1

Schizofrenie

Aan schizofrenie gaat vaak een lange periode van sluimerende symptomen

vooraf.

Literatuur:Handboek psychopathologie. Deel 1. Basisbegrippen. Vierde druk.(Uit de literatuurlijst voor psychologiestudenten van de universiteit.)

Schizofrenie

2

Inhoud• Vooraf 3• Prevalentie 4• Vroegtijdige kenmerken 5• Cannabis, wiet, en schizofrenie 6• Kenmerken van schizofrenie 7• Diagnose volgens DSMIV-TR 9• Diagnose schizofrenie wordt gesteld als 10• Subtypen schizofrenie 12• Paranoïde schizofrenie is de meest voorkomende subvorm 13• Schizofrenie Katatone type 14• Schizofrenie gedesorganiseerde type 15• Schizofrenie: ongedifferentieerde type 16• Schizofrenie. Resttoestandstype 17

• Wanen, complottheorie 18• Recidiverende psychotische episodes 19• Niet schizofrene psychosen 20• Schizofrenen beseffen vaak door oordeels en kritiekstoornissen niet 21 dat ze ziek zijn en zijn daardoor moeilijk te behandelen. • Medicatie 22• Prognose 23

Schizofrenie

3

In een vroeg staduim van schizofrenie kun je de diagnose niet stellen omdat nog niet aan alle criteria is voldaan. Patiënt heeft dan nog geen schizofrenie.

Pas bij psychotische verschijnselen kan de diagnose schizofrenie daadwerkelijk overwogen worden. schizofrenie)

Het constateren van psychotische verschijnselen is afhankelijk van wat de patient erover wil vertellen. schizofrenie)

Door het geleidelijke beloop ziet men vaak achteraf pas dat iemand al lange tijd symptomen van schizofrenie had. schizofrenie)

Omdat er ook geringe aanwijzingen zijn dat de duur van de onbehandelde psychose invloed heeft op de prognose, is er belangstelling bij vroegtijdige herkenning.

Vooraf

Schizofrenie

4

Prevalentie van schizofrenie

• Het risico dat iemand ooit in zijn leven schizofrenie zal ontwikkelen (live-time-prevalentie) ligt iets onder de 1%. schizofrenie)

• In Nederland zijn er +/- 320 nieuwe gevallen van schizofrenie per jaar. Het aantal nieuwe gevallen dat jaarlijks ontstaat (incidentie) is gemiddeld 0,2 per 1000 (0,002%). Dat zijn (16 milj/100x0.02) 320 gevallen per jaar in Nederland.

• Het aantal mensen met schizofrenie in de Westerse bevolking op enig moment (puntprevalentie) is 4 op 1000. In Nederland zouden dit er (16 milj/100x0,04) 6400 zijn. Deze puntprevalentie geeft aan dat schizofrenie een chronische ziekte is. schizofrenie)

Schizofrenie

5

Vroegtijdige kenmerken van schizofrenie

• Het begin is vaak geleidelijk. schizofrenie) • Iemand is niet meer in staat op een eerder behaald niveau te functioneren, er zit

een knik in. Bijvoorbeeld op het werk. schizofrenie) • De ontstaansleeftijd is doorgaans in de adolescentie of vroege volwassenheid,

ofwel tussen 13 en 40 jaar. schizofrenie)

• De zelfverzorging gaat achteruit. schizofrenie)

• Ze verliezen het overzicht in situaties. schizofrenie) • Het onderscheid met gedrag dat past bij de pubertijd is vaak niet te maken. Denk

aan: terugtrekken op de kamer, vreemde belangstellingen, dagdromen, inadequate emotionele reacties, overgevoeligheden, apathisch niets doen, en betrekkingsideeën. schizofrenie)

Schizofrenie

6

Cannabis, wiet, en schizofrenie.

• Cannabis verhoogd het risico op schizofrenie. Hoe zwaarder het gebruik, te meer risico (Moore e.a. 2007). schizofrenie)

• Patiënten met schizofrenie die cannabis gebruiken gaan doorgaans met sprongen achteruit. schizofrenie)

• De kwetsbaarheid voor schizofrenie is in aanzienlijke mate genetisch bepaald. • Bij eerstegraads bloedverwanten is het risico om zelf schizofrenie te ontwikkelen

tien maal hoger dan voor de doorsnee bevolking. schizofrenie)

• Belastende/stress factoren kunnen schizofrenie luxeren. schizofrenie)

Schizofrenie

7

Kenmerken van schizofrenie

• Normale indruk in het eerste contact. schizofrenie)

• Geagiteerd schizofrenie)

• Ernstig tekortschieten van de zelfverzorging schizofrenie)

• Vervuilen van de omgeving schizofrenie)

• Vermageren. schizofrenie)

• Chaotisch gedrag schizofrenie)

• Bizar schizofrenie)

• Teruggetrokken schizofrenie)

• Onbegrepen agressief gedrag schizofrenie)

• Waanachtige uitingen schizofrenie)

• Verwarde gedachtegang schizofrenie)

• Gedragen zich alsof ze niet begrijpen wat er gebeurt. schizofrenie)

• Geprikkeld en onvoorspelbaar reageren schizofrenie)

Schizofrenie

8

Kenmerken van schizofrenie

• Passief en nauwelijks reageren op wat er in de omgeving gebeurt• Moeilijk contact te krijgen schizofrenie)

• Verminderd gevoel, vervlakking schizofrenie) • Moeite met verwerken van indrukken uit de omgeving, vooral wanneer die

ingewikkeld zijn of elkaar snel opvolgen. schizofrenie) • De aandacht is gestoord, dwaalt makkelijk af, en is vaak iet lang op een

onderwerp te richten. schizofrenie)

• De emotionele reacties lijken soms niet te passen bij de situatie. schizofrenie)

• Emotionele afstomping, vervlakking. schizofrenie)

• Springt van de hak op de tak schizofrenie)

• Aan de gedachtengang is geen touw vast te knopen. schizofrenie)

Schizofrenie

9

Diagnose volgens DSMIV-TR schizofrenie)

Schizofrenie

schizofrenie)

schizofrenie)

10

Diagnose schizofrenie wordt gesteld als:

A. Een maand lang gedurende een groot deel van de tijd ten minste twee van de volgende symptomen (de aanwezigheid van 1 symptoom volstaat als een waan bizar is of wanneer hallucinaties bestaan uit een stem die doorlopend commentaar geeft dan wel de vorm hebben van enkele stemmen die tegen elkaar spreken)- wanen- hallucinaties- ontregelde spraak- ontregeld of katatoon gedrag- negatieve symptomen

B. Sociaal functioneren: een groot deel van de tijd sinds het begin van de stoornis is het functioneren op gebieden als het werk , de sociale contacten en de zelfverzorging aanzienlijk beneden het hoogste niveau dat bestond voordat de stoornissen begonnen.

C. Duur: gedurende minstens zes maanden zijn er voortdurend tekenen van de stoornis. Er moet een actieve periode zijn geweest die voldoet aan de criteria onder a, al dan niet voorafgegaan of gevolgd door perioden met prodromale verschijnselen of restverschijnselen. (In deze perioden zijn er alleen negatieve symptomen of enkele symptomen uit A. in lichte vorm.)

Schizofrenie

11

D. Tijdens de actieve psychotische fase (criterium A) zijn er geen, of hoogstens kortdurende, depressieve of manische perioden.

E. De stoornis is niet het gevolg van middelen of van een lichamelijke aandoening.

Schizofrenie

Vervolg

schizofrenie)

12

Subtypen schizofrenie

• Paranoïde type (meest voorkomende) schizofrenie)

• Katatone type schizofrenie)

• Gedesorganiseerde type schizofrenie)

• Ongedifferentieerde type schizofrenie)

• Resttoestandtype schizofrenie)

Schizofrenie

13

Paranoïde schizofrenie is de meest voorkomende subvorm

• Bij paranoïde schizofrenie is er een preoccupatie met één of meer wanen of met frequente gehoorshallucinaties. Zij kunnen zich redelijk staande houden. Opvallende incoherentie, affectiestoornissen, en katatone gedragsstoornissen ontbreken. Deze patiënten hebben, hoe deviant ook, een meer gestructureerde belevings-en gedragswereld dan de andere typen.

• DSM –TR criteria:• Schizofrenie paranoïde type:• Preoccupatie met een of meer wanen of frequente gehoorshallucinaties.• Geen van de volgende is opvallend aanwezig: onsamenhangende spraak,

chaotisch of katatoon gedrag, of vlak of inadequaat affect.

Schizofrenie

14

Schizofrenie Katatone type

• DSM-TR criteria:• Een vorm van schizofrenie waarin het beeld wordt overheerst door ten minste

twee van de volgende:• 1, motorische onbeweeglijkheid zich uitend in katalepsie• 2. overmatige motorische activiteit (dieogenschijnlijk doelloos is en niet

beïnvloed wordt door externe prikkels)• 3. extreem negativisme (rigide houding ondanks pogingen in beweging gebracht

te worden), mutisme.• 4. echolalie (dwangmatig herhalen van woorden of zinnen van een

gesprekspartner) of echopraxie (nadoen van bewegingen van een ander).

Schizofrenie

15

Schizofrenie gedesorganiseerde type

• Een vorm van schizofrenie waarbij aan de volgende criteria wordt voldaan:• A. Alle volgende symptomen zijn opvallend aanwezig.: schizofrenie)

• 1. onsamenhangende spraak schizofrenie)

• 2. chaotisch gedrag schizofrenie) • 3. vlak of inadequaat affect. (schizofrenie)

Schizofrenie

16

Schizofrenie: ongedifferentieerde type

• Een vorm van schizofrenie waarbij symptomen die voldoen aan criterium A aanwezig zijn, maar waar niet voldaan wordt aan criteria van het paranoide, katatone of gedesorganiseerde type.

Schizofrenie

17

Schizofrenie. Resttoestandstype.

• Een vorm van schizofrenie waarbij aan de volgende criteria wordt voldaan:• Afwezigheid van opvallenden wanen, hallucinaties, onsamenhangende spraak en

uitgesproken chaotisch of katatoon gedrag.• Er zijn voortdurende symptomen van de stoornis in een lichte vorm aanwezig

zoals blijkt uit de aanwezigheid van negatieve symptomen of van twee of meer symptomen, vermeld bij criterium A voor schizofrenie.

Schizofrenie

18

Wanen, complottheorie (schizofrenie)

• De achtervolgingswaan, ofwel paranoïde waanstoornis, is vermoedelijk de meest voorkomende waanstoornis

• Patiënt is overtuigd:• Te worden benadeeld.• Te worden achtervolgd.• Te worden bespioneerd.• Men hem naar het leven staat. Na verloop van tijd kunnen anderen aan de samenzwering worden toegevoegd.

• Betrokkene:• Neemt contact op met de politie.• Uit beschuldigingen aan het adres van de vermeende belagers. • Of speelt eigen rechter.

Schizofrenie

19

Recidiverende psychotische episodes (schizofrenie)

• Schizofrenie kenmerkt zich door psychotische perioden, afgewisseld door rustigere fasen waarin de patiënt op een beperkter niveau functioneert dan voorafgaand aan het uitbreken van de ziekte.

• Vaak keren eerder geopenbaarde psychosen en patronen bij een nieuwe episode terug.

Schizofrenie

20

Niet schizofrene psychosen

• Schizofreniforme stoornis• Schizoaffectieve stoornis• Waanstoornis• Kortdurende psychotische stoornis• Gedeelde psychotische stoornis• Atypische psychosen

Schizofrenie

21

Schizofrenen beseffen vaak niet dat ze ziek zijn en zijn daardoor moeilijk te behandelen.

• Antipsychotische medicijnen vormen de belangrijkste component van de behandeling.

• Biologische, psychologische, en sociale interventies spelen ook een rol, hoofdzakelijk in combinatie met medicatiegebruik.

• Omdat schizofrene patiënten vaak overtuigd zijn van het waarheidsgehalte van hun waan, en zij volgens henzelf niet ziek zijn, zijn ze vaak niet bereid medicijnen te nemen of te blijven nemen. Over langere termijn spelen bijwerkingen van de medicijnen nog een rol.

Schizofrenie

22

Medicatie (schizofrenie)

Schizofrenie

Landelijk geaccepteerd en gebruikt voor medicatie in de psychiatrie is het boek van P. Moleman, Praktische psychofarmacologie.

23

Prognose (schizofrenie)

• Bij ongeveer een kwart blijkt over een langere periode beschouwd de symptomatologie volledig te verdwijnen. De rest blijft kampen met matige tot ernstige psychotische verschijnselen. Na verloop van tijd vervlakken veel patiënten en treden de negatieve symptomen (passiviteit, gevoelsafstomping) op de voorgrond.

• Geschat wordt dat 10% van de patiënten met schizofrenie overlijdt ten gevolge van suïcide.

• Drugsgebruik komt veel voor bij patiënten met schizofrenie. Er zijn aanwijzingen dat cannabis, amfetaminen, cocaïne, het verloop negatief beïnvloeden en het recidiefrisico verhogen.

• Omdat er ook geringe aanwijzingen zijn dat de duur van de onbehandelde psychose invloed heeft op de prognose, is er belangstelling bij vroegtijdige herkenning.

Schizofrenie

24Schizofrenie

Literatuur (schizofrenie) :

Handboek psychopathologie. Deel 1. Basisbegrippen. Vierde druk.(Uit de literatuurlijst voor psychologiestudenten (schizofrenie) van de universiteit.)