Download - Söhrab Tahir Ata - kitabxana.netkitabxana.net/files/books/file/1472114998.pdf · Əsər sadə xalq danııq dilində olduğundan ərəb və fars sözlərindən istifadə edilməmidir

www.kitabxana.net

Milli Virtual Elektron Kitabxana

"Gnclrin Virtual Multikulturalizm Mrkzi" N 29 (93 - 2016)

Shrab Tahir

"Ata"

Poema-epos

ki cild. II cild

YYSQ - Milli Virtual-Elektron Kitabxanann e-nri

YYSQ 2016

Yeni Yazarlar v Sntilr Qurumu

www.yysq.org

http://www.kitabxana.net/http://www.yysq.org/

www.kitabxana.net Milli Virtual-Elektron Kitabxana

Shrab Tahir "Ata" Epos-poema II cild 2

www.kitabxana.net

Milli Virtual-Elektron Kitabxana

"Gnclrin Virtual Multikulturalizm Mrkzi"

Elektron kitab N 29 (93- 2016)

Bu elektron nr Azrbaycan Respublikas Prezidenti yannda Gnclr Fondunun (#AzGF)

maliyyldirdiyi, Yeni Yazarlar v Sntilr Qurumunun hyata keirdiyi "Gnclrin Virtual

Multikulturalizm Mrkzi" kulturoloji-intellektual layihsi rivsind www.kitabxana.net - Milli

Virtual-Elektron Kitabxana trfindn nr hazrlanb v yaylr.

Kulturoloji layihnin bu hisssini qismn maliyyldirirlr:

Azrbaycan Respublikas Prezidenti yannda Gnclr Fondu: http://youthfoundation.az

Yeni Yazarlar v Sntilr Qurumu: http://www.yysq.org

Shrab Tahir

"Ata"

Poema-epos

II cild

Azrbaycan tarixi-multikultural dyrlrin poetik ensiklopediyas

http://www.kitabxana.net/http://www.kitabxana.net/https://www.facebook.com/hashtag/azgfhttp://www.kitabxana.net/http://youthfoundation.az/ttp://www.yysq.org/



YYSQ trfindn e-nr hazrlanb. Milli Virtual-Elektron Kitabxanann e-nri. Bak - 2016

Virtual redaktoru v e-nr hazrlayan: Aydn Xan (bilov), yazar-kulturoloq

Xalq airi Shrab Tahir AzrAzr. "Ata". Poema-epos. II cild. Azrbaycan tarixi-

multikultural dyrlrin poetik ensiklopediyas... Azrbaycan dbiyyatnda n iri hcmli

poetik sr hesab ediln "Ata" poema-eposu qoma klind yazlm v oxsayl

blmdn ibartdir. sr sad xalq danq dilind olduundan rb v fars szlrindn

istifad edilmmidir.

"Gnclrin Virtual Multikulturalizm Mrkzi" silsilsindki e-kitablarla buradan tan

olun:

http://kitabxana.net/?oper=e_kitabxana&cat=174

Feysbuk shifmiz:

Sosial bklrd Azrbaycan multikulturalizminin v tolerantlnn tblii il bal

faliyytlrin genilndirmk, bu sahlr zr nternet resurslarmz - elmi-intellektual

srvtlrimizi, aradrma, tdqiqat ilrini tbli etm n ayrca virtual resurs

burada: https://www.facebook.com/YeniYazarlar

Bak, YYSQ - 2016

http://www.kitabxana.net/http://kitabxana.net/?oper=readBook&id=2288https://www.facebook.com/YeniYazarlar



DQQT!

Mlliflik hququ Azrbaycan Respublikasnn qanunvericiliyin v laqdar beynlxalq

sndlr uyun qorunur. Mllifin v resurs yaradclarnn razl olmadan kitabn btv

halda, yaxud hr hans bir hisssinin nri, elc d elektron informasiya dayclarnda,

nternetd yaym yasaqdr. Bu qadaa kitabn elmi mnb kimi istifadsin, aradrma v

tdqiqatlar n dbiyyat kimi gstrilmsin amil olunmur.

http://www.kitabxana.net/



(Poema-epos)

(ki cildd)

II cild

Azrbaycan Respublikasnn

Milli Ordusuna v onun Ali Ba Komandan

Respublika Prezidenti

lham Heydr olu liyev

cnablarna ithaf edirm.

Mllif

Bak-2015




Redaktoru v trtib edni: Tahir Shrabolu

Nriyyat redaktoru: Musa lkbrli

Shrab Tahir Ata (poema-epos) II cild Bak, Zrdabi LTD 2015, 1016 sh.

Elmi ryilr: .lizad, fil. elm. dok. Glxani Pnah, fil. elm. nam.

O tayl bu tayl Azrbaycanmzn btvlk nmkar, sevimli xalq airimiz Shrab Tahirin

Ata poema-eposu hm hcmin, hm d poetik dyrin gr ada poeziyamzda xsusi kisi

olan, alternativsiz bir srdir.

Xalqmzn n qdim dvrlrin ba vuran tdqiqat air bu xalqn tkkl tarixinin

poeziyamzda uurlu, orijinal ifadsin nail olmu, oxillik ar zhmti hesabna mqdds Ata

adna dbi bir abid yaratmdr.

20150103

574705120494

Shrab Tahir,2015

S




MLLFDN Azrbaycan dbiyyatnda n iri hcmli poetik sr hesab ediln Ata poema-eposunu

1991-ci ildn qlm almaa balamam. Azrbaycann n qdim eir formasqoma klind

on min il vvl Yaxn, Orta, Uzaq rq geniliklrind yaayan, yaradan, dyiib varln v

lyaqtini isbat edn trkdilli qbil, tayfa v xalqlarn, xsusil Azrbaycan xalqnn eramzn

vvllrin qdrki hyat v mitinin bdii-tarixi lvhlrd tsvirini hat edir. Ata sad

xalq danq dilind yazld n burada demk olar ki, fars v rb szlri ilnmmidir.

srd Azrbaycan, Orta Asiya, Trkiy, Rusiya, ran, rb lklri, ngiltr, Almaniya, v s.

Avropa alimlrinin tarixi sndlr, tarixi hqiqtlr uyun fikirlri sas gtrlmdr.

oxdand ki, xarici lklrd yaayan soydalarmz xalqmzn varl, mnyi, yaad

razi, qdim hyat trzi, dili v qhrmanlqlar il maraqlanr, bzilri is mn bu haqda, mk-

tub yazr, bu sahd ortala ciddi suallar qoyurdular.

Son 20 ild Azrbaycan xalqnn varl, etnogenezi il laqdar elmi kitablarla yana,

amanizm, zrdtizm haqqnda kitablar, satir, fsan, dastan, nal, deyim v sylnclr

oxuyurdum. Xalqmn qdim varln, adn, qhrmanlqlarn gstrn sndlri, abidlri

dadb, yandrb mhv edn dmnlrin qddarlnn qanl izin db, yava-yava dnyann

n qdim, n ncib, n dyikn, n lyaqtli v catli xalqlar olan trkdilli ellrin, o

cmldn xalqmzn n qdim tarixinin monumental mnzrlrini aydn kild grmy

baladm.

Azrbaycanda istiqlal hrkat balarkn bu mvzuda byk bir sr yazmaq imkan reallad:

Bir gn yas mclisind Moskvadan yenic qaytm elimizin asaqqal, byk rhbri Heydr

liyev xalqmzn tarixinin mxtlif dvrlrindn shbt aaraq zn mn tutaraq mclisd

oturan alim v yazlara xitabn dedi: Bu xalqn tarixini siz yazmasanz bs kim yazacaq?!

Mn xalqmzn byk olu Heydr liyevin bu haql tlbinin tsiri altnda Ata poema-

eposunu yazmaa baladm...




yc

g, ,

G g, .

c-c y ,

G gi, .

, g g ,

-.

, gy, ,

G g, .

Sallamalar, dnklr dyidi,

pk std ana, bala deyidi,

Gzllib gnclr-qzlar dyidi,

Gz kn gzllikdir, bzkdir.

kbitnd yaz, oxu db oldu,

pk gldi toxu oldu, sap oldu,

Da-qa il bzdiln qab oldu,


Tan dedi:-Turqtay olum sa olsun,

Qoy r yerd onun z a olsun,

Aldm ipk, satdm qaraya olsun,


***

Tan dedi:-Yola gls inelli,

Alver il gl-get, bar var olar.

Suburunda tuluqlansn qaraya,


Mrmr, qzl, gyda, alda, duruda,

Dvgz, bayan, pambq, bez, quma,

Yaxnlaaq, qardalaaq, a qarda,


Mindiyarm, Minelliml Turqtaym,

Bu alveri uluslarda siz yayn,

Bundan sonra Turqtay da a sayn,


Turqz dedi:-Dnsn ev Manayqz,

O, yetkindir, doruudur, alarsz,




Qalb Turel bouunda o yalqz,


Turel daa boumadan xbdr,

Cumr ox-ox boazlar sxbdr,

Bir-birini qorxudanlar qorxubdur,


***

kbitnin sslnclri gurlad,

Yenilikl pardaqlanar baxlar.

Doldu boyal* ipklrl satallar,


lam, Asur, Balasq gldi alver,

Misirlilr daradlar bu yer,

pk, ipk ssi qalxd gylr,


Yelkn axd inel ipyi,

Satallara spdi gl, iyi,

Oldu btn toxularn gyyi,


Batllar kbitnin qona,

pk grb qad solun doda,

pklnib satd, atd yara,


Gndn-gn genilndi satallar**,

Az-buuz dolub getdi uvallar,

Dd i iri-iri xarallar,


***

Qoar dedi:-Ala, ipk baxlar,

pk, kks ipklr yarar.

___________

*Rngbrng

**Bazarlar

Gzl d var istidildir, soyuqsz,


pk paltar kks, d basdrr,

Titryii kiilri qzdrr,




Bu gzllik ox yolsuzu azdrr,


Qancl qz, snin san ipkdir,

Baxlarn yuxa, yaln ipkdir,

Kirpiklrin, qan qrn ipkdir,


Boya-boya ipk glsin ineldn,

Getsin yonuq durudam Mineldn,

Qoy gzllik sz olsun r dild,


ox gzldim sni, glm, mn dnn,

Gl, ipkd evyolumdan* keginn,

Soyuyubsan al ipyi geyndn,


***

Qoar dedi:-ox oynatma d-ba,

Sar aa, gy qaraya yarar.

Mn gedirm sn ipk gtirim,


Geyib xsan l, dz, dz yanar,

Bu geyimd sz sylsn sz yanar,

Dzn qz, sn baxan gz yanar,


Gl dik st, grm inc boyunu,

Qlnc qan, o syrma yayn,

Syl zn, aan alm toyunu,


El geyin, bizd sz-mz olmasn,

Sn baxan bir vurun gz olmasn,

_____

*K

Grnmsin, gl-gedin tez olmasn,


Qar riyib, l, dz, yamac gllnib,

ryimd gizli sevgim dillnir,

stklrim, baxlarm sellnir,





***

-Mn Qoaram, oxuyuram, yazram,

Qopuz kib knl gy aparr.

Bu satalda bu gn n ox gln var,


Bu qz ara gedir, ara yollanr,

Qurann ipk ucu sallanb,

pk altda dik mmlr tullanr,


Tanr, lim dysin onun lin,

Bir yol adm glsin onun dilin,

Qolum atsn onun inc belin,


N tez glib bu yaz bel tez gedir,

Bam st a durnalar gur tr,

Bu il mnim ryimd gl bitib,


Dn, bax, glm, mn d sn vurunam,

Saol sn tk rk yaxan soyuna,

pk sn, mn d sn uyunam,


***

apar atdr yaayla dayan,

z kkndn qopacaqsan dayansan.

Gldin, mindin, getdin, daa dayanma,


ap, yaay, dayanla ayaqla,

Soyuyanda sn d onla soyuqla,

Yoluqlad, sn d onla yoluqla,


Sn d dyi o dyis zn,

Yer qoyma qabanda dizini,

O dz oldu, tut sn yolun dzn,


Onlar dnb geri baxmr, aparaq,

Sn unutma, rdn-birdn geri bax,




Kemi il glcyi qucaraq,


N tapdnsa azdan-oxdan k di,

Gir onlarla deyinmy, deyi,

Ancaq bu yol yaay dyir,


***

Tan dedi:-Turq yollansn inaya,

Qardal r gn, r gn tzl.

O atdrsn ilk yazm Xaqana,


Glsin Xaqan qonaq olsun ellr,

Son qoyulsun ken qanl illr,

Vayqan, Soyqan taprlsn yellr,


Bilsin biz gli-gedi grkdir,

Qardalq da inclikd ipkdir,

Alver, gl-get el vardr, rkdir,


Tan dedi:-Al yazn, yola d,

Byk inay xaqanyla sn gr,

Qoy var olsun yaxla bu dn,


Des Bacar niy qab, ardadr,

De ki, yanb m arvad, m at,

Yanb odda Uarqzn qanad,


***

apar gldi uzaq-uzaq inaydan,

ki istk bilmdn d tu glir.

apar-apar yaz verdi Tanya,


Yazlmd: Tan an Turqtay,

Mn xaqanam, basyam inayn.

Mindiyarn Minel soyu, Tur soyu,





Da-qa atd, bayan, pambq stlik,

Gcl alver balamayb llik,

Vardr mnd bir yetr d gileylik,


Turq dustaqdan qarbdr Bacar,

Bacar bizim qardaln aar,

Qonayd byk inay diyarn,


Glsin qonaq biz m Turq, m Bacar,

Tez glslr byk sevinc olarlar,

Bizdn siz baydilr, sevgi var,


***

Tan dedi: Birdn qurqu qurarlar,

Hm Bacar, hm d sni vurarlar,

Onlar gizli busqularda durarlar,


Turqtay deyir: Onda Toplum gtrm,

Ayql, sayql artrm,

Toplumumu melr yatrm,


***

ox da grk deyil idi ayqlq,

Olaylarda olacaqdan ayq ol,

Xaqan z qarlad Turqtay,

Olaylarda olacaqdan ayq ol.

Onlar ata, bala kimi grd,

Turqz il Tan a sorudu,

Sevinnlr bir-birin qard,


lk sz dd satallarda ipkdn,

Yoruldular bir-birini ymkdn,

Durudala ipk-ipk demkdn,


-Turq sa olsun, ad satal yolunu,

Db sald ipklrin aln,

pkldi atlarn da ulunu,





Mn xaqanam, Manmn mnim soy adm,

inay, anxay mnim qolum-qanadm,

Al ipyim var elyib elat,


***

Turq dedi ki, gyda bizd bol deyil,

Bol olan ey dr tez-tez dyrdn.

Qardalq da durudadan durudur,


Qarda olsaq alverimiz ykslr,

El, uluslar qorxmaz, verr l-l,

Yol alar, maraq olar get-gl,


Manmn dedi:-Qarda olmaq yaxdr,

inay eli Muel yurda qardr,

Mur is apqnlar badr,


Mur deyir, biz Turquyuq, Turquq biz,

Mumu eld Turq olmuuq rmiz,

apb gedir, n yol qoyur, n d iz,


Biz da pr kmliyik yurdlara,

Yol vermrik apb soyan qurdlara,

Onlar bizi qalayrlar odlara,


***

Turqtay dedi:-Burdan ora gedrm,

apqnlar eld rn saylmr.

z yurdunu apr Mur ild bir,


Onlar ld ov etmkl dolanr,

Qda yeyib qurtarrlar olan,

Db salb aldatma, yalan,


***

Gzllrin oynar-oynar bellri,




Harda olsa qzlar orda gzldir.

Su tk axb onlar qu tk skdilr,


Gy qura boyasnda ipklr,

pk ir oynaq, inc smklr,

Salarnda yellm-yellm llklr,


Gl qoxusu, ik iyi baylqan,

Bu ans ot tstsdr yaylqan,

Baxlar, ar duyulqan,


Qollar dniz lpsi tk oynaqdr,

z-gz, d-ba sd deyildir, qaymaqdr,

Salarnda daraq, sancaq dmadr,


Yelpiklrin yuxuladan yeli var,

Hr oyunda qolun, qn dili var,

Hrsinin sanki sn knl var,


***

Biri gldi, Yanqu zd, grkmd,

Adam nec oxayarm adama.

Turq sksndi, z yerindn dbrdi,


D aral, sanki eni-yoxudur,

Yanaqlar uaq kimi toppudur,

El glr, sanki onla tay-tudur,


Turq Manmn baxd gizli, gzalt,

Bu, Yanqudur, yoxsa yuxu, yanlt?

Bu qz ardan gldi, burda tapld,


Bu, olmaya Yanqu el zdr,

Bu z-bax, deyn onun zdr,

Balqarq zd Minel duzudur,


Bu qz bura nec gldi, aradan,




Bu snmisn, Yanqu, x get buradan,

A, snayr yoxsa mni yaradan,

Adam nec, oxayarm adama.

***

Manmn Xaqan aqn grd Turqtay,

Yalan doru, doru yalan olub ox,

O tand oynar-oynar* gzli,

Yalan doru, doru yalan olarm.

-Qadan alm, x get burdan, oynama,

Han Tuncay, an Gnay qaynama,

Yanqu, mni sn bu sayaq snama,


Qz qu kimi qondu onun yanna,

Turq l kdi qzn qrn donuna,

Coqun istk dd Turqun qanna,


Turq yuxulu dedi:-Getdin sn r,

Mn sevirdim sni, daa sevmirm,

ryimdn sildim sni son kr,


___________

*Rqqas

Qz dedi ki:-Turq, mn Yanqu deyilm,

Bu Baevd oynayram mn bel,

Mn bir qzam, m d yazq bir kl,


***

Bunu bilib Turq utand, qzard,

Niy am z iini gizldir?

Qvr edirdi Turqun gizli istyi,


Qz dedi ki:-Sn Yanqunu sevirsn,

Mn Yanqudan ox gzlm, bilsn,

Yanqu bilib sn yanma glsn,


Turq dedi ki:-Mn yanldm, bala,

Adam ar rdn birc baxdan,

Dorulua grk olur yanl da,





Qz dedi ki:-Yanl deyil, gzlm,

Mn r sayaq arlara dznm,

Gzdn, zdn sevgilri seznm,


Mn Dintiym, evimizd sonbeik,

Biz buraya Uureldn glmiik,

zmz klsayaq bilmiik,


***

Turq dedi ki:-Gzl Dinti, get oyna,

Ba qataraq dinclik verir r oyun.

Sn gzmd yeni Yanqu olmusan,


Dinti getdi, Xaqanna ba ydi,

-Byk Xaqan,-dedi,-burda o tkdir,

ryin sevgi gl mn kdim,


Xaqan bunu bilib bir az dnd,

Ne yeri onun birdn qand,

Dndy ox ilrdn dand,


Dedi, bunca kimlr salaram,

Boumaya durub gendn dalaram,

Hrdn glib bardran olaram,


Boumalar, kimlr yorandr,

Bouanlar bir-birini qrandr,

Bunlar olsa, dy-vuru yalandr,


Dinti sylnci

-Byk Xaqan, indi mn yol gstr,

Hayan olsun grk vurun vuruna.

O, qartaldr, mn yannda gyrin,





O, Tuncayn Yanqusunu sevirmi,

Byk ay-ky qoparacaq bu kal i.

lverili bir alverdir bu gr,


Xaqan dedi:-Gr Yanqunu, sz oynat,

Bu kllri vurudurub i qaynat,

Bu sevgini Uurel sn anlat,


Buralsan, oralsan, bilmirm,

arram, gzl, sni lbir,

Sevgi deyib dart sn Turqu r yer,


Qoy sylyim, bunu da bil, a Dinti,

On il qabaq mn Yanqunu sevirdim,

Glm, sni bynmim mn indi,


***

Dinti dedi:-Elyrm, ba st,

Dil deyir, rk is baqa sz.

Turq igiddir, onun ii durudur,


Dedi: Mn ki, oxayram Yanquya,

Grk onu sevnlr od qoyam,

Grk girm bir dolambac quruya,


Grk el bir od-alov qalaym,

Yanqular bu yanna tullaym,

Yanqulab olum igid Tuncayn


Onda Xaqan, Tuncay, Turqtay mnimdir,

birg mnim alq gnmdr,

ki lk, ay qz, Dinti, snindir,


Ancaq Turqa vurulmuam deysn,

Sevgi gydnglmdirs, c ndn?

Tanrm, syl, ans ii grm mn,





***

Turq qaytd kbitn bir aya,

oxu dnr, z yurdunu bynmir.

Satallarda al ipklr sayrr,


Turq glrd, danrd baya,

Al ipklr brmd Duzda,

Unutmudu qlnc, bizuc, yara,


Unutmudu yer-yurdunu, kndini,

Tu qoymudu Yanqu il Dintini,

Yaayrd kemiil indini,


Sevgi lr, o yenidn dirilir,

Bu sevgidn rk yay tk grilir,

Hr yan sn sevgi sayaq grnr,


Turqu sevgi bir d kdi snaa,

Yen qoydu ii-gc qraa,

Yen xd at qovmaa, ovlaa,


***

Uureld Dinti tapd Yanqunu,

ki gzl bir lky smaz.

Dedi:-Turqun sevgilisi Dintiym,


Dedi:-Onla grrsn, olmaya,

Yanaqlarn dnb qzl almaya,

D mayadr, z mayadr, l maya,


Bunu bils Tuncay sni ldrr,

El etm bunu ona bildirm,

Szm bax, dnm yumuq gildir,*


Yanqu dd l-ayaa, tutuldu,

Gz qarald, qlnc qalar atld,




O, Dintinin zrin atld,


Dedi:-Qadan ryim, danma,

Bu, yalandr, bunu mndn soruma,

N istsn verrm, i qarma,


__________

*tburnu

***

-Qadan alm, yalan evlr uurur,

Yalan gcl toplumlar dadr.

Qz, yazn glsin mnim balama,


Tk Tuncaydr mnim rk yoldam,

Turqtay is onun rk qarda,

Aralqda salma qanl sava,


Al, bu, sram, boyunbam, qolbam,

Bil, pis yola getmmidir ayam,

Qoy and iim, atm snaq oca,


Dinti dedi:-Onda tonqal qalayaq,

Sni, Yanqu, son snaa yollayaq,

Yalan varsa od iind yoxlayaq,


Yanqu dedi:-Dzm, oddan kerm,

Alovlardan qzl bir don birm,

Dzlyml alovlar irm,


***

-Yalan deyib onda mn Turq z,

Qoy son sz desin snaq tonqal,

Yanqu dedi:-Ancaq Tuncay bilmsin,

Qoy son sz desin snaq tonqal.

ld tonqal qaladlar ikisi,

Tonqaldan da stn Yanqu sevgisi,

Bu tonqaln byk oldu grgs,





Yanqu qat geyimini soyundu,

Oda girdi, pis gzlrdn yaynd,

El bil ki, alovlarda yuyundu,


Dinti gld, dedi yalan deyirdim,

Yanqu birdn acndan byirdi,

Yand orda, o, ikiqat yildi,


Sonra yand, yen yand, kl oldu,

Tonqal z utanaraq lil oldu,

Tonqal snd, bir tri yel oldu,


***

Dinti geydi donlarn Yanqunun,

Qorxuludur seilmyn oxay.

Dnd ev, Aliyin yanna,


Qz dedi ki:-Ana, arda qalmsan,

Hara gedib bel gzl olmusan,

Ancaq zdn bir azcana solmusan,


Tuncay gldi, inanmad gzn,

Grd Yanqu sal kib zn,

Yar-yaraq qatb sanki zn,


-Qadan alm, Yanqu, nec gzlsn,

N olar ki, r gn bel bznsn,

ox sevilir qadn bel gzls,


Dinti dedi:-stynim var l,

Snin kimi ynlrim ox bel,

Ancaq gzl demk olmaz r gl,


***

Tuncay dedi:-Dyiilib ssin d,

Qadn ild bir ne yol dyiir.

Baxn da yatarlab, gllnib,





Tuncay onu qucaqlad, oxad,

Belindki al ipyi qurad,

Bu, Yanqudur, yoxsa onun oxar,


-Mn Xaqann istyini sezirdim,

Sn gr il-il buna dzrdm,

Turq aandan, rim, mndn ksirdi,


Uureld Turqtay mn vuruldu,

ox gzldi, gldi, getdi, yoruldu,

Yol tapmad, o, iindn qrld,


ox yerlrd qa-gz atb Turq mn,

Sn gr mn dzmm, mn yen,

Daa artq balanmam, bil, sn,


***

-Mn onlar grmzliy vurmuam,

Yanlana saymazlqdr grmmk.

Szatdlar, gzvurdular ox olub,


Mn demim, ilkim, sonum Tuncaydr,

Turq l kmir mndn ancaq aydr,

Buna gr indiycn subaydr,


-Mn o Turqu oturdaram yerind,

z evirr sndn sni grnd,

Qoy utansn sevdiyinin rindn,


-ox gzm aartmam ona mn,

ox pis szlr eitmim dilindn,

Gn olub ki, mn qamam lindn,


-Bir yol gstr, mn inanm bunlara,

Yoxsa Yanqum, bunlar ara, Turq ara,

Grsm, onla qardal ataram,





***

Tuncay yedi z-zn iindn,

Gzdn dr zg yer gz dikn.

Bu qapal sevgi daa n demk,


Bunca Turqun z vardr, ii yox,

Bu qardan ad vardr, vesi yox,

Bu domann li uzun, gc yox,


Sanki Yanqu z tutubdur Turq yn,

Gz prtlayb, d qabarb lap n,

ldrrm amsn bir gn,


Grnr ki, dyikndir qarda da,

i qaym tutmalyam bu badan,

Mn onlar gdmliym yavadan,


Tanr, yxma mnim isti evimi,

Uzaq el burdan sevgi devini,

Son ayaqda Tuncay sn gvnir,


***

Dinti grd Tuncay onu gdmd,

Sevgi oddur, ii, l yandrr.

Yaz yazd, Turqu bura ssldi,


Yazd:Dinti snin n darxr,

Sevgi onun ryini brk sxr,

Ayrln bir ls var ax,


Dinti sni r gn, r an gzlyir,

O rpnr qu tk, sni sslyir,

ryind byk sevgi bslyir,


Turq dnd, bu da bir atmindidi,

Onu mn unutduran Dintidir,




Bundan sonra yerim onun kndidir,


At syirtdi Uurel doru o,

Getdi birba Dintisin sar o,

ryind dayrd ar o,


***

Dinti xd qabana yuxulu,

Olmaz bir d sevgilini dyimk.

Turq dedi ki:-Sn qonaq glmim,


Qz syldi:-Mn Yanquyam, Dinti yox,

Sn sevirsn mni, buna rt yox,

Turq syldi:-styirdim, indi yox,


Dinti mnim, Tuncayndr Yanqu da,

Mnim n bir dinclikdir, bil, bu da,

Sevgi Tanr idr Qobuda,


Tuncay gdb eidirdi onlar,

Qabarmd alnndak damar,

Turqtay birdn acqlanb qabarr,


-Mni bura kim arb, Dinti qz,

Sn Yanqusan, bs ardadr o qansz?!

O arb mni bura, o, yalnz,


***

-Bax, bunu da mn Dinti yazbdr,

Sz dyir, ancaq yaz pozulmaz.

Tuncay xd, qapd ondan yazn,

Sz dyir, ancaq yaz dyimz.

-Dinti kimdir?!-O, Yanquya rd,

-x get burdan! O, bir daa bard,

nd d yaz ar dorutdu,





-Dinti kimdir, n istyir o, sndn,

rk kir, c dourur o, mnd,

Yanqu baa dm Dinti deynd,


Turq utand, qalarn ataraq,

Dinti onu aldatmd bu sayaq,

O glmidi Uurel, aparaq,


Turq utand, dedi, yaman azmam,

Bir yazyla qzxmam, qzmam,

z sevgim sonda sonev qazmam,


***

Onlar getdi, Turq alald, utand,

Ucaldacaq uca sevgi kiini.

Dinti alaq i grmd yazyla,


At syirtdi o, inaya birbaa,

Doru olsun grk qarda qardaa,

Dinti qzdr, o satlb da-qaa,


Ks yolla o, dalar ard,

Gzlrindn ac, ar dard,

Yolu st aylar sanki iirdi,


Bir gn Tuncay dedi gzl Dintiy,

-Snin dilin topuq vurur, qz, niy?

Yanqu arvad deyilmisn sn bym,


Kryindn apq yeri silinib,

Alt dodan iki yer blnb,

Niy bel titrdirsn dilini,


***

Dinti dedi:-Mn d bunu duyuram,

Qz dyiir, ana olur douda.

El bil ki, mn o Yanqu deyilm,





Qorxu mni ldn salb, n idi,

Aliyi dodum, birdn dyidim,

Sanki snl mn yenidn sevidim,


Sanki gedib gydn bir d glmim,

Sanki qz mn doaraq lmm,

Mn zm sni Tanr bilmim,


Tuncay dedi:-Dou Tanr iidir,

Byk Tanr analar eidir,

Tanr sdl dolu ana ddr,


Dinti bir az qa-gz atb zildi,

Qorxu kdi, qz ryi zld.

Bu qorxaqlq z-gzndn sezildi,


***

O dnd, Tuncay grk yox ola,

Yer-yn, yerbyerin mi var.

i bils vurub mni ldrr,


Tuncay gets Turqtay glr gr,

Yanqu deyib o, mniml birlr,

Onda Dinti Baevd d yerlr,


Tuncay dedi, bax, dodaq, dil zg,

Niy qorxur Aliyi o grck,

A, bunlar yrnydim mn birc,


namszlq oxalrd gnbgn,

ulamd onu soru bsbtn,

Yumaqlanb ey artrd bu dyn,


Tuncay bunca saralrd get-ged,

Gz qaralsa gzd cr, yol itr,

namsz ancaq lm kiridr,





***

Hm inanr, m inanmr arvada,

Yaa dolmur ox inamsz sevgilr.

namszlq sevgi il bouur,


-Harda qald baldan dadl pn,

Soyuyubdur dilin, szn, gln,

Dyiilib niy yolun, yeriin,


Deyirsn ki, uaq dodum, soyudum,

O ilk sevgi, syl, aan qaydr,

Snsn mnim iim, lm, soy adm,


Sevdin, gldin, gzlldin bir az da,

Qar lndi sevgimiz bu qzdan,

Dyiilib gnm, aym bu yazdan,


Sevgi grk igidliy tay ola,

lmcn axar-baxar ay ola,

Snq sevgi zgsin pay olar,


***

Bir il kedi, Tuncay ld lapbadan,

Qoca dr, gnc lapbadan keinr,

Bu lm am gz-gz alad,

Qoca dr, gnc lapbadan keinr.

Ham dedi bunun ii yanbdr,

Ancaq ldn z-gz donubdur,

lm bunun evi st qonubdur,


Bacar gldi, Tuncr, Gnay, Qarik,

Haray kdi uzaqlardan Qzik.

kilmidi zrin al rpk,


Ham baxd bir-birin qapal,

Yal gzlr, ya baxlar yaral,




Tuncay n alar zlr saralb,

Qoca dr, gnc lapbadan keinr,

Tan gldi, arxasnca min atl,

Turq Quatda uub gldi qanadl,

Tan-bili, doma, elli, elatl,


***

Dinti qrx gn rpyini amad,

Qara rpk qara gn gstrir.

Qald ancaq z-gznn bzyi,


A deyib qz, qadnlar mlyir,

Tanrlardan tez-tez ltut dilyir,

Aa deyib am ztut sylyir,


Yadr Turqun seyrk b, saqqal,

ri gzlr, sx kirpiklr qapal,

Alar gzlr, qvrm salar qaralr,


Bu n idir gldi elin bana,

Tuncay getdi, dnd Umay quuna.

atdaq dd dan soyuq dana,


Bacar yoldu al san, alad,

O, Mineli, Mindiyar dalad,

Alb qara alnba balad,


***

Srtz gldi, yalvarlar ucald,

Gnc lnd qoca torpaq gnclir.

O, Tuncaya gydn dinclik dildi,


Gtirdilr ba st atn,

Qonuratn ne gnlk otunu,

Glib durdu sayolduya qadn,


Srtz dindi, ztutdular* sslndi,




Elin, yurdun ocaq yeri gzlndi,

Dinti qorxdu ondan, evd gizlndi,


-Aa, Hrmz, al qoynuna oulu,

Dilli, dilsiz lmk n doulur,

z lb, iuar** yuxulu,


-Aa, Hrmz, iq el Tuncay,

Bu oulun gyd, yerd yox tay,

Yaranda belsini ox yayn,


______

*Dua

**Ru

Qz toplumu sylnci

Qz toplumu dylr geyimd,

Qz gzldir, ona r ey yarar.

Dynn olan, qz olmayr,


Manayqzn qlnc vuran qzlar,

Geyimlri yamyaldr, sapsar,

Bstboylar on qarcdr, on yarm,


At stnd qlnc vurur, ox atr,

Sel, suya, daa, daa qov at,

Bu toplumu Tanr z yaradb,


Gzglim, yanaq dolu, d dolu,

Var rlisi, var subay, var dulu,

Dzmlri kiilrdn ox olur,


Yaraqldr, ana olmaq istmir,

Dydr, bu srt yolu pislmir,

Qorxa var, ssqas var yzd bir,


***

Balar qaba, inc Manayqz,




Yatmldr qz-qadnda qabalq.

Onu gln grmyiblr l d,


Qz toplumu qorxuludur, glmli,

Qzlar kimi el yolunda lmli,

Bunun n dymyi bilmli,


Qorxular tklikdndir, tk olma,

Qadqlar kklkdndir, kk olma,

Tkdn qorxma, qz-qadnda tk olmaz,


Qancl qz, yaat, oxa rini,

Al yanna sevgilini, rini,

Qadan alm, syl, glim, yerini,


Bu qz-qadn artq imi olmaya,

r taylar lm idi arada,

Qalmdlar tk, kimssiz, arada,


***

Cumr dedi Manayqza yavaca,

-Su bir yerd qalsa kr, iy verr,

Bu toplumu xart daa yollara,

Su bir yerd qalsa kr, iy verr.

Bacar tkdir, get ona sn arxa ol,

At apsan da sn ox id yora ol,

Dylrd snmaz, yenmz yonta ol,


Mn qalaram, ollam snin yerincin,

Sn bir qzsan, rklrin sevinci,

Ham deyir mn sevirm bu gnci,


Dy, vuru yoxdur l lkd,

Yan tbdr Minel rki-rkidn,

pk glir biz uzaq lkdn,


Cumr baxd Manayqza qyqac,




Bax ac, z-gz bouq, dil ac,

Niy bel doulubdur bu bac,


***

Cumr dedi:-Sni sevdim gizlic,

Gizli sevgi qzn olar, yandrar.

Bu sevgini bslyirm ildir,


Gzldim ki, bunu duyub bilsn,

lnlqdan dnb, yola glsn,

He olmazsa mnl deyib, glsn,


Mn sevgini anlamram, ndndir,

Bu duyular mnd tb gedndir,

O, yuxulu bir buluddur, tndir,


Mn sezirm, rdn boz-boz baxrsan,

Qora dnb zrim yarsan,

Szlrini boaznda boursan,


Mni ox da soyuq sanma, qanram,

Hrdn el mn d sn tk yanram,

ryim sni yaxn sanram,


***

Cumr tez-tez danrd, glrd,

Dil gzls dillndirr da da.

Yumuq gl tk rtdayrd Manayqz,


Gnclr bel dil tapdlar zlri,

lk sevgidn iqland zlri,

Sevgi il blklndi szlri,


Unuduldu yerd qalan n varsa,

Tut lindn, tut lindn bacarsan,

Kim olsan da ilk sevgiy uyarsan,





iklndi Manayqz da sevgidn,

Yox, sevgidir deyn qz brkidn,

n ardr bel sevgi kid,


Sevirk onlar verdi l-l,

Gllr ad sarmaanda gl-gl,

Bu, sevincdir, bunu nc el bilr,


***

Yava-yava dyiildi Manayqz,

Yaz glnd yumuq gllr alar.

Bunu bildi Turqz, Turqtay, Tan a,


Ham sevir, ancaq gn, ay var,

Tanrlqdr, onda snin payn var,

Gyd onun amyacan say var,


Sevgi yetkin, sevgi gizli, sevgi kal,

Sevgi deyil gls tez-tez, dalbadal,

Mrci deyil gtrsn bir uval,


Al, al, yumuq glm, gl qoxu,

Sevgi quu, gl bizimin sn oxu,

Oyan, oyan, n ox kdi bu yuxu,


Hr bir gln yiysi var, glck,

Glib snin gz yan silck,

Ham sevgi dad-duzunu bilck,


***

Gzlldi, yumruland Manayqz,

Gizli qalan nlr vardr sevgid.

Ga alad, ga oynad, ga gld,


Qa-qaba, acl atd qz,

Gzllikd bir lli artd qz,

Gl-gl oyand qz, yatd qz,





Hardan bel gl qoxuyan yel sdi,

O, gllrin grn tlsdi,

ryind tanrlaan n ssdir,


Cumr onu glr grd, ynd,

ryind sevgi, sevinc dynd,

Qz Cumri, Cumr qz byndi,


Birg ova, toy-dyn getdilr,

Sevinc, sevgi, gllrd itdilr,

Sevgi quu olub man tdlr,


***

uquba glib xd Baev,

Lap yaxndan r gn vurum gzl sn.

Dedi:-Qorxu altndadr Manayyurd,


Asurelli Manayyurdu qorxudur,

Hr gn yeni yurd-yuvan dadr,

Kamac olu qandan aylar axdr,


Ylrlar toplum-toplum ormana,

apb, yeyib, evriliblr qabana,

Bnzyirlr deilmmi ibana,


Tan an z soldu, aard,

O, Turqtay z yanna ard,

z oluna o, ucadan bard,


Dedi:-Toplum xart Manayyurda sn,

Be min uqu birdn qopsun yerindn,

Arxadan da Asurel xm mn,


***

Turqz dedi:-Mn d snl gedirm,

Yer titryr am birdn dbrs.




Dy-vuru sslnclri gurlad,


uquba gtrld Baevdn,

O r yerd torpaq gdn, el gdn,

Kim grk bo sz il bo gdn,


Soraq atd Mur, Tuncr, Cumr,

Tulanc* oldu dnclr bir yer,

Ss yayld l, dz, gr-gr,


On gn kedi, durdu rlr z-z,

Kamac olu dadanmd rz,

Ormanlardan endi onlar bo dz,


Dedi:-Ey Turq, ldrmsn Kamac,

Sn qrmsan Asureli, a qancl,

ryimd dyn salb bu sanc,


***

Turq syldi:-apqnlq etmyin,

apqnnn grk ba aplsn,

Biz yer verdik bu yolundan dnn,

apqnnn grk ba aplsn.

Min ildir ki, bizi apb yeyirsiz,

znz Asurelli deyirsiz,

Orda, burda znz yrsz,


Bo-bouna yer paylamr Mindiyar,

Manayyurdun yiysi var, Turqu var,

Qoy utansn zg l baxanlar,


______

*Hdf

-Glmim ki, burda alq qurum mn,

Bizdn siz snan qrm mn,

Minimyarn ba st durum mn,





-Kamac olu, gcn buna atammaz,

Biz dmirik, biz diin batammaz,

z yurduna qayt geri, utanmaz,


***

aqqldad bizuc, toppuz, ox, qlnc,

Qan tklr, c gyrr yerind.

a qalxd atlar, tez-tez kindi,


Kamac olu bizuc atd, ox atd,

Ox Quatn yalmann qanatd,

Bu, Turqtayn dzmn daraltd,


Turq l atd, tutdu onun lindn,

Dartb ald onu atn belindn,

Yer dydi, abalad o gdn,


Ar bizuc onu tikdi torpaa,

Splnib qan srad otlaa,

Kamac olu durammad ayaa,


Be min uqu birdn xd vurua,

Acqann toplumuyla ba-baa,

Toqqudular, sanki dydi da-daa,


***

Turq yeridi toplumuyla irli,

kitiy qlnc tutub r li.

Alland bu dyd ox dli,


uquba sx sralar yarrd,

Acqan qoa-qoa qrrd,

Hrdn toppuz, rdn qlnc vururdu,


Yer-yurd btn palq oldu yadan,

Yeni toplum ad gldi yoxudan,

Asurelli oxalrd bir ucdan,





Soraqlar, gdklr, yrklr,

Dedi, glir alaylarda blklr,

Burdan yol qaan z srtklr,


Turqtay dedi:-r bein gbrtsin,

Gbrdrk acqan seyrltsin,

Dy ndir, qancllara yrtsin,


***

Ancaq gedi dyimidi dyd,

Grk r an gzlysn gedii.

Asurel ltut gldi Balasqel,


Nlr kdi Balasqeldn dayaq,

Qara, Dzr, Qzod il sta,

Niy bel qan gzirsn, yal-yaraq,


Drdtkrli qoqular qorxulu,

Geyimlri al dmirdn toxunub,

Yorunluqdan zlr-gzlr yuxulu,


kbitndn toplum gldi gn,

xd dmir qoqularn nn,

Dydlr uzununa, enin,

Grk hr an gzlysn gedii.

Turq syldi Filip olu Lamana,

-Ac at kimi n glibsn samana,

Balasqelli dnb c, yamana,


***

Laman dedi:-Eitmim Yzri,

Deyiblr ki, yz yol eit, bir yol gr.

Sylnclrdn tanyram Mineli,


Gldim grm sylncdki rlri,

Grm burda gzoxayan yerlri,




At belind qua dnn ellri,


Turqtay dedi:-Mnm indi dayaq,

stalar yetiribdir bu torpaq,

Burda rk qoyub gedib ox qonaq,


Laman dedi:-Biz otlaq grkdir,

Otlaq tdir, otlaq sddr, rkdir,

Bel lk dayanda tk-tkdir,


Turqtay dedi:-Yiysi var bu yurdun,

Tanrs var r ocan, r odun,

----------------------------------------------


***

Drd trfd qzn dy gedirdi,

Hr basarlq keir ne vurudan,

Ba qoymudu bu dyd uqular,

Hr basarlq keir ne vurudan.

Qoqulardan ox yadqca drd yana,

Gc verirdi bu stnlk Lamana,

O baxrd quruyla ox atana,


Ancaq birdn dyiildi dylr,

Sngiyirdi geni-geni yrlr,

stnlkd yaranmd dnlr,


Lapdan dn aradand, ndndi,

Tanr z doruluu gdndi,

Gc tanrdan gcszlr yetndi,


Tan vurdu acqan arxadan,

Getdi byk rk-qorxu aradan,

Manayyurda ltut oldu yaradan,


***

lamyurddan vurdu gldi Tan a,




Ar vurum dyr ancaq arxadan.

Gizli-gizli, dizin-dizin glmidi,


Axam st Laman yorun dnnd,

zrin tunc toppuzlar ennd,

ld Laman ilk yeni il gnnd,


Ona daldan ar qlnc vuruldu,

Qoqudak oxatanlar qrld,

Yorun dn lamanlar yoruldu,


Parlayrd Tan an qlnc,

Yellnirdi gyd ipk yapnc,

Drin idi qlncnn yarnc,


Qoqular qoyub onlar qard,

Qaanlara Tan lm sard,

Vuruduqca Turqtaya yol ard,


***

ox qrld bu yanl vuruda,

Yaraqdadr indi parlaq stnlk.

Qoqulardan ox ya tk yard,


Lamanlar dmdlr zy,

Dnmdlr qara l kty,

Oxatanlar qanl zik-zy,


Bunu bilck Turqtay bir d yyrd,

Qardak qoqular krd,

uqular da irliy yeridi,


Balasqelli, Asurelli dald,

stklri ilrind bouldu.

Minellinin biclmsi doruldu,





Tutuqland Asurelli ne min,

Tan dedi:-lrini bitirin,

Bir-bir qrn, yer zndn itirin,


***

Lamanlar dedi, bizi qrmayn,

Gcsz daldan glir, gcl qabaqdan.

m iltdi, Tan gldi arxadan,


Ancaq oxu dmyirdi qoqudan,

ki toplum gzlyirdi busquda,

Lamanlar dalrd dorudan,


gn sonra dy bir d balad,

Oxatanlar oxlarn tulad,

Qlnc tutan at ban bolad,


Hr yrd yz-yz yer tkld,

Bizuc il ox d-qarn skld,

Qan qarq torpaq gy kildi,


Ga sngidi, ga qzd yrlr,

Dayanmad gec-gndz dylr,

Bartlar, qqrtlar, sylr,


***

Tan yard sralar ne yol,

Qancl ola grk ba dyd.

Turq qabaqdan, Tan is, arxadan,


Tan ald, tutuqlad, dorad,

Sralar qlnc il darad,

Tk-tk qab gizlnni arad,


Tan dedi:-Qrn, yaxn n ki var,

min ildir bunlar bizi soyurlar,

Yer tuturlar, bizi yersiz qoyurlar,





Olum, Turqtay, vur bunlar, yamanla,

Qancl mn, Kamac, Hllc, Lamanla,

Aldadblar bizi yz yol yalanla,


Ay Minelli, birini d buraxma,

Drd yer bl r qancl yaraqla,

Qoy ksilsin burdan yri ayaqlar,


***

Balasqelli, Asurelli bir oldu,

Birlik grk a gnlr yol aa.

Qan-qadaya dartlrd bu birlik,


Ksilmdi qann ard-aras,

Bir d artd Asurelin sras,

Turqu yxd birdn kks yaras,


Manayyurdu basb ald acqan,

Tan, Turqtay, uquba yarcan,

Yarallar l kmdi vurudan,


Gec gldi Cumr il Manayqz,

Qz toplumu ln, diri, araysz,

Yr etdi acqana arasz,


Cumr od tk, ildrm tk axrd,

D, baa qzlar ox tk yard,

rklrd yeni inam dourdu,


***

Manaylar, lamanlar didiir,

Qzn and, rin qolu gcldr.

Manayyurdu boaldrd acqan,


Qz toplumu oxdan kedi qlnca,

Qlnc vurdu sralar yarnca,

Dayanmad Manayyurdu alnca,





Tuncr gldi, silklndi Mindiyar,

Dylr girdi dmir qoqular,

Gmirtddi it toplumu o ki var,


Cumr qartal srsn kildi,

ti caynaq d, baa ildi,

Qurdlar cumub yrtd, skd, dildi,


Yaral Turq, Tan, uqu vuruur,

Qz, qadnlar kiilr qarr,

tlr, qurdlar adamlara sarmar,


***

Lamanlar, llcilr rkd,

Qorxu olsa lr inam, bacarlq.

Lamanlar z qoydular batya,


Onlar qad, bunlar getdi dalnca,

Dnldilr son tk-tk qalnca,

Durmadlar qancldan c alnca,


Bu dylr be ay kdi, uzand,

Minel yen stnly qazand,

Dylrdn am bezdi, usand,


Manayyurdun qa-qaba ald,

Ocaqlardan tst, alov sald,

Turqtay ad tunc boqaba yazld,


Bacar, Mur sonra glib atdlar,

Toplumlar toplumlara qatdlar,

Sevinrk sevinclr batdlar,


***

Manayyurdda brkidildi qaplar,




Hr bir evin ilk qoruncu qapdr.

Dmir dirk, dmir-dyn aaclar,


Oturmudu babilnlr, rnlr,

Bu lknin gediini grnlr,

Var-yoxunu el yolunda vernlr,


Bir yeni sz sylyirdi r ncl,

Tan ala Turq yatrd zmcl,

Yerd qalan yarallar lmcl,


Dinti is kbitn atrd,

ryind ox arlar yatrd,

Qann* yansna qatrd,


O glmidi gnc Turqtayn zn,

Yazsn ksin onun gzn,

Bir yer etsin o, Baevd zn,


***

Aliyin rtlaq gn, ad gn,

Kimssiz kims olmaz zgdn.

Snmd o, Yanqunun adna,


Yanqudan ox o, Yanquya oxayr,

Yanqu kimi o grnr, yaayr,

Yanqulab zg ad dayr,


Alikl o oynayr, alayr,

Tuncay n alam**, gynm saxlayr,

Gizli gedib r bir yeri yoxlayr,


Turqz ona gz qoymudu, gdrd,

Hrdn glib lap yanndan trd,

Gzlrind sanki tikan bitirdi,


Hrdn ondan soruurdu Tuncay,




Onun gy ucalrd aray,

O, Turqza gz olurdu dolay,


____________

*Tssf

**Yas

***

Turqz onu artdrr yanna,

Bic qadnla ancaq qadn bacarar.

Deyir:-Nec oldu Tuncay keindi,


-Tuncay mni qsqanrd kims,

Ss verirdi r bir sz, r ss.

Mni Turqa qsqanrm, dem, sn,


-Yanqu, Turqu bura qatma avay,

Turq sylyib salma i Turqtay,

Mn bilirm kim ldrb Tuncay,


x get burdan, Tan a gzlm,

xb dz Turqtaym izlm,

O, ox gncdir, onu dinc qoy, izlm,


-O, inayda bunu deyib birin,

Deyib, grk mn od qoyam rin,

Girm bir gn mn Tuncayn yerin,


***

Turqz qovdu a evindn Dintini,

Yalan szlr ara ds qurd salar.

Ald ondan Aliyi, saxlad,


Dedi:-x get z atann yanna,

Sn yazsan z yurdunun alnna,

Get, gir byk Xaqannn qoynuna,


Dinti dedi:-Mni qovub odlama,

Qaytar qz, czn adlama,




Turqu saya qoyan yoxdur, atlama,


min uqu dym var burada,

Gl qarq salma, Turqz, arada,

Mn Yanquyam, semm a qaradan,


uqulardan gedin, bir-bir soruun,

uquba mn gr vuruur,

Qz alblar, oxu bura qarb,


***

Turqz bir an uqu deyib dnd,

Bu, i aar, bu iindn dand,

ryini alb getdi nt,


Dedi:-Gl get, uan mizdir,

Snin Turqtay sylmyin ox tezdir,

Snin zn bir z deyil, zdr,


Oturduun yer Manayn yeridir,

O lmyib, o l d diridir,

Yaqu-manu ondan min il geridir,


Dinti dedi:-Mn bunlar bilirm,

Buna gr mn bu ev glirm,

Mn Turqtaya ryimd glrm,


Mn Tuncayn krpsin anayam,

Tuncay st mni oxdur qnayan,

Sevgi st, dzlk st snayan,


***

Tk ana yox, dyym mn l,

Evi, l dolandran anadr.

Kiilrin ba yurda qarq,


Mn uquyam, Sansi qz Yanquyam,

Mn sevgid, analqda qayyam,




Bu Baevd mn qapal soruyam,


Sn deyirsn, niy Tuncay keindi,

Sn de, nec tk yaaym mn indi,

A, ryim, a, ryim uundu,


Yxlaraq Dinti iki bklr,

Gzlrindn qanl yalar tklr,

Qolu, beli, boynu tarm kilir,


Turqz dedi:-Onu yerdn gtrn,

Aada saatya yetirin,

Saaldaraq z yanma gtirin,


***

Tan, Turqtay glib xd Baev,

Doma yurdda yara lap tez saalr.

Ne yerdn yaralyd ikisi,


kbitnd qoca, qar, gnc, uaq

Qarlad rnlri qaaraq,

al, man, oyna-oyna, tmtraq,


l atdlar, zngidn tutdular,

Balarna al iklr atdlar,

Dallarnca Baevdk yortdular,


Evyol, gzyol, keyol, lyol doluydu,

Turqtay n bu, ucalq yoluydu,

Tan aa bu, ana tk uluydu,


Dinti xd, o yallad Quat,

Turqun kedi z-gzndn qzart,

Bu qz kimdir, Yanqu, Dinti, qaralt?


***




Turq sarsld - atdan dd, bayld,

lm sevgi bir baxla dirilr,

Qucaqlad qz Turqtayn kksn,

lm sevgi bir baxla dirilr.

-Turq, n oldu, Turq, bana dolanm,

Turq, knlmdn byk ar sallanb.

Turq, snindir mnim olan-qalanm,


Tan dedi:-Qovun getsin Yanqunu,

Silin Turqun gzlrindn yuxunu,

Yel verin bu yaranan qorxunu,


Turqz dedi:-uqular var onun,

Caynaqlar ox itidir quzunun,

Dz azcana, tapaq gizli qurunu,


Tan dedi: Qovun getsin inaya,

Tu deyilmi bu qz bizim Tuncaya,

Siz baxmayn gz yana, araya,


***

Bir a ata mindirdilr Dintini,

Aldandr sevgi ovsun olanda.

atlyla onu yola saldlar,


Taprdlar oydu-oydu olmasn,

Gz qoyun ki, ld ss-ky salmasn,

Bir d sizi satn-matn almasn,


Yol getdilr on gn, dinmz-sylmz,

Onuncu gn ba apard kylm,

Bir-birini onlar dinlr-dinlmz,


Biri azca vurulmudu Dintiy,

Qz baxrd o, qrcanan pintiy,

Qa-gz il sz atrd kntv,





-Alnyazm mnim demk belymi,

Gnc yamda grk rim lymi,

Gzllrin sonu yarm klymi,


***

Bu gzl glb dedi yaraql,

-Gzl grk dzgn se yerini,

ki yandan sn lklr glini,

Gzl grk dzgn se yerini.

-Qandr, cdr, paxllqdr gzllik,

Tanr sevinc verdi mn onillik,

Gz qrpm olub kedi glinlik,


-Niy xdn, Yanqu bac, Baevdn,

Snin n dnrm mn rdn,

z yerini saxlamadn sn ndn,


-Mn gzlm, mni sevir Turq l,

El-bel baxmaq olmaz gzl,

yri yolla getsn yolun dz glr,


-Gzl olsan, gzl olar dilin d,

Qovulmazdn Mindiyarn elindn,

Su iyi var sn tk inel glind,


***

-Adn ndir, gzl olan?

-Dddz!

-Dzlk grk id ola, adda yox,

Snin bunca ba-qulan gzldir,

Dzlk grk id ola, adda yox.

-Mn rki bir varlnn oluyam,

Gzl-mzl olmasam da, doruyam,

yri gedn da-da grr, aryar,


-Sn varlsan, mn d parlaq gzlm,

Daa-daa dsm bel, dznm,




Drtmcdn, atmacadan ksnm,


Atam Sansi, bam Xaqan, zm gl,

Qzl, gm, rk-mrk var deyil,

Dolann gzlliyi sev, sevil,


-Dddzm, sn vurun yaraql,

Ola bilmz kl qzdan adaxl,

Bulud altdan xan gn yanaql,


***

-Bal ollam sn, dadl, yatml,

Dirrik olmaz kimd dad-duz olmasa.

Gzllikd axtar, glm, dad-duzu,


-Kemk olmaz snin kimi gzldn,

stdym, gzl, ax m d mn,

Gzl olur sz anlayan, sz biln,


-lk baxdan bildim mn balsan,

Mindiyarn alndan dalsan,

Qorxmaz gncsn, svr, ipk blsan,


Snin ollam, mni qar inaya,

Orda dnk byk, gcl olaya,

Mn gn xma deyim, sn aya,


-Dddzm, rkilr boyundan,

Manay an Az ellr soyundan,

Gl, p mnim qlncmdan, yaymdan,


***

gn sonra qad Dinti, Dddz,

Birldirir, yolladrr yol bizi,

Gec-gndz yol getdilr inaya,

Birldirir, yolladrr yol bizi.

ox getdilr, at yaman yordular,




Glib yal bir talada durdular,

Ox atdlar, bir cyr vurdular,


Ocaq atb, yeyib, iib, yatdlar,

Bir-birini qrtb, dartb, yrtdlar,

Sonra drin bir yuxuya batdlar,


Ayrlanda Dinti dedi:-rnim,

Sn verdim Tanr mn verni,

Turqz, Tan boazma dirnib,


Sn mnim ol, yaamn mn ver,

Yaratmadan ay-ky, aray, ss-smir,

Biz uuraq Mindiyar yerbyer,


***

Dddzn iki gz brldi,

Qz ists bir lkni dadar,

Dedi:-Glm, atmaz buna gcmz,

Qz ists bir lkni dadar.

Dinti dedi:-Mnim arxam bykdr,

inaydak toplumlarm yrkdr,

Tan asa iridn rkdr,


Dedi, Turq da zdn mn vurundur,

Buna gr z-gz solundur,

O da bizim yrlr uyundur,


stn glsm ad-sann yayaram,

Sni byk aparc qoyaram,

Mn zm sni bir r sayaram,


N deyirsn, lini ver lim,

Yox sylm sni sevn knlm,

Sn qonaq ol Xaqanma, elim,


***




-Burda mnim uqularm ne min,

Bizi gc yox, bizi inam yaadr.

min uqu otuz min r gcnd,


Dddz dndrd bu szlr,

O dodaqlar, o yanaqlar, o gzlr,

Qz zndn boylanrd ox zlr,


Bu Turqtayn babiridir deysn,

Tuncayn da babiriydi o, dnn,

Mn niy knl verir, bs ndn,


Dedi:-Gedim mn bununla inaya,

Gedib bir d qaydaram aya.

Grdym danaram Turqtaya,


Bu, qz deyil,-dedi sanki Tanrdr,

Dncsi, sz-mz durudur,

Bunun btn istklri ayrdr,


***

l verdilr, birldilr, gldlr,

Babir olan yolbir olar, deyiblr,

pdlr, qzdlar, sndlr,

Babir olan yolbir olar, deyiblr.

Dddzn ba olmaqda gz var,

Hara gedib atb grk balar,

Balarn lksidir Mindiyar,


Yelkn at yortdular durmadan,

A zlri yalayrd boz duman,

Yol stnd ev qurmudu bir aman,


Dinti dedi:-aman, biz qam el,

Buludlar endir, biz dam el,

Gydn birlik gtir, bizi tam el,





aman dedi:-Qz, z-gzn durudur,

Syl, yolun ans yurda sardr,

Uurel burdan yollar yardr,


***

-Mn Sansinin sonbeiyi, Yanquyam,

Domacalar domalardan domadr.

Mnim bam, byk inay Xaqan,


-Sn lmsn, Yanqu, artq bir ildir,

Atan Sansi db, o sa deyildir,

Bu torpaqlar Mindiyardr, Mineldir,


Gydn gln sslr deyir yavadan,

l gtrn acgzlkdn, savadan,

Sizi ar gnlr gzlr o badan,


Burda qaln, bu gn yola xmayn,

A buluddan gzlmyin yama,

aman elin atasdr, qorxmayn,


Dinti dedi:-Yolu yolda grkdir,

A buludlar bulud deyil, lkdir,

aman z bel yeldir, klkdir,


***

-Hayd,-dedi Dinti, apd Dddz,

ap get, sni aranda uzaqlar.

At belind danrd ikisi,


Yora gedib oylaqlar kedilr,

Yaylaqlar, qlaqlar kedilr,

Melri, batdaqlar kedilr,


Yan kedilr Uureldn, Xanudan,

Yorun-arn dayandlar uquda,

Sansi gldi, danmad qorxudan,





Sansi dedi:-Han Yanqu, Alik,

Siz dann o yerlrdn bir grk,

Tuncaymn keinmsi n demk,


-Mn Yanquyam, ata, zg deyilm,

ox yorunam, bulanmam, mn lilm,

N olub ki, bu yamda mn lm,


***

Sn Dintisn, qzm, Yanqu deyilsn,

Ata, ana oxarla aldanmaz.

Deyn lb Yanqu, mn demirsn,


ox oxayr ona qan-qaban,

Onun kimi dikdir tli yanan,

Bax onda duru, snd baya,


-Dyimim, ata, ana olandan,

Mn zm bzmdim yalandan,

Kklmim Tuncay il qalandan,


Az vayzaqla, mni onla qardr,

Apar mni, Xaqan il grdr,

Yol tap mni onun il bardr,


-Bir apq var snin boynun dalnda,

Gy illr var dirsyind, qolunda,

ki qr olmaldr alnnda,


***

Dinti qorxdu el bil ki Sansidn,

ldr, yri yer quyla dorunu.

Sansi qalsa mn yeni i aar,


Dddzn sdi qoa dizlri,




Qara ald, lgdi gzlri,

Eidnd bu qadal szlri,


Bu, qz deyil, gzdn gizli yarasa,

Bu, mni d ldrck ardasa,

Mn gedrm, bu yerlrd qalarsam,


Dedi: -Grk bu Dintini ldrm,

Dzlk ndir, bu qancla bildirm,

zndki a rty qaldram,


Bu duyunu baa dd Dinti d,

Dynldi yumruunu indidn.

Lapdan dedi, ldrrm onu mn,


***

Yola dd Dinti, Sansi, Dddz,

Hr bir id i-l var rnin.

Grn burda ldrck kim kimi,


Dinti tez-tez kilirdi arxaya,

Bu, salrd Dddz qorxuya,

Sansi acd, gc vermidi qoraya,


O, Sansiy dedi:-Grk qaaq biz,

Qza qar grk duraq ikimiz,

Burularq qabaqdak dikd biz,


Yanqu deyil, Dinti devdir deysn,

Bundan nec zlk biz grn,

Bunu grk tez atdrm Turqa mn,


Turqtay sevir bu Dintini olmaya?

Bu bir devdir, baslmayan, solmayan,

Qa-gz dzltmdir, sz yalan,


***




Dddzl Sansi tind qadlar,

Qaman da ls var, yeri var.

Dinti bir d grd onlar yoxdular,


Axtardlar, tapmadlar onlar,

Dinti dedi, Qoy tklsn qanlar.

atb artq onlarn da sonlar,


Dinti gzdi, qaplar ox dyd,

Tapmadqca z-zn o syd,

Getdi inay xaqanna ba ydi,


Dedi:-Xaqan, yol tapmam Turqa mn,

Aliyi ald Turqz limdn,

Qaanlar tapdr Qobulnd,


Manmn dedi:-Tap onlar, gbrtdir,

Yz atln dallarnca syirtdir.

zlrini bu torpaqdan itizdir,


***

ndi daa dzlmkd aramz,

Barq da gizli gedn dydr.

Bizim ipk, Mindiyarn satal,


Dyi sn d, Yanqu deyil, Dinti ol,

Biclmd* dyidiyol, dndyol,

pk yolu, sz yoludur indi yol,


Dinti gld, ancaq knl qrld,

Hqraraq o, Manmn sarld,

O, zg bir grkm ald, quruldu,


Yola dd yz atlyla yollara,

inellilr splndi yallara,

Gz oldular aaclara, kollara,


________




*Siyast

Syirtdilr iti-iti atlar,

Aralayb kolu-suyu, otlar,

Hrktdlr drd bir yana itlri,


***

Qaanlar axtardlar ne gn,

ldn gedn getdi, tin qaydar,

Snq-salxaq qaytdlar inaya,

ldn gedn getdi, tin qaydar.

Xaqan dedi:-Gzl Dinti, sa ol sn,

Gizli id r ey glir lindn,

oxdank tk ox sevirm sni mn,


Unut Turqu, o, inaya grkdir,

Bizim n indi r ey ipkdir,

pk biz byk dirrik demkdir,


inay Turqu kmlidir yanna,

inel qan atmaldr qanna,

xmaldr Muellinin sonuna,


Muellilr apr bizim inay,

Ona qar qoymalyq Turqtay,

Qoy qaytsn onla uqu alay,


***

Xaqan ald qucana Dintini,

Bol sevincdir bir oxant qadna.

Onu pd, salarn oxad,


Gzoxayan bu gzl baxanda,

rklrd istk, sevgi doanda,

Uaqlad, dintildi Xaqan da


Knllr birdn yan yeridi,

Baxd, baxd, ikisi d kiridi,

ki istk bir-birind ridi,





Bu, sevgidi, yoxsa yan, biln yox,

Sevgidirs niy onda solan yox,

Soluntuda, sarsntda ln yox,


Ancaq Dinti Turqu gizli sevirdi,

ryind o igidi yrd,

Mn Turqlab qalmalyam deyirdi,


***

Dinti yen oynar oldu Baevd,

Knl kir, gz oxayr oynamaq.

Xaqan baxd oynar qza, sevindi,


Bu Baevd oynaan qz ox idi,

Qzlar ir Dintiqzdan yox idi,

Dinti inc gyrin tk a idi,


Oynayrd qalar, gzlr, dodaqlar,

Dalalanr inc qollar, barmaqlar,

Vurulurdu ona gln qonaqlar,


Frlanrd, rlnirdi, szrd,

Qa atrd, rdn dodaq bzrd,

A znd boz klglr gzirdi,


Niy bel ikiliydi bu oynar,

znd buz, gzlrind su qaynar,

Qz, dayanma, qz, bel oynat, qz, oyna,


***

Dyimidi z-gz Dintinin,

lk qzdan z dndrir gzllik.

O durmudu qulluunda Xaqann,


O gzllik getdi nlik-kiranla,




Tutudurma qzlgl yovanla,

i indi dynlnib Xaqanla,


Dndy Turqdur, bir d Alik,

Qoca Xaqan oynaana n grk,

Bu Turq deyir, Xaqan is al ipk,


Btn gn orda, burda llir,

Onun il, bunun il dillir,

Gzg z kobudlar, illir,


Sevmyirdi Dinti byk Xaqan,

Bu istkd kmyirdi qan qan,

Dinti artq baa db, oyanb,


***

Bir gn Dinti getdi Budda yanna,

Sevgi dibdn dyidirir adam,

Dedi:-Ata, mn oxlu qan tkmm,

Sevgi dibdn dyidirir adam.

ndi sevib mn d zg birini,

tirmim bu yerlrd yerimi,

ndi daa dz grrm yrini,


Budda dedi:-Sn sevirsn Xaqan,

Aranzda bir baqas dayanb,

O qoymayr rk k qan qan,


Qz olsan da alnyolun dolaqdr,

ox kii var, sn vecsiz qonaqdr,

Birisi var, tk o, sn dayaqdr,


Mn Buddayam, rklrin aar,

Bir kynkdn baqa mnim yox varm,

Xaqan snin, Budda mnim taparm,





Dddz sylnci

Turq eitdi Baevdki olay,

Sevgi quu tk qanadla uammaz.

Turqz qovub Yanquqz Baevdn,


O, Duzdadan yola dd inaya,

Quat onu atdrarkn Altaya,

Ordan getdi Uurel bir aya,


Yanqu dedi gz, knl, ryi,

td atla iti apan klyi,

Dayan dedi ona gylr imyi,


Turq bilmirdi o, Yanqu yox, Dintidir,

Yay qalar qlncdan da itidir,

O qancln z bir yox, yeddidir,


Turq Yanqunu qaytarmaa gedirdi,

Yolu, yal ildrm tk trd,

Ondan baqa r ey gzdn itirdi,


***

Yolda grd Dddz, Sansini,

Gr var ki, bel gydndmdir.

Qad Turqun qabana Dddz,


-Byk Turqtay,-dedi ona Dddz,

Ksi olsun sn iki gzmz,

Doru szdr sylniln szmz,


Biz Yanqunu trrdk uquya,

Yanqu is oxamrd Yanquya,

Sansi grb onu dd qorxuya,


Sansi dedi:-Sn Dintisn, Yanqu yox,

Snd Yanqu balamdak duyu yox,




Dilind d onda olan vuru yox,


Mn ilk gndn inanmrdm szn,

Ga szln, ga qylan gzn,

Sonra glib xdq szn dzn,


***

Turq dedi ki:-Dz dpdz sylyin,

Ox buraxmaq, yay gizlmk n grk.

O, Dintis, Yanqu z ardadr,


Sn d syl, Sansi ata, stlik,

Hara gedk, n elyk llik,

Yanqu deyib biz vurua bilrik,


Sansi dedi:-Mnim qzm zgdir,

Bu, Yanqunun qarsnda klgdir,

Bu, qz deyil, bir tkdir, cngdir,


Ba yirm, ey byk Turq, qarnda,

Ns vardr Yanquqzn banda,

O n grb l bu gnc yanda,


-N olacaq, Tuncay ld, o qald,

He bilmdim sonra Yanqu n oldu,

Tk uaqla o glin dul sayld,


***

-Hayd, gedk, onu mn gstrin,

Gzlr uyan, rklrs duyandr.

Baxm grm o Yanqudur, ya Dinti,


lk baxdan mn Yanqunu serm,

Onun n mn r eydn kerm,

Yalan olsa mn al qanlar irm,


Dddzl Sansi yolu qaytd,




Turqun sz rklri ovutdu,

Bunlar Turqu silkldi, ayltd,


Quat apd uquel durmadan,

Dinmz gec ondan e n sormadan,

Keidlrd ss, sz varmadan,


Sansi Turqu z evind saxlad,

Dddzl r bir yan yoxlad,

Qap-bacan qaym-qaym balad,


***

Daqn qalxd, udu yallar, uqunlar,

Adam seli ay selindn qorxulu,

Muellilr inellini aprd,

Adam seli ay selindn qorxulu.

Boazlardan qanl sslr qopurdu,

Boz atllar yeri-yurdu aprd,

ldn rk, gzdn odu qaprd,


Kinrtilr, bartlar qarq,

Muellilr ev-eiy darab,

El, obann yoxdur artq duruu,


Evlr yanr, byirmkd mal-qara,

Dil aaraq xrldayr yal-yaraq.

Dy, geyim, arpa alr, qaaraq,


Bildirmlr, gstrilr Murdn,

Adam lr, qan tklr e ndn.

Bir qlncla ar, dr gdn,


***

Sansi deyir:-Muellilr gliblr,

apqnlq e igidlik saylmr.

Turq sylyir:-xaq, tapaq Muri,





Bunu deyib Turq atlr dy,

Bu yol il o, Murl gr,

O barr:-Son qoyunuz bu i!


Daldqca snr inel toplumu,

Turq ayqrr, ksir kndin yolunu,

zrin yar oxun yaylm,


O barr dli qaplan saya,

-Mn Turqtayam, yer qoyun yara,

Toxunmazdr, bilin, inel torpa,


Niy bel aprsnz bu yeri,

Yandrrsz yurdu, evi, pri,

Aln, atn qabama Muri,


***

Mur atr qlncn torpaa,

Qlncdan da ksrlidir gstri.

-Bilmmiik, deyir Turqtay burdadr,


Turq deyir ki,-aplan qaytarn,

apqnlq ourluqdur, qurtarn,

Budanz zminizd axtarn,


Bundan sonra Muel bilsin, anlasn,

apqnn am dysn, danlasn,

Kim frdir z damnda banlasn,


kin, biin, alver gnn tapnc,

apqnlq Minelliy yaban,

Qoy ilsin qarnclla adamcl,


Atnz al ipkl yklyin,

Knlnz yaxlqla kklyin,

Vurun, yxn, apqnn siz dyn,





***

Muellilr kildilr, getdilr,

Sel qar zmk ar lmdr.

Mur dedi:-Byk Turqtay deyndir,


Hr glnd biz d bir ba kin,

Hr bir evin sapandnda yz dyn,

apqnn glin orda siz dyn,


Yoxsulluun qaban aln siz,

Qdan yaya, yaydan qa acq biz,

Onda am lck l desniz,


Turq syldi:-kin, biin, becrin,

Qoy l tutsun dr il kri,

l deyil, gc verin iri,


Mn Turqtayam, Tan an oluyam,

Mindiyardr bizi biz balayan,

Burda grk mn kimi saxlayam,


***

Sansi gldi, Dddz d onunla,

Gz d glr qurtaranda lmdn.

Dedilr ki, Xaqan glib qapya,


Xaqan dedi:-Turq sa olsun, glibdir,

apqnl qabaqcadan bilibdir,

Gr ineldn ne mini lbdr,


Baev byk qonan gzlyir,

inellilr siz sevgi bslyir,

Hr ev, r yurd indi Turqu sslyir,


inay yaxn, Turqay yorun, yol ar,

Turqa btn el ss verir, el baxr,

Azlardan saol, saol sz yar,





Yanqu deyib Turq r yan gzirdi,

lm sevgi onu yen zrd,

Bu ss-kydn, ay-irdn bezirdi,


***

Dinti onu qarlad qapda,

Sevgi dadl-duzlu oyaq yuxudur.

Yuxulab Yanqu ona glrd,


Turq lil ovudurdu gzn,

Bu yuxudan yan eldi zn,

Qucaqlad Dinti Turqun dizini,


Dedi:-Turqum, mn Dintiym, Yanqu yox,

Mn sevgiym badan-baa, yuxu yox,

z sevgimd Xaqandan da qorxum yox,


Sn sevgim mni btn dyidi,

Qandm dirrik dy deyil, durudu,

Qancl knlm gzllikl bard,


Sni deyib glmi idim ora mn,

Anan mni qovdu o gn Baevdn,

Dz deyirm r bir eyi, dinl sn,


***

-Sz ver mn, dnmysn szndn,

Ke gc varkn yri yoldan dz yola,

lnlm, qancllm, kemiim,

Ke gc varkn yri yoldan dz yola.

Turq qaldrd onu yerdn, syldi:

-Ham byk sevgisin kldi,

Sevgi d var sn tk el-beldi,


Mn sevmim, aldanmam, qzmam,




Byk sevgi yazsn pozmuam,

Yanquqza oddan sonev qazmam,


-N deyirsn... Yanquqza, sonev, sn,

-Mn qazmam ona dz, sonev mn,

Syl, mni, ya Yanqunu sevirsn,


-N deyirsn, mn Yanqunu sevirdim,

O tanryd, sn tanrn devirdin,

Sn mni d alt-st etdin, evirdin,


***

O, acql baxd alar Dintiy,

Qz ryi smaz bunca arya,

Dedi:-Sni, Dinti, sev bilmrm,

Qz ryi smaz bunca arya.

Syl indi Yanqu arda, n yerd,

tkin dr, ya da lr o, birdn,

Onda grk mn d sni gbrdm,


-Yox, mn btn dyimim, sev mni,

Yaadaram sevgim boyu mn sni,

Dyimim bu gnml dnni,


Mn sevgid alnmazam, tanryam,

Varlmla mn Turqtayn varyam,

Mnm onu vurulardan qoruyan,

Download - Söhrab Tahir Ata - kitabxana.netkitabxana.net/files/books/file/1472114998.pdf · Əsər sadə xalq danııq dilində olduğundan ərəb və fars sözlərindən istifadə edilməmidir

Top Related