Бүлэг 8. Баяжуулалтын бүтээгдэз усгүйжилт

Баяжуулах процессоор боловсруулагдаж байгаа нэг » хүдэрт зарцуулах усны хэмжээг доорхи байдааар тог байдаг. Үүнд

Флотацийн баяжуулалт-2.5-3.5 т / тн

Гравитацийн баяжуулалт-3.5-4.5 т т

Соронзон баяжуулалт-3.0-.3.5 т т

Дэлхийд жилд дунджаар 2*109тн худрийг баяжуулдаг түүнд шаардагдах усны хэмжээ 6*109 м3 байх юм.

Баяжуулах фабрикуудад ашиглах цэвэр усны хэмзз бууруулахад технологийн процессоос гарах ус “Эргэлтийн ус"«| дахин ашиглах асуудал шийдвэрлэх үүрэгтэй болно. Эргэлтнй усан хангамж нийт усны 90-95% байдаг.

Усгүйжүүлэх процесст баяжмал, хаягддаас гаднк]булингын тодорхой нягтыг барьж байхын тулд баяжуулалтьШ завсрьш бүтээгдэхүүнүүд мөн адил ордог. Цахилгаан сепараторТ өгч байгаа баяжмал болон баяжуулалтын бүтээгдэхүүнүүдиЙН чийглэг 3-6%-иас ихгүй байх шаардлагатай. БаяжмалыК усгүйжүүлэлт нь өтгөрүүлэх, шүүх ба хатаах гэсэкдараалалтайгаар явагдах ба харин хаягдал болон завсрым 1 бүтээгдэхүүнүүдийг зөвхөн өтгөрүүлэхэд хангалттай.

8.1. Өтгөрүүлэлт

5-20 хувийн нягттай булингын усгүйжүүлэлтийн шатанд тунгаах процессыг ашигладаг. Тунгаалт гэдэг нь э$| хэсгүүдийг гравитацийн буюу төвөөс ззггатах хүчний үйлчлэл тундасжуулах үйлдэл юм.

Тунгаалтын зорилго нь цэвэршсэн ус гаргаж авах < булингыг өтгөрүүлэхэд оршдог. Ус цэвэршүүлэлт гэдэг нь фазад байгаа хатуу эгэл хэсгүүдийн агуулгыг бууруу| өтгөрүүлэлт гэдэг нь нягтарсан тунадас гаргаж авах үйл ажилл ̂юм. Эгэл хэсгүүдийн тунадасжих хурд нь тэдний том хэмжээ, нягт, бөөгнөрөл (концентрац)-өөс гадна зузфамтгай чанараас хамаарна (4.2 хэсэг).

278

Тунадасжих хурдны аналйтик идэрхийлэл нь зөвхөй чөлөөт орчин буюу 0.1-1%-ийн хатуу эгэл хэсгүүд агуулсан булингад тохирох ба тодорхой нөхдөлд бол турпшлтаар тогтоодог.

Энэ зорилгоор тодорхой хэмжээний нунтгийг авч цилиндр дотор пшнгэнтэй хольж сайн хутгаад, тэднийг тайван байдалд тавихад дараахь хоёр тохиолдлыг ажиглаж болно. Үүнд: хатуу шингэний ялгарал тодорхой шугамаар (хил) тусгаарлагдах, хязгаарьш шугам тодорхой бус байх явдал юм (8Л-р зураг).

8.1-р зураг. Булингынтуналтын чанарьш зураг: а-тодорхой хил үүсгэж тунах, б-тодорхой хилгүй тунах, 1-булинга-агаарын

хил, 2-хатуу-шингэний хил, 3-24 цагийн туршид үүсэх тунадасны зузаан

Флотацийн болон п>автацийн баяжмалуудьга булинга тодорхой хил үүсгэн тунадаг бол гидрометаллургийн булинга тодорхой хил үүсгэхгүй. Ерөнхий тохиолдолд хатуу эгэл хэсгүүдийн бүхэллэгийн хэмжээ том, ающагч бушшгад байгаа тэдний концентраци их байх тусам туналтын хил тод бөгөөд үнэн байна.

Тупалтът явцад тодорхой хил үүсгэхгүй нөхцөлд цйлйндрийн дээд хэсэгт байгаа эгэл хэсгүүдийн агуулга хутацаанаас хамаарч өөрчлөгдөх явцыг, тод хил үүсгэн суух булингын хувьд эгэл хэсгүүдийн суулт хугацаанаас хамаарах хамаарльп ̂тус тус судалдаг (8.1-р зураг). Энэ тохиоддолд өтгөрөх

279

процессыг эхний, завсрын, хязгаарын болон нягтральш дөрвөн үе шат дамжин явагддаг гэж тодорхойлж болох юм. 4

Эхний шатанд суултын хурд максимум байх ба ̂хазайлтын өнцгийн тангенсаар (суултын муруйд шүр] шулуун, 8.1-р ззфаг) тодорхойлно.

Завсрын шатанд суултын хурд бага зэрэг буурах ба ( зургийн 2-3 давхрага) хязгаарын шатанд энэ хурд мэдэгдэхүй буурч, цаашид суусан тунадасны нягтралын шат эх~ Нягтралын процесс 24 цаг явагдсаны дараа бүрэн дууслаа үзэж болно. Булингын үелэлийн анхны хурдаар булин цэвэршсэн хэсгийг зайлуулах өтгөрүүлэгчийн хувийн чадлыг тооцобддог.

{= (Кц-Кк) / (рик) т 2, сут/т (8.1.2)Кн, Кк-булингын эхний ба эцсийн ышнгэрэлт: (нэг тонн » биетэд оногдож байгаа усны эзэлхүүн Кн-К̂ / р буюу ус нь сууэхлэн явагдах үеийн хамгийн их хурднаас ихгүй хурдтай хальж гардаг гэж үздэг);к-өтгөрүүлэгчид орж байгаа булингын жигд биш байдлыг тооцсо нөөцийн коэффицент (к=0.8-0.9);

Өтгөрүүлэгчийн эзэлхүүн болон түүний өндрийг дара байдааар тооцож болно. Эцсийн шингэрэлтийг мэдсэнээр (К-усн жинг хатуу биетийн жинтэй харьцуулсан харьцаа, 2.74 тэгшитг* суултын үе дэх масс хадгалагдах хуулийг үндэсл тунадасжилтын муруйгаар өтгөрөлт бүрэн явагдаж дуус хугацааг олно (8.1-р зургийн,а).

Өтгөрүүлэлтэнд орж байгаа булингын эзэлхүүнийг өтгөр бүрэн явагдах хугацаагаар үржүүлж өтгөрүүлэгчийн эзэлхүүн тодорхойлно.

Ингээд тунадасжилтын муруйг ашиглахын тулд нягтрал Кк-тэй тэнцуү байх үеийн тунадасны өндөр Нк-г доо гомъёогоор олно.

Нк=Нн(Кк+1)/(Кн+1), (8.1.3)К= (100-с)/с, (8.1.4)

С-хатуу хэсгийн бөөгнөрөл (концентраци)Хатуу хэсгийн эхний концентраци ихэнхдээ тодо:

байдаг ба харин эцсийн концентраци нь 50 ± 5% орчим байдаг. нь тунадасжилтын хязгаарын шаттай харгалзаж байдаг.

8.1.3-р томъёог цилиндр доторхи масс хадгалагдах хуу/ үндэслэн гаргаж авна.

Н„С„=НКСК • (8 15)

280

Тунадасжилтын мурун (8.1-р зураг,а), “элсний щугам” гэж нэрлэгдэх Нк шугам хоёрын огтлолцсон цэгээр өтшрөлт бүрэн явагдах хугацааголдог.

Өтгөрүүлэлтнйн шаардаагатай талбай 5, түүний эзэлхүүн V ба өндөр Н нь эзэлхүүний хүчин чадал Ш-чгай доорхи харьцаануудаар холбогддог.

Суултын тодорхой хил ажиглагддаггүй булингыг өтгөрүүлэх төхөөрөмжүүдийн (өтгөрүүлөгч) хувьд ч дээрх томъёонууд хүчин төгөлдөр юм. Тунадасжилтын хугацаа Х%-г халиан дахь эгэл хэсгүүдийн агуулгьш (О) хэмжээнээс хамаарч графикаар тодорхойлно(8.1-р зураг.б).

Туршилт хийж, тунадасжилтын муруйг байгуулаагүй тохиолдолд тунадасжилтын талбайг адил төстөй материалыг өтгөрүүлэхэд шаарддагатай нэгж талбайг лавлахаас авч (8.1.6) томъёонд оруулан тавьж тодорхойлно.

Өтгөрүүлэгчийг түүний стандарчлагдсан диаметрээр сонгон авна. Стандарт диаметр: 10,20,40, м-ээс 100 м хүртэл (8.2-р зураг).

Өтгөрүүлэгч нь мохоо конус хэлбэрийн ёроолтой цилиндр хэлбэртэй том сав юм (8.2-р зураг).

Анхдагч булинга өтгөрүүлэгч рүү төвийн хоолойгоор (1) . өгөгдөх ба халиа нь өтгөрүүлэгчийн дээд амсраар битүү тойргоор байгуулсан сувгаар (2) өөрийн урсгалаар зайлуулагдана. Харин доош суусан тунадас-элс нь хамуураар (3), ёроолын төвд орших нүх рүү (4) түрэгдэж улмаар насосоор гадагш шахагдана. Өтгөрсөн тунадас дахь эгэл хэсгийн агуулга 45-55% орчим байдзг.

Тунадасжих процессыг хурдасгах, халиаг улам цэвэр байлгахын тулд гадаргуу идэвхит бодис-флокулянтуудь1г ашигладаг. (5.5.6)- г үз.

(8.1.6)(8.1.7)(8.1.8).

8.2-р зураг. Өтгөрүүлэгч дэх урсгалын схем

Ш

Гидроциклонд үүсдэг төвөөс зугатах хүчний үшг тунадасжих явц хурдсах боловч түүний ангилан ядгах т дүн тийм ч өндөр бшн учир халианд нь нарийн пшрхэгтэй хэсгүүд алдагдах тохиолдол их байдаг (п 3.14).

Гидроциклоныг эгэл хэсгүүдийг шавраас салгах зор] ашиглахад илүү үр дүнтэй байдаг ба энэ үед хэс усгүйжүүлэх ба шламгүижүүлэх ажиллагаа зэрэг явагддаг.

8.2 Шүүлт

Өтгөрсөн материальш чийг нь капиляр, гадаргуугийн б' химийн хүчний үйлчлэлээр баригдаж байдаг ба эдний дот туиадсьш ширхэг хоорондын орон зайг дүүргэж байдаг кап чийг нь хамгийн бага хүчээр баригдаж байх учир түүн зайлуулахад хялбар юм.

Харин тухайн эгэл хэсгийн нүх сүвийг дүүргэж бай, гигроскопын болон гадаргууд шингэсэн адсорбцийн чий) усгүйжуүлэлтийн 2-р шат болох шүүх аргаар зайлуулна.

Шүүлт гэдэг нь маш нарийн нүхтэй шүүгч гадарг^Г ашиглан, өтгөрсөн матерналд агуулагдаж байгаа усьн' нэёу. соруулан (зарим тохиолдолд нэвт шахан) гадагшлуулах үйя ажшшагааюм.

Баяжуулалтын бүтээгдэхүүнийг шүухэд синтетик буюу хөвөн даавуун нэхмэлийг ашигладаг.

Баяжуулах үйлдвэрүүдэд сүүлийн үед илүүдэл даралтаада ( ажилладаг автомат ажиллагаатай шүүлтүүрүүд ашиглагдах болсощ;; ч хамгийн өргөн хэрэглэгддэг нь вакуум шүүлтүүр юм. ]

Илүүдэл даралтаар ажиллах шүүлтүүрүүд нь гигросю^у биш материалуудыг усгүйжүүлэхэд ихээхэн үр дүнтэй бөгвш И түүнийг ашиглан гаргаж авсан материалын чийглэг нь хатаасам маТериалын чийглэгтэй ойролцоо болдог. Я

Вакуум фильтр нь булинга хүлээж авах сав, хөдлөгч буйЯ эргэлдэгч шүүх элемент болон үүссэн тунадсыг салгаж аваД байгууламж гэсэн үндсэн хэсгүүдээс бүрдэнэ. Н

Баяжуулах үйлдвэрүүдэд нхэвчлэн хүрдэн, зээрэнцэйЯ туузан шүүх гадаргуутай шүүлтүүрүүд ашиглагдаж байгаа Я эдгээр нь тасралтг^й ажиллагаатай бөгөөд тунадас үүсэх процрЯ нь тодорхой мөчлөгт явагддаг. Одоо хүрдэн вакуум шүүлтүүри^И ажльш мөчлогийг авч үзье (8.3-р зураг). Я

282

8.3-р зураг. Хүрдэн вакуум шуүлтүүрийн ажлын мөчлөг ба түүн доторхи урсгалын схем: Урс̂ шын хөдөлгөөний чиглэл:

I -тунадсыг нэвтлэн 1%рч буй агаар, Т -тунадСыг үлээн уиагаахагаар, Ф -тунадсаас зайлуулагдаж байгаа ус., 1-онгоц, 2-шүүгч

материалаар бүрсэн шүүрэн хүрд, 3-̂ гунадсыг салгаж авах хусуур, 4-сорогдсон усыг зайлуулах хоолой, 5-̂ гунадсыг

зөөвөрлөххэрэгсэл.

Хүрдний булинга дотор о]рсон хэсгийн гадаргуу дээр тодорхой зузаантай тунадас үүсэх ба хүрдэн доторхи вакуумьш тусламжаар тунадас доторхи ус дотогш нэвт сорогдоно. Энэ мөчлөгийг тунадас цуглуулах шүүлтийн мөчлөг гэнэ.

Улмаар хүрд эргэж тунадас суусан хэсэг (ср̂ ) агаарт гарч ирэхэд тунадасны капиляр чийгийг агаар түрэн гаргана. Энэ мочлог нь ф3 өнцөг хүртэл үргэлжлэх ба ф3 өнцгийг хатаалтын мөчлөггэж нэрлэнэ.

Тунадасыг салгаж авахын тулд шүүгч материалын дотор талд байсан вакуум орон зайд илүүдэл даралт (<р4 өнцөг) үүсгэх ба үүний үр дүнд шүүгч материал, үүссэн тунадас хоёрын хоорондьш авцалдаа буурч тунадас гадагш үлээгдэж унах ба шүүгч материалын нүх сүвийн цэвэрлэгээ явагдана.

Шүүгдсэн материалын чийглэг 10-20% байх ба түүнийг кек гэжнэрлэдэг.

Шүүлтийн хурд иф нь даралтуудын зөрүү Др (процессыг хөдөлгөх хүч)-д шууд, шингэний зуурамтгай чанар болон гидравлик эсэргүүцэлд урвуу пропорциональ хамаарачтай байна.

(IV Ар(8.2.1)

з л Ж й л Л

ш

У-Б гадаргуутаар Л хугацаанд нэвт сорогдсон усны (фильтрШ?) эзэлхүүн, ^-фильтратын зуурамтгай чанар, Ү-гидрашИ^ эсэргүүцэл, (ос)-тунадас, (фи)-шүүгч материал гэсэн индексүүд,

Бодит амьдрал дээр тунадасны гидравлик эсэргүүодя, шүүгч материалын онцлог шинж чанар нь хугацаанаас хамашМ тогтоож болохгүй хуулиар оөрчлөгдөж байдаг. Иймд шүүлти|Ц тэгшитгэлээр шүүлтүүрүүдийн хүчин чадаыг үнэн бодмтоор тооцож болохгүй юм.

Шүүлтүүрийг, лавлахын өгөгдаүүдийг ашиглан түүим! хувийн ачааллаар (ф сонгон авдаг.

Тухайн булингьш хувьд хувийн ачаалал ба шүүлтивЦ талбаи (5ф)-г каталог ашиглан тодорхойлсноор шүүлтүүрийн хүчИН чадлыг доорхи томъёогоор олжболохюм:

0 Ф=$Ф** (8.2.2)

8.3. Хатаалт

Хатаах үйл ажиллагаа нь баяжуулалтын бүтээгдэхүүнц| усгүйжүүлэх процессын эцсийн шат юм.

Баяжуулаитын бүтээгдэхүүнийг хатаах явцад түүнд байщ чийг нь өгч байгаа дулааны үр дүнд уурших замаар зайлуулагддаг,

Материалыг хатаах явцад чийг болон дулааны шилясИХ процесс зэрэг явагддаг

Флотацийн баяжмалыг дийлэнх тохиолдолд шүүсиив дараа шаталтын халуун хийгээр үлээлгэх замаар хатаадаг (8,4-р зураг)

Хатаах төхөөрөмж нь дараахь үндсэн үйлдаүүдийг агуулдаЙЛ -Шаталт явагдахад шаарддагатай агаараар хангагдсан зуухаиДЩ шатахууныг шатааж хатуун хий гаргаж авах;-Шатсан хийний температурыг шаардаагатай хэмжээнд байлПЙ нөхцдийг бүрдүүлэх зориулалттай, шатсан хийг агаартай хйМЩ камер(2); *-Эргэлдэн хөдаөх хүрдэн хатаагузф (3)-т материалыг хатаах -10 мкм-ээс том бүхатлэгтэй эгэл хэсгийг суулгаж ШН зориулагтттай тоос баригч циклон (4); ' 'Щ-Ажилласан хийн холимгийг зайлуулах яндан (5). V

Хийн хөдөлгөөнийг утаа сорогч (6) хангаж байдаг. Сүүлш үед хийн анхдагч цэвэрлэгээнйй дараа ханцуйн фильтр аш лщ түүний нарийн цэвэрлэгээг гүйцэтгэх болсон байна. (8.5-р зураг), I

10 мкм-ээс бага бүхэллэгтэй эгэл хэсгүүд ба хийн хол хаяуунд тэнцвэртэй шүүгч даавуугаар хийсэн ханцуйнуудад Эгэл хэсгүүд нь шүүгч даавууны гадаргуу дээр баригдаж үддзк цэвэршсэн агаар яндангаар гадагш зайлуулагдана.

284

м г < Г

1гм

8.4-р зураг. Утаат хийгээр хатаах төхөөрөмж дахь урсгалын хөдөлгөөний схем: (Т~шатах материал; В-агаар; М~анвдагч материал;

СМ-хатаагдсан материал; П-тоос; Г- ажилласан хий)

Г+Пп г

г

гп

8.5-р зураг. Шүугч ханцуй доторхи урсгалын схем (Г-хий; П-тоос)

Ханцуйнуудад баригдсан тоосыг үе үе сэгсрэх замаар цэвэрлэдэг.Хатаах камерын эзэлхүүний тооцоог доорхи томъёогоор хийж болно:

_ й м _ Ф - к 2)А А

Фа,-хуурай материалаар тооцоход (т/цаг) хүчин чадалтай тэжээх матерйалаас нэг цагт зайлуу.тж байгаа чийгийн урсгал,К2 •тэжээх болон хатаах камераас гарч байгаа материалууд дахь шиигэн хатуугийн харьцаа:

/г( = Ж ,/(1 00 -Г ,) (8.3.2)Щ ДО-тэжээгч материал дахь чийгийн хэмжээ 1=1 , хатсан материал доторхи чийг 1=2 байна. А-ын утгыг нь лавлахаас авдаг. Энэ нь хатаах төхоөрөмжийн чийг зайлуулах эрчимжилт (т/м3.цаг) буюу зохион байгуулалтаараа ижил хатаагч камерын

V =кам (8.3.1)

285

ижил нөхцөлд нэгж хугадаанд зайлуулж байгаа нэгж эз чийгийн хэмжээ бөгөөд туршилтын явцад тогтоогддог.

Агаар ба шатахууны зарцуулалтыг хийн фазад з гаргасан материалын болон дулааны балансаар тодор Зуухны аЖйлласан хийтэй хамт зайлуулагдаж байгаа хэмжээ 1Х2 нъ зууханд өгч байгаа анхдагч хийтэй хамт ор' болон матерйалаас ууршсан чийгийн нийлбэртэй тэнцуү бя

I X 2 = Ь Х , + д т (8.3.3)Ь- зузосны хийн эзэлхүүний урсгалЛГ-агаар дахь чийгийн агуулга (кг хуурай агаарт байгаа кг

X — §.622<ррл /(р — (ррн ) (8.3.4) байна.(р-харьцаигуй чийгщилт буюу тодорхой даралт болон темп агаарт байж болох хамгийя их чийгшилтийн зэрэг р ба рн-анхдагч ба ажилласан хийн тодорхой дарс температурьш үеийн атмосферын агаарьш болон усны уурьга даралт

Чийг нь агаарын харьцангуй чийгшилт нэгээс бага материалаасуурших ба эсрэгтохиолдолд буюу <р>\ үед чийг материалд шингэнэ (конденсаци). (1-(р) ялгавар нв шилжилтийн хөдөлгөгч хүч болдог.

Хатаалтын онолоор бол бүх дулаан ямар ч алдагдал зөвхөн чийгийг ууршуулахад зарцуулагдах ёстой ба

I — 0,ш * г (8.3.5) байна.г-усыг ууршуулах нуугдмал хувийн дулаан

Онолын хувьд хатааатанд шаардагдах шатахууны : (В)-г, үүссэн дулааны хэмжээ (I) ба шатахууны дулаан чадвар (Н) хоёрын харьцаагаар тодорхойлно.

В = I / Н (8.3.6) ‘Практик дээр шатахууны зарцуулалт нь олон д ;

байдаг. Учнр нь хатаалтанд зориулсан дулааны зарим нь тоног тохоөромж, материап, агаарыг халаахад зарцуулагда

2&6

Бүлэг 9. Сорьщюлт, хяналт ба автоматжуулалт

Баяжуулах технологийн системд хоногт хэдэн мянган тонн хүдэр боловсруулалтанд орж бутлах, нунтаглах, ангилах, баяжуулах ба усгуйжуүлэх аппаратуудыг дамжин өнгөрдөг. Энэих урсгалын тохиргоог олон тооны тунлагч төхөөрөмжөөр, тээвэрлэлтийг туузан конвейер ба насосны тусламжтайгаар гүйдэтгэдэг.

Баяжуулах фабрикийн үндсэн тоног төхөөрөмжийн тоо хэдэн зуугаар тоологддог бол туслах аппаратуудын тоо мянга давсан байдаг. Тоног төхөөрөмж бүрийн төслийн хүчин чаддын үзүүлэлтийг хангаж ажиллах, ашиглалтын найдвартай байдлыг хангах, баялсуулалтын технологийн төслийн буюу тухайн цаг хутацаанд байх хамгййн боломжит үзүүлэлтүүдийг барьж байх явдал нь тухайн процессын талаархи байнгын тогтмол мэдээлэлгүйгээр биелэлээ олох боломжгүй юм.

Мэдээлэл нь дараахь бүлэг үзүүлэлтүүдийг агуулсан байдаг. Үүнд:1.хүдэр ба баяжуулалтын бүтээгдэхүүний чанарын найрлага2.фаз тус бүрийн ба тэдний хольцын жингийн ба эзэлхүүнйй зарцуулалт3.апп5рат дотор явагдаж байгаа процессуудын байддыг илэрхийлэх хүчин зүйлс (хутгалтын зэрэг, урсгал хуваагчийн байрлал гм.)4.урвалжуудын зарцуулалтб.аппарат бүрийн ашиглалтын үзүүлэлтүүд (нөөц, ажилласан хугацаа, элэгдэл, цахилгаан хэрэглээ, тоо, ажиллагааны тасалдалтын шалтгаан, гм.)

П-Ү группуудын мэдээлэл авахьш тулд технологийн процессыг тогтмол, найдвартай хянаж байх нарийвчлал сайтай мэдрэгчүүд (датчик) шаарддагатай. Энэ группын мэдрэгчүүдийг урсгал дотор суурилуулдаг бөгөөд энэ нь сорьцын шинж чанарын талаархихэмжилтүүдийг урсгал дотор нь гүйцэтгэнэ.

Чанарын үзүүлэлтүүдэд хими ба эрдсийн найрлага, баяжуулалтын бүтээгдэхүүнүүдийн гранулометрийн бүрдэл болон чийг агуудалтыг хамруулж ойлгодог.

9.1.Сорыщолт

Баяжуулаптын бүтээгдэхүүний бүрэлдэхүүний жингийн хуваарилалтыг тодорхойлох үйл ажиллагаа дараахь байдлаар явагддаг Үүнд сорьц авах, сорьцыг шинжлэхэд хүрэлцэх

287

хэмжээйий бэлэн сорьц бэлдэх, тухайн сорьцод тохирох пшнжилгээ хийх зэрэг үйлдоүүд орно.

Анхдагч материалаас таслан авч байгаа сорьцын ж материальш нийт жингийн мянганы хэсэг болдоу шинжилгзэнд өгөх бэлэн сорьцын жин нь авсан сорьцк мянганы хэсэг бас бодцог байна. Шинжилгээнд орж ' материальи' сорьцполт хийгдэж байгаа нийт мат€ харьцуулахад багасгалтын зэрэг нь 106-д хүрдэг.

Сорьщ.ш жинг туүний төлөөлөх чл ' алдагдуулахгүйгээр сая дахин багасгах боломж нь сорьц мөхлөгүүдийн бүхэллэгийг ойролцоогоор хоёр бууруулахад сорьцын хамгийн бага жингийн буурах хууль.1 сорьц авах, түүнийг шинжилгээнд бэлдэх арга дүрмийг чанд мөрдсөнөөр хангагдана.

Сорьцдолтонд орж байгаа материалын пшнж ч; хэлбалзэл ньсорьцлолтьш зөвшөөрөгдөх алдаанаас хэтрэхг ба анхдагч материалыг төлөөлөх чадвар бүхий сорьцын х бага жин гэсэн ойлголт байдаг. Ихэнх тохиолдолд сорьц» харьцангуй алдаа нь Р=7-12% байх ба эндээс Стьюд коэффициент 1=2 байх үенйн зөвшөөрөгдөх дундаж квадрат тооцоолж гаргадаг (5).

р = 1 ООАа / а — 100/5^,, / а (9.1.1)а -тухайн бүтзэгдэхүүнд агуулагдаж байгаа апементийн

хувьБаяжуулаптын бүтээгдэхүүний сорьцдолт нь орон за'

хугацааны ба бүхэллэгийн гэсэн гурван нэг төрлийн бйш зүйлсээс болж зарим хүндрэлтэй тулгардаг. Практик дээр Х' бие даасан хэсэг бүр эрдсийн найрлага, нягт, хэлбэр, хэмжэ ялгаатай байдаг.

Орон зайны ялгаатай (нэг төрлийн биш) байд материалыг баяжуулалтын аппарат ба хоолойд жигд боломжгүй ба тээвэрлэх явцад сегрегац үүсэх зэргээр илэр.

Цаг хугацааны нь баяжуулалтанд орж байгаа х гранулометрийн бүрдэл болон бодисын бүтэц нь хуга1 хамааран өорчлөгдөж байдгаар тайлбарлагдана. Агуулах, б өтгөрүүлэгчид хөдөлгөөнгүй байгаа материалаас сор- хийхэд цаг хугацааны ялгаатай байдаын нөлөө бага байдаг.

Сорьцын хамгийн бага жинг тооцох онольш арга нь1 дэх чуауулгуудын хэмжээнээс хүдрийн хэсгийн сарнил (дис яаж хамаардгийг тодорхойлох, түүнийг зөвшөөрөгдөх хэм ньхарьцуулах зэрэгт үндэслэгддэг.

и = С ^ ш „ Р(<0 (9.1.2)

288

п -хүдрийн хэегийн сарнил нь зөвшөөрөгдөх хэмжээтэй тэнцуү болох үеийн хүдрийн хэсгийн тоо

Энэ үед мөхлөгийн дундаж диаметрийг бүхэляэгээрээ ангилагдсан фракд тус бүрд тодорхойлдог. Сорьцын хамгийн бага жинг мөхлөгийн тоог тэдний жинпэр үржүүлэх замаар тодорхойлдог:

т = п ^ р = ^ р 5 2̂ вш / 8 ^вх (с1) (9.1.3)й-фракцад байгаа эгэл хэсгүүдийн дз^кдаж диаметр

Хүдрийн хэсгийн дундаж диаметрээс бүрэлдэхүүний сарнил хамаарах хамаарал нь бүх төрлийн хүдэрт адил төстэй бавдаг ба үүнийг гурван зонд хувааж үзэж болно (9.1-р зураг) .

Хүдрийн хэсэг дэх үнэт бүрэлдэхүүний дискрет тархалт түүнийг зөвхөн хоёр сортод (зөвхөн үнэт бүрэлдэхүүн агуулсан ба агуулаагүй рэж) хуваасан тохиолдолд эрденйн бүрэн сулралын үед ажиглагдана. Иймд энэ зонд хүдрийн хэсгийн сарнилт максимум байх ба дараахь томъёогоор дүгнэж болно.

сарнил хамаарах хамаарал: 1-дискрет тархалтын зон, 2-шилжилтийн зон, 3-нормаль Тархалтын зон

шах = ( Р м ! р п) а ! Рп, (9.1.4)

рК, . рп -эрдэс ба чулуулгийн нягт , а ба 0М -хүдэр ба эрдзс дэхүнэт бүрэлдэхуүний агуулга

Шилжилтийн бүсэд хүдрийн хэсгүүд нь янз бүрийв хольцуудаас тогтох бөгөөд сарнилыг нь (9.1.4) томъёогоортодорхойлох боловч (Зм -ын оронд сонгон авсан дундаж агуулгатай95 ургалуудаас үнэт бүрэлдэхүүннй хамгийн их агуулгатайг нь авч ашиглаж болох юм.

Нормаль тархалтын зонд сарнилыг хүдрийн сорт бүрд туршилтаар тодорхойлдог. Энэ үед сорьцын боломжит хамгийн

289

/

бага жинг Чечоттын ба Калистовын томъёонуудаар Чечоттын томъёо нь хүдрийн хэсгийн сарнил нь тодорхойгүй тохиолдолд тохирно.

т=М2 (9.1.5)

к=0.06-3 (хүдэр дэх үнэт бүрэлдэхүүний агуулга ба түүний биш шигтгээлгийн зэргээс хамаарах коэффициент). Хүдэр төрлийн бус ба агуулга багатай байх тусам энэ коэффициен' утга их байна.

Калистовын томъеог хэрэглэхийн тулд к болои. коэффициентуудын утгыг урьдчилан тогтоодог.

ш=кар (9.1.6)

Коэффициеит р-ын утга 1.7-2.2 байдаг. Сорьцын багасгат зэрэг (сорьцоос сорьц авах) нь анхдагч болон эцсийн сорьцуу мөхлөгүүдийн дундаж диаметрийн квадратуудын харьца тзнцүү байх Ь-ээс ихгүй байх ёстой.

Бутлалт ба нунтаглалтын зэрэг 3-5 байдаг учир эрдсүүдийн агуулгыг тодорхойлох сорьц хуваах схемийн нэг ц дэх сорьцын багасалтын зэрэг 9-25 байдаг. Схемийн цикл битүү хэлхээгээр бутлах буюу нунтаглах, холих ба хуваах үйлдлүүдийг агуулдаг. Сорьц доторхи эгэл хэсгийн бүхэ’ 100мкм-оос ихгүй байхын дээр сорьцын жин 1-5 гр байна.

9.2Хяналт

Технологийн процессын хяналтыг зорилгоор нь да] байдлаар авч үзэж болно. Үүнд:

-хүлээж авах ба өгөх -технологийн шуурхай -нэмэлт мэдээлэл олж авах зорилготой -технологийн тоног төхөөрөмжүүдийн ажлыг хянах -бүрэн сорьцполт

Ьаяжуулах фабрикуудад анхдагч хүдэрт болон баяжуула бүтээгдэхүрщ байгаа үнэт бүрэлдэхүүнүүдийн агуулгыг > шуурхай буюу тайлан (баланс)-гийн хяналтуудыг хэрэгл байдаг.

Ялган хувазх каскад бүрд шуурхай буюу балансын явуулах гурван цэг байдаг (анхдагч тэжээл, баяжмал, хаяг; Шуурхай хяналт нь технологийн үйл ажиллагааг хянаж удир хэрэглэгддэг учир технологийн процессын явцад баяжуула’;

- бүтээгдэхүүнүүдэд агуулагдаж байгаа үнэт бүрэлдэхүүний т аналитик мэдээллүүдийг тогтмол өгч байх естой. Үүний

290

аналитик хяналтын автомат систем (АСЯК-автоматизированные системы аналитического контроля)-ийг ашиглах ба энэ нь автомат ажиллагаатай сорьц авагчаар тодорхой хугацаанд сорьц аваад лабораторт хүргэдэг ба сорьцыг пшнжилгээнд гараар бэлдэж, бүрэлдэхүүн хэсгийн жинг тодорхойлох боломж олгодог.

Шуурхай хяналтын системд бутлах, нунтаглах нроцессуудаас гарах бүтээгдэхүүнүүдийн гранулометрийн бүрдэл ба эцсийн бүтээгдэхүүнүүдийн нунтаглалтын зэргийг тодорхойлох сорьцуудордог.

Нэмэгдэл мэдээлэл авах (шинэ урвалж, аппаратууд, тэдний ажлын горим, технологнйн схемд оруулсан өөрчлолт гэх мэтийн туршилт) сорьцын тоо, төрөл, аргачлал зэргийг тодорхойлж ерөнхий инженерээр батлуулан тусгай программаар явуулдаг.

Технологийн схемийн бүрэн сорьцлолтыг хүдрийн төрөл, чанар өөрчлөгдсөн нөхцөлд чанарын шинэ үзүүлэлтүүдийг тогтоох зорилгоор явуулдаг. Тайлангийн (хүлээж авах-өгөх) хяналтанд үндсэн хоёр багц өгөгдлүүдийг ашнгладаг. Эхнийх нь шуурхай хяНалтьга үр дүн-тайлангийн хугацаан дахь технологийн анхдагч болон эцсийн бүтээгдэхүүнүүдийн хагас цагийн, ээлжийн шинжилгээгээр тодорхойлогдсон үзүүлэлтүүд, хоёр дахь нь хэрэглэгчид ачсан сав бүрт байгаа бүтээгдэхүүний бүрэлдэхүүнүүдийн агуулгыг тодорхойлж, чанарын гэрчилгээнд бичигдэх үзүүлэлтүүд болно. Ийм учир баяжмальга гарц бие биеэсээ хамааралгүй хоёр аргаар тодорхойлогдож болох юм.

Эхний аргаар баяжмалын гарцыг анхдагч бүтээгдэхуүн, баяжмал болон хаягдалд байгаа бүрэлдэхүүнүҮдийн агуутгаар тодорхойлдог.

М)-1-р контейнер дахь баяжмальга жин М-тай.пангийн хугацаанд боловсруулсан хүдрийн жин п-тайлангийн хугацаанд боловсруулсан хүдрээс гарган авч ачсан

баяжмалтай контейнерийн тооМс-технологийн схем дэх савнуудад (бункер.өтгөрүүлэгч. агуулах

гм.) хуримтлагдсан буюу багассан хүдрийн жинБаяжмач дахь бүрэлдэхүүний дундаж жинг энэхүү

хамааралгүй өгөгдлүүдийг үндэслэн тооцож болно. Дээрх хоёр өгөгдлүүдийг үндэслэн технологийн болон товарын балансыг бурэлдэхүүн бүрээр гаргаж болно.

(9.2.1)

п

(9.2.2)

291

0,ЬАа = 0 Д Г [/Д + (1 - / ) 0 ] + Мс + Мк + Мл (9.2.3)

■ О-хяналт явуулах I: хугацаан дахь жигнэгдсэн дуидаж: бүтээмж

Ргтуршилтын интервал дахь дундаж бүтээмж Ме-хяналтын I хугацаанд савнуудад байгаа хүдрийн жцй

оорчлөлтМк ба Мп-хүдрийн жингийн тооцогдсон ба тооцогдоогүй авд Хэсэг хугацаан дахь’хүдрийн жинг

М ^А 15 (9.2.5)жигнэх замаар тодорхойлж, хуурай жинд шилжүүлэн тооцдог,

М}=М^ (100-^0 (9.2.6)М^гЧййгтэйхррийн жин

Хэрэв баяжмалын гарцыг агуулахад байгаа хү жингиин оөрчлөлт, тооцогдсон болон тооцогдоогүй алдагд оролцуулалгүйгээр (9.2.1) томъёогоор тодорхойлсон бол томъео нь зөвхөн технологийн баланс бодоход тохирох юм.

Товарын баланс бодоход (9.2.3) томъёог ихэнх тохи^ сарын хугацаанд явуулсан хяналтын туршид анхдагч болон э бүтээгдэхүүнд зохицуулан ашиглаж болох юм. Энэ тохиог баяжмадын гарцыг чийгтэй материалыг жигнэж хуурай щилжүүлэн тооцоолоод (9.2.2) томъёогоор бодож гаргана.

Товарын баланс нь тухайн үйлдвэр аж ахуйн газры ажиллагааны үндсэн баримтуудын нэг болдог. Баяжмалын т үнэт бүрэлдэхүүний авалт нь баяжуулалтын үндсэн үз боловч эдгээр нь хүдрийн бүтцийн өөрчлөлт, аппарат, төхөөрөмжийн ажлын горим, ажилчид, ЙТА-ын тургш ихээхэн хамаардаг. Үүнтэй холбогдуулан үйлдвэр бүрт зо̂ хянах боломжтой шууд бус хэмжигдэхүүнүүдийг сонгосон учиртай.

Тоног төхөөрөмжүүдийн ажлын горимыг тэдгэ ашиглах явцад илрүүлсэн туслах хэмжигдэхүүнүүдээр : боломжтой. Жишээлбэл, бутлуурын хүчин чадлыг бут; ачаалсан хүдрийн түвшингээр, тээрмийг түүний ажлын үеи~, (ш>угиан)-аар тодорхойлж болно. ■

Гравитацийн болон соронзон баяжуулалтын үед ; бүрэлдэхүүнүүдийн агуулгыг бүтээгдэхүүний нягт, тун * өндөр, суспензийн нягтаар, флотацийн үед булингын хө"4 зузаан, өнгө зэргээр тодорхойлж болно.

Туслах хэмжигдэхүүнийг тусгай зориулалтын мэ (датчик)-ээр хэмждэг. •)

Баяжуулалтын бүтээгдэхүүнүүдиин чанүзүүлэлтүүдийн хяналтыг баяжуулаптын бүтээгдэхүүн б 292

хүдрийн бодис зүйн найрлагын аналитик хяналтын дэд системд (АСАК), буСад хэмжигдэхүүнүүдийг (2-5 бүлгийн мэдээллүүд) үйлдвэрлэлиин автбмат удирдлагын системд ордог төвлөрсөн хяналтын системүүд гүйцэтгэнэ.

Э.ЗАвтоматжуулалт

Технологийн процессын автомат удирдлагын систем СГПАУС) нь анхдагч мэдээлэл хүлээж авах, логик болон арифметик өөрчлөлт (боловсруулах), удирдах үйлчлэл үзүүлэх гэсэн гурван үндсэн үүргийг гүйцэтгэнэ. Үйлдвэрлэлийг удирдахад оноосон хариуцлага нь нэмэгдэх, операторын оролцоо гарах үед урьдчилан тооцоогүй нөхцөл бий болох явдал буурах тусам ТПАУС-ийн ангилал, үнэ цэнэ нь өсч байна.ТПАУС-ийн ангиллыг доорхи хүснэгтэнд үзүүлэв.

ТПАУС-ийн ангилал

Анги

лал

Системүү- дийн нэр

Үндсэнүүрэг

Бүтэцзохионбайгуулалт

Математикхангамж Техник

1 Төвлөрсөн х^налтын сис- темд нэгдсэн хяналт тохируул- гын суурин систем бая- жуулалтын бүтээгдэх- үүн, хүд- рийн үнэт бүрэлдэхүү ний агуул- гыг хянах систем

Техноло- гийн пара- метрүүдийг тогтворлсуу лах, төв- лөрсөн удирдлага ба техно- логийн үзүүлэлтүү дийг гар- гаж тавих

үйлчлэхбүс(ажлынбайрныудирдлагын цэг),оператор-диспе-тчерийнбайр,ажилүүргийнзаавар

Тохируулгын төрөлнссөн хууль, хяналт удирд- лагын логик схем, шуурхай шинжил- гээний алгоритм

Датчик, тохир- уулагч,үзүүлзл түүдийг бүртгэх, үзүүлэх багаж, тевлөрсөн хян- алтын багаж, үнэт бүрэлдэх- үүкий агуулга тодорхойлох багаж, гүйцэтгэх механизмууд

2 Төвлөрсөн хяналт шуурхай тохируул- гын систем

1-р хэсэгт заасанфункцуүд.мэдэ ллийн төвлөрсөн

! цуглуулга, түүнийг боловсруу- лах, удирд- лагын цэгт мэдээлэл гаргаж өгөх

Грхэсэгтзаасанбуюуфабрик-ийндиспет- чер ба үндсэн цехүүд- ийноператор

1-р хэсэгт заасан болон төвлөрсөн хяналтын алго- ритм, логик сис- темийн үндсэн дээр процессыг удирдах алгоритм

* .

1-р хэсэг бамэдээшпшнмашин,диспетчерийншуурхай тоногтөхөөрөмжүүд

293

ыицэгээсгарахсистем

3 Төвлөрсөнхяналтшуур-хайудирдлагынсистем

2-р хэсэг:техникэдийнзасгийнтооцоо,удирдахтүвшнүүдэдмэдээлэлхүргэх

2-рхэсэгтэйИЖЙЛ

2-р хэсэг болон зарнм техно- логийн пара* метрүүдийг шууд тоон удирдлаганд оруулах алго- ритм, техник эдийн засгийн тооцооны алгоритм

1-р хэ(1эг б о о н2-р х э с Л удирдпагьш 1 тооцоолон 1 бодохмашм 1

4 “Диспетчер ийн зөвлөх” горим дахь онбвчтой , автомат удирдлагын систем

3-р хэсэг,техноло-гийн про-цессыгоновчтойболгох

3-РхэсэгтэйШКИЛ

3-р хэсэг болон технологийн процессыг явуулах оновчтой зөвлөгөө гаргах алгоритм

3-р хэсэгйШ1ШЛ

5 Автомат НЗУ горим дахьоновчтойавтоматудирдлагынсистем

4-р хэсэг, 3-рхэсэгтэйШ1ШЛ

4-р хэсэг болон фабрикийн цех хэсэг бүрийн технологийн процессыг оновчтой болгох алгоритм

3-р хэсэгн ижил