Download - Monumentaal wonen
Monumentaal wonen
Informatie aangeboden door Nationaal Restauratiefonds, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed,
de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, de Belastingdienst en de Federatie Grote Monumentengemeenten.
gids voor eigenaren van een rijksmonument
2 3
Vooraf Wonen in een rijksmonument betekent wonen in de geschiedenis…
Uw woning heeft een verhaal! Mogelijk bent u juist daarvoor gevallen.
Uw woning heeft dankzij die historische waarde immers een heel
eigen sfeer. Bepaald geen ‘doorsnee’ dus. Uw bezit heeft monumentale
waarde. Om die te behouden geldt voor u, als eigenaar van een
rijksmonument, een aantal spelregels én voordelen. Daarover leest
u - in vogelvlucht - in deze gids meer. Wat komt er kijken bij restauratie
en onderhoud? Waar moet u zijn voor een subsidie of een laagrentende
lening voor de instandhouding van uw monument? Hoe zit het met een
vergunning? U vindt ook (web)adressen van organisaties die u verder
kunnen helpen als u meer wilt weten. Ook uw gemeente kan u verder
helpen. De monumentenambtenaar is uw eerste aanspreekpunt als u
iets wilt veranderen of aanpassen aan uw monument.
In deze gids vindt u basisinformatie die voor u als nieuwe eigenaar
van een woonhuismonument van belang is. Heeft u na het lezen nog
vragen? Op de genoemde websites vindt u uitgebreidere informatie
en bij contactgegevens vindt u ook telefoonnummers.
→ Let op: deze gids is
gemaakt voor eigenaren van
rijksmonumenten. Er zijn ook
gemeentelijke monumenten
en provinciale monumenten.
Daarover vindt u meer
informatie op de website van
uw gemeente en/of provincie
(u vindt op veel gemeentelijke
sites overigens óók informatie
over rijksmonumenten).
Overal waar u in deze gids
‘monument’ leest, wordt
rijksmonument bedoeld.
→ Vooraf
→ Even voorstellen Nationaal Restauratiefonds, De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, de Vereniging
Nederlandse Gemeenten, de Belastingdienst Bureau Monumentenpanden en
de Federatie Grote Monumentengemeenten stellen zich voor.
→ Bijzonder wonen: wat er zoal bij komt kijken Waar moet u rekening mee houden als eigenaar? Welke wet- en regelgeving is van toepassing?
→ Wijzigingsplannen? Voorbereiding is cruciaal! Hoe weet u wat u mag en moet met uw monument? Hoe werkt het precies met de financiering van uw
restauratieplannen? Waar vraagt u subsidie of een laagrentende lening aan? Wat zijn fiscale mogelijkheden?
→ Restaureren of verbouwen? Van vergunning tot uitvoering Hoe komt u tot een restauratieplan? Hoe werkt een omgevingsvergunning?
Hoe vindt u gespecialiseerde uitvoerders?
→ Uw monument in stand houden: planmatig onderhoud Hoe zorgt u ervoor dat uw monument in stand blijft? Zijn onderhoudswerkzaamheden vergunningvrij?
Hoe blijft u op de hoogte van actuele ontwikkelingen?
→ Webadressen en contactgegevens Bij wie moet u zijn voor advies en ondersteuning?
1
2
3
4
5
6
7
1
2
3
4
5
6
7
Even voorstellenDeze gids wordt u aangeboden door Nationaal Restauratiefonds en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Inhoudelijk zijn ook de Belastingdienst, de Vereniging Nederlandse Gemeenten en de Federatie Grote Monumentengemeenten betrokken bij de totstandkoming van dit informatiemateriaal. Deze vijf organisaties stellen zich graag aan u voor:
2
4
7
Nationaal Restauratiefonds
Nationaal Restauratiefonds is een onafhankelijke
stichting die financieringen verstrekt en subsidies
uitbetaald aan eigenaren en beheerders van
monumenten voor het restaureren en onderhouden
van hun pand. Het Restauratiefonds geeft voorlichting,
advies en begeleiding bij de financiële en procesmatige
aspecten van restauratie en onderhoud van
uw monument.
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed staat voor de
bescherming van het roerende en onroerende erfgoed
van nationaal belang. Met specialistische kennis en
subsidies stimuleert de Rijksdienst een goede zorg
voor archeologie, monumenten, cultuurlandschap,
beeldende kunst en kunstnijverheid. De Rijksdienst is
onderdeel van het ministerie van Onderwijs, Cultuur
en Wetenschap.
Vereniging Nederlandse Gemeenten
De Vereniging Nederlandse Gemeenten ondersteunt
gemeenten bij de opgave om taken en dienstverlening
aan burgers en bedrijven zo goed mogelijk te
organiseren en uit te voeren. Gemeenten spelen
daarbij als eerste overheid een belangrijke rol.
De Vereniging Nederlandse Gemeenten is bovendien
de belangenbehartiger van alle gemeenten en een
belangrijke gesprekspartner voor andere overheden
en maatschappelijke organisaties.
Belastingdienst Bureau Monumentenpanden
Belastingdienst Bureau Monumentenpanden stelt
voorafgaand aan de restauratie vast welke kosten
voor u fiscaal aftrekbaar zijn. Dit bureau is speciaal
aangewezen voor de afwikkeling van verzoeken uit
het gehele land.
Federatie Grote Monumentengemeenten
De Federatie telt 49 aangesloten gemeenten die
direct betrokken zijn bij de dagelijkse praktijk van
de monumentenzorg. Binnen de grenzen van de
aangesloten gemeenten bevindt zich bijna 60% van
alle Nederlandse monumenten.
www.cultureelerfgoed.nl
www.restauratiefonds.nl
www.belastingdienst.nl
www.vng.nl
Relevante websites
6
9
Bijzonder wonen wat er zoal bij komt kijken
Als eigenaar van een rijksmonument is het goed om een aantal zaken te weten. Uw eigendom is niet voor niets aangewezen als rijksmonument: het heeft monumentale waarde die in stand moet blijven. Wat betekent het om eigenaar te zijn van zo’n uniek object?
3
8
11
Wat is een rijksmonument?
Een monument is vanwege zijn schoonheid,
wetenschappelijke- of cultuurhistorische waarde
beschermd. In Nederland geldt dit voor in totaal
52.000 objecten, waaronder kerken, kastelen, huizen,
boerderijen, molens, parken en archeologische
terreinen. Dat is in totaal minder dan één procent van
alle bebouwing. U bent dus eigenaar van een uniek
pand. De bescherming geldt voor het gehele pand,
dus ook de inwendige structuur en indeling.
Monumentale onderdelen vormen tevens onderdeel
van het beschermde monument.
Hoe weet u dat u met een monument te maken heeft?
Meestal hebben rijksmonumenten een bijzonder
uiterlijk, maar het is lang niet altijd zichtbaar dat een
gebouw een monument is. Als het goed is, heeft de
vorige eigenaar of de notaris u geïnformeerd over de
beschermde status van het pand. Die status staat
in principe ook vermeld in het koopcontract en bij
het Kadaster.
U kunt ook zelf op onderzoek uit. Alle rijks-
monumenten staan ingeschreven in het
Monumentenregister, dat de Rijksdienst voor het
Cultureel Erfgoed namens de minister van Onderwijs,
Cultuur en Wetenschap bijhoudt. Hierin vindt u:
het monumentnummer, de beschermingsstatus,
de omschrijving van het monument, het adres,
de kadastrale aanduiding (het perceel) en de
inschrijvingsgegevens.
Mogelijk zijn ook andere monumentale objecten,
zoals een hekwerk, of een bakhuisje of de groenaanleg
beschermd. Raadpleeg ook hiervoor de omschrijving
in het monumentenregister. Het Monumentenregister
kunt u bekijken op de website van de Rijksdienst
voor het Cultureel Erfgoed. U kunt ook bellen met de
InfoDesk van de Rijksdienst.
Is een rijksmonument herkenbaar aan een schildje?
Veel mensen denken dat élk rijksmonument
voorzien is van een blauwwit geruit schildje. Dat is
een misverstand. Het schildje is een internationaal
herkenningsteken dat is bedoeld om cultureel erfgoed
te beschermen, bijvoorbeeld in tijden van oorlog.
Zo’n schildje kan alleen door de minister van Onderwijs,
Cultuur en Wetenschap worden aangevraagd en
wordt verstrekt door Unesco (onderdeel van de
Verenigde Naties).
Wie bepaalt wat een monument is?
Namens de minister van Onderwijs, Cultuur en
Wetenschap wijst de Rijksdienst voor het Cultureel
Erfgoed rijksmonumenten aan. De Rijksdienst
heeft kennis in huis over onder meer bouw- en
architectuurhistorie, materiaalgebruik, interieur
en kleurhistorie. Specialisten beoordelen welke
unieke en bijzondere gebouwen en onderdelen
beschermd moeten worden. Zo kreeg ook uw
woning bescherming.
10
12 13
www.cultureelerfgoed.nl
www.restauratiefonds.nl
www.monumenten.nl
www.belastingdienst.nl
Relevante websites
Wat moet u weten over uw monument?
Wie eigenaar is van een monument, is eigenaar van
iets bijzonders. Zo’n bezit met een verhaal heeft niet
iedereen. U gaat als eigenaar een beetje op avontuur:
u ontdekt gaandeweg meer en meer over het ontstaan en
de bouw van uw pand. Niet alleen leuk, maar ook nuttig.
Met een monumentale status is niet alleen de
buitenzijde van het pand beschermd. De bescherming
betreft de gehele woning inclusief interieur kap,
gevels etc.
Het is - zeker als u restauratie- of verbouwplannen
heeft - belangrijk om meer te weten over wát uw
woning nu precies zo bijzonder maakt. Anders gezegd:
wat zijn de kenmerken die uw pand monumentaal
maken? Juist die elementen willen we behouden.
Een bouwhistorisch onderzoek kan zorgen voor meer
inzicht in de bijzonderheden van uw monument.
Waar moet u onder meer rekening mee houden?
De status van uw monument is bedoeld om de
monumentale waarde(n) in stand te houden.
Dat betekent dat u te maken hebt met specifieke wet-
en regelgeving als u uw monument wilt aanpassen,
verbouwen of restaureren. U heeft dan een
omgevingsvergunning nodig.
Beperk het risico op tegenvallers
De voorbereiding van restauratie of verbouw van een
monument vraagt meestal de nodige tijd, en kent
een langer vergunningtraject dan bij een ‘gewone’
woning. Tijdig contact met de gemeenten en het
voeren van vooroverleg over uw plannen bespoedigt
de procedure.
Verder moet u rekenen op veelal hogere kosten voor
restauratie en onderhoud, bijvoorbeeld doordat
u speciale materialen en technieken gebruikt die
geschikt zijn voor monumenten.
Wilt u uw monument restaureren, dan doet u er
goed aan om het risico van eventuele ‘tegenvallers’
zoveel mogelijk te beperken. Dat kan door u goed te
laten informeren over de bouwkundige staat van het
pand (bijvoorbeeld door de Monumentenwacht in
uw provincie) en over de financiële consequenties en
fiscale mogelijkheden. Nationaal Restauratiefonds
kan u op het financiële vlak verder helpen.
Welke wet- en regelgeving is van toepassing
op monumenten?
Alle rijksmonumenten vallen onder de
Monumentenwet 1988. Deze versie wordt in 2011
gewijzigd als uitvloeisel van vernieuwd beleid onder
de naam: Modernisering Monumentenzorg (MoMo).
Wilt u iets veranderen aan uw pand, dan krijgt u te
maken met de Wabo (Wet algemene bepalingen
omgevingsrecht): de omgevingsvergunning die diverse
vergunningsaanvragen bundelt in één aanvraag.
Behoud de monumentale waarde
Het is zeker niet zo dat u niets kunt of mag met uw
monument. Wel kijkt uw gemeente in de meeste
gevallen met u mee om er samen met u voor te zorgen
dat de monumentale waarde van uw pand behouden
blijft. Bij ingrijpende wijzigingen, sloop, reconstructie
of herbestemming van uw monument adviseert de
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed uw gemeente
(dit is onderdeel van de vergunningprocedure).
Op welke (onder)steun(ing) kunt u rekenen?
Als monumenteigenaar krijgt u advies en ondersteuning
bij de instandhouding van uw monument. U kunt met
vragen bijvoorbeeld terecht bij uw gemeente en bij de
InfoDesk van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.
Medewerkers van de InfoDesk beantwoorden uw
vragen en kunnen u brochures toesturen over allerlei
onderwerpen. Van een dakkapel of dakraam plaatsen
tot metselwerk herstellen en brandveiligheid: er is
veel informatie beschikbaar.
Ook is er financiële ondersteuning. Zo kunt u een
subsidie of een laagrentende lening aanvragen voor
onderhoud of restauratie van uw monument en hebt
u fiscale voordelen. U kunt met vragen van financiële
aard terecht bij Nationaal Restauratiefonds, voor
informatie over subsidies is de Rijksdienst voor het
Cultureel Erfgoed uw aanspreekpunt. Niet voor niets:
de overheid helpt u graag om uw monument in stand
te houden en te bewaren voor generaties na u.
Over financiële ondersteuning leest u meer in het
hoofdstuk Wijzigingsplannen.
Ook van toepassing: het Brim 2011. Dit Besluit
rijkssubsidiëring instandhouding monumenten
regelt de financiële tegemoetkoming in de vorm
van een subsidie of hypotheek tegen een lage rente
(afhankelijk van het type monument en eigenaar) voor
onderhoud of restauratie van uw woning of boerderij.
Op fiscaal gebied geldt de Wet op de
inkomstenbelasting, waarin voordelen zijn
opgenomen voor eigenaren van rijksmonumenten.
Eigenaren van rijksmonumenten die gelegen
zijn binnen een beschermd gezicht moeten bij
(ver)bouwplannen op hun perceel of aan hun
monument rekening houden met het geldende
bestemmingsplan.
15
Wijzigingsplannen? Voorbereiding is cruciaal!
Heeft u plannen om uw monument te verbouwen of te restaureren? Neem dan de tijd om u uitgebreider te verdiepen in de spelregels en mogelijkheden die gelden voor onder meer financiering en fiscale zaken. Lees ook meer over restauratie in het volgende hoofdstuk want een aantal zaken kunt u het beste parallel onderzoeken. Het sleutelwoord: voorbereiding!
4
14
17
Waar vindt u informatie over uw monument?
Om uw monument in stand te houden, is het goed
te weten waaróm het zo bijzonder is. Zit hem dat
bijvoorbeeld in de eeuwenoude kapconstructie,
of gaat het juist om stucplafonds of keldergewelven?
Die kennis is van belang voor restauratie en/of
onderhoud in de toekomst.
Een voorbeeld. De indeling in uw boerderij
met opkamer en bijzondere onderdelen zoals
bedstedewand is bepalend voor de monumentale
waarde. Dat betekent dat u de structuur en
waardevolle onderdelen in uw (verbouw)plannen
zoveel mogelijk in ere moet houden. Hetzelfde geldt
voor kenmerkend materiaalgebruik.
Vraag informatie op uit het Monumentregister
en bij uw gemeente
Soms vindt u die specifieke informatie toegelicht
in het Monumentenregister. Soms is de informatie
summier, dan toch is het gehele pand, exterieur en
interieur, beschermd. Vaak heeft de Rijksdienst voor
het Cultureel Erfgoed of uw gemeente meer informatie
beschikbaar. Vooral grotere gemeenten beschikken
vaak over extra informatie. Wellicht kan ook de vorige
eigenaar of makelaar u meer vertellen.
Bezoek de bibliotheek van de Rijksdienst
Wilt u meer weten over de geschiedenis van uw
monument of uw omgeving, dan kunt u ook terecht
in de bibliotheek van de Rijksdienst voor het
Cultureel Erfgoed. Daar zijn dossiers, boeken en een
uitgebreide fotocollectie van- en over vrijwel alle
rijksmonumenten te vinden. Als u een kijkje wilt
komen nemen, bel dan even vooraf. Het materiaal
dat u graag wilt inzien ligt dan voor u klaar.
Hoe weet u wat de bouwkundige staat is van uw
monument?
Als eigenaar is het van belang om de bouwkundige
staat van uw monument goed in beeld te hebben.
Misschien kreeg u een bouwkundig rapport van
de verkopende partij. Zo niet: u kunt ook zelf een
bouwkundig onderzoek laten doen. Hiervoor kunt
u een gespecialiseerd bouwkundige benaderen,
of een restauratiearchitect.
De Monumentenwacht kan u verder helpen.
Na inspectie weet u hoe uw monument er voor
staat. U krijgt schriftelijk advies over restauratie of
bouwkundige ingrepen. De Monumentenwacht biedt
naast eenmalige inspectie ook een abonnement aan,
zodat u de bouwtechnische staat van uw monument
periodiek kunt laten controleren. Op de website van
de Monumentenwacht vindt u de Monumentenwacht
bij u in uw provincie.
16
18 19
Hoe weet u wat u mag en moet met uw monument?
Misschien is uw rijksmonument in puntgave staat.
Dit moet vooral ook zo blijven: planmatig onderhoud
is hoe dan ook nodig. Het kan ook zijn dat restauratie
nodig is, of dat u verbouwplannen maakt. Ga dan met
een (restauratie)architect of bouwkundige in gesprek
en zoek contact met de monumentenambtenaar
van uw gemeente. Die kunnen u meer vertellen over
wat kan en mag uit oogpunt van monumentenzorg
en het geldende bestemmingsplan en wat er komt
kijken bij het aanvragen van de noodzakelijke
omgevingsvergunning.
De monumentenambtenaar kan in een vroeg
stadium een eerste reactie geven op uw ideeën
en kan aangeven of u in uw plannen voldoende
rekening houdt met de monumentale waarde van
uw monument. Dat wat uw monument nu bijzonder
maakt is dé basis voor de beoordeling van uw
verbouw- of restauratieplannen.
Wie is uw eerste aanspreekpunt?
Voor alle duidelijkheid: ook al bent u eigenaar van een
rijksmonument; uw gemeente is verantwoordelijk
voor het verstrekken van de vergunning die u nodig
heeft, zij is uw eerste aanspreekpunt. Kijk op de
website van uw gemeente voor meer informatie.
Op monumenten.nl vindt u een link naar
monumentenpagina’s van veel gemeenten.
Kunt u subsidie krijgen?
Sinds 1 januari 2011 geldt het Besluit rijkssubsidiëring
instandhouding monumenten 2011, kortweg Brim
2011. Deze regeling stimuleert planmatig onderhoud
van rijksmonumenten door eigenaren.
Kortweg komt het hierop neer: bent u (particulier)
eigenaar van een woonhuis, dan komt u niet in
aanmerking voor subsidie. U kunt wel een aanvraag
doen voor een laagrentende hypotheek bij Nationaal
Restauratiefonds. Bent u eigenaar van een ander
rijksmonument (bijvoorbeeld een boerderij, een
kasteel, een landhuis of een molen) dan kunt u kiezen.
Of u vraagt een laagrentende hypotheek aan bij het
Restauratiefonds, of u vraagt subsidie aan bij de
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Is er subsidie
beschikbaar en wordt deze toegekend, dan krijgt u die
jaarlijks uitbetaald.
Toekenning en uitbetaling van subsidie gebeurt
op basis van een zesjarig instandhoudingsplan,
waarin u aangeeft wanneer u welke restauratie-
of onderhoudswerkzaamheden uitvoert. Het is
raadzaam om zo’n plan en bijbehorende begroting te
laten maken door een deskundige, bijvoorbeeld een
(restauratie)architect.
Moet alles (weer) worden zoals het was?
Het is een veelgehoorde misvatting dat u als eigenaar
niets mag wijzigen aan uw monument. Of dat u
alles in ‘oude staat’ moet terugbrengen.
Als u de cultuurhistorische waarde(n) van uw
monument respecteert, is op gebied van restauratie
en aanpassingen meer mogelijk dan u denkt.
Adviseurs van de gemeente denken graag in een
vroeg stadium met u mee. Zij kijken naar hoe uw
monument nú is. Wat zijn de huidige kwaliteiten van
uw monument? Wat is de structuur van het gebouw,
waar zitten de bijzondere details?
Wat zijn vaste restauratieprincipes?
In principe gaat behouden voor vernieuwen.
Ter illustratie: is het voegwerk niet meer zo mooi,
maar nog wel in technisch goede staat? Dan is
vervanging niet wenselijk.
Als uw pand beschermd is, geldt dit niet alleen voor
de voorgevel, maar voor het gehele casco en ook voor
het monumentale interieur of interieuronderdelen.
Ook geldt dit voor expliciet genoemde objecten of
bijgebouwen in de tuin of op het erf.
En nogmaals: met een bouwhistorisch onderzoek heeft
u precies in kaart wát nu precies zo bijzonder is aan uw
pand. Als u dat weet, heeft u ook inzichtelijk wat moet
blijven zoals het is en wat u eventueel kunt veranderen.
U kunt hiervoor terecht bij een gespecialiseerd
onderzoeksbureau of mogelijk heeft uw gemeente
hiervoor expertise of kunnen zij u doorverwijzen.
Opletten!
Subsidietoekenning is geen automatisme:
het ‘subsidiepotje’ is niet oneindig gevuld. Ook geldt
een indieningstermijn. Een ander aandachtspunt:
u kunt alleen uw subsidie of laagrentende hypotheek
aanvragen als u nog níet bent gestart met de
werkzaamheden. Bent u al begonnen? Dan kunt u
hiervoor geen aanvraag voor subsidie of laagrentende
lening meer indienen. Overigens: u kunt niet tegelijk
een aanvraag voor subsidie en lening indienen, u moet
vooraf een keuze maken, want eenmaal aangevraagd
kunt u in het jaar van aanvraag niet meer wijzigen.
Doe de online financieringscheck
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft op
haar website een handige checklist beschikbaar.
In een paar ‘klikken’ weet u wat op uw situatie van
toepassing is: een lening of een subsidie. U vindt hier
ook het aanvraagformulier en meer informatie over
hoe en wanneer u de subsidie precies kunt aanvragen.
Hoe krijgt u meer inzicht in uw restauratiekosten?
Voor u overging tot de koop van uw monument,
heeft u ongetwijfeld een uitgebreide rekensom
gemaakt. Als het goed is heeft u daarin ook eventuele
restauratiekosten meegenomen. Waarschijnlijk heeft
u al contact gehad met Nationaal Restauratiefonds.
Zo niet, dan is het raadzaam dit alsnog te doen.
Bij Nationaal Restauratiefonds kunt u bijvoorbeeld
de RestauratieWijzer bestellen.
20 21
Dit is een combinatie van (digitale) informatie en
begeleiding. Het helpt u om op basis van een eerste
schetsplan en geschatte kosten een financieringsopzet
te maken. Deze opzet biedt u inzicht in uw financiële
mogelijkheden. Ook krijgt u een helder beeld van de
planning van het restauratieproces.
In de Restauratiewijzer staat ook stap voor stap
aangegeven wat u financieel en organisatorisch te
wachten staat nadat u een monument heeft gekocht
en vervolgens restaureert. Op die manier krijgt u in
een vroeg stadium zicht op de financiële haalbaarheid
van uw plannen. Bij Nationaal Restauratiefonds is uw
eigen ‘coach’ uw vaste aanspreekpunt.
De RestauratieWijzer kost 100 euro en is bij
het Restauratiefonds te bestellen. Bestelt u de
RestauratieWijzer via uw gemeente, dan krijgt u
€ 10,- korting.
Hoe werkt het precies met de financiering?
Elk restauratieproject is uniek en dat geldt ook voor
de financiering ervan. Het Restauratiefonds adviseert
(potentiële) monumenteigenaren op maat, verstrekt
laagrentende- (de Restauratiefonds-hypotheek) en
aanvullende financieringen. Tevens betaalt het fonds
subsidies van de rijksoverheid uit.
De Restauratiefonds-hypotheek is een laagrentende
lening. U kunt in de regel een lening voor 70 procent
van de fiscaal aftrekbare onderhoudskosten
(die worden vastgesteld door Belastingdienst Bureau
Monumentenpanden) aanvragen. De rente ligt 5 procent
lager dan de marktrente (met een minimum van
onderhoudskosten. Na toekenning van de lening
gaat u naar de notaris voor het vestigen van de
hypotheekakte. Als ook de omgevingsvergunning is
afgegeven door de gemeente, kunt u starten met de
restauratie. Daarna betaalt het Restauratiefonds via
een bouwrekening uit op basis van declaraties.
Kunt u ook bij andere banken aankloppen?
U kunt de laagrentende hypotheek alleen bij het
Restauratiefonds aanvragen. Voor het aanvullende,
marktconforme deel, is de keus aan u. Wilt u de
gehele financiering bij één partij onderbrengen,
dan kan dit bij het Restauratiefonds.
Hetzelfde geldt voor de subsidie uitbetalingen, die
worden alleen door het Restauratiefonds uitbetaald.
Wilt u aanvullend financieren dan kunt u gebruik
maken van de mogelijkheden die het Restauratiefonds
u biedt, maar u bent tot niets verplicht.
Hoe zit het fiscaal?
Goed om te doen: de Belastingdienst Bureau
Monumentenpanden vooraf laten vaststellen wat de
fiscale consequenties zijn als u een rijksmonument
koopt, wilt restaureren en onderhouden. U hebt
deze vaststelling bovendien nodig als u een
Restauratiefonds-hypotheek wilt aanvragen bij het
Restauratiefonds. Zonder vaststelling voor aanvang
van de werkzaamheden kan het Restauratiefonds
u geen offerte aanbieden. Doe dit tijdig: u krijgt
bericht na zo’n zes tot tien weken. De vaststelling
1,5 procent), en het maximale leningsbedrag is
€ 300.000,-. Vaak is het laagrentende deel alleen
niet voldoende om een restauratie te financieren.
Daarom kunt u het aanvullende deel ook bij
het Restauratiefonds financieren, tegen een
marktconforme rente. Ook voor monumenteigenaren
die een Brim-subsidie ontvangen die wordt uitbetaald
door het Restauratiefonds is het mogelijk een
aanvullend deel tegen een marktconforme rente
bij het Restauratiefonds te financieren.
Hoe vraagt u een hypotheekofferte aan?
Om een hypotheekofferte te maken, heeft Nationaal
Restauratiefonds een aantal documenten nodig en een
ingevuld aanvraagformulier. Op basis van onder meer
deze gegevens beoordeelt het Restauratiefonds of de
financiering verstrekt kan worden. Er wordt gekeken of u
de rente en aflossing kunt betalen en of uw monument
voldoende waard is om de hypotheek te dekken. Bij een
positieve beoordeling ontvangt u een offerte.
Meer weten over de Restauratiefonds-hypotheek?
Gaan het Restauratiefonds en u met elkaar in zee,
dan is het goed te weten dat u dan kiest voor een
annuïteitenlening. Oftewel: u lost uw lening in
dertig jaar af. De Restauratiefonds-hypotheek kent
een minumum leningbedrag van 10.000 euro en een
maximum leningbedrag van 300.000 euro.
De hoogte van de lening wordt in de regel bepaald
op basis van 70 procent van de fiscaal aftrekbare
van Belastingdienst Bureau Monumentenpanden is
bindend voor uw belastinginspecteur. Verschil tussen
onderhoud en verbetering Let op: de fiscus kent de
term restauratie niet, maar maakt alleen onderscheid
tussen onderhoud en verbetering. Belangrijk om te
weten, want als eigenaar van een rijksmonument
mag u alleen onderhoudskosten aftrekken.
Verbeteringskosten kunt u fiscaal niet aftrekken.
Stel: ooit zat er in de woonkamer van uw
rijksmonument een schouw en die wilt u opnieuw
plaatsen. Dit zijn dan fiscaal niet aftrekbare
verbeteringskosten. Andere voorbeelden van
verbeteringskosten: voorzetbeglazing plaatsen,
een nieuwe aanbouw of dakisolatie aanbrengen.
Vervangt u verrotte kozijnen voor vergelijkbare nieuwe,
dan zijn dit onderhoudskosten. Andere voorbeelden van
onderhoudskosten: buitenschilderwerk, vervanging van
rotte goten of balkkoppen, vervanging van de rieten kap.
Taxateurs van de Belastingdienst komen de onderhouds-
en verbeteringskosten - uiteraard op afspraak - in uw
rijksmonument in kaart brengen.
Waar moet u aan voldoen om voor fiscale
aftrek in aanmerking te komen?
Voorwaarde voor fiscale aftrek van uw onderhouds-
kosten is dat de Belastingdienst uw rijksmonument
voor de restauratie als een ‘bron van inkomen’
aanmerkt. Door de restauratie mag bovendien geen
andere of nieuwe ‘bron’ ontstaan. Twijfelt u of dit
bij u het geval is? Neem dan tijdig contact op met
Belastingdienst Bureau Monumentenpanden.
23
Meer fiscale regels
Er zijn meer fiscale regels. Denk aan de drempel voor
aftrek van kosten. Ook kunt u vaste eigenaarslasten
(zoals onder meer de premie voor uw brandverzekering)
aftrekken, net als de afschrijving op uw pand.
Krijgt u voor bepaalde werkzaamheden subsidies,
dan moet u die uiteraard op de aftrekbare
kosten in mindering brengen. De website van de
belastingdienst bevat de voor u relevante informatie en
voorlichtingsmateriaal dat dieper op deze materie ingaat.
Tip: overleg tijdig met de Belastingdienst
U kunt onderhoudskosten aftrekken in het jaar
waarin u ze heeft betaald. Let op: maakt u meer
onderhoudskosten dan gepland, dan kan dit
gevolgen hebben voor de financiering bij het
Restauratiefonds. Overleg tijdig met Belastingdienst
Bureau Monumentenpanden. Dat is sowieso aan te
raden. Het is in sommige situaties voor de fiscus ná
restauratie immers lastig inschatten of het gaat om
onderhoudskosten of verbeterkosten.
Neem voor meer informatie contact op met
Belastingdienst Bureau Monumentenpanden.
U kunt ook een belastingadviseur inschakelen om
u te adviseren over fiscale consequenties.
Houd rekening met financiële tegenvallers
Als u besluit om een monument te kopen, gaat dat
in principe net zo als bij een ‘gewoon’ gebouw:
u komt tot overeenstemming met de verkoper.
Nadat u de financiering hebt geregeld gaat u naar
de notaris voor de overdracht. Om eventuele
tegenvallers of toekomstig groot onderhoud te
kunnen financieren, kan het verstandig zijn om te
kiezen voor een hogere hypothecaire inschrijving.
Informeer naar de mogelijkheden bij het
Restauratiefonds of uw eigen financier.
22
www.cultureelerfgoed.nl
www.restauratiefonds.nl
www.monumenten.nl
www.restauratiewijzer.nl
www.belastingdienst.nl
www.monumentenwacht.nl
Relevante websites
25
Restaureren of verbouwen?van vergunning tot uitvoering
U hebt ongetwijfeld ideeën over de restauratie of verbouwing van uw monument. Als het goed is hebt u hierover ook al contact gehad met uw gemeente. U weet dus (globaal) waar u aan toe bent. Wat komt er nu verder op u af? Waar moet u zijn voor advies en de noodzakelijke vergunning?
5
24
27
Wanneer zoekt u contact met uw gemeente?
U moet bij uw gemeente zijn voor een
omgevingsvergunning. Vóór u uw aanvraag indient,
is het raadzaam om een afspraak te maken met de
monumentenambtenaar. Die kan u - soms samen
met adviseurs van de Rijksdienst voor het Cultureel
Erfgoed - tijdens vooroverleg aangeven of uw ideeën
haalbaar lijken en met u meedenken. Ook hoort u
bijvoorbeeld of bouwhistorisch onderzoek nodig is
(of ooit al gedaan is). De monumentenambtenaar
van uw gemeente legt uw aanvraag voor aan de
(welstands- en) monumentencommissie die de
gemeente adviseert. Gaat het om sloop of ingrijpende
verbouw, reconstructie of herbestemming dan vraagt
de monumentenambtenaar ook de Rijksdienst voor
het Cultureel Erfgoed om advies.
Wat mag u verwachten van uw gemeente?
Grotere gemeenten hebben veelal gespecialiseerde
monumentenambtenaren, kleinere gemeenten
niet altijd. Het kan daardoor voorkomen dat de ene
gemeente in een voortijdig stadium uitgebreid komt
kijken naar uw rijksmonument, terwijl een andere
gemeente die capaciteit helaas niet heeft. Juist dan
is advies en ondersteuning van een expert (zoals
een gespecialiseerde bouwkundige of architect)
bijzonder nuttig. Het is ook goed te weten dat
er bij organisaties zoals de Rijksdienst voor het
Cultureel Erfgoed, Nationaal Restauratiefonds en
Belastingdienst veel informatie beschikbaar is.
Hoe komt u tot een restauratieplan?
Om een goed plan te maken moet u meer weten over
uw monument (wat maakt het zo bijzonder, wat is
de huidige staat?) en het geldende bestemmingsplan
(wat kan en mag?). Er zijn restauratiearchitecten of
gespecialiseerde bouwkundigen die u hierbij kunnen
adviseren. Alle bij de beroepsvereniging aangesloten
architectenbureau’s vindt u op de website van deze
vereniging. Leden van de Vereniging voor Architecten
Werkzaam in de Restauratie zijn gecertificeerd.
Kijk voor restauratieaannemers op de website van
de vakgroep restauratie.
Zij kunnen met uw wensen een restauratieplan
‘op hoofdlijnen’ maken dat u (samen) kunt bespreken
met de monumentenambtenaar. Die kan vervolgens
aangeven of u op de goede weg bent. Dat voorkomt
teleurstellingen achteraf. In gesprek blijven en samen
optrekken met uw gemeente is de handigste en
snelste weg.
Vervolgens kunt u het restauratieplan definitief
maken. U kunt dan uw vergunning aanvragen.
Let op: meestal betaalt u hiervoor zogenoemde
leges. De meeste gemeenten rekenen hiervoor een
percentage van de bouwkosten. Sommige gemeenten
hanteren een aangepast tarief voor monumenten.
26
28 29
Hoe bewaakt u de kwaliteit van uw plan?
Uw restauratiearchitect of bouwkundig adviseur
weet als het goed is alles over restaureren.
De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed heeft
daarnaast modelbestekken gemaakt die de architect/
bouwkundig adviseur en u handvatten kunnen
bieden. Hierin staat onder meer welke werkwijzen
en materialen gebruikt moeten worden. Zo zijn er
bestekken voor glazeniers, smeedwerk en natuursteen.
Wat zijn ‘discussiepunten’ die vaak voorkomen?
Als u uw restauratieplan maakt en daarover in gesprek
gaat met uw adviseur(s) en de gemeente, komt u
ongetwijfeld een aantal zaken tegen waar u niet direct
bij stil had gestaan.
Neem een ‘vieze’ gevel. U denkt wellicht dat reiniging
nodig is, maar dit kan een gevel (voegwerk) juist
onherstelbaar beschadigen. Als het niet per se
nodig is, zal het advies waarschijnlijk zijn: niets doen.
Hetzelfde geldt voor vervanging van voegwerk.
Een ander discussiepunt: wel of geen dubbel glas?
Dat is uiteraard energiebesparend, maar niet altijd
wenselijk voor behoud van de karakteristieke
elementen van uw pand. Het kan dus goed zijn
dat het enkel glas moet blijven, maar dat u met
voorzetbeglazing (dat aan de binnenzijde wordt
geplaatst) wél geholpen bent. Heeft uw monument
een bijzondere kapconstructie? Dan moet u hier
rekening mee houden als u bijvoorbeeld een dakkapel
biedt u ook de mogelijkheid een vergunningencheck
te doen. Aanvragen op papier is ook mogelijk.
Gaat het om sloop of ingrijpende wijziging,
reconstructie of herbestemming, dan stuurt uw
gemeente uw aanvraag ook naar de Rijksdienst
voor het Cultureel Erfgoed, die advies uitbrengt.
Gaat het om minder ingrijpende zaken, dan
adviseert alleen de gemeentelijke (welstands- en)
monumentencommissie over de aanvraag.
Hoe lang duurt het voordat u uw vergunning heeft?
De vergunningprocedure voor rijksmonumenten is
maximaal 26 weken, maar valt vaak korter uit. Dit kan
eenmalig met nog eens zes weken worden verlengd.
Voor eenvoudige ingrepen geldt een kortere termijn.
Ook het definitieve besluit, dat volgt op het
ontwerpbesluit, ligt zes weken ter inzage (dit heet de
beroepsperiode). Nu kunnen alleen belanghebbenden
hun zienswijzen kenbaar maken of beroep aantekenen.
Wordt er geen beroep aangetekend, dan is de
omgevingsvergunning onherroepelijk en kunt u met
uw werkzaamheden starten.
Vraagt u een vergunning aan voor een ‘eenvoudige’
verandering aan uw monument, dan kan het zijn dat
u uw vergunning eerder hebt. Uw gemeente kan u
hierover meer vertellen. Een goede voorbereiding
komt de doorlooptijd van uw vergunningaanvraag
vaak ten goede.
of dakraam wilt plaatsen. Veelal zijn trouwens
andere oplossingen te vinden. Ook hier geldt dat
adviseurs en vergunningverleners graag bereid zijn
met u mee te denken. In het geval van ‘enkel glas’ is
het bijvoorbeeld goed te weten dat er ook speciaal
(gelaagd) monumentenglas bestaat.
Voor elk monument zijn er meestal gespreks-
onderwerpen waarbij het zoeken is naar een
goede balans tussen realisatie van woon- en
comfortwensen en de monumentale waarde van uw
rijksmonument. Dat geldt ook voor regelgeving.
Voor rijksmonumenten gelden soms uitzonderingen
als het bijvoorbeeld gaat om eisen aan lichttoevoer.
Hoe werkt een omgevingsvergunning?
Voor verandering van/aan uw rijksmonument heeft
u meestal een omgevingsvergunning nodig. U hoeft
voor meerdere zaken tegenwoordig nog maar één
aanvraag te doen. U dient uw aanvraag in bij uw
gemeente. De monumentenambtenaar met wie u
contact hebt, heeft u ongetwijfeld al meer verteld
over welke stukken u (eenmalig!) moet aanleveren.
Dat zijn onder meer noodzakelijke tekeningen en
foto’s. Zorgvuldigheid is belangrijk, want alleen als
u alle noodzakelijke stukken hebt ingediend, wordt
uw aanvraag in behandeling genomen.
U kunt kiezen voor het gemak van het digitale loket, waar
u met behulp van uw DigiD uw vergunningaanvraag
geheel digitaal af kunt handelen. Het digitale loket
Wat gebeurt er als u zonder omgevingsvergunning
aan de slag gaat?
Uw rijksmonument zonder de noodzakelijke
omgevingsvergunning verbouwen of restaureren,
is niet verstandig. Dit is een economisch delict,
waardoor u strafbaar bent. Nóg een argument
om niet zonder vergunning te starten met uw
werkzaamheden: zonder de noodzakelijke vergunning
kunt u geen aanspraak maken op subsidie of op een
Restauratiefonds-hypotheek.
Hoe weet u waar u financieel aan toe bent?
Op basis van het restauratieplan kunt u offertes laten
maken door uitvoerders. Zo kunt u uw totaalbegroting
definitief maken. Gebruikelijk is om minimaal tien
procent extra op te nemen voor onvoorziene uitgaven.
Hoe vindt u gespecialiseerde uitvoerders?
Net zoals er gespecialiseerde restauratiearchitecten
zijn, zijn er ook restauratie-uitvoerders. Die hebben
zich veelal georganiseerd in brancheverenigingen
die werken met certificeringen die u meer zekerheid
kunnen geven over ervaring, kennis en specialisme.
Op monumenten.nl en de website van de Rijksdienst
vindt u veel informatie. Ook de gemeente kan u
hierbij verder helpen. De RestauratieWijzer beschikt
eveneens over informatie van professionele
uitvoerders (per regio en specialisme gerangschikt).
Tip: vraag om referenties, en vraag eigenaren van
andere rijksmonumenten naar hun ervaringen.
31
Richtlijnen
Om de kwaliteit van restauraties te waarborgen
en zo nodig te verbeteren, voert de Rijksdienst
voor het Cultureel Erfgoed het Programma
Restauratiekwaliteit uit. Samen met de
restauratiebranche, gemeenten en beheerders van
monumenten worden kwaliteitsnormen gemaakt
voor onderhoud en restauratie. Deze normen en
richtlijnen kunnen u helpen om door de bomen het
bos te blijven zien.
Waar moet u dan aan denken? Voor dakbedekking
van natuurstenen leien zijn bijvoorbeeld
uitvoeringsrichtlijnen gemaakt die duidelijk maken
hóe zo’n dak exact gemaakt moet worden. Bedrijven
van brancheorganisaties kennen meestal een
certificaat waaraan u kunt zien dat zij zich houden aan
kwaliteitseisen. Op de website van de Rijksdienst leest
u meer informatie over dit onderwerp.
Waar let u op tijdens de restauratie?
Als uw financiering en vergunning rond zijn en u hebt
uitvoerders gecontracteerd, dan kunt u starten met
de restauratie. Als het goed is, komt de gemeente
tijdens het project (een aantal keren) kijken of u de
restauratie naar plan uitvoert. Verder is het aan u of u
zelf de regie voert over de werkzaamheden, of dat u
dit heeft uitbesteed aan bijvoorbeeld uw aannemer
of architect.
Handig te weten dat er een verzekering bestaat die
schade tijdens de restauratie dekt, de zogenoemde
‘Construction All Risk’ verzekering. Als het goed is
heeft uw aannemer zo’n verzekering afgesloten. Is dat
niet het geval, dan kunt u die ook zelf afsluiten. Zeker
wanneer u zelf werkzaamheden uitvoert dan is het
verstandig een dergelijke verzekering zelf af te sluiten.
Deze CAR-verzekering verzekering is verplicht als u een
Restauratiefonds-hypotheek bij het Restauratiefonds
wilt afsluiten.
Aan de slag
Bouwen levert altijd ongemak, of het nu wel of niet om
een rijksmonument gaat. Hoeveel, dat hangt uiteraard
af van allerlei factoren. Moet er veel gebeuren? Is de
restauratie een langdurig project? Woont u tijdens de
restauratie in uw rijksmonument? De ervaring leert
dat, als u moeite en tijd heeft geïnvesteerd in uw
plan- en restauratievoorbereiding, de uitvoering van
de restauratie van uw monument niet anders verloopt
dan de (ver)bouwing van een gewoon huis.
www.cultureelerfgoed.nl
www.restauratiefonds.nl
www.monumenten.nl
www.belastingdienst.nl
www.omgevingsloket.nl
www.monumentenwacht.nl
www.vakgroeprestauratie.nl
www.bna.nl
www.vawr.nl
Relevante websites
30
33
Uw monument in stand houden planmatig onderhoud
Tijdig onderhoud voorkomt (hoge!) restauratie-kosten aan uw monument. Daarom stimuleert de rijksoverheid planmatig onderhoud: u kunt hiervoor een lening of soms subsidie aanvragen. Ook zijn onderhoudskosten aan uw monument vaak fiscaal aftrekbaar. Wat komt verder kijken bij instandhouding van uw monument?
32
6
35
www.cultureelerfgoed.nl
www.restauratiefonds.nl
www.monumenten.nl
www.belastingdienst.nl
Relevante websites
Hoe zorgt u ervoor dat uw monument in stand blijft?
Uw pand heeft niet voor niets de monumentenstatus:
het verdient bescherming. Wat helpt om uw monument
in stand te houden, is goed onderhoud. Een meerjaren
onderhoudsplan kan ervoor zorgen dat u niet voor
onverwachte ‘verrassingen’ komt te staan en brengt in
kaart wanneer u met welk onderhoud en bijbehorende
kosten rekening moet houden. De eerdergenoemde
Monumentenwacht kan u hierbij helpen. Op de website
van de Rijksdienst vindt u ook concrete onderhoudstips
voor allerlei werkzaamheden. Er zijn tal van brochures
beschikbaar over het hoe en wat rondom onderhoud.
Kunt u onderhoudskosten fiscaal aftrekken?
Goed nieuws: onder bepaalde voorwaarden zijn
onderhoudskosten fiscaal aftrekbaar. Kijk voor de
specifieke, actuele voorwaarden op de site van de
Belastingdienst. De Belastingdienst heeft informatie
beschikbaar over wat wel en niet fiscaal aftrekbaar is
en onder welke voorwaarden.
Hoe blijft u op de hoogte van actuele ontwikkelingen?
De wereld van monumentenzorg is in beweging.
Denk aan thema’s als eenvoudiger regelgeving,
vergunningvrije onderhoudswerkzaamheden,
duurzaamheid, veranderende wetgeving door de
modernisering van het monumentenbeleid en
nieuwe financieringsproducten en -diensten voor
monumenteigenaars. Via de websites van nauw
betrokken organisaties blijft u prima op de hoogte.
U kunt u ook abonneren op (digitale) nieuwsbrieven.
Zowel de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en
het Restauratiefonds geven informatieve bladen
en nieuwsbrieven uit waarop u zich kosteloos kunt
abonneren.
Hoe kunt u ervaringen uitwisselen met andere
eigenaren?
U bent ongetwijfeld trots op uw monument.
De ervaring leert dat veel monumenteigenaren
kennis over het monument graag delen met anderen.
Ervaringen van andere eigenaren vindt u onder meer
op de site van Bewoond Bewaard, de vereniging
van bewoners/eigenaren van monumenten. Ook op
monumenten.nl staan verhalen van eigenaren, soms
zelfs compleet met dagboek. Kijk eens op de site en
deel de informatie over uw monument!
U wilt uw rijksmonument verkopen?
Veel monumenteigenaren hebben het gevoel dat zij
‘passant’ zijn: zij houden hun monument in stand
voor komende generaties. Als u uw monument
wilt verkopen, is het goed om uw kennis en alle
beschikbare informatie over uw monument over te
dragen op de volgende eigenaar. Ook die kan dan weer
zijn/haar best doen om het monument te bewaren
voor onze samenleving. U kunt een gespecialiseerde
makelaar in de arm nemen om u te helpen om uw
monument te verkopen. Ook veel makelaars die
zijn aangesloten bij de Nederlandse Vereniging van
Makelaars hebben kennis over wat er komt kijken bij
de aan- en verkoop van monumentale woningen.
34
37
Webadressen en contactgegevens
7
36
39
Nationaal Restauratiefonds
Postbus 15
3870 DA Hoevelaken
Telefoon: (033) 253 94 39
E-mail: [email protected]
RestauratieWijzer: (033) 253 93 00
E-mail: [email protected]
Internet: www.restauratiewijzer.nl
Internet: www.restauratiefonds.nl
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed
Smallepad 5
3811 MG Amersfoort
Postbus 1600
3800 BP Amersfoort
Telefoon: (033) 421 74 21
InfoDesk: (033) 421 74 56
E-mail: [email protected]
Internet: www.cultureelerfgoed.nl
Belastingdienst/Utrecht-Gooi
kantoor Amersfoort/Bureau Monumentenpanden
Postbus 4050
3800 EB Amersfoort
Telefoon: (033) 450 52 77
Algemene informatie, brochures, folders en het
formulier Verzoek vaststelling aftrekbaarheid
onderhoudskosten voor rijksmonumentenpand kunt
u bekijken en downloaden op www.belastingdienst.nl
of bestellen bij de BelastingTelefoon: 0800 - 0543
38
Dit is een gezamenlijke uitgave van
Nationaal Restauratiefonds en de Rijksdienst
voor het Cultureel Erfgoed. De Vereniging van
Nederlandse Gemeenten, de Belastingdienst en
de Federatie Grote Monumentengemeenten
onderschrijven de inhoud.
Samenstelling en eindredactie:
Nationaal Restauratiefonds; Sjoerd Slagter
Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed;
Alie van Veenendaal
Tekst:
Anne-Marie Veldkamp, Bathmen
Vormgeving:
Intens Reclame en Marketing, Amersfoort
Fotografie:
Vincent van den Hoven (pag. 4, 8, 10, 14,
22, 24, 32, 36), Ton Poortvliet (pag. 6),
Robert Jan Stokman (pag. 30)
Amersfoort, april 2011
Colofon
Monumentaal wonen gids voor
eigenaren van een rijksmonument
→ Let op: deze gids is gemaakt voor eigenaren
van rijksmonumenten. Overal waar u in deze gids
‘monument’ leest, wordt rijksmonument bedoeld.
Deze uitgave maakt onderdeel uit van een proef om
eigenaren van monumenten zo volledig mogelijk
te informeren over de gevolgen van het bezit van
een rijksmonument. Deze proef duurt 2 maanden.
Daarna wordt op basis van een evaluatie bepaald in
welke vorm dit initiatief vervolg zal krijgen.
