden, 25 x 19 cm.Tekst J. Bauduin (redactie).Fotografie N. Zomer; C.J. Wassmann (64zwart-wit, in opdracht en uit bedrijfsarchief /bedrijfsreportage, productfotografie en por-tretten van directeuren).Illustraties (16 zwart-wit / zegel, certificaat,document / stadsgezichten).Ontwerp J. Bauduin.Drukker NV Boek- en Kunstdrukkerij v/hMouton & Co, Den Haag (boekdruk).Opdrachtgever NV Plaatwerkerij enVerzinkerij v/h P. Bammens & Zn. (100-jarigbestaan).Kenmerken van vroeg-industriële fotografie.De geschiedenis van het bedrijf wordt ver-teld parallel aan die van de familie. Bij hetgedenkboek is een boekje verschenen datde techniek van het verzinken uitvoerigbehandeld.

29IBB: n.v. Ingenieurs-Bureau voorBouwnijverheid OegstgeestOegstgeest, 1950. 72 pp., gebonden, 33 x 25 cm.Fotografie C. Oorthuys; Jaap d’ Oliveira(188 zwart-wit, in opdracht en uit bedrijfs-archief / bedrijfsreportage en documentairefoto’s / gerealiseerde gebouwen, hei- en gewapend betonwerken).Illustraties Th. Kurpershoek (6 zwart-wit, 1 kleur / frontispice, tekening, topografischoverzicht, beeldmerk / bouwactiviteit vanbouwwerken).Ontwerp P. Zwart.Drukker Koch & Knuttel, Gouda (boekdruk).Opdrachtgever NV Ingenieurs-Bureau voorBouwnijverheid (25-jarig bestaan).Foto-typo-taal. In de opmaak wordt voort-gebouwd op de functionele typografie. IBBis voornamelijk een catalogus van opgelever-de gebouwen.

30NV Koninklijke PharmaceutischeFabrieken v/h Brocades Stheeman & Pharmacia 1800–1950Amsterdam, 1950. 60 pp., genaaid gebrocheerd, 27 x 20 cm.Tekst D.A. Wittop Koning (bedrijfsgeschie-denis).Fotografie C. Oorthuys (22 zwart-wit, inopdracht, uit bedrijfsarchief en uit niet-

particuliere archieven / bedrijfsreportage /binnenplaats fabriek, geneesmiddelen-productie, laboratorium, opslag).Illustraties (3 zwart-wit, uit bedrijfsarchief /oorkonden, diploma’s).Ontwerp Boom Ruygrok NV.Drukker Boom-Ruygrok NV, Haarlem (boek-druk).Opdrachtgever NV Koninklijke Pharma-ceutische Fabrieken v/h Brocades-Stheeman& Pharmacia (150-jarig bestaan).Beeldverhaal. Het gedenkboek bevat eengroot aantal historische foto’s en directeur-sportretten. Een realistisch beeld isgeschetst van de werkende mens.

31een luchtkasteel? Amsterdam, 1950. 26 pp., spiraalband 25 x 21 cm.Fotografie E. Besnyö (21 zwart-wit, inopdracht en uit niet-particulier archief / portretten documentaire foto’s / alledaagseleven in en om het ziekenhuis).Illustraties 4 zwart-wit, in opdracht en uitniet-particuliere archieven / reproductie vaneen schilderij, stadskaart, grafische voor-stellingen / luchtkasteel, vraagteken, bak-stenen).Ontwerp W. Brusse.Drukker NV Verenigde Drukkerij Dico,Amsterdam (boekdruk).Opdrachtgever Emma Kinderziekenhuis.Foto-typo-taal. Uitgebracht ter inzamelingvan geld ten behoeve van de uitbreiding enverbouwing van het Emma Kinderziekenhuisin Amsterdam. In de beeldtaal wordt voort-gebouwd op de principes van de NieuweFotografie.

32NV Nederlandsche Kabelfabriek Delft Delft, 1950. 82 pp., gebonden, 30 x 22 cm.Tekst (voorlichting).Fotografie A. Dingjan, C. Oorthuys e.a. (171 zwart-wit, 1 kleur / productfoto’s enbedrijfsreportage / aanzicht van de fabriek,productie van een zwakstroomkabel).Illustraties – (15 kleur / schematische tekeningen, striptekening / walsdraad, chemische structuren, doorsnede kabels,mier, mensfiguurtjes).Vormgeving F. StapelDrukker NV Drukkerij Trio.Opdrachtgever (voorlichting).Voorloper van bedrijfsfotoboek. NKF: N.V.Nederlandsche Kabelfabriek (1928). Achterinde uitgave zijn 26 normaalbladen opgeno-men. De nadruk ligt op productfotografie.

33Veertig Jaar DRAKA: Geschiedenis van de NV HollandscheDraad- en Kabelfabriek AmsterdamAmsterdam, 1950. 73 pp., gebonden, 32 x 24 cm.TekstJ.T. Duyvis.FotografieC. Oorthuys (81 zwart-wit, 1 kleur, in opdracht en uit bedrijfsarchief /bedrijfsreportage / onderzoek, hygiëne en ontspanning).Illustraties(1 zwart-wit / tegeltableau en initialen).

Drukker Joh. Enschedé en Zonen, Haarlem(boekdruk).Opdrachtgever NV Hollandsche Draad- enKabelfabriek (40-jarig bestaan).Beeldverhaal. De tevredenheid in het werkis in beeld gebracht. Verder bevat het boekdynamische detailstudies van machines enretorische opnamen van het fabrieksterreinbij avond. Literatuur F. Bool, ‘Vrijheid in gebonden-heid’, T. Anema e.a., 50 Jaar fotografie GKf1945–1995, Amsterdam 1995, pp. 9–14.

3425 jaar: Steen- en Offsetdrukkerij Chr. Schäfer Jr nv Aalst bij EindhovenAalst, 1950. 50 pp., spiraalband, 42 x 29 cm.Tekst Chr. Schäfer jr. (voorwoord).Fotografie M. Coppens (29 zwart-wit / portretten en bedrijfsreportage / directie, interieuropnamen, werknemers in foto-atelier, in papiermagazijn, in offsethal en achter persen).Illustraties (15 kleur / tekeningen, spiralen,cirkels, guirlandes en bloemen).Drukker Steen- en Offsetdrukkerij Chr. Schäfer Jr NV, Aalst (offset).Opdrachtgever Steen- en OffsetdrukkerijChr. Schäfer Jr NV (25-jarig bestaan).Kenmerken van productcatalogus en beeld-verhaal. De uitgave is verwant aan metRotterdam opgegroeid (1954). De vormge-ving is verzorgd door een reclamebureau. De fotografie geeft een indruk van vrouwen-arbeid in de naoorlogse grafische industrie.

35Al negentig jaren touw van de G.M.GGouda, 1951. 24 pp., genaaid gebrocheerd, 28 x 21 cm.Tekst (bedrijfsgeschiedenis).Fotografie A. Windig (22 zwart-wit / bedrijfs-reportage / aanzicht fabriek, productieproces‘van grondstof tot eindproduct’, waslokaal,kantine, administratief personeel).Illustraties (3 zwart-wit, 1 kleur / logo’s enkeurmerk).Vormgeving Ch. Jongejans.Drukker NV Drukkerij v/h Koch & Knuttel,Gouda (boekdruk).Opdrachtgever NV De Goudsche MachinaleGarenspinnerij (90-jarig bestaan).Kenmerken van beeldverhaal. De opmaakvan de uitgave is statisch (een foto per pagi-na), de reproductiekwaliteit van de foto’s ismatig. Arbeiders zijn afstandelijk in beeldgebracht.

36Een eeuw HoenderlooHoenderloo, 1951. 168 pp., genaaid gebrocheerd, 22 x 25 cm.Tekst M.B. van de Werk (inleiding); O.G. Heldring (bedrijfsgeschiedenis).Fotografie P. Huf (52 zwart-wit, in opdrachten uit bedrijfsarchief / documentaire en ge-ënsceneerde foto’s / aspecten van opvoe-ding, onderwijs en vrije tijd).Illustraties (4 zwart-wit / Koninklijk wapen,plattegrond en bloemenkrans).Ontwerp Ch. Jongejans.Drukker N.V. Meijer’s Boek- en Handels-drukkerij, Wormerveer en Drukkerij

Hoenderloo, Hoenderloo (boekdruk).Opdrachtgever Stichting Hoenderloo (100-jarig bestaan).Beeldverhaal. Het fotoboek toont een opti-mistisch beeld van jongens die vakonderwijsgenieten. Het dagelijks leven in het instituutis in beeld gebracht. Tekstkaternen vanandersoortig papier, gezet in de Bodoni cur-sief, zijn gescheiden van de fotokaternen. Literatuur Juryrapport en catalogus van De best verzorgde vijftig boeken van het jaar1951, Amsterdam 1951, pp. 33-34; M. Thijsen, Drukkerij Meijer nv Wormerveer.Het bedrijfsfotoboek: krachtenspel tussentekst, fotografie en grafische vormgeving,Utrecht (doctoraalscriptie RUU) 1986; K. Sierman, tent.cat. Charles Jongejanseigenzinnig estheet eigenzinnig docent,Amsterdam (Universiteitsbibliotheek UvA)1997.

37Het land van de wijn: Ons tweede vaderlandHaarlem, 1952. 122 pp., gebonden, 30 x 22 cm.Tekst C.J. Kelk (literaire bijdrage).Fotografie J. van Keulen (33 zwart-wit /documentaire foto’s / Frans pastoraal landschap, wijnkastelen, proeverijen en wijngaarden.Illustraties J. van Keulen (7 zwart-wit, 9 kleur / tekeningen / stillevens, wijnflessen,-ranken en -glazen en pastorale scènes).Ontwerp J. van Keulen.Drukker Drukkerij Meijer NV, Wormerveer(boekdruk).Opdrachtgever Wed. G. Oud Pzn & Co (75-jarig bestaan).Kenmerken van fotoboek over landschap en stedenschoon. Voor de firma Oud Pzn & Co verzorgde J. van Keulen ook de wijn-catalogi in die jaren. De tekst is gezet uit de Imprint.

3860 jaar ons huis: 60 jaar volksontwikkelingAmsterdam, NV Van Munster’s Uitgevers-mij, 1952. 94 pp., genaaid gebrocheerd, 25 x 17 cm.Tekst D. Kouwenaar (inleiding); G. Kouwenaar (literaire bijdrage); H.J. Barentz (bedrijfsgeschiedenis).Fotografie V. Cornelius (74 zwart-wit / documentaire foto’s / negentiende-eeuwseAmsterdamse straatbeelden, portretten van de stichters en het dagelijks leven inOns Huis).Illustraties 8 zwart-wit / linoleumsneden en kindertekeningen.Ontwerp H. de Vries.Drukker Senefelder NV, Amsterdam (boekdruk).Opdrachtgever Ons Huis, Amsterdam (60-jarig bestaan).Woord-beeld-equivalent. Het belang vangroepsvorming staat centraal en er is eenrealistisch beeld geschetst van het alledaag-se leven. Het boekje is doorschoten metrode pagina’s die een driedeling tot standbrengen: een terugblik, een tijdsbeeld vaneen Vijftiger en een promotionele tekst vande directeur.

246

50

247

66

45

39

38 60 jaar ons huis

47 EN Nen

49

31 36

37

42

46

249248

Opdrachtgever Nederlandsche Bond vanBouwondernemers (25-jarig bestaan).Voornamelijk een ‘stalenboek’ vanNederlandse naoorlogse woningbouw.Voorzien van een geplastificeerde band.

67Nederlandse Soda IndustrieDelfzijl, 1958. 24 pp., genaaid gebrocheerd, 29 x 22 cm.Fotografie E. van Wijk (25 zwart-wit, 3 kleur / bedrijfsreportage / productieprocesen aanzichten van het fabriekscomplex).Illustraties P.C. Cossée (1 kleur / schema-tische tekening / productieproces).Ontwerp P.C. Cossée.Drukker Mouton en Co, Den Haag (boekdruk).Opdrachtgever (voorlichting).Beeldverhaal. De aandacht gaat uit naar deesthetiek van het productieproces, niet naarde werkende mens. De uitgave heeft hetkarakter van een brochure.

68N.V. Wollenstoffenfabriek Gebroeders DiepenTilburg, 1958. 64 pp., gebonden, 28 x 22 cm.Tekst A. van den Wildenburg (bedrijfs-geschiedenis); Rien Kok (fotobijschriften).Fotografie Martelhoff’s Circuline (20 kleur /bedrijfsreportage / productieproces, labora-toriumonderzoek, vormstudies klossengaren en textiel, portretten van laboranten,directie en personeel).Illustraties (1 / document / oprichtingsakte).Ontwerp C. Koeman en C. Rupert.Drukker N.V. Kunstdrukkerij ‘Mercurius’,Wormerveer (boekdruk).Opdrachtgever (150-jarig bestaan).Beeldverhaal. De tekst is gezet uit de Horleyen de fotobijschriften uit de Gill. Kleuren-foto’s van textielarbeid(st)ers, gewetensvolaan het werk, zijn geretoucheerd en aange-sneden. De uitgave bevat een insteekkaart.

69100 jaar kaarslicht: 1858–1958 van kaarsenfabriek tot chemisch bedrijfGouda, 1958. 104 pp., paperback, 29 x 24 cm.Tekst E. Werkman.Fotografie A. Windig, Foto Hekker (81 zwart-wit, 1 kleur, in opdracht en uitbedrijfsarchief / bedrijfsreportage, portrettenen productfoto’s / productie van kaarsen ‘vangrondstof tot eindproduct’, laboratorium,woning van directeur, kaarsenfabriek(st)ers,Koninklijk bezoek en fabriekscomplex).Illustraties J. Toorop (1 zwart-wit, 15 kleur,in opdracht en uit niet-particuliere archieven /kleurenlitho’s, grafische voorstellingen, gravure, schematische tekening, illustratievan een ‘Kaarsenmaker’ door J. van Luyken,pentekening, documenten en stadskaart /stralenkrans en chemiche structuur, omzetvan 1957).Ontwerp J. Schrofer.Drukker NV Drukkerij Koch & Knuttel, Gouda(boekdruk).Opdrachtgever NV Koninklijke StearineKaarsenfabrieken Gouda-Apollo (100-jarigbestaan).

Kenmerken van beeldverhaal. De verhaallijnwordt versterkt door een ‘jaartallentekst’waarin het 100-jarig bestaan van het bedrijfaan de hoogte- en dieptepunten uit dewereldgeschiedenis is verbonden. De tekstis gezet uit de Baskerville.70100 jaar Grasso‘s-Hertogenbosch, 1958. 74 pp., gebonden, 28 x 24 cm.Tekst E. Eberle (bedrijfsgeschiedenis).Fotografie V. Cornelius, C. Blazer (100 zwart-wit, 1 kleur / documentaire foto’s / detailopnamen van machines, verscheping, koel- en persluchtinstallaties).Illustraties B. Wissing (14 zwart-wit, 7 kleur, in opdracht, uit bedrijfsarchief en uitniet-particuliere archieven / illustraties, kleurvlakken).Ontwerp B. Wissing.Drukker Drukkerij Meijer NV, Wormerveer(boekdruk en offset).Opdrachtgever Grasso’s MachinefabriekenNV (100-jarig bestaan).Foto-typo-taal. 100 jaar Grasso is vanuit hetwitte vlak gecomponeerd. De uitgave is drie-talig (Nederlands, Frans, Duits) en gezet uitde Baskerville. De personeelsuitgave is eenpaperback uitvoering. Literatuur Juryrapport en catalogus van De bestverzorgde vijftig boeken van 1958,Amsterdam 1958, pp. 102–103; F. Bool,‘Vrijheid in gebondenheid’, T. Anema e.a., 50 Jaar fotografie GKf 1945–1995, Amster-dam 1995, pp. 9–14.

71Samen Bouwen: Twintig jaren WilmaWeert, 1958. 160 pp., genaaid gebrocheerd, 28 x 22 cm.Tekst A. Bevers (bedrijfsgeschiedenis);H.A.C.M. van Grunsven (voorwoord); P.J. Schreurs (literaire bijdrage).Fotografie M. Coppens (90 zwart-wit, in opdracht, uit bedrijfsarchief, uit niet-particuliere archieven en uit archieven vanfotografen / bedrijfsreportage en documen-taire foto’s / ruraal landschap, portretten vanstichters, bouwproces, bouwelementen, uitgevoerde woningen en winkels, constructiewerkplaats).Illustraties (schematische weergave van uitgevoerde werken).Ontwerp M. Coppens.Drukker Corns Wm Geleedts, Krimpen aanden IJssel (boekdruk).Opdrachtgever Wilma Aannemingsmaat-schappij NV (20-jarig bestaan en ingebruik-neming).Kenmerken van productcatalogus. Bij de uit-gave is een insteekkaart verschenen.

72synthese: kunstharsfabriek synthese n.v.Katwijk HollandKatwijk, [1958]. 32 pp., genaaid gebrocheerd, 23 x 21 cm.Tekst M. Dendermonde (bedrijfsgeschiede-nis).Fotografie C. Oorthuys (38 zwart-wit, inopdracht en uit niet-particuliere archieven /bedrijfsreportage / waterlandschappen, win-ning van pijnhars en productie van kunst-hars).

Opdrachtgever NV Vaalser Textielfabriek(25-jarig bestaan).Beeldverhaal. Vormstudies en portretten,waarin de voldoening in het werk in beeldwordt gebracht, wisselen elkaar af in dezedrietalige uitgave (Nederlands, Engels, Duits). Literatuur F. Bool, ‘Vrijheid in gebonden-heid’, T. Anema e.a., 50 Jaar fotografie GKf1945–1995, Amsterdam 1995, pp. 9–14.

61een zaak met een hart: inderdaad... een zaakUtrecht, 1957. Niet gepagineerd, genaaid gebrocheerd, 27 x 24 cm.Tekst J. Alders, A. Bevers, J. Doesburg,J. Jongenelen, C. van Kessel.Fotografie E. van der Elsken (79 zwart-wit, 1 kleur, in opdracht, uit bedrijfsarchief en uitniet-particulier archief / documentaire foto’s /rondgang door het bedrijf).Illustraties C. van Velsen (tekeningen, grafieken, kleurvlakken, reproducties vanjournalen, prenten en statistieken).Ontwerp C. van Velsen.Drukker Drukkerij Ahrend-Globe, Hilversum;Steendrukkerij de Jong & Co, Hilversum(boekdruk en offset).Opdrachtgever Coöperatieve Levens-verzekerings-Maatschappij Concordia (50-jarig bestaan).Kenmerken van foto-typo-taal en beeldrijm.In opmaak vergelijkbaar met PLEM (1959).

62NV Lettergieterij ‘Amsterdam’ voorheen N. TetterodeAmsterdam [1957]. 42 pp., gelijmd, 23 x 26 cm.Tekst (voorlichting).Fotografie (38 zwart-wit, aanzicht hoofdkantoor en fabriek, bedrijfsreportage).Illustraties 20 kleur / aanzicht hoofdkantoor,wereldkaart, grafische letters, ornamenten, gereedschap, letterkisten).Ontwerp M. Kempers.Drukker Lettergieterij ‘Amsterdam’Voorheen N. Tetterode (boekdruk).Beeldverhaal met kenmerken van product-catalogus. De tekst is gezet uit de Columbiaen de letterseries zijn getekend door WalterH. McKay. Het boekje is doorschoten metmat bruin papier en drie transparante tab-bladen, voorzien van de Columbia ‘a’. De toepassing van verschillende papiersoor-ten, de afwisseling van aflopende foto’s metafbeeldingen op een kleiner formaat envormsilhouetten van gereedschap en letter-materiaal is verwant aan de werkmethodevan Benno Wissing inzake de verzorging vanbedrijfsfotoboeken.

63RotterdamRotterdam, z.j. 48 pp., paperback, 20 x 23 cm.Tekst P. Verhoog (bedrijfsgeschiedenis).Fotografie A. Windig, F. Rotgans, C. Blazer(17 zwart-wit / documentaire foto’s / havengezichten en bedrijvigheid in deRotterdamse haven).Illustraties P. Klaasse (18 kleur, houtskool-tekeningen / havenwerkzaamheden).

Ontwerp P. Klaasse en H. de Vries.Drukker W.C. den Ouden, Amsterdam.Opdrachtgever Stichting ‘Havenbelangen’Rotterdam (voorlichting).Kenmerken van foto-typo-taal en woord-beeld-equivalent. De tekst is gezet uit deGill. De uitgave is doorschoten met grijshouthoudend papier waarop de illustratieszijn afgedrukt. Op de inslag is een kaart afge-beeld met de waterwegen rond Rotterdam.

64Ze liegen over je: laat het beginnen in ZaandamZaandam, [1957]. 32 pp., ingenaaid, 21 x 21 cm.Tekst A. de Vries (literaire bijdrage).Fotografie C. van Weele (52 zwart-wit /bedrijfsreportage en portretten / werk-nemers en levensbeelden).Illustraties 1 kleur / gele en witte ‘vlag-getjes’ en kleurvlakken.Ontwerp N. Platvoet.Drukker Jan de Lange, Deventer (offset).Opdrachtgever Albert Heijn, Zaandam(voorlichting).Grensgeval tussen foto-typo-taal en beeld-verhaal. De lay-outtechniek is verwant aandie van B. Wissing. De tekst is gezet uit deTimes.

65adriaan honig’s kunsthars industrie zaandam holland: AKI.Zaandam, 1958. 46 pp., genaaid gebrocheerd, 23 x 28 cm.Tekst J. Elburg (literaire bijdrage).Fotografie V. Cornelius (83 zwart-wit / portretten en documentaire foto’s / labo-ranten, kunstharsproductie, landschappenaan de Zaan.Illustraties (3 kleur / grafische weergave vande productie van verf en vernis, kleurvlak ensteunkleuren).Ontwerp J. Schrofer.Drukker Drukkerij Meijer NV, Wormerveer(boekdruk).Opdrachtgever Adriaan Honig’s KunstharsIndustrie (ingebruikneming).Kenmerken van filmisch scenario en foto-typo-taal. Het Engelstalige fotoboekje wordtgekenmerkt door een mengeling van lay-out-technieken. Literatuur M. Thijsen, Drukkerij Meijer nvWormerveer. Het bedrijfsfotoboek: krach-tenspel tussen tekst, fotografie en grafischevormgeving, Utrecht (doctoraalscriptie RUU)1986.

66Bouwondernemers bouwenDen Haag, 1958. 168 pp., gebonden, 29 x 22 cm.Tekst A. Bevers (inleiding).Fotografie M. Coppens (176 zwart-wit /bedrijfsreportage en documentaire foto’s /beeld van werklieden op de bouwplaats enin de steigers, voorbeelden van naoorlogsewoningbouw).Illustraties (14 zwart-wit / plattegronden eneen register van aannemers).Ontwerp M. Coppens.Drukker NV Drukkerij Levisson, Den Haag(boekdruk).

Opdrachtgever N.V. Maatschappij totExploitatie van Limburgsche Steenkolen-mijnen, genaamd Oranje Nassau Mijnen(ingebruikneming).Fotoalbum. Een Nederlands- en Franstaligfotoalbum met originele ingeplakte foto’s,verschenen in een kleine oplage dat uitslui-tend opnamen bevat van bouwconstructies,complexe machinerie en vormstudies. De mens is niet in beeld gebracht. De tekstis gezet uit De Roos.

50N.V. COQ – 1956: fabriek voorHoogspanningsschakelmateriaalUtrecht, 1956. 60 pp., spiraalband, 24 x 26 cm.Fotografie N. Jesse (55 zwart-wit / bedrijfs-reportage, opgezet als rondgang door hetbedrijf).Illustraties (2 kleur / grafische voorstellingvan een haan).Ontwerp N. Jesse.Drukker Drukkerij van Rossum, Utrecht(boekdruk).Opdrachtgever N.V. COQ Fabriek voorHoogspanningsschakelmateriaal (voorlich-ting).Beeldverhaal. De bindwijze, door middel vaneen spiraal, is vergelijkbaar met die vanOranje Nassau Mijnen (1953). De uitgave isdrietalig (Nederlands, Frans, Engels).

51Mensen van Menko: 1800 mensen fabriceren stoffenEnschedé, 1956. 87 pp., gebonden, 29 x 21 cm.Tekst M. Verdenius (literaire bijdrage).Fotografie N. Jesse, (144 zwart-wit /bedrijfsreportage en geënsceneerde foto’s /productieproces parallel aan een beeld-verhaal ‘van de wieg tot het graf’ en variété).Ontwerp N. Jesse.Drukker Bosch, Utrecht; NederlandscheRotogravure Mij, Leiden (boekdruk en koper-diepdruk).Opdrachtgever N.J. Menko NV (100-jarigbestaan).Beeldverhaal. De lay-out is vergelijkbaar metdie van VTF 25 (1957) en Oranje NassauMijnen (1953). Werklust, aanpassings-vermogen en concentratie zijn in beeldgebracht in deze drietalige uitgave (Neder-lands, Frans, Engels). Bij geënsceneerdefoto’s van probleemsituaties op de werk-vloer zijn gefingeerde dialogen geplaatst. Literatuur F. Bool, ‘vrijheid in gebonden-heid’, T. Anema e.a., 50 Jaar fotografie GKf1945–1995, Amsterdam 1995, pp. 9–14.

52the finishing touch: 100 jaar Twentsche Stoombleekerij NVdoor Max Dendermonde en Carel BlazerGoor, 1957. 96 pp., gebonden, 27 x 20 cm.Tekst M. Dendermonde (bedrijfsgeschiede-nis).Fotografie C. Blazer (94 zwart-wit, 2 kleur /bedrijfsreportage en foto’s van landschap enfolklore).Illustraties (7 zwart-wit / pentekeningen vantjaps).

Ontwerp G. Wernars.Drukker Drukkerij Meijer NV, Wormerveer(boekdruk).Opdrachtgever NV Twentsche Stoom-blekerij (100-jarig bestaan).Kenmerken van filmisch scenario. In detekstkolommen, gezet uit de Baskerville,wordt direct gereageerd op de fotografie. Literatuur M. Thijsen, Drukkerij Meijer nvWormerveer. Het bedrijfsfotoboek: krach-tenspel van tekst, fotografie en grafischevormgeving, Utrecht (doctoraalscriptie RUU)1986; F. Bool, ‘Vrijheid in gebondenheid’, T. Anema e.a., 50 Jaar fotografie GKf1945–1995, Amsterdam 1995, pp. 9–14.

53150 jaar Albracht Utrecht: Een kort bezoek aan onze bedrijvenUtrecht, 1957. 72 pp., gebonden, stofomslag, 22 x 15 cm.Tekst N.A. van Dijl (redactie en inleiding).Fotografie P. van Weel, T. ter Heege, J.J. Swart (72 zwart-wit / portretten enbedrijfsreportage / directeur en vertegen-woordigers, rondgang door de drukkerij enreportage ‘van grondstof tot eindproduct’,expeditie, administratiekantoor, showroomen voorraad).Illustraties (2 kleur / kleurvlakken en steunkleuren, een afbeelding van een strooktextiel en een grafische weergave van eenkneepprofiel).Ontwerp B.C. van Bercum.Drukker NV Drukkerij v/h L.E. Bosch & Zoon,Utrecht (boekdruk).Opdrachtgever Boekbinderij Albracht NV(150 jarig bestaan).Foto-typo-taal. De lay-out is verwant aan dievan bedrijfsfotoboeken vormgegeven door O. Treumann.

54Een kwart eeuw TNO 1932–1957:Gedenkboek bij de voltooiing van de eerste 25 jaar werkzaamheid van de organisatie TNODen Haag, 1957. 184 pp., gebonden, stofomslag, 29 x 22 cm.Tekst R. Forbes; S.L. Mansholt; D. Kamp(bedrijfsgeschiedenis).Fotografie P. Huf (73 zwart-wit / portretten,bedrijfsreportage en geënsceneerde foto’s /personeel, burelen, laboratoriumonderzoek,testsituaties).Ontwerp T. Raateland.Drukker Drukkerij Semper Avanti, Den Haag (boekdruk en koperdiepdruk).Opdrachtgever Nederlandse Organisatievoor Toegepast-NatuurwetenschappelijkOnderzoek TNO (25-jarig bestaan).Beeldverhaal. De foto’s zijn gescheiden vande tekst, gezet uit de Garamond. De aan-dacht gaat uit naar de mens in het weten-schappelijk onderzoek. Een extra paper-backeditie, getiteld TNO in Foto’s, betrefteen overdruk van het fotokatern uit Een Kwart Eeuw TNO en is ook in 1957 verschenen.

55N.V. Nederlandsche Machinefabriek‘Artillerie-Inrichtingen’Hembrug/Zaandam, 1957. 22 pp., spiraalband, onbedrukt celluloid stof-omslag, 18 x 24 cm.Fotografie J. Schiet (10 zwart-wit / foto-gram, interieur- en exterieuropnamen /kogels, bedrijfsruimten).Opdrachtgever (ingebruikneming).Originele foto’s zijn geplakt op karton engescheiden van het tekstkatern. De meer-talige tekst en fotobijschriften zijn gezet oprood, grijs en geel papier. De aandacht gaatuit naar de inrichting van de fabriek, niet naarde werkende mens.

56meteoor beton: 50 jaren meteoor beton 1907–1957 Rheden, 1957. 116 pp., genaaid gebrocheerd, 30 x 23 cm.Tekst E. Elias (bedrijfsgeschiedenis); H. Fernhout (redactie); G. Stein (literaire bijdrage).Fotografie C. Oorthuys, F.J. Rotgans (148 zwart-wit, in opdracht en uit niet-parti-culiere archieven / portretten, documentairefoto’s / oprichters, betonproductie, transporten toepassing van producten in de praktijk).Illustraties NV Reclame Adviesbureau HVR(17 kleur / kleurvlakken en steunkleuren,sierranden en illustraties van rozen, land-kaart, krantenberichten, decoratieve letters).Drukker NV Drukkerij Vada, Wageningen(boekdruk).Opdrachtgever Meteoor Beton (50-jarigbestaan).Kenmerken van productcatalogus en foto-typo-taal. De uitgave bevat productfoto-grafie, een bedrijfsreportage, advertentiesen brochures. Het betreft een vroeg voor-beeld van een uitgave waarbij vormgevingen typografie zijn verzorgd door een recla-mebureau. De tekst is gezet uit de Gill.

57Toen en nu 1907–1957Den Haag, 1957. 66 pp., genaaid gebrocheerd, 27 x 21 cm.Fotografie E. van der Elsken, WillySchurman e.a. (22 zwart-wit, uit bedrijfs-archief, niet-particuliere archieven en archieven van fotografen / documentairefoto’s / vergelijking in tijdsbeeld op hetgebied van pers, vrijetijdsbesteding, reizen,mode en jeugd).Illustraties (26 zwart-wit, in opdracht en uit bedrijfsarchief / huishoudboekje, statistieken, documenten en humoristischetekening).Drukker NV Drukkerij Vada, Wageningen(boekdruk en diepdruk).Opdrachtgever Shell Nederland NV (50-jarig bestaan).Beeldrijm. Op het gebied van literatuur,kunst, cultuur, landbouw en strijdkrachtenwordt in woord en beeld een vergelijkinggemaakt tussen het jaar van oprichting enhet jubileumjaar. Het illustratiemateriaal is anekdotisch van karakter.

58VCS: Gedenkboek bij het tienjarigbestaan van de Verenigde CoöperatieveSuikerfabrieken Dinteloord, Roosendaal,ZevenbergenDinteloord, 1957. 122 pp., gebonden, stofomslag, 31 x 25 cm.Tekst E. Zandstra (bedrijfsgeschiedenis);M.A. Geuze (voorwoord).Fotografie H. de Boer (166 zwart-wit /bedrijfsreportage / bietencampagne en suikerconsumptie).Illustraties (14 zwart-wit, in opdracht en uitniet-particuliere archieven / tekeningen enprenten / rotstekening, koffie serveren, bijenen bloemen, suikerverwerking en gereed-schappen).Ontwerp M. Kempers.Drukker NV Grafische Kunstinrichting J. van Poll Suykerbuyk, Roosendaal (boekdruk).Opdrachtgever Verenigde CoöperatieveSuikerfabrieken Dinteloord (10-jarigbestaan).Kenmerken van filmisch scenario en beeld-verhaal. In de uitgave wordt een realistischbeeld van de suikerindustrie geschetst,deels op uitslaande fotopagina’s. De tekst isuit de Garamond gezet. Literatuur Juryrapport en catalogus van De best verzorgde vijftig boeken van het jaar1957, Amsterdam 1957, pp. 46–47.

5975 Jaar: Uitgave ter herinnering aan hetjubileum van H. Berghaus NVAmsterdam, 1957. 68 pp., gebonden, 24 x 21 cm.Tekst J. Hardy, J. Schrofer (redactie); B.A.H. Deiters (voorwoord).Fotografie (32 zwart-wit, uit niet-particulierearchieven en uit archieven van fotografen /documentaire foto’s / historische gebeurte-nissen in kunst, cultuur en mode).Illustraties L. Rüting (27 zwart-wit / schetsmatige pentekeningen van mode- entijdsbeelden).Ontwerp J. Schrofer.Drukker Drukkerij Meijer NV, Wormerveer(boekdruk en offset).Opdrachtgever Eerste NederlandseDames- en Kindermantelfabriek H. BerghausNV (75-jarig bestaan).Beeldrijm. Associatieve mengeling vantekst, foto’s en illustraties. Historischegebeurtenissen en komische feiten uit de 75 jaar dat het bedrijf bestaat worden inbeeld gebracht.

60VTF 25: NV Vaalser Textiel Fabriek 25 jaarVaals, 1957. 82 pp., gebonden, onbedrukt celluloid stof-omslag, 28 x 20 cm.Tekst C. Lennart (literaire bijdrage); J.H.M.L. Melotte-Maussen (voorwoord).Fotografie N. Jesse (92 zwart-wit / bedrijfsreportage en portretten / werk-nemers, productieproces en vrijetijds-besteding).Illustraties (1 kleur / beeldmerk).Ontwerp N. Jesse.Drukker Leiter-Nypels, Maastricht (boekdruk).

250

61 69

251

59

65

66

62

64

56

67

71

54

58

253252

Opdrachtgever Ubica MatrassenfabriekenNV, Utrecht (voorlichting).Kenmerken van productcatalogus en beeld-verhaal. Het fotoboek wordt gekenmerktdoor een driedeling: een beeldverhaal over‘een-dag-uit-het-leven-van’ werkend Neder-land, een tweede onderdeel behandelt ineen cultuurhistorische tekst het slapen doorde eeuwen heen. Vervolgens wordt in eenderde onderdeel het productieproces vanmatrassen beschreven en gevisualiseerd,afgesloten door het leveringsprogramma enontwerpsuggesties. De tekst is gezet uit deBaskerville.

88doek bij boekeloBoekelo, 1960. 32 pp., genaaid gebrocheerd, 25 x 12 cm.Fotograaf A. Kando (28 zwart-wit / bedrijfs-reportage / aanzicht van de fabriek, aan- enafvoer van grondstoffen, productieproces enmodellen tonen stoffen op de werkvloer, laboratorium).Illustraties H. Scheltens (1 zwart-wit / schematische tekening / continu-bleek-installatie).Ontwerp T. de Heus.Drukker Drukkerij Meijer NV, Wormerveer(boekdruk).Opdrachtgever NV Boekelosche Stoom-blekerij (voorlichting).Kenmerken van beeldverhaal. Het boekje isopgezet als een denkbeeldige rondleidingdoor het bedrijf. Achterin zijn twee pagina’sopgenomen met bedrijfsgegevens.Vaktermen en anglicanismen zijn toegepastin de tekst. Een begeleidend schrijven is alsinsteek in de achterflap bijgevoegd.

89De draad van het verhaalAlmelo, 1960. 76 pp., gebonden, onbedrukt celluloid stof-omslag, 31 x 25 cm.Tekst – B. Schierbeek (literaire bijdrage).Fotografie – C. Oorthuys (92 zwart-wit, 2 kleur, in opdracht en uit niet-particulierearchieven / bedrijfsreportage en documen-taire foto’s / productieproces en alledaagseleven).Illustraties Melle (2 zwart-wit, 3 kleur, inopdracht en uit niet-particulier archief / prent / stadsgezicht en modern tijdsbeeld).Ontwerp J. Schrofer.Drukker Drukkerij Meijer NV, Wormerveer(boekdruk en offset).Opdrachtgever Koninklijke TextielfabriekenNijverdal-Ten Cate NV (200-jarig bestaan).Filmisch scenario. De tekst is gezet uit deBaskerville. Het productieproces wordt infotoseries getoond. Een tweede beeldver-haal over de toepassing van textiel in hetdagelijkse leven staat op zich, zonder tekstof bijschriften. Achter in het fotoboek is eensamenvatting opgenomen in het Engels,Duits en Frans. Literatuur M. Thijsen, Drukkerij Meijer nvWormerveer. Het bedrijfsfotoboek: krach-tenspel tussen tekst, fotografie en grafischevormgeving, Utrecht (doctoraalscriptie RUU)1986; F. Bool, ‘vrijheid in gebondenheid’, T. Anema e.a., 50 Jaar fotografie GKf1945–1995, Amsterdam 1995, pp. 9–14.

90Een eeuw door weer en wind: ‘s-Werelds wel en wee gedurende honderd jaar varen met Vinke & CoAmsterdam, 1960. 102 pp., gebonden, 30 x 24 cm.Tekst M. Dendermonde (bedrijfsgeschie-denis); J.J. Slauerhoff; P. Plancius (literairebijdrage).Fotografie C. Oorthuys (133 zwart-wit, 4 kleur, in opdracht, uit bedrijfsarchief en uitniet-particuliere archieven / portretten endocumentaire foto’s / firmanten, straatbeel-den, stoomschepen, houttransport).Illustraties – (12 zwart-wit, 10 kleur, in op-dracht en uit niet-particuliere archieven /etsen, schematische tekeningen van drie-masters, documenten, reproductie van schilderij, potloodtekeningen).Ontwerp M. Kempers.Drukker Drukkerij Meijer NV, Wormerveer(boekdruk en offset).Opdrachtgever Vinke & Co (100-jarigbestaan).Kenmerken van conventioneel gedenkboek.Een cultuurhistorische schets, gezet uit deTimes, is gescheiden van het fotokatern.Achterin is een lijst opgenomen met namenvan firmanten, commissarissen en een schematisch overzicht van schepen.

91125 jaar ter Horst 1855–1960: 125 jaarRijssen, 1960. 68 pp., gebonden, 27 x 23 cm.Tekst H. Andreus (literaire bijdrage).Fotografie C. Oorthuys (65 zwart-wit, 4 kleur / bedrijfsreportage / landschap, productieproces, sport en recreatie).Illustraties (2 zwart-wit / wapen, tekeningvan een ruwe jute plant).Ontwerp K. Kwinkelenberg.Drukker Drukkerij Meijer NV, Wormerveer(boekdruk).Opdrachtgever Koninklijke Jutespinnerij en -Weverij ter Horst & Co NV (125-jarigbestaan).Grensgeval tussen beeldverhaal en filmischscenario. De uitgave opent als een fotoboekover landschap en stedenschoon, dan volgteen direct en toegankelijk beeldverhaal overde juteverwerking ‘van grondstof tot eind-product’, waarin de relatie mens-machinecentraal staat. Literatuur F. Bool, ‘vrijheid in gebonden-heid’, T. Anema e.a., 50 Jaar fotografie GKf1945–1995, Amsterdam 1995, pp. 9–14.

92Mensen van Berg en BoschBilthoven, 1960. 136 pp., paperback, 29 x 24 cm.Tekst J.J. Hirdes (inleiding).Fotografie M. Coppens (168 zwart-wit / portret en documentaire foto’s / geneesheerdirecteuren, landschappelijke omgeving,‘een-dag-uit-het-leven-van’ een sanatorium-patiënt, laboratoriumwerk en kermis).Ontwerp M. Coppens.Drukker Corns Wm Geleedts, Krimpen aande IJssel (boekdruk).Opdrachtgever Stichting Sanatorium Bergen Bosch (voorlichting).Beeldverhaal. De zorg voor de mens en zijn

van fotografen / documentaire foto’s / hoogtepunten uit 50 jaar wereldgebeuren).Illustraties (26 kleur, uit niet-particulierearchieven / documenten en advertenties, geïllustreerde pers).Drukker NV Drukkerij Sigfried, Amsterdam(boekdruk).Opdrachtgever Nederlandsche Bond vanBoekbinders-patroons (50-jarig bestaan).Beeldrijm. Vijftig pagina’s zijn gewijd aan het wereldgebeuren en vijftig aan de boek-binderij.

83De wereld van vandaag: Na vijftig jaar VredesteinLoosduinen 1959. 64 pp., genaaid gebrocheerd, 25 x 21 cm.Tekst M. Dendermonde (literaire bijdrage).Fotografie C. Blazer, C. Oorthuys, E. van derElsken, C. van Weele (21 zwart-wit, 2 kleur, in opdracht en uit niet-particulierearchieven / documentaire foto’s / toepassingvan rubber in industrie, wetenschappelijkonderzoek, woningbouw en het dagelijksleven).Illustraties E. Dukkers, A. Feldhoen, M. Kempers, F. Müller, B. Witteveen, H. Bartels, P. van Straaten (12 zwart-wit,4 kleur, in opdracht en uit niet-particulierearchieven / aquarellen van tuinders, piloot,non, toerisme, industriële onderwerpen enspotprenten over research).Ontwerp M. Kempers.Drukker Drukkerij Meijer NV, Wormerveer(boekdruk, offset).Opdrachtgever NV Rubberfabriek Vredestein (50-jarig bestaan).Woord-beeld-equivalent. Reizen, weten-schap en ontspanning worden in beeldgebracht aan de hand van alledaagse situaties.

84Wiersum: 50 jaar WiersumGroningen 1959. 108 pp., gebonden, 29 x 25 cm.Tekst E. Zandstra (inleiding); Th. Boersma(voorwoord).Fotografie H. de Boer (105 zwart-wit, inopdracht en uit niet-particulier archief /bedrijfsreportage / rurale landschap, zaaienen dorsen, research en bestrijding in fruit- en bloemteelt, kantoren, staf en diensten).Illustraties M. Kempers (24 zwart-wit, 2 kleur / tekeningen en logo / boerderij, koren aren, coöperatieve aankoopvereni-ging, insecten).Ontwerp M. Kempers.Drukker Drukkerij Have, Groningen (boek-druk).Opdrachtgever NV Landbouwbureau M. Wiersum (50-jarig bestaan).Beeldverhaal. De opmaak is verwant aan dievan het gedenkboek VCS (1957). Literatuur M. Thijsen, Drukkerij Meijer nvWormerveer. Het bedrijfsfotoboek: krach-tenspel tussen tekst, fotografie en grafischevormgeving, Utrecht (doctoraalscriptie RUU)1986.

85Bouwen als sociale daad: 50 jaar woningbouw PhilipsEindhoven [1960]. 126 pp., gebonden, stofomslag, 29 x 23 cm.Tekst F.J. Philips (voorwoord); J.J. Vriend(bedrijfsgeschiedenis).Fotografie J. d’Oliveira (89 zwart-wit, 4 kleur / documentaire foto’s / tuindorpen,rurale landschappen, woningen en winkels).Illustraties – J.M. Reynders (15 zwart-wit, 16 kleur / pentekeningen, prent, wandschil-dering van F. Léger, tekening van V. vanGogh, kleurvlakken en plattegronden).Ontwerp J. van Keulen.Drukker Verweij, Mijdrecht (boekdruk).Opdrachtgever Philips Woningbouwbureau(50-jarig bestaan).Foto-typo-taal. Vormstudies worden afge-wisseld met stadslandschappen waarin deleefbaarheid van de nieuwe naoorlogsewoningbouw in beeld wordt gebracht. Hetgedenkboek heeft kenmerken van een foto-pocket.

86BBB: bouwen en industrie; bouwen enspeurwerk; bouwen en organisatieUtrecht, 1960. 116 pp., gebonden, stofomslag, 27 x 26 cm.Tekst D. Dresden, J. de Vries (redactie); B. Schierbeek (literaire bijdrage); J.J. Vriend.Fotografie C. Oorthuys (120 zwart-wit /bedrijfsreportage / bouwproces en research,vormstudies van B2-blokken, opgeleverdegebouwen, werkveld in het buitenland).Illustraties (1 zwart-wit, 5 kleur / beeldmerk,grafische voorstelling van een bouwskelet,schematische tekeningen, landkaart vanNederland, oude navigatiekaart).Ontwerp D. Elffers en B. Duyvelshoff.Drukker: Drukkerij Meijer NV, Wormerveer(boekdruk).Opdrachtgever Bredero’s Bouwbedrijf NV(voorlichting).Grensgeval tussen beeldverhaal en foto-typo-taal. De tekst is gezet uit de Gill.Literatuur Juryrapport en catalogus van De best verzorgde vijftig boeken van het jaar1960, Amsterdam 1960, pp. 120–121; M. Thijsen, Drukkerij Meijer nv Wormerveer.Het bedrijfsfotoboek: krachtenspel tussentekst, fotografie en grafische vormgeving,Utrecht (doctoraalscriptie RUU) 1986; F. Bool, ‘vrijheid in gebondenheid’, T. Anemae.a., 50 Jaar fotografie GKf 1945-1995,Amsterdam 1995, pp. 9–14.

87Dag nieuwe dagUtrecht, [1960]. 130 pp., gebonden, stof-omslag, 30 x 23 cm.Tekst M. Verdenius (literaire bijdrage).Fotografie C. van Weele, J.H. Hasewinkel(127 zwart-wit, 63 kleur / bedrijfsreportageen documentaire foto’s / het dagelijkspatroon van werkend Nederland anno 1960,productieproces van matrassen).Illustraties P. Marée (3 zwart-wit, 21 kleur /prenten van bedden, plattegronden en teke-ningen van slaapkamerontwerpen).Ontwerp P. Marée.Drukker Bakker, Zaandijk (boekdruk en offset).

Illustraties D. Elffers (19 kleur, in opdrachten uit particuliere archieven / stadskaart enlandkaart, steunkleuren, stippen, vierkantenen grafische voorstelling van chemischestructuren).Ontwerp D. Elffers.Drukker Drukkerij Meijer NV, Wormerveer(boekdruk).Opdrachtgever Kunstharsfabriek SyntheseNV (voorlichting).Foto-typo-taal. De uitgave is typisch voor designatuur van D. Elffers en is doorschotenmet transparante pagina’s. Literatuur M. Thijsen, Drukkerij Meijer nvWormerveer. Het bedrijfsfotoboek: krach-tenspel tussen tekst, fotografie en grafischevormgeving, (doctoraalscriptie RUU) Utrecht1986; M. Bruinsma, L. Ros en R. Schröder,Een leest heeft drie voeten. Dick Elffers ende kunsten, Amsterdam 1989, pp. 42–43.

73vuur aan zeeIJmuiden, 1958. 80 pp., gebonden / paperback, celluloid stof-omslag, 31 x 25 cm.Tekst P. Rodenko (literaire bijdrage); G.S.K. Blaauw (bedrijfsgeschiedenis); J.F. ten Doesschate; P.R. Bentz van denBerg; P. van Delden (redactie).Fotografie V. Cornelius, E. van der Elsken, P. Huf, C. Oorthuys, A. Kando (46 zwart-wit,8 kleur / portretten, bedrijfsreportage, docu-mentaire en suggestieve foto’s / Hoogovensin bedrijf en werknemers).Illustraties J.H. Verhoog, F. Müller (5 zwart-wit / technische tekeningen en een komi-sche filmstrip).Ontwerp J. Schrofer.Drukker Drukkerij Meijer NV, Wormerveer(offset).Opdrachtgever De Koninklijke Nederland-sche Hoogovens en Staalfabrieken NV(afscheid).Filmisch scenario. De eerste druk uit 1958(paperback) is voorzien van een onbedruktcelluloid stofomslag. De tekst is gezet uit deBaskerville. In het fotoboek is een groot aan-tal aflopende en contrasterende foto’s enfotostroken afgedrukt. De oplage bedraagt3500 exemplaren. Er zijn verschillende edi-ties bekend: een paperback uitvoering voorhet personeel en in 1961 verscheen eenEngelse editie onder de titel Fire beside thesea. In 1962 kwam een tweede druk uit, bij-gevoegd is een vouwblad met een schema-tische tekening van de ligging van de Hoog-ovens aan het Noordzeekanaal (De IJmondin vogelvlucht). In het Paul Rodenko archiefberust een handgeschreven tekst met deoorspronkelijke titel van het boek: van brutegrondstof tot menselijke waarde.Literatuur M. Thijsen, Drukkerij Meijer nvWormerveer. Het bedrijfsfotoboek: krach-tenspel tussen tekst, fotografie en grafischevormgeving, Utrecht (doctoraalscriptie RUU)1986; M. Boom, en R. Suermondt, Foto inomslag. Het Nederlandse documentairefotoboek na 1945, Amsterdam 1989.

74waar ookDen Haag, 1958. 52 pp., genaaid gebrocheerd, 27 x 22 cm.

Fotografie C. Blazer (bedrijfsreportage); C. van der Meulen; F. Rotgans (97 zwart-wit /productfoto’s en bedrijfsreportage / land-schap, toepassing van mobilofoon door red-dingswerkers, brandweer, reders, politie,Rijkswaterstaat en testsituaties).Illustraties (13 kleur / grafische voorstellin-gen, landkaart, filmstrook, beeldmerk Shell,kleurvlakken, beeldmerk Philips, technischetekeningen / telefoonhoorn en mobilofoons).Ontwerp D. Elffers.Drukker Drukkerij Meijer NV, Wormerveer(boekdruk).Opdrachtgever NV Philips’ Telecommuni-catie Industrie (voorlichting).Foto-typo-taal. De foto is toegepast als typografisch element in een totaalontwerp.De opmaak is verwant aan die van PLEM(1959). De tekst is gezet uit de Gill. In 1954heeft D. Elffers ook de Philips-uitgaveContact verzorgd. Literatuur M. Bruinsma, L. Ros en R. Schröder, Een leest heeft drie voeten. Dick Elffers en de kunsten, Amsterdam 1989, pp. 42–43.

75concentratie en ontspanning. Beelden van Haagse typografen, hun werk, hun vrijetijdsbesteding ‘s-Gravenhage, 1959. 48 pp., gelijmd, 29 x 26 cm.Tekst S.J. Groenman (bedrijfsgeschiedenis).Fotografie H. Berssenbrugge, W. Schurman(28 zwart-wit / portretten en vormstudies /drukkers en zetters op de werkvloer en inhun vrije tijd, zetmachines).Ontwerp Drukkerij Albani.Drukker Drukkerij Albani, ‘s-Gravenhage(boekdruk).Opdrachtgever Drukkerij Albani (150-jarigbestaan).Kenmerken van beeldverhaal. De tekst isgezet uit de Baskerville en gedrukt op hout-houdend grijs papier. Paginagrote foto’s,deels aflopend, zijn voorzien van steunkleu-ren. De tevredenheid in werk en dagelijksleven is in beeld gebracht.

76Van bombazijn tot fluweel: honderd jaar SchuttersveldEnschedé, 1959. 103 pp., gebonden, 25 x 22 cm.Tekst H. Freezer (literaire bijdrage); H.M. Stegeman.Fotografie G. Dekkers; K. van Barneveld (58 zwart-wit, 22 kleur, in opdracht, uitbedrijfsarchief en uit niet-particuliere archie-ven / bedrijfsreportage / productieproces, creatieve beroepen en zorg voor mens enmachine).Illustraties N.H. van Heek (19 zwart-wit, 22 kleur, in opdracht en uit bedrijfsarchief /komische tekeningen, stamboom van stof-fen).Ontwerp K. van Barneveld en G. Dekkers.Drukker NV Drukkerij v/h FA. M. J. van derLoeff, Enschedé (boekdruk).Opdrachtgever Gebroeders van Heek ophet Schuttersveld (100-jarig bestaan).Foto-typo-taal. Rijk geïllustreerde uitgave.De verscheidenheid in lettertypen is groot.Naast opnamen van het productieproces

wordt aandacht besteed aan vrije tijd na hetwerk. Literatuur M. Thijsen, ‘De geschiedenis vanhet Nederlandse bedrijfsfotoboek. Tijdsbeeldvan avant-garde en industriële opdracht-gevers’, NEHA-bulletin tijdschrift voor deeconomische geschiedenis in Nederland,11 (1997) 2, pp. 45–54.77H.P. Gelderman & Zonen N.V. Oldenzaal, 1959. 112 pp., gebonden, 27 x 23 cm.Fotografie C.J. Waszmann (87 zwart-wit /bedrijfsreportage / landschapsfoto, exterieurfabriekscomplex, muziekvereniging en productieproces ‘van grondstof tot eind-product’).Illustraties (schilderij, documenten, portretvan oprichter, aandeel, brief, maquette).Ontwerp A.M. Rehorst.Drukker Mouton & Co, Den Haag (boekdruk).Opdrachtgever (voorlichting).Beeldverhaal. Op de schutbladen zijn overzichtsfoto’s van het fabrieksterrein afgedrukt. De nadruk ligt op de formeel-esthetische aspecten van de textielproduc-tie. Naast het productieproces is er aandachtvoor de sociale voorzieningen. De uitgavebevat een instructieve tekst.

78Kleine spiegel van een eeuw: 1859–1959Amsterdam, 1959. 32 pp., ingenaaid, 23 x 12 cm.Tekst W. Alings jr. (literaire bijdrage).Fotografie (9 zwart-wit, uit bedrijfsarchiefen uit een niet-particulier archief / bedrijfsre-portage en interieuropnamen / vrouwenar-beid in de textielindustrie).Illustraties (1 zwart-wit, 12 kleur / histori-sche illustraties uit prentenboeken engeschriften).Ontwerp G. Wernars.Drukker Drukkerij Meijer NV, Wormerveer(boekdruk).Opdrachtgever Koninklijke ManufactuurIndustrie (100-jarig bestaan).Beeldrijm. Het boekwerkje is een trouvaille; het bevat een compilatie aanbeeld-materiaal.

79Van Leer: VLAmsterdam, 1959. 22 pp., spiraal, 22 x 28 cm.Fotografie J. Versnel (12 zwart-wit / vorm-studies en interieuropnamen).Illustraties (2 zwart-wit / beeldmerk).Ontwerp O. Treumann.Drukker Drukkerij Lecturis NV, Eindhoven(boekdruk).Opdrachtgever NV KunstwerkstedeAmsterdam (voorlichting).Kenmerken van productcatalogus. Het boek-je, doorschoten met gekleurde kartonnenbladen, bevat geen tekst en is voornamelijkeen productcatalogus, waarin aspecten wor-den getoond van het kantoor van Van Leer’sVatenfabrieken NV te Amstelveen, dat doorM. Breuer in 1959 is gebouwd en ingerichtdoor H. Salomon.

801909 PLEM 1959Maastricht, 1959. 154 pp., gebonden, stofomslag, 26 x 24 cm.Tekst L. Harpman, en P.A. Becx (redactie); B. Aafjes en R. Franquinet (literaire bijdrage);E.L. Kramer (voorwoord); F. Houben (inlei-ding); H. Gelissen (bedrijfsgeschiedenis).Fotografie C. Oorthuys (136 zwart-wit, 7 kleur, in opdracht, uit bedrijfsarchief en uitniet-particuliere archieven / documentairefoto’s / directeursportretten, huishoudelijkeapparatuur, landschap en stedenschoon enschakelinstallaties).Illustraties P.A. Becx (11 zwart-wit, 35 kleur / muziekschrift, grafieken, prent,beeldmerken en technische tekening).Ontwerp D. Elffers en B. Duijvelshoff.Drukker Firma Boosten & Stols, Maastricht(boekdruk).Opdrachtgever NV Provinciale LimburgscheElectriciteits-Maatschappij PLEM (50-jarigbestaan).Foto-typo-taal. De elektriciteitscentralewordt metaforisch voorgesteld als eensprookjespaleis uit duizend-en-een-nacht.De foto is onderdeel van een grafisch totaal-ontwerp. Grafieken zijn in aparte katernen opandersoortig papier afgedrukt. De tekst isgezet uit de Grotesk, Gill en Goudy.Literatuur M. Bruinsma, L. Ros en R. Schröder, Een leest heeft drie voeten. Dick Elffers en de kunsten, Amsterdam 1989,pp. 42–43.

81Tjap Obelisk: Een stukje Twentse textiel-historie ter gelegenheid van het 100-jarigbestaan der NV Katoenmaatschappijvoorheen Gebroeders Scholten enCompagnieEnschedé, Stichting De Tex, 1959. 48 pp., gebonden, 16 x 24 cm.Tekst J. Mulder (bedrijfsgeschiedenis); G. Vixseboxse, (voorwoord).Fotografie G.H. van Lugt (18 zwart-wit, 4 kleur / bedrijfsreportage / aandacht voor de positie van de vrouw binnen de textiel-industrie).Illustraties 16 kleur, in opdracht en uitbedrijfsarchief / technische tekeningen, tjap,beeldmerk, perspectivische weergave vaneen Sülzer-weefmachine, reclame voor zakdoeken).Ontwerp K. van Barneveld en G. Dekkers.Drukker: NV v/h fa. M.J. van der Loeff,Enschedé (boekdruk).Opdrachtgever NV Katoenmaatschappijvoorheen Gebroeders Scholten enCompagnie (100-jarig bestaan).Foto-typo-taal. De foto is toegepast als grafisch beeldelement en als achtergrondvan de tekst.

8250 losse stekenAmsterdam, 1959. 112 pp., gebonden, 21 x 17 cm.Tekst E. Elias (literaire bijdrage); J.P.M. vanSanten (voorwoord); F.P. d’Huy (voorwoord).Ontwerp H. Barvelink.Fotografie C. Oorthuys, E. Salomon, F. Gerritsen, L. van Paridon (63 zwart-wit, uitniet-particuliere archieven en uit archieven

254

82

255

92

88

76

85

83

86

74

79

89

75

257256

66 pp., genaaid gebrocheerd, 23 x 23 cm.Tekst Directie Bruynzeel (voorwoord).Fotografie J. Versnel (38 zwart-wit, inopdracht en uit bedrijfsarchief bedrijf, bedrijfsreportage en productfoto’s, productieproces, toepassing en monsters van geleverde materialen).Illustraties 4 zwart-wit, 2 kleur / beeldmerk(adelaar), grafische weergave van zaagwijzeen stadia in triplexfabricage).Ontwerp H.N. Sierman.Drukker Drukkerij C. Huig NV, Zaandam(boekdruk).Opdrachtgever Bruynzeel Fineerfabriek NV,Zaandam (voorlichting).Grensgeval tussen productcatalogus enbedrijfsfotoboek met kenmerken van foto-typo-taal. De tekst is gezet uit de Gill. Detoepassing van verschillende papiersoorten,foto’s voorzien van steunkleuren, kleurvlak-ken en productfoto’s bepalen de opmaak.

110Diergeneeskunde nu: een selectie foto’s uit het beroep. Utrecht, 1962. 64 pp., gebonden, 28 x 21 cm.Tekst (bedrijfsgeschiedenis).Fotografie C. Oorthuys (95 zwart-wit / documentaire foto’s / ‘Een-dag-uit-het-leven-van’ een dierenarts op het platteland, onder-wijs, wetenschappelijk onderzoek).Illustraties (1 zwart-wit / historische prent /praktijk van dierenarts).Ontwerp H.N. Sierman.Drukker Drukkerij Meijer NV, Wormerveer(boekdruk).Opdrachtgever Maatschappij voor Dier-geneeskunde (100-jarig bestaan).Beeldverhaal. De tekst is gezet uit deGaramond. Diergeneeskunde nu is vanuithet witte vlak gecomponeerd en geeft eenindruk van het werkveld van de Nederlandsedierenartsen. De interactie tussen mens endier wordt in beeld gebracht. Literatuur M. Thijsen, Drukkerij Meijer nvWormerveer. Het bedrijfsfotoboek: krach-tenspel tussen tekst, fotografie en grafischevormgeving, Utrecht (doctoraalscriptie RUU)1986.

111de jong & van dam nvHilversum, 1962. 28 pp., genaaid gebrocheerd, 35 x 26 cm.Tekst J. Bons (bedrijfsgeschiedenis).Fotografie E. van der Elsken (31 zwart-wit /bedrijfsreportage en geënsceneerde foto’s /productieproces en modebeelden).Ontwerp J. Bons.Drukker Steendrukkerij de Jong & Co,Hilversum (offset).Opdrachtgever De Jong & Van Dam NV (50-jarig bestaan).Filmisch scenario. De tekst is gezet uit deClarendon. de jong & van dam is wat betreftopmaak, formaat en typografie verwant aanhet eigentijdse tijdschrift Twen.

112de som der delen/Gusto 1862–1962Schiedam, 1962. 96 pp., gebonden, stofomslag, 27 x 23 cm.Tekst M. Dendermonde (literaire bijdrage).

Fotografie C. Oorthuys (94 zwart-wit, 3 kleur, in opdracht, uit bedrijfsarchief en uit niet-particuliere archieven / bedrijfs-reportage / scheepsbouw: van het ontwerpop de tekentafel tot de festiviteiten rond dete waterlating, havengezichten, aanzichtenvan schepen).Illustraties (4 zwart-wit, 1 kleur / illustraties,gravure en pentekening, reproductie van eenschilderij).Ontwerp M. Kempers.Drukker Drukkerij Meijer NV, Wormerveer;Meijer Offset NV (boekdruk en offset).Opdrachtgever NV Werf Gusto v/h FirmaA.F. Smulders (100-jarig bestaan).Illustratief voor een ontwikkeling waarinwordt teruggevallen op het conventionelegedenkboek. De tekst is gezet uit de Gill. Deopmars van kleurenfotografie in offset is aanhet boek af te lezen.

113Staaltest: vijfentwintig jaar van kijken & kiezenRotterdam, 1962. 62 pp., genaaid gebrocheerd, 23 x 21 cm.Tekst J. Elburg (literaire bijdrage), R.C.M Master.Fotografie E. Suister (16 zwart-wit / documentaire foto’s / beroepen en alle-daagse leven).Ontwerp Ch. Jongejans.Drukker Drukkerij Hooiberg, Epe (boekdruk).Opdrachtgever Röntgen Technische Dienstnv Rotterdam RTD (25-jarig bestaan).Woord-beeld-equivalent. In het fotoboek zijn aflopende foto’s opgenomen van ‘kijkenen kiezen’, proeven en beproeven, in hetdagelijks leven. De taal is spreekwoordelijk.Tekstfragmenten zijn gezet op dun transpa-rant papier. De uitgave bevat een Engels-talige wetenschappelijke tekst. Literatuur M. Thijsen, ‘Het bedrijfsfotoboek.Een artistiek relatiegeschenk, meer dan eensouvenir alleen’, H. van Dulken (red.), Stil-staande beelden. Ondergang en opkomstvan de fotografie (Kunst en beleid inNederland 7), Amsterdam 1995, p. 161.

114Stoottroep van Christus. Jubileumuitgave van het NationaalHoofdkwartier bij het 75-jarig bestaanvan het Leger des Heils in NederlandAmsterdam, 1962. 72 pp., gebonden, 23 x 18 cm.Tekst (voorlichting).Fotografie E. van Moerkerken, A. Verburg,V. Meeussen, J. van der Keuken, L. Freed enE. Munks (132/ portretten en documentairefoto’s / fotografen en heilsoldaten, samen-komsten, contact met mens en samenle-ving).Illustraties (28 zwart-wit / tekening, schilde-rijen, prenten, striptekeningen / cameralens,predikers, zendingsgebieden, vlag, hoofd-kwartier, aardbol).Drukker (diepdruk).Opdrachtgever (75-jarig bestaan).Kenmerken van beeldverhaal en filmisch scenario. Kleine fotoseries zijn in de vormvan filmstroken gepresenteerd. Rode kleur-vlakken en kapitalen ondersteunen de bonteopmaak. Zes fotografen hebben ieder een

mee is een komische en literaire bedrijfs-kroniek. Het anekdotische karakter van deuitgave wordt onderstreept in de onder-schriften. De fotoreportage is opgezet alseen beeldroman.

104Nieuwe tijden Nieuwe schakels: De eerste vijftig jaren van de A.K.U. Arnhem, 1961. 186 pp., gebonden, 29 x 22 cm.Tekst M. Dendermonde (bedrijfsgeschiede-nis); A. de Jongh (redactie).Fotografie C. Oorthuys, M.C. Meyboom (30 zwart-wit, in opdracht en uit bedrijfs-archief / documentaire foto’s / massa-productie van kunstzijde vroeger en nu, oorlogsjaren en portretten).Illustraties (4 zwart-wit / beeldmerk, octrooi-bewijs, schema).Ontwerp M. Kempers.Drukker Drukkerij Meijer NV, Wormerveer(boekdruk).Opdrachtgever Algemene Kunstzijde UnieAKU (50-jarig bestaan).Conventioneel gedenkboek met weinigfoto’s, die ondergeschikt zijn aan de tekst.De uitgave is illustratief voor het feit dat hetgelegenheidsteam Dendermonde-Kempers-Oorthuys ook conventionele gedenkboekenheeft samengesteld. Literatuur M. Thijsen, Drukkerij Meijer nvWormerveer. Het bedrijfsfotoboek: krach-tenspel tussen tekst, fotografie en grafischevormgeving, Utrecht (doctoraalscriptie RUU)1986.

1054 gaten in de grondEygelshoven, 1961. 44 pp., ingenaaid, 25 x 21 cm.Tekst E. Eberle (bedrijfsgeschiedenis).Fotografie C. Blazer (40 zwart-wit, inopdracht en uit bedrijfsarchief / bedrijfs-reportage / mijnwerkers aan het werk en het proces van steen- en kolentransport tot aan de verwerking tot fijnkolen).Illustraties (6 zwart-wit, 5 kleur / prent, cirkels, grafische voorstellingen, landkaart,schematische tekeningen, genummerdepenningen en een statistiek / mijnwerkersdalend in een mijnschacht sedimentaireafzettingen, de provincie Limburg).Ontwerp B. Wissing.Drukker Drukkerij Meijer NV, Wormerveer(boekdruk en offset).Opdrachtgever – Maatschappij totExploitatie der Steenkoolmijnen Laura &Vereeniging (voorlichting).Foto-typo-taal. De tekst is gezet uit deModern en Baskerville. De opdracht is vers-trekt op uitnodiging van de directeur van hetparticuliere mijnexploitatie bedrijf. Hetthema heeft vooral op de mens betrekking. Literatuur Juryrapport en catalogus van De best verzorgde vijftig boeken van het jaar1961, Amsterdam 1961, pp. 94–95.

10650 jaar AKU/ ENKA: ENKA 1911–1961.Geschiedenis en cijfers, wetenswaardig-heden en toekomstplannenArnhem, 1961. 42 pp., genaaid gebrocheerd, 30 x 22 cm.

Fotografie [C. Oorthuys], [W.J.C. Saur] (18 zwart-wit, in opdracht en uit bedrijfs-archief / productfoto’s en bedrijfsreportage /aandacht voor medische verzorging, opleiding en personeelswoningen).Illustraties (12 kleur / steunkleuren voor grafieken).Ontwerp [O. Treumann].Opdrachtgever NV Nederlandsche Kunst-zijdefabriek (de latere Algemene KunstzijdeUnie NV) AKU (50-jarig bestaan).Foto-typo-taal. O. Treumann verzorgde vanaf1947 ook de jaarverslagen van de AKU, geïllustreerd met foto’s van C. Oorthuys enW.J.C. Saur.

10750 jaar CHV: 1911–1961 CHV... vijftig jaar symbool van vertrouwenVeghel, 1961. 38 pp., genaaid gebrocheerd, 25 x 19 cm.Tekst J.B.I. Born, M. van Marwijk.Fotografie M. Coppens, A. Bouvet (59 zwart-wit, in opdracht, uit bedrijfsarchiefen uit niet-particuliere archieven / bedrijfs-reportage en documentaire foto’s /directeursportretten, rurale boerenleven,productieproces en automatisering in mengvoederfabriek).Illustraties Bach (4 zwart-wit, 9 kleur / ets,grafische voorstellingen en documenten / boerentafereel, kip, hooiberg, boer(in), are,varken).Ontwerp DelaMar.Drukker Koninklijke Drukkerij en Uitgeverijvan de Erven J.J. Tijl, Zwolle (boekdruk).Opdrachtgever Coöperatieve Handels-vereniging van de CNB (50-jarig bestaan).Kenmerken van foto-typo-taal en conventio-neel gedenkboek. De uitgave is ingedeeld intijdvakken.

108Willem Ruys. To see the world.Rotterdam, [1961]. 59 pp., leporello, 19 x 15 cm.Tekst M. Dendermonde (literaire bijdrage).Fotografie C. Blazer (23 zwart-wit, 18 kleur/documentaire foto’s / service en recreatieveactiviteiten aan boord van de Willem Ruys,landschap en stedenschoon tussenRotterdam en Melbourne).Illustraties F.W. Michels. (2 kleur / kaartenvan het Panama- en het Suezkanaal.Ontwerp J. Schrofer.Drukker Drukkerij Meijer NV, Wormerveer(offset).Opdrachtgever Koninklijke RotterdamscheLloyd NV (ingebruikneming).Filmisch scenario. De leporello is gekozenvoor het vertellen van een filmisch beeld-verhaal over reizen. De zigzag gevouwen pagina’s zijn begrensd door verticale witte balken. De titelopdruk is in rood of blauwgezet op de omslag. Van de uitgave is eenEngelstalige editie verschenen. Min of meergelijktijdig verschijnt uit en toch thuis:een fotopocket naar aanleiding van de ingebruikneming van de Willem Ruys alscruiseschip.

109Bruynzeel Fineerfabriek NVZaandam, 1962.

leven is in beeld gebracht tegen de achter-grond van gebouwen, apparatuur, installatiesen techniek.

93N. Samsom NV Nieuwbouw 1959–1960Alphen aan den Rijn, 1960.24 pp., paperback, 25 x 19 cm.Tekst J. Blokker (bedrijfsgeschiedenis,beeldcommentaar).Fotografie C. Blazer, P. de Pater, D. van derPoel (15 zwart-wit / bedrijfsreportage / interieuropnamen en aanzicht van hetgebouw).Illustraties (16 kleur / tekeningen, letter-typen / façade gebouw; kroontjespennen; etiketten, stempels).Ontwerp G. Wernars.Drukker N. Samsom NV, Alphen aan denRijn (boekdruk en offset).Opdrachtgever (ingebruikneming).Beeldverhaal. De tekst is gezet uit deBaskerville en is met de illustraties geschei-den van het fotografisch beeldverhaal opkunstdrukpapier. Gegevens over de bouwzijn op de inslag gedrukt.

94De standvastige tinnen soldaat:1860–1960 NV Billiton MaatschappijDen Haag, 1960. 300 pp., gebonden, 29 x 23 cm.Tekst A.F. Kamp (bedrijfsgeschiedenis).Fotografie C. Oorthuys, M. Zijlstra, V. Cornelius, E. Chin A Moei (141 zwart-wit, 1 kleur, in opdracht, uit bedrijfsarchief, uitniet-particuliere archieven en uit archievenvan fotografen / bedrijfsreportage en documentaire foto’s / tinwinning in Rhodesiëen Suriname, werkplaatsen, landelijke taferelen, arbeiders in mijnen, inheemsearbeiders, metallurgische fabriek in Arnhem,chemisch lab, ertswinning in Tanganjika).Ontwerp M. Kempers.Drukker NV Drukkerij G.J. Thieme,Nijmegen (boekdruk).Opdrachtgever NV Billiton Maatschappij(100-jarig bestaan).Grensgeval tussen conventioneel gedenk-boek en beeldverhaal. De tekst is gezet uitde Times. Opgenomen zijn documentairefoto’s van het straatleven in Afrika enSuriname. In dit lijvige gedenkboek is defotografie ondergeschikt aan de tekst. In1960 verschijnt onder de titel N.V. BillitonMaatschappij. 1860/1960 Een eeuw inwoord en beeld een overdruk van het foto-katern uit dit gedenkboek in een paper-backuitvoering.

95Twee richting verkeer: Koninklijk Instituut voor de TropenAmsterdam, 1960. 52 pp., genaaid gebrocheerd, 24 x 17 cm.Teks W. Alings jr. (voorwoord).Fotografie C. van Weele (33 zwart-wit /documentaire foto’s / gebouw, medewer-kers, bezoekers en museale objecten,Nederlands gezin aan tafel).Illustraties 14 kleur / tekeningen, vrijstaandeen van een steunkleur voorziene foto’s vanniet-westerse artefacten / kralenkettingen,maskers, totems).

Ontwerp J. de Nijs.Drukker Meijer’s Industriële Uitgeverij,Wormerveer (boekdruk).Opdrachtgever Koninklijk Instituut voor deTropen (KIT), Amsterdam (50-jarig bestaan).Kenmerken van foto-typo-taal en beeldver-haal. De tekst is gezet uit de Times. De edu-catieve en communicatieve taak van het KITwordt benadrukt in dit voorlichtingsboekjedat is geïllustreerd met contrastrijke en sug-gestieve foto’s.

96aczc 1911–1961Sluiskil, 1961. 70 pp., gebonden, 31 x 24 cm.Tekst S. Polet (literaire bijdrage); R. deBroeck en A. Julien (redactie).Fotografie H. de Boer (45 zwart-wit, 2 kleur, in opdracht, uit bedrijfsarchief en uit niet-particuliere archieven / bedrijfs-reportage / opleiding, personeelswoningenen medische hulp).Illustraties (1 zwart-wit / tekening van eencokesfabriek).Ontwerp K. Kwinkelenberg.Drukker Drukkerij Meijer NV, Wormerveer(boekdruk en offset).Opdrachtgever Association CooperativeZeelandaise de Carbonisation G.A. ACZC(50-jarig bestaan).Beeldverhaal. De tekst is gezet uit de Times.De behandelde motieven en thema’s zijnvergelijkbaar met die in eigentijdse gedenk-boeken van de Staatsmijnen en in OranjeNassau Mijnen (1953).

97Coöperatieve Zuivelinrichting De Kempen EindhovenEindhoven, 1961. 20 pp., genaaid gebrocheerd, 31 x 25 cm.Tekst (bedrijfsgeschiedenis).Fotografie M. Coppens (20 zwart-wit /bedrijfsreportage / melkproductie en trans-port).Ontwerp M. Coppens.Drukker Drukkerij- en UitgeversbedrijfLecturis NV, Eindhoven (boekdruk).Opdrachtgever Coöperatieve Zuivel-vereniging De Kempen (ingebruikneming).Beeldverhaal. De tekst is gezet uit de Times.De uitgave bevat een fotoreportage en eeninformatieve tekst doorspekt met cijfers,data en getallen. Deze bedrijfsreportage isals een aparte katern bij land van stilte (1961)verschenen.

98Drievel in het wapen: 250 jaar NV Berghuizer Papierfabriek v/hB. CramerWormerveer, Meijer’s Industriële Uitgeverij,1961. 64 pp., gebonden, 28 x 21 cm.Tekst B. Schierbeek (literaire bijdrage).Fotografie A. Windig (53 zwart-wit, 4 kleur,in opdracht en uit bedrijfsarchief / bedrijfs-reportage / productieproces ‘van grondstoftot eindproduct’).Illustraties (6 zwart-wit / watermerk in hand-geschept papier, visitekaartjes van oprich-ters en documenten).Ontwerp A. Verberne.

Drukker Drukkerij Meijer NV, Wormerveer(boekdruk en offset).Opdrachtgever NV Berghuizer Papierfabriekv/h B. Cramer (250-jarig bestaan).Grensgeval tussen beeldverhaal en filmischscenario. De poëtische tekst, gezet uit deBaskerville, is dynamisch en volgt de cadansvan het productieproces. Opmaak en typo-grafie zijn verwant aan die van De draad vanhet verhaal (1960).

99Drinkwatervoorziening: Waterleidingsmaatschappij Oost-Brabant‘s-Hertogenbosch, 1961. 124 pp., genaaid gebrocheerd, 28 x 22 cm.Tekst C.N.M. Kortmann (voorwoord);J.Th.M. Smits van Oyen van Eckart.Fotografie M. Coppens (89 zwart-wit /bedrijfsreportage en documentaire foto’s /landschap, groepsportret, recreatie, opbouwvan een pompstation en het winnen vandrinkwater).Illustraties (1 zwart-wit, 6 kleur / wapen,kaart en grafieken).Ontwerp M. Coppens.Drukker Zuid-Nederlandsche Drukkerij NV,Den Bosch (boekdruk).Opdrachtgever NV Waterleidings-maatschappij Oost-Brabant WOB (25-jarig bestaan).Beeldverhaal. De tekst is gezet uit deBaskerville. De bedrijfsreportage is door-schoten met foto’s van landschap en steden-schoon en beelden van klein huiselijk geluk.De mens in het bedrijf wordt nauwelijks inbeeld gebracht. Het fotokatern wordt nietonderbroken door tekst.

100Heterogeen evenwichtUithoorn, 1961. 36 pp., genaaid gebrocheerd, 21 x 24 cm.Tekst J.B.I. Born, M. van Marwijk Kooy.Fotografie C. Oorthuys (37 zwart-wit, 12 kleur / bedrijfsreportage / stadsbeelden,Hoogoven, laboratorium, flats, kinderen inzwembad, opslag en vormstudies van vaten,petrochemische units en de toepassing vanplastics en polyesters).Illustraties DelaMar (prent, kleurvlakken,stippen, striptekeningen).Ontwerp B. Mol.Drukker Kasteel van Aemstel, Amsterdam(boekdruk).Opdrachtgever Chemische IndustrieUithoorn NV CINDU (voorlichting).Foto-typo-taal. Het boekje bevat tabbladenen is doorschoten met transparante dek-bladen. Op een uitslaande pagina in het hartvan het boekje is een kleurenfoto afgebeeld.Een Engelstalige herdruk is in 1965 ver-schenen. In 1963 verschijnt Interessanteintegratie. De vier pijlers van Cindu, voor-namelijk een productcatalogus met foto’svan J. Schiet, K. Bant, C. Oorthuys en S. Zoetmulder.

101Honderdvijfentwintig jaar GrofsmederijLeiden, 1961. 126 pp., gebonden, 31 x 24 cm.Tekst M.C. de Jong (voorwoord); J.J. Vis(bedrijfsgeschiedenis).

Fotografie C.J. Waszman (84 zwart-wit /bedrijfsreportage / productieproces in eenkettingfabriek, flenzenfabriek, machinefa-briek, constructiewerkplaats, smederij eneen blik in de tekenkamer; middagpauze vanarbeiders).Illustraties W.H. Tweehuysen (23 zwart-wit / portret, illustraties en technische tekeningen / oprichter, dakconstructie,stoommachine, draaibrug, station, emmer-baggermolen en sleepboot).Ontwerp E. Wijnans en W.H. Tweehuysen.Drukker J.J. Groen en Zoon nv, Leiden(boekdruk en offset).Opdrachtgever NV Koninklijke Nederland-sche Grofsmederij (125-jarig bestaan).Kenmerken van foto-typo-taal. De Nederlands-, Engelstalige uitgave isopgezet als een rondleiding door het bedrijf.Tekst en illustraties zijn gescheiden van hetfotografisch beeldverhaal.

102land van stilte: De Kempen, de Peel en deKleine Meierij in de jaren dertig en veertigEindhoven, 1961. 94 pp., gebonden, 30 x 25 cm.Tekst J.J.M. Eijsbouts (inleiding).Fotografie M. Coppens (89 zwart-wit / docu-mentaire foto’s / van lente en portretten vankinderen naar winter en portretten vanbejaarde Peelbewoners, folklore).Ontwerp M. Coppens.Drukker Drukkerij- en UitgeversbedrijfLecturis NV, Eindhoven (boekdruk).Opdrachtgever Coöperatieve Zuivel-vereniging De Kempen (ingebruikneming).Kenmerken van fotoboek over landschap enstedenschoon en beeldverhaal. Land vanStilte is gevat in een cassette waarin ookeen los katern met een tekst en een bedrijfs-reportage is opgenomen over de nieuweMelkinrichting ‘Campina’, getiteldCoöperatieve Zuivelinrichting De KempenEindhoven (1961). Land van stilte bevatgeen bedrijfsreportage maar foto’s brengen de regionale agrarische gemeen-schap in beeld. De uitgave is in een oplagevan 500 exemplaren verschenen.

103Met de stroom mee: Uitgave van de NV electriciteits-maat-schappij te Zwolle ter gelegenheid vanhet 50-jarig bestaan op 11 december 1961Zwolle, 1961. 98 pp., gebonden, 23 x 22 cm.Tekst I. van der Beugel (literaire bijdrage); H. Wiersma (literaire bijdrage); D.A.J. Zaal(inleiding); S. Membrecht (literaire bijdrage).Fotografie G. Dekkers (63 zwart-wit, 5 kleur, in opdracht en uit niet-particulierearchieven / documentaire foto’s / detail-studies van meters en kabels, elektriciteits-centrales, gebruik van stroom in het dagelijks leven en in het bedrijfsleven).Illustraties K. van Barneveld en G. Dekkers(5 zwart-wit / komische pentekeningen).Ontwerp K. van Barneveld en G. Dekkers.Drukker Fa. van der Loeff, Enschede (boek-druk).Opdrachtgever NV Electriciteits-Maat-schappij IJsselcentrale (50-jarig bestaan).Woord-beeld-equivalent. Met de stroom

258 259

104

109

101

112

95

99

103met de stroom mee

93

100

108

96

261260

Drukker Drukkerij Meijer NV, Wormerveer(boekdruk).Opdrachtgever NV Nederlandsche Maat-schappij voor Kogellagers SKF (50-jarigbestaan).Woord-beeld-equivalent. De tekst is gezetuit de Times. Nadruk ligt op de cultuur-historische aspecten van vervoermiddelen.Teksten van M. Dendermonde bevattenAmerikanismen. De textiel- en auto-industrieworden in beeld gebracht.

131Beeld van een bedrijf: Van chemie tot gemeengoedNaarden, 1965. 32 pp., genaaid gebrocheerd, 28 x 22 cm.Tekst H.G. Franks (bedrijfsgeschiedenis).Fotografie A. Klein, H. Samsom (5 zwart-wit, 1 kleur / bedrijfsreportage / laboranten,opslag van aroma’s en essences, lijnenspelvan een stalen trappenhuis, kleurenfoto vanhet bedrijfscomplex bij avond, patroon vangestapelde vaten).Illustraties (6 zwart-wit, 19 kleur, in opdrachten uit niet-particuliere archieven / tekenin-gen van O. Dicke op tabbladen, grafieken, tabellen).Ontwerp R. Hafkamp.Drukker Drukkerij Verweij, Mijdrecht (boekdruk).Opdrachtgever NV Chemische FabriekNaarden (60-jarig bestaan).Woord-beeld-equivalent met kenmerken vanbrochure. Het gedenkschrift is een jubileum-uitgave van Naarden Nieuws en is door-schoten met tabbladen. Er is een Engels-talige editie verschenen onder de titel The essence of progress.

132Bloemlezing bij vijftig jaar Meneba:Kleingoed & kruimels opgedist bij het vijftigjarig jubileum van de NV Meelfabrieken der NederlandscheBakkerij te RotterdamRotterdam, 1965. 84 pp., gebonden, 23 x 18 cm.Tekst W. Alings jr. (redactie).Fotografie A. Windig (20 zwart-wit, inopdracht en uit niet-particuliere archieven /bedrijfsreportage ‘van grondstof tot eind-product’).Illustraties (9 zwart-wit, 79 kleur / kleine vrijstaande boekillustraties, pentekeningen,grafstenen et cetera / het bakken van brood).Ontwerp H.N. Sierman.Drukker Meijer Offset NV; Drukkerij MeijerNV, Wormerveer (boekdruk, offset).Opdrachtgever NV Meelfabrieken derNederlandsche Bakkerij (50-jarig bestaan).Grensgeval tussen beeldverhaal en beeld-rijm. De bedrijfsreportage is bescheiden inomvang. De nadruk ligt op de cultuurhistori-sche aspecten van broodproductie.

133Een eeuw aan banden: Honderd jaar Vullinghs HeezeHeeze, 1965. 72 pp., gebonden, 24 x 21 cm.Tekst M. Dendermonde (bedrijfsgeschiede-nis); J.G.M. Hegener en J.H. Peeters (redactie).

Fotografie C. Oorthuys (33 zwart-wit, 4 kleur, in opdracht en uit bedrijfsarchief /bedrijfsreportage / productieproces).Illustraties (12 zwart-wit, in opdracht en uitbedrijfsarchief / illustraties van F. Müller waarin wordt gereageerd op uitspraken vanliteratoren en industriëlen over een nieuwetijdgeest).Ontwerp M. Kempers.Drukker Drukkerij Meijer NV, Wormerveer(boekdruk).Opdrachtgever Vullinghs’ Band-, Veter- enElastiekfabrieken NV (100-jarig bestaan).Beeldverhaal. Een realistisch beeld wordtgeschetst van de relatie mens-machine in debandindustrie. De ondertoon van het boek isdie van een traditioneel bedrijf dat een tradi-tioneel product maakt. Bij het gedenkboek iseen geweven boekenlegger met een gebor-duurde tekst verschenen.Literatuur M. Thijsen, Drukkerij Meijer nvWormerveer. Het bedrijfsfotoboek: krach-tenspel tussen tekst, fotografie en grafischevormgeving, Utrecht (doctoraalscriptie RUU)1986; F. Bool, ‘Vrijheid in gebondenheid’, T. Anema e.a., 50 jaar fotografie GKf1945–1995, Amsterdam 1995, pp. 9–14.

134Groenpol: GPAmsterdam, 1965. 32 pp., genaaid gebrocheerd, 25 x 25 cm.Tekst B. Bos.Fotografie D. Kruger (32 zwart-wit / bedrijfs-reportage en vormstudies / mensen wer-kend aan licht- en krachtcentrales in gebou-wen en schepen, meet-en regelinstallaties).Illustraties (2 zwart-wit / stroomkring-schema op transparant papier).Ontwerp W. Crouwel en J. Jacobs.Drukker W.C. den Ouden, Amsterdam(boekdruk).Opdrachtgever Groeneveld, van der Poll &Co’s Electrotechnische Fabriek NV (voorlichting).Woord-beeld-equivalent. Een voorlichtings-boekje, ingedeeld in hoofdstukken, vanuithet witte vlak ontworpen en voorzien vaneen insteekkaart.

135Licht bouwen? Amsterdam, 1965. 16 pp., genaaid gebrocheerd, 26 x 26 cm.Tekst N. Verhoeven (bedrijfsgeschiedenis).Fotografie C. Oorthuys (7 zwart-wit /bedrijfsreportage en documentaire foto’s /skeletbouw en silhouet van mensen, scha-kelpaneel en baby voor telraam, kasteel en façade van modern kantoorgebouw, winter-en zomerlandschap, werkende vrouw en straatbeeld, rijen tekentafels en rijen mensen).Ontwerp J. Schrofer.Drukker Steendrukkerij de Jong & Co,Hilversum (offset).Opdrachtgever Stichting Centrum Bouwenin Staal (voorlichting).Woord-beeld-equivalent met kenmerken vanbrochure. In de fotopagina’s is met contras-ten gewerkt (individu tegenover samenle-ving, klassiek versus modern). Het boekje isillustratief voor de toepassing van dubbel-druk en kleurvlakken.

tekeningen, grafieken).Ontwerp M. Kempers.Drukker Drukkerij Meijer NV, Wormerveer(boekdruk, offset).Opdrachtgever Provinciale Noordbrabant-sche Electriciteits-Maatschappij PNEM (50-jarig bestaan).Het boek opent als een fotoboek over land-schap en stedenschoon. De tekst is gezetuit de Times. De bedrijfsreportage is onder-geschikt aan de bedrijfshistorische tekst. Literatuur M. Thijsen, Drukkerij Meijer nvWormerveer. Het bedrijfsfotoboek: krach-tenspel tussen tekst, fotografie en grafischevormgeving, Utrecht (doctoraalscriptie RUU)1986.

126De trein hoort erbij: Ter gelegenheid vanhet 125-jarig bestaan van de Spoorwegenin NederlandUtrecht, 1964. 160 pp., paperback, 18 x 12 cm.Tekst – M.A. Asselberghs, G. Douwe en H. Schaafsma (redactie); J. Romijn (redactieen literaire bijdrage); P. Kemp, C. BuskenHuet, F. Coenen en S. Carmiggelt (literaire bijdrage).Fotografie K. Scherer, C. Oorthuys, H. deBoer, D. Toussaint, E. Salomon, J. Kamman(53 zwart-wit, 6 kleur, uit niet-particulierearchieven en uit archieven van fotografen /documentaire foto’s / het moderne, dynami-sche aspect van het reizen per trein ).Illustraties (33 zwart-wit, 14 kleur, uitbedrijfsarchief en niet-particuliere archieven /prenten, litho’s, gravures / cultuurgeschiede-nis van het reizen).Ontwerp J. Romijn en G. Douwe.Drukker A.W. Bruna & Zoon, Utrecht (boek-druk, diepdruk).Opdrachtgever NV Nederlandse Spoor-wegen NS (125-jarig bestaan).Beeldrijm. Fotopocket. De tekst is gezet uitde Bembo. De onderschriften bij de foto’slopen door over de pagina’s en versterkende verhaallijn. Dynamische foto’s van C. Oorthuys zijn tot stand gekomen inopdracht van de jubileumzegels 125 Spoor-wegen. De pocket is uitgegeven met eeningelegde kaart en een plakband voorzienvan het jubileumvignet. Er is een tweededruk verschenen.

127Verkenning in het onbekende: Vijftig jaar Koninklijke ShellLaboratorium AmsterdamAmsterdam, 1964. 60 pp., genaaid gebrocheerd, 25 x 32 cm.Tekst S. Polet (literaire bijdrage).Fotografie C. Blazer (60 zwart-wit, inopdracht en uit bedrijfsarchief / bedrijfs-reportage / laboratorium opstellingen,research-afdeling en personeel).Illustraties (3 zwart-wit / schematische tekeningen).Ontwerp G. Wernars.Drukker Drukkerij Meijer NV, Wormerveer(boekdruk).Opdrachtgever Koninklijke Shell Labora-torium (50-jarig bestaan).Woord-beeld-equivalent. De tekst is gezetuit de Gill. Een wetenschappelijk procédé

wordt op informele wijze verklaard. Hettekstgedeelte is doorschoten met foto’s.Onder de titel Trail into the Unknown. FiftyYears of Koninklijke Shell LaboratoriumAmsterdam is een Engelstalige editie verschenen.

12875 Jaar Bouwen: Van ambacht tot industrieBest, 1964. 136 pp., gebonden, stofomslag, 27 x 23 cm.Tekst A. Eijkens (bedrijfsgeschiedenis); A.C. van Heesewijk.Fotografie C. Oorthuys (129 zwart-wit, inopdracht, uit niet-particuliere archieven enuit archieven van fotografen / bedrijfsrepor-tage en documentaire foto’s / portretten vanoprichters en directeur, bedrijfsreportage enbouwprojecten).Illustraties (11 zwart-wit / reproductie vanschilderij, aquarellen / kerk, straat, boerderij,betonstort, bouwplaats en bejaardencen-trum).Ontwerp F. Mandos.Drukker Drukkerij Meijer NV, Wormerveer(boekdruk, offset).Opdrachtgever NV Internationale Bouw-compagnie v/h Fa. H. van Heeswijk IBC (75-jarig bestaan).Woord-beeld-equivalent. Foto’s en onder-schriften verkondigen het vooruitgangs-optimisme, het geloof in de macht van detechniek en in de gevestigde rolpatronen.Literatuur M. Thijsen, Drukkerij Meijer nvWormerveer. Het bedrijfsfotoboek: krach-tenspel tussen tekst, fotografie en grafischevormgeving, Utrecht (doctoraalscriptie RUU)1986.

129Wilma WeertWeert 1964. 184 pp., gebonden, stofomslag, 31 x 25 cm.Tekst A. Bevers (bedrijfsgeschiedenis);H.A.C.M. van Grunsven (voorwoord).Fotografie M. Coppens (129 zwart-wit /documentaire foto’s / leefgemeenschappenin nieuwbouw, industrieel bouwen, aanlegvan tuinsteden).Illustraties (3 pagina’s met tekeningen).Ontwerp M. Coppens.Drukker (boekdruk).Opdrachtgever Wilma (25-jarig bestaan).Grensgeval tussen beeldverhaal en product-catalogus. Het fotoboek, op groot formaat, isgevat in een lichtblauwe linnen cassette.

130De zaak is rond: Een halve eeuw SKF in NederlandDelft 1964. 88 pp., gebonden, stofomslag, 25 x 25 cm.Tekst M. Dendermonde (literaire bijdrage).Fotografie C. Blazer (43 zwart-wit, 20 kleur /bedrijfsreportage en documentaire foto’s / toepassing van kogellagers binnen industrie-takken, in communicatie en in het dagelijksverkeer).Illustraties (11 zwart-wit, 3 kleur / schema-tische tekeningen en encyclopedische illustraties / de ontwikkeling van de stoom-machine).Ontwerp M. Kempers.

bepaald facet van de internationale organisa-tie in beeld gebracht.

115Tomado: wie glimlacht niet die zichzelfbeziet? Dordrecht, 1962. 20 pp., spiraalband, 21 x 16 cm.Tekst A. Buffinga, T. Schaap.Fotograaf J. Versnel (10 zwart-wit / interieuropnamen, stadsbeeld / in- en exterieur van het Tomado-huis, Dordrecht).Illustraties B. van den Born (11 zwart-wit /komische striptekeningen / bedrijfscultuur).Ontwerp C.L.W. Wirtz.Drukker Vlasveld & Co, Rotterdam (boek-druk).Opdrachtgever Tomado-huis en deCommissaris van de Koningin in de ProvincieZuid-Holland (ingebruikneming).Woord-beeld-equivalent. Architectuur-opnamen worden afgewisseld met stads-beelden. De mens wordt niet in beeldgebracht.

116De verbindingDen Haag, [1962]. 76 pp., genaaid gebrocheerd, 24 x 20 cm.Tekst J. Elburg (literaire bijdrage).Fotografie V. Cornelius, E. Posthuma deBoer, P. Huf, H. de Bouter (39 zwart-wit, 10 kleur, in opdracht en afkomstig uit hetbedrijfsarchief en uit archieven van foto-grafen / documentaire -, geënsceneerde- en productfoto’s / ‘De verbinding’ tussenmensen).Illustraties J. Bons (9, zwart-wit / telefoon-doodels, atoommopjes en striptekeningen).Ontwerp J. Schrofer.Drukker Steendrukkerij de Jong & Co,Hilversum (offset).Opdrachtgever Staatsbedrijf der PTT (ingebruikneming).Filmisch scenario. De tekst is gezet uit deCourier. Evenals de jong & van dam (1962) is De verbinding informeel van karakter.Beide zijn gedrukt in punt-op-punt vernis. J. Schrofer werd voor de samenstellingervan benaderd na contact met P. Brattinga.S. den Hartog had de leiding over de produc-tie. Portretten van de samenstellers staan ophet voorplat. Er bestaat een Engelstalige edi-tie onder de titel The Connection. De uitgavebevat 10 uitslaande pagina’s). Literatuur H.v.S. [Hans van Straten], ‘De verbinding: feestelijk juweeltje van PTT’,Het Vrije Volk, zaterdag 18 augustus 1962; M. Thijsen, Drukkerij Meijer nv Wormerveer. Het bedrijfsfotoboek: krachtenspel tussentekst, fotografie en grafische vormgeving,Utrecht (doctoraalscriptie RUU) 1986.

11750 jaar GKZ: Jubileumuitgave van hetGoois KinderziekenhuisBlaricum, 1962. 76 pp., gebonden, 26 x 25 cm.Tekst G.J. Huet (inleiding), W.J. Steyling,M.R. Heynsius van den Berg (inleiding); M. Schroevers.Fotograaf M. Jurrissen, M. Hasselaar (54 zwart-wit / documentaire foto’s / medi-sche zorg, dagelijks patroon, recreatie en

Opdrachtgever Philips (voorlichting).Filmisch scenario. De tekst is gezet uit deGill. De dummy van de Engelstalige uitgavecavalcade bevindt zich in het StedelijkMuseum in Amsterdam (archief JurriaanSchrofer) en geeft inzicht in de systeem-typografie van J. Schrofer op basis van filmische fotostroken. In cavalcade zijn uitsluitend archieffoto’s afgedrukt.

120Dat is ‘t kondensfabryk: Een halve eeuw coöperatieve condens-industrie in FrieslandLeeuwarden, 1963.278 pp., gebonden, 28 x 21 cm.Tekst K. Tjepkema (bedrijfsgeschiedenis).Fotografie E. van der Elsken; K. Heemskerk; J.D. Jong; F. Popken (99 zwart-wit, 13 kleur, in opdracht, uitbedrijfsarchief en uit niet-particuliere -archieven / documentaire foto’s / melk-productie en straatbeelden in Afrika en hetVerre Oosten, verkoop en opslag van melk-producten).Illustraties (17 zwart-wit, volksprent, etsen,tegeltableau, ontwerptekening, reproductiesnaar schilderijen en tekeningen).Ontwerp Th. Kurpershoek.Drukker Drukkerij Meijer NV, Wormerveer;Meijer Offset, Wormerveer (boekdruk, offset).Opdrachtgever De Coöperatieve Condens-fabriek Friesland (50-jarig bestaan).Kenmerken van beeldverhaal en filmischscenario. De tekst is gezet uit de Baskerville.Een overdruk van het fotokatern uit hetgedenkboek is verschenen onder de titelGouden banden (1963). In dit fotokatern zijnkleurenfoto’s afgedrukt.

121Gouden Banden: uitgegeven ter gelegen-heid van het vijftigjarig bestaan van deCoöperatieve Condensfabriek ‘Friesland’Leeuwarden, 1963. 64 pp., genaaid gebrocheerd, 28 x 21 cm.Fotografie E. van der Elsken (47 zwart-wit,14 kleur / bedrijfsreportage en documentairefoto’s / beeldverhaal van producent naar consument en straatbeelden in buitenlandseafzetgebieden van de melkfabriek).Ontwerp Th. Kurpershoek.Drukker Meijer Offset, Wormerveer (offset).Opdrachtgever Coöperatieve Condens-fabriek Friesland (50-jarig bestaan).Filmisch scenario. De tekst is gezet uit deBaskerville. Bijzonder voorbeeld van eenbedrijfsfotoboek waarin sociaal-documen-taire fotografie (uit Sweet Life, 1966) isopgenomen die niet in relatie staat tot hetbedrijf. Literatuur F. Bool, ‘Vrijheid in gebonden-heid’, T. Anema e.a, 50 Jaar fotografie GKf1945–1995, Amsterdam 1995, pp. 9–14.

122De kleren maken de manDeventer, 1963. 30 pp., genaaid gebrocheerd, 31 x 25 cm.Tekst L. Huizinga.Fotografie B. van Gils (52 zwart-wit /bedrijfsreportage / blikverpakking, productie-

proces, opslagplaatsen).Illustraties 3 zwart-wit, 2 kleur / kleurvlak-ken, wereldkaart, grafische voorstellingen /rijen gestapelde blikjes, aanzicht van hethoofdkantoor).Ontwerp K. Zwart.Drukker Koninklijke Grafische Kunstinrich-ting J. van Poll Suykerbuyk NV, Roosendaal(boekdruk).Opdrachtgever Thomassen & Drijver(afscheid).Foto-typo-taal. De uitgave wordt geken-merkt door een opmaak waarbij gebruik isgemaakt van meerdere drukplaten over defoto’s.

123nv nederlandsche spoorwegen: Uitgave NV Nederlandsche Spoorwegen,afdeling VoorlichtingUtrecht, 1963. 52 pp., genaaid gebrocheerd, 21 x 21 cm.Tekst W. Alings jr. (bedrijfsgeschiedenis).Fotografie H. de Boer (77 zwart-wit /bedrijfsreportage / aanzichten van treinen enstations, reizigersvervoer, stukgoederen- enpostvervoer, stationsbeveiliging, portrettenvan werknemers en mensenmassa).Illustraties (1 zwart-wit, 3 kleur / landkaart:spoorlijnen in exploitatie, logo, document).Ontwerp K. Kwinkelenberg.Drukker Drukkerij Meijer NV, Wormerveer(boekdruk).Opdrachtgever NV Nederlandsche Spoor-wegen (voorlichting).Kenmerken van productcatalogus en woord-beeld-equivalent. De tekst is gezet uit deGaramond. De werkende mens wordt nauwelijks in beeld gebracht.

12425 Jaar RBB : Raadgevend Bureau IR. B.W. Berenschot N.V.Amsterdam, 1963. 56 pp., genaaid gebrocheerd, 31 x 24 cm.Tekst D.J. da Silva (bedrijfsgeschiedenis).Fotografie C. van Weele (26 zwart-wit /documentaire foto’s / levensbeelden enfoto’s van alledaagse situaties).Illustraties (1 kleur / titelopdruk).Ontwerp H. Barvelink.Drukker NV Drukkerij Hooijberg, Epe (boek-druk).Opdrachtgever Raadgevend Bureau ir. B.W. Berenschot NV (25-jarig bestaan).Woord-beeld-equivalent. Elke dubbele pagi-na behandelt in woord en beeld een jaartal.De doelstellingen van het adviesbureau zijnin beeld gebracht.

125Land onder stroom: NV PNEM 1914–1964‘s-Hertogenbosch, 1964. 192 pp., gebonden, stofomslag, 28 x 25 cm.Tekst M. Dendermonde (bedrijfsgeschie-denis); J.A. de Roy van Zuydewijn en C.J.M. Dams (redactie).Fotografie M. Coppens (109 zwart-wit, 8 kleur, in opdracht en uit bedrijfsarchief /bedrijfsreportage en documentaire foto’s /landschap en stedenschoon, hoogspan-ningsmasten, elektriciteitscentrales, stroomvoorziening in het openbare leven).Illustraties H.J. Manie (11 kleur /

revalidatie, laboratoriumonderzoek, medi-sche staf).Ontwerp Studio Helios Olff.Illustraties O. Dicke (1 zwart-wit, 21 kleur /pentekeningen / geneesheer-directeuren,figuurtjes van stof, hondje van klei, masker,cardiogram, kinderhandschrift, bedlegerigekinderen).Drukker NV Drukkerij G.J. van Amerongen(boekdruk).Opdrachtgever Goois KinderziekenhuisGKZ (50-jarig bestaan).Woord-beeld-equivalent. Een fotoboek uit dezorgsector waarvan de samenstellers niet uitGKf-kringen afkomstig zijn. De tekst is gezetuit de Baskerville en de Antique. Achterin deuitgave is een index amicorum opgenomen.

118Wegen naar morgen: Uitgave onder aus-piciën van de Nederlandse Verenigingvan Wegenbouwers.‘s-Gravenhage, 1962. 128 pp., gebonden, 29 x 24 cm.Tekst M. Dendermonde; H.A.M.C. Dibbits.Fotografie C. Blazer (114 zwart-wit, inopdracht, uit bedrijfsarchief en uit niet-particuliere archieven / historische en eigen-tijdse documentaire foto’s / vervoermidde-len, voertuigen in de moderne samenleving,autoraces, bermrecreatie, spoorwegaanleg,wegenbouw en stadsbeelden).Illustraties Opland (12 zwart-wit, 21 kleur /striptekeningen, reliëf, prenten, landkaarten,grafieken, schematische tekeningen, stads-kaarten, plattegrond / historische vervoer-middelen, tunnels, openbaar vervoer).Ontwerp M. Kempers.Drukker Drukkerij Meijer NV, Wormerveer(boekdruk, offset).Opdrachtgever Nederlandse Vereniging vanWegenbouwers (25-jarig bestaan).Woord-beeld-equivalent. In het eerste deelvan het boek ligt de nadruk op de cultuur-historische aspecten van vervoermiddelen.Fotografie raakt ondergeschikt aan de tekst.Bij de uitgave is promotiemateriaal van dedrukker verschenen. Literatuur M. Thijsen, Drukkerij Meijer nvWormerveer. Het bedrijfsfotoboek: krach-tenspel tussen tekst, fotografie en grafischevormgeving, Utrecht (doctoraalscriptieRUU)1986; M. Boom en R. Suermondt, Fotoin omslag. Het Nederlandse documentairefotoboek na 1945, Amsterdam 1989.

119cavalcade: Philips world-wideEindhoven, 1963. 108 pp., gebonden, 27 x 28 cm.Tekst L.P.A. Soeterboek; J.H. vanLonkhuyzen en J.Th.A. van Haaren (redactie).Fotografie (435 zwart-wit, uit bedrijfs-archief / productfoto’s en bedrijfsfotografie /verlichting, geluidsvoorziening en elektronicain openbare gebouwen, telecommunicatie,onderwijs, in- en exterieurs van zieken-huizen).Illustraties J Schrofer (titelpagina’s, kleurvlakken, wereldbol).Ontwerp J. Schrofer en K. Nieuwenhuijzen.Drukker – Drukkerij Meier NV, Wormerveer(boekdruk, offset).

262 263

118

115

128

117

120

134

125

135

130

122

124

265264

153Wereldreis in foto’s 1–4 Ed van der ElskenLeeuwarden, 1967-1968. 52 pp., genaaid gebrocheerd, 25 x 25 cm.Tekst E. van der Elsken, J.A. van Dongen(redactie).Fotografie E. van der Elsken (57 zwart-wit(deel 1), 45 zwart-wit (deel 2), 55 zwart-wit(deel 3), 51 zwart-wit (deel 4) / documentairefoto’s / dagelijks leven en straatbeelden inhet Verre Oosten, Afrika, Noord- en Zuid-Amerika en kinderen in westerse en niet-westerse landen).Ontwerp E. van der Elsken.Opdrachtgever Coöperatieve Condens-fabriek Friesland (overige).Filmisch scenario. De uitgave, in 4 delen, isop verschillende momenten verschenen.Deel 1 is in maart 1967 uitgebracht, deel 4als nieuwjaarsgeschenk voor 1968. In defotoboekjes wordt het bedrijf zelf nietbelicht, maar is een keuze gemaakt uitbestaande reisreportages (in afzetgebiedenvan de Condensfabriek), waarvan een deeleerder is gepubliceerd in Sweet Life (1966). Literatuur M. Boom en R. Suermondt, Fotoin omslag. Het Nederlandse documentairefotoboek na 1945, Amsterdam 1989; F. Bool,‘Vrijheid in gebondenheid’, T. Anema e.a., 50 Jaar Fotografie GKf 1945–1995, Amster-dam 1995, pp. 9–14.

154De Reproductie Compagnie NV.Rotterdam [1969]. 64 pp., gebonden, 25 x 25 cm.Tekst H.J.J. Marinus.Fotografie J. Noot (28 zwart-wit, 19 kleur /bedrijfsreportage / reproductie-inrichting,kantineIllustraties 4 zwart-wit, 6 kleur / etsen, schilderij, schematische tekening, landkaart,grafiek, collage / stadsbeeld Rotterdam,oprichter, vestigingen, kleurenspectrum,ambachtelijke drukpers, ornament).Ontwerp N. Platvoet.Drukker NV Drukkerij ‘De IJssel’ (boekdruk).Opdrachtgever (voorlichting).Kenmerken van woord-beeld-equivalent.Doorschoten met tekstpagina’s en grofkor-relige foto’s op zwaar grijs papier. De vier-talige uitgave bevat een instructieve tekst.Aflopende zwart-wit en kleurenfoto’s wor-den afgewisseld met brede fotostroken. De schutbladen zijn voorzien van zilverfolieen bedrukt.

155evolutie naar turnkey: evolution to turnkeyBest, 1969. 86 pp., gebonden, stofomslag, 27 x 23 cm.Tekst H.J. Stuvel (redactie).Fotografie C. Oorthuys, H.J. Stuvel(82 zwart-wit, 15 kleur / documentairefoto’s / voorbeelden van systeembouw,woningbouw, wegenbouw en bruggenbouwin Nederland en Suriname).Illustraties F. Mandos, H. Rutgers (27 zwart-wit, 12 kleur / beeldmerk, plattegronden,schematische tekeningen en schetsen /bouwprojecten).Ontwerp H.J. Stuvel.Drukker Drukkerij Lecturis BV, Eindhoven(boekdruk).

Opdrachtgever NV Internationale BouwCompagnie v/h Fa. H. van Heeswijk (80-jarigbestaan).Typisch voor de groeiende waardering voorkleurenfotografie in die tijd. Een literaire bijdrage ontbreekt en de beeldtaal is infor-matief.

156Tien jaar ACZGorichem, 1969. 134 pp., gelijmd, 24 x 25 cm.Tekst C. van der Meulen (inleiding); A. Nijdam.Fotografie C. van der Meulen (31 zwart-wit /documentaire foto’s / griendwerken en ver-zinken).Illustraties (61 zwart-wit / gebonden wiepen als ‘kader’ om de foto’s, verzinkwerkzoals het vroeger ging op transparante pagina’s).Ontwerp Drukkerij Groen, IJmuiden.Drukker Drukkerij Groen, IJmuiden (boek-druk; originele barietdrukken).Opdrachtgever Aannemers CombinatieZinkwerken (10-jarig bestaan).Fotoalbum. De uitgave, verschenen in eenkleine oplage, bevat ingeplakte originelefoto’s en is vergelijkbaar met ON 5255(1955).

157Zo reist uw stem per telefoon...Den Haag, [1969]. 36 pp., genaaid gebrocheerd, 21 x 15 cm.Fotografie A. Klein, C. Blazer (14 zwart-wit /bedrijfsreportage / mensen werkzaam in dis-trict- en telegraafcentrale, telefoonzaal enponskamer, antenne voor straalverbindingboven een landschap).Ontwerp T. Raateland.Drukker Steendrukkerij de Jong & Co,Hilversum; Drukkerij Van Loosbroek NV, Oss(boekdruk en offset).Opdrachtgever Telefoondistrict Groningen(ingebruikneming).Woord-beeld-equivalent. Het boekje is op-gezet als een rondgang door het bedrijf enals kwaliteitsdrukwerk opmerkelijk.

158Ik drink de aarde: I drink the earthRotterdam, [1970]. 78 pp., gebonden, celluloid stofomslag, 28 x 26 cm.Tekst K. Graftdijk.Fotografie A. Windig (84 zwart-wit / bedrijfsreportage / griendwerken, bagger-werktuigen, pijpleidingen en landwinning).Illustraties (19 kleur / landkaarten, schemati-sche tekeningen / schepen, zandstructuur,baggertoepassing).Ontwerp Ko Kwinkelenberg.Drukker Koninklijke Drukkerij G.J. ThiemeNV, Nijmegen (boekdruk en offset).Opdrachtgever Koninklijke Maatschappij tothet uitvoeren van openbare werken ‘AdriaanVolker’ nv Rotterdam.Beeldverhaal met kenmerken van foto-typo-taal. De individuele arbeider komt nauwelijks in beeld ten gunste van het con-trastrijk lijnenspel van buizen, pijpleidingenen kranen tegen de achtergrond van eenwaterlandschap. Onder de titel I drink the

Fotograaf A. Klein e.a. (44 zwart-wit, 2 kleur / portretten en straatbeelden / mens-beelden uit Het Leven).Illustraties (54 zwart-wit, 8 kleur / vignetten,citaten uit kranten en weekbladen).Ontwerp H. Barvelink.Drukker Drukkerij Meijer NV, Wormerveer(boekdruk; offset).Opdrachtgever Algemene NederlandseGrafische Bond (100-jarig bestaan).Beeldrijm. In de tijd gezet bevat een compilatie aan beeldmateriaal. Tekst-beeldcombinaties hebben een satirischeondertoon.

148Activiteit in zwart: Vijftig jaar NoritAmsterdam, 1968.48 pp., gebonden, 22 x 25 cm.Tekst J.M. Fuchs (bedrijfsgeschiedenis); W.J. Simons, en A.J. Brandt (voorwoord).Fotografie A. Windig (21 zwart-wit / inopdracht, uit bedrijfsarchief en uit een niet-particulier archief / bedrijfsreportage /productieproces ‘van grondstof tot eind-product’).Ontwerp K. Kwinkelenberg.Drukker Koninklijke Drukkerij G.J. ThiemeNV, Nijmegen (boek- en offsetdruk).Opdrachtgever NV Norit (50-jarig bestaan).Grensgeval tussen beeldverhaal en woord-beeld-equivalent. De tekst is gezet uit deTimes. In het fotoboek is een bezielendebedrijfsreportage opgenomen. Aflopendefoto’s met een grof raster zijn afgedrukt opde inslagen en lopen door over de schutbla-den. Een Engelstalige editie is verschenenonder de titel Activity in Black: Norit 1918–1968.

149Een eeuw in bewegingHengelo, 1968. 56 pp., genaaid gebrocheerd, 23 x 19 cm.Tekst A. Alberts (bedrijfsgeschiedenis).Fotografie A. Klein (33 zwart-wit / inopdracht, uit bedrijfsarchief, uit niet-particuliere archieven en uit archief van de fotograaf / documentaire foto’s / industriële vooruitgang, dagelijks leven en recreatie).Illustraties P. van Koppen (27 zwart-wit, 12 kleur / reproducties van litho’s, etsen,schematische tekeningen, landkaart, plattegrond en tekeningen).Ontwerp H. Barvelink.Drukker Koninklijke Drukkerij G.J. ThiemeNV, Nijmegen (boekdruk).Opdrachtgever Koninklijke MachinefabriekStork NV (100-jarig bestaan).Grensgeval tussen woord-beeld-equivalenten beeldrijm. In deze uitgave zijn een grootaantal aflopende foto’s van A. Klein afge-beeld. Literatuur M. Thijsen, ‘Werken in opdracht.Klein en de grote lijn’, Kunstschrift 43 (1999)1, pp. 44–51.

150‘s Konings Oudste Dogter.Kleine geschiedenis nopens wedervaren en onderkomen van De Nederlandsche BankAmsterdam, 1968.

142 pp., gebonden, 27 x 20 cm.Tekst A.F. Kamp (bedrijfsgeschiedenis).Fotografie C. Oorthuys, P.H. Goede (51 zwart-wit, in opdracht, uit bedrijfsarchief,uit niet-particuliere archieven / documentairefoto’s / bouw, gevelaanzichten, interieur-opnamen, luchtfoto’s).Illustraties Charlotte van Regteren Altena (11 kleur / schematische tekeningen en potloodtekeningen / bankhuizen, stads-plattegrond, celstructuur, sleutels, munt).Ontwerp Mia Pot-van Regteren AltenaOpdrachtgever (ingebruikneming).De uitgave bevat een samenvatting in hetEngels en een uitgebreide toelichting op defoto’s. Van het boek is gelijktijdig een han-delseditie verschenen. De tekst is geschei-den van het fotokatern. De verschillendehoofdstukken openen met een geïllustreer-de pagina voorzien van een leverkleurigesteunkleur.

151Limburg’s klei industriez.p., 1968. 64 pp., gebonden, 25 x 19 cm.Tekst A. Eijkens.Fotografie P. Lommen (58 zwart-wit / documentaire foto’s / meisje boetseertkonijntje, man maakt vaas op draaischijf,productieproces van dakpannen, tegels engresbuizen, kleiwinning en transport,bedrijfslaboratorium, presentatie van kleiproducten).Ontwerp J. van den Berg.Drukker Drukkerij Henri Bergmans NV,Tilburg (boekdruk).Opdrachtgever Limburgse Vereniging vanWerkgevers in de Klei-industrie (50-jarigbestaan).Beeldverhaal. Het bedrijfsfotoboek issamengesteld door een gelegenheidsteamwaarvan de betrokkenen niet afkomstig zijnuit GKf-kringen of die van de Vijftigers.

152Op de toekomst gebouwd: 65 jaar n.v. Aannemersbedrijf v/hTiemstra & Zn NijmegenNijmegen, 1968. 57 pp., gebonden, 25 x 22 cm.Tekst J. Mastenbroek (bedrijfsgeschiedenis).Fotografie D. Kruger (64 zwart-wit / in opdracht en uit bedrijfsarchief / bedrijfs-reportage en documentaire foto’s / eerstevestiging, kantoren, winkels, scholen enopenbare gebouwen).Illustraties (6 zwart-wit / zakboekje met aantekeningen, krantenartikel, aanbevelings-brief en landkaart).Ontwerp K. Kwinkelenberg.Drukker Koninklijke Drukkerij G.J. ThiemeNV, Nijmegen (boekdruk en offset).Opdrachtgever NV Aannemersbedrijf v/hG.Tiemstra & zn; 65-jarig bestaan.Kenmerken van woord-beeld-equivalent enproductcatalogus. Op de toekomst gebouwdis verwant aan promotionele uitgaven terbevordering van industriële vestiging ingemeenten en steden in die jaren. De opmaak van een aantal pagina’s is ver-want aan het ontwerp van platenhoezenvoor jazzmuziek uit die tijd en van de GKf-Prikkel uit 1958.

136Lips NV 25 jaar in DrunenDrunen 1965. 64 pp., genaaid gebrocheerd, 21 x 21 cm.Tekst J.M. Hartogh (inleiding).Fotografie Farla, de Jong (47 zwart-wit / productfoto’s, bedrijfsreportage / fabricagevan scheepsschroeven, transport, productievan messingband en toepassing in de prak-tijk, onderzoek en personeelswoningen).Illustraties (21 zwart-wit / plattegrond, sche-matische tekeningen, grafische voorstelling /betontegel en microscoop, aanzichten vangebouwen).Ontwerp C. van Overeem.Drukker Drukkerij Lecturis, Eindhoven(boekdruk).Opdrachtgever Lips NV (25-jarig bestaan).De beeldtaal getuigt van een terugval op devroeg-industriële fotografie. Voor de samen-stelling ervan is geen gelegenheidsteamaangetrokken.

137Nieuwe Matex / AmatexRotterdam [1965]. 38 pp., gelijmd, 24 x 24 cm.Tekst (voorlichting).Fotografie C. Blazer, F. Rotgans e.a. (35 zwart-wit / bedrijfsreportage /Rotterdamse Botlek, opslag en transport,pijpleidingen).Illustraties (3 kleur / landkaarten met water-wegen).Ontwerp J. Bons.Drukker Joh. Enschedé en Zonen, Haarlem(boekdruk en offset).Opdrachtgever Matex / Van Ommeren-concern, Rotterdam (voorlichting).Kenmerken van filmisch scenario. De opmaak van de Engels-, Duits- en Neder-landstalige uitgave is verwant aan die van De jong & van dam (1962) en bevat panora-mische foto’s en een bedrukte transparantepagina.

138OosterscheldebrugZierikzee, 1965. 40 pp., genaaid gebrocheerd, 24 x 26 cm.Tekst M. Dendermonde.Fotografie C. Blazer, C.A.L. Kotvis, T. Slagboom (2 zwart-wit, 22 kleur /documentaire foto’s / zeilschepen, constructie en ingebruikneming van deOosterscheldebrug).Illustraties (1 zwart-wit, 2 kleur / platte-grond, schematische tekening / brug-elementen).Ontwerp Joh. Enschede en Zonen.Drukker Joh. Enschede en Zonen, Haarlem(boekdruk). .Opdrachtgever NV Provinciale ZeeuwseBrug Maatschappij (ingebruikneming).Woord-beeld-equivalent. M. Dendermondeciteert uit bestaande geschriften, gepubli-ceerd in De Ingenieur, Cement, en Bouw.

139Shot ’65Hilversum, 1965. 96 pp., paperback, 18 x 12 cm.Tekst Herman Hofhuizen (fotobijschriften).Fotografie Henk Jonker (78 zwart-wit /

bedrijfsreportage en theaterfotografie / productie van radio en televisieprogram-ma’s).Ontwerp de Vet en Creton.Drukker Joh. Enschedé en Zonen, Haarlem(diepdruk).Opdrachtgever De Katholieke RadioOmroep (40-jarig bestaan).Beeldverhaal. De fotopocket brengt in beeldhoe mensen voor en achter de schermensamenwerken aan de productie van radio-en televisieprogramma’s. Achter in de uitgave is een toelichting bij de foto’s opgenomen.

140taal & tekenAmsterdam, 1965. 80 pp.,genaaid gebrocheerd, 28 x 20 cm.Tekst B. Schierbeek (literaire bijdrage); C. Blok e.a. (redactie).Fotografie C. Oorthuys (45 zwart-wit, 7 kleur, uit archief van fotograaf / documen-taire foto’s / hoe taal en tekens in het moderne leven en in cultuur een rol spelen).Ontwerp M. Kempers.Drukker Drukkerij Confiance, Amsterdam;Nederlandse Rotogravure Maatschappij NV,Leiden (boekdruk, koperdiepdruk).Opdrachtgever Vereniging ter bevorderingvan de belangen des Boekhandels (150-jarigbestaan).Woord-beeld-equivalent. De tekst is gezetuit de Baskerville. B. Schierbeek beschrijftde tekens van macht en onmacht op aarde.In woord en beeld wordt gewezen op de ver-worvenheden van de jaren vijftig en zestig:wereldreizen, industrialisatie, automatise-ring, kernenergie en massademonstraties. Literatuur Thijsen, M., Drukkerij Meijer nvWormerveer. Het bedrijfsfotoboek: krach-tenspel tussen tekst, fotografie en grafischevormgeving, Utrecht (doctoraalscriptie RUU)1986.

141Vakmanschap is MeesterschapEnschede-Groenlo, 1965. 180 pp., gebonden, 25 x 25 cm.Tekst Directie Grolsche Bierbrouwerij (redac-tie).Fotografie P. Huf (86 zwart-wit / portretten /ambachtslieden en beroepsbeoefenaars).Illustraties (61 zwart-wit / reproducties vanetsen).Drukker Drukkerij Meijer NV, Wormerveer(boekdruk, offset).Opdrachtgever Grolsche Bierbrouwerij NV(voorlichting).Woord-beeld-equivalent. Vakmanschap ismeesterschap is in twee delen verschenen. De uitgave bevat reproducties van etsen uit: J. en C. Luiken, Spiegel van het MenselijkBedrijf (1730) en J. Luiken, Het LeerzaamHuisraad (1731).Literatuur F. Bool, ‘Vrijheid in gebonden-heid’, T. Anema e.a., 50 jaar fotografie GKf1945–1995, Amsterdam 1995, pp. 9–14.

142verzonken energie: het verhaal van een oliemaatschappijSlochteren, 1965. 76 pp., genaaid gebrocheerd, 25 x 23 cm.

Tekst J.F.K.Z. Visser (bedrijfsgeschiedenisen redactie); C. Wesseling.Fotografie A. Klein (37 zwart-wit, 5 kleur, in opdracht, uit bedrijfsarchief, uit niet-particuliere archieven en uit archieven vanfotografen / bedrijfsreportage / boortorens,en personeel op de boorvloer of -eiland,zandformaties en microplankton, brandingvan de zee).Illustraties (2 zwart-wit, 25 kleur / landkaart,grafische voorstellingen / boringen, seis-misch onderzoek en geologische afzettin-gen, planten- en dierenwereld).Ontwerp R. Maters.Drukker Drukkerij van Loosbroek NV (offset).Opdrachtgever NV Nederlandse AardolieMaatschappij NAM (40-jarig bestaan).De uitgave is illustratief voor de groeiendewaardering voor kleurenfotografie in hetbedrijfsfotoboek en voor de overgang naareen opmaak waarbij foto’s ondergeschiktraken aan de tekst. Grafieken en schemati-sche tekeningen winnen aan belang. Detekst is gezet uit de Grotesque.

143Het Academisch Ziekenhuis van de Vrije Universiteit te Amsterdam 1966: introductieboek, uitgegeven ter gelegenheid van de officiële ingebruikneming van het ziekenhuisAmsterdam, 1966. 176 pp., gebonden, 23 x 23 cm.Tekst F.H.A. Kothe (redactie); H. van Namen(voorwoord); J.H. Groenewegen en K.H. Dekker, (inleiding).Fotografie A. Windig (116 zwart-wit / documentaire foto’s / interieur, exterieur ende ligging van het ziekenhuis, medischonderzoek en afdelingen).Illustraties G.J. Lijnzaad (19 zwart-wit / vignetten, plattegronden, schematische tekeningen).Vormgeving H. Krijger.Drukker NV Drukkerij Vada, Wageningen(boekdruk, koperdiepdruk).Opdrachtgever Het Academisch Ziekenhuisvan de Vrije Universiteit van AmsterdamAZU (ingebruikneming).Beeldverhaal. De tekst is gezet uit deHelvetica. De bouw, de inrichting en hetziekenhuis-in-bedrijf zijn in beeld gebracht indeze viertalige (Nederlands, Frans, Duits,Engels) uitgave. Mens, kind, onderzoek enopleiding staan centraal, naast hygiëne en professionaliteit.

144In het land der levenden: een jubileum-uitgave bij het 75-jarig bestaan van deVereniging tot opvoeding en verplegingvan geesteszwakke kinderenUtrecht, 1966. 127 pp., gebonden, 30 x 26 cm.Tekst J. Filius (inleiding en redactie); J. Ozinga (redactie).Fotografie A. Windig, H. Zorge-Kaper (104 zwart-wit / documentaire foto’s / spel-en werksituaties, sport, dierenliefde en deplaats van een verpleegkundige in het levenvan een zwakbegaafde).Ontwerp B. Boskuil.Drukker NV Drukkerij Vada, Wageningen

(boekdruk, koperdiepdruk).Opdrachtgever Vereniging tot opvoeding enverpleging van geesteszwakke kinderen (75-jarig bestaan).Beeldverhaal. Het fotoboek geeft een totaal-beeld van de zwakzinnige zorg. Het bevateen omvangrijk fotokatern dat is gescheidenvan de inleidende tekst.

145Onderdak voor Ruimte/ Ruimte voor OnderdakBreda, [1966]. 114 pp., gebonden, 28 x 26 cm.Tekst M. Dendermonde (literaire bijdrage).Fotografie C. Oorthuys (97 zwart-wit /bedrijfsreportage en documentaire foto’s /uitvoering en rationalisatie in (woning)bouw,resultaten in Australië en Afrika).Ontwerp M. Kempers.Drukker Meijer Pers NV, Wormerveer (boek-druk en offset).Opdrachtgever Verenigde BedrijvenBredero NV Bredero Vastgoed NV (voorlichting).Woord-beeld-equivalent. De tekst is gezetuit de Paragon. Modernisering en dynamiekin de Nederlandse bouw zijn ondersteundmet anglicanismen en moderne woorden.Onderdak voor ruimte wordt gekenmerktdoor een asymmetrische opmaak. Iederhoofdstuk opent met een filosofische uit-spraak van dichters en wetenschappers. Literatuur M. Thijsen, Drukkerij Meijer nvWormerveer. Het bedrijfsfotoboek: krach-tenspel tussen tekst, fotografie en grafischevormgeving, Utrecht (doctoraalscriptie RUU)1986.

146Samen leven met het leven: gezondheidsorganisatie tnoDen Haag, 1966. 125 pp., gebonden, stofomslag, 26 x 23 cm.Tekst M. Dendermonde, C. Vosmaer e.a.(literaire bijdrage).Fotografie C. Oorthuys (79 zwart-wit /bedrijfsreportage / wetenschappelijk onder-zoek en onderzoekssituaties in tno institu-ten).Illustraties (3 zwart-w it / pentekeningen /wezel, hamster en konijn, industrieel land-schap en medicijnen).Ontwerp K. Kwinkelenberg.Drukker Drukkerij Meijer NV, Wormerveer(boekdruk).Opdrachtgever GezondheidsorganisatieTNO (ingebruikneming).Woord-beeld-equivalent. De levenscycluswordt in beeld gebracht in een inleidendhoofdstuk. Elk hoofdstuk opent met eengevelaanzicht van het betreffende instituut. Literatuur M. Thijsen, Drukkerij Meijer nvWormerveer. Het bedrijfsfotoboek: krach-tenspel tussen tekst, fotografie en grafischevormgeving, Utrecht (doctoraalscriptie RUU)1986.

147In de tijd gezetAmsterdam, 1966. 108 pp., gebonden, stofomslag, 26 x 22 cm.Tekst A. Alberts (bedrijfsgeschiedenis); A.M. van den Boogaart.

266 267

84

146

149

151

147

138

154139

269268

Particuliere verzameling J. Wingender,Leusden2, 4, 5, 7, 14, 15, 17, 19, 22, 25, 27, 28, 29,32, 33, 35, 38, 40, 44, 46, 47, 50, 51, 52, 53,54, 56, 57, 58, 59, 60, 61, 62, 64, 66, 69, 70,71, 73, 74, 75, 76, 80, 82, 83, 84, 85, 86, 87,88, 89, 90, 91, 92, 94, 95, 98, 99, 100, 101,102, 104, 106, 107, 108, 109, 110, 111, 112,113, 115, 116, 117, 118, 120, 121, 123, 124,125, 126, 127, 128, 129, 130, 132, 133, 136,137, 138, 140, 141, 142, 143, 144, 145, 146,147, 148, 149, 150, 152, 153, 155, 157, 158,159, 160, 161

Particuliere verzameling H. Oldewarris,Rotterdam5, 12, 18, 19, 20, 22, 26, 28, 29, 42, 44, 45,51, 52, 53, 54, 55, 56, 66, 68, 69, 71, 73, 77,80, 85, 86, 87, 89, 91, 98, 101, 103, 112,118, 120, 125, 128, 129, 130, 132, 139, 141,144, 145, 146, 148, 152, 154, 155, 158, 160

Particuliere Verzameling M. Thijsen,Amsterdam22, 27, 36, 40, 44, 52, 57, 58, 67, 70, 73, 87,104, 105, 108, 113, 116, 123, 126, 132, 140,147, 148, 150, 153

Particuliere verzameling B. Sorgedrager,Amsterdam22, 33, 40, 51, 54, 58, 73, 80, 86, 87, 89,103, 108, 126, 130, 140, 141, 144, 146

Bibliotheek Nederlands Fotoarchief (nfa),Rotterdam3, 22, 24, 30, 33, 38, 40, 44, 46, 49, 50, 51,56, 58, 60, 72, 73, 78, 84, 85, 86, 89, 90, 91,94, 96, 99, 104, 110, 111, 112, 116, 120,121, 123, 126, 128, 133, 135, 140, 141, 144,146, 150, 153, 155, 156, 159, 160, 161

Bibliotheek Nederlands Fotoinstituut(NFI), Rotterdam22, 44, 54, 56, 87, 89, 103, 118, 125, 126,128, 130, 141, 145, 146, 152, 160

Coll. Werkspoor Museum, Amsterdam1

Gemeentemuseum Den Haag(Prentenkabinet)6, 8, 9, 10, 11, 13, 15, 16, 18, 32

Bibliotheek Amsterdams HistorischMuseum, Amsterdam143

Bibliotheek Museum Boijmans VanBeuningen, Rotterdam21, 32, 76, 119, 147, 150, 151

Museum voor Communicatie, Den Haag7, 44, 116, 157

Bibliotheek Rijksmuseum, Amsterdam4, 12, 19, 22, 27, 40, 51, 57, 63, 87, 89, 91,116, 118, 127, 146

Stedelijk Museum Amsterdam (archief Jurriaan Schrofer)65, 119

Universiteits Bibliotheek, Leiden3, 5, 7, 9, 12, 15, 16, 18, 19, 22, 30, 33, 34,

40, 44, 46, 51, 60, 66, 69, 73, 80, 82, 87, 89,92, 94, 98, 104, 108, 116, 117, 118, 125,126, 127, 132, 140, 141, 143, 144, 146, 147

Universiteits Bibliotheek, Amsterdam(Collectie Tetterode)2, 5, 7, 14, 15, 16, 17, 22, 25, 27, 31, 34, 36,38, 39, 40, 42, 43, 44, 47, 52, 56, 58, 59, 61,62, 70, 73, 74, 75, 79, 80, 82, 83, 91, 93, 94,99, 103, 106, 109, 110, 115, 117, 121, 122,134, 135, 140, 142, 147, 149, 160

Erasmus Universiteit, Rotterdam12, 22, 117, 124

Koninklijke Bibliotheek, Den Haag51, 58, 70, 87, 90, 91, 104, 112, 116, 128,143, 146, 148

Economisch-Historische Bibliotheek(EHB), Amsterdam5, 19, 22, 23, 24, 26, 27, 28, 29, 34, 35, 41,44, 45, 46, 48, 51, 52, 53, 54, 56, 57, 59, 60,66, 69, 70, 73, 75, 76, 78, 80, 81, 82, 83, 84,89, 90, 96, 98, 101, 103, 104, 106, 112, 114,118, 120, 121, 124, 125, 126, 127, 128, 129,130, 131, 133, 136, 140, 145, 147, 149, 151,152, 158, 161

Stichting Brabants Fotoarchief, Tilburg(collectie Martien Coppens)34, 66, 71, 92, 97, 99, 102, 107, 125, 129

earth is een Engelstalige editie verschenen.

159van duin tot ijsselmeerAmsterdam, 1970. 126 pp., gebonden, 29 x 25 cm.Tekst W. Hijmans (bedrijfsgeschiedenis);G.A. Brederoo, M.M.P. Muir, van Oldenborgh, J.P. Kloos, J. van denVondel, J. van Nijlen en A.P. Tjechow, (literaire bijdrage).Fotografie C. Blazer (67 zwart-wit, 11 kleur,in opdracht, uit bedrijfsarchief en uit particulier archief / documentaire foto’s /duinlandschap, beginjaren PWN, water-recreatie, pomp- en zuiveringsstations, laboratorium).Illustraties (6 zwart-wit, 8 kleur / in opdrachten uit niet-particuliere archieven / landkaart,prent van waterwerken, grafieken, tekenin-gen, gravure, doorsnede van duingebied).Ontwerp M. Kempers.Drukker Drukkerij Meijer NV, Wormerveer(boekdruk).Opdrachtgever Provinciaal Waterleiding-bedrijf van Noord-Holland (50-jarig bestaan).Kenmerken van conventioneel gedenkboeken fotoboek over landschap en steden-schoon. De uitgave is representatief vooreen ontwikkeling waarin wordt teruggeval-len op het conventionele gedenkboek envoor de opmars van kleurenfotografie.

160Philips: Professioneel ProfielWormerveer, 1970. 118 pp., gebonden, stofomslag, 27 x 27 cm.Tekst S.A. Leeflang (bedrijfsgeschiedenis);W. Hijmans.Fotografie A. Klein en H. Samsom (84 zwart-wit, 79 kleur / bedrijfsreportage /atoomfysica en ruimteonderzoek, verkeers-leiding op Schiphol, controle- en weeg-systemen, ziekenhuisapparatuur, administratieve automatisering, grootbeeld-projectie, sport en ontspanning).Ontwerp J. de Nijs.Drukker Meijer Wormerveer NV,Wormerveer (offset).Opdrachtgever Philips Nederland NV (voorlichting).De uitgave bevat een groot aantal aflopendekleurenfoto’s en reeksen van foto’s dieondergeschikt zijn aan de tekst. Literatuur Thijsen, M., Drukkerij Meijer nvWormerveer. Het bedrijfsfotoboek: krach-tenspel tussen tekst, fotografie en grafischevormgeving, Utrecht (doctoraalscriptie RUU)1986.

161Semper Mare Navigandum: De zee moet steeds bevaren wordenAmsterdam, 1970. 72 pp., genaaid gebrocheerd, 30 x 21 cm.Tekst A. Alberts (bedrijfsgeschiedenis).Fotografie: A. Klein (106 zwart-wit, 9 kleur / in opdracht en uit niet-particuliere archieven /bedrijfsreportage / historische en eigentijdsefoto’s brengen in beeld hoe door de eeuwenheen de zeeën werden bevaren).Illustraties (27 zwart-wit, 14 kleur / zeemansprentjes en schilderijen, platte-gronden).

Ontwerp H. Barvelink.Drukker Drukkerij en uitgeverij v/h C de Boer NV, Hilversum (offset).Opdrachtgever NV Stoomvaart Maat-schappij Nederland (100-jarig bestaan).Beeldrijm. De uitgave is encyclopedisch vanopzet.