dèpi tan a mérendyen jik jòdijou · 2011. 10. 7. · tanbou sé baz a mizik a sé mérendyen-la....
TRANSCRIPT
-
Dèpi tan a Mérendyen jik jòdijou
Simenn kréyòl andidan lékòl
Dèpi tan a Mérendyen jik jòdijou
-
Pawòl douvan
Mizik: éritaj, liyannaj, migannaj
- Mizik an nou sé éritaj a listwa an nou , sé ERITAJ a sa
Lafrik, Léwòp, Lézamérik pòté ban nou.
- Mizik an nou sé liyannaj an diféran larèl èvè tout lilètLakarayib, èvè Lafwans, é èvè LézamérikLakarayib, èvè Lafwans, é èvè Lézamérik
- Mizik an nou toujou fèt èvè MIGANNAJ, dèpi tan agwoka jis jòdila.
PRANGAD !
Mi déotwa dékatman asi Mizik o péyi. Men fò toujou sonjé : menmsi nou éséyé suiv fil a listwa, antout tan, ni bon-enpé istil mizik ki toujou rantré adan vivasyon a moun an péyi-la ( kontèl jaz, mizikklasik, mizik a zendyen é dòt ankò…).
O.MIRVAL : CP LVRAvec la collaboration de C. ANTOINE –EDOUARD et M-C BUFFON : CP EDUCATION MUSICALE
-
Tanbou sé baz a mizik a sé Mérendyen-la.
Yo ka kriyé’ y : Mayohuacan. Ou tini dòt
lenstriman osi adan misik a pèp
Mérendyen : flit , sanblaj a kalbas
( sonnailles)…
1/ An doukou a Mérendyen.
Mizik a Mérendyen té
« Toutes ces réjouissances sont accompagnées de gaillardises. Les uns jouent de la flûte. Les autres chantent et ils forment une espèce de musique qui leur est douce à leur goût. Les vieilles qui ne chantent jamais à moins qu’elles ne soient saoules, tiennent la basse avec une voix enrouée, et les jeunes tiennent le dessus avec un ton éclatant. Il
On mayohuacan a pèp ki ka rété« Basen Lorénòk » Foto sòti adan: Google Images
On kòn- a- lanbiFoto sòti adan: Google Images
Mizik a Mérendyen té
ka woulé an tout
sérémoni : pou fè
lagyè, men osi adan
tout kad lavi a touléjou.
jeunes tiennent le dessus avec un ton éclatant. Il y a une fille qui tient une calebasse pleine de petites pierres avec laquelle elle fait un peu de bruit s’accordant avec tous les autres ».SòtiSòtiSòtiSòti adanadanadanadan «««« Nouveau voyage aux Nouveau voyage aux Nouveau voyage aux Nouveau voyage aux islesislesislesisles de de de de l’Amériquel’Amériquel’Amériquel’Amérique »,»,»,», "Mémoires des nouveaux voyages faits aux Isles françoises de l'Amérique" Père Père Père Père Labat, 1722Labat, 1722Labat, 1722Labat, 1722
-
2/ Mizik alantou a ka dèpi 17yèm syèk. Sé on mizik pou bokanté, pou fété, men osi pou ba’y rannman adan travay .
Ka é Gwoka sé on éritaj a tanbou Lafrik. Sé on bèl lègzanp a migannaj.
-Dèpi prèmyé tan a lèsklavaj, nèg a diférannasyon Lafrik toujou té ka jwé tanbou échanté pou bokanté, pou fété, men osi pou
Mizik ki ja près disparèt :
-Dans a lit: sové- vayan, bènaden émayolè-Balansé ( ki ka sanm padjenbèl).
chanté pou bokanté, pou fété, men osi pouba yo kè é rannman adan travay .- Ni déotwa ritm ( kontèl padjenbèl é graj )ki sé rézilta a migannaj a diféran kalitémizik
Zimaj sòti adan: Archives Départementales Lèspas é tan a gwoka sé :
- swaré léwoz ( ou koudtanbou).- an véyé ( véyé boukousou)
- Men osi tan a kannaval, a chanté nwèl
-
Prèmyé tanbou kisèvi sé tanbou an bwa
Non a chantè : Chaben , Robè Loyson ,Anzala, Man Soso,GiConquète é plen dòt ankò…
Non a gran mèttanbouyé: Vélo, Kristen Aigle, AnriDélos, Blancus é plen dòt
ankò…
Foto sòti adan: Archives départementales
klé
kòd
zanno
zoban
bouko
sèk
po
sèvi sé tanbou an bwafouyé . Bouko( tonneau) vin aprè
Foto privé
Sèt ritm fondal a Gwoka é lèspri a yo: -Toumblack( jwa é lanmou).-Graj (travay) -Woulé(travay)-Léwòz: (konba, men osi tristès)-Kaladja (doulè, lapenn…)-Menndé (fèt, kannaval ,bòdé…)-Padjenbèl(jwa é anvi a libèté…)
Foto sòti adan: Archives départementales
Foto sòti adan: Archives départementales
-
3/ Bout a 18yèm é 19yèm syèk : migannaj an tout larèl
Zimaj sòti adan: Musiques et musiciens de laGuadeloupe,Le chant de Karukéra, Alex etFrançois Uri,
Mizik a Lézanti ka koumansé pran balan èvè tout sa Léwòp ka pòté. Zansèt a kadri ( la Contredanse) ka touvé’y lanmòd Léwòp . Lèwvwè i rivé Gwadloup, i ka vin miganné èvè dòt lenstriman : tanboudibas , siyak é chacha.Sé an moman -lasa,i ka vin kadri Gwadloup. Migannaj- lasa ka kontinyé toulongalé a 19e s. Sé konsa ou ka tandévals, pòlka é mazouk ka jwé adan bal a moun
Moulinet des Dames
Tini diféran kalité kadri: -Kadri o komandman ( Granntè)-Kadri san komandman ( Bastè)-Kadri a Lanciers( Sentann)
On dansè zendyen Fòdfwans. Foto sòti adan «Fonds de cartespostales anciennes» anlè nichtwèl- la, Antanlontan .com
Adan kadri ou ka touvékat » figi » : pantalon, lété, lapoul, pastorèl. Yo tout ka koumansé èvè on antré é ka bout èvè on final. Tanboudibas, foto sòti adan
« Instruments de musique » traditionnelle, BPCRM
vals, pòlka é mazouk ka jwé adan bal a moungwokyap.
-
�4/ Bèl doukou a bigin : lézanné 30 jis lézanné 60
Roger Fanfant, Foto sòti anlè nichtwèl a Lameca
Plizyè tan an listwaa bigin :
-Alantou a lanné1930. Onlo lòwkès é mèt a bigin ka jwémizik – lasa lòtbò, é i ka vin lanmòdtoubònman koté
Félix ValvertFoto sòti anlè nichtwèl a Lameca
Foto sòti anlè nichtwèl a Lameca
Dansèz a bigin, « l ‘exposition coloniale de 1937 »Foto sòti adan: anlè nichtwèl a Lameca
toubònman kotéParis ( FéliksValvert, RogéFanfant…)
- Pasé lanné 1940. Bigin – la ka pran on dòt koulè. I ka rivé miganné èvè mizikjaz é èvè dòt mizik(Al Lirvat, EdwaBenoît…)
Dòt non a mèt a bigin:Al Lirvat, Alèksan Stellio, Wobè Mavounzy, Emilyen Antile, Moun de Rivel, Barèl Coppet, Jéra La Viny, Awman Siobud
Plizyè bigin : Bigin Wabap,Kalengé, bigin jaz…
-
5/ Lézanné 50 a 70 : liyannaj é migannaj-Sé doukou a bèl konpozisyon é sérénad èvè dé gran chantè kon : Manyéla Pioche, Kazimi Létang, Pòl Blamar, Danyèl Forestal, Wobè Sarkis …-Sé osi doukou a Gwoka modèn ka mèt a tè èvè Jéra Lockel,Kafé…
Sé doukou a onlo mizik a Lakarayib ka rantré o péyi: Konpa ka woulé toubònman . Mizik a lòwkès Ayiti ka sonné an tout bal: Tabou Combo, Skah Shah, Coupé Cloué, Magnuman tout bal: Tabou Combo, Skah Shah, Coupé Cloué, MagnumBand….Sé osi doukou a Kadans –lipso a Ladominik èvè Les Grammacks,Exile One èvè Djèf Joseph, Gòrdòn Anderson …Moun ka kouté onlo mizik a tout banzil Lakarayib: - Merengue ki sòti Saint Domingue-Calypso é soca Trinidad èvè Mighty Sparrow….-Ska é apré Reggae a Lajamayik èvè Bòb Marley, Jimi Cliff, P.Tosh… -Mizik Kiba ( cha-cha-cha, rumba, songo…) é plita rivé a Salsa èvè Fania All Stars, Sélia Cruz, Ismaèl Miranda …..
Tini mizik entèwnasyonalTwist, Disco, Slow , mizik, Tango, Rytm and Blues, Soul Music , Rock n’Roll, ….
Pòl Blamar é Lacides , foto ki sòtianlè nichtwèl- la anlè Google Images
-
5/ Lézanné 50 a 70 : liyannaj é migannaj
-Òwkès Gwadloup ka miganné èvè mizik Ayisyenmen osi èvè tout sé miziklasa. Jenn mizisyen a Maxel’s, Vikings, Rapaces, Tipical Combo, Super Combo ka ba’y bal an tout péyi-la…
Les Rapaces
Foto sòti anlè nichtwèl a Lameca
Les Vikings
Non a mizisyen é chantèG. Jacquet, H. Léauva, P.E
Décimus,F. Marshall, J. Bracmort é dòt ankò…Koté moun ka dansé mizik
bal gran moun, bal Titàn, bal a asosiyasyon é mizi an mizi
an bwatdènui
an tout péyi-la…
-Tèknik, pwodiksyon é distribisyon ka rantréadan mizik : AnriDebs, Rémon Célini.
Foto sòti adan «Musiques populaires de Guadeloupe , De la biguine au zouk, 1940- 1980,Edouard Benoit, ORPG, AGETL »
-
6/ Lézanné 80 é 90 : Woyé monté a Zouk Alantou a lézanné katrèven, Pyè –Edwa Décimus é Frédi Marshall ka lagyéon son nèf . Sé Zouk! Zouk , sé on bèl lègzanp a migannaj a konpa , kadans, soka, menndé… Mizik –lasa ka pran balan a‘y èvè Kassav ki ka fè’y vwayajé an tout péyi. Mi bèl lègzanp a liyannaj ki adan krèy moun - lasa èvè moun a péyiMawtinik (Joslin Béroard, Janfilip Marthély,Janklòd Naimro…), péyiGwadloup( Patrik St Eloi, lé frè Décimus é Jakòb Desvarieux… ) moun Lafrik ( èvè Douglas M’Bida)… Lézanné katrèvendis : Evè élèktronik é enfòwmatik pwodiksyon a mizik ka pran on Lézanné katrèvendis : Evè élèktronik é enfòwmatik pwodiksyon a mizik ka pran on dòt balan. Plizanplis moun ka rantré an mizik: gwoup ka fèt é ka défèt.
Men zouk a lézanné 80 , sé té osi : Zouk Machine , Chiktay, Jil Floro, Tanya Saint Val, Jakd’Arbaud…
Foto sòti anlè nichtwèl – la : Google images: konsèw a Kassav an 1989 o Zénith
liyannaj té ka fèt tou natirèlmanAntrè awtis a dòt gwoup a péyi fwansé Lakarayib èvè : Edit Lefel, Toni Chasseur, Michèl Alibo, Ari Diboula, SilviànCédia.…
Diféran kalité zouk a lézanné 80Zouk béton, zouk chiré, zouk lòv
-
7 / Dèpi on dizenn lanné…
On tchyolé mizik ka viv an péyi – la. Diféran kalitézouk( Zouk Rn’b, Zouk Love…) , « konpa nouvo », Mizik akoustik, Kako Mizik, Dance Hall… .
Kifè, alèkilé, nou pé di nou ka rivé tini on bèl tablo a tout mizik o péyi . Migannaj – la ka fèt é ka kontinyé fèt ( èvèmizik antanlontan, mizik lòtbò, mizik jenn moun ka plipliskouté …)
-
Référans•Les instruments de musique traditionnelle, Conseil Régional de la Martinique, Centre d’Études régional Antilles-Guyane ,1989 .•Dyadyéé : Jocelyn Gabali ,Créapub ,2004•Musiques et musiciens de la Guadeloupe,Le chant de Karukéra, Alex et François Uri, Région Guadeloupe,1991.•A la rèpriz, Dominique Cyrille, Une étude des quadrilles de Guadeloupe , édition Nestor,2009.Guadeloupe , édition Nestor,2009.• Musiques populaires de Guadeloupe , De la biguine au zouk, 1940- 1980, Edouard Benoit, ORPG, AGETL,1990.•Sites internet : Lameca, Antanlontan.com
Gran mèsiDirection Départementale des Archives de Gourbeyre - Service
éducatif , CRDP , Lameca( Médiathèque Caraïbe)