Download - varijabilnost ljudske populacije

Ekološki aspekt nastanka i razvoja čoveka

Ljudi su primati Evolucija i klasifikacija čoveka

MG* Klasifikaciona kategorija

Karakteristike

600 Carstvo životinja Obično pokretni, višećelijski organizmi, bez ćelijskog zida ili hlorofila; obično imaju unutrašnju duplju za varenje hranljivih materija

540 Kolo hordata Organizmi koji su u jednom trenutku svog života imali notohordu

120 Klasa sisara Toplokrvne verterbrate koji poseduju mlečne žlezde; telo više ili manje pokriveno dlakom; dobro razvijen mozak

60 Red primata Dobro razvijen mozak; suprotno postavljen i prilično veliki palac; otsustvo kandži, krljušti (oklopa), rogova i kopita

20 Podred antropomorfa Bezrepost, scapularni greben na ledjima a ne sa strane, glavna brazda na površini kutnjaka u obliku slovaY

6 Familija Hominida Anatomija udova prilagođena uspravnom hodu (stavu) i bipedalnoj lokomociji

3 Rod Homo Maksimalno razvijen mozak, posebno pojedini delovi anatomija ruke prilagođene za izradu i korišćenje oruđa

0.1 Vrsta Homo Sapiens Telesne proporcije savremenih ljudi; dobro razvijeni centri za govor u mozgu* MG = milioni godina

atavizmi

Karakteristike primata

• sisari• adaptirani na život na drveću• predpostavlja se primati i glodari bili u oštrim kompetitivnim odnosima, posle

izčezavanja gmizavaca iz većih ekoloskih niša • pokretni udovi, kao i šaka• palac suprotno postavljen (može da dotakne svaki prst)• nokti zamenili kandže• znatno smanjena njuška• stereoskopsko viđenje• većina su dnevne životinje i razlikuju boje• razvijen mozak (posebno vizuelni i centri za sluh i govor)• rađaju jedno mladunče• razvijeno učenje i kompleksne socijalne veze

Posebne karakteristike koje odvajaju primate od drugih sisara

• obrnuto postavljeno stopalo (u nekim slučajevima veliki palac)

• dobro razvijen mozak

• nokti (ne kandže)

• rađaju jedno mladunče

• produžen period roditeljske brige za potomstvo

• naglašeno naučeno ponašanje

Veze (odnosi) između primata

• najstarijim precima primata smatraju se cercopitecinae- psetoliki majmuni starog sveta

• drugi tipovi primata su divergirali iz hominidne linije

• afrički majmuni - poslednja grupa koja je divergirala iz linije predaka čoveka

• ljudi su najviše povezani sa afričkim majmunima

Mesto postanka čoveka • Tople oblasti, jer su bili bez

guste dlake• Verovatno istočna i južna

Afrika koje su od tercijera imali mala temperaturna kolebanja

• Pojava prvih primata je u kredi• Paleocenu i eocenu je

intezivna adaptacija polu majmuna

• U oligocenu pre 40 mil. godina pojavili su se čovekoliki majmuni starog sveta pripadali su grupi propliopithecusa

• U daljem razvoju odvajaju se giboni

• Druga grana divergencije širi se i u miocenu se pojavljuje šumski pramajmun driopitchetus

Razvoj bipedalizma

• smatra se da su prvi hominidi počeli da razvijaju bipedalizam dok su živeli na drveću

ZAŠTO? • nije nađen dokaz dramatične promene u vegetaciji pre

oko 6 miliona godina • prva spoljašnja sredina hominida uključivala je šumu,

nešto šumovite i travnate zemlje• dok su živeli na drveću, prvi hominidi su verovatno mogli

da hodaju uspravno na velikim granama dok su sakupljali plodove

• kada su počeli da se kreću po zemlji između žbunja, bilo je lakše kretati se zadnjim ekstremitetima

• bipedalizam je štitio od toplotnog udara - uspravan stav izlaže telo većem uticaju vetra i njegovom hlađenju

Morfološko anatomske promene tokom

antropogeneze • povećanje zapremine

lobanje• smanjenje lobanjskog

grebena• glava postaje okrugla• smanjenja nadočnih

lukova• skraćivanje lica -

visine lica• formiranje koštane

brade i vilice u obliku latiničnog slova U

• smanjenje očnjaka i sekutića

Morfološko anatomske promene tokom

antropogeneze

• kičmeni stub dobija oblik latiničnog slova S

• karlica postaje šira i gubi raniju dubinu

Dvonožni hod uslovio je morfološko anatomske promene skeleta i muskulature:

•promene u mišićima za sedenje list noge - kod čoveka razvijeniji i jači nego kod bilo kog savremenog primata•stopalo dobija ljudski oblik•izdužuje se femur•ruka postaje organ za rad i proizvodnju

Geološke etape u procesu razvoja

Prethumana faza:• razdoblje porodice hominida od

njihove pojave do pojave roda Homo

Humana faza:• razvoj roda Homo sa tipičnim

predstavnicima:- Homo habilis- Homo erectus- Homo neanderthalensis

Savremena antropologija jasno razgraničava tzv. prethumanu i humanu fazu hominizacije

Geološke etape u procesu razvoja

PRVA FAZA – arhantropi (australopiteci i pitekantropi) koji se odlikuju uspravnim hodom

DRUGA FAZA - paleontropi tj., pračovek (neandertalskog oblika) anatomski razvoj, društveni, mentalni i humani razvoj

TREĆA FAZA – neantropirazumni ljudi savremenog tipagrupišu se u zajednicu Homo sapiens tj. razumni čovek

U čovekovoj evoluciji izdvajaju se tri etape:

Rodoslov čoveka

• driopitek ili sivapitek• ramapitek• prokonzul• oreopitek• australopitek• pretčovek• pračovek• savremeni čovek

Moguća razvojna linija sa anatomskog stanovišta:

Rodoslov čoveka

• Po uporednoj anatomiji i fiziologiji čovek potiče od nekog ranog antropoidnog oblika:

• Oblik iz koga se razvio čovek odvojio se od opšteg stabla primata u miocenu, kada se javljaju i čoveku slični majmuni

• Njima pripadaju, kao čovekovi prethodnici:- driopitek iz Evrope- sivapitek iz Indije- australopitek iz Afrike

Rodoslov čoveka

• Australophitecus afarensis • Australophitecus africanus • Australophitecus robustus• Australophitecus boisei• Australophitecus aethiopicus• Homo habilis• Homo erectus• Homo neandertalensis• Homo sapiens

Po jednoj shemi tok razvoja čovekovog rodoslova je sledeći:

Uspostavljanje ovog redosleda trajalo je više od 20 miliona godina

Driopiteci ili majmuni na drveću • javljaju se pre 20-25 miliona

godina u miocenu• živeli na drveću, ali su se

kretali i po proplancima• šume sezoski donose

plodove• širili su se po Aziji, Africi i

Evropi• posebno je poznat

istočnoafrički rod prokonzul - ime dobio po cirkuskom šimpanzi

• velik otprilike kao šimpanza• lice veoma strmo, nadočni

luci jedva naznačeni• kretali su se sa sva četiri

ekstremiteta

Iz driopiteka su se samostalno počele razvijati dve grane:- jedna ka čovekolikim majmunima (prokonzul) - druga ka čoveku (ramapitek)

Rodoslov hominida

Ramapitek • živeo pre 8-14 miliona

godina (najstariji članovi u zajednici hominida)

• lutao je po ivicama šuma i savanama

• koristio zrnastu hranu• imao uspravan stav• donje i gornje čeljusti i

zubi, veoma slični čovekovim zubima i vilicama

• Oni su lovci a ne samo sakupljači, promena tipa ishrane dovodi do anatomsko morfoloških promena ali i do promena CNS

Ramapitek – Rama - indijsko božanstvo

Evolucija australopitecina

DVA TIPA:gracilne građe - glatka lobanja bez

temenog grebena; visoki oko 120 cm; hranio se voćem i lišćem (Australophitecus Africanus)

robusne građe - jači, snažan gornji deo tela, masivne vilice, sa mišićima za žvakanje; hranio se pretežno vlaknastom hranom i tvrdim koštuničavim plodovima (Australophitecus robustusAustralophitecus boisei)

Humana linija predaka počinje sa australopitecinima, grupom individua koja je nastala i raširila se u Africi

veličina mozga 500 cm3; hodali uspravno; ruke slobodne

Evolucija australopitecina Istočna Afrika

Dobar dokaz bipedalne lokomocije su ostaci otisaka stopala u Letoli, koji datiraju iz perioda od pre otprilike 3,7 miliona godina. Jasan je zaokruženi otisak pete, napred usmeren palac sa naglašenim jastučićem

Donald Johanson pronašao skoro 250 fosilnih ostataka hominida - Australopithecus afarensis

• čuveni ženski skelet (Lusi) datira iz perioda od pre 3,18 miliona godina• mozak 400 cm3

• uspravan položaj tela • bipedalna lokomocija•kameno oruđe •socijalna organizacija •povećava se brojnost •polako se sele prema severu

Evolucija ljudi

Smatra se da fosili pripadaju rodu Homo ako je:

(1) veličina mozga 600cm3 ili više(2) vilica i zubi liče na one kod ljudi (3) ako je evidentna upotreba oruđa

Evolucija ljudi

Homo habilis• datira iz vremena od pre 2,0 i 1,9 miliona

godina

• mogao bi biti predak današnjeg čoveka

• otkrio ga je 1959. u Olduvajskom klancu Luis Liki

• veličina mozga od 775 cm3

• koristili oruđa za sečenje mesa

Homo erektus - Pithecantrophus• fosili Homo erektusa i sličnih njemu,

nađeni su u Africi, Aziji i Evropi• datiraju u periodu pre 1,9 i 0,3 miliona

godina• holandski anatom Eugen Duboa je prvi

pronašao Homo erektusa na Javi 1891. god.

• zapremina mozga bila od 915 do 1225cm3.

• visina od 150 do160cm. • nisko čelo sa jakim nadočnim lukovima i

oštro zavijenim zatiljnim delom lobanje• Lice istureno napred sa jako snažnim

mišićima i snažnim čeljustima • Homo erektus je bio prvi hominid koji je

koristio vatru i imao je znatno naprednije oruđe od prvih Homo

Migracije

Neandertalci

Neandertalci

• Neandertalac spada u istu vrstu razumnog čoveka u koju spada savremeni čovek (Homo sapiens sapiens), mada druge podvrste

• Razmak koji se javlja između poslednjeg pitekantropa i prvog neandertalca je dosta veliki, gotovo 200.000 godina

Neandertalci su dobili ime po dolini Neandertal u Nemačkoj, gde su prvi put otkriveni fosilni ostaci

Neandertalci• visok 155 - 165cm• zdepast i snažan• masivni nadočni luci i nos• vilica i zubi jako istureni• čelo nisko i koso• zatiljni deo glave nije bio

zasvođen kao kod današnjeg čoveka

• velike jagodične kosti isturene napred

• snažni zubi• pubična kost duža u

poređenju sa čovekom Iznenađujuće je da je neandertalski mozak bio u proseku nešto veći od

onog kod Homo sapiensa (1400 cm3 u poređenju sa 1360 cm3 kakav je kod većine savremenih ljudi), ali je čeoni deo mozga bio slabo razvijen

Kromanjonci

• Izrađivali složenija kamena oruđa,

• dobri lovci• lovili su zajedno• prvi koji su imali jezik• živeli u malim

grupama• muškarci lovili • žene kod kuće sa

decom

dobili ime po nalazištu fosilnih ostataka u Francuskoj

Kromanjonci

• Izrađivali su male skulpture od kostiju i rogova jelena. Takođe su crtali veoma lepe crteže životinja na zidovima pećina u Španiji i Francuskoj

Kromanjonska kultura uključuje i umetnost

Tokom filogenije hominida mogu se uočiti tri događaja koja su uslovila pojavu novog odnosa prema sredini to jest upotrebi i izradi oruđa

1. Prelazak iz šuskih staništa na otvoren prostor

2. Migracija roda homo iz Afrike u Evropu i Aziju

3. Nestabilna klima tokom tzv. ledenih doba, koja je kako se predpostavlja definitivno dovela rod Homo u zavisan odnos od izrade i upotrebe oruđa

Homo sapiens

1. Visokog čela zaobljene lobanje i pljosnatog lica , a proporcije udova ukazuju na vitku tropsku građu tela

2. Evoluirao u Africi pre 150-200 000godina 3. 60 000 godina pre nove ere početak migracije iz Afrike

4. Širio se po čitavoj planeti istuiskujući ostalo stanovništvo i postao je jedina vrsta

5. Kulturna revolucija se dogodila pre 40 000 - kromanjonci

Porodično stablo svetskih rasa

•‘’ mitohondrijalna Eva’’ koja se javila otprilike pre 150 000 godina to nije prvi Homo sapiens nego je to

najbliži zajednički ženski predak

• ‘’genetski Adam’’ živeo je 60 – 90 000 godina pre nove ere to je najbliži zajednički predak svih

muskaraca, ali i ne najstariji

Mi smo jedna vrsta • ljudska bića su raznolika, ali se ipak svi

svrstavamo u Homo sapiens• vrsta je grupa organizama koja je sposobna da

se ukršta i ostavlja plodno potomstvo • molekularni podaci ukazuju da DNK sekvence

baza variraju između individua iste etničke grupe, kao i izmedju individua različitih etničkih grupa

• ljudski fenotip adaptiran i uslovljen klimatskim uslovima regiona

Ranije se verovalo da su fizičke razlike svrstavale ljude u različite rase, međutim, ovakvo gledište nije

potkrepljeno molekularnim podacima

VARIJABILNOST LJUDSKIH POPULACIJA

1 Homo sapiens živi i živeo je na celoj zemaljskoj kugli, prilagodjavajući se različitim životnim uslovima.Vremenom su se izdvojili u odredjenim oblastima karakteristični tipovi ljudi koji se razlikuju po boji kompleksija, obliku i tipu kosmatosti, obliku lica i glave, visini tela, dužini ekstremiteta, frekvenciji gena itd.

Varijabilnost ljudskih populacija je oblikovana usled geografskih, istorijskih i društvenih činilaca prilagodjavanjem i selekcijom.Prilagodjavanjem -geološkoj sredini-prirodi: klimi, insolaciji, vlažnosti, temperaturi, vazdušnim strujanjima itd.-uslovima ishrane-društveno istorijsko: prirast stanovništva, migracije, mešanje itd.Selekcija favorizuje one koji su najbolje adaptirani, ili one jedinke koje u datom momentu imaju selekcionu prednost.

NEGROIDI: Paleonegridi, Sudanci, Bantu crnci, Nilotidi i Etiopidi

MONGOLOIDI se dele: na američku i azijsku granu

Azijska grana: Paleomongoloidi, Tungidi, Sinidi i Turanidi

Američka grana: Paleoindijanidi, Pampidi, Neoindijanidi i Planidi

KAVKAZOIDI se rasprostiru u mnogim delovima sveta:

Van Evrope: Indidi, Vedidi, Polinezidi, granične grupe su Armenidi i Orijentalidi

U Evropi: Paleoevripidi, Mediteranidi, Atlantidi, Nordidi, Alpidi, Baltidi i Dinaridi

Manje etničke grupe: Eskimi, Sibirci, Lapidi, Ainu, Fuegini (Ognjenozemci), Koisanidi (Bušmani i Hotentoti), Australidi, Paleomelanezidi i Neomelazenidi.

Na osnovu morfoloških karakteristika ljudi pripadaju osnovnim tipovima ili rasama:evropeidnoj ili kavkazoidnoj ili beloj ekvatorskoj ili crnoj ili negroidno-australoidnojmongoloidna ili žuta

Nastajanje ljudskih rasa

• Pre oko sto hiljada godina, u završnoj neandertalskoj fazi obrazovala su se dva centra formiranja ljudskih rasa razdvojenih planinskim masivima Hindukuša i Himalaja:

- severoistočni- jugozapadni

• Jugozapadna grana - osnova iz koje su se razvile evropeidna i negroidno-australoidna grupa

• Severoistočna grana - osnova za mongoloidnu grupu (koja u to vreme još nije imala naglašene osobenosti)

Kavkazoidi

• evropeidi i negroidi su ranije predstavljali jedinstvenu celinu • ova celina se vremenom razdvojila u dve veće grupacije

- negroidnu - evropeidnu

• prelazi između ove dve grupe su danas najuočljiviji u oblasti Sredozemlja, u severoistočnoj Africi i jugozapadnoj Aziji

• druga velika oblast u kojoj su uočljivi prelazni oblici negroidno-evropeidnog karaktera su prostori južne Azije, sa žarištima u Šri Lanki i Indiji

Ishodni areal u predelima koji obuhvataju oblasti jugozapadne Azije, južne Evrope i severne Afrike

Odatle su se širili u raznim pravcima, zahvatajući postepeno celu Evropu i severnu Afriku

Kavkazoidi

dve osnovne antropološke grane evropeidnog stanovništva

• južna – ranije se formirala (veća tamnoputost kože, kose i očiju)

• severna – kasnije se formirala usled dužeg trajanja ledničkog pokrivača

20-30.000 godina prodiranja evropeidnog stanovništva prema severu Evrope bilo je dovoljno da se izvrše neke bitne promene

Depigmentacija kože, kose i dužice oka, je posebno karakteristično za severnu granu evropeidnog stanovništva

Ekvatorijalna tip

• razlike između negroida i australoida najuočljivije su u:• dlakavosti tela, obliku čela, nadočnim lucima i nosnom

grebenu• specifičnost negroidno-australoidnih varijeteta

predstavlja veliko prisustvo pigmenta, upadljiva pojava patuljastih tipova

•Negrili afrička grana Negritosi okeanska grana

deli se

afrička (ili negroidna)

okeanska (ili australoidna)

Negrili - pigmeji

• srednja visina ne prelazi 150cm. (u nekim plemenima muškarci dostižu visinu do 140 cm, žene 125 - 135 cm)

• dlakavost po telu je različito zastupljena• glava je relativno krupna mezokefalna• kratki udovi i dugačak trup• lice nisko sa visokim okruglim očnim otvorima• oči kestenjaste• usne srednje debljine ili čak tanke• nos spljošten

žive u centralnim predelima ekvatorijalne Afrike u tropskim prašumamadele se na više zajednica:

Bambuti u predelu Ituri, Batua u Kongu, i Babinga u ekvatorijalnoj Africi i

Kamerunu

Bušmani• slični Pigmejima• naseljavaju stepske predele

pustinje Kalahari• visina 152 – 155 cm• relativno kratke noge u poređenju

sa dužinom trupa• krupna glava• spljošteno i nisko lice• pravo i nisko čelo• slabo razvijeni nadočni luci• naglašene jagodice• široke nozdrve• žuta boja kože, kod žena nešto

svetlija• smežuranost kože na licu jača

nego kod negara• spiralno zavijena i tamna kosa na

glavi, uz potpuno odsustvo dlakavosti po licu i telu

• usne su razvijene i pune.

Hotentoti – najbliži susedi Bušmana

• jedan od varijeteta niskog rasta i slabo izražene pigmentacije

• imaju jako razvijeno masno tkivo na stražnjici (steatopigija)

• slična odlika zapaža se i kod drugih, npr kod somalijskog stanovništva

Bušmanka sa jakom steatopigijom

Negritosi

• naseljavaju ostrva Okeanije• viši od afričkih Negrila • negritosi Nove Gvineje

veoma su slični sa stanovništvom Nove Kaledonije

• visina između 150 - 152cm• mezokefalija je njihova opšta

osobina• negritosi Nove Gvineje su

slični i sa drugim etničkim zajednicama Okeanije

Domorodačko australijsko stanovništvo

• sličniji negroidnom stanovništvu

• vunasta kosa, jako razvijena dlakavost na licu i telu

• široko lice• istaknute jagodice• širok nos

Formiralo se u veoma dugoj geografskoj izolaciji na relativno malom kontinentu, siromašnom prirodnim pogodnostima

Domoroci Australije slični sa:grupama Melanezije, Novokaledoncima, sa vedidima i dravidima u Indiji i Sri LankiPradomovina Australoidnih varijeteta i Melanežana, verovatno, jug jugoistočne Azije

Polinežanin

Tasmanska grupa istrebljeni u 19. v., pretpostavlja se da su imali kovrdžavu kosu, nisko lice, nosno-usna linija naglašena

Ainska grupaživi u južnom Sahalinu, severnojapanskim i Kurilskim ostrvima

Ainska grupa

• mongoloidne odlike: žućkasta boja kože

• epikantus

• široko lice

• izražena dlakavost po licu i telu

• širok donji deo nosa

• debele usne

Mongoloidna (žuta) rasa

• Nastali su na veoma velikom prostoru, okruženom lednicima na severu, Bajkalskim planinama na zapadu, Himalajima i Tibetskom visoravni na jugu i lednicima sa Kamčatke na istoku

• U današnjoj Mongoliji, zapadnom Sibiru i severnoj Kini živele su male grupe lovaca na severne jelene, koji su se prilagodili na oštri mraz koji je trajao skoro čitave godine

• Prilagođavanja su bila biofizička i kulturna

Azijska grana - formirala se znatno kasnije u odnosu na negroide i evropeide

Dele se na:

kontinentalnu (severnu) i tihookeansku (južnu) granu

Mongoloidna

(žuta) rasa

kontinentalna

Tungidi (Tunguzi, Mongoli)

• okrugla glava sa glatkim čelom

• nos nizak i uzak• jagodice široke, lice

okruglije sa debelim slojem potkožne masti

• uski očni razrez radi zaštite od jake svetlosti i odbleska sa zaleđenih i snežnih površina

• čvrsta crna kosa, veoma retka brada i slaba dlakavost po telu


mongolsko oko - očni razrez uzak a oko je u očnoj duplji i dobro zaštićeno masnim tkivom (gornji kapak pokriva unutrašnji ugao oka i tako sprečava oticanje suza u nos)


južna - tihookeanska

Južna Kina, Koreja, Japan, Indokina, Indonezija

pored tungidskih karakteristične i neke druge osobine:

• tamnija boja kože• široke nozdrve• deblje usne• crna prava, čvrsta kosa • slabo razvijena dlakavost po

licu i telu• žutomaslinasta boja kože• delimično spljošteno, često

veoma široko lice

Turanidi - zapadna grupa mongoloidne rase pripadaju kirgiske, turkmenske, tatarske, kazaške grupe

• podjednak broj osobina i evropeidne i mongoloidne rase

• visoki su oko 167cm

• glava brahikefalna

• očni prorez vrlo uzak, sa naglašenom kosinom ali sa veoma slabom izraženom mongolskom borom

• boja očiju je tamna

• boja kose tamna, ali nije tako kruta kao kod ostalih mongola već je meka i talasasta

• lice okruglo (mada ne tako specifično kao kod Tungida)

• nos im je viši i veći


• američko područje naseljeno je stanovništvom iz Azije• Amerika je u praistoriji naseljena u nekoliko uzastopnih

migracionih talasa• najstariji naseljenički talas je stanovništvo koje je doprlo

do Ognjene zemlje (Ognjenozemci)• drugi mlađi useljenički talas je stanovništvo iz

prašumskih oblasti Amazona i nepristupačnih predela Gran Čako i Mato Groso u južnoj Americi

• treći najmlađi talas useljavanja na tlo Amerike su Eskimi

Američka grana


• najviše Indijanaca ima crnu, pravu i krutu kosu• dlakavost na licu i telu je slabo izražena• oči su kestenjaste• koža žuto-mrka• lice je krupno sa isturenim jagodicama• nos je velik i orlovski• očni prorez je srednje veličine• nabor na gornjem kapku je relativno dobro razvijen• epikantus je veoma redak, posebno kod muškaraca• telesna visina neujednačena kao i proporcije tela• indeks glave kreće se od brahikefalnog do dolihokefalnog

Američka grana

Indijanci koji žive u južnoameričkim Kordiljerima , na tri-četiri pa i više hiljada metara nadmorske visine pokazuju karakterističnu prilagodljivost: razvijen grudni koš i oko 8 miliona eritrocita u 1 mm3 krvi


Američka grana

Među Indijancima izdvaja se više varijeteta:

Paleoindijanidi • starinačko stanovništvo

tropskih oblasti Severne, Centralne i Južne Amerike

• visina 155 -167 cm • dolihoidni oblik glave• boja kože je otvoreno mrka• mongolske bore nema kao ni

kod drugih indijanida• boja kose i očiju je veoma

tamna


Neoindijanidi

Asteci, Inke i Maje• visina oko 158cm• glava okrugla i kratka• nos visok• dežmekast stas podseća

na stanovništvo Anda, Meksika i jugozapada SAD

Meksiko


Neoindijanidi

Asteci, Inke i Maje• visina oko 158cm• glava okrugla i kratka• nos visok• dežmekast stas podseća

na stanovništvo Anda, Meksika i jugozapada SAD

Novi Meksiko

Među Indijancima

izdvaja se više varijeteta: Planidi • žive na teritoriji Kanade i SAD• "tipični Indijanci" • visina 161 – 172 cm• glava okrugla• nos orlovski• kosa tamna• oči bez mongolske bore• svetlomrka boja kože

Međusobna biološka povezanost Indijanaca ispoljava su u krvnim grupama

preovladava grupa Omanje je zastupljena grupa A

grupe B skoro da nema

Download - varijabilnost ljudske populacije

Top Related