1

düşün’ ce Genişletilmiş Baskı

YABANCI SÖZCÜKLERE

TÜRKÇE KARġILIKLAR

ODTÜ ATATÜRKÇÜ DÜġÜNCE

TOPLULUĞU

2007

2

3

ÖNSÖZ_________

Dil, iletişim aracı olarak toplumların

yaşamında çok önemli bir yere sahiptir. Dilin anlaşılır

ve duru olması da iletişimin daha kolay ve daha güncel

olmasını sağlar. Dili oluşturan en büyük unsur ise, o

dilin uygulayıcısı olan halktır. Halkın yüzyıllarca

süren yaşamından ve deneyimlerinden kendi dili

ortaya çıkar. Bunun yanında dil, yaşayan bir varlıktır.

Halkının yaşamı sürdükçe, dil de değişimini ve

gelişimini sürdürür. Bu süreç içerisinde, toplum

hayatını doğrudan etkileyen olaylar gerçekleşir ve bir

dilin gerçekten yaşayan bir dil olabilmesi, bu

değişimlere ve sürece ayak uydurabilmesine bağlıdır.

“Dil, kültürün temelidir” felsefesini içinde

barındıran Türk Devrimi, Türkçenin gelişimine ve

çağdaş uygarlık düzeyine ulaşma yolundaki yerine çok

büyük önem vermiştir. Mustafa Kemal Atatürk’ün

bize de yol gösterici olarak bıraktığı devrimci anlayışı

içerisinde, ulusun birlik ve beraberliğinin en önemli

unsurlarından birini dilimiz oluşturmuştur. Türkçenin

bu özelliğini sonsuza dek korumasında ve hızla

değişen dünya koşullarına ayak uydurmasında, bize,

bugünkü sahiplerine, çok büyük sorumluluklar

düşmektedir. Kaynağı neresi olursa olsun her

toplumsal gelişmenin Türkçeleşmesi, dilimizin ve

bizim en büyük başarımız olacaktır.

4

Orta Doğu Teknik Üniversitesi Atatürkçü

DüĢünce Topluluğu olarak, günümüz Türkiyesi’nin

toplumsal sorunlarına, Atatürk ilke ve devrimleri

ışığında, akademik çözümler üretmeyi kendimize

amaç edindik. Bugüne kadar gerçekleştirdiğimiz

etkinliklerimizde ve çalışmalarımızda, bunu en iyi

şekilde ortaya koymaya çalıştık. “düşün’ce: Yabancı

Sözcüklere Türkçe Karşılıklar” kitapçığımız da, bu

çalışmalardan biri olarak, ilk kez 2003 yılında

gündeme geldi. O tarihte, sadece ODTÜ’ye yönelik

dar bir kapsamda gerçekleştirilen bu çalışma, kısa

sürede çok büyük ilgi gördü. Bu ilgi ve olumlu

eleştiriler karşısında, tasarımızın hedef kitlesini ve

içeriğini genişletmeyi düşündük. Sonuç olarak,

eserimizin bu genişletilmiş baskısını bugün sizlerle

paylaşmaktayız.

Öncelikle şunu belirtmek isteriz ki, biz, ODTÜ

Atatürkçü Düşünce Topluluğu olarak, bu eserle,

“Dilimizdeki Kirlenmeye Dur Diyelim” anlayışı

içerisinde, günlük hayatta sıklıkla kullanılan bazı

yabancı sözcüklere Türkçe karşılıklar önermekteyiz.

Bu çalışmayı oluşturan karşılıklar, çok sayıda

sözlüğün titizlikle araştırılması sonucu derlenen ve

bizim tarafımızdan tasarlanan sözcüklerden

oluşmaktadır.

5

Bu kelimelere başka karşılıklar da önerilebileceği gibi,

karşılık önerilebilecek kelimeler bunlarla sınırlı

değildir. Bu anlayışımızda ve bilimsel çalışma

sürecinde bizden desteğini esirgemeyen Dil Derneği

Başkanı Sayın Sevgi ÖZEL’e, ODTÜ Türk Dili ve

Edebiyatı Bölümü’ne, çalışmamızın Türkiye geneline

ulaşmasında yardımcı olan Cumhuriyet gazetesine ve

Nilüfer Belediye Başkanı Sayın Mustafa BOZBEY’e

teşekkürü bir borç biliriz.

ODTÜ Atatürkçü Düşünce Topluluğu olarak,

Atatürk ilke ve devrimleri ışığında günümüzün

değerlerini yorumlayabilme ve sorunlarına çözüm

üretebilme yolundaki “düşün’ce: Yabancı Sözcüklere

Türkçe Karşılıklar” çalışmamızı sizlere sunarken, bu

amaçla gerçekleştirdiğimiz yolculuğumuzun aynı

heyecanla ve güçle süreceğini belirtmekten onur

duyarız.

26.09.2007

Melih DURUKAN

ODTÜ ADT

Yön. Krl. BĢk.

6

7

Dil Derneği’nden…

Türkçenin yaralandığını gören ve dil bilincinin

önemini bilen gençlerimiz boş durmuyor.

Bu duyarlı gençlerin çoğu ne Türkçe öğretmeni

olacak, ne edebiyat... Türkçe üstüne araştırma da

yapmayacaklar. Onlar yarının uygulayımbilimcileri...

Çoğu yabancı dille eğitim görerek üniversiteye geldi;

üniversitede de yabancı dille eğitim alıyorlar. Ne ki

yaşamsal değerdeki çelişkinin ayrımındalar.

"Türkçesi varken, Türkçesini kullanmak gerek"

diyorlar; bunun için de önce yabancı sözcük ve

terimlerin Türkçesini öğrenmek, bilmek bir

zorunluluktur diyorlar. Bir araya gelmiş, saçı sakalı

ağartmış çoğu insanın yapamadığını yapmış, düşünce

birliği oluşturmuşlar. Çünkü hepsinin yüreği ulusal

kimliğimiz olan Türkçe için hem kaygılarla, hem

sevinçle dolu.

Onların üşenmeden nasıl çalıştığına tanık

oldum; nasıl araştırdıklarını gördüm. Kuşkusuz hepsi

genç, deneyim kavanozları yavaş yavaş doluyor. Ama

ortaya güzel bir çalışma çıkardılar. Dilerim bu

çalışma, bütün gençlerimiz için özendirici olur. Onlar

düşündüler ve düşündüklerini kafalarının içinde

bırakmadılar. Yaşama geçirdiler.

İşte Mustafa Kemalce düşünmek bu; Mustafa Kemal

bu nedenle cumhuriyeti ve devrimleri gençlere

"emanet" etmişti.

8

Böylesi bir etkinlik içine giren gençlerimizi

kutluyor, onların bu duyarlılığının herkese bulaşmasını

istiyorum. Diline sahip çıkma bilincinde olan, ülkesine

de sahip çıkar. Çünkü dil ve ülke sevgisi ikiz kardeştir.

Sizleri kutlarım gençler, sağ olun!

Sevgi ÖZEL

Dil Derneği BaĢkanı

9

TOPLULUĞUMUZ HAKKINDA

ODTÜ Atatürkçü Düşünce Topluluğu, Atatürk' ü

ve ideolojisini daha iyi tanımak ve tanıtmak için, 1989

yılında ODTÜ Kültür İşleri Müdürlüğü bünyesinde

kurulmuş olan bir düşünce topluluğudur. “Atatürkçü

Düşünce”yi kendine isim yapmış ilk kurum olan

ODTÜ ADT, hiçbir parti ya da dernekle organik bağı

olmayan, bağımsız bir düşünce topluluğudur.

Topluluğumuzun temel amacı, 20. yüzyılda ortaya

çıkmış bir ideoloji olan Kemalizm’i (Atatürkçülüğü),

içinde bulunduğumuz çağın sürekli değişen

koşullarına göre yorumlayabilmek ve ona yeni

açılımlar kazandırabilmektir. Bu amacı doğrultusunda

attığı her adımında kendine öncü olarak Mustafa

Kemal ATATÜRK' ü ve ilkelerini almaktadır.

Topluluğumuz, gerek yaptığı etkinliklerinde,

gerekse çıkardığı düşün adlı dergide, Atatürkçülüğü,

Cumhuriyetin ilk yıllarında yapılanların bir toplamı

olarak görmeyip onun kendine özgü, sürekli devrimci

yanıyla, 21. yüzyılı ülkemiz için anlayıp

açıklayabilecek bir ideoloji olduğunu düşünmektedir.

Bu düşüncelerini, bugüne kadar birçok aydının

katılımıyla gerçekleştirdiği, çeşitli konulardaki açık

oturum, konferans, seminer, söyleşi gibi düşünsel

etkinliklerle dile getirmekte ve bu düşünsel

etkinlikleri, tiyatroya, operaya, baleye ve sinemaya

toplu katılım gibi kültürel etkinliklerle

tamamlamaktadır.

Ayrıca, düzenlemekte olduğumuz yardım

kampanyaları artık geleneksel hale gelmiştir.

10

Topluluğumuz, kendisiyle yaşıt olan düşün

adında, altı ayda bir yayımlanan bir düşünce dergisi

çıkarmaktadır. Bu dergi, topluluğumuzun, savunduğu

düşüncelerini yurtiçinde ve yurtdışında yaymaktaki en

etkili aracıdır. Bilimselliğin ön planda olduğu

düşün’de, topluluk üyelerimiz, akademisyenler ve

sivil toplum kuruluşu üyeleri; birbirinden farklı, tarihi,

kültürel, güncel politika, vb. gibi konuları Atatürkçü

bakış açısıyla incelemektedir. Her şeyi ile bir öğrenci

çalışması olan bu dergi, ODTÜ akademisyen ve

öğrencilerine, Ankara'daki diğer üniversitelere, sivil

toplum örgütlerine, kamu kuruluşlarına, devlet üst

düzey protokolüne, ülkemizin çeşitli yerlerindeki

temsilciliklerimiz aracılığıyla bulundukları illere ve bu

illerdeki sayısı yirmiyi aşan üniversitelere

dağıtılmaktadır. Ayrıca düşün, çeşitli sivil toplum

örgütlerinin şubelerine ve 10. sayısından bu yana

uluslararası alanda da Almanya, Avustralya, ABD,

İsviçre, KKTC temsilcilikleriyle büyükelçiliklerimize

ulaşmaktadır.

11

Aydınlanma mücadelesinde

umudunu ve gücünü

hiçbir zaman yitirmeyenlere…

12

13

A______________

abaküs : sayıboncuğu

abes : anlamsız, saçma, boş

abluka : kuşatım, kuşatma

abone : sürdürümcü

abonelik : sürdürüm

absolutizm : saltçılık

abstraksiyon : soyutlama

absürt : saçma, usdışı

adaptasyon : uyarlama

adaptör : uyarlaç

adi : sıradan, bayağı

adisyon : hesap

aforizma : özlüsöz, özdeyiş

agresif : saldırgan

ahenk : uyum

ahize : almaç

aidat : ödenti

ajanda : andaç

ajitasyon : 1- kışkırtma

2- huzursuzluk

akort : müz. düzen, düzen

verme

akreditasyon : denklik

aksiyon : eylem, edim

aktivasyon : etkinleştirme

aktivite : etkinlik

14

aktif : 1- etkin, canlı

2- dilb. etken

aktör : (erkek) oyuncu

aktüel : güncel

akü (akümülator) : akımtoplar

akualand : su bahçesi

akustik : 1- yankıbilim 2- yankı

düzeni 3- yankılanım,

sesdağılım

aleyhtar : karşıtçı, karşı görüşlü

alfabe : abece

alakart : seçmeli yemek

alternatif : seçenek

amatör : özengen, deneyimsiz

ambargo : engelleyim

ambiyans : hava

amblem : belirtke

ambulans : taşıt cankurtaran

amortisman : sönüm, yıpranma payı

ampermetre : akımölçer

ampirik : deneysel

analiz : çözümleme

anarĢi : başsızlık, kargaşa

anatomi : gövdebilim

anchorman : (ana) haber sunucusu

anekdot : öykü

angaje olmak : bağlanmak

angarya : yüklenti

animasyon : canlandırma

anket : sormaca

anons : duyuru

15

anormal : 1- olağandışı, dengesiz

2- sapık

ansiklopedi : bilgilik

antant : anlaşma

antipati : sevimsizlik, soğukluk

antitez : karşısav

antoloji : seçki

antrenman : 1- sp. çalışım

2- alıştırma

apolet : omuzluk

aranje etmek : düzenlemek, uyarlamak

argüman : donatı, kanıt, dayanak

arkeoloji : kazıbilim

aroma : hoş koku

arĢiv : belgelik

artist : 1- sanatçı 2- oyuncu

asayiĢ : güvenlik

asimetrik : bakışımsız

asimile etmek : 1- özümlemek

2- benzeştirmek

asistan : yardımcı

asparagas : uydurma

astronomi : gökbilim

ateizm : tanrıtanımazlık

atıf yapmak : göndermek

atmosfer : havayuvarı

atölye : işlik

avans : öndelik

avantaj : 1- çıkar, yarar

2- üstünlük

16

B_______________

background : 1 – arka plan

2 - fiz. arka alan

badire : dargeçit, darboğaz, sıkıntı

bagaj : 1- yük, denk 2- yük yeri

bakiye : kalan

balistik : atışbilim

banal : bayağı, sıradan

bandaj : 1- sargı 2- kayış

bandrol : denetim pulu

bariyer : engel

bariz : açık, belirgin

basiret : sağgörü

beddua : ilenç, ilenme

beraat : aklanma

best-seller : çok satan

bibliyografi : kaynakça

bilanço : dengelem

bilboard : duyuru tahtası

bilhassa : özellikle

biyografi : yaşamöyküsü

bizzat : kendisi

blöf : kandırmaca, kurusıkı

bodyguard : koruma

bone : başlık

bonkör : eliaçık

botanik : bitkibilim

17

boykot : direniş

branĢ : dal, kol

brifing : bilgilendirme

browser : tarayıcı

brüt : kesintisiz

buldozer : yoldüzler

burjuva : kentsoylu

burjuvazi : kentsoyluluk

buton : düğme

18

C,Ç____________

call center : çağrı merkezi camia : topluluk

catering : yemek hizmeti

check up : tümtanı

center : merkez

centilmen : ince, görgülü

cevap : yanıt, karşılık

çip : yonga

19

D _____________

damping : düşürüm

data : veri

davet : çağrı

dead-line : süresonu

dealing : satış noktası

deep-freeze : derindondurucu

defans : savunma

deforme : biçimsizleşmiş, bozulmuş

dejenerasyon : yozlaşma

deklarasyon : 1- bildiri, açıklama

2- mal bildirimi

dekoder : çözücü

dekont : hesap belgesi

dekor : bezem

delege : elçi

delta : coğr. çatalağız

demagoji : halkavcılığı

demografi : nüfusbilim

demonstrasyon : gösteri

departman : bölüm

deplasman : dışsaha

depozit, depozito : önödenti

depresyon : (ruhsal) çöküntü

deĢifre etmek : çözmek, sökmek

despot : buyurucu

detay : ayrıntı

deterjan : arıtıcı

20

determinizm : gerekircilik,

belirlenimcilik

devalüasyon : değerdüşürümü

dezenformasyon : bilgi çarpıtma

difüzyon : yayınma

dijital : sayısal

diksiyon : söyleme biçimi

diktatör : buyurgan

dilemma : ikilem

direkt : 1- dolaysız 2- doğru,

doğruca,

doğrudan doğruya

disiplin : sıkıdüzen

distilasyon : damıtma

distribütör : dağıtıcı, dağıtımcı

diyagram : çizenek

diyatermik : ısıgeçirgen

diyetisyen : beslenme uzmanı

dizayn : tasarım

doktrin : öğreti

doküman : belge

doping : uyarıcı

dozer : yoldüzler

duayen : deneyimli

dublaj : seslendirme

düalizm : ikicilik

21

E _____________

ebat : boyutlar

edat : ilgeç

edebiyat : yazın

editör : yayımcı

efkâr : 1- düşünceler

2- tasa, kaygı

efor : güç, çaba

egzotik : yabancıl

ekipman : donanım

eko : yankı

ekoloji : çevrebilim

ekspres : hızlı

ekstra : 1- eşsiz 2- fazladan

ekstre : hesap özeti

ekstrem : uç, aşırı

elastik : esnek

elektör : seçici

elimine etmek : elemek

elit : seçkin

e-mail : e-posta, ileti

empati : duygudaşlık

emperyalist : yayılmacı

empoze etmek : dayatmak

empresyonism : izlenimcilik

emrivaki : oldubitti

endeks : dizin

endüksiyon : tümevarım

22

enerji : güç, çaba, erk

enflasyon : şişkinlik

enformasyon : danışma

entegrasyon : bütünleşme, uyum

entegre : bütünleşik, tümleşik

entelektüel : aydın

enteresan : ilginç

enternasyonel : uluslararası

entrika : düzen, oyun, dolap

envanter : döküm

epigrafi : yazıtbilim

ergonomi : işbilim

eskort : koruma aracı

etik : 1- törel 2- törebilim

etnik : budunsal

etüt : 1- inceleme, araştırma

2- ön çalışma

23

F _____________

faaliyet : 1- çalışma 2- etkinlik

fabrika : üretimlik

faiz : ürem

faks : belgeç

faktör : etken

familya : aile

fanatizm : bağnazlık

farmakoloji : ilaç bilimi

farz : 1- boyun borcu

2- başkoşul 3- zorunlu,

çok gerekli 4- varsayma

faul : kuraldışı

fedakâr : özverili

federasyon : birlik

fenomen : görüngü

fenotip : soyserim

feodalizm : derebeylik

fesat : 1- karışıklık, kargaşalık 2-

bozukluk 3-karıştırıcı,

arabozucu

fidye : kurtulmalık

fihrist : dizin

fiili : eylemsel, edimsel

filtre : 1- süzgeç 2- süzek

final : bitiş

fiyat : eder

fizibilite : yapılabilirlik

24

fizyon : fiz. bölünme, parçalanma

flu : bulanık

fobi : korku, yılgı

fokuslanmak : odaklanmak

folklor : 1- halkbilim

2- halk oyunu

fonetik : sesbilgisi

fonoloji : sesbilim

formasyon : 1- biçimlenme

2- yetişim

format : boyut, biçim

formüle etmek : biçimlendirmek

fosil : taşıl

fotokopi : eşçekim, tıpkıçekim

fotometre : ışıkölçer

fragman : parça

frekans : sıklık

fraksiyon : bölüngü, bölüntü

fren : durduraç

fuaye : dinlenmelik

fundamentalist : köktendinci

fütürizm : gelecekçilik

füzyon : fiz. birleşme

25

G _____________

gaflet : aymazlık, dalgı

gala : öngösterim

galaksi : gökada

galeri : sergievi

garaj : taşıtlık

garanti : güvence

gardırop : giysilik

garnitür : süslenti, yanlık, bezenti

gaspetmek : zorla almak

gayrimenkul : taşınmaz (mal)

gayrisafi : katışık, kesintisiz

global : küresel

globalizm : küreselleşme

grafik : çizge

gramer : dilbilgisi

grev : işbırakımı

gril : ızgara

grup : küme, öbek, takım,

topluluk, yığın

26

H _____________

haciz : el koyma

hacker : kırıcı

hafıza : bellek

halüsinasyon : sanrı, varsanma

handikap : engel

harikulade : eşsiz, benzersiz, olağanüstü

hayat : yaşam

heterojen : ayrışık

hibe : bağış

hidroloji : subilim

hidrometre : suölçer

hijyen : sağlıkbilgisi

hijyenik : sağlıksal

hipotez : varsayım

hissedar : paydaş

histoloji : dokubilim

hiyerarĢi : sıralanım

hiyeroglif : resimyazı

hobi : düşkü

homojen : bağdaşık

homoseksüel : eşcinsel

hoparlör : sesyayar

hümanist : insancıl

27

I,Ġ _____________

ırk : anasoy

iskonto : indirim

ice-tea : buzlu çay

icra : yürütme

iddia : sav

ideal : ülkü

idealizm : ülkücülük

identik : özdeş

ideoloji : düşüngü

idman : alıştırma

ifade : 1- anlatım 2- deyiş

ihbarname : bildirim

ihracat : dışsatım

ikon : simge

illegal : yasadışı

illüzyon : yanılsama

illüzyonist : gözbağcı

iltica : sığınma

iltihap : yangı

imaj : 1- imge 2- görüntü

imal : yapım, işleme

imla : yazım

indeks : dizin

indikatör : gösterge

individüalist : bireyci

infilak : patlama

inkılap : 1- devrim 2- dönüşüm

28

input : girdi

inĢaat : 1- yapı 2- yapım

internet : bilgisunar

irade : istenç

irrasyonel : usdışı

irtica : gericilik

irtifa : 1- yükseklik 2- coğr.

yükselti

istatistik : 1-sayılama 2- sayıbilim

istifade : yararlanma

istihbarat : haber alma

istiklal : bağımsızlık

istikrar : durulma, kararlılık

istila : kaplama, bürüme,

yayılma

istisna : ayrıklık

iĢtirak : ortaklık

italik : eğik

ithalat : dışalım

ittifak : bağlaşma, anlaşma

izafiyet : bağıllık, bağıntı, görelik

izolasyon : yalıtım

izole etmek : 1- (başkalarından)

ayırmak 2- yalıtmak

29

J _____________

jakoben : tepeden inmeci

jakobenizm : tepeden inmecilik

jenerasyon : 1-soy 2-kuşak

jeneratör : üreteç

jenerik : tanıtımlık

jenosit : soykırım

jeolog : yerbilimci

jeoloji : yerbilim

jeotermal : yerısıl

jet-ski : su kızağı

jogging : koşu

joystick : yönetme kolu

jübile : onur töreni

jüri : seçici kurul

30

K _____________

kadro : takım

kalibrasyon : ölçümleme

kalifiye : nitelikli

kalite : nitelik

kaliteli : nitelikli

kampus : yerleşke

kamuflaj : örtme, gizleme, alalama

kaos : kargaşa

kapora : güvenmelik

kapasite : 1- alabilirlik 2- sığa

kapital : anamal, anapara

kapitalizm : anamalcılık

karakter : özyapı, ıra

karambol : karmaşa

kargo : yük

kartvizit : tanıtma kartı

kare : dördül

kaĢe : damga

katliam : toplukıyım

katot : elek. eksiuç

katyon : elek. artın

kavim : budun

kavis : 1- yay 2- eğmeç

kelime : sözcük

keza : yine

kıstas : ölçüt

kitabe : yazıt

31

kitle : yığın, öbek

klasör : sıralaç

kliĢe : mec. basmakalıp,

kalıplaşmış

know-how : yöntem bilgisi

koç : çalıştırıcı

kombinasyon : birleşim

kombine : birleşik

komisyon : 1- yarkurul 2- yüzdelik

komite : yarkurul

komple : 1- dolu, 2- eksiksiz

kompleks : 1- karmaşık

2- ruhb. karmaşa

komplike : karışık, dolaşık

komplo : gizdüzen

kompozitör : besteci

komprador : işbirlikçi

komünikasyon : iletişim

kondansatör : yoğunlaç

kondisyon : koşul, durum

konfeksiyon : hazırgiyim

konfigürasyon : yapılandırma

kongre : kurultay

konjonktür : topludurum

konsantrasyon : 1- yoğunlaştırma

2- derişme

konsensüs : anlaşım, uzlaşım

konsept : kavram

konser : dinleti

32

konsolidasyon : pekiştirme

kontekst : bağlam

konteynır : taşımalık

kontrast : 1- karşıt (renk) 2- karşıtlık

kontrolör : denetçi

konvansiyon : anlaşma

konveks : dışbükey

konveksiyon : ısıyayım, iletim

konvektör : ısıyayar

koordinatör : eşgüdümcü

korelasyon : bağlılaşım

koridor : geçenek

korner : köşe

kostüm : giysi

kotasyon : değer belirleme

kozmoloji : evrenbilim

kozmonot : uzayadamı

kozmopolit : evrendeş

kravat : boyunbağı

kreasyon : yaratım, yaratma, yaratı

kredibilite : güvenilirlik

kreĢ : çocuk yuvası, yuva

kriter : ölçüt

kriz : bunalım

kroki : taslak

kronik : süreğen

kronolojik : 1- zamanbilimsel

2- zamandizinsel

kronometre : süreölçer

kur : 1- alışım, öğrence

2- (para için) geçer değer

33

kült : tapınç

kültür : ekin

kümülatif : katlanmış, birikmiş,

kümeli

34

L _____________

labirent : dolambaç, dolangaç

lanse etmek : çıkarmak, ortaya atmak

laptop : dizüstü

leasing : kiralama

legal : yasal

lektör : okutman

lengüistik : dilbilim

liberalizm : 1- erkincilik,

özgürlükçülük

2- özel girişimcilik

likit : nakit, akışkan

link : bağlantı

limit : sınır, uç

liste : dizelge

literatür : yazın

lojistik : donanım

lokal : 1- yerel 2- dernekevi

lot : tutam

35

M _____________

maç : karşılaşma

maddi : özdeksel

makro : geniş, büyük

maksimum : en yüksek, en yukarı, en

çok

makyaj : 1- yüzboyama

2- süslem, yüzbakımı

management : işletme, yönetim

manifesto : 1- bildiri 2- gemi

bildirgesi, yük bildirgesi

manipülasyon : hileli yönlendirme, hileyle

yönlendirme

mantalite : anlayış

manĢet : üstbaşlık

maraton : uzun koşu

markaj : adam tutma

marjinal : çizgidışı, sıradışı

marketing : pazarlama

matbaa : basımevi

maskot : uğur

materyalizm : özdekçilik

matine : gündüzlük

mecaz : değişmece

medeni : uygar

meditasyon : dalınç

medya : iletişim araçları, basın

yayın

36

megapol : dev şehir

melankoli : kara kaygı, kötümserlik

melodi : ezgi

memorandum : andıç

menajer : yönetici

mesaj : ileti

mesela : örneğin, sözgelişi

metafizik : doğaötesi

metafor : eğretileme

metamorfoz : başkalaşma

metot : yöntem

metropol : anakent

mezar : gömüt

mikro : dar, küçük

mikrofon : sesalır

milenyum : binyıl

militarizm : orduculuk

milliyetçilik : ulusçuluk

minimum : en az, en küçük, en düşük

misal : örnek

misyon : (özel) görev, amaç

mistisizm : gizemcilik

mitoloji : söylencebilim

mizah : gülmece

modem : çevirge

moderatör : yönetici

modernleĢmek : 1- çağdaşlaşmak,

çağcıllaşmak

2- yenileşmek

modüler sistem : parçalı sistem

monarĢi : tekerklik

37

monetarist : paracı

monitör : görüntülük

monopol : tekel

monoteizm : tek tanrıcılık

montaj : kurma, kurgu

moratoryum : borç erteleme

motivasyon : isteklendirme

mouse : fare

muayene : yoklama

muhafaza : koruma, saklama

muhafazakar : tutucu

muhalefet : 1- karşıtçılık

2- aykırılık

muhasebe : 1- hesaplaşma

2- saymanlık

muhtar : özerk

muhtıra : 1- uyarı 2- andaç

multivizyon : çoklu gösterim

mübadele : değiş tokuş

mübarek : 1- kutlu,uğurlu

2- kutsal

mücadele : savaşım

müdahale : karışma, el atma,

el koyma

müessese : kuruluş, kurum

müfettiĢ : denetçi, denetmen

müfredat : 1- öğretmelik

2- ayrıntılar

38

mülkiyet : iyelik

mülteci : sığınık, sığınan

müspet : olumlu

müĢahede : 1- gözlem 2- görme

mütareke : ateşkes, (silah) bırakışma

müteahhit : yüklenici

müzayede : açıkartırma

39

N _____________

nakavt : oyundışı

narsisizm : özseverlik

nasihat : öğüt

nasyonal : ulusal

nativizm : doğuştancılık

natüralizm : doğalcılık

natürmort : ölüdoğa

navigatör : yönleyici

negatif : 1- mat. eksi (değer)

2- olumsuz 3- elek. eksi yük,

eksi

network : ağ, bilişim ağı

nickname : takma ad

nihilizm : hiççilik

no-frost : karlanmaz

nostalji : yurt özlemi, yurtsama

notebook : dizüstü

nöroloji : sinirbilim

nötr : yansız, tarafsız

nutuk : söylev

nüans : ayırtı

40

O,Ö____________

obelisk : dikilitaş

obje : nesne

objektif : nesnel

obsesif : takıntılı

observatuar : gözlemevi

oditoryum : dinlenme salonu

ofis : işyeri

oligarĢi : takımerki

on-line : çevrimiçi

ontoloji : varlıkbilim

oportünizm : fırsatçılık

optimizm : iyimserlik

organizasyon : 1- düzen, düzenleme

2- örgüt, örgütleme

organize etmek : 1- örgütlemek, kurmak

2- düzenlemek

orijin : 1- köken 2- kaynak

orijinal : 1- özgün 2- değişik

opsiyon : 1- ek süre 2- seçenek

optimum : en elverişli

oryantal : doğulu, doğusal

oryantalizm : doğubilim

oryantasyon : 1- yön 2- yönlenme,

yönlendirme, yöneltme

oryantirink : yer bulma

otantik : gerçek, sağlam

41

otobiyografi : özgeçmiş, özyaşam

öyküsü

otokrasi : saltıkçı yönetim,

saltıkçılık

otomasyon : özdevin

otomatizm : özdevinim

otorite : 1- yetke

2- sözdinletirlik,

sözügeçerlik

3- (yönetim ve siyasal

yaşamda) yüksek

görevli, yetkili, yetkili

kişi 4- (bilimde) yüksek

yetkili (kişi)

otoriter : 1- sözü geçer, sözdinletir

2- baskın, baskılı

(yönetim) 3- yetkili

output : çıktı

örfi idare : sıkıyönetim

42

P _____________

paleontoloji : taşılbilim

panel : toplugörüşme, açıkoturum

panik : ürkü

pankart : duyurumluk

pano : duyuru tahtası

panorama : genel görünüm

pansiyon : barınak

panteizm : tümtanrıcılık

paradigma : dizi

paragraf : bölümce

paralel : 1- koşut 2- enlem

parametre : değişken

parantez : ayraç

parazit : asalak

pardon : affedersiniz, bağışlayın

parkur : yarış yolu, koşu yolu

parite : değer eşitliği

parti : 1- kısım 2- eğlence

3- mec. vurgun, kazanç

part time : yarımgün (çalışma)

pasaj : 1- geçit 2- (yazıda) parça,

bölüm

pastoral : çobanlama

patent: : buluşbelgesi

patoloji : hastalıklar bilimi

pedagoji : eğitbilim

pedal : ayaklık

43

pense : kıskaç

perakende : tekten

pergel : yayçizer

personel : görevliler

periyodik : 1- süreli, aralıklı,

dönemsel

periyot : devir

pesimizm : karamsarlık, kötümserlik

peĢinat : öndelik

peyzaj : kır resmi

pist : yarışlık

piyes : oyun

plaj : kumsal

plutokrasi : varsılerki

plüralizm : çoğulculuk

polemik : kalem kavgası

polifonik : çoksesli

poligon : 1- atış alanı 2- çokgen

politeizm : çoktanrıcılık

polorizasyon : kutuplaşma, uçlaşma

popülasyon : nüfus

popüler : sevilen, tanınan

portföy : para cüzdanı

potansiyel : gizilgüç

pozisyon : 1- konum 2- durum

pozitif : 1- olumlu 2- artı

pozitivizm : olguculuk

pragmatik : yararcı

pragmatizm : yararcılık

44

pratik : 1- kılgı 2- uygulama

3- uygulamalı

4- kullanışlı

prefabrike : kurma

pres : sıkıştırıcı, baskı

prestij : saygınlık

prezante etmek : 1- tanıtmak, tanıştırmak

2- sunmak

primitif : ilkel

printer : yazıcı

problem : 1- soru 2- sorun

prodüksiyon : yapım, üretim

prodüktivite : verimlilik, üretkenlik

prodüktör : yapımcı

profil : 1- yanay 2- yandan

görünüş

program : izlence

proje : tasarı

projeksiyon : 1- izdüşüm 2- gösterim

projektör : 1- ışıldak 2- gösterici

proleter : emekçi

proleterya : emekçi sınıfı

promosyon : özendirme

propagandist : tanıtıcı

prosedür : yöntem, yol

proses : süreç

prospektüs : tanıtmalık

protokol : 1- sözleşme tutanağı

2- tören düzen

prototip : ilkörnek

prova : deneme, sınama

45

provokasyon : kışkırtma

provokatör : kışkırtıcı

prömiyer : ilk oyun, açılış

psikanaliz : ruhsal çözümleme

psikolog : ruhbilimci

psikoloji : ruhbilim

puan : 1- sayı 2- benek

46

R _____________

radikal : köklü, kesin

radikalizm : köktencilik

radyasyon : ışınım

radyatör : ısıyayar, (arabada) ısısavar

radyoaktif : ışınetkin

radyoaktivite : ışınetki, ışınetkinlik

radyoloji : ışınbilim

radyoterapi : ışın tedavisi

rafine : arıtılmış, incelmiş

rafineri : arıtımevi

rakım : yükselti

randevu : buluşma

randıman : verim

rant : getirim

rantabl : verimli

rantiye : getirimci

rapor : yazanak

raportör : sözcü

rasathane : gözlemevi

rating : izlenme oranı

rasyonalist : usçu

rasyonel : ölçülü, ussal

reaksiyon : 1- tepki 2- tepkime

reaktif : ayıraç

realist : gerçekçi

realite : gerçek, gerçeklik

reality-show : gerçekleme gösterisi

47

realizm : gerçekçilik

reel : gerçek

reenkarnasyon : ruh göçü

refah : bolluk, gönenç

refakat : 1- arkadaşlık 2- eşlik

referandum : halkoylaması

referans : 1- yeterlik belgesi

refleks : tepke, yansı

reflektör : yansıtıcı

reform : düzeltim

reformist : düzeltimci

refüze etmek : istememek, geri çevirmek

regülatör : düzenleyici

rejisör : yönetmen

reklam : tanıtım

rekolte : toplam ürün

resepsiyon : 1- kabul töreni 2- danışma

reseptör : almaç, alıcı

resesif : çekinik

restorasyon : onarım

revir : bakım odası

revizyon : 1- gözden geçirme, bakım

2- saptırım

rezerv : yatak, biriki

rezervuar : biriktirici

rezonans : seselim

romantik : duygusal

romantiklik : duygusallık

rölatif : bağıntılı, göreceli

rölyef : kabartma

röprodüksiyon : çoğaltma

48

S, ġ____________

sabotaj : 1- baltalama

2- kundaklama

sadist : elezer

sansür : sıkıdenetim

santrfüj : merkezkaç

sauna : buhar banyosu

sav : tez

seans : 1- oturum 2- kez, süre

3- oynatım

sekreter : yazman

seksiyon : bölüm

seleksiyon : ayıklanma

sembolik : simgesel

sembolizm : simgecilik

seminer : topluçalışım

sempati : cana yakınlık,

sıcakkanlılık

sempatik : sevimli, cana yakın

sempatizan : duygudaş

sempozyum : bilgi şöleni

semptom : bulgu

sendrom : 1- belirti 2- sıkıntı

senkron : eşzaman, eşsürem

senkronizasyon : eşleme

sentez : bireşim

septik : kuşkucu

septisizm : kuşkuculuk

49

server : sunucu

sezon : sürem

side effect : yan etki

simetri : bakışım

simulasyon : benzeşim

sinerji : görevdeşlik

single : tekli

simülasyon : benzeşim

simültane : evredeş, eşzamanlı

sirkülasyon : dolanım

sistem : dizge

skandal : utanca

skeç : kısa oyun

skor : durum, sonuç

skor board : durum tahtası

slayt : yansı, saydam

slogan : savsöz

sofist : bilgici

sofizm : bilgicilik

software : yazılım

solaryum : güneş odası

solidarizm : dayanışmacılık

solüsyon : 1- eriyik, çözelti

2- çözüm

sorti : çıkış

sosyal : toplumsal

sosyalist : toplumcu

sosyalizasyon : toplumsallaştırma

sosyalizm : toplumculuk

sosyolog : toplumbilimci

sosyoloji : toplumbilim

50

sömestr : yarıyıl, dönem

spekülasyon : 1- tic. vurgun 2- kurgu

spekülatör : vurguncu

spesifik : özgül

spesiyal : özel

spesiyalist : uzman

spiker : konuşmacı

spiritualizm : tinselcilik, ruhçuluk

sponsor : destekleyici, katkıcı

spontane : kendiliğinden

spot : benek, benekçik

stabilizasyon : dengeleme

stabilize etmek : dengelemek

staj : yetişim

stajyer : yetişmen

standart : tekbiçim

stand-by : destek, yedekte

stant : sergilik

start : başlama

statik : duruk

statüko : sürerdurum

step : bozkır

steril : arınık

stil : biçem

stilo : dolmakalem

stok : yığım

stres : gerginlik

strüktür : yapı

sübjektif : öznel

sübvansiyon : para yardımı, destekleme

51

süper : 1- üstün, en üstün 2- en

güçlü, en büyük 3- en iyi

sürpriz : şaşırtı

sürrealist : gerçeküstücü

sürrealizm : gerçeküstücülük

swap : takaslama

Ģantaj : gözkorkutma

Ģark : doğu

Ģekil : biçim, tutum, yol

Ģerh : açımlama, yorumlama

Ģofben : su ısıtıcı

Ģoför : sürücü

Ģoke olmak : şaşkına dönmek, şaşırmak

Ģov : gösteri

Ģovrum : sergi evi

Ģube :1- kol 2- bölüm 3- dal

52

T _____________

taahhüt : üstlenme

tahkim : sağlamlaştırma,

pekiştirme

tahlil : 1- çözümleme, çözüm

2- yorum

tahliye : 1- boşaltma

2- salıverme

tahvil : değiştirme, çevirme,

dönüştürme

taklit : öykünme

takviye : berkitme, pekiştirme

tali : ikincil

talk Ģov : söz gösterisi

tank : birikimlik

tansiyon : 1- kan basıncı

2- gerilim

teenage : ergenlik çağı

tasarruf : 1- kullanım

2- biriktirme, biriktiri,

artırım

tatil : dinlence

taviz : ödün

tazminat : ödence

tebliğ : bildiri

tedavül : sürüm, geçerlik

tekabül etmek : karşılık olmak, karşılamak

53

teknik : 1- uygulayım

2- uygulayımsal 3- yol,

yöntem

teknolojik : uygulayımbilimsel

teknoloji : uygulayımbilim

tekstil : 1- dokuma

2- dokumacılık

tektonik : 1- kaymaoluşum

2- kaymaoluşumsal

tekzip : yalanlama

telekomünikasyon : uziletişim

telepati : uzaduyum

tempo :1- uyumvuruş

2- dizem (irim)

temyiz : ayırt etme

teokrasi : dinerki

teoloji : tanrıbilim

teolojik : tanrıbilimsel

teorem : önerme

teori : kuram

teorik : kuramsal

terapi : iyileştirme, sağaltım

tercüme : çeviri, çevirme

terminoloji : terimler dizgesi

termometre : sıcaklıkölçer

termostat : ısıdenetir

terör : yıldırı

tesir : etki

tesis : kurum, kuruluş

tesisat : döşem

test : sınama

54

tez : 1- çabuk 2- sav

3- bitirme araştırması

tezat : çelişki, karşıtlık

tiraj : baskı sayısı

topografya : yerbetim

torpil : arka, kayırıcı

totaliter : 1- baskıcı 2- bütüncül

totemizm : ongunculuk

trafik : gidişgeliş

trajedi : ağlatı

transandantal : deneyüstü

transparan : saydam

transport : 1- taşıma 2- taşımacılık

trent : akım, eğilim

triplex : üç katlı

turist : gezgin

tümör : ur

türbülans : ters akıntı

55

U, Ü____________

ufuk : çevren

uhde : görev, sorumluluk

ultrasonik : sesüstü

uzuv : 1- örgen 2- üye

ultraviyole : morötesi

ülser : oyulgan

ültimatom : sonuyarı, kesin uyarı

ünite : 1- birim 2- birlik

üniversel : evrensel

ütopik : hayalci

ütopya : hayal

56

V,W, Y, Z__________

vade : erim, süre

valör : geçerlilik

vantilatör : yelveren

vazo : çiçeklik

vesaire : ve benzerleri

veto : karşı çıkma

viraj : dönemeç

vitrin : sergen

viyadük : aşıt, kuruköprü

vize : görüldü

vizyon : 1- görme 2- gösterim

volkan : yanardağ

voltaj : gerilim

volüm : 1- hacim 2- ses

web : ağ

webmaster : ağ yöneticisi

web sayfası : ağ sayfası

yekûn : toplam

yevmiye : gündelik

zaaf : 1- düşkünlük

2- güçsüzlük

zabıt : tutanak

zamir : adıl

ziraat : tarım

zümre : takım, bölük

57

DESTEK VERENLER

●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●●

Bursa Nilüfer Belediyesi'nin Türk Dili ile Ġlgili

Yaptığı ÇalıĢmalar:

Türk dilinde son yıllarda giderek artan ve işyeri tabelalarına da yansıyan

yozlaşma ve yabancılaşmaya karşı önlem niteliğinde bir adım atan Nilüfer Belediye Meclisi 19 Aralık 2002 tarihli oturumunda; ilçedeki işyerlerinin tanıtım tabelalarında,

Ticaret Sicil Memurluğu ve Esnaf Odaları’na kayıtlı unvanların kullanılması ve tüm

tanıtım tabelalarında da Türkçe dışında bir dilin yer almaması kararını almıştır.

Bu kararı takdirle karşılayan Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu da, 2003 yılında Nilüfer Belediyesi’ne özel ödül vermiştir. Nilüfer Belediyesi aynı

karar nedeniyle 2004 yılında da “Karaman Türk Dili Ödülü” ile onurlandırılmıştır.

Aynı zamanda kent kimliğini ve kültürel yapısını da etkileyen “dilin korunması”na özel bir hassasiyet gösteren Nilüfer Belediye Başkanı Mustafa Bozbey,

73. Türk Dil Bayramı’nda, konuya bir kez daha dikkat çekmek amacıyla bir fotoğraf

sergisi açmıştır. Bir yıllık hazırlık sürecinden sonra açılan ve 50 fotoğrafın yer aldığı

sergi, ilçedeki okullarda da öğrencilerin izlenimine sunulmuştur.

24 Kasım 2006 Öğretmenler Günü nedeniyle Nilüfer İlçesi’nde Milli

Eğitim Bakanlığı’na bağlı eğitim veren toplam 4 bin 500 öğretmene konunun önemini

anlatan yayınlar dağıtılmıştır.

Örnek belediye olma başarısı ile tanınan Bursa Nilüfer Belediyesi, Belediye Başkanı Mustafa Bozbey’in liderliğinde “Dilimiz kimliğimizdir, Türkçemiz’e Sahip

Çıkalım” savsözü ile çalışmalarına büyük bir duyarlılıkla devam etmektedir.

Nilüfer Belediyesi--- (0 224) 451 21 50 --- www.nilufer.bel.tr

58

59

NOT:

----------------------------------------------------------

60