OKRUGLI STO: KLJUČNE EKONOMSKE I PRAVNE PRETPOSTAVKE ZA USPEŠNO FUNKCIONISANJE ROBNIH BERZI U SUSRET ZAKONU O PRODUKTNIM BERZAMA
Produktna berza Novi Sad – model organizovanja robnog berzanskog tržišta
Žarko Galetin, direktor Produktne berze Novi Sad
PRODUKTNA BERZA NOVI SAD
• Istorijat – 1959. godine u zgradidanašnje Matice srpske
• Danas – berza koja to nije• Motivi osnivanja – zašto baš u Novom
Sadu? ( spontanost osnivanja)• Organizacija
1. Sektor trgovine2. Sektor finansija3. Opšta služba4. Info - služba
• Kadrovska struktura• Izvori finansiranja• Listing• Organizacija trgovine• Članstvo
Promet za period 1999-2010. sa intervencijama
Godina Promet u t Broj ugovora
1999. 47.900 757
2000. 36.700 811
2001. 34.800 884
2002. 64.600 925
2003. 78.000 1.000
2004. 81.400 1.186
2005. 85.600 884
2006. 104.407 954
2007. 129.165 1.384
2008. 225.716 2.412
2009. 321.013 3.364
2010. 664.760 2.862
RAZVOJ SISTEMA TRGOVANJA NA“PRODUKTNOJ BERZI”
Od nastanka do 2002. godine
Karakteristike sistema:
• trgovina agencijskog tipa svakog radnog dana
• nepostojanje zvaničnog listinga roba kojima se trguje
• usmeno ugovaranje kotacija sa potencijalnim kupcimaodnosno prodavcima
• nizak nivo standardizacije trgovine
• izdavanje zaključnica tek nakon komercijalne realizacijeugovorenih poslova
Od 2002. godine do danas
Uočavanje nedostataka starog sistema:• nizak stepen standardizacije ugrožava sigurnost trgovanja• usmeno davanje naloga (kotacija) ugrožava sigurnost
trgovanja• rad brokera po kancelarijama nije transparentan• obzirom da se zaključnice izdaju tek nakon okončanja
komercijalnog dela posla (nakon isporuke robe), objavljenecene nisu aktuelne i realne u odnosu na tržišno stanje
Uvažavanje prednosti starog sistema:• relativno veliki broj učesnika u trgovini• poverenje među učesnicima i brokerima• iskustvo brokera berze
Osnovne karakteristike novog sistema trgovanja nakon 2002. godine:
1. Kontinuirana trgovina
2. Posrednička uloga berze u transakcijama
3. Promptna trgovina
4. Listing proizvoda
5. Članstvo
6. Elektronsko uparivanje limit naloga
7. Sistem internih brokera
Procedura prijema u kotaciju
-”limit” nalozi
-slanje naloga putem faxa
-formalna provera naloga
-suštinska provera naloga
-odluka o eventualnom kliringu
Elektronsko uparivanje naloga
-originalan softver Berze
-provera kriterijuma uparivanja
-izdavanje Potvrde kupovine i prodaje
-slanje Potvrda faxom
-objavljivanje cene
Kotacija primljenih naloga
-unos u računarski sistem
-objavljivanje na monitorima
-objavljivanje na sajtu
Komercijalni deo realizacije berzanskog posla i arbitraža
-arbitražna komisija
-primena kaznenih odredbi
ELEKTRONSKI SISTEM UPARIVANJA “LIMIT” NALOGA
PREDNOSTI POSTOJEDEGSISTEMA TRGOVANJA:
Povedan stepen sigurnosti učesnika u berzanskoj trgovini
Standardizacija u skladu sa okruženjem
Efikasnost berzanske trgovine Transparentnost trgovine i
cena Povedanje broja članova i
obima prometa
NEDOSTACI POSTOJEDEG SISTEMA:
OSNOVNI UZROK: Nepostojanje relevantne zakonske regulative i nizak stepen razvijenosti privrednog okruženja
promet se ne odvija preko kliringa Berze – nepostojanje sistemske zaštite integriteta tržišta
nije postignut dovoljan stepen standardizacije trgovanja
nema organizovane terminske trgovine, koja predstavlja smisao organizovanja robno-berzanskog tržišta
INFORMATIVNI ASPEKT POSLOVANJA PRODUKTNE BERZE
Skuplji kukuruz
INFORMACIJE – PRODUKTNA BERZA
• VRSTE INFORMACIJA1. Informacije o visini zaključenih cena robe listirane na berzi sa datumom i vremenom zaključenja
posla za prethodnu nedelju2. Informacija o nedeljnom obimu prometa3. Nedeljni pregled ponuđene, a neprodate listirane robe4. Komentar trenda cena za najvažnije robe5. Mesečni pregled i struktura prometa za najfrekventnije robe6. Nedeljni pregled svetskih cena najvažnijih roba
• Šta je to što sa našeg tržišnog prostora izdvaja informaciju koja se dobija sa PRODUKTNE BERZE ?
• INFORMATIVNI MEDIJI1. Berzanski informator2. WEB stranica3. Dostavljanje pismenih informacija o istorijskim cenama na Zahtev4. Telefonske informacije od strane Info službe5. Pisani i elektronski mediji – ukupan broj pojavljivanja u 2010. preko 1.400
NEOPHODNOST POBOLJŠANJA ZAKONSKE, INSTITUCIONALNE I TEHNIČKE INFRASTRUKTURE
1. Doneti Zakon o robnim berzama2. Implementacija Zakona o javnim skladištima 3. Dosledna primena antimonopolskog zakona4. Poboljšati tehničku infrastrukturu skladišnih kapaciteta5. Inovirati sistem zadrugarstva6. Primenljivost standarda
