SIĞINAKLARDA MİMARİ VE MEKANİK HAVALANDIRMA PROJELENDİRME ESASLARI TMMOB KOCAELİ ŞUBESİ CELALİTTİN KIRBAŞ MAK. MÜH.

1.SIĞINAK İHTİYACI VE TEHDİTLER • Potansiyel tehlike dünya çapında bir krizden ziyade hemen her yerde ortaya

çıkabilecek bölgesel anlaşmazlıklardan kaynaklanacak tehditlerdir.

• Böyle bir savaşta gün geçtikçe etkinliği artan konvansiyonel silahların yanı sıra kimyasal ve biyolojik silahların da kullanılacak olmasıdır.

• Bu silahların terörist gruplar tarafından kullanılabileceği veya kaza sonucunda

patlayabileceği düşünülmeli, bu durumda uzun süreli kimyasal ajan yayılması ve nükleer serpinti olması ve bunlardan korunmanın en efektif yolunun iyi tasarlanmış sığınaklar olacağıdır.

• Mermi, top, roket, mayın ve füze gibi konvansiyonel silahlar sağlamlaştırılmış bina ve

sığınaklara karşı içeri girme, aşırı basınç yaratma ve tahrip etme etkilerine sahiptir.

• Nükleer silahların etkileri uzun süreli pozitif ve negatif basınç, zemin şok yükleri, termal radyasyon, nükleer radyasyon ve elektromanyetik dalgalar olarak yer alır.

• Patlamanın etkisi ile basınç normal atmosferik basınçtan en yüksek değere ulaşır ve

saniyeden çok daha kısa sürede normal seviyeye iner. Bundan sonra basınç normal basıncın altına iner. Bu durum yapı üzerinde şok etkisi yaratır.

• Termal radyasyon; patlama ile ortaya çıkar ve çok kısa sürer. Ama bu durum yangınlar

çıkarabilir ve bunun sonucunda havadaki oksijen de azalır. Nükleer radyasyon üçe ayrılır. • İlk nükleer radyasyon patlamanın ardından bir iki dakika boyunca yayılır.

• Kalıcı radyasyon ise daha sonra yayılır. Radyoaktif maddenin gökyüzüne yükseldikten

sonra yere inmesi yani yerel serpinti ve daha sonra inmesi yani gecikmiş küresel serpinti olarak ortaya çıkar.

• Elektromanyetik dalgalar nükleer patlamalarda ortaya çıkan keskin titreşimli radyo

dalgalarından oluşan elektromanyetik radyasyondur.

• Elektromanyetik radyasyon canlı organizmalara zarar vermez. Yoğun elektrik ve manyetik alanlar elektrikli cihazlara zarar verir.

Kimyasal ve biyolojik silahlar; • Değişik şekillerde hedefe gönderilen tahriş edici, zehirleyici ve patojenik ajanlardan

oluşan geniş bir gruptur.

• Terörist gruplar veya bazı ülkeler tarafından kullanılması mümkün potansiyel savaş ajanları arasında hardal gazı, sinir gazı, sarin, soman veya VX gibi kimyasal ajanlar ve botulism, toksin, antrax ( şarbon )ve varıola gibi bakteriler yer alır.

• Pratik olarak mevcut ve laboratuarda geliştirilen hastalıklar savaş ajanı olarak

kullanılabilir.

• Bu tehditlere karşı insan hayatını ve stratejik tesisleri korumak için en etkili yöntem sağlam sığınaklar oluşturmaktadır.

• Tahrip edilemez bir sığınak yapılması mümkün olmamasına karşın, iyi korunmuş bir

hedefi yok etmek için harcanması gerekecek büyük çaba ve olası kayıplar saldırganı saldırıdan vazgeçmek zorunda bırakabilir.

• Bu durumda sığınak, insanları hayatta tutma ve bunun için gerekli olan yaşam destek

sistemlerini, zararlı etkilere karşı istenen düzeyde koruyacak bir sisteme sahip olmalıdır.

2.TANIM

• SIĞINAK Nükleer ve konvansiyonel silahlarla, biyolojik ve kimyevi harp maddelerinin tesirlerinden ve tabii afetlerden insanlarla, insanların yaşaması ve ülkenin harp gücünün devamı için zaruri canlı ve cansız kıymetleri korumak maksadıyla inşa edilen korunma yerleridir.

3.SIĞINAK ÖZELLİKLERİ

• Patlamaya karşı dayanıklılık, • Gaz sızdırmazlılığı, • Su sızdırmazlığı, • Elektromanyetik radyasyona karşı dayanım ve şok yalıtımını sağlamalıdır. • Dış atmosfer yaşanamaz durumda olduğundan sığınak içinde yapay bir atmosfer

oluşturularak insanların minimum destekle kurtulmalarını sağlamak gerekir. 4. YASAL MEVZUAT 29 Eylül 2010 ÇARŞAMBA Resmî Gazete Sayı : 27714

3194 Sayılı İmar Kanununa Göre Düzenlenmiş Bulunan İmar Yönetmeliklerine Sığınaklarla İlgili Ek Yönetmelikte Değişiklik Yapılması Hakkında Yönetmelik

Bayındırlık ve İskan Bakanlığından:

Madde 1 – 25/8/1988 tarihli ve 19910 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 3194 Sayılı İmar Kanununa Göre Düzenlenmiş Bulunan İmar Yönetmeliklerine Sığınaklarla İlgili Ek Yönetmeliğin başlığı “Sığınak Yönetmeliği” olarak değiştirilmiştir. 5. SIĞINAK ÇEŞİTLERİ 1) Kullanacaklara Göre 2) Kullanım Amacına Göre 1. Kullanacaklara Göre Sığınak Çeşitleri a) Özel sığınaklar: Özel sığınaklar: Özel veya kamuya ait yapıların en alt bodrum katlarında veya toprağa oturan kısımlarında veya Planlı Alanlar Tip İmar Yönetmeliği ile belirlenen yapı yaklaşma mesafesine aykırı olmamak ve ana yapı ile bu Yönetmeliğe uygun olarak korunaklı bağlantı sağlanmak kaydıyla;

bahçelerinde, yer üstünde veya yeraltında radyoaktif serpinti etkilerine, kimyasal ve biyolojik harp maddelerine, nükleer silahların zayıflamış basınç ve ısı tesirlerine ve konvansiyonel silahların parça tesirlerine karşı korunmak amacıyla inşa edilen serpinti sığınaklardır.” b) Genel Sığınaklar Nüfus ve trafik yoğunluğunun fazla olduğu yerlerde dışarıda bulunan halkın korunmasını sağlamak amacıyla yapılan yapılardır. 2. Kullanım Amacına Göres Sığınak Çeşitleri a) Basınç sığınakları b) Serpinti sığınakları a) Basınç Sığınakları: Nükleer silahların ani (ışık, ısı, basınç ve ilk radyasyon) ve kalıntı (radyoaktif serpinti) etkileriyle, konvansiyonel silahların tesirlerine, kimyasal ve biyolojik harp maddelerine karşı korunmak amacıyla Devlet tarafından inşa edilen sığınaklardır. b) Serpinti sığınakları: Bu sığınaklar; kimyasal ve biyolojik harp maddelerine, nükleer silahların zayıflamış basınç ve ısı tesirlerine ve konvansiyonel silahların parça tesirlerine karşı korunmayı sağlayan sığınaklardır. Serpinti sığınakları yapım usulleri; Bina ve tesislerin en alt bodrum katlarında veya toprağa oturan katlarında yapılır. Mümkün olmadığı takdirde, uygulama imar planı veya planda hüküm yoksa Planlı Alanlar Tip İmar Yönetmeliği ile belirlenen yapı yaklaşma mesafesine aykırı olmamak ve ana yapı ile bu Yönetmeliğe uygun olarak korunaklı bağlantı sağlanmak kaydıyla bahçelerinde, Toprağın yapısına göre yer üstünde veya tamamen veya kısmen yeraltında yapılır. Ancak tamamen toprağın altında kalmak koşuluyla, parselin yol cepheleri hariç yan ve arka bahçe yapı yaklaşma mesafeleri içinde de bitişik parseldeki yapıları hiçbir şekilde etkilememek koşuluyla sığınak yapılabilir. Serpinti sığınaklarının yer üstünde veya kısmen yeraltında yapılanları TAKS hesabına dâhil edilir.Ana yapıdan ayrı tamamen toprağın altında kalanlar ise TAKS hesabına dâhil edilmez. Sığınaklar emsal hesabına dâhil değildir.” Standartlar: Serpinti sığınaklarında, sığınağın binanın bodrum katında yer altında veya yer üstünde ya da bahçede yer altında veya yer üstünde olmasına bakılmaksızın ;bu ölçülere, özürlülere ilişkin standartlar da dâhil olmak üzere Türk Standartları Enstitüsünce hazırlanan tüm standartlara ve diğer mevzuata uyulur.” 6. SERPİNTİ SIĞINAKLARI UYGULAMA YAPILARI Madde.7 Bu maddede belirlenen istisnalar dışında her türlü tesis ve binalarda yapılır. Onaylı yapı ruhsatı eki mimari projesinde; a) 12 ve daha az bağımsız bölümü olan sadece konut kullanımlı yapılarda, b) Emsal hesabına konu alanı 1500 m2’den az konut dışı kullanımlı yapılarda,

c) Konut kullanımlı bağımsız bölüm sayısı 12 ve daha az olup, emsal hesabına konu alanı 1500 m2’den az olan konutla birlikte aynı zamanda konut dışı kullanımlı yapılarda, ç) Toplam yatak sayısı 50 ve daha az olan yurt, koğuş, misafirhane, yatakhane, bakımevi, otel, pansiyon, hastane gibi kalıcı veya geçici konaklama yapılan tesislerde, d) Toplam yatak sayısı 50 ve daha az olan yurt, koğuş, misafirhane, yatakhane, bakımevi, otel, pansiyon, hastane gibi kalıcı ve geçici konaklama tesislerinden farklı kullanımları da içeren, emsal hesabına konu alanı 1500 m2’den az tesislerde, e) Emsal hesabına konu alanı 3000 m2’den az olan her türlü sanayi tesisleri, akaryakıt ve LPG istasyonu, depo, antrepo, besihane, tavuk çiftliği, sera ve benzeri olarak belirlenen ve başkaca bir kullanım içermeyen yapılarda, f) Ceza infaz kurumları, tutukevleri gibi yoğun güvenlik gerektiren ve önlem alınan yapılarda, g) Tamamı 8 inci maddede belirlenen ölçü ve standartlarda yapılmış olan ve bu Yönetmeliğin 5 inci maddesinin (a) bendinde sayılan tehlikelere karşı korunaklı olarak inşa edilen yapılarda, sığınak yapma zorunluluğu aranmaz. Bir imar parselinde aynı veya farklı kullanım kararına haiz birden fazla bina bulunması durumunda, sığınak hesabı her bina için ayrı ayrı yapılır. Bu maddeye göre sığınak gerektirdiği tespit olunan her yapı için ayrı ayrı sığınak yeri ayrılabileceği gibi, bu yapılar ile korunaklı bir bağlantı sağlanmak ve sığınak gerektirdiği tespit olunan yapıların toplam ihtiyacını karşılayacak büyüklükten az olmamak kaydıyla parselde ortak bir veya birden fazla sığınak yapılabilir. Uygulama imar planı kararı ile toplu yapı kapsamına alınan ve ortak kat mülkiyeti kurulan birbirine bitişik parsellerde, ana yapılar ile korunaklı bağlantı sağlanmak kaydıyla, sığınak gerektiren yapıların toplam ihtiyacını karşılayacak büyüklükte tek bir serpinti sığınağı yapılabilir. Ancak bu yapılarda, her parselde bu Yönetmelik kapsamında sığınak incelemesi yapılıp sığınak yeri tespit ve tahsis olunmadıkça kat mülkiyeti bozulamaz, yeni yapı ruhsatı düzenlenemez. Bu maddedeki ölçü ve miktarların üzerinde olan tarım, hayvancılık ve sanayi tesislerinin doğrudan üretimle ilgili yapılarında; sığınak yeri aranıp aranmayacağına, bölgenin özelliği ve tesislerin ülke ve bölge açısından stratejik önemine ilişkin olarak Milli Savunma Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı ve Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının uygun görüşü alınarak il idare kurullarınca karar verilir. İmar planları ile bu Yönetmeliğe aykırı hükümler getirilemez.” 6.1 GEREKTİĞİNDE SIĞINAK OLARAK KULLANILABİLECEK YAPILAR Madde 10- Yapılacak metroların gerektiğinde genel sığınak olarak inşa edilmeleri esastır. Sinema, tiyatro, eğlence yeri, otopark, garaj, kapalı çarşı ve pasaj gibi yapı ve tesislerin yeraltında inşa edilmelerini teşvik için belediyelerce her türlü kolaylık sağlanması ve buraların gerektiğinde genel sığınak olarak kullanılması için gerekli tedbirlerin alınması zorunludur. 7. SIĞINAKLARIN BAKIMI VE DENETİMİ Madde 12- (Ek: 6.3.1991/20806 R.G.) Bu Yönetmeliğin yürürlüğe girdiği tarihten önce yapı kullanma iznine bağlanmış ve bağlanacak yapılardaki sığınak ve sığınak olarak kullanılacak yerler mülki idare amirliğince tespit edilerek sığınak kayıt defterlerine işlenir.

Resmi ve özel bütün tesis ve binalara ait sığınakların bakım ve muhafazası sığınağın bulunduğu binanın görevlendirilen yöneticisi denetiminde bina koruma amirince sağlanır. Meskenlerdeki sığınakların bakım ve muhafazası ise, bina malik ve yöneticilerince sağlanır. Sığınak ve sığınak olarak kullanılacak yerlerin denetimleri, Mülki İdare Amirinin sorumluluğunda belediyeler ve mahalli sivil savunma birimlerince yapılır. 8. İDARİ HÜKÜMLER “MADDE 14 – Sığınak yeri ayrılması zorunlu bulunan bina ve tesislere, ruhsat eki mimari projesinde gerekli sığınak yeri ayrılmadıkça ve gerekli bilgiler mimari, statik ve mekanik tesisat projelerine işlenmedikçe yapı ruhsatı düzenlenemez. Yapı inşa edildiğinde, Yönetmeliğe ve yapı ruhsatı eki projelerine uygun olarak sığınak tesis edilmedikçe ve denetime yönelik fenni mesuliyet üstlenen mimar ve mühendislerin denetim raporlarında sığınakla ilgili hususlar belirtilmedikçe, yapı kullanma izni veya kısmi kullanma izni verilemez. Ruhsat eki onaylı mimari projenin bir örneği ile denetime yönelik fenni mesuliyet üstlenen mimar ve mühendislerin uzmanlık alanlarına uygun denetim raporlarının sığınaklara ilişkin bölümü, ilgili idarelerce mülki idare amirliğine gönderilir. Yapı kullanma izni verilmiş yapıların sığınak olarak ayrılmış bölümlerinde Yönetmeliğe aykırı olarak değişiklik yapılamaz. 9. SORUMLU MAKAM “MADDE 18 – Bu Yönetmeliğin uygulanmasından yapı ruhsatını ve yapı kullanma izin belgesini düzenleyen idareler yetkili ve sorumludur. Valiliklerin ve büyükşehir belediyelerinin gerektiğinde denetim yetkisi saklıdır.” 10. GÖRÜŞ ALMA MADDE 19 – Bu Yönetmeliğin uygulanmasında plan, proje, yapı ruhsatı, yapım, yapı kullanma izni ve kat mülkiyeti gibi imarla ilgili tereddüde düşülen hususlarda Bayındırlık ve İskân Bakanlığının, radyasyon geçirgenliği dâhil diğer hususlarda Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının yazılı görüşü alınır ve bu görüşe uyulur.” 11. MİMARİ YERLEŞİM VE GENEL PROJE DÜZENLEME

• Proje safhaları • Öneri projesi 1/200 ölçekli

• Ön (avan) proje genellikle 1/100 ölçekli

• Uygulama projesi 1/50 ölçekli

• Detay projesi 1/20, 1/10, 1/5, ½, 1/1, 2/1 vb. ölçekli, ölçülü,

• Not - Detay projesine ait her pafta, ilgili detayın özelliğini tam olarak belirleyen ve TS

88.e uygun bir parça veya malzeme listesi içermeli. 11.1 MİMARİ TASARIM ESASLARI Büyüklük: 1 m2 / kişi (wc, duş, mutfak nişi hariç)

Kişi sayısının hesaplanmasında onaylı imar planı veya yapı ruhsatı eki mimari proje esas alınır. Kişi sayısı dâhil sığınaklara ilişkin hususların mimari projenin ilgili paftalarına işlenmesi zorunludur.

• Kişi adeti konutlarda: 4 kişi / daire

• Yurt, koğuş, misafirhane, yatakhane, bakımevi, otel, pansiyon ve hastane gibi kalıcı veya geçici konaklama amaçlı tesislerde; onaylı mimari projesinde belirlenen yatak sayısı %20 artırılır.

• Diğer bina ve tesislerde : Emsale konu alanın 20’ye bölünmesi ile bulunur. • Sığınak yapılması zorunlu olan akaryakıt ve LPG istasyonu, depo, antrepo ile

besihane, tavuk çiftliği, sera gibi tarım ve hayvancılık tesisleri ve her türlü sanayi tesislerinin doğrudan üretimle ilgili yapılarında kişi adedi; işletme ruhsatına esas onaylı yapı ruhsatı eki mimari projesinin ekinde yer alan fizibilite etüt raporunda belirtilen bir vardiyada aynı anda çalışacak en fazla personel sayısıdır.

• Sığınak alanı wc, duş ve mutfak nişi hariç net 9 m2’nin altında belirlenemez. • Serpinti sığınaklarında her yüz kişi için erkek ve kadın olmak üzere ayrı ayrı birer wc

ve lavabo yeri ayrılır. Küsuratlar 100 sayısına tamamlanır. • helâ taşı yerine klozet kullanılmalı. • Sığınakların iç yüksekliği; net min. 2.40 m. • Dış duvar kalınlığı; En az 60 cm. beton, 75 cm. tuğla veya taş ya da tamamen toprağın

altında kalmak koşuluyla 90 cm. sıkıştırılmış toprak . Yer ve tavan döşeme kalınlıkları için de aynı ölçülere uyulur.

• Duvarlarda doğrudan dış havaya açık pencere v.b gibi açıklıklar yapılmaz. • jeneratör için sığınak alanı dışında bir alan makine dairesi olarak tasarlanmalıdır. • Havalandırma santralı için korunma duvarları içinde sığınak mahallinden ayrı ayrı bir

mekanik mahal tespit edilir. • Giriş yeri: Sığınağın girişi demir kapılı ve en az bir adet dik açı dönüşlü olmalıdır. • 100 m2’ den büyük sığınaklarda iki çıkışın sağlanması zorunludur.

• Bu yapı elemanı ve malzemeleri ile bunların yerine veya bunlarla birlikte kullanılacak diğer yapı elemanı ve malzemeleri, radyoaktif serpintiye karşı geçirgenlik ve korunma katsayıları da dikkate alınarak, yapının, yapı elemanının ve malzemenin özelliğine, direncine ve geçirgenliğine göre mimari proje, statik proje ve mekanik tesisat proje müelliflerince gerekli hesap yapılmak ve projelerde gösterilmek suretiyle tamamen veya kısmen birbirlerinin yerine kullanılabilir.

• Ana yapı ile sığınak arasında yapılacak bağlantı elemanının duvar, yer ve tavan

döşeme kalınlıkları için de bahçede yer altında veya yer üstünde olmasına bakılmaksızın aynı ölçüler dikkate alınır.

• Bağlantı elemanının genişliği 1.20 metreden az olamaz.

12. MEKANİK TASARIM ÖZELLİKLERİ VE ESASLARI

• Mekanik Tasarım Sistemleri kaynak ve mevzuatı Sığınak Yönetmeliği

• Havalandırma • Mutfak • Sıhhi Tesisat

Yangın Yönetmeliği

• Duman tahliye

• Standartlar

• Mimari-mekanik Proje hazırlama ve uygulama esasları • Öneri projesi • Bir amacı gerçekleştirmek için; örneğin, bir ortamın ısıtılması, havalandırılması veya

iklimlendirilmesi • vb., projelendirmeye esas öneriler değerlendirilerek, yerine göre 1/200 ölçekli plan,

şema vb. ile açıklamaları içeren rapor ve plandan oluşan proje. • Ön (avan) proje • Öneri projesindeki veriler ile mal sahibi veya yetkili kurumların önerileri de göz

önüne alınarak, tesisat ve elemanlarının ortamlardaki yerleştirme konumlarını belirleyen ve genellikle 1/100 ölçekli planlarla, projelendirmeye esas, ana esasları belirleyen rapor ve plandan oluşan proje.

• Uygulama projesi • Ön projede kabul edilen esaslara göre hazırlanan ve amaçlanan tesisin

gerçekleştirilmesinde gerekli tesis elemanlarının büyüklük ve boyutlarıyla özelliklerini saptayan, tesisat elemanlarının hacimlerdeki yerleştirilme konumlarını belirleyen, diğer yapı elemanlarıyla olan bağlantılarını gösteren 1/50 ölçekli planlarla (kat planları, kolon şemaları, akım şemaları vb.), uygulama için gerekli ana verileri ve açıklamaları içeren rapor ve planlardan oluşan proje.

• Detay projesi • Uygulama projesinde gösterilen tesisat elemanlarının yapımı, yerleştirilmesi ile diğer

tesisat ve yapı elemanlarıyla ilişkilerinin kurulması için tesisat elemanının, büyüklüğüyle orantılı olarak en az iki

• izdüşüm düzleminde 1/20, 1/10, 1/5, ½, 1/1, 2/1 vb. ölçekli, ölçülü, toleranslı, yüzey pürüzlülüğü işlemeişaretli ve malzeme listesi (TS 88) olarak gösteren teknik resimlerden oluşan projeler.

• Not - Detay projesine ait her pafta, ilgili detayın özelliğini tam olarak belirleyen ve TS 88.e uygun bir parça veya malzeme listesi içermeli.

12.1 HAVALANDIRMA • Havalandırma: Sığınağın çeşidi ne olursa olsun mekanik havalandırma yapılması

zorunludur. • Havalandırma tesisatının görevi • Korunma amaçlı oda koşulları ile barınmak zorunda olan insanlar için yeterli ve temiz

havanın uygun koşullarda sığınak içine gönderilmesidir. Ortam koşulları • Yeterli hava değişimini sağlayarak • O2 seviyesi > %19 • CO2 seviyesi < % 2 olmalıdır. • Radyasyonlu,biyolojik ve kimyasal tozların ve parçaların içeriye girişini önlemek için; • Pi - Pd = ∆p = 50 Pa basınç farkı sağlanmalıdır

Sığınak havasının temizlenmesi • Havalandırma sistemi koruma ve normal durumda çalışacak şekilde düzenlenmelidir. • Normal durumda dışarıdan hava sadece G4 kaba filtreden geçirilerek içeri alınır.

• Koruma zamanlarında; • Dışarıdan alınan hava; G4 kaba, nükleer tip hepa, aktif karbon filtre veya • kum havuzu gibi filtreleme sisteminden geçirilerek sığınak içerisine verilir.

• Koruma zamanlarında hava ısıtılmaz/ soğutulmaz / nemlendirilmez • Koruma durumunun ilk konumu, dış atmosfere kapalı konum olup sığınak içindeki

hava sirküle ettirilir, filtrelenir ve temizlendikten sonra tekrar sığınak içine verilir. Gerekli durumlarda oksijen eklenir, karbondioksit atılır. Sığınak pozitif basınçta tutulur.

• Koruma durumunun ikinci konumu dışarıdaki havanın filtrelenerek temizlenebileceği

durum olup dışarıdan minimum miktarda hava alınır. • NBC filtrelerinde temizlenen hava sirküle eden hava ile karıştırılarak sığınak içine

verilir. Filtrasyon sistemi sığınak içinde pozitif basınç yaratarak içeriye zehirli ajan girmesini önler.

• Sığınağın bulunduğu bölgede yangın tehlikesi yüksek ise önce mutlaka kum havuzu

sistemi kullanılmalıdır. • Sığınak havalandırması için koruma zamanlarında, bir kişi için gerekli olan hava

debileri alınır. • Debi kapasite değerleri minimum değerler olup, tasarımda hava kalitesini arttırıcı her

türlü ilave önlem kullanılabilir

• Kanal dizaynı, menfez sayısı ve yerleşimi mekanik tesisat proje müellifi tarafından düzenlenir.

• Bu düzenleme TS 3419 “Havalandırma ve İklimlendirme Tesisleri-Projelendirme Kuralları” ve TS 3420 “Havalandırma ve İklimlendirme Tesislerini Yerleştirme Kuralları” standartları göz önüne alınarak yapılır.

• Hava dağılımı • Besleme ve çıkış ağızları, havalandırılması istenen hacmin geometrik biçimine uygun

olarak besleme havası tüm hacmi tarayarak, hacimde esintisiz ve etkin bir havalandırma sağlayacak,

• Binanın mimarisini bozmayacak şekilde yerleştirilmelidir. Bu nedenle yerleştirmede

tavan veya tavana, duvara yakın düşey yüzeyler yeğ tutulmalıdır.

Kanal Malzeme özellikleri

• Mekanik havalandırma için tesis edilen havalandırma kanallarının çelik, alüminyum ve benzeri malzemeden yapılmış olması gerekir.

• Bütün mekanik havalandırma sisteminde kullanılacak kanalların yeterli sayıda askı

elemanları ile bağlanması şarttır.

• Kanal kaplama malzemesinin, en azından zor alevlenici malzemeden olması gerekir.

Santral Malzeme Özellikleri • Paneller çift cidarlı alüminyum, çelik veya galvaniz • (X) ışınlarının zararlı etkilerinden korunmak için hücre içi 1,2 mm kurşun levha kaplı • Ayrıca taze hava kurşun eliminatörden geçer

• Hücreler son derece rijit ve sızdırmaz

• Cihaz içi basıncı yenebilmesi ve havayı transfer için yüksek basınç üreten fanlar tecih

edilir.

12.2 DUMAN TAHLİYE

• Yangın yönetmeliği “MADDE 59- (1) İlgili mevzuatına uygun olarak 100 m2’den büyük olan sığınaklarda, duman tahliye sistemi kurulması

Bu Yönetmeliğe göre algılama, uyarı ve söndürme sistemlerinin yapılması mecburi olan binaların sığınaklarında, belirtilen bu sistemlerin kurulması şarttır.”

• 10 hava değişimine göre hava debisi tespit edilir

• Mekanik duman kontrol sistemleri için tesis edilen havalandırma ve tahliye kanallarının çelik, alüminyum ve benzeri malzemeden yapılmış olması gerekir.

• Bütün mekanik havalandırma ve duman tahliye sisteminde kullanılacak kanalların

yeterli sayıda askı elemanları ile bağlanması şarttır.

• Kanal kaplama malzemesinin, en azından zor alevlenici malzemeden olması gerekir.

12.3 HİJYEN TEDBİRLER

• Hijyen tedbirleri: • Sığınak biriken çöplerin ve insan pisliklerinin kolayca atılmasını sağlayıcı özellikte

olmalı, • helâ taşı yerine klozet kullanılmalı ve mümkünse radyoaktif sızıntıya karşı ilave

tedbirler de alınarak wc gideri kanalizasyona bağlanmalıdır. • Sığınaklardan dışarı yapılacak pis su bağlantılarında direk olarak kanalizasyon

bağlantısı yapıldığı durumda geri tepmeyi engellemek üzere geri tepme ventili uygulaması yapılmalıdır.

12.4 ENERJİ KAYNAĞI

• Sığınak havalandırma fanının enerji ihtiyacı fan elektrik motoruna uygun kapasitede bir jeneratör ile karşılanmalı,

• jeneratör için sığınak alanı dışında bir alan makine dairesi olarak tasarlanmalıdır. • Sığınaklar ulusal enerji dağıtım şebekesine bağlıdır.

• Enerji kesintisi halinde sığınağın dizel jeneratör sistemi devreye girer. Jeneratör sayısı sığınağın önemine göre değişir.

• Jeneratör egzozu doğrudan dışarıya verilmelidir. • Jeneratörün devre dışı kaldığı durumlarda ise, enerji ihtiyacı fana bağlı insan gücü ile

çalışan çevirmeli kol yardımı ile karşılanmalıdır. 12.5 AYDINLATMA

• Zorlu sığınak koşulları sağlam ve dayanıklı aydınlatma sistemlerine ile yüksek neme ve titreşimlere dayanıklı kablolamaya sahip olmalıdır.

• Yedek enerjinin yanı sıra önemli odalar ve koridorlar için akülü acil durum aydınlatması zorunludur.

12.6 UYGULANAMAZLAR

• Sığınak mekanının düzenlenmesi esnasında, gaz, kalorifer ve diğer tehlike arz edebilecek borular mümkün olduğunca sığınak içerisinden geçirilmemelidir.

• İçme suyu ve atık su boruları sığınak içerisinden geçirilebilir. 13. DONANIMLAR

Duvar geçiş elemanı

yaylı izalatör

Özel sığınak kapısı

Patlamalı korumalı aşırı basınç tahliye valfleri

14. TASARIM ÇEŞİTLERİ VE DETAYLARI

Nükleer tip filtreli Havalandırma+ egzoz+ duman tahliyeli sistem

Kum filtreli Havalandırma+ egzoz+ duman tahliyeli sistem

11. UYGULAMA ÖRNEĞİ

• BİR İŞYERİNE AİT ÖRNEK SIĞINAK HESABI • Toplam İnşaat Alanı : 3000 m2 • Sığınak Alanı : 3000 / 20 = 150 m2 • Sığınaktaki kişi adedi : 150 m2 x 1 m2/kişi = 150 kişi • Kişi başına normal ve koruma halinde hava ihtiyacı : 3 m3/h-kişi • Toplam hava ihtiyacı : 150 kişi x 3 m3/h-kişi = 450 m3/h

1- Kum Filtreli Hesap;

• 60 m3/h hava için 1 m3 kum hacmi • Kum havuzu hacmi = 450 m3/h / 60 = 7.5 m3 • Kum depolama yüksekliği = 2 m.

• Kum havuzu alanı = 7.5 m3 / 2 m = 3.75 m2

• Kum havuzu difüzör hesabı ; H 450

• A= -------------- = -------------- = 0.083 m2 3600 * V 3600 * 1,5

• A = Difüzörde olması gereken deliklerin toplam alanı • A= H = Difüzörden geçen kirli hava miktarı • V = Hava hızı 1,5 m/s

• Delik –Doluluk oranı 0.50 olan 2mm.delik çaplı hazır saç kullanılarak diffüzör

oluşturulmalıdır ve 0.166 m2 delik çapı 2 mm. olan delikli saç kullanılmalıdır.

• Fan Basınç Hesabı; • Giriş Hücresi 25 Pa • Aktif Karbon Filtre 180 Pa • Kanal kaybı 15 Pa • Menfez kaybı 25 Pa • Fan Hücre Kaybı 13 Pa • Kum Filtresi 200 Pa • Pozitif iç basınç 50 Pa • Toplam 508 Pa • 450 m3/h - 510 Pa kapasitesinde fan seçildi.

2- Nükleer Tip Hepa Filtreli hesap;

• Giriş Hücresi 25 Pa • Hepa Filtre 450 Pa (200 -750 Pa) • Aktif Karbon Filtre 180 Pa • Kurşun Eliminatör 23 Pa • Fan Hücre Kaybı 13 Pa • Kanal Kaybı 15 Pa • Menfez kaybı 25 Pa • Pozitif iç basınç 50 Pa • Toplam 781 Pa • 450 m3/h - 800 Pa kapasitesinde fan seçildi. • (Hava hızına ve kullanım debisine göre hesap filtre abağından kontrol edilmelidir.) • Havalandırma santral fanının insan kol gücü ile çalıştırılabilmesi için gerekli mekanik

önlem alınmalıdır. Bu durum proje üzerine dikkat çekecek şekilde yazılmalıdır. 3- Yangın Duman Tahliye Fan Hesabı;

• H = a* b * h Sığınak hacmi m3 • h = Sığınak yüksekliği • H = 150 x 10 * 2.40 = 3600 m3 • V = H * n = Debi m3/h • n = Saatteki hava değişim sayısı (10 defa) • V= 3600 * 10 = 3600 m3/h

• Fan Basınç Hesabı; • Menfez kaybı 25 Pa • Kanal menfez kaybı 15 Pa • Giriş Hücresi 10 Pa • Toplam 50 Pa • 3600 m3/h - 50 Pa kapasitesinde yangın duman tahliye fanı seçilmiştir.

• Kanal hesabına başlayabilmek için aşağıdaki adımların izlenmesi gerekir: • 1. Hava debisini hesaplayınız. • 2. Menfez sayısını tespit ediniz. • 3. Menfez ölçülerini belirleyiniz. • 4. Hava debisine göre kanal kesitlerini belirleyiniz. • 5. Özel dirençleri hesaplayınız. • 6. Toplam basınç kaybını hesaplayınız.

• Sığınak havalandırma kanal hesabı yapılır iken kanaldaki başlangıç hızını yaklaşık 6

m/s olarak almak uygun olacaktır. Menfez seçimlerinde çıkış hızı takribi 2,5 m/s alınması uygundur.

---------------------------