&ILIM VB KtLTtlR ESERLERI DIZIS1 . . . ..... . . . . , . . . .... , .. . ... :

lllLLl EC!TL'II GENUK VE SPOR JI&KANLIC[ YAYJNLABI : S44 11

QD...A':t-\~\ C) ~~\(l in, yap ht h.:reketi kNdl ilSHinc alm os, blis~in mu 'l'anr.'yr yilk l cyli olun. O, s izinledir ly eti o i n tdsi ri O elinin, eAn larm u h a( t dii1m e l e rini-. sldo Derg~h. Mil,. olduk

llf\\n on:a kayt ve tccil trk,ui t. dur :

SIJNUSed il irk~1 y~ln\ y .

Bu k e.tobeniu.

' ' Hinditi"n'h Ahdullah o~h Mohlit, altnl~ be:edi. Qi(

ru ve d')' yol:.. glren Mc~.l'l.ei u .m.amlandt.

T amami an

maa1 yi.tznden AJIQh' htundolun. Pcygamheri o lan, tHia aAhil'i Pi':.YI"mherl~ rini u e:n byrJ , , yamtttkl arnl:' d- en hayrbs bulunan Muhammed' s.liit U $C!am. R lthhin in rab m e tin muh ta ny f ~e yokul ku.l, Ve ltcl ' l'l m e naup Kon. ya'h Abdullah . eHit o lan eyb'in (Mevll'ml':nn) huO.runda. kendi h:e o lmnup d\i z.o iLiltn, l< _r.A:I

SUI'IUS

V

,~,.~,y .:..L.. ,J'"':r J.)'.r.'i> v-'-~' ~ J.:-- r:: _,;P.: ..r,J~">', ;..._'J, .P. ,;.,.. , _;;,

(ll..: c-"-.J r"--'' ,,:...;.

JL-:~, ~:1.",

c.J;. ~, .;..,.., u. )~

w} ..,.._,

.,, ; -..~~ ...-.) .;,~ ..;., ~.;.. J .:.:--' .J\< J ,.J. c:-- .,., .) .:; ..:. '-'.aiJ"Buyaz.n~a

de ti,i :rka md.lini

aunuyoruL:

av hkm ibit olan pek byk kitahs. hu kadri ulu bUyk hi t&b , AJiah eHieri h31tknda ina~c1 .foru b;r hile gtlmi.t. AUih'n toreemi.: 1c.ullanna uymak sUr.etiyl annn\1_.. AllaJo'tan ekinenler-i i2lemek yoluyla n iyeti IUclt lctmi,, irci.duini Allah do tlanna vuerek raiberi artmt.J olan hUyUk ve: ulu. "pheli ,fcylcrdol'\ ekinen. il>l.det ehU Qlan. arak yokutu bulunan. in an tlhibi, hoyr, tnri ayud eden tcmt&, d indar, himette bu l v.1ftnlarn efondiei. emtrlerlfl hil eiblorin pJ,di~ah . d evlet tapnn yak n. memleketin, miilkUn t~n e ni ori, devletin atH ri vo ulul ~r u luau, k ad ri ycelrilmif vcx.tr S.ii.h ib Hueeyn o:h. Fahr~ddin Ali' nin n.:.dl kleti Ab4 dullAh oKlu Cemlleddin MUI:N\rC'tlc: AHal onu iki dnyAda d dileine k6,,.u,tunun ; J o n ull'lttc.alb )'eri SidreCl- Mn toh/,'da lu!tn: dileklerine kavu,mak iin bir bahl.ne, deto celorinin, yce!liltle rinit yUc:elip aimet l iin k:enditine bir vetile klmak, Bln)uin nhifelerinde tul n y sren mll anmt pe-lt

muan. adnn an1lp durmotnt,

luy&mtt aiinnde. Arat:tt'ta

pek byk bir ecre nAil olnu.tn lame.k iin. dl!malull bit rehin. del}erinde b ir karttk nlnmadtk a maha1Hnden ktt!mam'k. ttuhn d egittirmemok, btri&inc b~ fl ann-amak, orl\dtn bafka bir yere nkl olunmam :Jc, o rada okunup (Ay

VIdalll 'n l'l'k, r ed e n i n c

su:.:usrabn~tle-,

itins&.h edilmek, okunup rn~nltt nnlanmak, vnk yAt l aanmtttl dile:A:iyfe dui ed ilmek. h yln ot e bulunanna lAnet oku_n nuk Y4 ft! a ltnan dile!.ur.~k e rtlr ylc ~~lty yetmit a"ki.x y l ndtt, 11Ahi b leme m eneup i n _;\., J Jjl

beytiyle bitmt::ktr.:dir ( 1 26. b ) . Sa, nah tamnol~>::n 't~tn yazd $ahilcJcrdc 19 , 18. 20 "~tr vat. As l mcni.n :.ahi !elerinin o&unda 21, bih:larnda. 19 11.1.\Ur- var. H u * Muda~ nara'l ar kar.tl lk h b ir b:y it nlevcul. Bu nshay elde; .ed ert ve h.er h ft lde e ktik yerle-rin i tnr\.a nl l t' y m ::~t o okuna inal'. hUit gelmit ve oltrnt beyit o;e ke l i.-nele ri~ i.ia.tiindcn. y:tz , eklini bo:unan..aya all'}Uak ye ni m\ir ek! "'...... "';"'n_. J~ & ,:_t t>.,.,u ""..,1 ..AJ,v~-., .:-~1,. J ' fl l .:.:- Jsi.:C J ..-A

,.$J:.II .;;:!! o.~ ( i ) ..) l

._,il..; ~ J,_t,_;.:.< ,.;... .!l\ Jlj,t... :U:.. 1;1:'''-'!JI-1~

JJ,

.:..)~; .)lAJI;) J U.:.(;_

..;-i/ _;,.U- _;,.. 1, . ' -.>,::.s.....,.:.v J-:t..J'n11uu' , bi~e mne',

JJ ,.;Jl~;h

url~unda, Unc

ikinci

uygu n o lara k ..JJ

t"

koyd yl~

tuhih

edi lmi,t ir.

Ou

Nic.:holt.o n'de, bu nihhtnn meninoe uy-

.;gu.ndur ( a. 7, b. 80) 4 , ,.;eltil en

J. )l..J

J~ ~_,. ~1:>--urhundadka.yt1anan

ve

kaydyla

be-yil, bizim

-- r JJJJ-,..J.).....f .ul.unda ilk bcy-it,c~,D kaydyla k enaray u.lmftlt Nielclson battmnday n

ki bb;dtt de bu b eyh, au rhun yanla tn y~rlmtr; bu beyit, notta etcrilmittir (a. 86)

.. r J Jko,ydylo

J ,-J .:~)

J:,....,

eu+unda ilk bcyit,Bid:

c..sJ,

lu:nua yto.lmlJtiT.)'I'ZIIrntt r.

de

y: nlur a

Nich oto ' d ayaa

not

'{t. 91) .

Bu nU,hada

o-t.s..J,:t

kay t h

O boyit, \l.rhun o lo rak . r~ mJtr be yitler d o var.

b~

Gih!Uyor ki gerduen de. rlhha fnrkl ~u b ekmn dan p ek d egeri; oln bu ns.ha, bi:im nU,.hanuz. d" uyuyor v e ""''h"'mmn d ecrini bir ke1 dal.a rnryo r-. Bu nUat ada ay. t'e terhi "olayl&ftna: k aytlar da var. Mecl\ 1. cildin ltjnci :b.eytindcki ,j~ J 1 c .,:.._.,_J l~'t kaydyla terhcdilmi,, k~n fln

~.:4"')11 .:r' .:" -y -~q;

: . ')(..l d

J~

ya21lm .

ll. cilttc,10:\hund:.ki

,.j.:.l

J.fJ ...r-:.. ..:.~l~~:; JA ..) ~ .J .:..J>-.:.tturhunun

S.. l- tl\:....: .'

XXII

SUSil$

,s.. ..J):)' ._;.:... .: ll' .: ~ xf" ;;~f, .:.,.. a, S. : - ~\'-"'.U ~J-, kttydyla menlUt bir tcrh yaztmtltr k ir meAli tUdl.lr: "C.e!J~ rden vefa Jl'er\ At klar on l a.r. :seeden . uvdiklorindt"Jn daha da fa:d a ovn'.l:t)'c hMJI),.Jzn; nk fi.. onlar n a~bellikleriti a.rthr r ; f:.l::u vefiu. gUz~le de dutn\an ohul.u. nk vcfi-au.h.k. on larn gGulliklcrini s-lgc:lcr. V...fi. Out deQ:ildir, anlamdu. $u hilde anl&)tld ki dos-tluk ve dUJmttnhlc, streu deil, a_nlamadtr."'

13. Mevl&na K. No. 2008.Mahfr:th, mkla.pz, me,i \ bir yeni ciltle ciltle n mittir.. C ildi XVJIJ . XIX M. Y. xy l.- fiitt-lr. 20.S X 13.8 (yu;: 14.2 X 8.2) eb'~dndadr. H er dt! drt ~fJhn t-rine 21 saur 'vA:hr. B ahklor urhla, bii..t yerle rde Ilcverdie y~: lm,r. Yn netta'lykt ir. Sirinci ilttcn IWrct ohn bu n tul 5S yptaktr. 2. b - 3. a mehhe:-ptir. Bu aah.ife!erde m.i.IUM diblcc vardr. 2. e d~y..-. Me.nevl'nin 1. dldine itit. n&llm dibr.ceden botka bit clib&u Yat. Bu d ibic 17 .&:~lu olnr-6k d ew.am ~diyor ; .on kml. l llhile nin oJ tarafma. ataid an yuka rya doi(ru at,, '~ J

J,- 1 J.,c ~ ~J.i: ~,,_.;, r'-" ' f

.f'!V"...:.U "'~

.;,.,.,.J

J ,_ .,,;,_ ' _u; J,r J' ,.,. ,_

~,_

. ..,.u

.:,,,...c..l ,i _.~"'l _......,j'?.:~ ~" yb' ~i

Sol

yanC"h

lcena..rda

""'f"~:-. w >~ ..' 1~ r ~-rt .c.:bf .J ...iu; ., L .S"-\O. .s~.J ' ..... ,,.. ,;J .,..t:.( ~ j\ _)

u i,... o,::... ....J\6;~l..,i.a.\..:..

J'~--;

...,.L:. tr'

-~, ,1\-(~~ >'

V"'-1)

~.J' ""-'

Jl ..,.,.,)\

J ,.. ,-.

v~; J 1 ,,. J:t; ; l>- _,;,

.. ;.~ Lj .:. ct..:...,.,.\ i \)

;t;)l . .. :.. ...;..J:.-1.)\

SUNU

XKV.:,..t;

""'~ l'\'Y'

"'

J J ,jUal'

tJ,

~'J ~~ 1;.. ;;. ..t_~1 '"'

,p i

,JisY

.s}:l ._r.h .;,.1) jl j")l.. -~ jJ. rt-. ~~~ ~ c ..._~ ~ :.. ,..i .. ...:..--=.. J ~~-,..u )l.S,.-;)'1 "-~ ,

.Jo.;:t.s_;"~_! )

,j_ J.)l..

~11.1 ~Wl ..:J

" Bu cih . iri. vol d oMt.n n u' penerdni , gagaam, ka lat balk1 blael.rden, k.y,a n aJanlardan kor-uyup ae irrr.c:yi bildiren. onu ku rtrma y anlatan Menevi yollarnn ilk btUmd r ~ m ilnevi yollardan ilk yold.u. En fc:ne ch yiyecekter-e cni' Qgle rnn ebepler in i gidorlr. keser; T11nnlarn

ri.z l{na ka:r.ol mttya ya rayt) h..y l nra 3l drt e lme m eYl yok eder; in.an . o h~otyla._r' elde etmeo}'e dijt\it"r: yerylOne iit ataj rlk hallerdon w;.akla.rmaya aevkeder. KGNicrle c-.-do.t. olmaktan ekindirir in..am. nefret vuir imnna; byVk kitilel e h u lu~ up gr lltmeyi u vdirlr; te t'l ik eder i n sa n . o y tnnh.rn oklanna, rn t.rak l armn ku rt eah.m b ir k e.ledir. Top raktftki 7UrtJardan e.bedi vatlk k &Una yce.lntui i.in CSiUt verit inan.a . U, zii dolru gerek k lt iyo. vaad~ch!mi t ltliyyin'dir: pdt yalonc ndkay... ncvc:.Ud olan Sicin'dJr. Srp sci tlerit or h.k l a rm t doyt.n:u. h\rfa ('etin tu tu kl ardm ~l' d r.d il milere, tartemiz i; i ndir, bihilni ko makt r, t.r da.klardr. lnda, yok olu, rtlerinltna girer:

gr\inmn olur gid:r. Artk nrhkln hQkkn

d:lci "nmn nedir ki) H ~Je bunlar n arelar-mda b ir- nipet de )'oktur-. Amn en Vehmo kophyon,.,..

t.

Ni.::holton"da

da

s.

116.

1849) , Bu Judtan nc~ _ f Jl.~. ~.t.,rl c.S;b c

Jl iken

bi.iru

oihh.,mza

uyulup

diye d"Oohilmi:

bu t.)shihin altn

J .... ~

aza

yulmt.

Son,a kodnr dev!lm eden dlb~hmeler

d en ve koyttiardan :tnhtt hyor ltl A l6i'ye gre bizim nlilum :: "!'-l'U h ~,. l N.l m '' ve .. Asl" dr.

14. Aym K. N. 2026.956 C~.~ niidei U I &.:nda ( 1S49) yulmt n aha . Y~nikllp Movlev!hanei feyh i S~bU!l A h med Dedi! uunfnd an da tah .. f iye diltn bu nlliha. bilhiuu S.JJJ kaytla.-n. UJyan be-..yitlei ba1umn.da: inc.et~nme)'e

dci cr.

1 S. Bibliotheque National: Anoio f ond Pers: No. l6S.16 7S t~ { 1OS6 H.) J.unl:u,l' dsAtan

alnn'uf

n \ aha.

:XXX

SUNU$

Bu nshada, k~ruul a rdl\ urh cetvel iine ahnmt bcyitl_ r cvaT ve bu beyitluin i.hltlcrindot " Velcd" ve "Velcdi .. k aytla r

:nevc.ut.be1it

1.

,

te, .., , , kenara.

l;

rj')

JJ Jt c,.N~p.P

surhund& ,r;c

olaAk

y a.t..!m. stne do

~,))

kayd ilAve e dj)mi' : bizde d e &tm

b~yit., .surhun ktysna ya:ulru- {Nieholton, , 13, not; b. 164),

4l..r)J i,;l.:.i .:.~U.. :t

urhund~,

beyt; yazlm (14, a) . Biz ~ ,.\..:. t~ a urhunda J: e:nnrt.

ilk beyit

o l :: -:ilrj t~net\k "Bil-cmle nshai mAth'ada ebyat .. n-.u1haka pek oktur; bunlarn bey. n inde n Sultftn Veled kuddiae - lfrehu "ezretlt!rine menUb c:lan 9 bu bils;iyi n erden

Jd i{ n

XXXIIebyih

SUr:'J Jt..11 Jl .f\...Jt .-zU (uttr. 13), ayru mukaddimenin

c . ,

\:IJ

~~,...~\ "':';'~ ~ ~t JY \:~1 1 . ~L ..JJ ~-

ya l:r \'t'lr.

su sus

XXXV

i\pk grld v.ibi. M~!vlin'nn ;d "nhrken r.J. c~.l.1 _.f

....f

deniyor. H uteyn, Mcvlit.nU'nn bab: deKil, dede

aidir: ~l Vttr:ettiimirl ~nlma}'an d e dcaiyl~

.tl-

.J,

,d--. denmc.ei ger-ekirdi vecuJ(~IJ

Sodu::cMin:

h er haJd~ bunu bifjrd i.

ewolce de bir mn&tebetlei(Ud~

gibi

urdumlaYe-

bir nipetioradar adn

ediyor ~V))-.

szijyo Mevli.n~'nn, o~l ul)un ,

bir szdUr

ok !>ilc

toru n larnun zamonJnrndJt kul u)du rulmuttur. Sedenden

MESN" EVI

E. lll

1

7

nda girilmesi buyurul maktadr. Araplarda Clhiliyye devrinde Hacc iin ihrama brnenlerin, evlerine kaptlarndao girmeyip arkn d var aarak girmeleri gelenei bu 5yctle kaldrl mtr. Ancak yette, her ii ellinden arayn manas da vardr. Ayrca mam Muhammed'iBakr {114 li./733 M.), "Muhamncd'in soyu, Allah kaplardr; Allah yoUandr; onlar cennet davetilcridir ; halk ~raya ekenlerdir; halka klavuluk edenlerdir, buyur mutur ( Kur'an- Kerim ve MeSii, aklama, c. II, s. XLVIII.). Bu soo anlau, "Ben bitginin ehriyim, Ali kapsdr; bilgiyi dileyen kapya gelsin, rneftlindcki hadis-i erifi hatrlatr (Cami', I, s. 90). u halde iyi kiiler, inananlar, Allah'a ve RasOloc uyanlar, ferdiyerinden geenler, halka mal olanlardr. II. Srenin 92. 5yetindeysc, Mutlak olarak hayr ve ilsan mertebesine eriemezsiniz sevdi~iniz eylerden barcama-dka, onlardan infakta bulunmadka, bu)'lll"Ulmaka dr. lnsamo en ok se,di~i ey, phesiz ki varldr, candr. yleyse ''Ebrilr'', vnrl~ndan geenler, kendilerini ferdiyenen kurtaranlardr. Bu mertebeye varanlar, d nyada da gnl huzuruna ererler, man evi gdalarla

~vgisiyle yaknlara,

ME.s.K rv

s::rn

1

gdalanrlar,

manevi cvlderle zevklenirler; "hr kiiler,.

, onlardr. Sufllerde h rlk, balardan kurtulmak, ctiJeklerden. gemektir. Hakykar yoluna ginncll olanlarn hil,boyundurtigundan kurtulmakur ki bu da; kendi dileini, Allah dileinde yok etinekle elde edilebilir. Geree ulaanlarn hrlys~ hereydengenck tir (Seyyid erif- Crcanl : 'fa'rlfat; s. Tabas. Mat. Amire- 1269, s. 34- 35). Mevlina'ya gre lrlkehvetlerin

mertebesi, gerekyolunun ilk

admdr.

O, "M.esncvt, .bitmer.~

nin

SunuBa

blm olan onsekiz beyit biter

z; hiir ol ey oul, Niceye bir giimiie, altna balanacakwJ,tclkyn

diye gerek yolcusuna hrriycti yolunu da,Hrsta, aypran amamiyle

eder; bunun.

"lnsekiz beyine, bitinci planda "ney, vardr. i kayet etmektedir; ayrlklar anlitraktadr. Kamlktan kesildim kesileti feryM emedeyitn; erkek kadn, herkes feryadma uymada, alayp inlemededir. Asldan uzak den, elbette buluma an arar, her toplumda a tadn, inleditn; herkesle e dost oldum; hcrkes kendince bana dost oldu ama iimdeki srlarm kimse aratmacil demektedir. Mev.u'a ney'e ak ateirn dtn, baluykat arabn akn coturduunu syler. Ney gibi hem zehir, bem panchir olan, onun gibi solukda kesilen yoktur; o, kanlarla dolu bir ye>lu bildir-

MES..,~Il V I

S&RH1 l

33

mede, Meaun'un hikayelerini anlamadadJr der. Sonunda da ham kiinin pikin, olgun kiinin b!lii anlayamyacan, sllzn Ksa kesilmesi gerektiini syleyip bu onsekiz beyti bitirir.Esk ii.rihlcre gre buradaki ney, "nsan- Kamil,

dir. O, birlik kaml~ndan kesilnitir. Kendi varl ndan' geni, gerek varlkJn varolmutur. Ondan kan her ses, Tanr iradesini bildirir; onun ihtiyan, Tanr ihtiyandr. Fakat grnte sfatlarla, fllerle kaytldr; bu bakmdan Itlaak A lemini zler. Daha do rusu da onun bu zleyii bir cilvcdir, kendi kendisine bir nadr. Nitekim

Mtn Men

::

eir k:n grm\iti.ir lle 11 yiW:Ien binlerce namesi vardr; binlerce feryad vardr.

>USNEVI $!1lHI

11

Bir reedinde

u

beyitler var:

Men dem nezenem liyk dem-i Nahnu afahn4 Der men bidemed nd/e rud a bt sreyydyani "Ben soluk bile atmyorum, fa.kat

Biz

firdk

soluu bana ilOyor da feryadm tl lker yldza dek uJayor. Osrn olduka olsun, yccldike ycelsin;

benim ney bedenimi yokluk kan~bndan kesti, yondu. Gnl o neyin bir bayd; az br ba. O ba, ak dudaklarndan ekerler i:eyp durmadayd. Onun soluuyla doldu ; onun il: dudandan sarbo oldu da darald; sarhoasna naralar atmaya koyuldu. Da bile o iki dudan arabUII i~"Seydi vall~i o grnn vuruuyla erirdi, kuma dnerdi. Dudaklarn yunmuru; fakat bir asa ne gkkubbe kalr, ie yukars, ne aas. A ney, sesten yoklua da yzlerce Leyl~, Mecnun gr; yzlerce Vank'la AzrA seyre., (VII. c. Tehran- 134S . H . s. 1J3, beyit. 35127 - 35133) Bizim anettiimiz bu misallerden baka Ostd Bedi'uz-7-aman FurCzan-fer, yrmidrt misal daha vermektedir (erh-i Mesnevi-i erif, 1. cUz'; beyit. J-898; Tebran Univ. Yayn. 1346 . H. Mukaddirne, s. 1-6). Bunlardan baka Mevl!nA'nn gerek "Divan, nda, gerek " Mesnevt, sinde, daha bir ok rnekler vardr; u halde eski drihler maksad pek gzel anlamlardr. VII. yzylda, nibaye vur. yzyln balarnda (Xlll-XIV) yazlu ve 1057 Zilk.Adesi ortalarnda (1647), Karaman'da Madcr"i Sultilll dergahna vakfedi1mi olan Mesnevl'de de, henz Mesnevi tam olarak erhedilmeden, ikinci beyitteki "Kez neyistan, sznn

Tanr

31

altna Alem-i l tihisr, yazlmtr; Kenara da "Selim ona, Peygamber, Vatan sevgisi imandaodr, mealindel:i u cmle kaydedilmitir:

"Kaale aleyhisseUlm H ubb'ill- vatani min'el

man.''Mevlana, "Dinle, bu ney nasl ikiiye ediyor; ayr anlauyor, derken hem kamlktan kesilen neyi. hem de Mutlak Varlk'tan mukayYCt \iilil yaym ekerek, gerecek bir kiri bile yok, buyurur.Rindrin- habtft belrordtnd"{) berefrend M aytm lU dlvid behordint"{) bema11dim

ylni "Meybane rintleri itiler, szp gittiler; bizlcnc o erleriz ki cbedi olarak itik, fakat oturduk kaldk,. meAiiodeki beyit de ayn ruh! baleti bildirir. Mevlana, "Mesnevt, nin balangc olan, baka bir

deyimle manzum dibftcesioi meydana getiren bu onsekizbeyi, her devirde, her olgunw, ham kiilere syliyc-

#1

u

szlerle bitiriyor:

sil ksa

"Ham bibir vakit pikin.in balini anlayamaz; yleyse kesmek gerek vcsselAn. ,.

(METiN)Ba altna

z, hr ol ey oul, niceyebir gme.

balanacaksm?

20.

Deniz bir estye dk;en ne kadar alr> Bir gnlk su. ancak. Haris ierin gz tl'!ltileri dolmad gtt; sedef, elde ettiitt yeter bulnadka nciyle dolmad. Kimin elbses bir ak yznden yutldysa, hrstan, ayptan tamaniyle arnd o.

Sevin a

sevdas

gzel

akunz bizim;

a btn

illelerimizin hektni illc.

bizim.

A bzim ululanmamzn, bbrlenmemizn a Eflatun'umuz, Ciili.oos'umuz bizim.

Toprak beden ak yznden gklerin y{icesne bile oynamaya koyuldu, evikleti. Ey .!Ik, ak, Tur dann can oldu; Tur sar ho oldu, Musa ykld gitti.ad; da

Solukdamn dudaklarna ; olsaydm, ney gibi ben de sylenesi szleri sylerdip. Bir dildeten ayntan kii, yzlerce na:nesi b ile olsa dilsiz olur gider.

Gl solp gl bahesi sarard m, bundan byle billbillden bandan geenleri duyanazsnartk.

)IESNIM

l!ltlll

1

30.

Herey sevgilidir, i.ksa bir perde; diri olan sevgilidir, k$a bir l. Kimin aka meyU yoksa k.anatsz bir kua dner; eyvahlar olsuo ona. Sevgillnin ~ nde, artta olmadka nasl n, ard akl edeyim ben? Ak bu szn sylenmesin] ister; ayna gammaz olmaz da ne olur? Aynan, biliyor muun, neden ganmaz deil? Yznden toz, pas silinmeni, anomam~ da ondan.

...

(ERH)

Bu beyiler, ilk ve nanzum dibcc olan onsekiz beyitten sonra asl roetne giri beyitleridir.

19 - 2$. Hniyet, 4nya v aJirt, mld ve m~~.bentik ve bencillikten hali\s. dnya kaytlarndan ku.rtulmay, iten gten, almakan . kazanmaktan vazgemek. hir.er kaytlarndau kuni)rnay da .ibadetden, se\ ap ro dinden gemek gili ters bir anlayla anlamamak gerektir. Dnyadan kurtulmak, hrstan, nefsln dileklerinden balas olmak, ahret kaytlarndan kurtulma.!< da kulluu Allah rzas iii: yapmak, emre, emir olduu iin uymak, ncbiyden, nehycdil ligi iin ekinmek, dnya dolusu mala nlke salib olsa bile mal miilk kendine kul etmek, onlara kul olmamaktr. Kur'an- Mecid'de, Ansar hakknda "Ve onlarn gnesinden nce yurtlarn hazrlayp orasn bir imanoltnakr. Yalnz

kaytlarndan kurmlnak,

kona

haline getirenlere ve yurtlarna gi:ienleri seven-

lete, onlara verilen eylere kar gnllerinde bir ihtiya bir istek duymayanlara, ihtiyalar olsa bile onlar kendilerinden stn rutanlara gelince: Kim nefsinin hr sndan, kskanlk ve nekesliinden geerse gerekten de o eit kimselerdir kurrulanlarn, muratlanna erenlerin ta kendileri, huyurulmaktadr (LIX, Har, 9). Hz. Ras\11-i Ekrem (S. M.), insandaki hrs anlatrlarken

MESXEVI Sllftf-{J (

47'

buyururlar ki : "\deroolu, mal dolu bir vadiye sahib ols, ikinci bir vdi ister ; iki vadlye sahib olsa ncsn elde etmek dileille der; Ademolunun gzn toprak doyurur ancak. , (Cani'us-Sagyr; Msr, Hayriyye Ma. 132!, II, s. 109) Erolr'i-M'roinin Aliyy b. Ebi-T:ilib, "Bir roplurn vardr, sevab elde etmek iin Allah'a ku.Jiuk eder; bu taeirierin ibiideridir; bir toplum da korkudan Allah'a kulluk eder, bu da klelerin ibiideLidir; bir blk de vardr ki Allah'a krctmek iin kullukt a bulunur, ite hrlerin ibMeti budur, buyurmu lardr (Nehc' i.ii-Belaga; Muhammed Abduh erhi; Msr- 1 321 , 3. basni; lll. s. 198). Bu izahtan da anlalyor ki gerel; hrriyet kullukadr ; ama gerek kulluk ta (Kuayri Rislesi'ne de b. Bulak-1284:, s . 130 - 131).Hrstan. benlikten, bencillikten kurtulmak, MevHia'ya gre gerek akla mmkndr. III. Si\re~io (Ali lmrti) 31. ftye- kerimesinde, Allab' sevenin, Peygambere uymas ile Allah sevgisine mazhar olabilecei bildirilmektedir-.

24. EfUtun Yunan filozoflarndandr. Mehur Sakrat'n talebesindendir, Aristo'nun da hocasdr. M i ittan 430 sene nce domu, 34i, yahut 348 ylnda Atina'da lmtr. Bu filozofa Efltun- liihl deyenler de olmutur. Dou klasik edebiyatnda akl ve zeU semboldr. Calinus Yunanl bir bekimdir. Milad'n 131. ylnda Bergama'da domu,. 220. ylnda lmtr. Edebiyana Tp semooldiit:

25 26.

Kur':l-

Kerim'in VII. siiresi olan A'rafettiimiz

suresinin 143. iiyetiode, "MUsa, tayin

vakitte

MESN.EVI Sf.l\HI

gelib onunla konuunca rabbim demiti, bana gil de bakaym sana. Rabbi, beni kariyen gremezsin sen demiti~ fakat u daa bak, e~ yerinde durabiline grebilirsin beni. Derken rabbi, daa tecelli edince da yerle bir oldu ve MOsa baylp yere yld. Kendi sine gelince de. seni noksan sfatiardan tenzil ederim dedi, tvbe ertim sana, ben inananlarn ill:iyim, buyurulmaktadr. Ayetre geen tecellinin, Allah'n valyinin tecelllsi olduunu syleyenler vardr (Kur'An- Kerim ve meali, aklama s. LXV). Beytin ikinci rrus randa geen "Harre Musa saika, sz. bu Ayetten lafzao ktibastr.30 - 35. Ak, sevgilide fllnl olmadka gerek vuslat mmkn olamaz. Encs b. Mililc'ten rivayet edilen bir Hadis-i Kudsinin meali udur:

"Noksan sfatiardan mnezzeh ve yce Allah, benimiin bir dostu aa~yan kii, Meta benimle savaa girimi demektir ; lm istemeyen, fakat lmesini takdir ettiim m'rnin kulumun caruru almay ben de istemem; kulum, ona farzettiim eyleri eda ettike manen bana yaklar da sonunda onu severim; nafilelere devam ertike de kulum bana mlnen yaknlar, nihayet onu sevince kula, gz, eli, g ve kuvveti kesitirim buyurmutur. ,(Kuayri; s. 1B7; Mahabbe bab.) Aym mealde baka Salabilerden de rhayetler vardr {cami', l , s. 59; lh5fllt s. 21, B2, 91).

Bu Hadls-i Kudsi. kulun, radesini, Tann iradesine vermesi, iradesini Tann iradesinde yok etmesi aniamru ifade eer; yoksa gerekten Tanr'run. o k-ulun sz, klat, eli olmasru bildirmcz. Bu da ane:k Tanr sev-

Mf.SNEVI

t::RUl

1

olur. V. sure'nin 54. ayetinde buyurolduu gib Allah'n nahabbe:ne mazhar olanlar. Allah' severler, m'mlere ka- alalrlar. kiifirlere kar etn olurlar, birbirlerne merhamc ederler. wrhklanw Allah yolunda 1>...-zledcrler. Cezbenn gerek anlam da budur. Bu sevgiye mazhar olan kinn leri, sfatlar, zat, Allah'n lenn de, sialarnda, zdtncla yok o lur; buna "r4d lm,, yani dUcyere~ varltndan lmek denr. Bu makama ulaan ltiinin gnl, ci!Aianm, ozdan, pasran arnm bir ayna kesilir ve gerekler o aynada grlr.

gsiyle

f' . ...

(METIN )Padiahn, olmas,

hast a

balaya 5.k

onu

iyllelrmeye savamas

* A dostlar, bu biklycy dinleyin; gcreltte bizim biitimizi anlanr bu. Bundan neek amanda bir padia var d ; hem dnya padiabln elde etmiti . hem dinpadiahln.

lan

Tesadf bu ya, padiah gnun birinde yakn ile, avianmak in atna bindi. Ana caddede bir halaylutulmu,

kenan

yazlautr.

Ml.SNhVI SUlH l

Edepsiz.

yalnz

evreyeSO.

at~

kendine killk ermez; btn ..

220.

lilmsilz dirinin akru se; nk cana can-

lAr karan

arab

odur sana sunan.p

6

Onun a,kn se ki btn peygamberler, onun a,kyle g kuvvet buldular, ie gce koyuldular. Sen bize, o padiaha varmaya izin yok deme; kerem sahibi olanlara iler g deildir. Xuyu.mcuyu ldrmenin, ona -ehir vermenin, Tanr buyrutuyla oldugu, padialwisteiyle olmad~

( ")

* O adamn, hekimin eliyle ldrlmesi, ne mit yil:lndcndi. ne korku yznden."Tanr lnadan, pa m'mindi. Onu ldrdm, sutan kurtardm; Allah o anaya, babaya hayrl bir evJ verecek. Dvar yerim iki olann bahe dvaryd; babalar temiz bir kiiydi. Dvarn dibine, onlar iin para gruni. Dvar ykl sayd paralar meydana kacaltt , ocuklarn hakiat e.Ucr eline g~ee)i; dv;u' da bunun iin dzelrtim (ayet. 60 - 82). . Hzr, BuU.ri'ye, gre otlarm stne oturduu zaman otlar yccrdigi iin bu adla anlnur (Huseyn b.Mbarek'il-Zebidi: E't-Tccrld!s-Sarlh . li AbMisi Cami' is-Salil; Msr-Meymeniyye Mar. 1323 H. Kiftbu bed'il-Halk, II, s. 4-1 ). Hznn kyamete . ek raayaca hakkn'l:. boslnut. r .

MESNivt

s:uu

Salam gemileri zapeden padiah, " Nefs-i Emmare, dir. ldrlen ocuun temiz ve m mm anas, babas

ca ve bedenin tabiatidir. Dvarn altndaki define,

definesidir; dvar bedendir. Dcfine sahibi ik yctim, kutsi candao aynlm nazari ve arneli alol ve anlay kabiliyeridir (Msr, MaL Ami.re-1283; C.!, s. s. 404 - 409).

marife

Mevlftna, bir erciinde, ''Sen batan baa casn, yahu ~amano Hz.r', yahut da Ab- haih. Onun iin de halkmn gizlenmedesin der, (Divan- Kebir terc. I . s. 51 ). Buradaki hitap, hi pte yok ki hallfcsi . a-b; Veled-Namc, Celaleddin Hmayi basm; Hicri' s. 41-42 1

Sult..n Veled, gene ayn kitapta cms'in. Mevlana'y aklk mertchesinden mauklul< mertebesine ula rdn anlatr (ayn 122 a- 123 a; s. 19i-1 9~).

100

da sylememiz gerele Btn bu yorumlar, birer mecazdan baka bir ey deildir; .Kur'an'da geen olaya inandktan sonra be:: ti yollu mecazlar olabilir. Do~rudan doruya o ay, esas &udur; Kur'an;dak olay da mecazdr demek, Batnilii kabul e-mcl de. Herkes onun buyrgguyla lme a.nlyordu.Padiahn

gizlice vezlre haber gnderme siarasnda

Padiahla

vezirin

gelip

~tmede, padiah iste~inin

gizlice haberler ona vaatlerde bulun-

madayd.

Sonunda, rm(f )7ulntlf ,

topraru

ele gemesi, H-istiyala yel c vermesi iin ( )

Bu he.Yit metinde un.utu1mut. ka,..,l tnmada lcc=nn.t

141

460.

att ;

Ona, a benim devletli vezirim, vaki geldi gnlmden b dcr ksn gitsin artk diye mektup yazd, gnderdi. O da, padiahm, o i. stndeyim; lsa dinn e

fitncler

salaca~m

diye cevapbli!~

yazd.

HristlyanlJ!o

nnild

O hkm, o hkiim.e devrode lsa'ya uyanlan buyruk yrten onk bev vard. Her blk. br beyin buyruguna uymt~, ondan mlert dsere~ " beye ku olmusu. o onik beylc onlara uyanlar, o ~t vezrebalanmard.

Heps de onun szne inanmadayd; hepsi de

onun

gidiine

uymadayd.

O, l dese hang soukp, bang:l saate det$e her bey, hemen k&rfsoda ca.o verirdi.

Vezirin nci) buyruklarn kartrmasVezir, herbeyn adna br

tomar

hazrlad ;

her comarda yazlan yazlar bir baka voldayd. Her birindek buyruklar br baika eiti ; bu. sonundan tA bana dek ona ayknyd. Binnde riyaza yolunu, ac;l~ tvbenin, Tanr ya dnmenin dir$ saymadayd. 4 70. Birinde riyaatun taydan vok : bu yolda insan cmertlikten bafka bir ey kurtaramazdemiti.

uBirinde deruti ki : Senin atn, sei. cmertliin mabuduna irk komandr. Hem gam anda, hem esenlik anda Tanr'ya dayanmandan , ilmdcn ona restim ol:nandan baka her ey dzendir. tuzaktr. Birinde dem u k : Gereken ey hizmett. r; i yoksa Tanr'ya dayanma dnIESN.EVI

ERlll

1

145

rnek olarak sylediimiz balk da kimdir, deniz de ne ki bu stnler stn, bu ulular ulusu padiaha ienzesin? Var!~ 11emindeki yzbinlerce deniz, yzbin lercc balk, o balrn, o cmertliin tapsnda secde eder. 510. Nice bag y~~mu:u yad da, bu yzden deniz inciler saan bir hale 'geldi. Nice kerem gne parlad da bylece buiut da c:ertlii rendi. denz de. Topraa, .suya bilg vurdu da yery;; tohumu kabul eder bir bal ald. Toprak emnilir; ona ie ekersen hainlik etmez, onu biersin. Bu cmnlii, o emanet y'znden bulmutur toprak; nk ona adaler gnei \>'rmutur, o gi~ tmur ropra. lkbahar, Tann fennann getirmedike toprak gizli eyler meydana ~arrnaz. Bir cmertur, bir vercicr ki bu haberleri, bu eminlii, bu doruluu, cansz bir varlk olan yeryzne vermitir; Cansz br varlg Hltfu, hereyden haberdar etmitir de kahr aklllan kr etmi gitmitir. Can da bu cokuruua dayanamaz, gnl de. Kime ne syllyeyim? Dnyada bir ek kUlak bile yok. * Nerd~ bir kulak varsa onun yznden gzkesilmitir; ierde

bir

ta

varsa onun yzlinden1'.1()

yeimtana dnmtr ..

14G

MESNEVI SERHI

520

* Kimyay meydana getiren odur, kimya da ne oluyor? Mucizeler balayandr o, siroya da denir? u benim vn, v t>rakmak saylr; nk. bu da varlk delilidir; varlksa yanl bireydir.

yok ol mak ge~ek; ona nedir? Kr, yasiara batm bir hi . .Kr olmasayd onun yznden erir giderdi; gnein hararetim tanr da yok olurdu. Onunkar varlk

varlna kar

* Yasara batp mor clbiselcre' brnmeseydi u alem, buz gibi donarmyd hi?Veziria bu dzen yznden ziyanauramas

Vezir de padial gibi bir eycik bilmiyordu; hibir eyden haber yoktu; nUne n olmayan, kendisinden eknneye imkln bulunmayan Tanryla penelcmey.e girint.

yle hereye gc yeten Tanr'yla penele meyc girimiti ki .alem gibi yzlercesini bir solukta .yokdan var edebilir. Gzne gr gc verdi mi, gznde bu 5lem gibi yzlerce alem peydablawr. Sana gre bu dnya pek byktr, sonsuzdur ama bil ki Tanr gcne .kar bir zerre biledeildir.Aslnda

lanedir.; sin.

bu dnya, siz.i n canlarruza bir hapisbaydin o yana gidin; orasdr ovatz

MISNEVI Sf.RHI

-.

147.

530.

szdr; ek.il, kJk. o anlama engeldir.bir

Bu dnyann snr vardr; o dnya ise su.r-

Firavun'un yzbinlerce mzram, MQsa'nr sopasyla krd geirdi. Yzbinlerce Calinus'un hekimlii, sa'ya, onun soluuna kar yok oldu gitti. Yzbinlerce iir defteri vard; onun mmt'sinin bir harfi karsnda ayp oldu. ar kesildi. Byle stn Tanr'ya kar, aalk deilse, ne diye lmesin insan? Nice da g1bi gnlleri koparmtr; kurnaz kuu iki ayandan bas aa asakomuw o.

*

Anlay,

hatn keskinetirmekle

Tanr'ya

ol bulunmaz; padialn ltfidklm

anca. k

krlmi,

gnlleri alr kauna. Nice definegmenler, nce ky buca.k kazanlar, o. hayaller kuran vezire maskara oldu gitti.

k'z km oluyor k sen ona maskara olasn? Toptak da nedir ki onun otu olacakmsn?d m. Tanr

Bir kadnn. kt bir i yznden yz sararonu arpu da Zilhre yldz yapt.

540.

Bir kadn Zhre yapmak arpmakur da toprak olmak. balk kesilrnek arptmak deil midir

a

nat?

'Can, seni gii2eliin gkyzne gtrrkensenrutmusun.Akllarn

aalarda

balk

kesilmisin.varll, u

~laklk

bile kskand yle bir yznden arpun gitti.

lt8 bir dikkat Ct de 1\ U kendini arp~n r; Bu, br arplnaya kar pek. hem de pek aalk bir aph.nasl ey? ?imdi

* Himmet abn yldz bilgisine srd.n de melcklein secde ettikleri Adem'i tanmadn.

A hayrsz evlat, soonda Ademolusun sen; alakh niceyebir yucelik saoacaksn? Ne vakte dek diioyay zaptedeceim, varl mla u dnyay do! duracam diyeceksin? Dunya, batanbaa Ilala dolsa giine bir bakt m, harn. etle hepsini eritir gider. r Tanr o v.eziro yapt ktl de, ()nun gibi yzlercesinin ktln de bir kvlcmla yok

.ediveri i.O hayalkurular

o zehirli suyu550.

erbee

tutar, hikmet haline getirr; dndrr.

O ikiller koparnn . .zaoar rreten eyen .ram inanc eder; kin sebeplerinden sevgiler bitirir.

* brah.m'i ate inde besler, yeitirr; korkoyu. can eminlii yapar... Onun sebep1\CSilmi:n.yakcilgndan

sevdalara

d

mro; onun hayallerne datm:n da Sofestai

Vezirio toplumu saptmak iin bir baka dzen kurmas Vezir,kendiliinden

d brakt, halvce

bir baka dzen kurdu; girdi.

M ~S~ EVI $~RUI . 1

Ona balananlar, lem areine att; h~lqe ram krk gn, elli gn srd. flalk, ona zlem besteyerek deli cl.ivane oldu; onun halinden, onun szlernden ayrldilar, onun radndan m :u :r kaldlar da ldrdlar. Yalvaryortar. yakaryorlar, alyorlard. . oysa hatvette. riyazatt> iki bklm olmutu. H~ tk, scnsz m z vok; sopasru rutup yeden bir olmaynca krn hali nic'olur? LOtter de Tanr in olsun bundan fazla senden ayr brakma 'bizi. Bii ocuklara bem:eriz; dad sensin bize; glgeli sal bamza, dedi. 560. Oysa, canm dedi, dosdardan uzak deil; fakat halvetten kmama izin yok. O beyler, efaaa kalkular; . una uyanlar da kendilerini yerniye giritiler. Dediler ki : Ne kt bahrnz varm a kerem sahibi; gnlden de olduk, dinden de; sensiz yetim kaldk. Sen bahaneler bulmadasn; bizimse dertli da souk souk ah edip dun yoruz. Senin gzelim szlerine almz ; seni.D hikmet sti emmi~iz. Allal iin olsun, Allah iin, bize u cefada bulunma; hayrda bulun, bugn yarna atma.yreimiz yany.or

Gnln raz olur mu ki bu aklar sensiz kalsnlar

da ellerine'

bireycikler

girmesin;

MJ!SNIVJ

~ER J.U

1

Hepsi de balk gibi karada rpnsn? Suyu a,rma~o bendin yk. ei

Ey zemanede

benzeri bulunmayan. Allah

akna halkn feryadna eri.

Allah

~looa.

Ve::irin

mrideri

huzurunda>

srmesi

Vezir dedi k : Aklnz banza devirin a dedikodoya dalanlar ; s agdan kan . kulakla duyuan gd arav~nlar. 570.Aalk duygunun Iridir; ka" firler ahiret ilerinde cebri. Peygamberlerin, aliiret ilerinde htiyarlan vardr; biigisizlerin dnya ilerinde ibtiyarlan. nk her ku, kendi cinsine doru uar durur; kendisi geridedir, canysa ilerde ml, ilerde.

* Kafirlcr. Siccin cin$indendir de o yzden dnya zindaona holanarak, 'leVinerek gelmi lerdir.* Peygamberler, lliyyin cinsindendir de o yzden ran, gnl flliyyin'ine varmlardr. Szn sonu yoktur ama biz, gene o bikilyeyitaxiamlayahm.

Vezirin, halveti brakmakta mritlerin mitlerini krmasV~zir halv~uen sel~mlibenJ~n unu anlayn:

:

Ey

miiritl~r

dedi,

MESN~VI

ERlll

1

1$7

s bana byle haber verdi: Btn dosdardan,~tn

yakinlardan ayrl, tek ol; Yzn duvara rut, yapayalnz otur; kendi varlndan da halvet ol, dedi.650.

Bundan byle sze de izin yok; dcdikoduyla da yok benim. El~eda a dostlar, lmm ben; .varm you mu drdnc kar ge gtrmm ben.iim altnda,

Bylece de ateten yaratlm gkyznn zahmetler, nihnetler iinde odun gibj

yanmayacam.

ha'nn yannda oturacam ben.Veziri,

Bundan byle drdnc kat gn ycesinde,

k~ndi

her beyi ayr ayr yerine dlkmesi

Derken o beyleri teker teker, yalnz olarak huzuruna ard, her birine bir sz syledi. Her birine, lsa dininde Tanr naibi, benim halifem sensin; br beyler sana uyacaklar; lsa hepsini de san~ taraftar etti. Hangi bey baekerse yakala onu, ya ldr, yahut da tursak e, brakma. Ancak ben yaadka bunu ama; ben lmeyio ce bu babulua kalkoma. Beodava~na,lmedil:e

syleme bunu; pa diallk her yan elde etmek sevdasna girime.

lg

MES!'I!V JiRHl

660. te u tomar; bunda Mesih'in hkmleri yazl; mmere ak bir dille bir bir oku dedi. Her beye ayrca bu szleri syledi; Tanr dininde d. di, senden baka nip yok. c Her biriii ayr ayri .Yceltti, arlad; ona ne dediyse buna da onu dedi. Her birine bir tomar verdi; her tomarda yazl olanlar, brne aykryd. Elif'ten ye'c kadar harflerin ekllleri nasl birbirine aykrysa o tomarlardaki yazlan buyruklar da birbirine aykryd. Bu tomardaki buyruk,. brndekinin zddyd ki bu zddoluu bundan nce anlatk.

Vezirln hatvette kendini ldrmesiOndan soora daha krk gn kapsn kapatt; sonra da kendisini ldrd, Varlndan kurtulup gitti. bir Halk, onun lmn duyunca kyamet yed oldu.mezarnn ba

Halk. onun yasyla san ban yolarak, elbisesini yrtarak mezarnn bana yle bir yld ki. Arap'tan, Trk'ten, Rum lkesiTanr halkndan,

mezarnin bana toplananlarn saysn ancak

bilir.dermar

670:

Mezarnn .topran balarna sa;-tlar; derdini

tam yerinde bir

grdiller.

)- f->"-'jMESNEVI SERlll

159

H alk, mezarnn banda tan bir ay, gzlerinden. ka'ol g,zyalar aktt.Ayrlyle padiahlar da, bykler-de, kkler de al ediyorlard, . feryal ediyorlard. (*} Tanr

esenlik versin,

sli

.ay sonra halk, a ulular, beylerden onun geen Idrndir ? Bilelill) de onun yerine, ona uyalun; elinizi de, ete:imi:i de onun eline verelim. Madem ki gne doluorlu; bi:i daiayp batu; onun yerine bir mum yakinaktan baka are yok. Sevgiliyle buluma ~a geti; dost gitti. Artk i>idan armaan olarak bir nip gerek. Gl solup .glbales harab olduktan sonra gln kokusunu neden duyabiliriz? Gtsuyundan dediler. Tanr apa.k grrunediidendir 1ti bu pcygan~crlcr, Tanr nipleri olarak gel{iler. Hayr, yaln syledim; nftiple n~p edeni' i1ti sanrsan irkin bir 7.andr bu, gzel deil. 680. Sen ekle raptk iki grnili sana; fakat ekilden kurutana gre birdir o. Grne bakarsan senin . 7-n de ikiru.; g faltat sen, gzden beliren gz na bak.yerne

Bir

mmetinio, beylerdeo, "inizden on,n yerine geen hanginiz,. diye sormas, :yerine gee-ol dilemesl '

(~)yulm.

Bu be}'it metinde unutul mu. karlatlrmada kenara

1110 lnsan gzn na bakt n iki gzn nayrdeunenin imkin yolmr.

Bir yere on tane mum getirseler, grnte her biri brnden ayrdr. Fakat klanoa y s;evirdin mi, hi phe yok ki birinin , brnden ayrd edilemez. Sen, istersen yz tane elma, yz tane atmut say; sktn m, yz kalmaz, bir olur gider. MAoilarda blm, say yoktur; manalarda ayrd e&, rek tck say olamaz. Dosrun dostlira birlemesi horur; sen manl eteini rut; grn inatdr. backer.oat grnii e?.iyerlerle erit gitsin de onun altnda defineye benzeyen birlii!i seyret.

Sen690.

eritmrsen

onun

yardmlar z:ti

eritir

onu; hay gnlm kulu klesi olsun onun. bem gnllere gsterir kendini; derviin brkasn diker. Yaylnuk, hepimiz de bir cevherdik; o yanda hepimiz de bas?.dk, ayakszdk.Gne gibi bir cevherdik; su gibi dmsilduk, berraktk. . O gelim k, e-kle brnnce kale burlar gibi saylar belirdi.Burlar mancnkla ykn

o,

nem

da

u bln

ara

smdaki fark

kalksn.

Bunu iyice a;ar, anlaurdm, ama birinin fikri srmesin diyorum; bundan korkuyorum hani.

ME'SN~\'J SERHl 1

161

nce .szler, keskin bir elik klca benzer;kalkii

yoksa

ger

dur.

Bu ~lm.as klicn nne kalkansz gelme; nk klca, kcsmeken utan gelmez. Bu yzden klc kna koydun ben; eri okuyan biri, aykr okimasn, ters iulamasn dedim. Biz gene hikliyeyi tamamlamaya, gerekler topluluunun vefasn alaimaya geldik.

700.

O uyduklan adamdan sonra kalktlar, onnn yerine bir ndip iStemeye giritiler.

Onun yerjoe gemek iin beylcrinkavsaar

O beylerden biri ileriye atld.; o vefa dnce sine dalan toplumun nne vard.re dcdi, o erin naibi benim; zem. nede sli' a mn naibiyim ben. lte u tomar da tanm benim; bu naiplik . ondan sonra benimdir.

Derken , biir .bey- pusudan kti; onun davas, bunun davasna aykrya. Koltuundan o da bir tomar karp gsterdi; derken ikisini de bir f fkesidir sard. br beyler de bir bir ortaya ktlar; su verilmi' keskin kliarn ektiler. F.

16%

Ml$-N.EVI $tAtli 1

Her biri, elinde bir kl, bir tomar; sarho filler gibi birbirlerin~ dtler. Yzbinlerce Hristiyan ldrld; kesik ba lardan cepeler meydann geldi. Soldan, sadan sel gibi kanlar akt; bu sava yznden havaya da daj! tozlar kalkt. 710. Onun ektii finc tohumlar. balarna afc kesildi. Cevizler krld, i olan knldktan sonratertemzJ

gzelim bir can kesildi.

Bedene ullAnan kltirUlmck, lmek ,ar ya; nan yarmak gibidir. cimay soym~k gibidjr.Tatl olan nar erberi olur; rm olannsa bir ses kalr ancak.Manas

kar; rUyense re-lil olur gider.

olan,

aeo kendiliinden

meydana

Ey ekle, kla tapan. yr, manay bulma> abala; nk m!n, ekle kanattr.M~n1 ehliyle d, kalk da hem balar elde

ec,sz

hcn yiit

ol. dec~ri

Szm

h

det il;

bedendek nn~

can,

kdf iidek. chta klca

l)enzer.

Klf,a m

yaklmaya

durduka deerlidir; yarar ancak.

klftan karld

Tahta klla sava~a gitme; nce bir gr, aola onu.

i ba~a d~medeo

163720. Tahtaysa yr , bir baka mayssa ne'eylc g~ ~ri.kimyadr

kl

ara; ama el

Kl, erierin silllhlndadr; onlar grmek.

sana.

Btn bilenler. bunu byle dcmilerdir, byle: Bilen 5lemlerc rahmettir.

Nar alacaksan glen nar al; o ranesinden ha~r versin.

gl,

sana

Ne l;utlu gltr o gl lti can kurusuodak inci gibi agzdan gnl gsterir.Kusuz azndan, gl ldlein gldr;

nk

gnl!inn

karaln

gsterir.

Glen nar , ba, babcvi de gldrr; erieric

sohoet, seni de eriere katar.Kao ta o Isan. mermer kesitsen bile bir gnl sahibine ula$UD m. inci olursun. Temiz erern sevgiini ~ camnn iine dil bile gelmesin .

Aolayacan bir nckanszlk ili deil; her solulrES.'nSSEVI EtHI 1

gne

Derken Sddyk de Ahmed'i grd; a dedi; ne doudansn sen, ne baudao; bir hoa par la; dnyay . Ahmed, doru syledin a yce er, a hi bir olmayan dnyadan kurtulmu er dedi.bulkn ik kiiye

*

ey

Orada bulununlar, ey diler ; aykn sz sleyen syledie dedin; neden ?cil5lanrru.~

en ulusu dede doru

Ahmed. ben ded , Tanr'nn (kudret) eliyle bir aynaym; Trk osuu, Hindli olsun, kend naslsa. bende keodisni grr.

2380.

A

kad,

bew h3m mide, tamaha

kaplm

gryo=n, buKanAa aodrr

kadnca aratrmadan k.

ycel.

hakknda syle~un szler, tamah ama rahmenir ; o nimeti n bulunduu yerde tamah e gezer ~ yoksulluka.ki

Sen de bir ik giinceiz yoksullugu dene de iki ka zenginlii gr.

Yoksullua dayan, bu bezgnliJi brak; nk ululuk sahibi Tanr'nn yceli~. yo~sulluktacjr.

Sirke Gl

>dtma

da kanAat yznden bal denifakat gyzbinolsayd

.ie barm

binlerce can gr.adan

gib glbeeekerle kanlm,

eken, aclklar lerce can seyrct. Ne yazk, ne olur. sende da c1rundan, gnl srlarnnseyd.

rnte aclar

anlay aniatl

belir-

MES..~tvt $ERHI 1

Bu sz, can memesinde sttr; gzel bir emen olmadka alunyor.r

Dinleyen, bem susuz, hem de arayc olursa veren, lil bile olsa syler.usanmaru

Dinleyen. yew gelni, dilsiz bile yz dilli kesilir. 2390.

olursa,

Fakat kapndan br nAmahrem girerse harem ehli. per de arkasna geer. gizlenir.

Ama zarardan uzak br mahrcm girerse o gizlenip rtnenler. yzlerindeki rty aarlar.Neyi gze11etrrler, ho bir hAle getirirler, bezerlerse, gren gz iin gzellctirirler, ssleyip pslerler. Duygusuz. satr kulaa, ne vakit c:ngin 7.ir-bem perdeler alnr? Tann, nsk bo ye.re gzel kokulu bir bile getirmedi ya; o IJzel kokuyu. burou koku almayan iin yaratmad ya. Tann, yer, g dzm, yaratm; aralanoda birok aeler. klar yceltmi.u yer, yerdekiler iin yaratmtr; g de gktekiler in. Aal.lt a.dam, ycelie dmandr; heryerin mterisi meydandadr.

A rtm~ kadn, se hi kalktn da tlit' iin sUstendin toi? Dnyay, en de#erli, griilmemi incilerle doldursam, nzlc:n dej!ilse ne yapabilirim?

U6

wu.-..;.vl

SlRHI 1

2400.

A

kadn.

kavgay,

yol

vunculuu

brak;

brallmayacWa

bl.ri

bcn brak.

lyiyle, ktyle ne diye savaacakmm ben? Bu gnlm, barlardan bile rkyor da ka yor.Susacaksan sus; yoksa yle bir ederim ki. Hemencecik , bir solukta kalkar, evi-bark brakr-gderm.

Kadun, kocastn a~ulamas,

syledikler inden gemesini dilemcsisinirlcndialamilk.,

Kadn. kocasnn !Kelendi~ni ,

gini grnce

alamaya ba~lad ;

d ten

kadrun ruzadr.

Senden bunu mu uroardm ben; bam baka mitlecim vard ~nde dedi.Kadn, deilim, ayann

yokluk yoluna girdi; ben opraym dedi.

ban.m

Bedenim de. canm da, varm, y01$

*da

Tanr, kadn,

erkek onunla

yatsn.

er-

kee e olsun diye yaratt; Adem nasl olurHavv~'dan ayrlabilir(.

* Erkek,a'y Dnyay

ZAlolu

Rsrem olsa,sarbo

yiilike

Ham

gese gene de kendi szleriylekadtcaz.

kadnnn 'lltsadr.

be-beyaz

eden bile, a pembenimle konu derdi.

Heybel bakmndan su, ateten stndr ama, su bir kaba kondu mu ate, onu tokurfokur kaynar.kisinn arasna, engel olarak bir encere girdi mi ate, o suyu yok eder, hava haline getirir - gider.

2440.

kadna su gibi srnsn ama ona, ma!Qpsun, isteklisin. Byle bir hassa, ancak insanda vardr; sevgi, hayvanda a-zdr; bu da onun noksan yaraGrnte}'Zden

tlndandr.

440

MESNl!Vl SERlll (

" Gerekten de kadnlar, ak!Wara sr olurlar, bilglsllereyse matlup oluriAt" haberiPeygamber dedi k: Kadn, nl ehlinc adam-akll st olur.aklllara,

g-

Bilgslerse kadnlara st olurlar : nk onlar sert , pek kaba k~ilerdr. locetik, liltuJ. sevg azd r onlarda; nk yaratllarnda bayvanlk stndr.

tellir. lhsan sahlbbl lls1 fa~Jaysa yoksul, onun kap sna gelir. F akat yoksulun sabr, onun Olb"Wluudur; lh.~a sii lbinln sabny;a, oun kusurudurKapdan, a ihtiya sahibi, gel ; cmertlik, yoksul gibi, oksullara muhaur diye ses gelmedeydi. Ses diyordu ki: Q>mertlik, yoksujlar, zayf lar aramakro; gullerin, cilal, tozsuz-passz ayna aramalan gibi hani. Gzelierin ilzleri, aynayla bezenir; ihsano yz de yoksulla belirir. Bunun iindir ki Tanr, "Vedduhd, suresinde ''Ey Muhammed, buyurdu, "Yoksula pekbarma. ,,

MESNEVI

ERHI

n

a)undrr.

mi ki yoksul, cmertliin aynasdr; aynaya ~ar soluk verme, nk soluk, aynann yUzilnoe ziyan verir; aynaya buulan

Deil

2760.

Bir kii var; cmcrtlii, yoksulu belirtir; bir bakas var; yoksullara ihsaoda bulunur. u balde yoksullar, Tanr cmertlinin delillcridir; Tanr'yla olanlarsa, mutlak cmer liktir. Bu iki bli.ls rerettp ermez .

.. nk o,

ill'dadr,

la'dan

gemitir;

ki.m.

illfdaysa o, ypk olup gitmez.

MES!I\EVl Sl:RHI (

5U

sen

Sevgilisi, ey tamamiyle ben kesilen dedi; yeermi gl difanmdaki dikenle g!il gibiplik yaln kat oldu; a yanllk artk yokharfin

aykr de ilsin.

:3090. ..

ol; Kif'la Nun Birdir onlar.

niceycbir iki g receksin?

Yokluu; byk, ar ileri ekmek iin KAr'la Nun, sanki bir kementTir. ki kat da, i~ grmek bakmndan birdir

ama

grnte

kcmcnt. iki katar.

Ister ik kat olsun, ister drt kat ; yol alr gider; ikl azl nakas gibi blrden keser.Bc ykayuo iki arkadaa bak; grnte .bu. ona aykr bir i grmektedir. Birisi, bei suya alar; br alr, bezi ku-

rutur.Derken gene bir!. kurumu bezi slatr; sanki nadna ona aykr bir ie koyulur.Pakn brbirine aykr p:n. nadna i.k kinn

grnen bu ileri yabiri. brne aylun ie girien bo: gnl birdir; birbrlerindeo rdzdrerenn

o nlar . bir ie koyulmulardr.

Her peygambenn . her mede.Jeps

bir yolu-yor-

dam vardr.; fnka dc~il mi

kJ

Tan'ya gtrdeir deir-

de birdir.

D inleyen topluluk uykuya dald m, menin mlarn su gtrd demektir.

'3100.

Bu su, de~rmein stnden akar; mene akmas dn sizin iindir.

Mf.S:'\EVJ tftHI l

Ine yardanundan ililim; ben candan ldm, ciinanla diriyim..Insanlk duygularndan ldm

!kulak oldu, bu

anlay

iin Tanr, oldu, gz oldu bana.

Ben, ben olmadiundan da u soluk O'ndan; solua kar kim sz sylerse odur kafir. Bu tilkinin bedeninde arslan var; bu tilkiye satmaya gelmez.

kar yiitlik

314{).

da onun arslan olduuna inanonun arslan gibi kkrediini de mi duymuyorsun?myorsan,

ekline bakp

Nuh'ta Tanr'nn eli yoktu da birbirine vurdu, krd-geirdi?

dnyay nasl ate

Bir bedende rzbinlerce nrsland o; gibiydi; dnyasa bir larnan.

iiarman, onun onda bir haldoru gzem~ yince o da o barnana tiy lesine bir yahm sald..sice an

Kim, bu gizli arslana aarsa,

kar,

kurt gibi edep-

.* Arslan, kurdu paralad gibi, onu da paralar; ona, "c al1k onlardan" ayetini okur.

526

MF.S:"\f:VI SfRIII 1

A tilki, mademki taniin.iyle bizin oldun sen ;:. mftdemki biz oldun gitti; seni nasl incitebiliri: ?

Biz de scniniz, btn onlar da senin; yedinc! kat gi stne ayak bas. vcel, Deil mi ki alak kurttan ibre aldn; artk. sen tilki deilsin, benim arslanmsn.Akll o kiidir ki ekilen belada. dostlarn' lmnde.n ibret alr. Tilki, o solukta, arslan, beni kurttan sonra. pay ermeye ard diye yzlerce krler ettL

Bana dedi, bunlar. nce pay et deseydi kim ondan can kurtarrd?u halde krolsun ona ki bizi de, bizden. ncekilerden sonra dny~ya getirdi.

3130.

Getirdi de

Tanr'nn, gemi

rESN1VI SEJ\111 l

533.

U ykuda duygularn ranazsn; onlar seni ~r; yorgunluk, bitkinlik gider; :ahmenen, sknt dan kurtulursu n.Erenler de duygul~n tar; uykuyu onlarn

halinden bir

eni

bil.

A nat, erenler Ashab- Kclf'tir; ayakta da onlar uyl.-udadr; dnp dolasalar da, yatp uyusalar da. 3200.!