dr. e. j. de bruin - stichting wkkstichtingwkk.nl/images/ed-de-bruin-kp_21april2017_pdf.pdfde bruin...
TRANSCRIPT
![Page 1: Dr. E. J. de Bruin - Stichting WKKstichtingwkk.nl/images/Ed-de-bruin-KP_21april2017_pdf.pdfDe Bruin et al. (2015), Sleep, 38 (12), 1913-1926 mood fully mediated by sleep anxiety fully](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022063002/5f2c86d869400d690e589aed/html5/thumbnails/1.jpg)
Dr. E. J. de Bruin Postdoc researcher, somnoloog
Research Institute of Child Development and Education University of Amsterdam
![Page 2: Dr. E. J. de Bruin - Stichting WKKstichtingwkk.nl/images/Ed-de-bruin-KP_21april2017_pdf.pdfDe Bruin et al. (2015), Sleep, 38 (12), 1913-1926 mood fully mediated by sleep anxiety fully](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022063002/5f2c86d869400d690e589aed/html5/thumbnails/2.jpg)
Doelen Enig inzicht in slaapregulatie
Hoe insomnia en verlate
slaapfase te herkennen
Een methode om insomnia te behandelen
![Page 3: Dr. E. J. de Bruin - Stichting WKKstichtingwkk.nl/images/Ed-de-bruin-KP_21april2017_pdf.pdfDe Bruin et al. (2015), Sleep, 38 (12), 1913-1926 mood fully mediated by sleep anxiety fully](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022063002/5f2c86d869400d690e589aed/html5/thumbnails/3.jpg)
3
Slaap-waak ritme – 2-proces-model
Slaap homeostase/slaapdruk Circadiaan ritme
![Page 4: Dr. E. J. de Bruin - Stichting WKKstichtingwkk.nl/images/Ed-de-bruin-KP_21april2017_pdf.pdfDe Bruin et al. (2015), Sleep, 38 (12), 1913-1926 mood fully mediated by sleep anxiety fully](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022063002/5f2c86d869400d690e589aed/html5/thumbnails/4.jpg)
4
Slaaphomeostase en Circadiane ritmiek (biologische klok)
(nucleus suprachiasmaticus)
Slaap-waakritme
![Page 5: Dr. E. J. de Bruin - Stichting WKKstichtingwkk.nl/images/Ed-de-bruin-KP_21april2017_pdf.pdfDe Bruin et al. (2015), Sleep, 38 (12), 1913-1926 mood fully mediated by sleep anxiety fully](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022063002/5f2c86d869400d690e589aed/html5/thumbnails/5.jpg)
~ 90 min. ~ 90 min. ~ 90 min. …
Slaapcyclus ~ 90 min. Begin van de nacht: Meer diepe slaap – o.m. rust, herstel Eind van de nacht: Meer REM slaap – o.m. verwerking, geheugen
![Page 6: Dr. E. J. de Bruin - Stichting WKKstichtingwkk.nl/images/Ed-de-bruin-KP_21april2017_pdf.pdfDe Bruin et al. (2015), Sleep, 38 (12), 1913-1926 mood fully mediated by sleep anxiety fully](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022063002/5f2c86d869400d690e589aed/html5/thumbnails/6.jpg)
Slaapcycli en leeftijd
![Page 7: Dr. E. J. de Bruin - Stichting WKKstichtingwkk.nl/images/Ed-de-bruin-KP_21april2017_pdf.pdfDe Bruin et al. (2015), Sleep, 38 (12), 1913-1926 mood fully mediated by sleep anxiety fully](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022063002/5f2c86d869400d690e589aed/html5/thumbnails/7.jpg)
Prevalentie slaapproblemen (adolescenten)
11% tot 47% heeft in- en doorslaapproblemen. 45% slaapt minder dan 8 uur per nacht en 9% minder dan 6 uur, hoewel een slaapduur van 9 uur vereist lijkt voor goed functioneren overdag. 20% tot 50% geeft aan overdag slaperig te zijn.
![Page 8: Dr. E. J. de Bruin - Stichting WKKstichtingwkk.nl/images/Ed-de-bruin-KP_21april2017_pdf.pdfDe Bruin et al. (2015), Sleep, 38 (12), 1913-1926 mood fully mediated by sleep anxiety fully](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022063002/5f2c86d869400d690e589aed/html5/thumbnails/8.jpg)
Gevolgen slaapproblemen Gedragsproblemen (bv. Hyperactiviteit en ADHD, impulsiviteit,
agressief gedrag)
Leerproblemen (bv. Aandacht, concentratie, motivatie)
Emotionele problemen (bv. Prikkelbaarheid, irritatie, angst, depressie, stemmingswisselingen)
Slechtere school-/werkprestaties
Somatische klachten (bv. vermoeidheid, hoofdpijn, stress)
Andere lange termijn problemen? (relaties met obesitas en suikerziekte)
Slaapproblemen zijn afzonderlijk indicatie voor behandeling – naast
andere comorbide problemen (denk ADHD, depressie, angst etc.)
![Page 9: Dr. E. J. de Bruin - Stichting WKKstichtingwkk.nl/images/Ed-de-bruin-KP_21april2017_pdf.pdfDe Bruin et al. (2015), Sleep, 38 (12), 1913-1926 mood fully mediated by sleep anxiety fully](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022063002/5f2c86d869400d690e589aed/html5/thumbnails/9.jpg)
CBTI Mood
Sleep
CBTI Anxiety
Sleep
CBTI ADHD symptoms
Sleep
Onderzoek insomnia De Bruin et al. (2015), Sleep, 38 (12), 1913-1926
mood fully mediated by sleep
anxiety fully mediated by sleep
ADHD sympt. partially mediated by sleep
![Page 10: Dr. E. J. de Bruin - Stichting WKKstichtingwkk.nl/images/Ed-de-bruin-KP_21april2017_pdf.pdfDe Bruin et al. (2015), Sleep, 38 (12), 1913-1926 mood fully mediated by sleep anxiety fully](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022063002/5f2c86d869400d690e589aed/html5/thumbnails/10.jpg)
Slaapstoornissen (DSM-5) Insomnia stn Hypersomnolence disorder Narcolepsy Breathing-related sleep disorders
Verlate slaapfase - Circadiaan ritme stn Non-rapid eye movement (NREM) sleep arousal disorder Nightmare disorder Rapid eye movement (REM) sleep behavior disorder Restless legs syndrome Substance/medication-induced sleep disorder
![Page 11: Dr. E. J. de Bruin - Stichting WKKstichtingwkk.nl/images/Ed-de-bruin-KP_21april2017_pdf.pdfDe Bruin et al. (2015), Sleep, 38 (12), 1913-1926 mood fully mediated by sleep anxiety fully](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022063002/5f2c86d869400d690e589aed/html5/thumbnails/11.jpg)
Insomnia Moeite met inslapen, doorslapen of niet uitgerust zijn na de nacht
Minstens 3 maanden
Minstens 3 dagen per week
Veroorzaakt problemen met sociaal, beroepsmatig of ander dagelijks functioneren
Niet door andere psychische (mood/anxiety) of slaapgerelateerde stoornis (apneu, Restless Legs
Syndrome etc.)
Niet door middelengebruik (drugs, medicatie) of fysieke aandoening (bijv. pijn)
Prevalentie DSM-insomnia ± 5-10%, subklinisch (symptomen) 10-25%.
![Page 12: Dr. E. J. de Bruin - Stichting WKKstichtingwkk.nl/images/Ed-de-bruin-KP_21april2017_pdf.pdfDe Bruin et al. (2015), Sleep, 38 (12), 1913-1926 mood fully mediated by sleep anxiety fully](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022063002/5f2c86d869400d690e589aed/html5/thumbnails/12.jpg)
Circadiaan ritme Verlate slaapfase syndroom
Slaaptijden hardnekkig later dan gewenst Slaaptijden wel consistent Extreme moeite om op gewenste tijdstip wakker te worden Geen problemen met de kwaliteit van de slaap Onmogelijkheid om ‘normaal’ slaapritme aan te houden Prevalentie ± 5%
![Page 13: Dr. E. J. de Bruin - Stichting WKKstichtingwkk.nl/images/Ed-de-bruin-KP_21april2017_pdf.pdfDe Bruin et al. (2015), Sleep, 38 (12), 1913-1926 mood fully mediated by sleep anxiety fully](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022063002/5f2c86d869400d690e589aed/html5/thumbnails/13.jpg)
Verlate slaapfase Insomnia
Overlap gedragsmatige slaapproblemen Onregelmatige bedtijden
Overdag dutjes Uitslapen in het weekend Veel (beeldscherm) licht
Matige slaaphygiëne Etc.
![Page 14: Dr. E. J. de Bruin - Stichting WKKstichtingwkk.nl/images/Ed-de-bruin-KP_21april2017_pdf.pdfDe Bruin et al. (2015), Sleep, 38 (12), 1913-1926 mood fully mediated by sleep anxiety fully](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022063002/5f2c86d869400d690e589aed/html5/thumbnails/14.jpg)
Verlate slaapfase Insomnia
Slaapt iemand lang uit (wordt echt niet even wakker) Slaapt in vakanties e.d. prima (Eigen ritme aanhouden) Slaapkwaliteit is prima (geen problemen met doorslapen) Dan verlate slaapfase (syndroom) (DLMO)
![Page 15: Dr. E. J. de Bruin - Stichting WKKstichtingwkk.nl/images/Ed-de-bruin-KP_21april2017_pdf.pdfDe Bruin et al. (2015), Sleep, 38 (12), 1913-1926 mood fully mediated by sleep anxiety fully](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022063002/5f2c86d869400d690e589aed/html5/thumbnails/15.jpg)
Meten van slaap Vragenlijsten (screening, 1e indruk, bv. SRSQ) Klinisch interview (gezins- en ontwikkelingsanamnese) Sleep logs (slaapdagboekjes) Actigrafie Polysomnografie (PSG) – gouden standaard
![Page 16: Dr. E. J. de Bruin - Stichting WKKstichtingwkk.nl/images/Ed-de-bruin-KP_21april2017_pdf.pdfDe Bruin et al. (2015), Sleep, 38 (12), 1913-1926 mood fully mediated by sleep anxiety fully](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022063002/5f2c86d869400d690e589aed/html5/thumbnails/16.jpg)
Sleep log
Slaappatroon over langere periode Verschillen door de week/in het weekend
Actigrafie
![Page 17: Dr. E. J. de Bruin - Stichting WKKstichtingwkk.nl/images/Ed-de-bruin-KP_21april2017_pdf.pdfDe Bruin et al. (2015), Sleep, 38 (12), 1913-1926 mood fully mediated by sleep anxiety fully](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022063002/5f2c86d869400d690e589aed/html5/thumbnails/17.jpg)
• SOL: Sleep Onset Latency
• WASO: Wake After Sleep Onset
• EMA: Early Morning Awakening
• TST: Total Sleep Time
• TIB: Time in Bed
• SE: Sleep Efficiency
= TST = TIB
100 = SE *
![Page 18: Dr. E. J. de Bruin - Stichting WKKstichtingwkk.nl/images/Ed-de-bruin-KP_21april2017_pdf.pdfDe Bruin et al. (2015), Sleep, 38 (12), 1913-1926 mood fully mediated by sleep anxiety fully](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022063002/5f2c86d869400d690e589aed/html5/thumbnails/18.jpg)
Polysomnografie (PSG)
Zuurstofverzadiging vh bloed
Ademhaling
EEG, EOG & EMG
ECG
Nasale en orale luchtstroom
![Page 19: Dr. E. J. de Bruin - Stichting WKKstichtingwkk.nl/images/Ed-de-bruin-KP_21april2017_pdf.pdfDe Bruin et al. (2015), Sleep, 38 (12), 1913-1926 mood fully mediated by sleep anxiety fully](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022063002/5f2c86d869400d690e589aed/html5/thumbnails/19.jpg)
Verlate slaapfase Insomnia
Slaapt iemand lang uit (wordt echt niet even wakker) Slaapt in vakanties e.d. prima (Eigen ritme aanhouden) Slaapkwaliteit is prima (geen klachten als iemand slaapt Dan verlaat slaapfase (syndroom)
Wat waren ook alweer de kenmerken van insomnia en verlate slaapfase?
Moeite met inslapen, door-slapen, te vroeg wakker worden, Terwijl er wel genoeg gelegenheid is om te slapen Niet veroorzaakt door andere stn, drugs, medicatie e.d. Minstens 3 x per week, 3 maanden, Met ernstige gevolgen dagelijks functioneren,
Slaaptijden hardnekkig later dan gewenst Slaaptijden wel consistent Extreme moeite om op gewenste tijdstip wakker te worden Geen problemen met de kwaliteit van de slaap Onmogelijkheid om ‘normaal’ slaapritme aan te houden
![Page 20: Dr. E. J. de Bruin - Stichting WKKstichtingwkk.nl/images/Ed-de-bruin-KP_21april2017_pdf.pdfDe Bruin et al. (2015), Sleep, 38 (12), 1913-1926 mood fully mediated by sleep anxiety fully](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022063002/5f2c86d869400d690e589aed/html5/thumbnails/20.jpg)
Cognitieve gedragstherapie (CBTI)
Technieken: Slaaphygiëne/psycho-educatie Stress-reductie en relaxatie Cognitieve therapie Stimulus controle Restrictie van tijd in bed
![Page 21: Dr. E. J. de Bruin - Stichting WKKstichtingwkk.nl/images/Ed-de-bruin-KP_21april2017_pdf.pdfDe Bruin et al. (2015), Sleep, 38 (12), 1913-1926 mood fully mediated by sleep anxiety fully](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022063002/5f2c86d869400d690e589aed/html5/thumbnails/21.jpg)
SlimSlapen – CBTI Groeps- en internetbehandeling voor insomnia bij adolescenten
![Page 22: Dr. E. J. de Bruin - Stichting WKKstichtingwkk.nl/images/Ed-de-bruin-KP_21april2017_pdf.pdfDe Bruin et al. (2015), Sleep, 38 (12), 1913-1926 mood fully mediated by sleep anxiety fully](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022063002/5f2c86d869400d690e589aed/html5/thumbnails/22.jpg)
Verlate slaapfase: behandeling
Verschuiven circadiane ritme door: Slaaphygiëne Melatoninetabletten
Lichttherapie Dosering en timing belangrijk!
![Page 23: Dr. E. J. de Bruin - Stichting WKKstichtingwkk.nl/images/Ed-de-bruin-KP_21april2017_pdf.pdfDe Bruin et al. (2015), Sleep, 38 (12), 1913-1926 mood fully mediated by sleep anxiety fully](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022063002/5f2c86d869400d690e589aed/html5/thumbnails/23.jpg)
Verlaat slaapfase syndroom
![Page 24: Dr. E. J. de Bruin - Stichting WKKstichtingwkk.nl/images/Ed-de-bruin-KP_21april2017_pdf.pdfDe Bruin et al. (2015), Sleep, 38 (12), 1913-1926 mood fully mediated by sleep anxiety fully](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022063002/5f2c86d869400d690e589aed/html5/thumbnails/24.jpg)
Slaaphygiëne • “The conditions and practices that promote continuous and
effective sleep”1
• Essentieel bij elke slaapbehandeling
1 American Academy of Sleep Medicine, 2001
![Page 25: Dr. E. J. de Bruin - Stichting WKKstichtingwkk.nl/images/Ed-de-bruin-KP_21april2017_pdf.pdfDe Bruin et al. (2015), Sleep, 38 (12), 1913-1926 mood fully mediated by sleep anxiety fully](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022063002/5f2c86d869400d690e589aed/html5/thumbnails/25.jpg)
Slaaphygiëne • “The conditions and practices that promote continuous and
effective sleep”1
• Essentieel bij elke slaapbehandeling
• Omstandigheden en Gedrag
1 American Academy of Sleep Medicine, 2001
![Page 26: Dr. E. J. de Bruin - Stichting WKKstichtingwkk.nl/images/Ed-de-bruin-KP_21april2017_pdf.pdfDe Bruin et al. (2015), Sleep, 38 (12), 1913-1926 mood fully mediated by sleep anxiety fully](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022063002/5f2c86d869400d690e589aed/html5/thumbnails/26.jpg)
Onderdelen goede slaaphygiëne • Regelmatige bedtijden (niet uitslapen!) • Bed niet gebruiken voor andere activiteiten • Oppassen met (teveel) eten en drinken vlak voor het slapen
(cafeïne, alcohol, NB energydrinks)
• Voldoende lichaamsbeweging overdag, niet vlak voor het slapen
• Rustgevende activiteiten voor het slapen gaan • Niet te veel licht (ook niet van beeldschermen,
smartphone) • Kamer donker en niet te warm
![Page 27: Dr. E. J. de Bruin - Stichting WKKstichtingwkk.nl/images/Ed-de-bruin-KP_21april2017_pdf.pdfDe Bruin et al. (2015), Sleep, 38 (12), 1913-1926 mood fully mediated by sleep anxiety fully](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022063002/5f2c86d869400d690e589aed/html5/thumbnails/27.jpg)
Restrictie tijd in bed Terugbrengen van de Time in Bed (TIB) tot de daadwerkelijke slaaptijd (TST)
TIB = 10,5 uur TST = 6,5 uur Slaapefficiëntie = 62%
Nieuwe bedtijden Naar bed: 23:45 uur Opstaan: 06:15
![Page 28: Dr. E. J. de Bruin - Stichting WKKstichtingwkk.nl/images/Ed-de-bruin-KP_21april2017_pdf.pdfDe Bruin et al. (2015), Sleep, 38 (12), 1913-1926 mood fully mediated by sleep anxiety fully](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022063002/5f2c86d869400d690e589aed/html5/thumbnails/28.jpg)
Oefening Hoe laat ging je naar bed 23:00
Hoe laat deed je het licht uit (om te gaan slapen) 23:30
Hoe lang duurde het voor je in slaap viel 01:00
Hoe lang ben je in totaal wakker geweest ‘s nachts 00:30
Hoe laat werd je voor het laatst wakker 07:00
Hoe laat ben je opgestaan 08:30
TIB = 09:00, TST = (09:00 – 01:00 – 00:30 – 1:30 =) 06:00, SE = 67%
![Page 29: Dr. E. J. de Bruin - Stichting WKKstichtingwkk.nl/images/Ed-de-bruin-KP_21april2017_pdf.pdfDe Bruin et al. (2015), Sleep, 38 (12), 1913-1926 mood fully mediated by sleep anxiety fully](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022063002/5f2c86d869400d690e589aed/html5/thumbnails/29.jpg)
Oefening Hoe laat ging je naar bed 23:00
Hoe laat deed je het licht uit (om te gaan slapen) 23:30
Hoe lang duurde het voor je in slaap viel 01:00
Hoe lang ben je in totaal wakker geweest ‘s nachts 00:30
Hoe laat werd je voor het laatst wakker 07:00
Hoe laat ben je opgestaan 08:30
TIB = 09:00, TST = (09:00 – 01:00 – 00:30 – 1:30 =) 06:00, SE = 67%
Herhaal deze registratie een week en bereken je gemiddelde slaapefficiëntie.
Als die lager is dan 85% kun je de bedtijd verminderen.
Houd de bedtijden regelmatig – niet meer dan een uur verschuiven.
Synchroniceer de bedtijden met verplichtingen overdag.
Slaapraam stapsgewijs uitbreiden met ± 15min. wanneer SE = 85%
![Page 30: Dr. E. J. de Bruin - Stichting WKKstichtingwkk.nl/images/Ed-de-bruin-KP_21april2017_pdf.pdfDe Bruin et al. (2015), Sleep, 38 (12), 1913-1926 mood fully mediated by sleep anxiety fully](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022063002/5f2c86d869400d690e589aed/html5/thumbnails/30.jpg)
Doelen Enig inzicht in slaapregulatie
Hoe insomnia en verlate
slaapfase te herkennen
Een methode om insomnia te behandelen
Slaap in de adolescentie
Restrictie tijd in bed
![Page 31: Dr. E. J. de Bruin - Stichting WKKstichtingwkk.nl/images/Ed-de-bruin-KP_21april2017_pdf.pdfDe Bruin et al. (2015), Sleep, 38 (12), 1913-1926 mood fully mediated by sleep anxiety fully](https://reader035.vdocuments.mx/reader035/viewer/2022063002/5f2c86d869400d690e589aed/html5/thumbnails/31.jpg)
Bedankt voor jullie aandacht!
De Bruin, E.J., Waterman, D., & Meijer, A.M. (2013). SlimSlapen: cognitieve gedragstherapie voor insomnia (CGT-i) bij adolescenten. In Breat & Bögels, Protocollaire behandelingen voor kinderen en adolescenten met psychische klachten, deel 2, Boom, Amsterdam.
Ingrid Verbeek en Merijn vd Laar Verbeter je slaap (2014). Uitgever: Bohn Stafleu van Loghum ISBN 9789036805988
www.ncj.nl Richtlijn
www.kindenslaap.com - werkgroep