Voynich elyazmasý, içinde yazýlanlar henüz anlaþýlamamýþgizemli bir resimli kitap. Yaklaþýk 400 yýl kadar öncebilinmeyen bir yazar tarafýndan,bilinmeyen bir alfabeyle ve bugünedek anlaþýlamayan bir dildeyazýlmýþ.

VOYNICH ELYAZMASINEYÝN NESÝ?

oynich Elyazmasý üzerine 1912 yýlýnda gün ýþýðýnaçýkarýldýðýndan bu yana bir çok profesyonel veamatör kriptolog yoðun bir mesai harcadý. Bunlararasýnda Ýkinci Dünya Savaþý'nýn ünlü Amerikalý veÝngiliz þifre kýrýcýlarý da bulunuyor.

Ama bütün bu çabalara raðmen elyazmasýnýn tekbir kelimesi bile hala deþifre edilemedi. Bu

baþarýsýzlýklar dizisi Voynich Elyazmasýný tarihsel kriptoloji alanýndaepey ünlendirdi. Ama bir teoriye göre de kitap incelikli biraldatmacadan baþka bir þey deðil - rasgele sembollerin anlamsýzbir þekilde ardarda dizilmesinden oluþuyor…

Elyazmasý 1912 yýlýnda Polonya kökenli bir satýcýsý olan Wilfrid M.Voynich tarafýndan ele geçirilerek gün ýþýðýna çýkarýldý. Kitap bugünYale Üniversitesi Beinecke Nadir Kitaplar Kütüphanesi'ndebulunuyor. Kitabýn ilk týpký basýmý 2005'te yayýnlandý. Yapýlan incelemeler, kitabýn orijinalinin 272 sayfa olduðunugösteriyor. Ne var ki günümüze yalnýzca kitabýn 240 parþömensayfasý ulaþmýþ bulunuyor. Kitaba sonradan eklendiði anlaþýlansayfa numaralarý arasýndaki boþluklar, bu sayfalarýn, kitapVoynich'in eline geçmeden önce kayýp olduðuna iþaret ediyor.

Metin ve figür hatlarý için tüy kalem kullanýlmýþ ve figürler,muhtemelen sonraki bir tarihte biraz kabaca renklendirilmiþ.

V

**Elyazmasýnda bulunan resimler kitabýniçeriðine pek fazla ýþýk tutmuyor, ama buresimlerden kitabýn altý bölümdenoluþtuðunu çýkarsamak mümkün. Yalnýzcametinden oluþan son bölüm dýþýnda hemenher sayfa en az bir resim içeriyor. Buresimlerden hareketle kitabýn þubölümlerden oluþtuðu düþünülüyor:

Þifalý bitkilerbu bölümdeki her sayfada bir ve bazen deiki bitki yer alýyor. Bunlar zamanýn tipikþifalý otlarý. Bu çizimlerin bazý kýsýmlarý,eczacýlýk bölümünde görünen resimlerindaha büyük ve daha temiz kopyalarý.

AstronomiBu bölüm, bazýlarýnda güneþ, ay veyýldýzlarýn yer aldýðý dairesel diagramlariçeriyor. 12 diagramlýk bir dizi oniki burcungeleneksel sembollerini tasvir ediyor.Örneðin, Balýk burcu için iki balýk, Boðaburcu için bir boða ve Yay burcu için elindetatar yayý olan bir asker çizilmiþ. Hersembol tam olarak 30 küçük kadýnfigürüyle çevrelenmiþ. Çoðu çýplak olarakresmedilmiþ bu kadýnlarýn herbiri bireryýldýz tutuyor. Bu bölümün son iki sayfasý(Kova ve Oðlak burçlarý) eksik. Öte yandanKoç ve Boða burçlarý herbirinde onbeþeryýldýz bulunan dört çift diyagrama ayrýlmýþ.Bu diyagramlardan bazýlarý kitabýn enindenbüyük sayfalara yapýlýp içe doðrukatlanmýþ.

BiyolojiBu bölümde yoðun ve süreðen metninarasýna figürler serpiþtirilmiþ. Bu figürlerinçoðu, birbiriyle ince kanallarla birbirinebaðlanmýþ havuzlarda veya küvetlerdeyýkanan çýplak kadýnlardan oluþuyor vekadýnlardan bazýlarý açýk bir þekilde vücutorganlarý þeklinde resmedilmiþ.Kadýnlardan bazýlarý taç giyiyor.

Kitaptaki resimlerin özellikleri

KozmolojiBu bölümde ne olduðu belli olmayandairesel diagramlar bulunuyor. Bu bölümdeayný zamanda katlama sayfalar dabulunuyor. Bunlardan birinin eni altý sayfauzunluðunda ve üzerinde bir harita veya birdiagram var - birbirine "yollar"la baðlanmýþdokuz "ada", kaleler ve muhtemelen biryanardað çizilmiþ.

EczacýlýkBu bölümde kökler, yapraklar gibi bitkilerinbazý kýsýmlarýnýn birçok çizimleri; eczacýkavanozlarýna benzeyen ve marjinlerboyunca çizilmiþ nesneler ve az sayýdametin paragraflarý yer alýyor.

ReçetelerResimlenmemiþ olan bu son bölümde iseherbirinin baþýnda çiçeðe veya yýldýzabenzeyen iþaretler bulunan birçok kýsaparagraf bulunuyor.

Metin açýk bir þekilde soldan saða yazýlmýþve sað marjin hafifçe girintili-çýkýntýlýlý. Uzunbölümler paragraflara bölünmüþ. Belli birnoktalama yok. Duktus (yani yazýnýnyazýldýðý hýz, itina ve kývrýmsallýk, sankiyazýcý yazdýðý þeyi anlýyormuþçasýnayumuþak bir akýþa sahip. Elyazmasý, herbirkarakterin kaðýda geçirilmeden öncehesaplanmýþ olduðu izlenimini vermiyor.

Metin, birbirleri arasýnda küçük aralýklarbulunan 170 bin ayrý gliften veya harftenoluþuyor. Gliflerin çoðu bir ya da ili basitkalem vuruþuyla yazýlmýþ. Görünüþebakýlýrsa bütün metin boyunca 20-30gliften oluþan bir alfabe kullanýlmýþ. Amabunun yanýsýra metin boyunca sadece birya da iki kez kullanýlmýþ birkaç düzine

"tuhaf" karakter de var.

Daha geniþ boþluklar metni farklýuzunluklarda 35 bin "kelime"ye ayýrýyor.Bunlar görünüþe bakýlýrsa, kendince fonetikveya ortografik kurallara uyuyor. Bukurallara göre bazý karakterlerin her kelimeiçerisinde mutlaka yer almasý gerekir(örneðin, Türkçe'de sesli harfler böyledir);bazý karakterler asla bir diðeriyle birliktekullanýlmaz; bazý karakterler ikilenebilirkenbazýlarý da ikilenmeyebilir.

Elyazmasý metnin istatistik analizi doðaldillere benzer örüntüler ortaya koyuyor.Örneðin, kelime sýklýklarý Zipf'in yasasýnauyuyor ve kelime entropisi (kelime baþýnayaklaþýk 10 birim) Ýngilizce veya Latincemetinlerinkine benziyor. Bazý kelimeleryalnýzca belli bazý bölümlerde veya sadecebirkaç sayfada, diðerleri ise bütünelyazmasý boyunca geçiyor. Resimlereiliþtirilmiþ olan bin kadar "etiket"lerde isepek az tekrarlar sözkonusu. Þifalý bitkibölümünde, her sayfadaki ilk kelime sadeceo sayfada geçiyor ve bunun bitkinin adýolabileceði düþünülüyor.

Öte yandan, Voynich Elyazmasý'nýn "dili"bazý bakýmlardan Avrupa dillerindenoldukça farklý. Örneðin, on "harf"ten daha

uzun hiçbir kelimeye rastlanmýyor. Bununlabirlikte bir ya da iki harften oluþan çok azkelime var. Harflerin kelime içerisindedaðýlýmý da oldukça garip: Bazý karakterlersadece kelimenin baþýnda, bazýlarý sadecesonunda ve bazýlarý da her zaman ortadageçiyor. Bu Arapça'da rastlanan ama Roma,Yunan veya Kril alfabelerinde rastlanmayanbir düzenleniþ.

Görünüþe bakýlýrsa metin tipik Avrupadillerinden daha tekrarcý; ayný ortakkelimenin bir satýrda üç kez yer aldýðýdurumlar var. Sadece bir harfin deðiþtiðikelimeler de alýþýlmadýk bir sýksýklýklatekrarlanýyor.

Elyazmasýnda, Latin yazý düzeniyleyazýlmýþa benzeyen sadece birkaç kelimebulunuyor. Son sayfada epeyce deðiþtirilmiþLatin harfleriyle yazýlmýþ dört satýrlýk bir yazýyer alýyor. Bu yazýda sadece iki kelimekitapta kullanýlan ana alfabeyle yazýlmýþ.Harfler 15. yüzyýldaki Avrupa alfabelerinebenziyor, ama kelimeler hiçbir dilde biranlam ifade etmiyora benziyor. Aynýzamanda "astronomi" bölümünde Mart'tanAralýk'a kadar on ayýn isimlerinin Latinharfleriyle yazýldýðý bir dizi diagrambulunuyor. Bu yazýlar Fransa veya Ýberyarýmadasýnýn ortaçað dillerini andýrýyor.Ne var ki, bu Latin harfleriyle yazýlmýþ olanyazý parçalarýnýn orijinal metnin bir parçasýmý olduðu, yoksa sonradan mý metneeklendiði bilinmiyor.

Kitabýn Metin Özellikleri

Elyazmasýnýn tarihi hala soru iþaretleriyledolu, özellikle de yazýldýðý dönembakýmýndan. Elyazmasýnýn alfabesi bilinenherhangi bir yazýya benzemediði ve metinhala deþifre edilemediði için kitabýn yaþý veorijini hakkýndaki tek kullanýþlý delilresimler; özellikle de insan figürlerinin giysive saç stilleri ve diagramlarda görülen birçift kale. Bunlar tipik bir þekilde Avrupa'yaözgü ve bu delile dayanarak uzmanlarýnçoðu kitabýn 1450 ile 1520 yýllarý arasýndayazýlmýþ olduðunu söylüyor. Bu tahmindiðer ikincil ipuçlarýyla destekleniyor.Elyazmasýnýn en eski teyid edilmiþ sahibi17. yüzyýlýn baþlarýnda Prag'da yaþamýþGeorg Baresch isimli pek tanýnmayan birsimyacý. Yýllarca "kütüphanesinde gereksizyere yer tutan" bu "muamma" görünüþebakýlýrsa týpký bizim bugün olduðu gibi ozamanda Baresch'in kafasýný kurcalýyordu.Collegio Romano'da bir cizvit alimi olanAthanasius Kircher'in bir Koptik sözlükyayýnladýðýný ve Mýsýr hierogliflerini "deþifreettiðini" öðrenince, yazýdan örnek birkopyayý Roma'ya Kircher'e göndererekipuçlarý istedi. Kircher'e yazdýðý 1639 tarihlimektup, elyazmasýndan söz eden bugünekadar bulunmuþ en eski tarihli kayýt.

Kircher'in kitabý elde etmek istemesindenkonuyla ilgilendiði anlaþýlýyor. Ne var ki

Baresch kitabý vermeyi kabul etmedi. AmaBaresch'in ölümü üzerine elyazmasý osýrada Prag'daki Charles Üniversitesi'ninrektörü olan Jan Marek Marci'ye geçti. Oda kitabý hemen çok eski arkadaþý olanKircher'e gönderdi. Marci'nin 1666 tarihliönyazýsý hala elyazmasýna iliþik bulunuyor.

Sonraki 200 yýl boyunca kitaba ait herhangibir kayýda rastlanmýyor. Ama kitapmuhtemelen, Victor Emmanuel II'ninbirliklerinin þehri 1870'de ele geçirip PapalDevletleri ilhak etmesine kadar CollegioRomano'nun kütüphanesinde kaldý. YeniÝtalyan hükümeti Kilise'nin birçok malýna elkoydu ve bunlar arasýnda CollegioKütüphanesi de bulunuyordu. Ama buolmadan hemen önce Üniversitekütüphanesinde bulunan ve el koymadanmuaf tutulan birçok kitap alelaceleüniversitenin öðretim üyelerinin özelkütüphanelerine aktarýldý. Bu nedenledir ki,Voynich elyazmasý, o zamanlar Cizvittarikatýnýn baþý ve Üniversite'nin rektörüolan Petrus Beckx'in mührünü hala taþýyor.

Beckx'in "özel" kütüphanesi, 1866'daCizvitler tarafýndan satýn alýnan ve Romayakýnlarýndaki büyük bir kýr sarayý olan VillaMondragone'ye taþýndý. 1912'de, parasýkýntýsý çeken Collegio Romano

Marci'nin 1665'de Kircher'e gönderdiði mektup.Mektuba göre kitabýn yazarý Fransisken rahip veçokyönlü bilimadamý Roger Bacon'dý.

Kitabýn tarihi

kitaplarýndan bazýlarýný satmaya kararverdi. Wilfrid Voynich buradan 30elyazmasý satýn aldý ve bunlar arasýndasonradan kendi adý verilen elyazmasý dabulunuyordu. 1930'da öldüðündeelyazmasý, The Gadfly romanýnýn yazarýEthen Lilian Voynich'e geçti. O da 1960'daöldüðünde elyazmasýný yakýn arkadaþýAnne Nill'e býraktý. Anne Nill 1961 yýlýndakitabý bir diðer eski kitap satýcýsý Hans P.Kraus'a sattý. Bir alýcý bulamayan Krauselyazmasýný 1969 yýlýnda YaleÜniversitesi'ne baðýþladý.

Voynich Elyazmasýný gün ýþýðýna çýkaran ve onaadýný veren kiþi: Ethen Lilian Voynich

Sýrrý hala çözülememiþ bulunan bu kitabýkimin yazdýðý bilinmiyor. Ama elyazmasýnýnmuhtemel yazarý olarak bazý isimlergeçiyor. Bu isimlerden en ünlüleri þunlar:

Roger BaconMarci'nin 1665'de Kircher'e gönderdiðiönyazýda, merhum arkadaþý RaphaelMnishovsky'ye göre kitap Bohemya Kralý II.Rudolf (1552-1612) tarafýndan 600 düka'ya(bugünün parasýyla 31 bin dolar kadar)satýn alýnmýþtý. Mektuba göre, kitabýn yazarýFransisken rahip ve çokyönlü bilimadamýRoger Bacon'dý (1214-1294). Marci "bukonuda bir yorumda bulunmakistemediðini" söylese de Voynich bu iddiayýoldukça ciddiye aldý ve bunu teyid etmekiçin epey çaba harcadý. Onun bu kannati80 yýl boyunca çoðu deþifre giriþimlerinigüçlü bir þekilde etkiledi. Ne var ki, Voynichelyazmasýný inceleyen ve Bacon'ýnkitaplarýný bilen bilim adamlarý bu olasýlýðýkesin bir þekilde reddettiler.

Jacobus Sinapius1921 yýlýndan önce Voynich tarafýndanVoynich elyazmasýnýn birinci sayfasýndanalýnan bir fotostatik reprodüksiyon silinmiþolan soluk bir yazýnýn varlýðýný ortayaçýkardý. Kimyasallarýn yardýmýyla bu yazýda

"Jacobj a Tepenece" ismi okunabildi. BununLatince adýyla Jacobus Sinapius olarakbilinen Tepenecli Jakup Horcicky olduðudüþünüldü. Bitkisel týp uzmaný olan JacobusSinapius Rudolf II'nin özel hekimi botanikbahçelerinin bakýcýsýydý. Voynich ve ondansonra gelen birçok kiþi bu "imza"danJacobus'un kendisinin elyazmasýnýn yazarýolabileceðini düþündü. Ne var ki Jacobus'unimzasýnýn sonradan bir belgede bulunanimzayla uyuþmadýðý görüldü.

Birden çok yazarBir ABD Donanma kriptografý olan PrescottCurrier 1970'lerde elyazmasý üzerindeçalýþtýðýnda "Þifalý bitkiler" bölümünün farklýistatistiksel ve görünüþe göre farklýelyazýlarýna sahip iki kýsma ayrýlabileceðinigözlemledi. Buradan Voynich elyazmasýnýnayný alfabeyi kullanan iki yada daha fazlayazar tarafýndan kaleme alýnmýþ olduðusonucuna vardý. Ne var ki, daha sonrakiçalýþmalar bu sonucun doðru olmadýðýnýgösterdi. Kitabý inceleyen bir elyazýsýuzmaný bütün elyazmasýnýn sadece tek birel tarafýndan yazýldýðýný ortaya koydu. Buda, "Þifalý bitkiler" bölümündeki sözkonusufarklýlýðýn, yazýnýn basitçe iki geniþ zamanaralýðýnda yazýlmýþ olmasýndankaynaklanabileceðini gösteriyor.

Kitabýn yazarý kim?

Elyazmasýnýn günümüze kalan sayfalarýnýnverdiði genel izlenim, bunun bir bitkiselilaçlar hazýrlama kitabý olduðu veya ortaçaðya da erken modern dönem týbbýna iliþkinkonular içerdiði yönünde. Ne var kiresimlerin kafa karýþtýran ayrýntýlarý kitabýnkökenine, metninin içeriðine ve yazýlmaamacýna iliþkin bir çok teorinin ortayaatýlmasýna sebip olmuþ durumda.Bunlardan bazýlarý þöyle:

BitkilerKitabýn ilk bölümü hemen tümüyle bitkilerhakkýnda. Ama bitkileri tanýlama yolundakiçabalar büyük ölçüde baþarýsýz olmuþdurumda. Bu bitkiler ne gerçek bitkiörnekleriyle, ne de varolan bitkilerin stilizeçizimleriyle bir benzerlik taþýmýyor. Biriyabani menekþe ve diðeri de baldýrýkaraolmak üzere yalnýzca iki bitki belli birölçüde tanýlanabilmiþ durumda.Farmakolojik taslaklara uyan bitki resimleribunlarýn temiz kopyalarýymýþ gibigörünmekle birlikte, eksik kýsýmlar aykýrýgörünümde ayrýntýlarla tamamlanmýþ.Gerçekte bitkilerin çoðu bileþik bir görünümsergiliyor: örneðin, bir türün köklerinin birdiðerinin yapraklarýna baðlanmýþ olduðugörülebiliyor.

Simya"Biyoloji" bölümündeki havuzlar veyaborular simya ile bir iliþkiye iþaret ediyorolabilir. Ne var ki dönemin simya kitaplarýortak bir resim diline sahip; bu kitaplardasüreçler ve materyaller belli imgelerle(kartal, karakurbaðasý, mezarda bir adam,yatakta bir çift v.s.) ya da standart metinselsembollerle (ortasýnda haç olan bir dairev.s.) temsil ediliyor. Ve bunlarýn hiçbirineVoynich elyazmasýnda rastlanmýyor.

Kitabýn içeriðine iliþkin teoriler

Simyacýl bitki kitabýAntik þifalý bitkiler uzmaný olan SergioToresella Voynich elyazmasýnýn bir simyacýlbitki kitabý olabileceðini söylüyor. Bunagöre kitap þarlatan bir doktorunmüþterilerini etkilemek için hazýrladýðý vegerçekte olmayan bitkilerle süslediðidüzmece bir kitap. Görünüþe bakýlýrsaKuzey Ýtalya'da tam da bu dönemde böylesikitaplarýn üretildiði görülüyor. Ne var ki butürden kitaplar stil ve format olarak Voynichelyazmasýndan oldukça farklý ve bunlarýnhepsinin açýk bir dille yazýldýðý görülüyor.

Astrolojik bitki kitabýAstrolojik yaklaþýmlar bitki toplamadaelyazmasýnýn yazýldýðý tarihlerde yaygýnolan diðer týbbi prosedürlerde oldukçaönemli bir rol oynuyordu. Ne var ki,muhtemelen klasik gezegenleri gösterenaþikar Burç sembolleri bir kenarabýrakýlacak olursa, hiç kimse, bilinenastroloji gelenekleri içerisinde bu resimleriyorumlamayý baþaramadý.

Mikroskoplar ve teleskoplar"Astronomi" bölümündeki dairesel bir çizimdört kavisli kolu olan çarpýk biçimli birnesneyi gösteriyor. Bazýlarý bunun ancak birteleskop yoluyla elde edilebilecek birgalaksi resmi olabileceði yorumundabulunuyor. Diðer çizimler de bir mikroskopyoluyla görülebilecek hücreler olarakyorumlanýyor. Bu da kitabýn kökenininortaçaðdan ziyade erken modern dönemedayandýðýna iþaret ediyor. Ne var ki kurulanbu benzerlikler oldukça kuþkulu: yakýndanbakýldýðýnda, "galaksi"nin orta kýsmý dahaçok bir su havuzunu andýrýyor.

Bugüne dek Voynich elyazmasýnýn "dili"ninne olduðuna iliþkin sayýsýz teoriler ortayaatýldý. Bunlardan bazýlarý þunlar:

Harf-tabanlý þifreBu teori, Voynich elyazmasýnýn Avrupadillerinden birinde yazýlmýþ anlamlý birmetin içerdiðini ve metnin Voynich"alfabesi"yle ve harfler üzerinde biralgoritmanýn kullanýldýðý bir tür þifre yoluylabilinçli bir þekilde anlaþýlmaz kýlýndýðýgörüþüne dayanýyor. Bu, 20. yüzyýldakideþifre etme giriþimlerinin çoðu için bir

hipotez teþkil etti. Bunlarýn arasýnda1950'lerin baþlarýnda William F. Friedman'ýnbaþýný çektiði Amerikan Ulusal GüvenlikAjansý kriptograflarýnýn oluþturduðu bir ekipde bulunuyor. Harflerin yerine baþka harflerkonduðu basit þifreler, çözülmesi çok kolayolduðu için bir kenara býrakýlabilirdi;böylece deþifre çabalarý genellikle,1460'larda Alberti tarafýndan icat edilençok-alfabeli þifreler üzerine yoðunlaþtý. Busýnýf, boþluklar ve/ya da denk sembollerin,harflerin yeniden düzenleniþin, yanlýþkelime ayrýmlarýnýn kullanýmýyla

güçlendirilmiþ olabilecek popüler Vigenereþifresini içeriyordu. Bazýlarý þifrelemedenönce sesli harflerin kaldýrýldýðýný öne sürdü.Bu minval üzere çeþitli þifreleme iddialarýortaya kondu; ne var ki bunlardan hiçbiriyaygýn bir kabul görmedi. Bunun baþlýcasebebi öne sürülen deþifre algoritmalarýnýnkullanýcýnýn birçok tahminine dayanýyorolmasý ve bu þekilde herhangi bir rasgelesemboller dizisinden anlamlý bir metinortaya çýkarýlabilir olmasýydý.

Bu teori için temel argüman Avrupalý biryazar tarafýndan tuhaf bir alfabeninkullanýmýnýn ancak enformasyonu gizlemeçabasýyla açýklanabilir olmasýydý. Kitabýnyazarý olabileceði öne sürülen Roger Baconþifreler hakkýnda bilgi sahibiydi veelyazmasýnýn tahminî yazýlma tarihi birsistematik disiplin olarak kriptografinindoðumuna kabaca denk düþmektedir. Nevar ki bu teoriye karþý, çok-alfabeli þifreninVoynich elyazmasýnda görülen Zipf yasasýgibi "doðal" istatistiksel yönleri normaldebozmasý gerektiði yolunda bir gözlembulunuyor. Ayný zamanda, çok-alfabeliþifrelerin 1467'de icad edilmiþ olmasýnaraðmen, bunlarýn çeþitlemeleri ancak 16.yüzyýlda popüler hale geldi; bu da Voynichelyazmasýnýn yazýlmýþ olabileceði tarihtençok sonrasýna tekabül ediyor.

Kod kitabý þifresiBu teoriye göre, Voynich elyazmasýndaki"kelimeler" gerçekte bir sözlük veya kod

Kitabýn diline iliþkin teoriler

kitabýna bakýldýðýnda anlaþýlabilecekþifreler. Bu teorinin temel kanýtý bukelimelerin iç yapýsý ve uzunluk daðýlýmýnýnþifreleme için o dönemde doðal bir seçimolabilecek Romen rakamlarýndakine benzerolmasý. Ne var ki kitap-tabanlýþifrelersadece kýsa mesajlar için elveriþlidirçünkü bunlarý yazmak da okumak da çokzaman alýcýdýr.

Görsel þifreJames Finn 2004 yýlýnda yayýnlananPandora'nýn Umudu (Pandora's Hope) adlýkitabýnda Voynich elyazmasýnýn gerçektegörsel olarak kodlanmýþ Ýbranice olduðunuöne sürdü. Bir kez Voynich harfleri "AvrupaVoynich Alfabesi" (EVA) kýlavuz olarakkullanýlarak doðru olarak transkiptedildiðinde, birçok Voynich kelimesininokuyucuyu þaþýrtmak için farklýbozunumlarla tekrarlanan Ýbranicekelimeler olduðu görülebilirdi. Buna göre, örneðin elyazmasýndaki "ain"kelimesi "göz" anlamýna gelen Ýbranicekelimenin yerine kullanýlmýþtýr. Bu kelimeayný zamanda "aiin" veya "aiiin" olarakfarklý bozunmuþ versiyonlarda karþýmýzaçýkmakla birlikte bunlar aslýnda aynýkelimelerdir. Bunun gibi görsel þifrelemenindiðer yöntemleri de kullanýlmýþtýr. Bugörüþün ana argümaný, bu görüþün deþifreetme konusunda daha matematikselyaklaþýmlara dayanan diðer araþtýrmacýlarýnelyazmasýný deþifre etmedeki baþarýsýzlýðýnýaçýklayabilmesidir.

Bu görüþe karþý ana argüman ise aynýmetnin olasý alternatif görselyorumlamalarýn çokluðu göz önünealýndýðýnda böylesi bir nitelikselþifrelemenin þifre çözücünün yeteneklerineaðýr bir yük yüklüyor olmasýdýr. Böyleolunca ne kadarýnýn þifreleyicinin yorumunuve ne kadarýnýn þifre çözücünün yorumunuyansýttýðýný ayýrmak oldukça zordur.

Mikrografi1912 yýlýnda yeniden keþfedilmesindensonra kitabýn sýrlarýný ortaya çýkarmayönündeki ilk çabalardan biri 1921 yýlýndaPensilvanya Üniversitesi'nden WilliamNewbold'un çalýþmasýydý. Newbold'unhipotezi, görünür metnin anlamsýz olduðuama herbir "harf"in gerçekte ancak büyüteçaltýnda farkedilebilecek bir dizi küçükiþaretler dizisinden oluþtuðunu önesürüyordu. Buna göre, antik Yunanstenosuna dayanan bu iþaretler yazýnýngerçek içeriðini oluþturan ikinci bir yazýdüzlemini oluþturuyordu. Bu bilgiyikullanarak, Newbold bütün paragraflarýçözdüðünü iddia etti. Newbold'a görekitabýn yazarý Bacon'du ve Leeuwenhoek'tendörtyüz yýl önce bir bileþik mikroskopkullanmýþtý. Ne var ki, ChicagoÜniversitesi'nden John Manly bu teorideciddi kusurlar olduðunu gösterdi. Her stenokarakterin bir çok þekildeyorumlanabileceði varsayýlýyordu vebunlardan hangisinin doðru olduðunubelirlemenin güvenilir bir yolu yoktu.

Newbold'un yöntemi ayný zamanda anlaþýlýrbir Latince üretilinceye kadar yenidendüzenlenmesini gerektiriyordu. Sadece bufaktörler bile sistemin mikroskobikiþaretlerden neredeyse her þeyin"okunabileceði" kadar esnek olduðunugösteriyordu.

Bir Ýbrani mikrografi geleneði olmasýnaraðmen, hiçbir yerde Newbold'un ortayaçýkardýðý kadar karmaþýk þekillerbulunmuyor. Yakýndan bakýlýnca bunlarýnpürtüklü parþömen üzerinde kuruyanmürekkebin oluþturduðu çatlaklar olduðugörülüyor. Manly'nin bu itirazlarýylamikrografi teorisi bugün terkedilmiþbulunuyor.

SteganografiBu teoriye göre Voynich elyazmasýnýn metnibüyük ölçüde anlamsýz, ama gözeçarpmayan ayrýntýlarda anlamlý birenformasyon içeriyor. Bu örneðin, herkelimenin ikinci harfi veya herbir satýrdakiharflerin sayýsý olabilir. Steganografi adýverilen bu teknik çok eski ve 1499 yýlýndaJohannes Trithemius tarafýndan betimlendi.Ama bu argümana yönelik eleþtiriler zatenbaþtanbaþa þifreli yazýlmýþ bir metnin, gizlibir þifrenin varolduðunu saklama amacýnýtaþýyan steganografi'nin temel amacýnaaykýrý düþtüðünü savunuyor.

Egzotik doðal dilDilbilimci Jacques Guy Voynich elyazmasý

metninin deðiþtirilmiþ bir alfabeyle düzolarak yazýlmýþ bir egzotik doðal dildenoluþtuðunu öne sürüyor. Kelime yapýsýgerçekte birçok Doðu ve Orta Asya dilailesininkine benziyor. Bu dillerin çoðundakelimeler tek bir heceden oluþur ve hecelertonal örüntüler de dahil olmak üzereoldukça zengin bir yapýya sahiptir. Bu teori tarihsel açýdan belli bir ölçüdemakul görünüyor. Genellikle kendialfabelerine sahip bu diller Batýlýlar içinoldukça zordu ve bu da çoðu kez Latinharfleriyle ve bazen de uydurma harflerkullanýlarak bazý fonetik alfabelerin icad

edilmesine yol açtý. Bilinen örneklerinVoynich elyazmasýndan çok sonra olmasýnaraðmen, tarih Marco Polo'nun 13.yüzyýldaki yolculuðundan bile önce bunuyapmýþ olabilecek yüzlerce kaþif vemisyonerin varlýðýný kaydediyor. Voynichelyazmasýnýn yazarý bu açýdan bakýldýðýndaAvrupa'da yaþayan veya bir Avrupamisyonunda eðitim görmüþ bir Doðu Asyalýda olabilir.

Bu teoriyi destekleyen ana argüman bununþimdiye dek test edildiði kadarýyla Voynichelyazmasý metninin bütün istatistiközellikleriyle uyumlu olmasýdýr. Örneðin,Çince ve Vietnamca metinlerde bulunanikilenmiþ ve üçlenmiþ kelimeler Voynichelyazmasýnda kabaca ayný sýklýkla karþýmýzaçýkmaktadýr. Bu teori ayný zamandagörünüþte rakamlarýn ve artikel ve baðlayýcýfiiller gibi Batý sentaktik özelliklerininolmayýþýný ve resimlerdeki genelanlaþýlmazlýðý da açýklýyor. Bir diðermuhtemel ipucu da birinci sayfada yer alanve yukarýdan aþaðý yazýlmýþ ve kötü birþekilde kopyalanmýþ Çin tarzý bir kitapbaþlýðýna benzeyen iki büyük kýrmýzýsembol. Öte yandan yýlýn görünüþte 365güne deðil de 360 dereceye bölünmüþolmasý Çin tarým takviminin özellikleriarasýnda yer alýyor. Bu teoriye karþý anaargüman, Pekin'deki BilimlerAkademisi'ndeki bilimadamlarý da dahilolmak üzere hiç kimsenin resimlerde Asyasembolizmi ve Asya bilimine iliþkin

herhangi bir açýk örnek bulamamýþolmalarý.

Öte yandan 2003 yýlýnda Polonya'danZbigniew Banasik elyazmasýnýn Mançudilinde kaleme alýndýðýný öne sürerekelyazmasýnýn birinci sayfasýnýn eksik birçevirisini yaptý.

Birden fazla dilin karýþýmýndan oluþan bir dilLeo Levitov 1987 yýlýnda yayýnlananSolution of the Voynich Manuscript: Aliturgical Manual for the Endura Rite of theCathari Heresy, the Cult of Isis adlýkitabýnda elyazmasýnýn bir "çokdilli sözlüdilin" transkripsiyonu olduðunu öne sürdü.Öne sürdüðü deþifre yönteminde üçVoynich harfi bir heceyi oluþturuyor vebunlar da birçok Eski Fransýzca ve EskiYukarý Almanca kelimeleri ödünç alýnmýþortaçað Flamancasýndan oluþan bir karýþýmmeydana getiriyor.

Levitov'a göre, Endura ayini ölümüneþiðinde olduðuna inanýlan kiþilere ötenaziuygulanmasý ritüelinden baþka bir þeydeðil. Levitov, Voynich elyazmasýndaki hayalürünü bitkilerin herhangi bir bitki türünütemsil etmeyip, inancýn gizli simgeleriolduðunu belirtiyor. Levitov'a göre inceliklisu tesisatýyla birbirine baðlanmýþhavuzlardaki kadýnlar kanýn ýlýk suyaakýtýldýðý ötenazi ritüelinin kendisini temsilediyor. Göksel olanla benzerliði olmayan

burçlar ise Ýsis'in kanatlarýndaki yýldýzlarýtemsil ediyor.

Bu teori bazý bakýmlardan sorgulandý.Öncelikle, Hýristiyan gnostisizminin birparçasý olan Cathar inancýnýn herhangi birþekilde Ýsis'le bir ilgisi yok. Ýkinci olarak buteori kitabýn yazýldýðý tarihi 12. veya 13.yüzyýla kadar götürüyor. Bu da Roger Baconteorisini savunanlarýn inandýðýndan bileeski bir tarih. Üçüncü olarak Endura ritüelikanýn akýtýlmasý deðil, oruç tutularakgerçekleþtirilen bir ritüel.

Yapay dilVoynich elyazmasýndaki kelimelerin tuhafiçsel yapýsý William F. Friedman ve JohnTiltman'ý, metnin þifresiz olarak yapay birfelsefî dilde yazýlmýþ olabileceði sonucunagötürdü. Bu tür yapay dillerde kelimedaðarcýðý bir kategori sistemi içerisindedüzenlenir. Bu þekilde, bir kelimenin anlamýharflerin ardýþýklýðýndan çýkarýlabilir.Örneðin, modern yapay dillerden biri olanRo dilinde "bofo-" renklerin kategorisidir vebu harflerle baþlayan herhangi bir kelimebir rengi adlandýrýr. Bu þekilde örneðinbofoc kýrmýzý ve bofof sarý anlamýna gelir. Felsefî dil kavramý oldukça eski. Bu ilk kezJohn Wilkins'in 1668 yýlýnda yayýnladýðýPhilosophical Language adlý kitabýnda ifadeedildi. En bilinen örneklerde kategorilersoneklerle alt bölümlere ayrýlýyor. Bununsonucu olarak, belli bir konudaki metinbenzer öneklere sahip birçok kelimedenoluþuyor. Örneðin, bütün bitkiler veyahastalýklar ayný harflerle baþlýyor. Bu durumVoynich metninin tekrarlý bir yapýya sahipolmasýný açýklayabilir. Ne var ki, þimdiyekadar hiç kimse Voynich elyazmasýndaherhangi bir önek veya soneke makul biranlam verebilmiþ deðil. Ve bunun daötesinde felsefî dillerin bilinen örnekleridaha geç bir tarihe, 17. yüzyýla ait.

AldatmacaVoynich elyazmasý metninin ikilenmiþ veyaüçlenmiþ kelimeler gibi tuhaf özellikleri,hayalî bitkiler gibi resimlerinin þüpheli

içeriði, tarihsel referansýnýn olmayýþý vedeþifre edilmeye çok dirençli oluþu bir çokkiþiyi elyazmasýnýn gerçekte biraldatmacadan baþka bir þey olmadýðýsonucuna götürdü.

2003'de bilgisayar uzmaný Gordon RuggVoynich elyazmasýna benzer özellikleri olanbir metnin bir önekler, kökler ve soneklertablosu kullanýlarak üretilebileceðinigösterdi. Amabazýlarý Gordon Rugg'undeneylerinde üretilen sözde-metinlerinVoynich elyazmasýndaki kelimelere vesýklýklara sahip olmamasýndan dolayý,bunlarýn "Voynich" diline benzerliðinin

yüzeysel olduðunu öne sürüyor.

Elyazmasýnýn otantik olduðunusavunanlarýn temel görüþü kitabýn basit biraldatmaca olmak için gereðinden çok fazlaincelikli olmasý. Birçok ciddi dilbilimci vetarihçi elyazmasýný çok karmaþýk vedüþündürtücü buluyor. Elyazmasýnýnyazýldýðý tahmin edilen dönemdekialdatmacalar baþtansavma ve kaba olmaeðiliminde. Eðer elyazmasý bir aldatmacaise bunun çok incelikli bir aldatmacaolduðunu kabullenmek gerekiyor. Ve budurumda bile metnin niye yazýlmýþ olduðubelirsizliðini sürdürüyor.

Dil uzmanlarý elyazmasýnýn doðal dillerdebulunan ve uydurma metinlerde genellikleolmayan belli kelime istatistiklerine (Zipfyasasý) sahip olduðunu belirtiyorlar. Öteyandan, bazý araþtýrmalar uydurmametinlerin bu türden özelliklergösterebildiðine iþaret ediyor. Rugg'unkendisi de eski teknikler kullanýlarakVoynich'in bir aldatma olarak yazýlmasýnýnmümkün olduðunu belirtirken, bunun illakiVoynich'in bir aldatmaca olmasý anlamýnagelmediðini kabul ediyor. Her ikisininolmasý da mümkün. Ve Voynich elyazmasýhala gizemini bütün ihtiþamýyla korumayýsürdürüyor.

Voynich elyazmasý popüler kültürü etkilemiþgörünüyor.

- Necronimicon adýndaki büyü kitabý H.P.Lovecraft'ýn Cthulhu Miti fantazisinde yeralýyor. Lovecraft Necronomicon'umuhtemelen Voynich elyazmasýndanhabersiz olarak yarattý. Ama Colin Wilson1969'da Cthulhu Miti Hikayeleri'nde yeralan "Lloigor'un Dönüþü" adlý kýsa birhikaye yayýnladý ve bu hikayede hikayeninkahramaný Voynich elyazmasýnýn büyükitabýnýn eksik bir nüshasý olduðunukeþfediyordu.

Bundan sonra, hayalî bir kitap olanNecronomicon diðer yazarlar tarafýndan sýksýk Voynich elyazmasýyla özdeþleþtirildi.

- Voynich elyazmasý Brad Strickland'in TheWrath of the Grinning Ghost adlý kitabýnýnana olay örgüsüdür. Bu kitap John Bellairstarafýndan yazýlmaya baþlayan Jonny Dixonserisinin bir parçasýdýr.

- Codex Seraphinianus Voynich elyazmasýstilinde yaratýlmýþ bir sanat yapýtýdýr.

Çaðdaþ besteci Hanspeter Kyburz Voynichelyazmasýna dayanan bir orkestra parçasýyazdý.

- Valerio Evangelisti’nin Romanzo diNostradamus adlý yapýtýnda VoynichElyazmasý, ünlü Fransýz AstrologNostradamus’un bütün ömrü boyuncakarþýsýnda savaþtýðý bir kara büyü kitabýolarak gösterilir.

Broken Sword adlý bilgisayar oyunundaVoynich Elyazmasý, Yeni Tapýnak Þövalyeleriile ilgili bir entrikanýn merkezini oluþturur.Elyazmasý, yakýn bir gelecekte Dünya’davuku bulacak sel ve büyük depremler gibibüyük felaketler hakkýnda kehanettebulunur.

- Radiata Stories adlý bilgisayar oyununda,Voynich elyazmasý Vareth Enstitüsü’ndebulunan kitaplardan biridir.

-Ilium ve Olympos adlý kitaplarýnda, DanSimmons “voynix” olarak adlandýrýlanbaþsýz siborg benzeri yaratýklarý betimler.

- Popco adlý romanýnda Scarlett Thomasana karakterinin Voynich Elyazmasýnýdeþifre etme giriþimleri yoluyla temelkriptografiyi ortaya koyar.

- “m1dy” adlý Japon tekno þarkýcýsý sonalbümlerinden birine “Voynich Tracks” adýnýverdi.

Popüler kültürde Voynich

Ýtalyan mimar ve endüstri tasarýmcýsý LuigiSerafini’nin Voynich Elyazmasý’ndan esinlenerek1976 to 1978 yýllarý arasýnda hazýrladýðý CodexSeraphinianus adlý ilginç kitaptan bir sayfa.