SELÇUK ÜNiVERSiTESi iLAHiYAT FAKÜLTESi DERGiSi
27
BAHAR2009
. SELÇUK ÜNivERsiTEsi ILAHiYAT FAKÜLTESI DERGISI
• Selçuk Üniversitesi ilahiyat Fakültesi Dergisi (SÜiFD), hakemli bir dergi olup, yılda iki defa (Bahar/Güz) yayınlanır. • Dergide telif. tercüme, makale. araştırma notu, tebliğ
ve konferans metinleri, kongre, sempozyum, panel vb. tanıtımlan, kitap, tez değerlendirmeleri, literatür incelemeleri, sadeleştirmeler, bilimsel röportajlar, çağdaş ve geçmiş ilim adamlanyla ilgili tanıtımlar vb. yazılar
yayımlanır.
• SÜiFD, tüm araştırmacılara açıktır. Bilimsel ölçütlere ve yayın ilkelerine uygun her çalışma dergide yayımlanabilir. • Yayımlanacak yazılar 12 punto Times 1 ,S satır aralığı
standardında (resim, şekil,
harita vb. ekler dahil) 30 sayfayı (A4) geçmemelidir. Bir yazann aynı sayıda toplam sayfa sayısı
30'u geçmeyecek şekilde en fazla 2 makalesi yayımlanabilir.
Hakemli çalışmalann dışındaki
ler (tanrtımlar, bilimsel röportajlar, biyografıler vb.) buna dahil değildir.
• Makalelerin 1 00-150 kelime arası özeti ve bu özetin iki dilde (Arapça ve bir Batı dilinde) çevirisi; yabancı dilde yazılan
makalelerin ise Türkçe ile Arapça çevirisi verilir. Arapça bir makalenin Türkçe ve herhangi bir Batı dilinde özeti verilmelidir. Makale başlıklannın ise ingilizce çevirisi yapılır. Makalelerin sonuna mutlaka Kaynakça.eklenmelidir ... _ • Yazılar (tercümeler orijinal metinleriyle birlikte) üç nüsha halinde editöre teslim edilir. Bunlardan ikisinde yazan tanrtan isim ve akademik unvan yer almaz. • Makaleler en az iki hakemin incelemesinden geçtikten sonra yayımlanır.
• Yazılann bilimsel, hukuki ve dil yönünden sorumluluğu
yazarianna aittir. • Yayımianmayan yazılar iade edilmez. • Her sayının hakemleri o sayıda belirtilir. • Dergide yayınlanan tüm makalelere faküttemizin web sitesinden ulaşabilirsiniz.
S.Ü. liıihiyat Fakültesi Adına Sahibi Prof. Dr. Ahmet Önkal
Editör Prof. Dr. Mehmet Bayyiğit
Yayın Yürütme Kurulu Prof. Dr. AT uran Yüksel, Prof. Dr. Ahmet Yaman,
Doç. Dr. M. Bahaüddin Varol, Doç. Dr. Ahmet Çaycı,
Doç. Dr. Abdülketim Bahadır, Doç. Dr. Seyit Bahçıvan,
Doç. Dr. Muhiddin Okumuşlar, Arş. Gör. Dr. Huriye Martı,
Arş. Gör. Dr. Fıkret Karapınar, Arş. Gör. Dr. Lütfi Cengiz.
Arş. Gör. Dr. Mehmet Harmancı, Arş. Gör. Dr. Doğan Kap!an, Arş. Gör. Necmeddin Güney.
Danışmanlar Kurulu Prof. Dr. Ünver Günay (Erciyes Üniversitesi),
Prof. Dr. l"lustafa Fayda (Marmara Üniversitesi), Prof. Dr. Bilal Kuşpınar (t"lc. Gill University),
Prof. Dr. ismail Hakkı Ünal (Ankara Üniversitesi), Dr. ibrahim Kalın (Colloge of The Holy Cross, iSAM), Prof. Dr. Ahmet Önkal, Prof. Dr. Hüsamettin Erdem, Prof. Dr. Bilal Saklan Prof. Dr. Mustafa Tavukçuoğlu,
Prof. Dr. M. Ali Kapar, Prof. Dr. Orhan Çeker, Prof. Dr. Yusuflşıcık. Prof. Dr. Süleyman Toprak. Prof. Dr. Zekeriya Güler, Prof. Dr. T acettin Uzun.
Prof. Dr. Mehmet Bayyiğit Prof. Dr. Ahmet Yılmaz, Prof. Dr. Fevzi Günüç, Prof. Dr. Diiaver Gürer, Prof. Dr. ASaim Antan, Doç. Dr. Naim Şahin, Doç. Dr. İsmail Taş. Doç: Dr. Bayram Dalkılıç,
Doç. Dr. Seyit Bahçıvan, Doç. Dr. Abdülketim Babadır Doç. Dr. Galip Atasagun
Iletişim Adresi Selçuk Üniversitesi ilahiyat Fakültesi
42090 Meram/KONYA Tel-Fax: 0332323 82 50-51 1 323 82 54
e-posta: [email protected] http://www.ilahiyatselcuk.edu.tr
ISSN: 1300 - 5057
baskı: sehat ofset matbaacılık O 332 342 O 1 53
BÖLÜM ll: POLiTiK BAGLAM
1. Müslüman algısı
1.1 Ev Sahibi Toplumda ve Politik
Söylernde Müslüman Algısı
Bazı çalışmalar çoğu isveçlinin olumsuz ve
önyargılı bir- islam ve Müslüman algısına . sahip
olduğu gerçegını gözler önüne sermektedir.
lntegrationsverket'in (Entegrasyon Kurulu'nun)
iSVEÇ'TE iSLAM ALGISI, ENTEGRASYON POliTiKASi ve
BÜYÜK KENTlERDEKi MÜSlÜMAN lAR*
Göran larssonh Çev. Arif Korkmaz
S. Ü. ilahiyat Fakültesi
Din Sosyolojisi Araştırma Görevlisi
yayınladığı Integration Barometer (lntegrationsbarometet) 'de 2557 kişi entegra.syon,
ayrımcılık, eşit haklar ile isiarn ve isveç'te yaşayan i"1üslümanlara yönelik tutumlar
konusundaki çok sayıda soruyu cevaplamıştır. Her ne kadar bütün anket formları
metodolajik problemlerle malul olsa ve yukanda sözü geçen anket bu kuraldan
istisna olmasa da, genel tablo çoğu isveçlinin "biz" (gayrimüslimler) ve "onlar-"
(Müslümanlar) arasında bir fark bulunduğu algısına sahip olduğunu göstermekte
dir.
[Ankete katılaniann] üçte ikisi islami değerlerin isveç toplumunun temel
değerleriyle uyumlu olmadığını düşürımekie; yüzde 30 kesinlikle uyumsuz derken,
diğerleri söz konusu değerlerin [isveç değerleriyle] "büyük ölçüde" uyumiu olma
dığı cevabını vermektedir (lntegration Barometer, 2004: 12). Yukarıdaki alıntıdan, anketi cevaplayanların tviüslüman ve isveç değerleri
hakkında konuşurken kastettikleri şeyin ne olduğunu tartışmak ve tanımlamak
gerektiği anlaşılmaktadır. Bu iki değer serisi arasında çok net bir ayrım yapmak
mümkün müdür? Bu zor bir sorudur ve anket sonuçlarını analiz etmeden önce
kişi, değerler hakkındaki soruların kolaylıkla çok farklı şekillerde anlaşılabileceği
hususunu göz ününde bulundurmaiıdır. Bununla birlikte, sonuçlar çoğu isveçlinin
islami değerlerin isveç değerlerinden farldı olduğunu düşündüğü gerçeğinin do
laylı bir anlatımı olarak da okunabilir. Ayrıca, çoğu Müslüman liderin doğruluk,
dürüstlük açıksözlülük iyilikseverlik hasta ve yardıma muhtaçlara bakım/yardım
"' Bu makale, Göran Larsson tarafından yazılan ''Muslims in the EU: Cities Report SWEEN. Preliminary Research Report and Literature Survey (Open Society Institute EU Manitering and Advocacy Program, 2007)" isimli araştırma raporunun 35-49 sayfalan arasının çevirisidir. Raporun tümüne ingilizce olarak http://www.eumap.org adresinden ulaşılabilir [ç.n.].
** Doç. Dr., Göteborg Üniversitesi, Dini Araştırmalar, Teoloji ve K!asık Filoloji Bölümü Öğretim Üyesi. isveç'te islam ve l'-1üslümanlar konulu pek çok kitap, makale ve ya}ını bulunan Görarı Larsson hakkında bk: ~m.gu.se/inst[ıutionerlı-eligionsvetenskap/ perşonal/poran-larsson
[ç.n.].
Göran Larsson 1 çev.: Arif Korkmaz
SÜiFD/27
156
gibi isveç değerlerinin tipik islami değerler olduğunu savunduğu da vurgulanmalıdır. Bu bakış açısından, ömeğin, dezavantajlı alanlardaki problemlerden islam ve
islami değerler sorumlu tutulamaz. Aksine, suç, uyuşturucu kullanımı ve şiddet gibi problemler islami erdem ve değerierden yoksun kalmanın sonuÇiarıdır. An
cak, meseleye bu tarz bir yaklaşım, isveçlilerin islam'a ve 1'-1üslüman göçmenlere
getirdiği eleştirilerde nadiren görülmekte veya dikkate alınmaktadır.
Integration Barometerin diğer sonuçlan, arıketi cevaplayan çoğu kişinin is
veç ve islam değerleri arasında bazı benzerlikler görme ihtiyacı duymadığını gös
termektedir.
"isveçli Müslümanlar genel olarak isveçiiler gibidirler" ifadesine sadece
yüzde 7 tamamen katılmakla beraber, onda dört olumlu }'önde cevap vermekte
dir. Bu ifadeye yüzde 54 olumsuz yönde cevap vermiştir. Yüzde 65'iik bir çoğun
luk olumsuz cevap vermekle birlikte sadece üçte bir isveç'te islami uygulamalara
olanak tanınmasını istemektedir. Benzer şekilde, yüzde 71 kimsenin bunu yap
maması gerektiğini düşünürken; sadece yüzde 26 isveç'te imam eğitiminin des
teklenmesi gerektiğine (tamamen veya kısmen) katılmaktadır (lntegration
Barometer, 2004: 12).
Yukandaki alıntı bir dereceye kadar, islam ve Müslümanlar hakkında isveç
kamuoyunun kafa kanşıklığı içinde olduğunu gösteren bir ömek olarak görülebilir.
Ömeğin, islami değerlerin isveç değerlerine zıt olduğuna inanan biri, anketi ce
vaplayan çoğu insanın isveç'teki imamlann eğitimi için kurulacak bir enstitü fikrini
olumlu karşılayacağını düşünebilir. Zira böyle bir enstitü Müslüman topluluğu
daha çok "isveçli" yapmak için etkili bir araç olabilir. Ancak, Integration Barometer, 2004'ün sonuçlan, dalaylı olarak, imam eğitiminin çoğu isveçli için olumsuz bir
anlam taşıdığını göstermektedir.
Integration Barometer, 2004'ün sonuçlanna yeniden dönüp başörtü (ya da
diğer örtü türlerini) kullanan Müslüman kadınlara yönelik tutumlara odaklandığı
mızda, yine çoğu isveçlinin islami giyim konusunda da olumsuz bir düşüneeye sahip olduğunu söylemek mümkündür.
Toplam yüzde 35 Müslüman kadıniann sokakta başörtü takmalanna kar
şıdır ve -sadece-yOZde-24T6unu] tasvip etmektedir. Nispeten büyük bir kesim
(yaklaşık yüzde 40) bu soru hakkında bir fıkıi olmadığı yanrtını vermiştir. Yüzde
53 ile 57 arasında bir çoğunluk işyerlerinde, okullarda ve kamu çalışanlannda
başörtüsüne karşıdır. En olumsuz tutumlar, kimlik kartları üzerinde başörtü takan
Müslüman kadınlarla ilgili olarak aktanlmıştır, sadece yüzde 1 O olumlu iken, yüzde
66 buna karşıdır (lntegration Barometer, 2004: 12).
Entegrasyon Kurulu genel olarak, ;'isveç'te halkın, Müslüman kadınlann"
kamuda "başörtü takması konusunda büyük bir onayı yoktur" sonucuna ulaşmış
tır (lntegration Bdrometer, 2004: 12).
Bu altbölüm. Entegrasyon Kurulu tarafından yayınlanan bir rapordan alınan
verilere yoğunlaşmıştır fakat bu çalışmanın sonuçlan diğer bazı raporlarda yer
l i r
1 ı ı ı 1
ı
ı ı
-ı
1
ı ı !
1 1
ı 1
·-·-f ! ı
1
ı
ı 1
ı .;c,!
isveç'te islam Algısı. Entegrasyon Politikası Ve Büyük Kentlerdeki Müslümanlar
alan sonuçlarla da örtüşmektedir: Ömeğin, bu bulguları teyit eden benzer çalışmalar Göteborg Üniversitesi SOI'-1 Enstitüsü·, Forum för· Levande Histona·· ve
European Wall Street Joumal tarafından da gerçekleştirilmiştir (Sander &
Larsson, 2006, yayınlandı). Sander (2006) ve Larsson (2003; 2005)'un çalışmalan
da çoğu Müslümanın ll Eylül 2001'den sonra ayrımcılık ve islamofobya'dan
etkilendiğini düşündüğünü ortaya koymaktadır.
Göİeborg'da [bir ankete] cevap verenlerin y;Jzde 90'ından fazlası medya
da islam ve i"lüslümanlar hakkındaki haberlerin daha kötü ve daha az objektif
hale geldiği algısındayken; yine yüzde 90'ından fazlası t·1üslümanlara karşı ayrımcı
lık düzeyinin, Birleşik Devletler'deki terör saldınlarından sonra yükseldiğine inan
dığını söylemiştir (Larsson, 2003: 24-25). Ancak bununla birlikte, [anketİ] cevap
layan birkaç kişi islam adına terörizmin patlak vemıesinin i"lüslümanlar arasındaki iç tartışmalar üzerinde olumlu bir etkisi olduğunu da söylemiştir (krş. Larsson,
2003: 30-31 ). Bu, Müslümanlara kamusal söylem içinde yeni bir konum sağla
maktadır. Kısaca, 1 1 Eylül'deki terör saidınıarı sadece aynmcılığa değil
islamofobyaya da yol açmıştır, ama bu aynı zamanda, fv1üslüman topluluğa, top
lumda bir alternatif ve islam'ın daha barışçı bir yorumunu (yani görüş bildireniere
göre "daha doğru" bir imaj) sunmak için kullanılabilecek yeni bir konum da ver
miştir.
Entegrasyon Kurulu'nun bir diğer çalışmasında, Larsson (2005), bazı Müs
lüman liderlerin islamofobyayı isveç toplumundakl kamusal söylemin bir parçası olarcık gördüklerini göstemıektedir. - Bü>'ük ölçüde açık bir tanımın olmayışı
nedeniyle - islamofobik olaylan saptamak ve hesaplamak çok zor olsa da, çoğu Müslüman'ın, birçok isveçli tarafından bir problem ve olumsuz ve isveçli-olmayan
bir şey olarak görüldüğünü düşündüğü açıktır. Bu tespit, bir uyan ve isveç toplu
munun etnik, sosyal, ekonomik ve dini hatlar boyunca bölündüğü gerçeğinin bir
resmi olarak görülebilir. Bu çalışma (Larsson, 2005) ayrımcılık ve islamofobya
konusundaki resmi raporlar arasında bir uçurum olduğu ve çoğu Müslüman'ın
(yabancı bir geçmişe sahip olduğu ve Müslüman olduğu için) ayrımcılığa uğradığı
nı düşündüğü gerçeğini de ortaya koymaktadır. Resmi kayıtlara dayanarak,
islamofobya ile ilgili bir problem olduğunu kanıtlamak çoğu kez zordur, ancak
Müslümanlardan alınan bilgilere bakıldığında bambaşka bir tablo ortaya çıkmakta
dır (bak. Ericson, 2005).
1.2 Medyada Müslümanlar
Integration Barometer 2004'ün yukandaki sonuçlan, isveç basınında islam
ve Müslümanlar hakkındaki olumsuz medya heberleri iie bağlantılı da olabilir (bak.
ömeğin, Hvitfelt, 1 998). 1 1 Eylül 200 !'den yani ABD'deki terör saldınlarından
sonra Kuran kurslan isveç basınında sık sık Afganistan'daki Taliban hareketi ile
"' Bu enstitü hakkında bilgi için enrt.'tünün web sitesine bakııabilir. http://wwvv.som.gu.se/ [çn.J.
**Yaşayan Tarih Forumu [ç.n.).
SÜiFD/ 27
157
Göran Larsson 1 çev.: Arif Korkmaz
SÜiFD/ 27
158
ilişkilendirilmiş ve tartışılmıştır. Ancak, Entegrasyon Kurulu'nun verdiği sonuçlar
dan, bu tür medya haberlerinin [ankete] cevap verenler üzerinde herhangi bir
etkisinin olduğunu söylemek mümkün değildir. Birisi, meseia Entegrasyon Kurulu
tarafından yapılmış anketierin sonuçlannı genel olarak karşılaştırdığında görecektir
ki, toplumun Müslüman algısı ile islam ve Müsiümanlarla ilgili medya haberleri
arasında açık bir benzerlik vardır. Bu ilişki Hakan Hvitfelt'in isveç televizyon ha
berlerinde islam ve Müslümanlan konu alan çalişmalannda örnekleriyle ortaya
konmuştur.
Tab lo 6. Televizyon haberlerinde islam ( 1991-199 5)
Habertürü Islam/Müslümanlar konulu ha-berierin oranı (%)
Şiddet içerikli 44.7 Doğrudan şiddet 27 Fiziksel ceza 1 ölüm tehditleri 6.5 Savaş sırasında/sonrasında
4.5 barış süreci Savaş mağdurları 2.7 Acı veren ayinler 0.3 Şiddetle ilgili olmayan !4.3 Toplam haber sayısı 627
(*Örnekleme alınan televizyon programları: Aktuellt, TV 1 ; Rapport, TV 2;
Nyhtema, TV 4)
Kaynak: Hvitfelt, 1998: 80
Medya haberlerini halkın tutumlanyla karşılaştırmak zor olsa da, çoğu is
veçlinin fikir ve bilgilerini medyadan, özellikle de televizyon yayınlanndan ve ayn
ca filmler ve gazete karikatürleri gibi popüler medyadan edindiği bilinmektedir
(Berg, 1998). Eğer kentlerdeki nüfus gittikçe aynşır ve etnik olarak bölünürse, bir
bilgi kaynağı olarak medyanın öneminin artacağı beklenebilir (Konut hakkındaki
altbölüme bak). Son on yıl boyunca Müslümanlar ve gayrimüslimler arasındaki
ortak noktalar, konut ve iş piyasalarındaki aynmcılık yüzünden gittikçe azalmakta
dır (yabancı kökenli insanlar etnik isveçlilerden ayn yaşamaktadırlar ve işgücü piyasasında iş bulma konusunda pek çok pr-oblemleri vardır). Bu durum nedeniy
le, (Müslümanlar da dahil) çoğu göçmen, toplumun parçası olmadığını düşün
mektedir. Bu düşünce, özellikle 1 1 Eylül 200 1 'den sonra yaygınlaşmıştır (örneğin
şunlara bak Larsson, 2003; Larsson, 2005; Sander, 2006).
2. Entegrasyon politikası
2.1 Entegrasyon Sorunlanyla ilgili Girişimler ve Politikalar
1 ı
J
ı i
i ı 1
l \
1 1
1
J
1
1 ı
isveç·re islam ,A,Igısı. Entegrasyon Poiirikası ile Büyük Kentlerdeki Müslümanlar
isveç pOlitik gündemini 1997'de, göçmen politiv-.asırodan entegrasyon poli
tikasına değiştirmiştir.' Bu değişim politik gündemde önemli bir düzeltmeyi yan
srtmaktaydı. 1997'den önce - en azından eleştirilere göı·e - deviet politikası
sadece göçmenlere odaklıydı. Bu eğilim, "biz" ve "onlar" yani isveç'te doğmuş insanlar ve isveç dışında doğmuş göçmenler- arasında bir ayrım oluşturuyorcu. Ancak, ye~ni entegrasyon politikasıyia odak noktası değiştirildi; entegrasyorıu ba
şarmak için hem "isveçliler"in hem de "göçmenler''in tutumlarını değiştimıek gerekiyordu. Bu tarihten itibaren, entegrasyon ıortık her- iki tarati da, yani "isveçli
ler"i de "göçmenler"i de kapsanıası gereken iki ~;önlü bir süreçtir.
Ancak, Sosyal Denıokraı:lar'ın 2006'daki seçimi f"1uhafazakar Koalisyon
(Den Borgerliga Aliansen) karşısında kaybetmesi nedeniyle, isveç'teki entegras
yon politikasının yakın gelecekte değişebileceği hususunu vurgulamak gerekir.
Örneğin, onlar [Muhafazakar Koalisyon] Entegrasyon Kur.Jiu'nu (Sosyal Demok
rat ajandada entegrasyonu başarmanın önemli payandalarından birini) kapatmaya
karar vermişierdir. Bu rapor yazıldığı sırada. politik değişimin entegrasyon konu
sundaki tartışma ve politikayı ne kadar etkile)'eceğini kestirrnek mümkün değildir.
1997'den bugüne isveç Devieti ve onun çeşitli organları, özellikle göç ve
entegrasyona ve ayrıca isveç toplumunda entegrasyon süreci üzerinde olumsuz
bir etkisi bulunan ayrımcılık ve eşitlikler/eşitsizlikler konularına odaklanan bazı
raporlar yayınlamıştır. (Report Integration 2005: 12'de Entegrasyon Kurulu tara
fından listelenen) bu raporlardan birkaçı dolayiı olarak isiarni bir kültürel kökeni
olan insanlarla ilgilidir. Ancak yine de, l"iüslümanların entegrasyonu konusunda
özel detaylar ya da 11üslüman topluluk veya üyelerine yönelik özel politikalar
hakkında bilgi bulmak mümkün değildir. isveç'teki entegrasyon politikası geneldir
ve farklı etnik gruplar, cinsel veya dini aidiyetier arasında bir- aynrn veya fark gö
zetmemektediı-. Şimdiye kadar, entegrasyon!a ilgiii çoğu girişim, bazı etnik grupla
rın iş bulma konusunda problemleri olduğu ve işsizliğin yabancı kökenli insanlar
arasında daha yüksek olduğu konularına yoğunlaşmıştır.
Ayrıca bir de ayrımCilık konusundaki rapoı-ları incelersek, doğrudan Müs
lümanların isveç toplumundaki yerierini nas!! gördükleri konusuna odaklanan
veriler bulmak daha kolay olacaktır. Örneğin, günümüzde Entegrasyon Kurulu,
polis ve Brottsförebyggande radet (isveç Ulusal Suç Önleme Konseyi, Bra)'in
işlerinin bir parçası olarak toplumdaki aynmcılık ve ırkçılığa karşı islarnofobyayı belgelemek, analiz etmek ve onunla mücadele etmek gibi görevleri vardır. Gü
nümüzde bütl.in hükümet organları. cinsel, etnik ve dini aidiyetleri de kapsayan
farklılıklar ve bu farklılıklara eşit muamele konulu bir plan yapmakla yükümlü
kılınrnışlardır. Bu, isveç Hükümeti'nin, Müslüman topluluğun yaşayabileceği prob
lemleri ve isveç'te ikamet eden Müslümanlar üzerindeki olumsuz imajı dikkate
1 Bu altbclüm. esasen, Göç Kurulu tarafindan yayınlanan Integration Report 2005 (Rapporr Integration 2005. Norrköping: lntegrationsverket)'ten alınan verilere dayandınlmıştır. Bu rapor www jntegrationsverket se adresinden indirilebilir. Aynca bak Hükümet önerisi 1997/98: 1 6. Sverige, framtiden och mdng(alden - frdn invandrarpolitik til/ integrationspolitik.
SÜiFD/27
159
Göran Larsson 1 çev.: Arif Korkmaz
SÜiFD/27
160
aldığı gerçeğini gösteren bir girişimdir. Bu girişimin önemi, yılda bir yayınlanan
Integration Barometer'de de vurgulanmaktadır.
Özellikle Holokost dönemi ve Neo-Nazizmle ilgilenen Yaşayan Tarih Fo
rumu (Forum för Levande Historia) da, gene! ayrımcılık. ırkçılık ve islomofobya
üzerine odaklanmaktadır. Örneğin, onlar isveç okullanndaki gençler arasında hoşgörüsüzlük ve ırkçı tutumlar konulu bir araştırma raporu yayınlamışlardır.2 Bu
rapor, homofobi, anti-semitizm ve islamofobi hakkında malzeme içermektedir.
Bazı problemler isveç okul sistemi ile ilişkilendiri!se de, bu raporda görüş bildiren
Ierin çoğu hoşgörüsüz değildir.
Çalışmanın bulguları, gençlerin büyük çoğunluğunun farklı azınlik gruplan
na karşı olumlu bir tutuma sahip olduklarını göstermektedir. Bu çalışmada yer
alan gençler, [azınlık gruplarını] olumsuz yönde itharn eden ifadelerden kaçınma
eğiliminde iken, örneğin, çoğu Müslüman'ın (veya Yahudi'nin ya da homoseksüe
lin) kesinlikle "iyi insanlar" olduğu yönündeki lfadelere katıima eğilimindedirler.3
Yukarıda bahsedilen politik girişimiere ek olarak. 2005'te islamofobya Kar
şıtı Komisyon kurulmuştur (bu komisyon hakkında bak Larsson, 2005: 1 19). Bu
Komisyon, siyasi ve dini olmayan bir girişimdir ve toplumdaki islamofobik eğilim
lerle ilgilenen ve hoşgörüsüzlük ile ayrımcılık problemini politik gündeme taşımak
isteyen kişiler tarafından oluşturulmuştur. Komisyon'un işleyişi, islamofobya Karşıtı Komisyon'dan iki yıl önce kurulan anti-semitizm karşıtı komisyona benzemekte
dir. Adı geçen son komisyondaki üyelerin bazıları aynı zamanda değişik politik
partilere bağlı politikacılar olarak da aktiftirler ve bu komisyon Müslümanlan,
Hıristiyanlan ve ateistleri de içine almaktadır.
Bir sonuca varmak gerekirse, isveç Hükümeti'nin politikası ve gündemi
son on yıl zarfında değişmiş olsa da. l"lüs!ümanlar ve Müslümanların sorunları
2 "Bu çalışma, {zoruniu orta öğretimin son iki yılı olan) sekizinci ve dokuzuncu sınıflardaki orta öğretim ve (ingiliz altıncı-sınıf düzeyine tekabül eden) birinci. ikinci ~e üçüncü sınıflardaki ileri eğitim programlan öğrencilerine uygulanan kapsamlı bir anket araştirmasına dayandırılmıştır. Uygun yaş gruplanndaki tüm isveç orta öğretim öğrencilerinden tesadüfi bir örneklem aiınmıştır. Örnekleme birimleri, orta öğretirrı sistemi için~deki. sınınardan ve ileri eğitim düzeyinde ileri P.ğitim kolejlerine yayılmış ileri eğitim 2 programlanndan oluşmaktadır. Örnekleme dahil olan her sınıfa bir anket seti verilmiş ve öğrenciler onlan daha sonra ders boyunca do!durmuştur. Anketler anonim olarak uygulanmış ve örnekiemi oluşturan toplam 672 sınıfın 606's:ndan tamamlanmış anketler alınmıştır. Çalışmaya f'-ııtılmayan sınıflardaki öğrenciler cevap vermeyeniere dahil edildiğinde. cevap verenlerin toplam trekansı. kişi sayısı itibaıiyle yüzde 7 6.2 olmakıadır. Çalışmaya katılan sınıflar arasında cevap verenlerin toplam trekansı ise. kişi sayısı itibariyle yüzde 82'ye ulaşmıştır. Sonuç olarak çalışma, toplam 1 0,600 öğrenciden alınan a'1ketlerden oluşmaktadır." Bak: The Living History Forum 1 Swedish National Council for G-ime Prevention, intolerarıce Anti-Semitic. Homophobic, fslamophobic and Xenaphobic tendendes among the young, 2004. ingilizce özet.
hrtp://intolerans. leyandehistoria.se/article/article docslengelska.pdf adresinde buiunabilir ( ı2 Aralık 2006'da ulaşılmıştır).
3 The Living History Forum 1 Swedish National Council for Crime Prevention, lntalerance AntiSemitic, Homophobic. lslamophobic and Xenophobic tendencies among the young, 2004, ingilizce özet.
http://jntolerans levandehjstoria se/article/article docs/engelska.pdf adresinde bulunabilir ( 12 Aralık 2006'da ulaşılmıştır).
. i
ı ı ı ı
ı ı ı
ı ı
1
1
ı
ı ı ı
.~-~ı
1
1
isveç'te islam Algısı. Entegrasyon Politikası Ve Büyük Kentlerdeki Müslümanlar
üzerine odaklanmış özel bir politika bulmanın zor oiduğu açıktır. f'v1üslümanlar için
özel bir anlamı olan politikalara, en çok ayrımcılık (özellikle de toplumdaki
islamofobik eğilimlerle mücadele) alanında ra.stlanmaktadır. Çoğu faaliyet daha
genel bir entegrasyon politikası tarafından yönlendirilmektedir ve bu faaliyetler
özellikle islam ya da Müslümanlara yönelik değildir.
Entegrasyon konusundaki kamusal tartışmalar, genel bir entegrasyon poli
tikası uygl!llamak isteyenlerle açıkça belirlenmiş ya da belirli bir topluluğu hedefle
yen bir politika (örneğin. özellikie Müsiüman!arın sorunlarına hitap eden politik
faaliyetler) isteyenler arasında bir gerilim olduğunu göstermektedir. isveç'teki
Sosyal Demokrat Parti için bu, neredeyse tamamen politik bir sorundur ve onlar
iktidarda kaldığı sürece entegrasyon politikası, büyük ö!çüde bütün grupları içer
mesi gereken genel bir prensip (başka bir deyişle, entegrasyonu başarmak için
sadece tek bir grubun hedeflenmediği bir prensip) üzerine oturacaktır. Bu politik
söylemden dolayı, lsveç'te Müslümanlar için özel bir entegrasyon politikası bul
mak mümkün değildir.
Ancak. Entegrasyon Kurulu'na göre (aşağıya bak), isveç entegrasyon poli
tikası şunlar için çabalamal1dır:
Etnik ya da kültürel kökene bakmaksızın herkes için eşit haklar, sorumlu
luklar VE fırsatlar;
Farklılıkları merkeze alan bir toplum;
Kökeni ne olursa olsun herkesin aktif ve sorumlu olarak rol aldığı karşılıklı
saygı ve hoşgörü ile karakterize bir topium.'
2.2 Entegrasyon Kurulu Entegrasyon Kurulu (!ntegrationsverket) ulusal düzeyde faaliyet gösteren
bir devlet organıdır. 1998'de kurulmuştur ve esas olarak entegrasyon farklılığına
[yani farklı entegrasyon düzeylerine] dair problemlerle ilgilenir. Sorumluluklan
şunlardır:
[ ... ] Entegı-asyon politikasının amaçları VE yaklaşımının toplumun çeşitli
alanlarında etkin olmasını sağlamak ve entegrasyon sürecini toplumda etkin ola
rak teşvik etmek Bir diğer önemli görev yeni gelen göçmenleri destekleyici ihti
yaçlara dikkat çekmeye ve bu ihtiyaçlan elde edilen özel topluluk bilgisi doğruttu
sunda gidermeye çalışmaktır. Kurul, :nültecilerin ve beJediye bölgelerindeki hima
yeye muhtaç diğer insaniann iskanına yardım eder ve belediyelerin önerdiği
başlangıç programlarını sürdürür.5
Entegrasyon Kurulu'nun belli ba'jli görevleri aşağıdaki gibidir:
1 Bu bilgi Entegrasyor~ Kurulu [web sitesinin] anasayfasındar. alınmıştır ve ingilizce olarak
http://W\.yw ioregrationsverket:;e/T plfNorm~22.0 a<px adresinde buiunabilir (8 Ocak 2007'de ulaşılmıştır).
5 Bu bilgi lsveç Devlet Daireleri [web sitesinin] anasayfasırıdan alınmıştır ve ingilizce olarak
bttp://~Wı!W :;wedeo gov se!sb/d/2188/a/ 19443 adresinde bulunabilir. (8 Ocal.: 2007'de ulaşılmıştır).
SÜiFD/27
161
Göran Larsson 1 çev.: Arif Korkmaz
SÜiFD/27
162
Toplumun çeşitli kesimleri içinde entegrasyon poiitikası hedeflerinin du
rumunu ve süreci izlemek;
Entegrasyonu desteklemek, etnik aynmcılık, yabancı düşmanlığı ve ırkçı!ığı
engellemek ve önlemek;
Yeni mültecilerin gelişi için/lehine ülkeye giriş prosedürlerini geliştir
mek/genişletmek 6
Ancak bu raporun yazıldığı tarihte, yeni isveç Hükümeti'nin Entegrasyon
Kurulu'nu ( 1 Temmuz 2007 itibariyle) feshettiği hususunu belirtmek gerekir. Bu
nedenle, "eski" kanun ve düzeniemelerin devam edip etmeyecegini ya da yakında
yürürlükten kaldınlıp kaldınlmayacağını kestiımek zordur.
3. idari yapılar
3.1 Genel idari Yapılar isveç Devleti ve (bakanlıklar gibi) Devlet Daireleri hakkında detaylı genel
bilgi isveç Devlet Daireleri web sitesi anasayfasında bulunmaktadır (bak
http://www.sweden.gov.sel). OSI' literatür çalışması ile ilgili konuların çoğu, isveç
Devleti web sitesi anasayfasında iltica göç, entegrasyon ve azınlıklar başlıkları
altında yer aldığı için, bu rapor da bu konulara odaklanmıştır. Ancak, Devlet
daireleri ve sorumluluklan arasındaki sınırlar çoğu kez çakışmakta ve net bir ayrım
yapmak zor olmaktadır. Örneğin, konut, istihdam ve sağlıkla ilgili konularla, enteg
rasyon, sosyal refah, ekonomi ve işgücü piyasası ile alakah olabileıcek sorunlarla
birkaç farklı Devlet dairesi ve hükümet organı meşgul olabilmektedir.
Genel olarak isveç Devleti, Devlet, yerel idare meclisleri ve belediyeler
arasında paylaşılmış bir sorumluluk üzerine kuruludur. Sağlıkla ilgili aşağıdaki alıntı
lar, bu paylaşılmış sorumluluğu tasvir etmektedir ve benzer düzenlemeler eğitim
sistemi için de geçerlidir.
isveç sağlık hizmetleri sisteminde sağlık ve tıbbi bakım, Devlet, yerel idare
meclisleri ve belediyelerin paylaşılmış son.ımluluğudur. Devlet genel sağlık ve tıbbi
bakım politikasından sorumludur?
Ayrıca:
Yerel yönetimler (belediyeler ve yerel idare meclisleri) okulların, çocuk
bakımı, tıbbi bakım ve yaşlı bakımının düzenlenmesindeki temel hizmetlerden
sorumludur. Onlar bu hizmetleri büyük ölçüde, belediye ve yerel idare meclisle
rinin gelir vergisi ve merkezi hükümet ödenekleri yoluyla elde ettikleri gelirle
6 Bu bilgi Entegrasyon Kun.ılu web sitesinin anasayfasından alınmıştır ve ingilizce olarak
bttp·//www,integrationsverket se!Ipi/Nomıa!Page 290.aspx adresinde bulunabilir. (8 Ocak 2007'de ulaşılmıştır).
* Open Society lnst.1ute (Açık Toplum Enstitüsü) [ç.o.J. 7 Bu bilgi isveç Devlet Daireleri web sitesinin anasayfasından alınmıştır: http://www.sweden.gcv.se/ (8
Ocak 2007'de ulaşılmıştır).
ı ı ı 1
!
isveç'te islam AJg;sı. Enteg;asyon Poiit!kası Ve Büyük Kentlerdeki MCislümanlar
finanse eder. Devlet (merkezi· hükümet), ülkenin her yerinde eşit bir hizmet düzeyinin sağlanmasını güvence altına almakla sorumludur.8
Sağlık ve Tıp Hizmetleri Yasası sağiık ve tibbi bakim konusunda yerel ida. re meclisleri ve belediyelerin sorumluiukiannı düzenler. Yasa yerel idaı·e meclisieri ve belediyelere sağlık hizmetlerinin nasıl organize edileceği konusunda büyük bir özgürlük verecek şekilde düzenlenmiştir. isveç'te, geniş coğrafi alanları kapsayan ve b5yük kaynaklar gerektiren sor...ımlulukları bulunan 2 ı' yerel idare meclisi vardır. Onların en önemli görevi sağlık ve tıbbi bak!mdır. Yerel idare meclisleri, tüm vatandaşların gerekli/yeterli bakım alabilmeleri için hizmetleri organize etmekle sorumludur. Belediyeler, yaşlıların bai--..ımından ve tıbbi tedavileri tamamlanmış olanlarla hastaneden taburcu edilmiş olanlara destek ve hizmetten sorumludur. Belediyeler aynı zamanda psikiyatıik yetersizliği olan insanların iskanı, istihdamı ve desteklenmesinden de sorumludur.9
3.2 Aynmcılik Karşrtı Temel Birimler
isveç Entegrasyon Kurulu öncelikle entegrasyon farklıliğı [yani farklı entegrasyon düzeyleri] ile ilgili sorunlarla meşgul olmaktadır (bak altbölüm 2.2).
Milli politikanın ve entegrasyon politikasının yürütülmesini sağlamak için Etnik Ayıımcılık Ombudsmanı Ofisi, Entegrasyon Kurulu'nu desteklemektedir. Bu birim, iş hayatı da dahil etnik ayıımcılıkla ilgilenmekle sorumludur. 10
3.3 Aynmcılık Karşrtı T er:nel Mevzuat
isveç Devlet Daireleri web sitesinin ana sayfası (bak http://www.sweden. gov.sel) isveç toplumunda ayrımcılık ve ırkçılıkla mücadeleyi amaçlayan pek çok faaliyeti de sıralamaktadır. Aşağıdaki liste bu konudaki en önemli doküman ve politikalann bir derlemesidir.
iş hayatında Etnik Ayrımcılığa karşı Önlemler Yasası 1 Mayıs 1999'da ve Yüksek Öğrenim Öğrencilerine Eşit l'-1uamele Yasası i Mart 2002'de yürürlüğe girmiştir.
1 T em nı uz 2003'te, ayrımcılık karşıtı önlemleri iş yaşc.mı ve yüksek öğrenirnin ötesinde toplumun diğer alanianna da yaymak suretiyle ayrımcılığı yasakiayan yeni bir kanun yürürlüğe girmiştir.
24 Şubat 2006'da bir meclis komisyonu Hükümete, tutarlı ayrımcılık mevzuatı hakkında bir rapor sunmuştur (En sammanhailen diskrimineringslagstiftning, sou 2006: 22).
8 Bu bilgi isveç Devlet Daireleri web sitesinin ana saytasından alınmıştır. ht'"tp://vvww.sweden.gov.se/ (8 Ocak 2007'de ulaşılmıştır).
9 Bu bilgi isveç Devlet Daireleri web sitesinin ana saytasından alınmıştır: http://www.sweden.gov.se/ (8 Ocak 2007'de ulaşılmıştır).
ı o Bu bilgi Etnik Aynmcılık Ombudsmanı web srtesinin anasayfasından alınmıştır ve ingilizce olarak
http·Uwww do. se adresinde de bulunabilir (8 Ocak 2007'de ulaşılmıştır).
SÜiFD/27
163
Göran larsson 1 çev.: Arif Korkmaz
SüiFD/27
164
Mart 2006'da Riksdag·(Parlamento)'a sunulan "insan haklan ulusal eylem
planı 2006-2009" başlıklı Hükümet bildirisi, ayıımcılık konusunda da önemli bir
odak noktası olmakla karakterizedir.
Yapısal aynmcılığın bütün türlerine karşı topyekun mücadele isveç Hükü
metinin önemli önceliğidir.
BÖLÜM lll: KENT SEÇiMi
Bu bölüm, yakında gerçekleşecek olan "AB'de Müslümanlar" isimli yeni bir
OSI kent izleme projesine dahil ediime ihtimalinden do!ay; Liç isveç kentini -
Stockholm, Göteborg ve Malmö'yü - incelemektedir. Stockholm isveç'in başkentidir ve doğu sahilinde yer alır. Göteborg isveç'in ikinci büyük kentidir ve batı sahilinde yer alır. Malmö, isveç'in üçüncü büyük kentidir ve ülkenin güneyinde
bulunmaktadır.
Bu bölüm, her kentin genel bir görünümünü verir. Bu literatür çalışmasın
da önceden de açıklandığı üzere, OSI araştırmasıyla ilgili (ömeğin konut, sağlık
bakımı ve istihdamla ilgili) bazı konular hakkında kent ölçeğinde materyal bulmak
zordur. ilk problem, isveç'in sadece l'-1üslümanlan belirleyen ve onlan diğerlerinden seçip ayıran istatistiki verilere sahip olmamasıdır (çünkü bütün istatistiksel
veriler genel özelliktedir). ikinci problem (yukarıda Bölüm ll'de de tartışıldığı üzere) isveç'in genel bir entegrasyon modeli uygulaması ve dini veya etnik bir
topluluk olarak Müslümanlara yönelik özel icra.atlann olmayışıdır. Bu nedenle,
Müslümanlan büyük göçmenler kümesinden ayıran veriler bulmak çok zor ve
metodolajik olarak problemlidir.
1. Stockholm Stockholm kentinin nüfusunun (31 Araiık 2005 itibariyle) 771 ,083 olduğu
tahmin edilmekte, bunun ise tahminen yüzde 26.2'si yabancı kökenli insanlardan
oluşmaktadır.' ı Göteborg ve Malmö ile karşılaştırıldığında Stockholm tipik bir
sanayi kenti değildir. Daha ziyade, isveç'in idari, mali ve entelektüel merkezidir.
isl~rnLl2ir:.J~9c~2Ş_E!<;ı~ırıg~r:1__5jQ.Ç~<:ı!r'n_cı.)'llı_~<lrnanda 19701er ve 19801erde kurulmuş olan islami organizasyonların büyük bir bölümünün de merkezidir.
isveç'teki tüm Müslümaniann yaklaşık yüzde SOsi, isveç'te islam'ın entelektüel ve
dini merkezi olan Stockholm'de yaşamaktadır (Stenberg, 1999: 67). 2000'de,
Stockholm kent merkezindeki büyük/ulu cami· törenle ibadete açılmıştır, aynca
Living Islam web sitesinin ana sayfasına göre Stockholm'de yaklaşık 20 badrum
ı ı Bu bilgi Stockholm Kenti web sitesinden alınmıştır ve (isveççe olarak)
http·//www uskştockholm,se/tabeılverktyg/tv aspx1prQjekt-omradesfakta&o:nrade-Q bulunabilir (2 Ocak 2007'de ulaşıimıştır).
* Bu cami hakkında bilgi için bak http:/ /vvvJW.ifstockholm.se/ ve
b:ttp://en wikipedja.org/wiki/Stockholm t1osque [ ç.n.].
adresinde
r 1
ı ı-
l
1
1 1
isveç'te islam I'Jgısı, Entegrasyon Poiitixası Ve Büyük Kentlerdeki .'v1üslümanlar
cami ibadet mekaru olarak kullanılmaktadır. 12 Ancak, isveç'teki r~1üslüman topluluk
için büyük bir sembolik değeri oiduğundandır ki Bjöms tradgard'da cami olarak
yapılmış bina [büyük/ulu cami] en önerrili yapıdır· ve konferans Ve toplantı mer
kezidir. Burası Müslümanlar için olduğu gibi aynı zamanda gayrimüslimler için de
önemli bir toplanma noktası olarak işlev görmektedir. Caminin zernin katındaki
restoran, kirl}ilerinirı Müslümanlada tanışma fırsatı yakaladığı gayrimüslim isveçliler
için çok önemlidir.
Stockholm'de kurulmuş islamı· organizasyonlara ilaveten, Sosyal Demokrat
Parti'nin Hıristiyan kanadı da Stoc:<.holm'de oldukça aktiftir. Bu sosyal demokrat
grubun bazı üyeleri islamofobyaya karşı mücadelede aktif rol almaktadır. 13 Bu
faaliyetler bir eğitim kuruluşu o!an (ve bir üniversite veya koleje bağlı bulunma
yan) Sensus tarafindan da yapılmaktadır. Örneğin Sensus, isveç'teki ilk eğitim kuruluşu olan lbn Rushd ile ortak bir çalışma başlatmıştır (bu faaliyet Göte
borg'da da gerçekleştirilmiştir).
isveç'teki pek çok kent gibi Stockholm de aynşmıştır ve (genelde yabancı kökenli insanlar gibi) f"'üslümanlar da kentin kenar mahallelerinde yaşama eğili
mindedir. Stockholm büyük/ulu cami kent merkezinde olsa da, çoğu fvlüslüman
kentin varoş bölgelerinde, kent merkezinin dışında yaşamaktadır.
isveç'te her belediye idari bölgele;-e ayrılmıştır. Her birinin, kentin diğer komisyon ve kurullan ile eşit sorumluluk ve otoriteye sahip kendi belediye mecli
si vardır, fakat onlar kendi coğrafi sınırlan içinde faaliyet gösterirler ve faaliyetleri
ölçüsünde kapsamlı sorumluluklan bulunmak:tadır. 14 Onların idari' bölgeleri içinde
ki ilkokullara, sosyal, boş zamanla~a ilgili ve kültürel hizmetlere ilişkin geniş so
rumluluklan vardır. Stockholm kent liderliğinin de, belediye vergisi ve kentin
genel bütçesi gibi belediye ile ilgili bütün konularda çok önemli sorumluluklan
vardır.
Başkent Stockholm (veya Büyük Stockholm, Storstockholm) üç bölgeye
ayrılmıştır. Stockholm Kenti toplam 1 8 belediyeden oluşan üç bölgeye ayrılmıştır
- Stockholm Kent Merkezi (lnnerstaden), Güney Stockholm (Söderort) ve Batı
Stockholm (Vasterot).'5 Diğer iki bölge ise sırasıyla 14 ve 7 belediyeden oluşan
Kuzey Banliyöler (Uppland) ve Güney Banliyöler (Södermanland)'dir.
12 Bak "Moskeer i Stockholm" ["Stockholm' deki Cami!er"], Living Islam web sitesinde
http:/lwww.abc.sei-m9783/mosk_ svsthtır.l adresinde bulunabilir ( 1 O Aralık 2006'da ulaşılmıştır). 13 Bak, ömeğin, isveç Hıristiyan Sosyal Demekratlar web sitesi: "Öppna för dialog med muslimer"
["r"lüslünıanlarla diyalog başlatmak'],
bt;,p;/lwvfN bro.d..erskap seijndex.aşpx?sjte-broders!<ap.se&page-funnyheter&postid-339 adresinde bulunabilir ( 1 O Aralık 2006'da ulaşılmıştır). ·
14 Bu bilgi Stockholm kenti resmi weo sitesinin anasayfasından alınmıştır ve bttp-ljw,w.;2 stockholm se/engıis!:ıL adresinde bulunabilir (2 Aralık 2006'da ulaşılmıştır).
15 Stockholm Kent Merkezi (Katarina-Sofıa, Kungsholmen, Maria-Gamla stan, Norrmalm and Östermalnı) Güney Stockholm (Enskede-Arsta. Farsta, Hagersten, Liljeholmen, Skarpnack, Skarholmen, Vantör and Alvsjö) ve Batı Stockholm (Bromma, Hasselby-Vallingby, Kista, Rinkeby ve Spanga-Tensta).
süiFD/27
165
Göran Larsson 1 çev.: Arif Korkmaz
SÜiFD/27
166
Stockholm Kentinde önemli sayıda 1"1üslüman azınlık banndıran alanlar
(Batı Stockholm'de) Rinkeby belediyesi içinde yer almaktadır. Rinkeby'deki öğ
renciler yüzde 40 ile SO arasında bir oranda islami bir kültürel kökene sahiptir.'6
2003 itibariyle, bütün Stockholm için ortalama yüzde 20.8 oranıy!a karşılaştırıldı
ğında, Rinkeby nüfusunun yüzde 67'si yabancı kökenlidir.'7
Güney Banliyölerde önemli oranda Müslüman azınlık barındıran alanlar
Botkyrka Belediyesi - özellikle de Alby, Fittja, Haliunda, Norsborg, T ullinge,
T umba ve Grödinge belediyeleri - içinde yer almaktad;r. Botkyrka Belediyesi'nde
nüfusun yüzde 15.3'ü yabancı uyrukludur ve yüzde 33.4'ü isveç dışında doğmuştur.'8
Stockholm çok sayıda Müslüman bulunduran bir kent olmasına rağmen,
Stockholm'deki Müslüman nüfusla ilgili çok az akademik çalışma bulunmaktadır.
Göteborg ve Malmö ile karşılaştırıldığında (aşağıya bak), örneğin, badrum camiler
ve ibadet mekanlan hakkında ayrıntılı bilgiye sahip değiliz Ayrıca çok az sayıda
bilim adamı genel olarak islami bir küttürel kökeni olan etnik gruplar üzerinde
çalışmaktadır.
2. Göteborg Göteborg kenti her zaman isveç'in en önemli sanayi ve liman kentlerin
den biri olmuştur.' 9 Stratejik konumu ve Kıta Avrupası'na yakınlığından dolayı
Göteborg ayrıca, uzun zamandan beri çokküitürlü bir kenttir. Ancak, dünyadaki
diğer pek çok kent gibi Göteborg da küreselleşmeden, göçten ve gemilerin ve
1973 sonrası dönemde (yani petrol krizinden sonra) imalat sanayinin geçirdiği
değişimlerden ciddi olarak et'<ilenmiştir. ll. Dünya Savaşı'ndan hemen sonraki
dönemle karşılaştırıldığında, Göteborg bugün ekonomik. sosyal ve etnik olarak
daha da bölünmüştür.
Göteborg kentinin nüfusu (31 ,<\ralık 2.005 itibariyle) yaklaşık yüzde 20'si
yabancı kökenli insanlar olmak üzere 484,993 olarak tahmin edilmektedir.20
Vörldsreligionema i Göteborg: Islam - en gı..ıide til/ föreningama (Göteborg'da Dünya
'6 Bu bilgi Stockholm kenti resmi web sitesinin anasayfasından alırımıştır ve
http://www.stockholm.seJExtemrr emp!ates/Ne;vsPage.aspx?id=3837l adresinde bulunabilir (2 Aralık 2006'da ulaşılmıştır).
'7 Bu bilgi Stockholm kenti resmi web sitesinin anasayfu.sından alınmıştır ve
http://vvww.stockholm.seJExtemtTemplates/Page.aspx?id=76539 adresinde bulunabilir (2 Ar-alık
2006'da ulaşılmıştır). 18 Bak. http://www.botkyrka.selomkommunen/botkyrkaisif!i-or/ (2 Aralık 2006'da ulaşılmıştJr). 19 Göteborg hakkında gene! ve istatistiksel veriler, Semhede & johansson (2006)'dan alınmıştır.
1
1
··~·ı
1
ı 20 bBu
1 bilbgi
1. Go
2"te
0borgk 2K0e0n7~d· we
1b
1sitesin)den alınmıştır, http://www.goteborg.sel statistik adresinde ·ı;
u una ı ır ( ca e u aş; mıştır .
1 SJ
ı
ı
ı r
1
ı 1
1
ı l-l
isveç'te islam i\lgısı. Entegrasyon Po!itikas: Ve Büyük Kentlerdeki Müslümanlar
Din/eri: islam - dini topluluklar rehberi) çalışmasına göre isveç'teki toplam Müslü
man nüfusun yaklaşık yüzde 1 0-IS'i Göteborg'da yaşamaktadw.2 '
Bu bakış açısından, Göteborg tam bir çok-etnikli kenttir. Ancak, "yabancı
lp.r" çoğunlukla varoşlarda/banliyölerde yaşarlar. Onlara genelde Angered varoş
larında kentin kuzey doğusunda (özellikle Hjallbo, Harnmarkullen ve Gardsten
bölgelerinde) ve (Göteborg'un bir parçası oian) Hisingen adasında rastlanır.
Angered, ·Hjallbo, Eriksbo, Hammarkullen, Gikdsten ve Lövgardet bölgelerini
içine alan (40,000 nüfuslu) eski bir belediyedir ve bugün iki be!ediyeye ayrılmıştır
- kuzeyde Gunnared Belediyesi ve güneyde Larjedalen Belediyesi.
Göteborg (Gunnared ve La~edalen de dahil) her birinin kendi Bölge
Komitesi olan 21 coğrafi alt bölgeye ayrılmıştır. Kent eğitim, kent planlaması, aile
meseleleri, halk sağlığı, tüketici rehberliği, kültür ve boş zaman 1 eğlence faaliyet
leri, çevre, toplu taşıma, sosya! hizmetler, resmi ruhsat işleri, güvenlik ve seferber
lik ile yaşlı bakımı sorumluluklarını elinde bu!undurur.22
Birçok banliyö bölgesinin ciddi işsizlik ve fakirlik sorunu vardır. Örneğin, Bergsjön'deki tüm çocukların yüzde 64'ünün kötü koşullarda- yani isveç Devleti
rakamlarına göre yoksulluk sınırının altında - yaşadığı söylenebilir (Semhede & Johansson, 2006: 12). Bu bölgede ikamet edenlerin yaklaşık yüzde 80'i göçmen
dir. Bu rakamlar Müslümanların sayısını ayrıca belirtmese de, bölgede çok sayıda
Müslüman kökenli göçmen olduğu açıktır. istatistiki malzeme, zengin ve fakir
arasındaki uçurumun büyümekte olduğu ve f"lüslümanlarla gayrimüslimler arasın
daki ortak noktaların son on yıl zarfında azaldığı gerçeğini resmetmektedir
(Semhede & Johansson, 2006).
Göteborg'da bütün Müslüman gruplar az ya da çok temsil edilmektedir.
Ancak kentin, cami olarak yapılmış sadece bir binası vardır, 1976'da yapılmış
Ahmediye camisi ve şu ana kadar Sünni ya da Şii gruplar- kendilerine ait bir cami
inşa edememişlerdir. Göteborg hakkındaki yerel bir çalışmada. bodrum camiierin
sayısı incelenmiş ve yaklaşık 15-20 cami veya ibadet mekanı olduğu tespit edil
miştir. Kentin çok farklı kökenierden gelen Müslümanları ağırlayabilecek büyük bir
camisi olmadığı için, genel manzara ~1üsiüman toplulukların etnik olarak bölündü
ğü izlenimi vermektedir. Bu bakış açısından, Göteborg, kent merkezinde büyük
camileri olan Stockholm ve Malmö'den ayrılmaktadır.
Son zamanlarda Göteborg'da bir Müslüman topluluk, terörizmi ve Müs
lüman topluluğun entegrasyonunu engelleyen islam'ın şiddet içeren yorumlarını desteklemekle suçlandı.23 Göteborg'daki ·en önemli islami organizasyon, islami
ı ı Göteborg kent konseyi, Vöridsreligionema i Göteborg: Islam - en guide til! f/jreningama (Göteborg'da Dünya Din/eri: Islam - dini topluluklar rehben), http://wvm.mangkultur.goteborg se!islam__guide pdf adresinde bulunabilir ( 1 O Aralık 2006'da ulaşılmıştJr).
21 Bu biigi Göteborg Kenti web sitesinden alınmıştır ve http://wwwiO. goteborg.selenglishlindex_activities. htm adresinde bulunabilir (2 Aralık 2006'da ulaşılmıştır).
23 Bak Stefun Usinski, "Sapa utreder medhjlilp til! terrorbrott" ["Sapa terör suçlanna yardımı soruşturuyor'1. Dagens-Nyheter 1 1 Kasım 2006 içinde, (isveççe olarak)
SÜiFD/27
167
Göran Larsson 1 çev.: Arif Korkmaz
SÜiFD/27
168
Bilgi Demeği (lslamisk infonnationsföreningen)'nin yerel şubesidir. Bu grup, sade
ce genel konferanslar değil aynı zamanda okullarda konuşmalar da düzenlemek
te, islami eserleri isveççeye çevinnekte ve yayın!amakta ve ömeğin (hastanelerde
ve hapishanelerdeki) manevi yardım gibi hizmetlerde de aktif olarak rol almakta
dır.
Göteborg'da islam'ın kompleks ve heterojen yapısını anlamak isteyen biri
ıçın Sornalili ve Türk topluluklar amaca oldukça uygundur. Türkler 1980lerin
ortalanna kadar Göteborg'daki en etkili fvlüslüman grubu oluşturduğu için, Türk
topluluğu, daha doğrusu toplulukları üzerinde çalışmak amaca uygun olacaktır
(Sander & Larsson, 2002).
Göç kalıplan nedeniyle bu f"lüs!üman topluluk ! 9801erin ortalanndan beri
daha da farklılaşmıştır. Avrupa'nın diğer yerlerine benzer şekilde Göteborg'daki
Türkler de, Türk Devleti tarafından eğitilmiş (Diyanet imamlan da denilen)
imarnlara uyanlar ile isveç'te yetişmiş veya Türk Devleti'ne muhalif oian imamlan
ya da Müslüman dini liderleri takip edenler arasında bölünmüştür. ilk grubun
Türk diline daha bağlı/sadık kalması beklenen bir durumdur ve Diyanet imamları
nın genelde diğer Müslüman gruplarla ilişkisi ya hiç yoktur ya da çok azdır. Aynı
şekilde, çoğu zaman aynmcılığa uğrarnaları dolayısıyla (özellikle iş piyasası için bak
Englund, 2003a: 5) Sornalili gruplan çalışmak da konu açısından uygundur ve son
zamanlarda çoğunlukla Somali kökenli ["lüs!ümanlann devam ettiği bazı camiler
terörizmi desteklemekle suçlanmaktadır. Sonıa!ili topluluğun üyeleri, Göteborg'da
bağımsız bir islami okulun, Röhmosseskoian'ın kurulmasında da hayati bir rol
oynamışlardır.
3. Malmö Malmö, isveç'in güney bölümünde yer alır, Danimarka'ya yakındır ve pek
çok açıdan Göteborg'a benzer. Göteborg gibi ~1almö de büyük yüzdelerde
yabancı kökenli göçmen barındıran bir sanayi kentidir. Kentin 19701erde (özellikle
tersane sanayindeki kriz dolayımında) geçirdiği ekonomik dönüşüm nedeniyle
işsizlik hızla büyümüştür. işsizlik ve çok sayıda göçmenie be~ber so_syal problem
ler, ayrımcılık, ayrım ve toplumsal gerilimler de hızla yükselmiştir. 1990 ve 1994
arasında işgücü piyasası yüzde 25 oranında küçülmüştür (Semhede & Johansson,
2006: 35). 19901ar boyunca Malmö'ye taşınan insaniann yüzde 90'ından fazlası
yabancı kökenlidir (Semhede & Johansson, 2006: 35-36).
Bugün ( 1 Ocak 2006 itibariyle) Malmö nüfusunun 277,271 olduğu tahmin
edilmektedir.24 Dış-doğumlu kişilerden oluşan en büyük on grup, [eski] Yugos-
http·/!www.dn se/DNetljsp/polopoly.jsp?d-147&a-486684 adresinde bulunabilir (8 Ocak 2007'de ulaşılmıştır). ·
24 Bu bilgi, Malmö Kenti'nin web sitesinden alınmıştır ve
http://www.malmo.se/faktaommalmopoliti!-Jstatistik/O 1 befolkning/befolkningsforandringarfolkmangd. 4 .6cf7991
61 Oa68cc43bd8000 13_386.html adresinde bulunabilir (8 Ocak 2007'de ulaşılmıştır).
1
ı 1
ı
isveç'te islam Algısı, Entegrasyon Po!icil'.ası Ve Büyük Kentlerdeki Müslümanlar
lavya'dan (yaklaşık 9,000), Irak'tan (yaklaşık 6.000), Danimarka'dan (yaklaşık
6,000), Polanya'dan (yaklaşık 5,500), Bosna-Hersek'ten (yaklaşık 5,500), Lüb
nan'dan (yaldaşık 3,000), iran'dan (yaklaşık 3,000), 1'1acaris-'-i.3.n'dan (yaklaşık 2:000), Finlandiya'dan (yaklaşık 2,000) ve Ainıanya'dan (}'aklaşık 2.000) gelen
insanlardır.25
Tab lo 7: Malmö' deki dış-doğumlu kişiler ve yabancı uyruklular ( 1 Ocak
2006 itibariyle)
Sa yi 1 Nüfusa oranı (%) Dış-doğumlu kişiler 70,590 1 26
Yabancı uyruklular 28,556 j1o
Kaynak Malmö kenti web sitesi (~almo.se)
Malmö'deki göçmenlerin büyük bölümü Rosengarden bölgesinde ve
Malmö kent merkezinde yaşamaktadır. Rosengarden, artan nüfusa modem ko
nutlar sağlamak için 1960'1arda başlatılan "Bir- t"iilyon [Konut] Programı"nın bir
parçasıdır. Göteborg ve Stockı'ıolm'deki duruma benzer biçimde günümüzde bu
alanda da yabancı kökenli insanlar önemli bir yer tutmaktadır. işsizlik, toplumsal
son.ınlar, suç, uyuşturucu ve diğer problemler, Rosengarden'da güniük hayatın bit
parçasıdır. Semhede ve Johansson (2006: 12) tarafından verilen rakamlara göre
[Rosengarden'daki] 0-6 yaş araSı çocuklarınyüzde 74'ü yoksulluk sınınnın altında
yaşamaktadır (onlar isveç 5'-ı.andartlanna göre çok fakir sınıfına giren ailelerde
yaşamaktadiriar).
1'1almö'deki Müslüman topluluk akademisyenler tarafından sadece kısmen
çahşılmıştır. isveç'teki diğer pek çok yerde olduğtı gibi, [Malmö'de de] 1'1üslüman
topluluk (daha doğrusu topluluklar) çok sayıda etnik ve dini kala ayrılmıştır.
Malmö Üniversitesi Koleji tarafından sağlanan bilgilere göre, l'lalmö'de 50,000
Müslüman yaşamakt..adır.2= Ancak, bunların sadece yüzde S'i islami pratikleri yeri
ne getirmektedir ve büyük çoğunluk diğer isveç!ilerden daha dindar değildir.
13 camiden 1 O'u Rosengard ve Sofıe!und'da bulunmaktadır. Malmö'deki
camiler (Malmö'de bir yerel gazete olan) Sydsvenska'da tanıtılmış ve anlatılmıştır.27
Abu Bakr As-Sideeq-mosken - yakiaşık 500 üyesi olan bir badrum cami;
Afghanska kulturföreningen (Afgan kültür derneği) - yaklaşık 1 00 üye ii;
25 Bu bilgi, Malmö Kenti'nin web sitesinden alınmıştır (oigu!ar ve rakamlar) ve http://www.malmo se adresinde bulunabilir. (8 Ocak 2007'de ulaş;lmıştır).
26 Bu bilgi Malmö Üniversitesi'nin web sitesinden alınmıştır ve http'//www.m>h.sel teı:rıp];ıtes/News~e <8790 asp>: adresiillie buiun>fıı!ir 18 Ocak 2007'de ulaşılmıştır).
27 Bak Olle Lönnaeus, Niklas Orrenius and Erik 1'1agnusson, "Djup splittring bland Maımös muslimer" ["Malmö Müslümanlan arasındaki derin görüş aynlıklan"], Sydsvenskan 9/2 2006.
http://sydsvenskan.se/sverigelarticle 140868.ece'de.
SÜiFD/ 27
169
- Goran Larsson / cev.: Arif Korkmaz
Al-Nour islamiska fonamiingar (El-Nut- is!am Csmaati) - isl2mi anaoku- lu olan bir bodrum cami;
Bosnjakiska islamiska fonamlingen (i3osna islam Cemaati) - 1994'te klu- rulmugtur, yaklq~k 2,000 uye (Sveriges Muslimska Rid' uyssi);
Malmo islamiska fonamllng (Malmo islam Toplulugcl) - 1993'te kurul- mugtur (Sveriges Muslimska R5d uyesi) - uyeler qoEunlirWa Turiciye ve Make- donya'dan;
Hilal-moskCn (Hilal Cami) - Turk demegine bag11 bodrun; czrni; Imam al-Sadeq-fonamlinger! (imam 2s-Sadrk Cernaati) - qogunluWa
Lubnan'dan yaklag~k 200 uyesi olan bir $ii ivluslDrrtan cami, (Svenska Shiasamfundet'e bagli);
Imam tlusseins mos& (imam Huseyin Cml] - cogunluMa lrak'tan yak- lqlk 200 uyesi olan bir Sii Musluman cami, (Svenska Shiasarnfundei'e bagl~);
Islam Merkezi - Ealrnb'deki en buyuk cami. Yaklq~k 50,000 veya daha qok Musluman bu camiyi kullanmaktadrr;
lslamiska foreningen i Malmb (Malmo Islam Cernaati) - bodrum cami; lslamiska kulturcenter i Malmo (Malmo islam Kiiltur Merkezi); lslamska kulturhuset - Rosengird'da bir ibadet mek2n1 (Sveriges
Muslimska M d uyesi); lslams Ahmadiyya Djamaa~ (islanli Ahmcdiye Cemaati) - c;ogunlugu Pa-
kistan'dan yaklq~k 200 uye; Muslimska f6namlingen (Musluman Cemaati) - 1919'da kurulmu$ur,
yaklq~k 1,300 uye (Turk Cami olmk da bilinir); islam Merkezi ve Mus!uman 0grenciler - 1580'de Lund'da kurulmugtur,
yaklayk 400 uye. Yukandaki bilgilerden Malmo'de'xi Mijsliimanlann estniske ve dile gore bo-
Iunmug olduklan anlarjllmaktadrr ki, bu Goteborg ve Stockholm'deki duruma benzeyen bir tablodur. Yukandaki listede verilen rakamlardan anlqrldrg~ kadanyla yaklqik 55,550 kirji bir cami y2 da ibadei rnekZin~na Pjedir. Her ne kadar bu rakamlar biiyuk bir dikkatle analiz edilmeli ise de, GzeIliWe yukar~da tYlalmo <hi- venitesi Koleji tarafindan verilen rakamlan goz onilne zillnak, bunlar Malmo'deki
siilFD:o/27 Mijslijman nufus hakkinda bir fikir ~ermektedir.:~ 170 iweq'teki (bu omekte Malmo'deki) pek ~ o k isldmi ve Musluman organi-
zasyon", Musluman topiuluk iqindeki dini, po!itik ve etnik bolunmelerin omelde- ridir. Omegin, Malmo'deki MuslOmanlar, Selefi yorumlann. Musluman Kardeg- ler'in, sufilerin ve ~uro-is lam'^ savunan Muslumanlmn takip~jleridir.~~ Musluman
" isveqli Muslumanlar Konse$ [<.n.j.
Bak htpJl~~w.mah.sdternp!ates/Ne~~Page~3829O.~px " "islami organizasyoh" ve "Milsliiman organizasyon" aynml isin bak dipnot i 7 [~n.].
29 Bak "Muslimer inte en enad grupp" [Musl~rnanlar birlesik bjr grup degildir], htfoIIwmv.mah.se/ ternpl?ites/ Newspage-38290.2spx'de.
isveq'te islam Algrsr, Entegrasyon Politikasr \/e Ejuyijk Kentlerdeki Muslumanlar
topluluk aynl zarnanda Sunni ~uslumanlar ve Sii Mijslurnanlar araslnda da ikiye bolunrnuytur. Malrno'deki isliimi kuruluglann geligirninde, islam Kultur Merkezi ve buyuk carninin kurulrnasl dolaylmlnda Bosnal~ topluluk onemli bir rol oynarnrytlr.
, Omegin, bu etnik grubun ijyeleri Malrno'deki islarn Merkezi'nin yaplrnrnda onern- li ve oncu bir rol oynamiglardlr (bak Stenberg, 1999: 67). Politik ve dini farklrllklar nedeniyle Malmo'deki Musluman topluluk, ozellikle de Danimarka'daki [Hz.] ~uhamGed karikatijrleri krizinden sonla daha da b61"nmOyt;tOr. Bazr Mijslijrnan liderler daha siyasallqrn~ ve anti-Arnerikan bir isiam yorurnuna qaginrken, diger- leri daha toleranslr ve serbest fikirli bir islam yominunu savunrnaktadlr. Muslu- man topluluk iqindeki gerilirn birka~ gazete makaleslnde analiz ve Wir edilmiytir.
