dr. kenan ataÇ±m-ve-kurtarma-Çalışmas...hasta stabİlleme ve paketleme yÖntemlerİ acİl...

HASTA STABİLLEME VE PAKETLEME YÖNTEMLERİ

ACİL YARDIM VE KURTARMA ÇALIŞMASI

Dr. Kenan ATAÇ İÇ

İND

EKİL

ER

• Giriş

• Birincil Değerlendirme ve Hasta Stabilizasyonu

• Hava Yolu Kontrolü ve Servikal Sabitleme

• Solunumun Stabillenmesi

• Dolaşımın Stabillenmesi

• Bilinç Kontrolü Kafa Yaralanması

• Vücudun Değerlendirilmesi

• Diğer Sorunlar

HED

EFLE

R

•Bu üniteyi çalıştıktan sonra;

•Birincil stabilizasyonu anlatabilecek,

•Solunum stabillenmesini öğrenebilecek,

•Dolaşımın stabillenmesini öğrenebilecek,

•Bilinç kontrolünü anlatabilecek,

•Hasta paketlemeyi öğrenebileceksiniz.

ÜNİTE

9

Hasta Stabilleme ve Paketleme Yöntemleri

Atatürk Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi 2

GİRİŞ

Her durumda hastanın kaldırılması ve taşınması, ayrı bir yöntem gerektirir. Bu

yöntem; tehlike ya da tehlikeli maddenin varlığına, personelin yeteneğine, arazinin

durumuna ve en önemlisi hastanın durumuna göre belirlenir. Normal şartlarda

hasta, stabilizasyonu sağlandıktan sonra taşınır. Ancak her zaman şartlar normal

olmayabilir. Özellikle afet, kaza gibi beklenmedik ve ani gelişen durumlarda olay

yerinde daha fazla durmak hasta ve personel için tehlike oluşturacaksa hastayı

hemen ortamdan uzaklaştırmak ve güvenli bir yere götürmek gerekir.

Hava Yolu Kontrolü ve Servikal Sabitleme

Travmalı bir hastada havayolu kontrolü ve servikal sabitlemede

kullanılabilecek basamaklar;

• Boynun el ile sabitlenmesi

• Çene itme manevrası

• Basit yardımcı ekipmanlar / supraglottik yardımcı aletler

• Entübasyon

• Cerrahi hava yolu

Mümkün olan en kısa zamanda servikal immobilizasyon sağlanmalı. Bu

seçilen kişinin sorumluluğunda olmalı. İlk dönemde el ile sabitleme yapılır, daha

sonra boyunluk, bloklarlar ve kemer kullanılarak sabitleme sağlanır. Boynun el ile

sabitlenmesine hasta sırt tahtasına yerleştirilip güvenceye alınana kadar devam

etmelidir. Boyunluk uygulaması, hasta sırt üstü yatar pozisyonda ise önce arka

sonra ön parça takılır. Ayakta ve oturur pozisyonda ise önce ön sonra arka parça

takılır. Uygulama için bir kurtarıcı hastanın baş ve boynunu aynı hizada tutarken

diğer kurtarıcı boyunluğu hastanın başının altında kaydırır ve arka desteği

kafasının oksiputu boyunca ortalar, boyunluğun ön parçasını boynun ön kısmına

getirip, gerekiyorsa ayarlamak için ayar bandı ve istenilen pozisyona göre

kaydırılır.

Çene itme gibi basit hava yolu manevraları hayat kurtarıcı olabilir. Çene

itme manevrasını uygulayacak kişi, hastanın başucuna geçer her iki elle çene

köşelerinden başparmak haricindeki parmaklar ile çene öne doğru kaldırır; baş

parmaklarla ağız açılır. Bu manevra servikal yaralanması olduğu düşünülen

hastalarda uygulanır. Başı geri itme-çene kaldırma manevrası; bir elle baş, alın

bölgesinden hafifçe geri doğru itilirken, diğer elin işaret ve orta parmakları

kullanılarak çene yukarı kaldırılır. Hastada servikal vertebra yaralanması şüphesi

varsa çene kaldırma manevrasından kaçınılmalıdır.

Birincil değerlendirme,

hayatı tehdit eden durumların hemen

tanımlanması ve tedavisini gerektirir.



Basit hava yolu manevraları ve yardımcı malzemeler (oral yada nasal

airwayler) hava yolu yönetiminde sıklıkla başarılı olurlar. Oral airwayler yöntem

olarak ağız içi salgılar, kan ve kusmuktan temizlendikten sonra konkav yüzü baş

tarafına bakacak şekilde damak üzerinden ilerletilir ve 180° döndürülür veya

konkav yüz kulağa bakacak şekilde ilerletilir ve 90° döndürülür. Supraglottik hava

yollarının (laringel maske ve benzer araçlar) başarılı bir şekilde uygulanabilmesi

için hastanın şuurunun baskılanmış olması ve gag refleksinin olmaması gerekir.

Laringeal maske uygulanmasında tüp ağız içinden larinke kadar ilerletilir,

maskenin açıklığının yukarı doğru olması gerekir, ağız içine sokulan bir parmakla

bu kontrol edilir ve bu pozisyonda maske şişirilir. Endotrakeal entübasyon

becerisi olmayanlar için yararlıdırlar.

Anlatılan yöntemlerle hava yolu güvenliği sağlanamaz ise diğer bir hayat

kurtarıcı ve yararlı yöntem cerrahi hava yolu (trans-krikoidal yaklaşım)

uygulamasıdır. Eğitimi alınmışsa bistirü, forseps ve 6 numaralı bir endotrakeal

tüple göreceli olarak kolay uygulanabilen bir yöntemdir. Bu amaçla üretilmiş bir

çok kit mevcuttur. Seldinger yaklaşımı (kılavuz bir tel üzerinden krikotiroidotomi

tüpünün yerleştirilmesi) en çok uygulanan yöntemdir. Melker krikotirotomi seti

bu cihazlara bir örnektir.

Sırt tahtası ve servikal boyunluk

Tahta ve plastikten yapılmış uzun veya kısa sırt tahtaları servikal, torasik ve

lumber vertabraların hareketlerini en aza indirmek için sert bir yüzey sağlarlar.

Kemerler transfer sırasında hastanın tahtada kalmasını güvence altına alır. Bazı sırt

tahtalarında başın her iki tarafında başı sabit tutmaya yarayan kemerli sağlam

plastik bloklar bulunur (resim 1). Sırt tahtasına bantlanmış rulo battaniyeler de

etkili bir kafa sabitlemesi sağlar.

Resim9.1: Kafa sabitlenmesi sağlayabilen sırt tahtası

Sert boyunlukları servikal sabitleme araçları olarak adlandırmak çok daha

doğru olacaktır. Philadelphia tipi boyunluk (Resim 2), Miami JR boyunluk,

StifneckR (Laerdal Medical, Wappingers Falls, NY), StifneckR (Laerdal Medical,

Wappingers Falls, NY) ve Nec LocR (Junkin Safety Appliance Co., Louisville, KY) gibi

sahada kullanılan birçok türü vardır.



Uygun bir sabitlemede hastanın sırt tahtasına kemerlerle bağlanmış

olması ve kafanın kafa bloklarıyla kemerlenip sabitlenmesi gerekir. Hasta sırt

tahtasında tam anlamıyla güvence altına alındığında boyunluk çıkarılabilse de ek

koruma amacıyla yerinde bırakılır. Yumuşak boyunluklar hastane öncesi bakım için

uygun ve yeterli sabitleme sağlamazlar ve kullanılmazlar.

Resim9.2: Philadelphia tipi sert boyunluk

KED yeleği

KED yelekleri popüler ve etkili kısa tahtaların bir türüdür. Sert, çıta

şeklinde materyalin sağlam bezlerle birbirlerine bağlanmasından oluşur (resim 3).

KED yeleği alından, göğüs kafesinden ve kalçadan kemerlerle hastaya

bağlanan, hastayı çepeçevre saran bir alettir (Resim 3). Uzun bir sırt tahtası

uygulanabilir olmadığı zaman ilk sabitleme için geliştirilmiştir. Erişkin ve çocuk

hastalarda etkili bir spinal immobilizasyon sağlar.

KED yeleği hızlı ve kolay bir şekilde tek bir kurtarıcı tarafından araç

koltuğuna yerleştirilebilir. Spinal ve servikal ,kırık ve zedelenmelerinde hastanın

güvenli bir şekilde taşınmasında kullanılır, hava yoluna ulaşmaya izin verir ve her

bedene uyar. Birinci kurtarıcı, servikal immobilizasyonu sağlamalı. Baş yeleğe

sabitleninceye kadar bırakmamalı. İkinci kurtarıcı, KED yeleğini yaralının arkasına

yerleştirmeli. Yeleğin koltuk altına yerleştirildiğinden emin olunmalı. İlk önce sarı

kemer takılmalı ve sıkılaştırılmalı. Sonra siyah kemer takılmalı ve sıkıştırılmalı.

Yeşil kemer takılmalı, ancak sıkılaştırılmamalı. Bacak kemerleri takılmalı,

sıkılaştırmadan önce femoral artere bası yapmasını önlemek için pedler konarak

desteklenmeli. Baş yastığı yerleştirilerek sabitlenmeli. Başı sabitlerken, alın ve

çeneye yerleştirilirken sabitleme bantları çapraz bantlanmalı. Yeşil kemer eğer,

hastanın bilinci yerinde ise , derin bir nefes alıp tutması söylenerek kemer

sıkılaştırılmalı. Hastanın bilinci yerinde değilse, bir elimizi kemerin altına koyarak

kemer sıkılaştırılmalı. Hasta KED yeleğinin taşıma kulplarından tutularak, sedye

üzerine alınmalı. KED hemodinamik stabil hastalarda kullanılır, stabil olmayan

hastalarda hızlı çıkarma teknikleri kullanılarak KED yeleği uygulanmasından önce

hasta çıkarılır.



Resim9.3: KED yeleği kemerlerin uygulanma sırası ve araç içerisindeki

hastada kullanımı

Spinal sabitleme

Hastane öncesi sağlık personeline spinal yaralanmalar açısından yüksek

şüphe duyulması öğretilir. Kaza sonrası arabanın içinde oturan solunumu ve

dolaşımı stabil olarak değerlendirilen bir kazazedeyi arabanın dışına çıkarmak ve

uzun bir sırt tahtasına almak için ilk önce sert boyunluklar veya KED yeleği

kullanılmalı.

Erişkinler ve çocuklarda vücut-kafa boyutları ve pozisyonları farklı olması

nedeniyle sırt tahtasında farklı pozisyon alırlar. Başın normal anatomik pozisyonda

kalması için erişkinlerde kafanın altını desteklemek gerekirken çocuklarda vücut

altını desteklemek gerekir.

Paramedik (hastane öncesi sağlık personeli) olay yerine vardığında

yürüyen, fakat boyun ağrısı olan kazazede dik durumda sırt tahtasına alınmalıdır.

Eğer kazazede yerde uzanır pozisyondaysa kütük yuvarlama tekniğiyle birkaç kişi

tarafından uzun sırt tahtasına alınmalıdır. Sırt tahtasına alındıktan sonra baş

yastıkları takılır, alın ve çene bantları bağlanır. Bel, boyun ve diz arası boşluklar

yumuşak cisimlerle doldurulur. Hasta örümcek kemerle bağlanır. Örümcek kemer

omuz kemerleri omuza gelecek şekilde hasta üzerine omurga düzleminde serilir.

Omuz kısmından başlamak suretiyle iki kişi karşılıklı geçilerek kemer baş kısmından

ayaklara doğru tutamak yerlerine göğüs, pelvis ve bacaklar sabitelenecek şekilde

takılır. Daha sonra ayaklardan başlamak üzere baş kısma doğru kemer yine

karşılıklı iki kişi tarafından komutla sıkılır. Göğüs kemerine gelindiğinde hastanın

bilinci yerindeyse nefes alması söylenir. Bilinci yoksa el göğüs kemeri altına

yerleştirilerek sıkılır.

Kafa tabanı kırığı

şüphesi olan hastaya nazal hava yolu

yerleştirilmesinden kaçınılmalıdır.



Solunumun Stabillenmesi

• Oksijen

• Ventilasyon kontrolü

• 3 tarafı kapalı pansuman / yara aspirasyonu

• Göğüs dekompresyonu

Yüksek debili oksijen mümkün olan en erken zamanda uygulanmalı ve

güvende olduğundan emin olunmalı. Yeterli oksijenasyon ve karbon dioksit

kontrolü için solunum balon maske-valv (ambu) ile desteklenmeli.

Açık göğüs yaraları 3 tarafı kapalı pansuman (tansiyon pnömotoraks

gelişimini engellemek için) yapılmalı (Resim 4). Tansiyon pnömotoraks aktif bir

şekilde aranmalı ve dışlandığından emin olunmalı veya göğüs dekompresyonuyla

tedavi edilmeli (enjektör iğnesiyle veya açık/tüp torakostomiyle). Yapılan

herhangi bir müdehaleden sonra tekrar değerlendirme çok önemlidir.

Havayolu açıklığı kontrol altına alındıktan sonra; trakea deviasyonu

(tansiyon pnömotoraks), krepitasyon (pnömotoraks), göğüs duvarının solunumla

paradoksal hareketi (yelken göğüs), açık göğüs yaraları, sternum kırığı ve

solunum seslerinin yokluğu gibi anormallikleri belirlemek için inspeksiyon,

palpasyon ve dinleme muayeneleri yapılır. Bu bulgulardan herhangi biri varsa

anında müdehalesi yapılır; tansiyon pnömotoraks varlığında iğne torakostomi

(resim 5), açık göğüs yaralarına kapayıcı pansuman. Entübe hastalarda solunum

sesleri yokluğunda veya tek taraflı solunum sesi alınamadığında tüpün yerinde

olup olmadığı değerlendirilmeli.

Resim9.4: 3 tarafı kapalı pansuman



Resim9.5: İğne torakostomi uygulanması

Dolaşımın Stabillenmesi

Hastanın hemodinamik durumunun değerlendirilmesi çok önemlidir. Bu

değerlendirme deri rengi, periferik nabız varlığı ve dolgunluğu, bilinç durumu

değerlenirilmesini içermelidir. Kalp hızı ve nabız basıncı (sistolik artı diyastolik kan

basıncı) kayıt altına alınmalıdır.

Masif kanama kontrolü

Massif kanama varsa aşağıdaki basamaklar uygulanır:

• Direk bası

• Elevasyon (Kalp seviyesinden yukarı kaldırılır)

• İndirek bası

• Yara kapatma

• Turnike

• Hemostatik ilaçlar

Travmadan kaynaklanan major kanamalar hızlıca ölüme sebep olabilir ve

kanama kontrolü diğer müdehalelerden daha öncelikli olmalıdır. Bu özellikle

penetran (delici-kesici alet yaralanmaları, ekstremitedeki ateşli silah

yaralanmaları gibi) yaralanmalar için önemlidir. Yukardaki basamaklar sırasıyla

izlenmelidir. Eğer başarısız olunursa kanamanın proksimaline (yukarısına) turnike

uygulanabilir ve sıkılarak kan akımı kontrol altına alınabilir. Bu hayat kurtarıcı

müdehale olabilir. Göğüs kafesindeki ve/veya abdomenden kaynaklanan masif

kanamalarda hızlıca hastaneye nakli yapılmalıdır.



• İntravenöz ve interosseos yol açılır

• Sınırlı sıvı desteği

• Acil cerrahi erişim

Venöz erişim genellikle zordur ve intravenöz yol açma girişimlerinden

dolayı nakil geciktirilmemelidir. Venöz damar yolu açmak zor olduğunda hem

pediyatrik hem de erişkin hastalarda interosseos (Resim 6) yol daha uygun

olabilir. Kontrol altına alınamayan ve özellikle vücut boşluklarına kanaması olan

hastaların cerrahi müdehaleye hızlı ulaştırılması her şeyden önemlidir.

Seçilecek mayi hâlâ net değildir. 250ml izotonik sodyum klorür titre

edilerek radiyal nabız yokluğunda veya alınamadığı durumlarda tercih edilir.

Penetran göğüs yaralanmalı hastalarda nabız değerlendirmesi için karotis nabzı

uygun son nokta olur. Kafa travmalı tansiyonu yüksek bir hastada tansiyon

yüksekliğinin sebebi beyin kan akımını korumak olabilir. Sık değerlendirme çok

önemlidir.

Resim9.6: İnterosseos girişim yöntemi ve aleti

Bilinç Kontrolü Kafa Yaralanması

Hava yolu, solunum ve dolaşım ile ilgili problemler stabillendikten sonra

nörolojik muayene yapılmalıdır. Nörolojik muayenede hastanın bilinç seviyesi,

pupil genişliği ve ışığa cevabı değerlendirilir. Somut değerlendirme için Glaskow

Koma Skalası (GKS) veya kullanımı daha kolay ama duyarlılığı daha düşük olan

AVPU sınıflaması kullanılabilir. AVPU’ nun değerlendirmesi GKS

değerlendirmesinden daha hızlı olduğu için son zamanlarda AVPU sınıflandırılması

önerilmektedir.

AVPU hastayı değerlendirirken kullanılan parametrelerin baş harflerinden

oluşmuştur;

Uyanık = Alert

Sözlü uyarana yanıt var = Verbal

Ağrılı uyarana yanıt var = Pain

Yanıt yok = Unresponsive

Her hipotansif travma

hastası, yaralanma hemorajik şok gelişme

riski taşır.



Bilinç bozukluğu değerlendirmesinde kan glukoz ölçümü yapılmalı ve alkol,

ilaç, yabancı madde alımı gibi muhtemel intoks durumları da akılda tutulmalıdır.

Bilinç düzeyinde bozulma, direkt beyin travmasına bağlı olarak serebral

oksijenasyon ve perfüzyon bozukluğunun göstergesi olabilir. Bu tür bir tablo ile

karşılaşıldığında, hastanın oksijenasyon, perfüzyon ve ventilasyon durumu tekrar

gözden geçirilmelidir. Hipoksi ve hipovolemi dışlandığı durumda, aksi

kanıtlanmadıkça bilinç düzeyi değişikliği kafa travması ile açıklanmalıdır.

Bütün travma hastaları, aksi ispatlanana kadar, vertebra yaralanması

olduğu varsayılmalı ve o şekilde tedavi edilmeli. Bloklar, sırt tahtası ve boyunluk

kullanılarak tam bir spinal immobilizasyon yapılmalı. Hastanın başını bloklara

sabitlemek için kemerler kullanılmalı. sabitleme hastaneye nakil öncesinde fiziksel

olarak mümkün olur olmaz yapılmalı.

Kafa travmalı, ajite ve cevapsız hastaların bakımı zordur. Basit ilkelere

bağlı kalınarak sonuçlar iyileştirilebilir: hipoksinin düzeltilmesi, hipotansiyonun

düzeltilmesi, hava yolunun korunması ve hastaneye hızlı sevk çok önemlidir.

Vücudun Değerlendirilmesi

Özellikle çoklu travması olan hastalarda elbiseler çıkartılıp vücut baştan

aşağı inspeksiyonla (gözleyerek) gizli kalmış morluklar, sıyrıklar, yabancı cisim ve

açık kırıklar kontrol edilmeden birincil değerlendirme tamamlanmış sayılmaz. Bu

yüzden hastaların mahremiyeti korunarak elbiseler dikiş yerlerinden kesilerek

veya hasta hareket ettirilmeden çıkartılarak özellikle gözden kaçabilecek vücut

bölümleri (aksiller katlantılar, gluteal katlantılar, obez hastalarda görülen

abdominal katlantılar) dikkatli bir şekilde muayene edilmelidir. Giysileri

çıkartılmış özellikle çocuk ve yaşlı hastalarda hipotermiden kaçınmak için

muayene sonrasında veya muayene esnasında ısıtılmış battaniyeler kullanılmadır.

Diğer Sorunlar

Ekstremite yaralanmaları

• Atel (kutu / vakum / traksiyon)

• Yara pansumanı

• Şekil bozukluğunun düzeltilmesi

Yaralanma sonrası uzvun tam fonksiyonlu olarak geri dönebilmesi için iyi

bir bakım çok önemlidir. Açık yara pansumanı yapılmalı, periferik dolaşımın geri

dönmesi ve varsa nörolojik bulguların düzelmesi için şekil bozukluğu düzeltilmeye

çalışılmalı – şekil bozukluğu düzeltilmeye çalışırken distal nörovasküler durum

daha da kötüleşirse uzuv hızlıca orjinal şekline getirilmeli.

Travmalı hatalarda bilinç değişikliği ilk başta zehirlenmeye

bağlanmamalı.

Distal nabızların

yokluğu kemik kırığının düzeltilmesi için önemli

bir nedendir.



Ateller bir çok avantaj sunar:

• Ağrı rahatlaması

• Kan kaybının azalması

• Daha fazla yaralanmanın önlenmesi (nörovasküler ve doku)

• Yağ emboli riskinin azalması

• Paketlemeyi kolaylaştırmak

Traksiyon atelleri

Pelvik ve femur şaft kırıkları hayatı ve uzvu tehdit eden durumlardır. Kırık

kemik parçaları hareket ederse damarlara ve sinirlere zarar verebilir. Olay yerinde

kırıkları sabitlemek yumuşak doku yaralanmasını ve kan kaybını en aza indirmek

için önemlidir. Femur kırıklarında femoral traksiyon atelleri tercih edilmesi

gereken aletlerdir.

Birçok bacak traksiyon ateli çeşidi bulunmaktadır. En sık kullanılan iki

tanesi Hare (resim 7) (Dynamed, Westbury, Tasmania) ateli ve Sager (resim 8)

(Minto Research and Development, Inc., Redding, CA) atelidir. Altta yatan teknik

atelin pelvis ve ayak bileğinden güç alarak bacağı gerdirmesine dayanmaktadır.

Hare traksiyon ateli tubarisatas iskiumdan, Sager traksiyon ateli simfisiz pubiseten

destek alır. Pelvis fraktüründen şüpheleniliyorsa traksiyon atelleri kullanılmamalı,

çünkü pelvise uygulanan basınçla pelvis kırığı büyüyebilir ve kanamanın artmasına

sebep olabilir. Açık kırıklarda, kalça çıkıklarında, dizi ilgilendiren yaralanmalarda

ve ekstremitede nörovasküler yaralanma şüphesi varsa uygulanmamalı.

Nörovasküler hasarı ve diz yaralanmasının ciddiyetini arttırabilir.

Bacak traksiyon atelleri ayrıca tibia şaft kırıklarında da kullanılabilir. Dize

yakın yaralanmalarda kullanılmamalı.

Olay yerinde kazazedenin elbiseleri çıkarılmalı ve ekstremiteler yaralanma

ve nörovasküler işlev açısından değerlendirilmeli. Hare traksiyon ateli

kullanılacaksa proksimal taraftaki yarım halka kalçaya tubarositas iskiuma

yerleştirilir. Atel bacağa bağlanırken bir kurtarıcı tarafından da ayak bileğine

yastıklı kemer bağlanır. Ayak bileğindeki kemer traksiyon yapacak mekanizmaya

bağlanır ve traksiyon gerdirilir. Sager ateli kullanılacaksa bacağın iç kısmına

kasıklara doğru yerleştirilir. Yastıklı ayak bileği askısı yerleştirilir, şekil bozukluğu

düzelene ve ağrı rahatlayana kadar traksiyon uygulanır. Ateli bacakta tutmak için

elastik kemerler uygulanır.

Traksiyon cihazı yoksa kalça ve diz ikisi birden

hareketsiz hâle getirilmelidir.



Resim9.7: Hare ateli

Resim9.8: Sager ateli

Pelvis sabitleme araçları

Anstabil pelvik fraktürlerinin sabitlenmesi transport ve taşıma sırasında

kanama riskini en aza indirir. Trohanter seviyesinden hastanın pelvisini saracak

şekilde uygulanacak bir çarşaf en basit yöntem olabilir.

Ekstremite atelleri

Şişme ateller (resim 9): Yaralı bölge desteklenerek kibarca traksiyon

uygulanır. Yardımcı kişi havası boşaltılmış ateli yaralı alanın çevresine sarar.

Fermuar kapatılarak atel ağız ya da bir pompa ile bölgeye basınç uygulanıncaya

kadar şişirilir. Avuç içine rulo bandaj verilerek tutması istenir. Nabız, motor, duyu

muayenesi yapılıp transportu sağlanır. Şişme ateller giysi üzerinden

uygulanmamalı; giysi kırışıklıkları bası yaralanmalarına, şişmeye veya doku

zedelenmesine neden olabilir.

Vakum ateller: Şekil alabilen ve sık uygulanan atellerdendir. Özellikle

pelvis yaralanmalarında ilk tercih edilen atellerdendir. Vakum atel uygularken;

yaralı alanın stabilizasyonu desteklenir, gerekiyorsa traksiyon uygularken yardımcı

kişi ateli uygular. Yaralı bölge kibarca vakum atele yerleştirilir ve kemerleri

bağlanır. Emici valften hava pompa aracılığı ile dışarı çekilir ve atel uzvun şeklini

alarak sert bir yapıya döner, sonrasında valf kapatılır. Distal dolaşım ve sinir

muayenesi yapılarak sevk edilir

Şişme, atele parmakla

basmakla orta derecede çukurlaşma olmuyorsa aşırı şişmiş demektir.



Alüminyum ateller (resim 10) : Destek ve immobilizasyon sağlamak için

birçok boyutta ve şekilde olabilir. Özellikle el, el bileği ve parmak gibi

yaralanmalarda kullanılan şekillendirilebilen görece yumuşak atellerdir.

Karton ateller (resim 11): Üst ekstremitelerin atellenmesinde kullanılır.

İstenilen biçim kolayca verilir. Ağaç, alüminyum ve plastik malzemelere göre

yumuşak olmalarına rağmen kullanışlıdırlar. Hafif, su geçirmez, radyoselüsen,

tekrar kullanılabilen atellerdir.

Resim9.10: Şişme atel Resim9.12: Karton atel

Resim9.10: Aluminyum atel

Hasta Paketleme

Hasta paketleme; olay yerinde acil tıbbi yardımı takiben hastanın sedyeye

alınması, gerekli pozisyonun verilmesi, üstünün örtülmesi ve emniyetli şekilde

bağlanması faaliyetinin bütününe denir. Aslında omurga tahtasına alınan hastanın

tam stabilizasyonudur (resim 12).

Hasta paketleme, kolay bir taşıma imkânı sağlar. Hastayı omurga tahtası

üzerine yerleştirmek hastanın ana sedye, acil servis sedyesi veya röntgen

masasına alınması sırasında kolaylık sağlayacağı gibi teşhis kesinleşinceye kadar

stabilizasyonun sürdürülmesini de sağlar.

Tercih edilen yöntem transportun tipine ve ulaşılabilen ekipmana bağlıdır.

Hangi paketleme yöntemi kullanılırsa kullanılsın kurtarıcı şunlardan emin

olmalıdır:



• Hava yoluna ve göğse ulaşılabileceğinden

• Uygun gözlem yapılabileceğinden

• Güvenli intravenöz yol

• Uygun olduğu yerde spinal bakım (gerektiği zaman)

• Çevre güvenliği ve rahatlığı

Alandan ayrılmadan önce ABCD yaklaşımı ile kazazede tekrar

değerlendirilmeli ve yeni problemler tanımlanıp tedavi edilmeli.

Resim9.12: Hasta paketleme



Tablo 1: Hasta birincil değerlendirme akış şeması

BİRİNCİL DEĞERLENDİRME

Hastanın genel durumu değerlendirilir ve hayati tehdit edecek durum varsa hemen müdehale et

Bilinç Durumunu Değerlendir

Havayolunu değerlendir, spinal yaralanma şüphesi var mı?

Baş geri-çene yukarı manevrası uygula

Çene itme manevrası uygula

Gerekirse aspiratör ile havayolunu temizle Hava yolu açıklığını orofaringeal veya nazofaringeal tüple sağla Travma şüphesi varsa boyunluk tak

Solunumu değerlendir. (Bak-Dinle-Hisset)

Oksijen ver; Maske ile 15lt/dk Nazal kanül ile 2-6lt/dk

Pozitif Basınçlı ventilasyon başla (Ambu ile)

Hastanın dolaşımını en fazla 10 saniyede nabız kontrolü yaparak değerlendir Yetişkin ve çocukta karotis nabzını, bebekte femoral\brakiyal nabız

Çocuk ve bebekde, oksijenasyon ve ventilasyona rağmen, kalp atım hızı <60/dk

Perfüzyon bozuk (kapiller geri dolum zamanı >2 sn)

Kardiyo-pulmoner resüsitasyona başla

Büyük kanama varsa kanama kontrolü yapılır

Kapiller geri dolumu kontrol et (deri rengini, vücut ısısını ve vücut nemini değerlendirerek)

Bilinç yok

HAYIR EVET

Solunum var ve yeterli Solunum yok veya yetersiz

Nabız var Nabız yok

HER AŞAMADA NAKİL



Öze

t•Birincil değerlendirme basamakları, ABCDE kısaltmalarından

oluşur ve hayatı tehdit eden durumların hemen tanımlanması ve tedavisini içerir. Hava yolu tıkanıklığı, tansiyon pnömotoraks, masif iç yada dış kanama, açık pnömotoraks, yelken göğüs ve kardiyak tamponad gibi özgün yaralanmalar hızlıca tanımlanmalı ve birincil değerlendirmenin hedefi olmalıdır.

•Servikal yaralanma şüphesi olan hastalarda solunum yolunu korumak için çene itme manevrası uygulanır. Kusan hasta kütük gibi çevrilir ve aspirasyonu önlemek için laringeal aspirasyon sağlanır.

•Travmalı hatalarda sırt tahtası ve uygun boyunlukla hastanın tüm spinal sabitlenmesi yapılmalı. KED yelekleri omurga sabitlemesinde kullanılan önemli araçlardır ve hemodinamik olarak stabil hastalarda kullanılırlar.

•Solunum değerlendirmesinde ilk olarak hava yolu kontrolü yapılır ve oksijen başlanır. Trakea kayması, krepitasyon, göğüs duvar hareketlerinin paradoksal hareketi, sternum kırığı ve göğsün bir tarafında solunum seslerinin yokluğu gibi anormallikleri saptamak için boyun ve göğüs palpe edilir.

•Hastanın hemodinamik durumu; bilinç değerlendirmesi, cilt rengi ve periferik nabızların dolgunluğu ve varlığı ile belirlenebilir. Aktif dışa kanamanın kontrolü için doğrudan bası veya kompresyon bandajı uygulanır. Damar yolu açılamadığı durumlarda interosseoz yol uygulanmalıdır.

•Bilinç değerlendirmesinde AVPU sınıflaması kullanılabilir. Ajite kafa travmalı hastalarda hipoksinin düzeltilmesi, hipotansiyonun düzeltilmesi, hava yolunun korunması ve hastaneye hızlı sevk çok önemlidir. Kan glukoz ölçümü ve intoksikasyonlar akılda tutulmalıdır.

•Birincil değerlendirme hasta tamamen soyulmadan ve tam bir vücut muayenesi yapılmadan tamamlanmış olmaz.

•Ateller ağrı rahatlaması, kan kaybının azalması, daha fazla yaralanmanın önlenmesi (nörovasküler ve doku), yağ emboli riskinin azalması paketlemeyi kolaylaştırmak gibi bir çok avantaj sunar.

•Hasta paketleme omurga tahtasına alınan hastanın tam stabilizasyonudur. Kolay bir taşıma sağlarken yeni bir yaralanma gelişmesini ve/veya var olan yaralanmanın kötüleşmesini engeller.



DEĞERLENDİRME SORULARI

1. Birincil değerlendirmede kullanılan, hayatı tehdit eden bütün durumların

hızlıca belirlenmesi ve tedavisine yardımcı olmak için kullanılan ABCDE

kısaltması için aşağıdakilerden hangisi hangisi yanlıştır?

a) Servikal vertebra güvenliği ve hava yolu = A

b) Solunum = B

c) Dolaşım = C

d) Kafa travması ve bilinç durumu = D

e) Entübasyon = E

2. Aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

a) Supraglottik hava yollarının başarılı bir şekilde uygulanabilmesi

için hastanın şuurunun baskılanmış olması ve gag refleksinin

olmaması gerekir.

b) Hastada servikal vertebra yaralanması şüphesi varsa baş geri

çene yukarı manevrası güvenle uygulanabilir.

c) İlk dönemde el ile sabitleme yapılır, daha sonra boyunluk,

bloklarlar ve kemer kullanılarak sabitleme sağlanır.

d) Uzun bir sırt tahtası uygulanabilir olmadığı zaman ilk sabitleme

için geliştirilmiştir.

e) KED hemodinamik stabil hastalarda kullanılır, stabil olmayan

hastalarda hızlı çıkarma teknikleri kullanılarak KED yeleği

uygulanmasından önce hasta çıkarılır.


a) Eğer kazazede yerde uzanır pozisyondaysa kütük yuvarlama

tekniğiyle birkaç kişi tarafından uzun sırt tahtasına alınmalıdır.

b) Paramedik (hastane öncesi sağlık personeli) olay yerine

vardığında yürüyen fakat boyun ağrısı olan kazazede dik

durumda sırt tahtasına alınmalıdır.

c) Uygun bir sabitlemede hastanın sırt tahtasına kemerlerle

bağlanmış olması ve kafanın kafa bloklarıyla kemerlenip

sabitlenmesi gerekir.

d) Yumuşak boyunluklar hastane öncesi bakım için uygun ve

yeterli sabitleme sağlarlar ve kullanılırlar.

e) KED yeleği hızlı ve kolay bir şekilde tek bir kurtarıcı tarafından

araç koltuğuna yerleştirilebilir. Hava yoluna ulaşmaya izin verir

ve her bedene uyar.




a) Yüksek debili oksijen mümkün olan en erken zamanda

uygulanmalı ve güvende olduğundan emin olunmalı.

b) Kafa tabanı kırığı şüphesi olan hastaya nazal hava yolu

yerleştirilmesinden kaçınılmalıdır.

c) Yeterli oksijenasyon ve karbon dioksit kontrolü için solunum

balon maske-valv (ambu) ile desteklenmeli.

d) Açık göğüs yaraları 3 tarafı kapalı pansuman (tansiyon

pnömotoraks gelişimini engellemek için) yapılmalı.

e) Hava yolu açıklığı kontrol altına alındıktan sonra; trakea

deviasyonu, krepitasyon (pnömotoraks), gibi anormallikleri

belirlemek için inspeksiyon, palpasyon ve dinleme

muayenelerinin yapılmasına gerek yoktur.

5. Hastanın hemodinamik durumunun değerlendirilmesinde aşağıdakilerden

hangisi kullanılmaz?

a) Deri rengi

b) Periferik nabız varlığı ve dolgunluğu

c) Bilinç durumu

d) Nabız basıncı (sistolik artı diyastolik kan basıncı)

e) Ateş

6. Bilinç değerlendirilmesinde kullanılan AVPU sınıflamasında olmayan

aşağıdakilerden hangisidir?

a) Uyanık

b) Ağrılı uyarana yanıt var

c) Sözlü uyarana yanıt var

d) Işık refleksi var

e) Yanıt yok

7. Aşağıdakilerden hangisi ekstremite yaralanmalarında kullanılan atel

çeşitlerinden biri değildir?

a) Şişme atel

b) Alüminyum atel

c) Karton atel

d) Vakum atel

e) Deri atel



8. Aşağıdakilerden hangisi atellerin yararlarından biri değildir?

a) Ağrı rahatlaması

b) Sıcaklık sağlaması

c) Daha fazla yaralanmanın önlenmesi (nörovasküler ve doku)

d) Yağ emboli riskinin azalması

e) Paketlemeyi kolaylaştırması

9. Uygun bir hasta paketleme yönteminde aşağıdakilerden hangisinin olması

beklenmez?

a) Hava yoluna rahatça ulaşılabilmesi

b) Göğüs duvarına rahatça ulaşılabilmesi

c) Uygun gözlem yapılabilmesi

d) Güvenli intravenöz yol

e) Sedyenin dışında bir ekstremite


a) Pelvis fraktüründen şüpheleniliyorsa traksiyon atelleri

kullanılmalı.

b) Traksiyon atelleri açık kırıklarda, kalça çıkıklarında, dizi

ilgilendiren yaralanmalarda ve ekstremitede nörovasküler

yaralanma şüphesi varsa uygulanmamalı.

c) Şişme ateller giysi üzerinden uygulanmamalı.

d) Bütün travma hastaları, aksi ispatlanana kadar, vertebra

yaralanması olduğu varsayılmalı ve o şekilde tedavi edilmeli.

e) Pelvik ve femur şaft kırıkları hayatı ve uzvu tehdit eden

durumlardır.

Cevap Anahtarı

1.E, 2.B, 3.D, 4.E, 5.E, 6.D, 7.E, 8.B, 9.E, 10.A



YARARLANILAN VE BAŞVURULABİLECEK DİĞER KAYNAKLAR

T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Acil Sağlık Hizmetleri Hasta Taşıma Teknikleri

Graziano, Anthony F., et al. "A radiographic comparison of prehospital cervical

immobilization methods." Annals of emergency medicine 16.10 (1987):

1127-1131.

Howell, John M., et al. "A practical radiographic comparison of short board

technique and Kendrick Extrication Device." Annals of emergency

medicine18.9 (1989): 943-946.

Karbi, Oscar A., David A. Caspari, and C. H. Tator. "Extrication, immobilization and

radiologic investigation of patients with cervical spine injuries." CMAJ:

Canadian Medical Association Journal 139.7 (1988): 617.

Tintinalli’s Emergency Medicine: A Comprehensive Study Guide, 8e

Judith E. Tintinalli, J. Stephan Stapczynski, O. John Ma, Donald M. Yealy, Garth D.

Meckler, David M. Cline Section 1: Prehospital Care, Section 21: Trauma,

Section 22: Injuries to Bones and Joints

Hastane Öncesi Acil Tıbbi Yadım Ve Bakım Akış Şemaları Yetişkin Uygulama

Kılavuzu Ek 2

Dr Anil Hormis, Sheffield Teaching Hospitals NHS Trust, UK Dr Neil Sambridge,

Sheffield Teaching Hospitals NHS Trust, Pre-hospital Trauma Care

dr. kenan ataÇ±m-ve-kurtarma-Çalışmas...hasta stabİlleme ve paketleme yÖntemlerİ acİl...

Documents