DRAMAT I JEGO GATUNKI

Dramat

(gr. drama = działanie) - jeden z trzech rodzajów literackich oparty na konstrukcji fabularnej, obejmujący utwory przeznaczone do realizacji teatralnej z dominacją dialogu.

Rodzaj literacki, powstały w starożytnej Grecji, wywodzący się z pieśni pochwalnych, śpiewany w czasie misteriów dionizyjskich. Rozwinął się około V w. p.n.e.

Cechy dramatu antycznego

• podział na akty, sceny i odsłony • tekst poboczny - didaskalia • zasada decorum • podzielony na role – 3 aktorów• brak narratora • kreowanie świata poprzez dialogi i monologi • zasada trzech jedności - akcja trwająca 24

godziny, jedno miejsce wydarzeń, jeden problem• Istnienie chóru

Krzywa dramatyczna

prolog

Rozwiązanie akcji

Punkt kulminacyjny

katastrofa

ekspozycjaRozwój akcji

Dramat antyczny

Tragedia Komedia

Ajschylos

Sofokles

Eurypides

Seneka

Arystofanes

Menander

Plaut

Terencjusz

Tragedia

Tragedia oznacza pieśń kozłów - aktorów ubranych w koźle skóry mające ich upodobnić do satyrów. W VI wieku p.n.e. poeta Tespis wprowadził dialog między chórem a aktorem, były to początki tragedii.utwór, który przedstawia nieprzezwyciężalny konflikt między dążeniami jakiejś wybitnej osoby, a siłami wyższymi (Bogiem, bogami, losem, prawem, moralnością). Wszystkie dążenia bohatera prowadzą do nieuchronnej klęski.Często też do klęski popycha bohatera Hybris, czyli pycha i zaślepienie na prawdę

Służy przeżyciu katharsis.

Cechy tragedii

Hibris – pycha, zaślepienie

Hamatia – omyłka tragiczna

Pathos – czyn tragiczny

Katastrophe- katastrofa

Gnosis – wiedza

Katharsis - oczyszczenie

Wyznaczniki tragedii

wysoki styl

wznisłośc

bogactwo figur stylistycznych

patos

kommos

stasimon

Budowa tragedii

• prolog - temat sztuki i charakter; wprowadzenie

• parados - pierwsza, wprowadzająca pieśń chóru

• epejsódion - część mówiona przez aktora, aktorów

• stásimon - część mówiona przez chór• éxodos - kończy sztukę właściwą; zawiera

kommos, czyli lament bohatera. Wg „Poetyki” Arystotelesa

Dramat średniowieczny liturgiczny• misterium

• moralitet

• mirakle

• dramat

liturgiczny

• intermedium

• farsa

Tragedia renesansowa

Jan Kochanowski „(Odprawa posłów greckich”)

Nawiązanie do wzorców antycznych

Dramat humanistyczny

W. Szekspir i jego twórczość

Odrzucenie zasady decorum i trzech jedności,

Luźna kompozycja,

Łącznie tragedii z elementami epiki, liryki oraz fantastyki.

Miejsce początkowego wystawiania DRAMATU

BUDOWA TEATRU

Kolejne etapy rozwoju dramatu

XVIII w. - Dramat mieszczański

1 poł. XIX w. - Dramat romantyczny

2 poł. XIX w. - Dramat obyczajowo – psychologiczny

XX w. -Dramat poetycki i groteskowy

Dramat mieszczański

Komedia łzawa

Melodramat

Dramat obyczajowo-psychologiczny

Drama mieszczański(XVIII w.)

Przedstawienie o tematyce historycznej, obyczajowej sentymentalnej

Posiada cechy dydaktyczne

Upiększa świat

Odmiana – łzawa komedia

Dramat romantyczny

Odrzucenie reguły trzech jedności,

Wprowadzenie fabuły o luźnej kompozycji, dającej znaczną swobodę poszczególnym epizodom,

Swobodne łączenie elementów dramatycznych z poetyckimi i epickimi.

Twórcy: W. Hugo, J. Słowacki, Z. Krasiński, A. Mickiewicz.

Dramat obyczajowo-psychologiczny,dramat poważny = dramat właściwy

Idea realizmu

Konsekwentna akcja

Niewielka liczba postaci, dokładnie określone ideologicznie

Język potoczny

A. Czechow (Trzy siostry, Czajka, Wiśniowy sad) G. Zapolska (Żabusia)

Dramat poetycki

Swobodna kompozycja

Poetyckość języka

Symbole i metafory

Elementy przypowieści

Komedia

Cechy charakterystyczne:•pogodna tematyka,• żywa akcja, zamknięta rozwiązaniem pomyślnym dla bohaterów,•operowanie chwytami komizmu sytuacyjnego, charakterologicznego i językowego,•wyjaskrawienia i groteska•cel: wywołanie śmiechu u widza.

Komedia wyrosła z dwóch źródeł:

pierwsze attyckie – stanowiły je obrzędy dionizyjskie, w których śpiewane były swawolne i satyryczne piosenki towarzyszące wesołym pochodom ku czci Dionizosa,

drugie doryckie – były nim mimy ludowe, improwizowane scenki rodzajowe lub mitologiczne.

Rozwój komedii

Za prekursora uznaje się Epicharma;

do głównych przedstawicieli zalicza się :

Kratinosa,

Eupolisa,

Frynicha,

Ferekratesa

Arystofanesa

(m.in. Chmury, Ptaki, Żaby, Rycerze, Plutos, Lizystrata).

Antyfanesa,

Aleksisa,

Eubulosa.

Difilosa,

Filemona,

Menandra (m.in. Pochlebca, Bliźnięta, Sąd rozjemczy),

Apollodora z Karystos.

Pod jej wpływem rozwinęła się komedia rzymska (Plaut, Terencjusz).

Akcja komedii starożytnej nie była konsekwentna, mogła składać się z epizodów, zmian sytuacyjnych, przeszkód, pomyłek, nieporozumień.

Comedia dell’arte (wł. commedia dell’arte= sztuka, sztuczka)

Źródłami sięga:

• zarówno sztuk mimu oraz ludowego teatru artystycznego,

• jak i występów żonglerów i linoskoczków w średniowieczu.

Arlekin

Dottore

Capitano

Pantalone

Początek nowożytnym formom komedii dała epoka renesansu.

Skrystalizowało się wiele jej odmian tematyczno-kompozycyjnych, po części nawiązujących do doświadczeń komedii antycznej, z których zasadnicze to •komedia sytuacji (a w jej obrębie komedia intrygi), •komedia charakterów, •komedia satyryczna (w jej obrębie komedia obyczajowa i komedia polityczna).

Komedia sytuacji

akcja obfitująca w konflikty,

powikłania sytuacyjne,

zbiegi okoliczności i nagłe zmiany kierunku akcji, zaskakujące zarówno bohaterów w niej uczestniczących, jak i widzów,

Np. „Komedia omyłek”, „Wieczór Trzech Króli” Szekspira, „Wesele Figara” Baumarchais'go, „Mąż i żona” A. Fredry.

Wesela Figara w warszawskim Teatrze Wielkim

Komedia charakterów

przed akcję wysuwają się sylwetki moralne i psychologiczne bohaterów,

postacie są zwykle podporządkowane jakiejś jednej cesze charakteru lub namiętności, która kieruje ich czynami i określa stosunki z otoczeniem,

Np. „Poskromienie złośnicy”, „Kupiec wenecki” Szekspira, „Świętoszek”, „Skąpiec”, „Mizantrop” Moliere'a, „Pan Geldhab”, „Dożywocie” Fredry.

Komedie wzbudzały w ówczesnej Francji wieloletnie nieraz spory o prawo ich wystawiania, gdyż - jak wielu uważało - demistyfikując szlachtę godzą w jej uprzywilejowaną pozycję w kraju.

Nicolas-Bernard Lepicié, Molier, miedzioryt, 1735

Komedia satyryczna

akcent główny pada na ośmieszającą charakterystykę zjawisk społecznych danego miejsca i czasu,posługuje się środkami dramatyczno-satyrycznymi w walce z istniejącym układem stosunków społecznych, instytucjami, modą, zepsuciem obyczajów, konwencjami zachowań i mowy,Np. „Lizystrata” Arystofanesa, „Powrót posła” J. Ursyna Niemcewicza, „Łaźnia” W. Majakowskiego.

Tragikomedia

Zasada trzech jedności zastąpiona wielowątkową fabułą o zawiłej intrydze,

Bohaterami mogły być postacie wzniosłe jak i pospolite, przeciętne,

Postacie same musiały rozwiązywać zawiłości losu.

KONIEC

Źródła:Źródła:

„„Poetyka” ArystotelesaPoetyka” Arystotelesa,,Król Edyp”,,Król Edyp”http://www.google.pl/http://www.google.pl/http://images.google.pl/ http://images.google.pl/