Download - Northern of Thai dance
ฟอนเจง ฟอนดาบไทลอ บานศรดอนชย อ�าเภอเชยงของ จงหวดเชยงราย
ศภมาส ประวตชอบ
ฟอนเจง ฟอนดาบไทลอ
บานศรดอนชย อ�าเภอเชยงของ จงหวดเชยงราย
ประวตความเปนมา เปนกลมทอพยพมาจากเมองอ แควนสบสองพนนา
มณฑลยนนานประเทศจน ซงปจจบนอยในแขวงพงสาลของ สปป.ลาว ราว
พ.ศ. ๒๔๑๖ เนองจากศกสงครามภายในและเนองจากการขาดแคลนพนท
ท�ากนและอาหารรวมถงการรกรานของจน การอพยพครงนนโดยการน�า
ของ “พญาแกว” ในระหวางการเดนทางไดพกแวะทดอยหลกค�า แนว
พรมแดนระหวางประเทศจน และ สปป.ลาวเปนเวลา ๑ ป จากนนได
ขามแมน�าโขงเขามาอาศยอยรมฝงโขงทบานหาดบาย อ�าเภอเชยงของ
ตอมาไดเขามาอพยพมาอาศยบรเวณทงหมดหรอทงสามหมอนซงเปนทง
รกรางในเขตเชยงของ
ตอมา พ.ศ. ๒๔๓๐ เกดปญหาความแหงแลง และพนทไมอดมสมบรณ
จงอพยพแยกยายกนออกไป
ในป พ.ศ. ๒๕๐๐ กระทรวงมหาดไทยไดประกาศใหแยกบานจดตงใหเปน
หมบานศรดอนชย หมท ๗ ต.ศรดอนชย อ.เชยงของ จ.เชยงราย ผใหญบาน
คนแรกนายทองด วงศชย
2 ฟอนเจง ฟอนดาบไทลอ
ความหมายของค�าวา “ศรดอนชย”
“ศร” เปนค�าทมาจากตน ศรมหาโพธ ทมอยในวดเพอความเปนสรมงคลจงน�ามา
ตงเปนชอหมบาน
“ดอน” จากลกษณะทางภมศาสตรของหมบานทเปนพนทลมๆ ดอนๆ
“ชย” น�ามาจากนามสกลของคนในหมบานทมนามสกล “วงศชย” ทงหมบาน
และค�าวา “ชย” ยงหมายถง ชยชนะ ทงสามค�ารวมกนจงเปนค�าวา “ศรดอนชย”
รปภาพแผนทบานศรดอนชย อ�าเภอเชยงของ จงหวดเชยงราย อางองภาพ จาก google map
ฟอนเจง ฟอนดาบไทลอ 3
อตลกษณของฟอนเจง ฟอนดาบ หมบานศรดอนชย
ฟอนเจง เปนการฟอนร�าทมอตลกษณประจ�าถน กลาวคอ บานศรดอนชย มการ
ฟอนเจงทโดดเดนและไมเหมอนใคร ซงถาพดถงฟอนเจงของทางลานนากจะ
เปนการฟอนเพอการตอส และปองกนตวจากศตรทถกสรางสรรคขนเปนแบบ
อยาง และรวบรวมประสบการณ แตกแขนงกลยทธพศดารออกไป แลวถายทอด
ศลปะดงกลาวสบตอกนมาจนกลายเปนเอกลกษณของชมชนนนๆ สวนทางไท
ลอนนเปนฟอนเจงโดยใชลลาทาทางมาปรบเปลยนใหเขากบวถการด�าเนนชวต
ในแตละวน
โดยฟอนเจงของชาวไทลอนนเมอแสดงใหชมแลวจะมความงามในตวตน
ของตวเอง ซงสามารถบงบอกความเปนอตลกษณเฉพาะถนกวาได
4 ฟอนเจง ฟอนดาบไทลอ
ฟอนดาบ เปนการฟอนทคลายคลงกบทางลานนา แตมการตดทาบางสวนออก
แลวปรบเปลยนใหเปนรปแบบใหม โดยมการเขาค เพอแสดงใหเหนวาเมอศตร
มาอยขางหนาจะท�าอยางไร โดยการฟอนดาบของชาวไทลอน มอตลกษณ เพราะ
ทาฟอนร�าแตละทาเปนทโดดเดนจนเปนทนาสนใจและตองการจะศกษา จงไม
เหมอนทอน เพราะการสอบทอดจากครผสอนนนคนละคร พนทเปลยนลกษณะ
การฟอนกเปลยนไปตามดวย
ฟอนเจง ฟอนดาบไทลอ 5
พอครกอน ภาพถายขณะยงมชวต อางองโดยหลานชาย คอครสรยา วงคชย
6 ฟอนเจง ฟอนดาบไทลอ
ฟอนเจง ฟอนดาบ ของชาวไทลอ
บานศรดอนชย อ�าเภอเชยงของ จงหวดเชยงราย
เปนการแสดงทน�าเอาวถชวตในแตละวน มาปรบใชใหเขาจงหวะในการ
ฟอนร�า เพอใหคนรนหลงไมลมทมาของตน และเพอถายทอดใหคนตางถนได
ทราบถงวถชวตของชาวไทลอ บานศรดอนชย ซงเปนแนวคดทด ทน�ามาปรบ
ใชใหเขาแกยคสมยในการแสดงตอนรบแขกบานแขกเรอน โดยมพอครกอน
(เสยชวต) ซงเปนป เปนผถายทอดใหกบบตร หลาน ทมความสนใจ
เพราะพอครกอนเปนบคคลส�าคญของบานศรดอนชยในการเลาขานมา โดยทา
ฟอนของพอครกอนนน มความสงา ความขลง และมพลง จนชาวบานใหความ
นบถอ จนมาถงปจจบน
คนทถายทอด คอ ครสรยา วงคชย ซงเปนหลานของพอครกอน ทรบการ
ถายทอดศลปะการตอสแตเพยงผเดยว อนไดแก ฟอนเจง ฟอนดาบ
ฟอนเจง ฟอนดาบไทลอ 7
ฟอนเจง คอ ชนเชง แตในทนจะเปนการฟอนทใชทาทางของการด�าเนนชวต
ในแตละวน เชน การออกหาปลา การยงนก เปนตน เจงของลานนานนจะมผง
การเดนของเทา ทเรยกวา ขม สวนทางไทลอ ชมชนบานศรดอนชย ไมม ขม
ซงมความแตกตางกนโดยสนเชง เพราะทางลานนาฟอนเจง เพอการตอส และ
ปองกนตวจากศตรทถกสรางสรรคขนเปนแบบอยาง และรวบรวมประสบการณ
แตกแขนงกลยทธพสดารออกไป แลวถายทอดศลปะดงกลาวสบตอกนมาจน
กลายเปนเอกลกษณของชมชนนนๆ
ภาพจากหนงสอนาฏดรยการลานนา
8 ฟอนเจง ฟอนดาบไทลอ
แตสวนชาวไทลอ บานศรดอนชย อ�าเภอเชยงของ จงหวดเชยงราย
เปนฟอนเจงทจ�าลองภาพการด�าเนนชวตประจ�าวน ซงปจจบนผทจะสบทอดม
ไมมาก สวนใหญมกจะหลงความสะดวกสบายจนลมวฒนธรรมและวถชวตอดต
ของตน การฟอนเจงนจงเกดขนเพอเปนการสบทอดและใชในโอกาสตอนรบ
แขกบานแขกเมอง และถอวาการฟอนเจงของทนเปนเอกลกษณของหมบาน
จรงๆ
นอกจากน ยงมการ “ตบมะผาบ” เหมอนทางลานนาดวย แตตางกนทการ
ยางเทาหรอ ขม ทเปนแบบฉบบของตวเอง คออรยาบทในการยางเทาในการ
ฟอนแตละครงไมเหมอนกน
ฟอนเจง ฟอนดาบไทลอ 9
๑. ไหวคร ๒.ตบมะผาบ ๓.สบหมกขา
๔.ปนฝาย ๕.ผกผอในเหลา (ปาไม) ๖.หนาไมยงนก
รปภาพ ทาฟอนเจง ๑๗ ทา อางองจาก ครสรยา วงคชย
10 ฟอนเจง ฟอนดาบไทลอ
ฟอนเจง ฟอนดาบไทลอ 11
๗. ซอนปลา ๘. งมปลา ๙. หกคอปลา
๑๐. เอาปลาใสโมง(ของปลา) ๑๑. สาวแห ๑๒. ตอดแห
12 ฟอนเจง ฟอนดาบไทลอ
๑๓. ย บปลา ๑๔. ก�าขทรายพก (คตอส) ๑๕. เสอกาบลอกหยอกเลน
๑๖. บดบวบาน ยอลง ๑๗. กราบกม ไหวคร
ฟอนดาบ คอเปนการฟอนร�าเฉพาะผชาย ซงมการใชทาพนฐานใน
การฟอนร�าลานนา มทาบดบวบานเพอเรมตนการฟอนร�าเชนเดยวกบ
ไทลอโดยลานนากบไทลอในอดตมความสมพนธกน แตการรบเอาทาฟอน
ร�าจากพอครแตละคนมลลาทาทางทแตกตางกนออกไป รวมไปถงการด�าเนน
ชวตของแตละวนมผลตอการเปลยนแปลงการฟอนร�าทแตกตางกนออกไป
มการน�าเอาทาฟอนดาบลานนามาผสมผสานใหเขากบ ความเปน
เอกลกษณของไทลอ เพอสอถงเอกลกษณเฉพาะถน สบทอดจากพอครทตนได
เรยนมาและน�ามาเผยแพร ฟอนดาบไทลอ มความแตกตางกบลานนาตรงทวา
กระบวนทาฟอนดาบของลานนามกระบวนทาทเปนมาตรฐาน แตกระบวนทา
ฟอนดาบของชาวไทลอมการน�าเอากระบวนทาฟอนดาบของลานนามาใชเปน
บางสวน และไดมการลดกระบวนทาออกแลวไดน�าเอากระบวนทาใหม โดยม
การเขาคฟอนร�า ซงเสมอนวาคตอสของตนอยขางหนา
จงมทาฟอนดาบของไทลอ บานศรดอนชย อ�าเภอเชยงของ
จงหวดเชยงราย ออกมาเพอใหสบทอด และมทาฟอน ดงน
ฟอนเจง ฟอนดาบไทลอ 13
14 ฟอนเจง ฟอนดาบไทลอ
รปภาพ ทาฟอนดาบ ๑๔ ทา อางองจาก ครสรยา วงคชย
๑. ไหวคร ๒. บดบวบาน ๓. เกยวเกลา
๔. สางลายเดน ๕. ควง โคงสองแขน
๖. กอดแยง
๘. หยางแวดผอซาย-ขวา
ฟอนเจง ฟอนดาบไทลอ 15
๗. ฟนโข
16 ฟอนเจง ฟอนดาบไทลอ
๑๐. หนหลงฟนดาบ (นง)
๑๑. บวบานโล
๙. หนหลงฟนดาบ (ยน)
ฟอนเจง ฟอนดาบไทลอ 17
๑๒. บวบานโล (ยอลง) ๑๓. ไหวคร
๑๔. กมกราบ
18 ฟอนเจง ฟอนดาบไทลอ
ฟอนเจง
ฟอนดาบ
การฟอนเจง ฟอนดาบไทลอ บานศรดอนชย อ�าเภอเชยงของ จงหวดเชยงราย
น นเปนการน�าเอาศลปะการแสดงเขามาผสมผสานกบวถชวตของชมชน
เพอสะทอนใหเหน บานศรดอนชยมความชวยเหลอซงกนและกน และสวนใหญ
มอาชพท�านา หาปหาปลา เพอเลยงชพและครอบครว เอกลกษณไทลอสอสารกน
ดวยภาษาลอ เพอไมใหวถชวตเดมสญหายไป จงใหเดกรนหลงไดมโอกาสทจะ
ศกษาการฟอนเจง ฟอนดาบไทลอไวใหคนตางถนไดรบรถงวถชวตของไทลอ
บานศรดอนชย อ�าเภอเชยงของ จงหวดเชยงราย จงน�าการฟอนเจงและฟอนดาบ
ใหอยในรปแบบของการแสดงเพอเปนสอและเอกลกษณใหคนทมาเยยมเยยน
ไดรบชมของบานศรดอนชย
ฟอนเจง ฟอนดาบไทลอ 19
ในดานความงาม ฟอนเจง ฟอนดาบไทลอ มเอกลกษณทบงบอกถงการจ�าลอง
เหตการณการด�าเนนชวตในแตละวนทสอสารออกมาเปนรปแบบของการแสดง
ทมความโดดเดน และมความสวยงามทแตกตางกนออกไปในสวนของทาฟอน
ร�าในแตละทา ในเรองของลลาการฟอนร�าขนอยกบประสบการณและการฝกฝน
ความสวยงามจะมการพฒนาและตอยอดใหกบคนหลงรนหลงสบไป
20 ฟอนเจง ฟอนดาบไทลอ
ฟอนเจง ฟอนดาบไทลอ
©2015 (พ.ศ. 2558) โดย ศภมาส ประวตชอบ
สงวนลขสทธ
พมพครงแรกเมอ ตลาคม พ.ศ. 2558
จดพมพโดย ภาควชาศลปะไทย คณะวจตรศลป มหาวทยาลยเชยงใหม
เรยบเรยงและออกแบบโดย ศภมาส ประวตชอบ
ออกแบบโดยใชฟอนท Angsana New 16 pt
หนงสอเลมนเปนสวนหนงของการเรยนการสอน เพอสงเสรมและตอยอดศกยภาพการศกษา
ภายในภาควชาศลปะไทย คณะวจตรศลป มหาวทยาลยเชยงใหม
