Transcript
Page 1: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

VÜCUDUMUZ BİLMECESİNİ ÇÖZELİMBesinler ve ÖzellikleriBesinlerin SindirimiVücudumuzda Boşaltım

Page 2: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

1. BÖLÜM: BESİNLER VE ÖZELLİKLERİ

Neden Besleniriz?• Canlılar yaşamlarının her döneminde belirli

faaliyetlerini gerçekleştirebilmek için enerjiye ihtiyaç duyarlar. Bu enerji ihtiyaçlarını besinlerden karşılarlar. 

• Bu yüzden besinler, canlıların hayatında vazgeçilmez bir yere sahiptir. 

• Besin ihtiyaçları, bazen hayvansal gıdalardan bazen de bitkisel gıdalardan karşılanarak canlılığın devamlılığı için gereken enerji sağlanmış olur.

Page 3: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

Besinlerin İçerikleri ve Görevleri• Besinler içeriklerine göre; karbonhidratlar,

proteinler, yağlar, vitaminler, su ve mineraller şeklinde ayrılır. 

• Enerji ihtiyacını karşılamak amacıyla tüketilen besinler sadece enerji verici olmakla kalmayıp görevlerine göre; enerji verici, yapıcı-onarıcı ve düzenleyici şeklinde de ayrılabilirler. 

Page 4: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

• 1-KARBONHİDRATLAR• Vücudun, enerji ihtiyacını

karşılamak için kullandığı ilk besin grubudur. Bitkisel gıdalarda daha çok bulunur. 

• Buğday, pirinç, mısır, yulaf, patates gibi bitkiler bol miktarda karbonhidrat içerir. Tüketmiş olduğumuz ekmek, makarna, pilav gibi yiyecekler de karbonhidrat bakımından zengindir.

Page 5: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

• 2-PROTEİNLER• Yaşamsal faaliyetlerin

düzenlenmesinde, büyüyüp gelişmede ve yaraların iyileşmesinde rol oynayan proteinler vücut için vazgeçilmez bir besin çeşididir. Hem yapıya katıldığından hem de onarımda rol aldığından yapıcı-onarıcı 

besin grubudur. 

Page 6: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

•Hayvansal ve bitkisel gıdalarda; fasulye,nohut,mercimek, bezelye gibi baklagillerde; buğday, yulaf, çavdar, arpa gibi tahıllarda, kuru yemişlerde, et, balık ve süt ürünlerinde, yumurtada bol miktarda protein bulunur.

Page 7: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

• 3-YAĞLAR• Uzun süreli açlık durumlarında ve

karbonhidratların yetersiz kaldığı durumlarda vücut enerji ihtiyacını karşılamak için yağları kullanır. Yağlar, karbonhidratların fazlasının vücutta depo edilmesi ile kullanılmak üzere saklanır. 

• Hem ikincil enerji kaynağı hem de yalıtım görevi için kullanılan yağlar, hem bitkisel hem de hayvansal gıdalarda bulunur; ayçiçeği, mısır zeytin, yer fıstığı, susam ve soya bitkilerinin tohum ve meyvelerinde, badem, ceviz, fındık, kabak çekirdeği, tereyağ, kaymak, kuyruk yağı, balıkta bol miktarda yağ bulunur.

Page 8: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

• 4-VİTAMİNLER• Vücudumuzda düzenleyici görev yapan

vitaminler, sebze ve meyvelerde bol miktarda bulunur. Vücutta hastalıklara karşı direnç sağlar. Vitaminler, altı çeşittir; A, B, C, D, E, K

Page 9: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m
Page 10: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

• 5-SU ve MİNERALLER• Vücudumuzun %70'i sudan oluştuğundan, su

yaşam için vazgeçilmezdir. Vücutta gerçekleşen tüm yaşamsal faaliyetlerin gerçekleşmesi için uygun koşulları ve gerekli ortamı sağlar.

Page 11: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

• Su ve mineraller, vücutta düzenleyici olarak görev yapar. Yiyecek ve içeceklerle birlikte dışarıdan hazır olarak alınan mineraller, canlılık faaliyetleri için gerekli olan olayların gerçekleşmesinde düzenleyici etkide bulunur. Tükettiğimiz çoğu besinde, sebze ve meyvelerde bol miktarda su ve mineral bulunur. Ayrıca mineraller besinlerde bulunduğu gibi doğada kayaçlarda da bulunabilir.

Page 12: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

• Mineraller, dişlerin ve kemiklerin güçlenmesinde, kanın pıhtılaşmasında, kasların çalışmasında oldukça önemli bir rol oynar.

Page 13: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

• Besin Gruplarının Ayırt Edilmesi• Karbonhidrat için;• Bir besin maddesinde karbonhidrat varlığını

görmek için kullanılması gereken madde; İYOT ÇÖZELTİSİ (TENTÜRDİYOT)'dir.

• Besin maddesine birkaç damla iyot çözeltisi damlatılır. Besin maddesi üzerinde mavi-mor renk oluşursa karbonhidrat içerdiği anlaşılır.

Page 14: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

• Protein için;

• Bir besin maddesinde protein varlığını görmek için kullanılması gereken madde; NİTRİK ASİT ÇÖZELTİSİ'dir.

• Besin maddesine bir kaç damla nitrik asit damlatılır. Besin maddesi üzerinde sarı bir renk oluşursa protein içerdiği anlaşılır.

Page 15: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

• Yağ için;• Bir besin maddesinde yağ varlığını görmek

için, besin maddesi bir kağıda sürülür. Kağıtta parlak bir leke oluşursa yağ içeriyor demektir.

Page 16: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

• Dengeli ve Düzenli Beslenme 

• Her besinden vücudumuzun ihtiyacı kadar yeterli düzeyde almaya dengeli ve düzenli beslenme denir. Vücudumuzun her besin çeşidine ihtiyacı vardır. Ancak bu besinleri gereksinimden daha fazla tüketmek sağlığa zararlı olup bazı hastalıklara yol açabilir. 

• Obezite, şişmanlık gibi sağlık sorunları, dengeli ve düzenli beslenmemekten kaynaklanmaktadır.

Page 17: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

• Dengeli ve düzenli beslenme alışkanlığı için alınması gereken besinler ve miktarları şekildeki gibi bir piramitte gösterilebilir;

Page 18: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

• Bilinçli Tüketici Olalım• Besinleri alırken sağlığımıza zarar verecek

tüm koşullardan kaçınmalıyız. Bunun için dikkatli ve bilinçli birer tüketici olmalıyız. Dondurulmuş ve işlenmiş gıdaları tüketmemeye dikkat etmeliyiz.

• Bilinçli tüketici, bozuk ve son kullanma tarihi geçmiş ürünleri almayan, aldığı ürünlerin üzerinde TSE damgası bulunup bulunmamasına dikkat eden, tüketici olarak haklarını arayabilen ve başvuracağı kurum ve kuruluşları bilen tüketici demektir.

• Aldığımız ürünlerin üzerinde bulunan sembollerin anlamlarını bilmeliyiz.

Page 19: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m
Page 20: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

Sigara ve Alkolün Zararları• Sigaranın içerdiği birçok zararlı madde

duman ile vücuda girip akciğerlere zarar verir. 

Page 21: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

• Bu zehirli duman, zamanla akciğerlere yapışarak, akciğerin çalışmasını bozar ve işlev yapamamasına neden olur. Ayrıca bu zehirli maddeler kana karışarak sistemlere zarar verir. 

Page 22: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

• Alkol de sigara gibi sağlığa zararlı olan bir maddedir. Tüketilmesinin sonucunda el titremesi, görmede bozukluk, bilinçte bulanıklık, dikkat dağılması gibi etkilere sebep olsa da çok sık tüketilmesi halinde karaciğer gibi bazı organların çalışmasını bozup bazı sistem hastalıklarına neden olur.

• Sağlığımıza zararlı olan alkol ve sigara gibi kötü alışkanlıklardan uzak durulmalı, sağlığımıza dikkat etmeli ve çevremizdeki insanları da bu konuda uyarmalıyız.

Page 23: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

2. BÖLÜM: BESİNLERİN SİNDİRİMİ

• Besinlerin enerji ihtiyacımızı karşılamak için tüketildiğini öğrendik. Besinler vücuda nasıl alınır? 

• Besinlerin vücuda enerji verebilmesi için, en küçük parçalarına kadar ayrılıp kana karışması gerekmektedir. Besinlerin en küçük parçalarına ayrılmasına sindirim denir. Sindirim, sindirim sisteminde bulunan organlar yardımıyla gerçekleştirilir.

Page 24: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

• Sindirimde Görevli Yapı ve Organlar• Sindirim sistemimizi oluşturan organlar; ağız,

yutak, yemek borusu, mide, ince bağırsak, kalın bağırsaktır.

Page 25: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

Sindirim Organlarının GörevleriAğız• Sindirimin gerçeklemeye başladığı ilk

organdır. Besinler dişler yardımıyla küçük parçalara ayrılır. Tükürük yardımıyla da yumuşatılır. 

• Karbonhidratların sindirimi burada başlar. 

Page 26: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

• Yutak• Ağızdan gelen sindirilmeye başlanmış

besinleri yemek borusuna iletir. Yutkunmaya yarayan organdır, sindirim gerçekleşmez.

Page 27: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

• Yemek Borusu• Yutaktan gelen besinlerin, mideye iletilmesini

sağlar. Sadece mideye iletimi sağlar, sindirim gerçekleşmez.

Page 28: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

• Mide• Besinlerin toplandığı organdır. Midede

bulunan kasların kasılıp gevşemesi ile besinlerin sindirimine devam edilir. Ayrıca salgılanan özel sıvılar ile kimyasal sindirim de gerçekleşir. Proteinlerin sindirimi başlar.

Page 29: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

• İnce Bağırsak• Mideden gelen parçalanmış ve sindirime

uğramış bulamaç halindeki besinlerin sindiriminin tamamlandığı ve kana geçtiği organdır. Tüm besinlerin kimyasal sindirimi tamamlanır ve kana geçmeye hazır hale gelir. Oniki parmak bağırsağı denilen bölgeden kana geçişi başlar.

Page 30: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

• Kalın Bağırsak• İnce bağırsakta gelen sindirilmiş besin posası

içindeki su ve minerallerin emilmesini sağlayan organdır. 

Page 31: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

• Dişler ve Görevleri• Dişler, ağızda bulunan ve besinlerin küçük parçalara

ayrılmasını sağlayan yapılardır. Bu yüzden sindirime yardımcı olurlar.

• Görevleri ve şekilleri bakımından birbirlerinden farklılık gösterirler. Yapı ve görevlerine göre dişler; azı dişleri, köpek dişleri ve kesici dişler olarak üçe ayrılır. 18-22 yaşları arasında çıkan azı dişler ise yirmi yaş dişleri olarak adlandırılır.

Page 32: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

• Görevlerine göre dişlerimiz;

Page 33: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

3. BÖLÜM: VÜCUDUMUZDA BOŞALTIM

• Boşaltım Nedir?• Vücudumuzda gerçekleşen bazı

faaliyetlerden sonra biriken atik maddeler vücutta uzaklaştırılmak zorundadır. Bu atık maddelerin vücuttan atılış şekli sıvı şeklindedir. Vücuttan atılan bu sıvıya idrar denir.Oluşturulan idrarın vücuttan uzaklaştırılması olayına boşaltım denir. Boşaltımın gerçekleşmesini, boşaltım sistemi yapı ve organları sağlar.

Page 34: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

• Boşaltım Yapı ve Organları• Boşaltım sistemi yapı ve organları; böbrekler,

idrar kanalları (üreter), idrar torbası ve idrar borusu (üretra) 'dur. 

Page 35: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

• Böbrekler

• Boşaltım sistemimizin ana organıdır. Belimizin sağında ve solunda birer tanedir.Kandaki zararlı maddeleri süzerek ayırır ve idrar borusuna akıtır. Ayrıca kanın su ve tuz dengesini ayarlar. Kandaki diğer fazla maddeleri de ayırarak kanı dengeler.

• İdrar Kanalı (Üreter)

• Böbreğin kandan süzdüğü atık madde idrardır. İdrarı böbrekten idrar kesesine taşıyan bu yapıya üreter adı verilir.

Page 36: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

• İdrar Kesesi• Böbreklerde süzülen idrar, belirli bir miktar

oluncaya kadar idrar kesesinde toplanır. İdrar kesesi, kandan süzülen idrarın toplandığı ve bir sür bekletildiği yapıdır.

• İdrar Borusu (Üretra)• İdrar kesesinde toplanmış idrarın dışarı

atılmasını sağlayan kısa borudur.

Page 37: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

• Farklı Boşaltım Şekilleri ve Organlar

Page 38: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

Deri

• Vücuttaki fazla suyun ve tuzun terleme yoluyla atılmasını sağlar.

Akciğer

• Kandaki karbondioksit gazını solunum yoluyla dışarı verir.

Page 39: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

Karaciğer

•Proteinlerin sindirimi sonucu oluşan zehirli maddeyi, daha az zararlı olan üreye dönüştürür.

Kalın Bağırsak•Besin atıklarının dışkı olarak atılmasını sağlar.

Page 40: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

• Böbreklerin Sağlığına Dikkat Edelim• Boşaltım sisteminin sorunsuz ve sağlıklı bir

şekilde çalışabilmesi için böbreklerin sağlığına dikkat edilmelidir. Böbreklerin sağlıklı çalışması için;

• Vücut temizliğine dikkat edilmeli, bol bol banyo yapılmalıdır.

• Aşırı tuzlu ve baharatlı yiyeceklerin çok tüketilmesinden kaçınılmalıdır.

• Her gün en az 2 litre su içilmelidir.• Dengeli ve düzenli beslenmeye özen

gösterilmelidir.

Page 41: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

ÜNİTE KAVRAMLARI• 1) Besin: Canlıların enerji ihtiyaçlarını karşılamak için

tükettikleri maddedir.• 2) Sindirim: Besinlerin en küçük parçalarına ayrılarak kana

karışmasını sağlama işlemidir.• 3) Yutak: Ağızdan gelen parçalanmış besinleri yemek borusuna

ileten organ.• 4) Mide: Parçalanmış besinlerin sindirilmesi için toplandığı

yerdir.• 5) Dışkı: Kalın bağırsağın oluşturduğu sindirim atığıdır.• 6) Boşaltım: Vücutta oluşan zararlı maddelerin dışarı atılması

işlemidir.• 7) İdrar: Zararlı maddelerin kana geçmesini önlemek için dışarı

atılmak üzere oluşturulan sıvıdır.• 8)Böbrek: Kanın süzülmesini sağlayıp, idrarı oluşturan organdır.• 9)Üreter: Böbreğin oluşturduğu idrarı, idrar kesesine ulaştıran

yapıdır.• 10)Deri: Vücutta oluşan aşırı suyu ve tuzu terleme yoluyla atan

organdır.

Page 42: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

KAYNAKÇA• MEB Fen bilimleri ders kitabı (2015) – Ankara• MEB Fen bilimleri 1. kitap (2015) – Ankara• http://www.fenokulu.net/yeni/Fen-Konulari/Bol

um/5-Sinif-Fen-Bilimleri-Dersi/Vucudumuzun-Bilmecesini-Cozelim/

• http://vucudumuzbilmecesinicozelim.wikidot.com/

• http://selliogfenci.blogspot.com.tr/

Page 43: Vücudumuz Bi̇lmecesi̇ni̇ Çözeli̇m

ILETISIM

GAMZE ÖZÇELİK100613007 - Fen Bilgisi ÖğretmenliğiMarmara ÜniversitesiAtatürk Eğitim Fakültesi/İlköğretim Bölümü

[email protected]• http://vucudumuz-

bilmecesinicozelim.blogspot.com.tr/


Top Related