Download - garemoze zemoqmedebis Sefaseba - georoad.ge · 2.2 geologia, geomorfologia da hidrogeologia 2.3 hidrologia 2.4 ekologiuri receptorebi – landSafti da flora ... romelic gadis 20-dan

I

E-60 avtomagistralis samtredia – grigoleTis

km 0 – km 11,5 monakveTis mSenebloba

garemoze zemoqmedebis Sefaseba

tomi I.

proeqti #

dafinansebuli EIB

moamzada saavtomobilo gzebis departamenti

fondi “msoflio gamocdileba

saqarTvelosaTvis” WEG

regionaluri ganviTarebisa da infrastruqturis saministro

KOBA Ltd / TRANSPROJECT Ltd

maisi 2013

II

s a r C e v i gv.

1. Sesavali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11.1 1.2

zogadi informacia proeqtis Sesaxeb . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . proeqtis mizani

11

1.3 meTodologia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32. proeqtis aRwera . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42.1 gamoyenebuli standartebi da saproeqto parametrebi. . . . . . . . . . 42.2 saproeqto monakveTis daxasiaTeba …. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42.3 gzis gegma da miwis vakisi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 52.4 sagzao samosis konstruqcia. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 62.5 satransporto kvanZebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92.6 xidebi da gzagamtarebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . 102.8 samSeneblo samuSaoebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 152.9 narCenebis warmoqmna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 162.10 mSeneblobis dros gamoyenebuli aRWurviloba . . . . . . . . . . . . . . . . 162.11 damxmare samSeneblo obieqtebis kompleqsi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 172.12 karierebi 173. samarTlebrivi CarCo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193.1 Sesavali . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 193.2 saqarTvelos garemosdacviTi kanonmdebloba 193.3 garemoze zemoqmedebis nebarTvasTan dakavSirebuli

saqarTvelos kanonmdebloba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

3.4 EIB-s garemosdacviTi da socialuri moTxovnebi 283.5 skriningis daskvna proeqtTan dakavSirebiT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304. proeqtis bunebrivi garemos aRwera. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 304.1 klimati, haeris xarisxi, fonuri xmauri da radiacia. . . . . . . . . . 304.2 garemos fiziko-geografiuli daxasiaTeba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 364.3 miwaTsargebloba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 524.4 landSafti da flora. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 534.5 fauna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 625. socialuri zemoqmedebis analizi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 735.1 socio-ekonomikuri garemo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 735.2 proeqtis mosalodneli socialuri zemoqmedeba. . . . . . . . . . . . . . . 905.3 socio-kulturuli garemo. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 915.4 miwis Sesyidva da ganaxleba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 92

6. alternativebis analizi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 987. garemoze mosalodneli zemoqmedeba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1017.1 mosalodneli garemosdacviTi zemoqmedebebis mokle

mimoxilva. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 101

7.2 garemoze zemoqmedebis specifikuri sakiTxebi. . . . . . . . . . . . . . . . . 1077.2.1 atmosferul haerSi emisiebTan dakavSirebuli zemoqmedeba. . . 1077.2.2 avtomagistralis mSeneblobasa da eqsploataciasTan

dakavSirebuli xmauri. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 110

7.3 mSeneblobasTan dakavSirebuli potenciuri zemoqmedebani. . . . . 1107.3.1 saSiSi geologiuri procesebi, niadagis erozia, niadagis

dabinZureba 110

7.3.2 dabinZureba da narCenebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1107.3.3 niadagis humusovani fenis danakargebi niadagis moWris

Sedegad

115

III

7.3.4 zemoqmedeba floraze. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1157.3.5 zemoqmedeba faunaze. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1157.3.6 daculi teritoriebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1177.3.7 landSafti . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1177.3.8 wyliT sargebloba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1177.3.9 zemoqmedeba arqeologiur ubnebze. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1187.3.10 transportaTn dakavSirebuli zemoqmedebebi. . . . . . . . . . . . . . . . . . 1187.3.11 infrastruqtura . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1187.3.12 karierebTan dakavSirebuli zemoqmedeba. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1197.3.13 samSeneblo banakebTan dakavSirebuli zemoqmedeba garemoze. . . 1197.3.14 asfalt-betonis sawarmosa da xreSis damaqucmacebel

danadgarebTan dakavSirebuli zemoqmedeba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

115

8. Semarbilebeli RonisZiebebi da garemosdacviTi

menejmentis gegma . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120

8.1 Semarbilebeli zomebi . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1208.1.1 mSeneblobis samuSaoebTan dakavSirebuli Semarbilebeli

zomebi. . . .. . . . .. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 120

8.1.2 xangrZlivvadiani da eqsploataciasTan dakavSirebuli zemoqmedebebis Serbileba. . . . . . . . . . . . . ..

144

8.2 monitoringi da aRsruleba . . . . . . . . . . . . . . . . . . .. . . . . . . . . . . . . . . 1468.3 ganxorcielebis Rirebuleba . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1488.4 garemosdacviTi menejmentis gegma (matrica). . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1498.5 garemosdacviTi monitoringis gegma matrica). . . . . . . . . . . . . . . . . 1689. sazogadoebasTan konsultaciebi . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

danarTi 175 179

IV

abreviaturebi

agb aziis ganviTarebis banki gzS garemosdacviTi zemoqmedebis Sefaseba gzn garemosdacviTi zemoqmedebis nebarTva gmg garemosdacviTi marTvis gegma wmd wylis momatebuli done sfi saerTaSoriso finansuri institutebi isTb iaponiis saerTaSoriso TanamSromlobis banki isTs iaponiis saerTaSoriso TanamSromlobis saagento sx sesxis xelSekruleba mdk maqsimaluri dasaSvebi koncentracia gdbsm garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saminsitro suvmfes sakvebis usafrTxoebis, veterinaruli da mcenareTa dacvis

erovnuli samsaxuri god ganviTarebis oficialuri daxmareba pzp proeqtis zemoqmedebis qveS moqceuli priebi gsg gansaxlebis samoqmedo gegma sd sagzao departamenti rgisd saqarTvelos regionuli ganviTarebisa da infrastruqturis

saministros sagzao departamenti gd gasxvisebis derefani gpC gansaxlebis politikis CarCo tet trans-evropuli trasa sp satendero pirobebi ssrk sabWoTa socialisturi respublikebis kavSiri mb msoflio banki

zomis erTeulebi ha heqtari km kilometri km2 kvadratuli kilometri l/wm litri wamSi m metri m2 kvadratuli metri m3/wm kuburi metri wamSi m3 kuburi metri mm milimetri wm wami

1

1 Sesavali 1.1. zogadi informcia proeqtis Sesaxeb 2006 wlidan saqarTvelos mTavrobis umniSvnelovanes prioritets warmoadgenda saqarTvelos, rogorc tranzituli qveynis konkurentunarianobis ganviTareba misi satransporto koridorebis gaumjobesebis gziT. aRniSnuli mimdinare procesi momavalSic warmatebiT warimarTeba. qveynis ekonomikuri ganviTarebis TvalsazrisiT, mezobel qveynebTan vaWrobis xelSewyobasa da turizmis infrastruqturis ganviTarebas umTavresi roli eniWeba, am mxriv ki sagzao qselis gaumjobeseba mniSvnelovan faqtorebs ganapirobebs. satransporto seqtoris ganviTareba aucilebelia saTanado ekonomikuri zrdisTvis, da saqarTvelos mosaxleobis cxovrebis pirobebis gasaumjobeseblad. saqarTvelos mTavroba umTavres prioritets aniWebs aRmosavleT-dasavleTis magistralisa (kaspiis zRvasa da Sav zRvas Soris) da CrdiloeT-samxreTis gzis (ruseTsa da TurqeTs Soris) gaumjobesebas. mTavrobam miiRo dafinanseba Tbilisidan dasavleTis mimarTulebiT 4-zoliani magistralis mSeneblobisTvis, romelic amJamad mimdinareobs. 2009 wels saqarTvelos regionuli ganviTarebisa da infrastruqturis saministros sagzao departaments waredgina S-12 magistralis samtredia-grigoleTis monakveTis modernizaciis teqnikur-ekonomikuri dasabuTeba da rekomendebuli mimarTulebis garemosdacviTi Sefaseba. aRniSnuli monakveTi warmoadgens E-60 magistralis zestafoni-quTaisi-samtrediis monakveTis gagrZelebas.

suraTi 1.1 – proeqtis adgilmdebareoba

1.2 proeqtis mizani saavtomobilo gzebis departamentis teqnikuri davalebis Tanaxmad samtredia-grigoleTis saavtomobilo gza dayofilia oTx ZiriTad lotad: - loti I – km 0+000 – km 11+500; - loti II – km 11+500 – km 30+000; - loti III – km 30+000 – km 42+000; - loti IV – km 42+000 – km 54+000;

2

mocemuli etapi moicavs samtredia-grigoleTis saavtomobilo gzis I lots – km 0+000 – km 11+500 finalur angariSs. E-60 magistralis samtredia-grigoleTis saavtomobilo gzis km 0+000 – km 11+500 monakveTis saboloo angariSis mizani, teqnikuri davalebisa da erToblivi sawarmos teqnikuri SeTavazebis meTodologiis Tanaxmad, warmoadgens 2 x 2 -zoliani magistralis detaluri proeqtis momzadeba da moicavs:

- saWiro kvlevebis ganxorcielebas:

- proeqtis teqsturi nawili proeqtirebis kriteriumebis Sesaxeb.

kartografiuli da topografiuli kvlevebi;

geologiuri da geoteqnikuri kvleva-Ziebis samuSaoebi;

satransporto kvlevebi;

- proeqtis teqsturi nawili yvela specialobasTan dakavSirebiT

proeqtirebis kriteriumebis Sesaxeb, SeTavazebuli gadawyvetilebebis

aRwera da am etapze saWiro sxva dokumentebi.

- magistralis detaluri saproeqto naxazebi. kerZod, ZiriTadi gzis,

satransporto kvanZebis, gzagamtarebis, aseve paraleluri gzebisa da

xidebis aRwera, rac moicavs Semdgoms:

horizontalur da vertikalur gegmarebas (1:1000) an (1:1000 / 1:100)

masStabebSi;

tipiur ganiv kveTs gzis samosis konstruqciiT;

xidebs (koncefcia, proeqti, naxazebi);

- gansaxlebis samoqmedo gegma.

- garemoze zemoqmedebis Sefaseba.

- samuSaoTa moculobebis specifikacia.

proeqtis sruli detaluri proeqtis momzaddeba yvelaze ekonomiuri, efeqturi da farTod aRiarebuli sainJinro koncefciebis gaTvaliswinebiT. 1.3 meTodologia proeqtis ganxorcielebadobisa da dagegmvis dros sxvadasxva etapze ganxorcielda, rogorc kameraluri Seswavla, aseve savele samuSaoebi (niadagis da wylis sinjebis aReba, xmauris da radiaciis fonis gazomva, ekologiuri Seswavlebi, geologiuri pirobebis Sefaseba, zedapiruli da gruntis wylis resursebis da a.S.). aucilebeli garemosdacviTi da socialuri informacia srulad iqna Segrovebuli. gzS dokumenti Sedgeba ZiriTadi teqstisa da danarTebisagan. ZiriTadi teqsti Tanmimdevrulad aRwers garemos sensitiur receftorebs, maTze potenciur zemoqmedebebsa da am zemoqmedebebis Serbilebis zomebs. Semarbilebeli RonisZiebebi, Tavis mxriv, integrirebulia

3

garemosdacviTi marTvis gegmaSi (gmg). danarTebSi warmodgenilia ufro detaluri informacia konkretul sakiTxebze, rogoricaa: danarTi 1. samarTlebrivi CarCo da saqarTvelos administraciuli struqtura danarTi 2. fonuri garemosdacviTi monacemebi 2.1 klimati 2.2 geologia, geomorfologia da hidrogeologia 2.3 hidrologia 2.4 ekologiuri receptorebi – landSafti da flora 2.5 ekologiuri receptorebi – landSafti da fauna 2.6 arqeologiuri, istoriuli da kulturuli ubnebi danarTi 3. fonuri dabinZurebis monacemebi danarTi 4. haeris dabinZureba da fonuri radiacia danarTi 5. xmauris faqtori: fonuri, proeqtis zemoqmedebebi da Serbileba danarTi 6. saqarTvelos “wiTel nusxaSi” Setanili mcenareTa saxeobebis bunebrivi garemodan amoRebisa da tyis fondis miwis kategoriis Secvlis procedurebi danarTi 7. narCenebis marTvis gegma samSeneblo banakebisaTvis danarTi 8. inertuli masalebis karierebi saproeqto teritoriis maxloblad danarTi 9. literaturuli wyaroebi danarTi 10. gzS-s avtorTa sia

4

2 proeqtis aRwera 2.1 gamoyenebuli standartebi da saproeqto parametrebi

saproeqto gzis geometriuli parametrebi SerCeulia satransporto

nakadis, gzis daniSnulebis da reliefis gaTvaliswinebiT, rac

uzrunvelyofs transportis usafrTxo da Seuferxebel moZraobas.

gzis proeqtirebisaTvis gamoyenebulia saqarTvelos erovnuli

standarti SST (sst) 72 : 2009 @gzebi saavtomobilo saerTo sargeblobis.

geometriuli da struqturuli moTxovnebi, romelic damtkicebulia

saqarTvelos standartebis, teqnikuri reglamentebis da metrologiis

erovnuli saagentos mier 2009 wlis 9 Tebervals. im SemTxvevaSi Tu

garkveuli parametrebi ar aris gaTvaliswinebuli saqarTvelos

standartSi, proeqtirebisas gamoyenebulia CrdiloeT-samxreT

avtomagistralis transevropuli TEM standartebi.

proeqti iTvaliswinebs oTxzoliani avtomagistralis mSeneblobas.

proeqtirebis dros miRebulia Semdegi ZiriTadi teqnikuri parametrebi:

saangariSo siCqare _ 120 km/sT

horizontaluri mrudis minimaluri radiusi – 3000 m;

maqsimaluri grZivi qanobi – 1.36 %;

minimaluri amozneqili mrudi – 30 000 m;

minimaluri Cazneqili mrudi – 30 000 m;

savali nawilis ganivi qanobi – 2 %;

samoZrao zolebis raodenoba _ 4

miwis vakisis sigane – 28.5 m;

savali nawilis sigane – 2X7.5 m;

samoZrao zolis sigane – 3.75 m.

gamagrebuli gverdulis sigane _ 3.0 m;

gamyofi zolis sigane _ 4.0 m

gamagrebuli gverdulis sigane gamyof zolTan _ 1.0 m;

gzispiri _ 0.75 m 2.2 saproeqto monakveTis daxasiaTeba samtredia-grigoleTis monakveTi iwyeba mSenebare quTaisis axali

Semosavleli gza - samtredis monakveTidan, mdinare oCopas xididan.

trasis sawyisad miRebulia pk 0+00. saproeqto trasa km 1+500 – km 1+800

farglebSi kveTs samtredia-lanCxuTi-grigoleTis savtomobilo gzas, md

loRobas, samtredia-baTumis da “visolis” bazasTan misasvlel rkinigzas

5

or doneSi. km 9+100-mde trasa miyveba mdinare rionis marjvena mxares, km

5+400-ze kveTs mdinare cxeniswyals. km 9+000 - km 9+800 kveTs mdinareebs

rions da xeviswyals, da gadadis mdinaris marcxena mxares. saproeqto

monakveTi mTavrdeba km 11+500-ze.

saproeqto monakveTis sigrZe Seadgens 11.5 km-s.

saproeqto trasa mTlianad ganlagebulia imereTis da samegrelos

regionebis teritoriaze, kerZod sawyisi monakveTi gadis samtredis

raionis teritoriaze, xolo Semdegi monakveTi abaSis raionis

teritoriaze.

teqnikuri davalebis moTxovnis safuZvelze horizontaluri da vertikaluri mrudis radiusebi, grZivi da ganivi qanobi, vertikaluri gabariti Sesabameba oTxzoliani (gamyofi zoliT) gzis parametrebs. gzis da xidebis saproeqto ganivi kveTi ki oTx zoliani gzis parametrebs.

2.3 gzis gegma da miwis vakisi

gzis RerZad miRebulia oTxzoliani gzis RerZi. saproeqto monakveTSi gvaqvs 5 horizontaluri moxvevis kuTxe. maT Soris erTi kuTxe – 3000m; erTi kuTxe – 5000m da sami kuTxe – 10000m. imis gamo, rom quTaisis – samtrediis mSenebare saavtomobilo gza am etapze orzoliania, xolo saproeqto monakveTi warmoadgens oTxzolian saavtomobilo gzas, amitom proeqtiT gaTvaliswinebulia trasis dasawyisSi oTxzoliani saavtomobilo gzis droebiTi gadasvla orzolian gzaSi. quTaisis – samtrediis saavtomobilo gzis oTxzolianad gadakeTebis Semdgom saproeqto monakveTis droebiTi gadasvla Seicvleba mudmivi oTxzoliani moZraobiT.

suraTi 2.1.1 – gzis gegma

saproeqto gzis miwis vakisi daproeqtebulia moqmedi qarTuli da saerTaSoriso standartebis gaTvaliswinebiT da tipiuri saproeqto gadawyvetilebebis Sesabamisad.

6

saproeqto gzis miwis vakisis sigane miRebulia 28.5m. yrilis qanobebi miRebulia 1:1.75. miwis vakisis mowyobamde proeqtiT gaTvaliswinebulia mcenareuli gruntis fenis moxsna. ganivi profili ZiriTadad daproeqtebulia yrilebSi, rac rogorc zemoT iyo aRniSnuli gamomdinareobda saproeqto monakveTSi dasaproeqtebeli xelovnuri nagebobebis (rkinigzis viaduki, xidebi md. cxeniswyalsze da rionze, savele da adgilobrivi gasasvlelebi, pirutyvis gasasvleli) adgilmdebareobiT da zomebiT. yrilebis mowyoba gaTvaliswinebulia kldovani da xreSovani gruntisagan. yrilis qveda nawili gaTvaliswinebulia kldovani gruntisagan, romlis maqsimaluri zoma ar unda aRematebodes dasatkepni yrilis fenis 2/3-s. yrilis datkepna unda ganxorcildes fenebad, gansakuTrebuli yuradReba unda mieqces datkepnis xarisxs. vinaidan yrilis safuZveli warmodgenilia susti gruntebiT, amitom saWiroa yrilis safuZvlis gamagreba. maRal yrilebSi, ZiriTadad xidebis misasvlelebTan, yrilis safuZvlis gamagreba gaTvaliswinebulia qvis (xreSovani) svetebis saSualebiT. xolo SedarebiT dabal yrilebSi maRali simtkicis geoteqstiliT. orive SemTxvevaSi arsebul gruntsa da yrils Soris aseve gaTvaliswinebulia saizolacio geoteqstilis mowyoba. miwis vakisis orive mxares proeqtiT gaTvaliswinebulia sadrenaJe arxebis mowyoba. proeqtiT aseve gaTvaliswinebulia yrilis ferdobze mcenareuli gruntis fenis moyra, mosworeba da Semdeg mravalwliani balaxis daTesva. 2.4 sagzao samosis konstruqcia E‐60 magistralis samtredia-grigoleTis monakveTze saavtomobilo departamentis teqnikuri davalebis mixedviT, rekomendebulia betonis safari. betonis safars, ra Tqma unda, didi upiratesoba eniWeba da kargad muSaobs mniSvnelovani periodis ganmavlobaSi, rodesac igi mowyobilia stabilur safuZvelze. Tumca, mas seriozuli uaryofiTi mxare aqvs muSaobis TvalsazrisiT, rodesac igi mowyobilia safuZvelze, romelic eqvemdebareba jdenebs. teqnikur-ekonomikuri dasabuTebis etapze, mwiri geoteqnikuri informaciis pirobebSi, ar Catarebula sust gruntebTan da jdenebTan dakavSirebuli sakiTxebis detaluri ganxilva da analizi. aRniSnul etapze, Catarebuli geoteqnikuri kvlevebisa da laboratoriuli cdebis safuZvelze, SesaZlebeli gaxda susti gruntebis sisqisa da siRrmis gazomva, yrilebis simaRleebis gansazRvra da mSeneblobamde da mSeneblobis Semdgomi jdenebis Sefaseba.

7

proeqtiT Catarda sagzao samosis variantebis analizi trasis maxasiaTeblebis gaTvaliswinebiT, romelic gadis 20-dan 30m-mde siRrmis sust gruntebze. analizidan gamomdinare miRebuli daskvnebi moyvanilia qvemoT:

a) Catarda mokle aRwera da Sedareba drekad safarsa da betonis

safars Soris, TiToeuli maTganis upiratesobebisa da

naklovanebebis xazgasmiT;

b) warmodgenili iqna sust gruntebSi mowyobil yrilebze betonis

safaris muSaobasTan da qcevasTan dakavSirebuli problemebi,

sadac, erTis mxriv, xazi gaesva jdenebis meqanizmis mixedviT

(saerTo da araerTgvarovani) mosalodneli Zalvebis ramdenime

tipis ZiriTad tendencias, aseve jdenebiT gamowveuli Canazneqebis

gasworebis sakiTxTan dakavSirebul sirTuleebs. meores mxriv,

drekad safarze jdenebiT ganpirobebuli gasworebis saWiroeba

SedarebiT advili gadasawyvetia;

c) mosalodneli jdenebi, saproeqto trasis gaswvriv aRebul 6 ganiv

kveTze Catarebul analizTan dakavSirebiT warmodgenili iqna

cifrebiT, rac cxadyofs, rom mniSvnelovani saerTo da

araerTgvarovani mSeneblobis Semdgomi jdenebis albaToba mainc

arsebobs. aRniSnuli mizniT, rogorc ukve aRiniSna, betonis

safaris varianti ar aris rekomendebuli;

d) drekadi safarisa da betonis safaris tradiciuli ekonomikuri

analizi da Sedareba, romelic ar iTvaliswinebs, gansakuTrebiT

betonis safariT gamowveul jdenebTan dakavSirebul Zalvebs,

araadekvaturia da aramarTebulia;

e) zemoT aRniSnuli problemebis gaTvaliswinebiT, romlebic

ukavSirdeba gruntebze mowyobili yrilebis mosalodnel saerTo

da araerTgvarovan susti jdenebs, betonis gzis samosis varianti

yvela SemTxvevaSi gulisxmobs iseTi Zvirad-Rirebuli

RonisZiebebis saWiroebas.

v) zemoT aRniSnuli mizezebis gaTvaliswinebiT, E-60 magistralis

samtredia-grigoleTis saavtomobilo gzaze rekomendebulia

drekadi safari.

safaris mowyobis sakiTxi ganxiluli iqna saavtomobilo gzebis departamentis teqnikur sabWoze 2013 wlis 13 maiss da mosalodneli saerTo da araerTgvarovani jdenebidan gamomdinare rekomendacia mieca asfaltbetonis safaris mowyobas. gzis samosis konstruqciis SerCevisas Sedarebis mizniT ganxilulia,

rogorc araxisti, aseve xisti samosis alternatiuli variantebi.

8

1) araxisti samosi (samosi asfaltbetonis safariT)

araxisti sagzao samosis struqtura

N sagzao samosis fenebi gzis samosis

fenebis sisqe mm

1 2 3

1

wvrilmarcvlovani mkvrivi RorRovani

asfaltbetonis cxeli narevi (sacveTi

fena)

50

2

msxvilmarcvlovani forovani RorRovani

asfaltbetonis cxeli narevi (safaris

qveda fena)

70

3

msxvilmarcvlovani forovani RorRovani

asfaltbetonis cxeli narevi

(safuZvlis zeda fena)

120

4 fraqciuli RorRi (safuZvlis qveda

fena) 300

5 qviSa-xreSovani narevi (qvesagebi fena) 300

b) xisti samosi (samosi cementbetonis safariT)

xisti sagzao samosis struqtura

N sagzao samosis fenebi gzis samosis

fenebis sisqe mm

1 2 3

1 cementbetoni (safari) 280

2 fraqciuli RorRi (safuZvlis fena) 300

3 qviSa-xreSovani narevi (qvesagebi fena) 300

gzis samosis alternatiuli variantebis Sedarebam gviCvena, rom xist

samoss garkveuli upiratesoba gaaCnia araxist samosTan SedarebiT. xisti

samosis samsaxuris saproeqto xangrZlivoba metia vidre araxistis, aseve

damatebiT amcirebs saeqspluatacio xarjebs araxist safarTan

9

SedarebiT. miuxedavad amisa samtredia-lanCxuTis monakveTze xisti

samosis uaryofiT mxared SeiZleba CaiTvalos Semdegi:

aRsaniSnavia is garemoeba, rom saproeqto gza gadis sust gruntebSi, ris

gamoc mSeneblobis Semdeg mosalodnelia jdenebi.

teqnikuri angariSidan gamomdinare jdenebi meryeobs 10-dan-40sm-mde.

sareabilitacio samuSaoebis Catareba cementbetonis da asfaltbetonis

safaris maxasiaTeblebidan gamomdinare drekad safarze SedarebiT

advili Sesasrulebelia vidre xist safarze.

yovelive zemoT aRniSnulis gaTvaliswinebiT upiratesoba mieniWa araxist samosis mowyobas (asfaltbetonis safari). 2.5 satransporto kvanZebi

satransporto kvanZebis SemoTavazebuli mdebareobebi ganisazRvra qarTuli da saerTaSoriso standartebis Sesabamisad Semdegi parametrebis gaTvaliswinebiT:

a) satransporto kvanZebs Soris manZili;

b) dasaxlebuli teritoriebis zoma;

c) satransporto intensivoba; d) dakavebuli miwebi;

e) satransporto kvanZis mSeneblobis Rirebuleba;

f) maqsimaluri datborvis done.

saproeqto monakveTis farglebSi SemoTavazebuli satransporto kvanZebis tipebi gansazRvrulia qvemoT:

satransporto kvanZi 1 - samtredia – sayviris tipi; satransporto kvanZi 2 - pirveli maisi – briliantis tipi; satransporto kvanZi – samtredia, pk 7+00

samtrediis satransporto kvanZi mdebareobs pk 7+00-ze, qalaqi samtrediis samxreT-aRmosavleTiT da uzrunvelyofs momaval E-60 magistralTan, Crdilo-dasavleTiT abaSisa da senakis mimarTulebiT arsebul gzasTan, lanCxuTis mimarTulebiT arsebul E692‐Tan da qalaq samtrediasTan dakavSirebis SesaZleblobas. satransporto kvanZi – pk 65+88 pirveli maisis satransporto kvanZi mdebareobs pk 65+88-ze, abaSas raionSi mdinare cxeniswyalsa da mdinare rions Soris izolirebul teritoriaze, mdinare cxeniwylisa da qalaqi samtrediis dasavleTiT, da masze gadadis arsebuli sasoflo daniSnulebis gza, romelic aseve uzrunvelyofs E60 arsebuli gzisa da abaSisa da senakis qalaqebis dakavSirebas.

10

2.6 xidebi da gzagamtarebi saproeqto gzis mimarTulebaze (piketaJis mixedviT) mimdevrobiT gaTvaliswinebulia Semdegi axali rkinabetonis xidebisa da gzagamtarebis mowyoba:

# dasaproeqtebeli xidebisa da gzagamtareis adgilmdebareoba

xidis malebis raodenoba m

xidis sigane m

savali nawilis sigane m

xidis sigrZe m

1 2 3 4 5 6

1 Gviaduki pk 13+32.96 _ pk 18+36.32

15X33 2X14.0 2X11.5 503.36

2 Ggzagamtari pk 23+19.78 _ pk 23+72.22

3X15 2X14.0 2X11.5 52.44

3 xidi md. cxeniwyalze pk 53+22.55 _ pk 54+95.31

5X33 2X14.0 2X11.5 172.76

4 xidi md. rionze pk 90+59.48 _ pk 98+60.38

24X33 2X14.0 2X11.5 800.9

5 Ggzagamtari pk 102+05.78 _ pk 102+58.22

3X15 2X14.0 2X11.5 52.44

mdinareebze gadasasvleli xidebis malebi da sigrZeebi dainiSna mdinareebis hidravlikuri pirobebis Sefasebis Sedegebis safuZvelze. saproeqto trasaze. mTlianad gaTvaliswinebulia 2 xidis mSenebloba. mTlianad saproeqto trasaze xidebisa da gzagamtarebis saerTo sigrZem Seadgina 1581.9 m, rac Seadgens saproeqto trasis sigrZis 13.76%-s. xidebisa da gzagamtarebis proeqtirebis dros trasis topografiuli da geologiuri pirobebidan gamomdinare, moxda malis naSenis da burjebis unificireba rac iTvaliswinebs erTnairi tipis konstruqciebis gamoyenebas. xidebisa da rkinigzis gadamkveTi viadukis yvelaze ekonomiur sqemad miRebuli iqna malebis L=33 m mowyoba,xolo gzagamtarebze romlebis mowyoba gaTvaliswinebulia adgilobrivi gzebis gadakveTebze gamoyenebul iqna L=15 m malebi, xolo burjebis konstruqciad miRebuli iqna dgarovani tipis burjebi, romlebic efuZnebian naburR-naten ximinjovan rostverks. xidebi md. cxeniswyalze da md. rionze

xidi md.cxeniswyalze gegmaSi ganTavsebulia sworze, xolo profilSi vertikalur mrudze R=60000-m-i. xidis sigrZe proeqtiT Seadgens 172.76 m-s, rac ganpirobebulia gzis grZivi profiliT da gzis ganlagebiT gegmaSi. xidi md.rionze gegmaSi ganTavsebulia sworze, xolo profilSi vertikalur mrudze R=60000-m-i. xidis sigrZe proeqtiT Seadgens 800.9 m-s, rac ganpirobebulia gzis grZivi profiliT da gzis ganlagebiT gegmaSi, saproeqto gzis kveTasTan, mdinare rions marjvena napirTan uerTdeba mdinare xeviswyali ramac saWiro gaxada aRniSnuli mimarTulebiT xidis dagrdzeleba. malis naSeni

11

proeqtiT malis naSenis mowyoba gaTvaliswinebulia L=33m sigrZis winaswardaZabuli tesebri formis koWebisagan, romlebic gabaritSi erTiandebian erTmaneTTan grZivi monoliTuri rkinabetonis nakeriT. koWebis raodenoba ganiv kveTSi Seadgens 8 cals. moZrav datvirTvebze xidis rogorc sivrculi nagebobis muSaobis gaumjobesebis TvalsazrisiT da masze komfortuli mgzavrobis mizniT xidis malebi gaerTianebulni arian erTmaneTTan e.w. temperaturulad uWr sistemaSi. koWebis zevidan ewyoba rkinabetonis 10 sm fila romelsac emateba “Penetron admix” romelic uzrunvelyofs malis naSenis hidroizolacias malis naSenze savali nawilis safari gaTvaliswinebulia asfaltbetonis sisqiT 7 sm. xidis savali nawilis sigane ganisazRvra 2X11.5 m. trotuarebis sigane miRebulia 2X1.0 m. sadrenaJo sistemis proeqti warmoadgens Tvalamridis gaswvriv ganlagebul Zabrebs, romlebSic wyalCadineba xorcieldeba Ria wesiT safaris ganivi 2% qanobis dros. safarisgan Camonadeni atmosferuli wyali ikribeba xidis malis naSenis qveS proeqtiT gaTvaliswinebul grZiv milSi, romlidanac savali nawilidan Segrovebuli sabolood organizebulad Caedineba mimdebare teritoriis mocemul adgilebSi mowyobil meqanikuri tipis rkinabetonis gamwmend nagebobebSi, saidanac Semdgom gadaedineba mimdebare reliefSi. yoveli xidisaTvis gamwmendi nagebobis mowyobis adgilebi da maTi tipi masSi mosawyobi auzis raodenobis mixedviT mocemulia calke samuSoaTa moculobebis uwyisis saxiT. nagebobebi Tanabrad nawildeba xidis sigrZeze maTi xidis boloebSi aucileblad mowyobiT. xidis malis naSenis koWebis qveS miRebulia seismuri rezinis sayrdeni nawilebi, romelTa konstruqcia miRebulia tipiuri gadawyvetilebis mixedviT. moajirebis konstruqcia gaTvaliswinebulia liTonis profilisagan. Tvalamridi zRudarebi gaTvaliswinebulia monoliTuri rkinabetonisagan. sadeformacio nakerebi proeqtiT miRebulia rezinis kompensatoriT, romelic dasaSvebia seismur regionebSi gamoyenebisaTvis. Sualeduri burjebi Sualeduri burjebis saZirkvlad proeqtiT miRebulia naburR-nateni ximinjovani rostverki (ximinjebis raodenoba 11 c). rostverkis simaRle Seadgens h=1.8 m. xolo burjebis tani proeqtiT miRebulia ordgariani elifsuri formis, kveTs zemebiT 2.4X1.5 m. rkinabetonis dgarebi erTmaneTTan gaerTianebulni arian rkinabetonis rigeliT maqsimaluri konsoliT 3.85 m.

Sualeduri burjebi motrialebulia 15-iT da moZraobis sxvadasxva mimarTulebis burjebi erTmaneTis mimarT wacurebulia 1.8 m-iT, rac Tavis mxriv ganpirobebulia saproeqto gzisa da mdinereebis araperpendikularuli gadakveTiT, burjebis mobrunebam saSualeba moqvca Segvemcirebina adgilobrivi warecxvebi da gagvezarda xidis muSa xvreti. sanapiro burjebi sanapiro burjebis konstruqcid miRebulia misasvleli gzis maRali yrilis pirobebSi da warmoadgens ximinjovan rostverkebze dayrdnobil dgarovan konstruqcias (dgarebis konstruqciis kveTis forma elementebis unificirebis mizniT miRebulia Sualeduri burjebis dgarebis kveTebis anologiurad), romelzec proeqtiT gaTvaliswinebulia rkinabetonis rigelis mowyoba Seqceuli frTebiT. frTebze gaTvaliswinebulia rkinabetonis parapetis mowyoba.

12

ganapira burjebis statikuri da dinamikuri (seismuri) muSaobis gaumjobesebis mizniT burjebis Semoyra xorcieldeba msxvilnatexovani kldovani gruntiT. ximinjebis gamocda xidebze aucilebelia ximinjebis gamocda, romelic unda ganxorcieldes normatiuli dokumentebis Sesabamisad. viaduki rkinigzaze

viaduki gegmaSi ganTavsebulia sworze, xolo profilSi vertikalur mrudze R=30000-m-i. viadukis sigrZe proeqtiT Seadgens 503.36 m-s, rac ganpirobebulia gzis grZivi profiliT da gzis ganlagebiT gegmaSi. gzagamtarebi adgilobrivi gzebis gasatareblad

gzagamtari pk 23+46 (sqemiT 3X15 m) gegmaSi da profilSi ganTavsebulia sworze. gzagamtari daptoeqtebulia saproeqto gzisa da arsebuli gzis 90º-ian kveTaze. gzagamtari pk 102+32 (sqemiT 3X15 m) gegmaSi da profilSi ganTavsebulia sworze. gzagamtari daptoeqtebulia saproeqto gzisa da arsebuli gzis 90º-ian kveTaze. gzagamtarebi satransporto kvanZebze

proeqtiT saproeqto gzis da arsebuli da prespeqtiuli mimarTulebebis saavtomobilo gzebis gadakveTa (pk 7+00; pk 65+88) gaTvaliswinebulia or doneze satransporto kvanZebis mowyobiT. gasasvlelebi sasoflo-sameurneo daniSnulebis gzebisTvis

saproeqto gza kveTs sasoflo sameurneo daniSnulebis gzebs romelTa gasatareblad daproeqtebulia marTkuTxa kveTis Sekruli konturis monoliTuri rkinabetonis nagebobebi. saqonlis gasasvlelebi

saqonlis gasasvlelebi uzrunvelyofen saqonlis mier saproeqto gzis gadakveTis SesaZleblobas. am mizniT daproeqtebulia marTkuTxa kveTis Sekruli konturis monoliTuri rkinabetonis nagebobebi. mSenebloba warmoebs adgilze.

13

sur. 2.2 gzis generaluri gegma km 0+000 – km 6+000

14

sur. 2.3 gzis generaluri gegma km 6+000 – km 11+500

15

2.8 samSeneblo samuSaoebi

proeqtiT gaTvaliswinebulia saSualo, maRali da magistraluri gazsadenis, sahaero eleqtrogadamcemi xazebis da miwisqveSa kavSirgabmulobis kabelebis gadatana. navTobsadenis kveTis ubanze moewyoba specialuri gadasasvleli navTobsadenis operatori kompaniasTan SeTanxmebuli proeqtis mixedviT. miwis samuSaoebi miwis samuSaoebis balansi gamoiyureba Semdegnairad:

mcenareuli gruntis (humusovani fena) moxsna - 129416 m3;

Wrilis moculoba - 4820m3;

xreSovani gruntis motana karieridan – 1386619 m3;

kldovani gruntis motana karieridan – 983730 m3;

nayaris moculoba - 1260m3; miwis samuSaoTa moculobebi kilometrebis da damuSavebis saxeobis mixedviT mocemulia miwis samuSaoTa ganawilebis kilometrul uwyisSi. proeqtiT gaTvaliswinebulia yrilis ferdobze mcenareuli gruntis fenis moyra, mosworeba da Semdeg mravalwliani balaxis daTesva.

xidebis mSenebloba xidebis mSenebloba mimdinareobs or etapad: pirvel etapSi sruldeba samuSaoebi mdinaris erT naxevarze masze droebiT naxevarkunZulis mowyobiT, romelic igeba moziduli da adgilobrivi gruntisagan, saidanac mimdinareobs saZirkvlebis mowyoba, romelic proeqtiT gaTvaliswinebulia naburRnateni ximinjebiT. naburRnateni ximinjebis mowyoba sruldeba misi CaSvebiT xelovnuri kunZulidan damcavi milis winaswari CaZirviT, xolo gruntis amoReba xdeba mis Signidan ise, rom CaSvebuli milis bolo yovelTvis qvemoT iyos ara nakleb 1m-isa amoRebuli gruntis doneze. amoRebuli grunti gaitaneba yrilSi. damcavi milis bolomde CaSvebis da mis Signidan gruntis amoRebis Semdeg xdeba masSi armaturis karkasis Cadgma da betoniT Sevseba. am dros xdeba damcavi milis TandaTanobiT amoweva zemoT, ise rom misi bolo yovelTvis unda iyos aranakleb 2.5-3 m-is qvemoT axal Casxmuli betonis doneze. mocemuli teqnologiiT sruliad gamoiricxeba mdinaris dabinZurebis SesaZlebloba. mowyobil saZirkvlebze xdeba burjis ageba da malis naSenis mowyobis samuSaoebi. naxevari xidis agebis Semdeg xdeba adre mowyobili gruntis naxevarkunZulis daSla da misi mowyoba mdinaris meore naxevarze ukve

16

agebuli xididan, saidanac SemdgomSi sruldeba darCenili xidis meore naxevaris mowyoba igive wesiT. burRvisas ar gamoiyeneba bentonitis xsnarebi. burRva xdeba mSrali wesiT.

sur. 2.4 xidebis burjebis mosawyobad gamoyenebuli saburRi mowyobiloba

afeTqebiTi samuSaoebi saavtomobilo gzis quTaisi-zestafonis monakveTis mSeneblobisas ar aris gaTvaliswinebuli afeTqebiTi samuSaoebis warmoeba. humusovani fenis moxsna humusovani fena mosaxsnelia moculobiT_ 129416 m3; 2.9 narCenebis warmoqmna mSeneblobis procesSi mosalodnelia sxvadasxva tipis narCenebis warmoqmna (ufro dawvrilebiT ix. P 7.3.1). narCenebis warmoqmnis ZiriTadi obieqtebia: samSeneblo ubnebi da samSeneblo banakebi. mcire raodenobiT narCenebis warmoqmna mosalednelia (dabinZurebuli niadagi) misasvlel da mZime teqnikis gadaadgilebis samarSruto gzebis gaswvriv. Warbi gruntis warmoqmna didi raodenobiT ar aris mosalodneli, vinaidan teritoriis relief vakea da WrilebSi muSaoba SezRudulia. nayaris moculoba Seadgens 1260m3; 2.10 mSeneblobis dros gamoyenebuli aRWurviloba mSeneblobis procesSi gamoyenebuli aRWurvilobis cxrili 2.2.5

moyvanili CamonaTvali dazustdeba mSenebeli kontraqtoris mier. qvemoT viZleviT winaswar CamonaTvals, romelic saproeqto jgufis mier aris momzadebuli.

17

cxrili 2.5 mSeneblobisaTvis saWiro aRWurviloba da samSeneblo teqnika

# aRWurvilobis tipi da minimaluri

maxasiaTeblebisaWiro aRWurvilobis minimaluri raodenoba

1 buldozeri gamafxvierebliT 4 2 frontaluri CamtvirTveli 3 3 TviTmcleli 6 4 avtogreideri 2 5 satvirTo eqskavatori 1 6 ukuCamCiani eqskavatori 2 7 gzis vibraciuli satkepni 2 8 pnevmosatkepni 1 9 orvalciani sagzao satkepni 3 10 zedapiruli vibratori 1 11 samsxvrevela 1 12 srulad avtomatizirebuli dozatori 1 13 srulad avtomatizirebuli Semrevi 1 14 sagzao safaris gamoyvanis manqana

eleqtrosensoriT1

15 kompresori 2 16 gadasatani generatori 2 17 wylis cisterna mfrqvevanaTi 2 18 amwe 1 19 betondamgebi eleqtronuli sensoriT 1

2.11 damxmare samSeneblo obieqtebis kompleqsi

სამშენებლო კონტრაქტორი მიიღებს გადაწყვეტილებებს, რაც უკავშირდება დამხმარე სამშენებელო ობიექტებს (სტრუქტურა, შემადგენლობა, მდებარეობა, დაპროექტება და სხვ.). მიუხედავად ამისა, E-60 ტრასის სხვა მონაკვეთებზე სამშენებლო საქმიანობის ორგანიზაციის გამოცდილების მიხედვით, ვვარაუდობთ, რომ აშენდება დამხმარე სამშენებლო ობიექტების კომპლექსი, მათ შორის - სამშენებლო ბანაკი 200 მუშის დასაბინავებლად (დაახლ. 1.5 ჰა ფართობის), ტრანსპორტისა და აღჭურვილობის ეზო 100 სატრანსპორტო საშუალებისაა და მძიმე სამშენებლო ტექნიკის 150 ერთეულისთვის (დაახლ. 2 ჰა) (ბულდოზერები, ექსკავატორები, ამწეები და სხვ.) და ბეტონის ქარხანა (დაახლ. 3 ჰა). შერბილების ზომებთან დაკავშირებული გზშ-ს თავში 8.1.1.13 ჩვენ აღვწერეთ ზემონახნებელი დამხმარე სამშენებლო ობიექტების დაპროექტებისა და ექსპლოატაციის დროს გამოსაყენებელი პროცედურები და პირობები და ასევე ოპტიმალური ადგილმდებარეობის ვარიანტები. 2.12 karierebi

სამშენებელო საქმიანობის დაწყებამდე სამშენებლო კონტრაქტორმა უნდა განსაზღვროს კარიერების უბნები და შეიყვანოს ისინი სამშენებლო გეგმებსა და აღწერებში. აღსანიშნავია, რომ გზშ აღწერს პოტენციური კარიერებისა და ღია კარიერების მდებარეობას, რაც შეიძლება გამოყენებული იქნეს მშენებლობის

18

სტადიაზე. არსებული კარიერები შეფასდა როგორც საინჟინრო გუნდის, ისე გზშ გუნდის მიერ. saproeqto teritoriebis midamoebSi karierebis raodenoba SezRudulia. monacemebi arsebul karierebze mocemulia tom II-Si danarTi 8.

19

3 samarTlebrivi CarCo 3.1 Sesavali

danarT 1-Si mocemulia garemos dacvis Sesaxeb saqarTvelos kanonmdeblobis detaluri aRwera. aqve aRwerilia saqarTvelos garemosdacviTi standartebi da normebi, mocemulia miTiTebebi im RonisZiebebis Sesaxeb, romlebic saWiroa garemosdacviTi Sefasebis gansaxorcieleblad. aRniSnuli analizi aseve moicavs adgilobrivi (raionuli) da erovnuli instituciebis pasuxismgeblobas nebarTvebis, licenziebis gacemis da garemos dacvis standartebis dacvis sferoSi. qvemoT, Cven viZleviT mxolod garemoze zemoqmedebis nebarTvis da gzS- procedurebis mokle aRweras saqarTvelos kanonmdeblobis Sesabamisad,

EIB-s skriningis procedurebs da moTxovnebs gzS-s mimarT da

warmodgenili proeqtis skriningis Sedegebs EIB-s moTxovnaTa Sesabamisad. 3.2 saqarTvelos garemosdacviTi kanonmdebloba.

saqarTvelos garemosdacviTi samarTali moicavs sakanonmdeblo CarCos

qveynis konstituciisa da garemos dacvis Sesaxeb kanonis saxiT,

specifiur garemosdacviT kanonebs, saerTaSoriso konvenciebs,

kanonqvemdebare normatiul aqtebs, prezidentis brZanebulebebs,

ministrTa kabinetis dadgenilebebs, ministrebis brZanebebs,

instruqciebs da sxva.

cxrilSi 2.1. warmodgenilia saqarTvelos kanonebisa da regulaciebis

nusxa, romlebic gaTvaliswinebulia proeqtis garemoze zemoqmedebis

Sefasebis procesSi.

cxrili 2.1. proeqtTan dakavSirebuli kanonebisa da regulaciebis nusxa

მიღების

წელი კანონის დასახელება

ჩარჩო კანონმდებლობა

1995 საქართველოს კონსტიტუცია (1999, 2000-2006, 2008)

1996 გარემოს დაცვის შესახებ (შესწ. 2000, 2003, 2007)

სპეციფიკური გარემოსდაცვითი კანონები

1994 ნიადაგის დაცვის შესახებ (შესწ. 1997, 2002)

1994 კანონი მავნე ორგანიზმებისაგან მცენარეთა დაცვის შესახებ

1996 დაცული ტერიტორიების სისტემის შესახებ (შესწ. 2003, 2004, 2005, 2006, 2007)

1996 კანონი ველური ცოცხალი ბუნების შესახებ

1997 ცხოველთა სამყაროს შესახებ (შესწ. 2001, 2003, 2004)

1997 წყლის შესახებ (შესწ. 2003, 2004, 2005, 2006)

20

1998 პესტიციდების და აგროქიმიკატების შესახებ

1999 ატმოსფერული ჰაერის დაცვის შესახებ (შესწ. 2000, 2007)

1999 საქართველოს ტყის კოდექსი (შესწ. 2000 2001, 2003, 2005, 2006)

1999 მავნე ორგანიზმებისაგან მცენარეთა დაცვის კანონში

2003 საქართველოს წითელი ნუსხის და წითელი წიგნის შესახებ (შესწ. 2006)

2005 ლიცენზიების და ნებართვების შესახებ

2006 საქართველოს ზღვისა და მდინარეთა ნაპირების რეგულირებისა და საინჟინრო

დაცვის შესახებ

2007 დაცული ტერიტორიების სტატუსის შესახებ

2007 ეკოლოგიური ექსპერტიზის შესახებ

2007 გარემოზე ზემოქმედების ნებართვის შესახებ

2007 საზოგადოებრივი ჯანმრთელობის შესახებ

სხვა რელევანტური კანონები

2007 კულტურული მემკვიდრეობის შესახებ

1997 ტურიზმის და რეკრეაციის შესახებ

2005 სახანძრო უსაფრთხოების შესახებ

garemosdacviTi standartebi da normatiuli aqtebi

winamdebare angariSis damuSavebis procesSi garemo obieqtebis (niadagi,

wyali, haeri) xarisxis SefasebisaTvis gamoyenebulia Semdegi

garemosdacviTi standartebi:

• sanitariuli normebi „xmauri samuSao adgilebze, sacxovrebeli,

sazogadoebrivi Senobebis saTavsebSi da sacxovrebeli ganaSenianebis

teritoriaze“, (2.2.4/2.1.8 003/004-01).

• zedapiruli wylebis dabinZurebisagan dacvis wesebi (damtkicebulia

saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis ministris

1996 wlis 17 seqtembris №130 brZanebiT);

• sanitariuli wesebi da normebi „zedapiruli wylebis

dabinZurebisagan dacvis Sesaxeb“ (damtkicebulia saqarTvelos

Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis ministris 2001 wlis

16 agvistos №297/n brZanebiT);

• higienuri normativebi „dasaxlebuli adgilebis atmosferuli haeris

damabinZurebeli nivTierebebis zRvrulad dasaSvebi koncentraciebi“,

(h.n. 2.1.6. 002-01);

21

• meToduri miTiTebebiT „niadagis qimiuri nivTierebebiT dabinZurebis

xarisxis Sefasebis Sesaxeb“ (mm 2.1.7. 004 - 02);

• sasmeli wylis teqnikuri reglamenti (damtkicebulia saqarTvelos

Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis ministris 17.12.2007

wlis №349/n brZanebiT);

saqarTvelos mier xelmowerili zogierTi saerTaSoriso SeTanxmeba da

konvencia

• konvencia garemos dacviT sakiTxebTan dakavSirebuli informaciis

xelmisawvdomobis, gadawyvetilebebis miRebis procesSi sazogadoebis

monawileobisa da am sferoSi marTlmsajulebis sakiTxebze

xelmisawvdomobis Sesaxeb (orhusis konvencia, 1998 w.), saqarTvelo

miuerTda 2001 w-s.

konvenciis mizania uzrunvelyos axlandeli da momavali Taobis

ufleba icxovros janmrTel da usafrTxo garemoSi,

moqalaqeebisaTvis xelmisawvdomi gaxados garemosdacviTi

informacia, uzrunvelyos maTi monawileobis ufleba

gadawyvetilebebis miRebis procesSi, aseve sazogadoebis ufleba

xsenebuli uflebebis darRvevis SemTxvevaSi xeli miuwvdebodes

marTlmsajulebaze.

• konvencia saxifaTo narCenebis transsasazRvro gadazidvis da ganTavsebis

kontrolis Sesaxeb, bazeli, 1989. saqarTvelo miuerTda 1999 w-s.

• gaeros konvencia mdgradi organuli damabinZureblebis Sesaxeb (POPs),

stokholmi, 2001. saqarTvelo miuerTda 2006 w-s.

• konvencia biomravalferovnebis Sesaxeb, rio de Janeiro, 1992w.

saqarTvelo miuerTda 1994 w-s.

• kartaxenas oqmi, saqarTveloSi ratificirebulia 2008 w-s.

• konvencia gadaSenebis piras myofi veluri faunisa da floris saxeobebiT

saerTaSoriso vaWrobis Sesaxeb (CITES), vaSingtoni, 1973. saqarTvelo

miuerTda 1996 w-s.

• ozonis Sris dacvis Sesaxeb venis konvencia, vena, 1985. saqarTvelo

miuerTda 1996w-s.

• monrealis oqmi ozonis Sris damSlel nivTierebaTa Sesaxeb, monreali,

1987. saqarTvelo miuerTda 1996-s.

ozonis Sris damSlel nivTierebaTa Sesaxeb monrealis 1987 wlis

oqmis cvlileba, monreali, 1997. saqarTvelo miuerTda 2000 w-s.

22

ozonis Sris damSlel nivTierebaTa Sesaxeb monrealis 1987 wlis

oqmis cvlileba, kopenhageni, 1992. saqarTvelo miuerTda 2000 w-s.

• gaeros klimatis cvlilebis CarCo konvencia, niu-iorki, 1994.


• kiotos oqmi, kioto, 1997, saqarTvelo miuerTda 2005 w-s;

• Sor manZilebze haeris transsasazRvro dabinZurebis konvencia, Jeneva,

1979. saqarTvelo miuerTda 1999 w-s.

• gaeros konvencia gaudabnoebis winaaRmdeg brZolis Sesaxeb, parizi 1994.


• konvencia calkeuli saSiSi qimiuri nivTierebaTa da pesticidebiT

vaWrobis sferoSi winaswar dasabuTebuli Tanxmobis proceduris Sesaxeb

(POPs), roterdami, 1998. saqarTvelo miuerTda 2006 w-s.

• strategiuli midgoma saerTaSoriso qimiuri nivTierebebis marTvaze

(SAICM), 2002 w. saqarTvelo miuerTda 2002 w-s.

3.3 garemoze zemoqmedebis nebarTvasTan dakavSirebuli

saqarTvelos kanonmdebloba

garemoze zemoqmedebis nebarTvis gacemis procedurebi gawerilia

saqarTvelos sam kanonSi:

(i) kanoni licenziebisa da nebarTvebis Sesaxeb (2005); (ii) kanoni „garemoze

zemoqmedebis nebarTvis Sesaxeb“ (2008) da (iii) kanoni „ekologiuri

eqspertizis Sesaxeb“ (2008).

xsenebul kaknonebTan SesabamisobaSi, saqarTvelos garemos dacvis

ministris 2011 wlis 4 oqtombris #14 brZanebiT damtkicebulia debuleba

,,garemoze zemoqmedebis Sefasebis Sesaxeb~, romelic aregulirebs

garemoze zemoqmedebis SefasebasTan dakavSirebul samarTlebriv

urTierTobebs.

saqarTvelos kanoni `licenziebisa da nebarTvebis Sesaxeb~ (miRebul iqna

2005 wlis 24 ivniss). am kanoniT regulirdeba iseT organizaciuli

saqmianoba an qmedeba, romelic exeba pirTa ganusazRvrel wres,

xasiaTdeba adamianis sicocxlisaTvis an janmrTelobisaTvis mometebuli

safrTxiT, ukavSirdeba gansakuTrebiT mniSvnelovan saxelmwifo an

sazogadoebriv interesebs, an dakavSirebulia saxelmwifo resursebiT

sargeblobasTan. es kanoni awesrigebs aseve licenziiTa da nebarTviT

regulirebul sferos, gansazRvravs licenziisa da nebarTvis saxeebis

amomwurav CamonaTvals, adgens licenziisa da nebarTvis gacemis, maTSi

cvlilebebis Setanisa da gauqmebis wesebs.

23

kanonis mixedviT saqmianobis an qmedebis saxelmwifo regulireba

licenziiT an nebarTviT xorcieldeba mxolod im SemTxvevaSi, rodesac

es uSualod ukavSirdeba adamianis sicocxlisaTvis an

janmrTelobisaTvis momatebul safrTxes an saxelmwifo an

sazogadoebrivi interesis sferoebs. saxelmwifo regulireba

xorcieldeba mxolod maSin, rodesac licenziis an nebarTvis gacemiT

realurad SesaZlebelia am safrTxis Semcireba an saxelmwifo da/an

sazogadoebrivi interesebis gaTvaliswineba.

saqmianobis an qmedebis licenziiT an nebarTviT regulirebis mizani da

ZiriTadi principebia:

adamianis sicocxlisa da janmrTelobis usafrTxoebis uzrunvelyofa da

dacva;

adamianis sacxovrebeli da kulturuli garemos usafrTxoebis

uzrunvelyofa da dacva;

saxelmwifo da sazogadoebrivi interesebis dacva.

kanonis mixedviT ucxo qveynis mier gacemuli licenzia an nebarTva

SesaZloa aRiarebuli iqnes saerTaSoriso xelSekrulebiT an kanoniT da

mieniWos iseTive samarTlebrivi statusi, rogoric aqvs saqarTvelos

kanonmdeblobis safuZvelze gacemul licenzias an nebarTvas.

saqarTvelos kanoni `garemoze zemoqmedebis nebarTvis Sesaxeb” (ZalaSia

2008 wlis 1 ianvridan).

am kanoniT gansazRvrulia saqmianobebis sruli sia, romelic

eqvemdebareba savaldebulo ekologiur eqspertizis Catarebas

saqarTvelos teritoriaze da iTvaliswinebs garemosdacviTi nebarTvis

gacemas amgvari saqmianobebisaTvis. kanoni iTvaliswinebs sazogadoebis

monawileobas ekologiuri eqspertizis ganxorcielebis, nebarTvis

gacemis, garemoze zemoqmedebis Sefasebis, da nebarTvis gacemis Taobaze

gadawyvetilebebis miRebis procesebSi da sazogadoebis

informirebulobas. kanonis mixedviT garemosdacviTi nebarTva aris

ufleba, romelsac gascems saqarTvelos garemos dacvis saministro

SeuzRudavi vadiT im formiT da wesebis Sesabamisad, romelsac

iTvaliswinebs saqarTvelos kanonmdebloba, im pirebze, romlebic

axorcieleben am saqmianobas da warmoadgens am saqmianobis

ganxorcielebis samarTlebriv safuZvels

saqarTvelos kanoni `ekologiuri eqspertizis~ Sesaxeb (ZalaSia 2008

wlis 1 ianvridan).

24

am kanonis mixedviT ekologiuri eqspertiza aucilebeli garemosdacviTi

RonisZiebaa, romelic xorcieldeba mocemuli tipis saqmianobisaTvis

garemosdacviTi an samSeneblo nebarTvis gacemis Sesaxeb gadawyvetilebis

miRebis procesSi.

ekologiuri eqspertizis mizania garemos ekologiuri balansis

uzrunvelyofa garemos dacvis moTxovnebis, bunebis racionaluri

marTvis da mdgradi ganviTarebis principebis dacviT.

ekologiuri eqspertizis dadebiTi daskvna saWiroa garemosdacvis an

samSeneblo nebarTvis gasacemad im saqmianobis gansaxorcieleblad,

romelic eqvemdebareba ekologiur eqspertizas.

am kanonis mixedviT uflebamosili organo, romelmac ekologiuri

eqspertiza unda ganaxorcielos, aris garemos dacvis saministro.

„garemoze zemoqmedebis nebarTvis Sesaxeb“ saqarTvelos kanoni

gansazRvravssaqarTvelos teritoriaze savaldebulo ekologiuri

eqspertizisadmi daqvemdebarebul saqmianobaTa srul nusxas da maT

gansaxorcieleblad garemoze zemoqmedebis nebarTvis gacemis, nebarTvis

gacemisas ekologiuri eqspertizis Catarebis, garemoze zemoqmedebis

Sefasebisa da nebarTvis gacemis Sesaxeb gadawyvetilebis miRebis

procesebSi sazogadoebis monawileobisa da misi informirebis

samarTlebriv safuZvlebs

ekologiuri eqspertizisadmi daqvemdebarebuli saqmianobis nusxaSi

(kanonis me-4 muxli) xvdeba saerTaSoriso da Sidasaxelmwifoebrivi

mniSvnelobis gzebis mSenebloba/rekonstruqciis proeqtebi.

kanonis Tanaxmad, nusxaSi gaTvaliswinebul saqmianobebTan

dakavSirebuli mSenebloba an arsebuli sawarmoo teqnologiis Secvla

gansxvavebuli teqnologiiT, rac iwvevs eqspluataciis pirobebis

Secvlas, ganixileba, rogorc ekologiuri eqspertizisadmi

daqvemdebarebuli saqmianoba.

Tu kanonis me-4 muxlis pirveli punqtiT gaTvaliswinebuli saqmianoba

saWiroebs mSeneblobis nebarTvas, mSeneblobis nebarTvis gamcemi

administraciuli organo uzrunvelyofs mSeneblobis nebarTvis gacemis

mizniT dawyebul administraciul warmoebaSi saministros CarTvas sxva

administraciuli organos saxiT, „licenziebisa da nebarTvebis Sesaxeb“

saqarTvelos kanoniT dadgenili wesiT. am SemTxvevaSi mSeneblobis

nebarTvis gamcemi administraciuli organos mier saministroSi

wardgenil dokumentaciaze saministro gascems ekologiuri eqspertizis

daskvnas, romelic mtkicdeba garemos dacvisa da bunebrivi resursebis

ministris administraciul-samarTlebrivi aqtiT. ekologiuri

eqspertizis daskvna gaicema mSeneblobis nebarTvis gacemis meore

25

stadiaze. ekologiuri eqspertizis daskvna aris mSeneblobis nebarTvis

nawili da mSeneblobis nebarTvis maZieblisaTvis (an mflobelisaTvis)

misi (ekologiuri eqspertizis daskvnis) pirobebis Sesruleba

savaldebuloa. ekologiuri eqspertizis daskvnis piroba aris

mSeneblobis nebarTvis piroba.

Tu muxli 4-is pirveli punqtiT gaTvaliswinebuli saqmianoba ar

saWiroebs mSeneblobis nebarTvas, masze ekologiuri eqspertizis

daskvnis safuZvelze gaicema nebarTva, romlis Taobazedac ministri

gamoscems administraciul-samarTlebriv aqts. ekologiur eqspertizas

saministro atarebs saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili

procedurebis Sesabamisad. ekologiuri eqspertizis daskvnis piroba aris

sanebarTvo piroba.

kanoni ar asaxavs skriningis proceduris detalebs da ar gansazRvravs

amasTan dakavSirebiT mxareebis valdebulebebs. praqtikidan gamomdinare,

saproeqto winadadebebis skrinings da maTi garemoze zemoqmedebis

winaswar Sefasebas, iseve rogorc Serbilebis zomebis strategiis

SemuSavebas (skopingi), axorcielebs proeqtis warmomdgeni mxare,

garemosa da bunebrivi resursebis dacvis saministrosTan

konsultaciebis safuZvelze.

garemoze zemoqmedebis SefasebasTan dakavSirebuli sajaro

konsultaciebi

kanonis me-6 muxlSi mocemulia garemoze zemoqmedebis nebarTvis Sesaxeb

sajaro konsultaciebis procedurebis detalebi. kanoni aseve

gansazRvravs informaciis gavrcelebis da ganxilvis drois ganrigs.

keZod, kanonis me-6 muxlis Sesabamisad saqmianobis ganmxorcielebeli

valdebulia nebarTvis gamcem administraciul organoSi wardgenamde,

moawyos garemoze zemoqmedebis Sefasebis sajaro ganxilva. sajaro

ganxilvis mowyobis mizniT saqmianobis ganmxorcielebeli valdebulia

mis mier dagegmili saqmianobis Sesaxeb gamoaqveynos informacia, rogorc

centralur periodul beWvdiT organoSi, aseve im raionis

administraciuli teritoriis beWvdiT organoSi (aseTis arsebobis

SemTxvevaSi), sadac dagegmilia saqmianobis gaxorcieleba. sajaro

ganxilvebTan dakavSirebuli moTxovnebi ufro detalurad aRwerilia

winamdebare gzS-s me-8 TavSi da danarTSi 1.

gzS dokumentis oficialuri wardgena garemos dacvis saministrosaTvis

kanonis me-8 muxlSi aRwerilia nebarTvis misaRebad warsadgeni sabuTebi:

26

1. saqmianobis ganmaxorcielebeli nebarTvis misaRebad saministros

warudgens werilobiT gancxadebas. nebarTvis miRebis Taobaze gancxadeba

waredgineba, ganixileba da warmoebaSi miiReba “licenziebisa da

nebarTvebis Sesaxeb” saqarTvelos kanoniT dadgenili wesiT.

2. saqmianobis ganmaxorcielebeli valdebulia, “licenzeibisa da

nebarTvebis Sesaxeb” saqarTvelos kanoniT dadgenili informaciis garda,

nebarTvis miRebis Taobaze gancxadebasTan erTad waradginos Semdegi

dokumentacia:

a)saqarTvelos kanonmdeblobiT dadgenili normebis Sesabamisad

Sedgenili gzS-is angariSi (5 egzemplarad da eleqtronuli versiiT);

b) dagegmili saqmianobis ganxorcielebis adgilis satuaciuri gegma

(manZilebis miTiTebiT);

g) mosalodneli emisiebis moculoba da saxeebi (dabinZгrebis

stacionaruli wyaroebis da maT mier gafrqveul/CaSvebul mavne

nivTierebaTa inventarizaciis teqnikuri angariSi da mavne nivTierebaTa

zRvrulad dasaSvebi gafrwvevis/CaSvebis normebis proeqti (4

egzemplarad);

d) mokle anotacia saqmianobis Sesaxeb (arateqnikuri reziumes saxiT);

e) gancxadeba wardgenili gancxadebis konfidencialuri nawilis

Sesaxeb.

3. saqmianobis ganmaxorcielebeli valdebulia nebarTvis gamcem

administraciul organos miawodos teqnologiuri ciklis sruli sqema

im SemTxvevaSic ki, Tu saqmianoba Seicavs komerciul an/da saxelmwifo

saidumloebas. gancxadebis es nawili, am muxlis me-2 punqtis “e”

qvepunqtis Sesabamisad, saqmianobis ganmaxorcielebelma unda waradginos

calke.

kanonis me-9 muxlSi aRwerilia nebarTvis gacemis wesi

1. saministro nebarTvis gacemis Sesaxeb gadawyvetilebas iRebs

saqarTvelos zogadi administraciuli kodeqsis VI TaviT

gansazRvruli martivi administraciuli warmoebis wesiT da

“licenziebisa da nebarTvebis Sesaxeb” saqarTvelos kanonis

Sesabamisad, nebarTvis miRebis Taobaze gancxadebis registraciidan

20 dRis vadaSi.

2. saministro, “ekologiuri eqspertizis Sesaxeb” saqarTvelos kanonis

Sesabamisad, uzrunvelyofs saqmianobis ganmaxorcieleblis mier

wardgenil Sesabamis dokumentaciaze ekologiuri eqspertizis

Catarebas,ris safuZvelzedac dgeba ekologiuri eqspertizis

daskvna.

27

3. nebarTva gaicema mxolod ekologiuri eqspertizis dadebiTi

daskvnis arsebobis SemTxvevaSi.

debuleba ,,garemoze zemoqmedebis Sefasebis Sesaxeb~

damtkicebuli saqarTvelos garemos dacvis ministris 2011 wlis 4

oqtombris #14 brZanebiT, aregulirebs garemoze zemoqmedebis

SefasebasTan dakavSirebul samarTlebriv urTierTobebs.

garemoze zemoqmedebis Sefasebis procedura warmoadgens kanonmdeblobiT

dadgenili CamonaTvalis mixedviT gansazRvrul saqmianobaze

damasabuTebeli dokumentaciis Seqmnisa da am saqmianobaze garemoze

zemoqmedebis nebarTvis /ekologiuri eqspertizis daskvnis miRebis

procesSi garemoze yovelgvari mosalodneli zemoqmedebis wyaros,

xasiaTisa da xarisxis gansazRvras, agreTve maTi ekologiuri,

socialuri da ekonomikuri Sedegebis integrirebul Sefasebas.

aRniSnuli debuleba gansazRvravs garemoze zemoqmedebis Sefasebis

angariSis Sedgenis proceduras, romelic tardeba saqmianobis

ganmaxorcieleblis mier, momavali sameurneo ganviTarebis ekologiuri

da socialur-ekonomikuri wonasworobis uzrunvelsayofad. igi win

uZRvis saqmianobis ganmaxorcieleblis mier saqmianobis

mizanSewonilobisa da Sesabamisi proeqtis ganxorcielebaze saqarTvelos

garemos dacvis saministros mier gadawyvetilebis miRebas.

garemoze zemoqmedebis Sefaseba moicavs dagegmili saqmianobis

konteqstSi pirdapiri da arapirdapiri zemoqmedebis gamovlenas, aRwerasa

da Sedegebis Seswavlas:

adamianis sacxovrebel garemosa da mis janmrTelobaze; mcenareul

safarsa da cxovelTa samyaroze;

bunebriv da saxecvlil ekosistemebze; landSaftebze; haerze,

wyalze, niadagze, klimatze;

istoriul Zeglebsa da kulturul faseulobebze;

socialur-ekonomikur faqtorebze;

geologiuri da hidrologiuri garemos arsebuli situaciis Sefasebaze

da mosalodnel riskebze

garemoze zemoqmedebis Sefasebis obieqtebs warmoadgenen saqmianobaTa

saxeobebi, romelTa CamonaTvali mocemulia ,,garemoze zemoqmedebis

nebarTvis Sesaxeb” saqarTvelos kanonis me-4 muxlis pirveli punqtis

CamonaTvalSi

1. SemoTavazebuli saqmianobis gamocxadeba

ced

ura

28

erovnul da adgilobriv gazeTebSi;

2. gzS proeqtis aslis miwodeba garemos dacvis

saministrosaTvis, aslis gamoqveyneba veb-

gverdze, aslebis ganTavseba arasamTavrobo

organizaciebsa da adgilobrivi

xelisuflebis organoebSi.

TariRi:

gancxadebidan 50 dReSi

SeniSvnebisa da

rekomendaciebis miReba

gancxadebis Semdeg sajaro konsultaciebis

mowyoba ara uadres 50 da ara ugvianes 60 dRisa

TariRi:

5 dRis ganmavlobaSi sajaro

konsultaciebis Sexvedrebis

oqmebis momzadeba

sajaro SeniSvnebi da rekomendaciebi Seyvanili

unda iqnes gzS angariSSi; Tuki arsebobs raime

winaaRmdegoba, werilobiTi dasabuTebuli pasuxi

unda gaegzavnos SeniSvnis avtors. yvela SeniSvna

da mosazreba asaxuli unda iqnes gzS angariSSi

TariRi:

Semdgomi 15 dRe

gzS angariSi dasruldeba da waredgineba garemos

dacvis saministros garemosdacviTi nebarTvisaTvis

saWiro yvela sxva dokumentTan erTad

TariRi:

garemosdacviTi nebarTva gaicema saministros mier

Sesabamisi ganacxadis registraciidan 20 dReSi

TariRi:

suraTi 3.1 garemoze zemoqmedebis nebarTvis miRebis procedura

3.4 EIB-s garemosdacviTi da socialuri moTxovnebi

EIB-s garemosdacviTi da socialuri usafrTxoebisgegmebi efuZneba

evropul midgomas garemos mdgradobis problemisadmi da misi principebi,

instruqciebi da standartebi mocemulia dokumentSi “garemos dacvis

evropis principebi” (EPE). banki muSaobs EPE-s farglebSi, romelic

Seesabameba garemos dacvis principebs, da evrosabWos xelSekrulebis

instruqciebsa da evrokavSiris garmosdacviT kanonebs.

29

bankis midgoma proeqtebis dafinansebis sakiTxisadmi efuZneba “winasware

sifrTxilis zomebis gamoyenebis principsa” da prevenciul qmedebas da

ara gamasworebel moqmedebas, rac iTvaliswinebs garemosdacviTi

safrTxis aRmofxvras wyarosTan da damabinZurebeli piris mier

Sesabamisi Tanxis gadaxdas “evropuli sazogadoebis Seqmnis Sesaxeb

xelSekrulebis” Tanaxmad. bankis mier dafinansebuli yvela proeqti

eqvemdebareba garemosdacviT Sefasebas, ris mizansac mocemuli proeqtis

garemoze zemoqmedebis Sefaseba (gzS) warmoadgens, Tanaxmad EU EIA

85/337/EECdireqtivisa(Sesworebulia direqtiviT 97/11/EC), evrosabWos

1985 wlis 27 ivnisis 85/337/EECdireqtivisa (zogierTi saxelmwifo da

kerZo proeqtis garemoze zemoqmedebis Sefasebis Sesaxeb) da evrosabWos

1997 wlis 3 martis 97/11/EC direqtivisa (Sesworebulia direqtiviT

85/337/EEC) (zogierTi saxelmwifo da kerZo proeqtis garemoze

zemoqmedebis Sefasebis Sesaxeb).

proeqtebis skriningi zemoCamoTvlili direqtivebis safuZvelze

xorcieldeba oTx kategoriad:

kategoria A – proeqtebi, romelTaTvisac gzS momzadeba

savaldebuloa (direqtivis 1-li danarTi);

kategoria B – proeqtebi, romelTaTvisac kompeteneturi organo

adgens gzS dokumentis saWiroebas dadgenili kriteriumebis

mixedviT (direqtivis me-2 danarTi, miTiTeba me-3 danarTze);

kategoria C – proeqtebi, romlebic saWiroeben garemoze

zemoqmedebis Sefasebas SezRuduli zomiT proeqtis mosalodnel

ekologiur zemoqmedebaTa mixedviT (proeqtebi, romlebic scdeba

direqtivis farglebs);

kategoria D – proeqtebi, romlebic ar saWiroeben garemoze

zemoqmedebis Sefasebas.

gzS procesSi saWiroa Sesaferisi sazogadoebrivi konsultaciisa da

informaciis gamJRavnebis RonisZiebis Catareba, risi Semowmebac

(Catarda/Catardeba Tu ara aRniSnuli RonisZiebebi) bankis winaswari

iuridiuli auditis ganuyofeli nawilia. gzS unda iyos dasrulebuli

da misi ZiriTadi Sedegebi da rekomendaciebi unda akmayofilebdes bankis

moTxovnebs dadgenili anazRaurebis gacemamde.

garda amisa, bankis mier dafinansebul yvela proeqtze tardeba skriningi

bunebrivi dacvis ubnebze SesaZlo zemoqmedebis Sefasebis mizniT. Tu

savaraudoa mniSvnelovani zemoqmedeba, igegmeba biomravalferovnebis

specialuri Sefasebis Catareba “binadrobis garemos Sesaxeb evrokavSiris

direqtivis” (miTiTeba: direqtivis me-6 muxli) principebisa da

instruqciebis Tanaxmad.

30

garda amisa, fasdeba bankis proeqtebis mosalodneli zemoqmedeba

sasaTbure airebis gamoyofis TvalsazrisiT da fasdeba, Tu ramdenad

aucilebelia energiis moxmarebis efeqturobisa da klimaturi

cvlilebebis adaptaciisTvis saWiro zomebis gamoyeneba.

bankis mier dafinansebuli yvela proeqti unda akmayofilebdes Sesabamisi

mravalmxrivi “ekologiuri SeTanxmebebis” moTxovnebs, romlis mxaresac

warmoadgens maspinZeli qveyana – da/an evrokavSiri - evrokavSiris wevri

qveynis SemTxvevaSi (maT Sorisaa “monrealis protokoli” (nivTierebebis

Sesaxeb, romlebic iwvevs ozonis fenis daSlas), gaeros konvencia

klinaturi cvlilebis Sesaxeb, kiotos protokoli (sasaTbure airebis

gamoyofis Sesaxeb) da orhusis konvencia (ekologiuri informaciis

Sesaxeb).

3.5 skriningis daskvna proeqtTan dakavSirebiT

saqarTvelos kanonmdeblobis Sesabamisad, saqmianoba dakavSirebuli

saerTaSoriso an Sidasaxelmwifoebrivi mniSvnelobis gzis

mSeneblobasTan an rekonstruqciasTan saWiroebs garemoze zemoqmedebis

nebarTvas da garemoze zemoqmedebis Sefasebis momzadebas.

EIB-s wesebiT:

proeqti iTvaliswinebs gzis axali monakveTis da Sesabamisi

infrastruqturis agebas. miuxedavad imisa, rom marSruti ar hkveTs

sensitiur adgilebs, evrosabWos 1985 wlis 27 ivnisis

85/337/EECdireqtivis 1-li danarTis Tanaxmad (zogierTi saxelmwifo da

kerZo proeqtis garemoze zemoqmedebis Sefasebis Sesaxeb): saavtomobilo

gzebis, Cqarosnuli gzebis (1), grZeli sarkinigzo xazebisa da

aeroportebis gzebis (2) mSenebloba 2.100 m da meti svlis ZiriTadi

sigrZiT saWiroebs gzS dokumentis momzadebas.

unda momzaddes srulmasStabiani gzS da Catardes sajaro ganxilva,

saqarTvelos kanonmdeblobasa da evropul direqtivebSi gawerili

moTxov-nebis Sesabamisad.

31

4. proeqtis bunebrivi garemos aRwera 4.1 klimati, haeris xarisxi, fonuri xmauri da radiacia 4.1.1 klimati

samtrediidan grigoleTamde mimarTulebiT saproeqto gzis 11,5km monakveTis samSeneblo teritoriis klimaturi monacemebi detaluri klimaturi monacemebi mocemulia danarT 2.1-Si. aqvemoT mocemulia mokle reziume, aRebuli saqarTvelos samSeneblo klimatologiuri normidan PN 01.05-08, q. samtrediisa da q. quTaisis meteopunqtebis monacemebis Sesabamisad. aRniSnuli normis cxrilebSi ##4-1-dan 4-6-mde. aq mocemuli ZiriTadi maxasiaTeblebis mixedviT, saproeqto gzis ganlagebis teritoria miekuTvneba IIIb qveraions. klimaturi maxasiaTeblebi mocemulia qvemoT moyvanil cxrilebSi.

cxrili 4.1 klimaturi qveraionis ZiriTadi klimaturi maxasiaTeblebi

klimaturi raioni

klimaturi qveraioni

ianvris saSualo

temperatura 0C

ivlisis saSualo

temperatura, 0C

ivlisis fardobiTi tenianoba, %

III IIIb +2-dan +6-mde +22-dan +28-mde 50 da meti 13sT.

cxrili 4.2 haeris temperatura da tenianoba

# Kklimaturi

maxasiaTebeli

meteo punqti

Tveebis mixedviT wli

uriI II III IV V VI VII

VIII

IX X XIXII

1

haeris saS. Tviuri da saS. wliuri temperatura, 0C

quTaisi 5.2 5.8 8.412.9

17.9

21.0

23.2

23.6

20.5

16.4

11.5

7.5 14.5

samtredia

4.7 5.6 8.8 13.0 18.0 21.0 23.2 23.5 20.4 16.2 11.2 7.0 14.4

2

haeris temperaturis absoluturi minimumi, 0C

quTaisi - - - - - - - - - - - - -17

samtredia

- - - - - - - - - - - - -17

3

haeris temperaturis absoluturi maqsimumi, 0C

quTaisi - - - - - - - - - - - - 42

samtredia

- - - - - - - - - - - - 41

4

yvelaze cxeli Tvis saSualo maqsimumi, 0C

quTaisi - - - - - - - 28.9 - - - - -

samtredia - - - - - - - 28.

8 - - - - -

5

haeris temperaturis amplituda, 0C

quTaisi 6.5 7.1 8.5 10.5

10.9

10.5

9.2 9.4 9.7 9.4 7.7 6.8 -

samtredia 9.4 10.

1 10.

3 9.6 10.3

11.7 12.4

13.0

12.7

11.6 9.9 9.2

6 haeris fardobiTi tenianoba, %

quTaisi 68 68 68 65 69 72 76 75 74 71 64 63 70 samtredi

a 76 75 73 72 73 75 78 80 81 79 72 72 76

32

cxrili 4.3 naleqebis raodenoba da Tovlis safari

meteo-punqti naleqebis raodenoba

weliwadSi, mm

naleqebis dReRamuri maqsimumi, mm

Tovlis safaris wona,

kpa

Tovlis safaris dReTa

ricxviquTaisi 1386 166 0.50 26

samtredia 1461 145 0.50 16 cxrili 4.4 qaris wnevis normatiuli mniSvnelobebi

meteo-punqti W0

5 weliwadSi erTxel, kpa

W0 15 weliwadSi erTxel,

kpa quTaisi 0.73 0.85

samtredia 0.38 0.48 cxrili 4.5 qaris udidesi siCqare, SesaZlebeli 1, 5, 10, 15, 20 weliwadSi erTxel, m/wm

meteo-punqti 1

weliwadSi 5

weliwadSi10

weliwadSi15

weliwadSi 20

weliwadSiquTaisi 31 35 37 38 39

samtredia 23 25 26 27 28 cxrili 4.6 qaris mimarTulebis ganmeorebadoba

qaris maxasiaTebeli mimarTuleba Stili

C Ca a sa s sd d Cd

qaris mimarTulebis ganmeorebadoba

(%)

ian-vari

quTaisi 1 4 75 1 0 2 16 1 -samtre-

dia0 1 67 7 1 6 17 1 -

ivli-si

quTaisi 2 1 24 1 1 5 62 4 -samtre-

dia1 1 14 3 2 19 56 4 -

qaris mimarTulebis da Stilis

ganmeorebadoba (%) weliwadSi

quTaisi 1 3 53 2 1 3 35 2 27

samtre-dia

0 1 45 6 1 11 34 2 35

quTaissa da samtrediaSi nebismieri gruntis sezonuri gayinvis siRrme aris 0 sm, anu grunti ar iyineba. sxva meteorologiuri parametrebi. mzis naTebis xangrZlivobaa 1815-2260 sT wliurad; jamuri radiacia _ 110-125 kkal/sm2 wliurad; hidroTermuli koeficienti _ 1,59-3,67; simSralis indeqsi _ 0,3-0,65, rac xels uwyobs mcenareuli safaris maRal produqtiulobas; saSualo wliuri tenianoba _ 75 %; albedo _ 25 %; aorTqleba _ 1100 m wliurad.

33

4.1.2 haeris xarisxi da xmauri arsebuli monacemebi haeris xarisxze garemos dacvis da bunebrivi resursebis saministros monitorigisa da prognozirebis centris 2009 wlis monacemebis Tanaxad q. quTaisis atmosferuli haeris fonuri dabinZurebis maCveneblebi Semdegia: q. quTaisi

mtveri _ saSualo Tviuri koncentracia Seadgenda _ 0.6 mg/m3-s, rac zRvrulad dasaSveb koncentracias aRemateboda 4 -jer. gogirdis dioqsidi _ saSualo Tviuri koncentracia Seadgenda _ 0.15 mg/m3-s, rac zRvrulad dasaSveb koncentracias aRemateboda 3 -jer. � azotis dioqsidi _ saSualo Tviuri koncentracia Seadgenda _ 0.11 mg/m3-s. rac zRvrulad dasaSveb koncentracias aRemateboda 2.8-jer. azotis oqsidi _ saSualo Tviuri koncentracia Seadgenda _ 0.078 mg/m3-s. rac zRvrulad dasaSveb koncentracias aRemateboda 1.3-jer. 2009 wlis seqtembris Tvis saSualo koncentraciebi

34

sur. 4.1 garemos dacvis da bunebrivi resursebis saministros monitorigisa da prognozirebis centris 2009 wlis monacemebi

rac Seexeba atmosferuli haeris maxasiaTeblebs uSualod saproeqto gzis monakveTze, proeqtis dakveTiT garemos erovnuli saagentos garemos dabinZurebis monitoringis departamentma Caatara gazomvebi 5

35

sakontrolo ubanze. analizis Sedegebi mocemulia qvemoT moyvanil cxrilSi.

მონაცემები ატმოსფერულ ჰაერში damabinZurebeli nivTierebebis კონცენტრაციის შესახებ

gazomvis თარიღი №

gazomvis ადგილი

ადგილის კორდინატები

კონცენტრაცია მგ/მ3

მტვერი CO NO2 SO2

28-30.11 2012

№ 1

samtredia

N 42007’35,1’’ EO 42018’00,4’’

0.002 0.90 0.006 <0.1

№ 2

samtredia

N 42007’37,3’’ EO 42017’49,6’’ 0.002 0.87 0.005 <0.1

№ 3 samtredia vazisubani

N 42006’50,1’’ EO 42014’18,8’’ 0.003 0.97 0.007 <0.1

№ 4 samtredia gurkneTi

N 42005’40,6’’ EO 42004’33,6’’ 0.004 1.27 0.120 <0.1

№5 samtredia

N 42005’47,3’’ EO 42003’37,0’’

0.005 1.08 0.005 <0.1

ზდკ

0.5 5 0.2 0.5

4.1.3 radiaciis fonuri done

arsebuli radiaciuli fonis gazomva ganxorcielda 2012 wlis 23 dekembers rusuli warmoebis xelsawyoTi – “СРП 6801”. gazomvebi ganxorcielda gzis derefnis mTels gayolebaze derefnis centraluri xazis gayolebaze.

sur. 4.2 xelsawyoTi – “СРП 6801”

36

gazomvis monacemebis Sesabamisad, radiaciuli foni meryeobda 5 – 12 mikrorentgen/sT farglebSi, rac dasaSveb farglebSia. 4.1.4 zedapiruli wylis obieqtebi da niadagi garemos dacvis da bunebrivi resursebis saministros monitorigisa da prognozirebis centris 2009 wlis monacemebis Tanaxad amoniumis ionebiT md. rionis dabinZureba q.quTaisis maxloblobaSi daxasiaTebulia Semdegnairad: q.quTaisis monakveTze damabinZureblis koncentracia md. rionSi aRemateba zdk-s 2-jer zeda biefSi da 2.3-jer qveda biefSi. saproeqto jgufis mier zedapiruli wylebis nimuSebi aRebul iqna 3 mdinaridan da 2 arxidan, romelTac gadakveTs gzis SerCeuli marSruti. es mdinareebia: rioni-samtredia ( N42007’35,1’’ EO 42018’00,4’’), cxeniswyali-samtredia (N42007’37,3’’ EO 42017’49,6’’), rioni-vazisubani (N42006’50,1’’ EO 42014’18,8’’), arxi-gurkaneTi (N42005’40,6’’ EO 42004’33,6’’), arxi (N42005’47,3’’ EO 42003’37,0’’). gazomvis monacemebi mocemulia danarT 3-Si. damabinZurebelTa koncentraciebi normaSia, rac gasagebia, vinaidan saproeqto monakveTi daSorebulia industriuli zonidan da arsebuli avtomagistralidan. niadagis nimuSebi aRebulia 5 adgilidan arsebuli magistralis mimdebare teritoriaze da SerCeuli samomavlo marSrutis gaswvriv, sadac amJamad gza ar arsebobs. gaanalizda dabinZurebis integraluri parametrebi, tyvia (Pb); TuTia (Zn); spilenZi (Cu) da nikeli (Ni). Sedegebma gviCvena, rom mZime liTonebis koncentracia, tyviis CaTvliT, maqsimaluri dasaSvebi koncentraciis farglebSia (MAC). detaluri monacemebi fonur dabinZurebaze mocemulia danarT 3-Si. 4.2 garemos fiziko-geografiuli daxasiaTeba

4.2.1 fizikur geografiuli daxasiaTeba detaluri sainJinro-geologiuri kvlevebis Sedegebi warmodgenilia saproeqto dokumentaciaSi. qvemoT mocemulia reziume garemoze zemoqmedebis SefasebisaTvis. saproeqto obieqtis mSeneblobis pirveli etapi dagegmilia qalaq samtrediidan qalaq lanCxuTamde. saproeqto obieqti warmoadgens am ori municipaluri centris damakavSirebel, 31 kilometrian, satrategiuli mniSvnelobis saavtomobilo trasas. qalaqi samtredia Tbilisidan da Sorebulia 268 kilometriT (arsebuli, moqmedi saavtomobilo gziT), xolo qalaqi lanCxuTi ki 291 kilometriT.

klimaturi daraionebis mixedviT (kiopenis klasifikaciiT) saproeqto monakveTi moqceulia zRvis subtropikuli notio havis olqis notio qvezonaSi, romlisTvisac damaxasiaTebelia musonuri qarebi da zafxulsa da Semodgomaze naleqebis maqsimaluri raodenoba (korZaxia m. 1964).

37

sur. 4.3 samtredia-lanCxuTismonakveTis aerofotosuraTi. Xedi fotografirebulia 24,19 km. simaRlidan.

gamoirCeva rbili zamTriT da naklebad cxeli zafxuliT. mcired klebulobs haeris saSualo wliuri temperatura samtrediidan lanCxuTamde, 14,40-dan 13,80-mde celsiusiT (C), klebulobs agraTve haeris temperaturis absoluturi maqsimumi (410C –dan 390-mde ) da minimumic (-170C-dan -200C-mde), ianvris saSualo temperatura ki 4,70C –dan 4,20C mde. naleqebis raodenoba weliwadSi ki piriqiT, samtrediidan lanCxuTisaken izrdeba, Tu samtrediaSi naleqebis raodenoba dafiqsirebulia 1461 mm. lanCxuTSi 1980 mm-s aRwevs.

geografiulad saproeqto monakveTi mdebareobs kolxeTis dablobis centraluri nawilis samxreT kideze, samxreTidan sairaos qediT esazRvreba saqarTvelos samxreTi mTianeTi (mcire kavkasioni). “sairaos” dabalmTiani qedis (uaxloesi umaRlesi mwvervalebia “talaxa” absoluturi simaRliT 666.5 m. da “sairao” absoluturi simaRliT 479.4 m.) dabali, magram mkveTrad gamokveTili reliefi kolxeTis dablobis kidev ufro dabali absolituri simaRleebis (15-20 m.) fonze advilad gamosarCevs xdis am or gansxvavebul geografiul erTeuls. maTi morfologiuri kontrasti kargad Cans topografiul ruqazec (foto 2). kolxeTis sustad daxrili aluviuri da aluviur-zRviuri amoweuli vake warmoadgens md. rionis, cxeniswylis, xobis, enguris da sxvaTa Walisa da Waliszeda pirveli da meore terasis akumulaciur zedapirebs. misi sustad daxrili zedapirebi 20-70 m sazRvrebSi meryeobs da samxreTiT uSualod ebjineba guriis mTiswineTis, sairaos qedis fuZes. mis mcired daxril zedapirebi daserilia, rogorc ukve aRniSnuli didi mdinareebiT, aseve sairaos qedidan Camonadeni mcire mdinareebiT da mravali sadrenaJo arxiTac.

38

sur.2. saproeqto obieqtis, samodernizacio samanqano gzis Samtredia lanCxuTis

monakveTisa da misi mimdebare teritoriaze arsebuli geomorfologiuri elementebisa da hidrografiuli qselis ganlageba. wiTeli xaziT aRniSnulia saproeqto saavtomobilo gza. (toposafuZvlis masSt. 1:70,000)

mdinare rionis aluviuri vakis Walis terasa kalapotidan amoweul-

amaRlebulia maqsimum 3 m-iT da wyaldidobebisas periodulad ifareba wyliT, ramac warmoSva mdinaris paraleluri, kalapotispira Tixian-qviSiani da mdinareuli lamiT agebuli zvinulebi. md. rionis aluviuri vake zedapiri sustad aris daxrili mdinaris kalapotisaken da amave dros zRvis mimarTulebiTac.

mdinare rionis meore terasis zedapiri, romelic TiTqmis SeumCnevlad maRldeba samxreTiT guriis dabalmTiani qedis Zirisken TandaTan erwymis gvian meoTxeuli da Tanamedrove deluviur-proluviuri nafenebiT gadafarul zedapirs, romelis daxriloba icvleba mxolod 0.010-0.0070 sazRvrebSi. misi abs. simaRleebi dabalia, meryeobs mxolod 10-dan 50 metramde.

Sesaswavli teritoria p. gamyreliZis (1961) teqtonikuri danawilebis sqemis mixedviT (foto 3) mdebareobs saqarTvelos beltis dasavleTdaZirvis zonis kolxeTis qvezonaSi. agebulia umTavresad mezozouri dakainozouri qanebiT, romlebic gadafarulia meoTxeuli asakis terigenuli naleqebiT da amitom ufro Zveli naleqebi zedapirze ar Canan.

39

sur. 3. saqarTvelos teqtonikuri ruqa. masSt. 1:600 000 П.Д. Гамкрелидзе 1961 kolxeTis dablobi sxvadasxva dros mraval adgilas gaiburRa navTobis ZiebasTan dakavSirebiT, ramac gamoavlina misi amgebi qanebis raoba da asaki (foto 4) . esaa saSualod 2500m. simZlavris, iurul-carculi (J+K) ZiriTadad TabaSiriani da anhidridiani lagunuri naleqebi da 1700-1800 m. simZlavris mesameuli (eocenuri (e), da miocenuri (m) , ZiriTadad terigenuli da vulkanuri qanebi, romlebic gadafarulia sakmaod mZlavri, zogan 500 metramde simZlavris meoTxeuli, anu Tanamedrove terigenuli da Tixiani naleqebiT, romelTa Sesaxebac ufro dawvrilebiT qvemoT, Semdeg TavSi mogaxsenebT.

Tanamedrove geodinamikis TvalsazrisiT (mewyrebi, Rvarcofebi) saproeqto monakveTi da misi mimdebare teritoriebi mdebareobs I kategoriis zonaSi, albaTobaTobiT – 0.

mniSvnelovania agreTve mdinare rionis, narionalebisa da orive sanapiroze ganviTarebuli rionis Senakadi xevebis mdinareuli naleqebi, rogorc ruqazec Cans (foto ) da romlebzec calke SevCerdebiT.

saqarTvelos uaxlesi seismuri saSiSroebis sqemis (foto 5) mixedviT 50 wliani molodinis 2%-iani albaTobiT, saproeqto monakveTi da misi mimdebare teritoriebi moqceulia 7 baliani makroseismuri intensiobis zonaSi. seismomedegobis TvalsazrisiT kidev ufro mniSvnelovania miwisZvriT gamowveuli gruntis rxevis maqsimaluri aCqareba (foto 6), rasac aRniSnaven abreviaturiT PGA (Peak Ground Acceleration) da rac izomeba myari sxeulis Tavisufali vardnis aCqarebis erTeulebSi, aRiniSneba g indeqsiT.

40

sur. 4 geologiuri ruka

41

sur. 5. seismuri riskebis ruka: makroseismuri intensiobebi, ganmeorebadobis 2% albaTobiT 50 wlis ganmavlobaSi.

foto 6. saqarTvelos seismuri saSiSroebis ruka: maqsimaluri horizontaluri aCqareba

42

hidrogeologiuri TvalsazrisiT es teritoria mdebareobs saqarTvelos beltis arteziuli olqSi (foto 7 ) da warmoadgens wyaltubos arteziuli auzis porovani, napralovani da napralovan-karstuli wylebis hidrogeologiuri raionis ukidures samxreT nawilSi mdebare teritorias da vrceldeba kolxeTis arteziuli auzis porovani, napralovani da napralovan-karstuli wylebis hidrogeologiuri raionis

samxreT-dasavleT periferiaze (И.Буачидзе,1970). aqve, kolxeTis dablobze gvaqvs rogorc dedaqanebTan dakavSirebuli, anu Rrma cirkulaciis wylebi, romlebic dakavSirbulni arian Rrmad mdebare qanebTan (500m dan 4500m-mde), zedapirze ar gamodian da mxolod WaburRilebiT fiqsirdebian, esenia mezozouri (J3+K2) da mesameuli (Pg+Ng) naleqebi. aseve deluviuri da aluviuri, meoTxeuli asakis (Q), e.i. Tanamedrove naleqebTan dakavSirebuli, anu araRrma cirkulaciis, e.i. zedapirTan axlos mdebare gruntis wylebi.

sur 7. hidrogeologiuri ruka. fragmenti rukidan “ГИДРОГЕОЛОГИЧЕСКАЯ КАРТА ГРУЗИНСКОЙ ССР” (И.М. буачидзе, Б.Ш.Чумбуридзе 1970 г.) masStabi 1 : 600 000

am teritoriebisTvis mniSvnelovania “Tanamedrove aluviuri

naleqebis miwisqveSa wylebis wyalSemcveli horizonti”, romelic vrceldeba md.md. rionisa da sufsis xeobaTa gaswvriv, sadac mdinareTa ganiv WrilSi maTi sigane icvleba 1-2.5km-mde. am naleqebis liTologiur-granulometriuli Sedgeniloba ZiriTadad damokidebulia mdinareTa xeobebis geologiur agebulebaze da mdinareTa eroziul-akumulaciur potencialze, xolo maTi filtraciuli Tvisebebi naleqebis granulometriul Sedgenilobaze da maT simkvriveze. Sesabamisad am naleqebSi wylis filtraciis siCqare icvleba 1-3m-dan 15-20m-mde dRe/RameSi. aRniSnul naleqebSi gaWrili WaburRilebis xvedriTi debiti

43

zogjer aRemateba 5l/wm, xolo iq sadac naleqebi ZiriTadad warmodgenilia Tixian qviSiani SemavsebliT xvedriTi debiti ecema 0.5-1.0l/wm.

wylebis qimiuri Semadgenloba ZiriTadad hidrokarbonatul- kalciumiani an kalcium-magniumiania, romelTa saerTo sixiste icvleba 5-15mg/eqv-mde, sixiste karbonatulia, wylebis temperatura 14-200-ia. am naleqebSi arsebuli gruntis wylebis reJimi cvalebadia da icvleba mdinareebis donis cvalebadobasTan erTad. wylebis sasmeli Tvisebebi damakmayofilebelia..

samtredia-grigoleTis saproeqto saavtomobilo gzis samtredia-lanCxuTis monakveTi, mdebareobs sakmaod wyaluxv regionSi sadac hidrografiuli qselis mTavar arterias warmoadgens mdinare rioni, misi sigrZe 327 km-ia, saTaves iRebs kavkasionis qedis samxreT kalTebze zRvis donidan 2620 metrze. mTlianad gadakveTs kolxeTis dablobs Sav zRvas erTvis q. foTTan. misi wyalSemkrebi auzis farTobia (F) 13 400 km2. mdinaris wyalSemkrebi auzi TiTqmis mTeli dasavleT saqarTvelos naxevars moicavs, kolxeTis dablobs ki masSi xolod 19% uWiravs. mdinare rioni ikvebeba myinvarebis, Tovlis, wvimisa da gruntis wylebiT. misTvis damaxasiaTebelia mkveTri gazafxulis wyaldidobebi da wyalmovardnebi. SedarebiT mdgradi wyalmciroba fiqsirdeba Semodgomisa da zamTris TveebSi. ufro mniSvnelovani Senakadebi mdinares erTvis kolxeTis dablobze gasvlis Semdeg. misi ZiriTadi Senakadebia: jejora (sigrZiT 50 km), yvirila (140 km), xaniswyali (57 km), cxeniswyali (176 km), noRela (59 km), texuri (101 km), civi (60 km). rva Senakadis sigrZe 25-dan 50 km-mdea, 14 Senakadis sigrZe 10-dan 25 km-mde, xolo danarCeni 355 Senakadis sigrZe calk-calke 10 km-s ar aRemateba. maTi saerTo sigrZe 720 km-ia.

mdinare rioni farTod gamoiyeneba energetikuli da irigaciuli daniSnulebiT. swored maszea agebuli gumaTis energetikuli daniSnulebis wyalsacavi romelic unda uzrunvelyofdes gumaThesi-I da gumaThesi-II warmadobas. aqvea rionhesis saTave nageboba, romelic eqspluataciaSia 1934 wlidan, quTaisis samxreTiT, mdinareebis rionis, yvirilasa da xaniswylis SesarTavTan agebulia varcixis wyalsacavi, romlis saSualebiTac wyali miewodeba varcixis hesebis kaskads.

sididiT meore mdinare, romelic gasaTvaliswinebelia saproeqto gzis mSeneblobisTvis da romelic mniSvnelovani hidrografiul erTeuls warmoadgens mocemuli ragionisTvis cxeniswyali gaxlavT. es mdinarec saTaves iRebs kavkasionis qedis samxreT kalTebze. mis centralur nawilSi, Sarivcekis gadasasvlelidan samxreTiT, zRvis donidan 2700 metrze da sof. gauwyinarTan marjvena mxridan erTvis md. rions. mdinare cxeniswyalis sigrZe 176 km-ia, misi wyalSemkrebi auzis farTobi (F) 2120 km2-ia. md. cxeniswyals erTvis sxvadasxva rigis 897 Senakadi. maT Soris mniSvnelovania zesxo (sigrZiT 19km), gobiSuri (12km), laskanura (20km), xeledula (34km), leqTareSi (24km) da janaula (21km). sxva Senakadebidan 13 mdinaris sgrZe 10 km-s aRemateba. mdinaris auzis didi nawili kavkasionis qedis samxreT kalTebze, xolo qvemo, mcire nawili (30-35 km) kolxeTis dablobze mdebareobs. auzi mkveTrad iyofa maRalmTian, mTian da dablob zonebad. CvenTvi saintereso dablobis zona, romelic mdebareobs kolxeTis dablobis aRmosavleT nawilSi, xasiaTdeba reliefiT romlis simaRleebi ar aRemateba 15-18 metrs.

44

saproeqto obieqtis, samanqano gzis samtredia-lanCxuTis monakveTi topografiuli rukis (1:25000) mixedviT, gadakveTs zedapiruli wylebis 67 obieqts, esenia 29 mdinare da xevi, 29 lokaluri, adgilobrivi mniSvnelobis damSrobi arxi, 3 umniSvnelo usaxelo Rele, 3 daWaobebuli tba (narionali), 2 xelovnuri tbori da 1 Warbteniani adgili. saproeqto gzas kveTs zemoT aRwerili dasavleT saqarTvelos ori didi mdinare _ cxeniswyali da rioni da kidev im mcire mdinareebisa da xevebis qveda monakveTebi, romlebic saTaves iReben guriis qedis CrdiloeT ferdobze. es mcire mdinareebi rkinigzis xazis qvemoT xelovnuradaa gasworxazovnebuli, rac aucilebeli iyo raionSi arsebuli damSrobi sistemebis normaluri funqcionirebisTvis. mraval mcire mdinaresa da xevs rkinigzis xazis zeviTac Secvlili aqvs bunebrivi kalapoti. xelovnuri kalapoti ki gadis rkinigzis xazis gaswvriv, mis paralelurad da mezobel xevTan SeerTebis Semdeg gadayvanilia rkinigzis xazze arsebuli xidebis qveS da milxidebSi, Semdeg ki gasworxazovnebul kalapotSi.

saproeqto monakveTi da misi mimdebare teritoriebi niadagebis gavrcelebis TvalsazrisiT, m. sabaSvilis (1964) saqarTvelos niadaguri daraionebis mixedviT mdebareobs dasavleT saqarTvelos niadaguri olqis mTaTaSorisi baris qveolqis dasavleT kolxeTis dablobis Waobiani da eweri niadagebis zonis, dablobis SemaRlebuli nawilis eweri da aluviuri niadagebis raionSi (foto 8 ).

sur 8. Niadagebis ruka

45

aq gavrcelebulia ZiriTadad aluviuri niadagebi, esaa niadagebi romlebic warmoiSveba mdinareul naleqebze regularuli datborvis pirobebSi. mdinare rionis marcxena sanapiroze gvaqvs egr. w. aluviuri maZRari niadagebi. marjvena sanapiroze ki (garda aluviuri maZRari niadagebisa) aluviuri karbonatuli niadagebia, iSviaTadaa aluviur mJave niadagebi. aluviuri niadagebisTvis damaxasiaTebelia Walis mcenareuloba. raionis samxreT dasavleTiT, lanCxuTis mimdebare teritoriebze subtropikuli eweri niadagebi mcire sisqis humusovani horizontiT. saproeqto monakveTis paralelurad, misgan samxreTiT samsaris qedis misadgomebze gavrcelebulia yviTelmiwa niadagebi. saproeqto raionSi da mis mimdebare teritoriebze niadagebis gavrcelebis xasiaTi kargad Cans saqarTvelos mecnierebaTa akademiis wevr-korespodentis T. uruSaZis xelmZRvanelobiT Sedgenil saqarTvelos niadagebis rukaze (foto 9 ).

46

foto ¿9. niadagebis ruka

47

2. saproeqto saavtomobilo gzis samtredia lanCxuTis

monakveTisa da misi mimdabare teritoriebis geologiuri agebuleba Sesaswavli teritoria rogorc wina TavSic aRvniSne agebulia mZlavri, umTavresad mezozouri da kainozouri naqebiT, romlebic gadafarulia meoTxeuli asakis terigenuli warmonaqmnebiT da amitom ufro Zveli naleqebi zedapirze ar gamodian. saproeqto mocemulobidan gamomdinare Cveni kvlevisTvis saintereso obieqts warmoadgenen mdinareuli (anu aluviuri) da ferdobuli (igive deluviuri da koluviuri) naleqebi, romlebiTacaa agebuli Wrilis zeda 20-30 m-de simZlavris nawili da mTlianad eqceva zeda pleistocenisa da holocenis diapazonSi. aseve gviani meoTxeulisa da holocenuri asakisaa md. rionis sakmaod farTo kalapoti, Walisa da Waliszeda I terasebi. es naleqebi warmodgenilia tipiuri vakis mdinareebis, meandrebisa da namdinarevis qviSnarebisa da Tixnari faciesebiT. rogorc zeviTac aRvniSne am stratigrafiuli donis warmonaqmnebis simZlavreebi 20 m aRemateba da ganlagebulia zeda pleistocenur da meoTxeuli asakis ufro Zvel faciesebze.

samtrediidan dasavleTiT, sajavaxos meredianze, mdinareul bunebriv naCenebSi Warbobs qviSa-xreSovani fraqcia, aqedan dasavleTiT ki (vazisubani-japana-qviani-Colabargi-zemoSuxuTi-lanCxuTis mimarTuleba) mis adgils ikavebs qviSian-lamiani masala. md. rionis marcxena terasuli vakis kide, romelic uSualod ebjineba guriis qedis Crdilo ferdis mTiswineTis Zirs gadafarulia ferdobuli da proluviuri (e.i droebiTi Rvarebis mier Camotanili da gamozidvis konusebis saxiT dagrovili masala) SleifebiT. aseTi naleqebi gvxvdeba uSualod mTisZirebTan. sxvagan ki Warbobs ufro Tixiani faciesi. am naleqebis simZlavre metad cvalebadia da Cveulebriv 20 metrs iSviaTad aWarbebs.

samtrediidan samxreT-dasavleTiT, saproeqto gzis piket - 0 dan piket 54-mde gzis monakveTis teritoria geomorfologiurad warmoadgens zemoT aRweril, md. rionis I akumulaciur marjvena terasas, terasa agebulia meoTxeuli, aluviuri genezisis Tixovani da xreSovani naleqebiT, Tanmxlebi ferdobuli da proluviuri nafenebis uxeSi masaliT. mis movakebul, samxreT-dasavleTisaken mcired daxril zedapirize ganviTarebulan mcire, maqsimum 3 metriani siRrmis mqone CaWrili xevebi, wylis droebiTi nakadebis mier gaWrili kalapotebi. aris xelovnuri sairigacio arxebic.

saproeqto gza piket-54-sa da piket-55-s monakveTs Sua kveTs md. cxeniswyals, esaa saxide gadakveTa. geomorfologiurad es monakveTic aseve warmoadgens md. rionis I akumulaciur terasas. md. cxeniswylis kalapotis siRrme aq 6 m etramde Rwevs saxide gadasasvlelis zonaSi Cans aluviuri Tixiani da xreSovani naleqebi.

saproeqto gza piket-55-dan piket-91-mde agreTve gadis md. rionis akumulaciur, marcxena I terasaze. terasis zedapiri movakebulia da mciredaa daxrili samxreT-dasavleTis mimarTulebiT. reliefisTvis aqac damaxasiaTebelia mcire, 1-dan 3 metamde siRrmis mqone, wylis droebiTi nakadebis mier CaWrili kalapotebi. terasis es nawilic agebulia meoTxeuli aluviuri warmoSobis Tixiani da xreSovani naleqebiT.

48

Sur. 10. proeqto gzis samtredia-lanCxuTis monakveTze gamovlenili gruntebis klasiifikacia. ( jeoinjineringi, 2012 w. )

cnobilia rom kolxeTis dablobis mdinareebisaTvis damaxasiaTebelia mkveTrad gamoxatuli intensiuri meandrireba, romlis drosac meandris mrudxazovneba wriuls uaxlovdeba, da ZiriTadi muxlebis SeerTebis Sedagad xdeba mdinaris gasworxazovneba. Zveli meandrisgan rCeba namdinarevi romelsac xalxma Tavidanve narionali Searqva. rac damkvidrda kidec terminad qarTul geografiasa da geologiaSi. saproeqto gza piket-91-dan piket-100-mde gadakveTs or narionals, esaa “didi narionali” da “patara narionali”.maTi siRrme saSualod 3-4 metria. dRevandeli, moqmedi kalapotis siRrme ki saSualod 6 metri. arniSnuli kalapotebi agebulia aluviuri naleqebisTvis damaxasiaTebeli qanebiT (foto ).

ufro dasavleTiT, saproeqto monakveTis bolo nawilis CaTvliT piket 116-dan piket 119-mde, aseve warmoadgens md. rionis movakebul I akumulaciur terasas. romlis zedapiri daserilia uamravi samelioracio da sadrenaJo arxiT, romelTa siRrmec ZiriTadad 1-dan 3 metramdea. terasis zedapirze bevrgan aRiniSneba sxvadasxva donis uaryofiTi reliefiT. aris tborebic damaxasiaTebeli mcenareuliT. 100-dan 300-mde saproeqto monakveTis piket 116-dan piket 119-mde da piket 134-dan piket 138-mde, mosawyobia saxide gadasasvlelebi. 4.2.5 hidrologia

samtredia-grigoleTis samodernizacio samanqano gzis samtredia-lanCxuTis monakveTi (km 0 – 30; 2 loti), 1:25000–iani msStabis topografiuli rukis mixedviT, kveTs zedapiruli wylis 67 obieqts, maT Soris 29 mdinaresa da xevs, 29 lokalur, adgilobrivi mniSvnelobis

49

damSrob arxs, 3 umniSvnelo usaxelo Reles, 3 daWaobebul tbas (narionals), 2 xelovnur tbors da 1 Warbtenian adgils. samodernizacio samanqano gzas kveTs dasavleT saqarTvelos ori didi mdinare _ cxeniswyali da rioni. im mcire mdinareebisa da xevebis bolo monakveTebi, romlebic saTaves iReben guriis qedis CrdiloeT ferdobze, rkinigzis xazis qvemoT gasworxazovnebulia, rac aucilebeli iyo raionSi arsebuli damSrobi sistemebis normaluri funqcionirebisTvis. mraval mcire mdinaresa da xevs rkinigzis xazis zeviT Secvlili aqvs bunebrivi kalapoti. maTi xelovnuri kalapoti gadis rkinigzis xazis gaswvriv da mezobel xevTan SeerTebis Semdeg gadis rkinigzis xazis qveS arsebul xidebSi da milxidebSi, Semdeg ki gasworxazovnebul kalapotSi.

saproeqto gzis km 0 – km 11,5 monakveTi (loti 1) hkveTs 5 mdinares, 1

xevs da narionalebs. rogorc aRniSnuli iyo, saproeqto samanqano gzas kveTs dasavleT

saqarTvelos ori didi mdinare, romelTa mokle hidrografiuli daxasiaTeba mocemulia qvemoT.

mdinare cxeniswyali saTaves iRebs kavkasionis qedis centralur nawilSi Sarivcekis gadasasvlelis samxreTiT, 2700 metrze zRvis donidan da erTvis md. rions marjvena mxridan sof. sajavaxosTan.

mdinaris sigrZe 176 km-ia, saerTo vardna 2684 m, saSualo qanobi 15,0 ‰, wyalSemkrebi auzis farTobi 2120 km2, auzis saSualo simaRle ki 1660 m.

mdinares erTvis sxvadasxva rigis 897 Senakadi. maT Soris mniSvnelovania zesxo (sigrZiT 19km), gobiSuri (12km), laskanura (20km), xeledula (34km), leqTareSi (24km) da janaula (21km). sxva Senakadebidan 13 mdinaris sgrZe 10 km-s aRemateba. auzSi arsebuli myinvarebis farTobi 12,9 km2-ia.

mdinaris auzis didi nawili kavkasionis qedis samxreT kalTebze, xolo qvemo, mcire nawili (30-35 km) kolxeTis dablobze mdebareobs. auzi mkveTrad iyofa maRalmTian, mTian da dablob zonebad. maRalmTiani zona mdebareobs 2200-4000 metris simaRleze da xasiaTdeba kldovani reliefiT. mTian zonas ukavia auzis didi teritoria da xasiaTdeba Senakadebis Rrmad CaWrili xeobebiT da danawevrebuli reliefiT. am zonis simaRle 2000-3000 metris farglebSi icvleba. dablobis zona, romelic mdebareobskolxeTis dablobis aRmosavleT nawilSi, xasiaTdeba dablobi reliefiT, romlis simaRleebi 15-18 metrs ar aRemateba.

mTiani zonis geologia warmodgenilia granitebiT, gneisebiT, qviSaqvebiT, kirqvebiT da konglomeratebiT, dablobi zonis geologia ki axali aluviuri ganfenebiT. auzSi ZiriTadad gavrcelebulia Tixnari niadagebi. auzSi gavrcelebuli mcenareuli safari vertikaluri zonalobiT xasiaTdeba. auzis qveda zonaSi, 800 metris simaRlemde, gavrcelebulia foTlovani tye, 2100-dan 2300 metramde Sereuli tye, xolo zeviT gvxvdeba alpuri mdeloebi. auzis farglebSi kolxeTis dablobis didi teritoria aTvisebulia sasoflo-sameurneo kulturebiT.

mdinaris xeoba saTaveebSi V-es formisaa, daba cageridan qvemoT yuTismagvari, xolo kolxeTis dablobze aramkafiod aris gamoxatuli. ormxrivi terasebi gvxvdeba sof. meledan sof. saydramde. maTi sigane 50-100 metridan 500-700 metramde, simaRle ki 4-dan 8 metramde icvleba. mdinaris Walis sigane 10-20 metridan 200-400 metramde meryeobs.

50

mdinaris kalapoti saTaveebSi klaknili da dautotavia, daba cageridan sof. larWvalamde da sof. maTxojidan sof. xunjuloramde itoteba, kolxeTis dablobze ki erT totad miedineba. nakadis sigane kolxeTis dablobze 20-dan 120 m-mde, siRrme 0,6-dan 1,5 m-mde, siCqare ki 0,8 m/wm-dan 1,5 m/wm-mde icvleba.

mdinare ikvebeba Tovlis, wvimis, gruntisa da myinvarebis wylebiT. misi wylianobis reJimi xasiaTdeba gazafxul-zafxulis wyaldidobiT da kargad gamoxatuli zamTris wyalmcirobiT. gazafxul-zafxulis periodSi Camoedineba wliuri Camonadenis 70-75%, Semodgomaze 18-20%, xolo zamTarSi 8-10%.

mdinare gamoiyeneba irigaciuli da energetikuli miznebisTvis. q. cageris zemoT, mdinaris marcxena napiridan gayvanilia 6,5 km-is sigrZis gvirabi, romlis meSveobiT md. cxeniswylidan wyali 60,0 m3/wm-is odenobiT miewodeba lajanuris energetikuli daniSnulebis wyalsacavs. mdinare lajanurze Seqmnili wyalsacavi, romelic damatebiT kvebas iRebs md. cxeniswylidan, amuSavebs lajanurhess, romlis gamonamuSevari wyali Caedineba md. lajanurSi da Semdeg md. rionSi. amrigad, md. cxeniswylidan adgili aqvs wylis gadagdebas md. rionis auzSi.

mdinareze, sof. maTxojTan, mowyobilia xoni-samtrediis sarwyavi sistemis saTave nageboba. aRniSnuli sarwyavi sistema emsaxureba imereTis regionis 1200 ha-s morwyvas.

samodernizacio samanqano gziT mdinare ikveTeba SesarTavis zemoT daaxloebiT 1,5 km-Si, sadac mdinare cxeniswylis wyalSemkrebi auzis farTobi ki 2120 km2-ia.

mdinare rioni saTaves iRebs kavkasionis mTavari wyalgamyofi qedis samxreT ferdobze fasis mTasTan, zRvis donidan 2620 metrze da erTvis Sav zRvas qalaq foTTan. Mmdinaris sigrZe 327 km, saSualo qanobi 7,2 ‰, wyalSemkrebi auzis farTobi, romlis saSualo simaRlea 1084 m, 13 400 km2-is tolia.

didi, mniSvnelovani Senakadebi mdinares erTvis kolxeTis dablobze gasvlis Semdeg. misi ZiriTadi Senakadebia: jejora (sigrZiT 50 km), yvirila (140 km), xaniswyali (57 km), cxeniswyali (176 km), noRela (59 km), texuri (101 km), civi (60 km). rva Senakadis sigrZe 25-dan 50 km-mdea, 14 Senakadis sigrZe 10-dan 25 km-mde, xolo danarCeni 355 Senakadis sigrZe calk-calke 10 km-s ar aRemateba. maTi saerTo sigrZe 720 km-ia.

mdinaris wyalSemkreb auzs dasavleT saqarTvelos naxevari ukavia. misi udidesi nawili (68%) mdebareobs kavkasionis mTavari wyalgamyofi qedis samxreT ferdobze, mdinaris auzis 13% aWara-imereTis CrdiloeT ferdobebze, xolo danarCeni 19% kolxeTis dablobzea.

mdinare rioni ikvebeba myinvarebis, Tovlis, wvimisa da gruntis wylebiT. misi wylianobis reJimi xasiaTdeba gazafxulis wyaldidobiT da wyalmovardnebiT mTeli wlis ganmavlobaSi. SedarebiT mdgradi wyalmciroba fiqsirdeba Semodgomisa da zamTris TveebSi.

mdinare rioni farTod gamoiyeneba energetikuli da irigaciuli daniSnulebiT. qalaq quTaisis zemoT, sofel JoneTTan, 30 metriani simaRlis betonis gravitaciuli kaSxliT Seqmnilia gumaTis energetikuli daniSnulebis wyalsacavi, romlis mTliani saproeqto moculoba 39,0 mln., sasargeblo ki 13,0 mln. m3-ia. dReisTvis wyalsacavi TiTqmis mTlianad aris Sevsebuli myari masaliT, ris gamo misi moculoba 1,2 mln. m3-s ar aRemateba. amitom, masze damokidebuli gumaThesi-I da gumaThesi-II funqcionireben mxolod mdinaris Camonadenze.

51

qalaq quTaisTan, gumaTis wyalsacavidan daaxloebiT 12 km-iT qvemoT, mdebareobs rionhesis saTave nageboba, romelic eqspluataciaSia 1934 wlidan. aRniSnuli saTave nagebobidan saderivacio gvirabiTa da arxiT wyali miewodeba sofel rionTan agebul rionhess. derivaciis saerTo sigrZe daaxloebiT 9600 metria, gamtarunarianoba sof. sarbevTan mowyobili sadReRamiso regulirebis auzamde 80,0 m3/wm-ia, sadawneo milsadenebis ki 100 m3/wm. arxis fskeris sigane icvleba 5,4-dan 10,5 metramde, xolo siCqare 1,5-dan 2,0 m/wm-mde. hesis mier gamonamuSevari wyali Caedineba md. wyalwiTelaSi.

rionhesis saTave nagebobidan hesis saagregato Senobade, derivaciis ubanze, q, quTaisSi agebulia ,,maSvelis" sarwyavi sistemis saTave nageboba, romelic emsaxureba wyaltubosa da samtrediis raionebis sasoflo-sameurneo savargulebis morwyvas.

qalaq quTaisis samxreTiT, mdinareebis rionis, yvirilasa da xaniswylis SeerTebasTan Seqmnilia varcixis wyalsacavi, romliT daregulirebuli wyali saderivacio arxiT miewodeba varcixis hesebis kaskads. aRniSnuli saderivacio arxi md. rionSi vardeba md. gubiswylis SesarTavTan.

samodernizacio gzatkeciliT mdinare ikveTeba kolxeTis dablobze, md. xeviswylis SesarTavis qvemoT. aRniSnul kveTSi mdinare rionis wyalSemkrebi auzis farTobi ki 11725 km2-ia.

samodernizacio samanqano gzis gadamkveTi mcire mdinareebisa da

xevebis wyalSemkrebi auzebi, romlebic saTaveebSi moicaven guriis qedis CrdiloeT ferdobis garkveul teritorias, gaxsnilia kolxeTis dablobisken, sadac mdebareobs maTi auzebis aramkafiod gamoxatuli Sua da qveda monakveTebi. amitom, maT auzebSi advilad aRwevs Savi zRvidan Semosuli haeris notio masebi, rac iwvevs wyalmovardnebis Camoyalibebas mTeli wlis ganmavlobaSi.

samodernizacio samanqano gza kveTs 29 mcire, lokaluri daniSnulebis damSrob arxs, romelTa wylis maqsimaluri xarjebi dadgenilia raionis melioraciuli aTvisebis periodSi, gasuli saukunis 60-ian wlebSi, ris gamo maTi moZieba garkveul siZneleebTan aris dakavSirebuli. amasTan, aRniSnuli arxebis did umetesobas dakarguli aqvs funqcia, radgan maTi kalapotebi amovsebulia myari monatani masaliT da isini veRar uzrunvelyofen saangariSo raodenobis wylis mocilebas. arxebis garkveul nawils SenarCunebuli aqvs saproeqto parametrebi (siRrme, sigane, qanobi), amitom mSeneblobis dros am parametrebis darRveva yovlad dauSvebelia.

saproeqto gzis km 0 – km 11,5 monakveTis gadamkveTi mdinareebisa da xevebis wylis maqsimaluri xarjebis saangariSod saWiro morfometriuli elementebis mniSvnelobebi, dadgenili 1:25000 masStabis topografiuli rukidan, aseve zemoT moyvanili formuliT gaangariSebuli wylis maqsimaluri xarjebis sxvadasxva ganmeorebadobis sidideebi, mocemulia qvemoT, #4 cxrilSi. iqvea mocemuli md. cxeniswylisa da rionis wylis maqsimaluri xarjebic. samtredia-grigoleTis samodernizacio samanqano gzis samtredia-lanCxuTis monakveTis gadamkveTi mdinareebisa da xvebis wylis maqsimaluri xarjebi m3/wm-Si

52

cxrili #4 gadakveTis # da mdinaris dasaxeleba

kn F km2

L km

i kal

K I

maqsimaluri xarjebi

100 wels

50 wels

20 wels

10 wels

#1. md. oCopa 0+000 33.2 17.8 0.0035 0.95 1.0 140 107 75.8 58.2 #2.md. laRoba 2+000 45.0 24.5 0.0032 0.95 1.0 154 118 83.6 64.2 #3.md. laRoba 3+880 48.0 27.6 0.0028 0.95 1.0 154 118 83.6 64.2 #4.md. laRoba 4+500 48.2 28.2 0.0028 0.95 1.0 154 118 83.6 64.2 #5.cxeniswyali 5+350 2120 _ _ _ _ 1335 1160 890 760 #6. Saviwyali 7+800 1.20 3.50 0.0017 0.98 0.71 13.9 10.7 7.57 5.81 #7. md. rioni 9+600 11725 _ _ _ _ 3195 3005 2585 2300 #8. narionali 11+275 _ _ _ _ _ _ _ _ _#9. narionali 11+750 _ _ _ _ _ _ _ _ _#10. narionali 13+400 _ _ _ _ _ _ _ _ _#11.xevi (japana) 13+600 4.26 3.00 0.142 0.86 0.93 66.1 50.8 35.8 27.5

4.2.6 niadagebi.

saproeqto teritoriaze niadagebi ZiriTadad warmodgenilia mdelos Waobiani, subtropikuli eweri da ewer-lebiani, aluviuri. damaxasiaTebe-lia Tixiani da mZime Tixnari Sedgeniloba, iluviuri horizontis gam-kvriveba (zogan orTSteinis feniT). niadagis saSualo tenianoba _ 35 % 4.3 miwaTsargebloba

miwaTsargeblobis yvelaze gavrcelebuli formaa saqonlis Zoveba rogorc Ria adgilebSi (saerTo sargeblobis), aseve, mosavlis aRebis Semdeg - yanebSi, romlebzec umTavresad simindi mohyavT. niadagis fena Txelia da ereva mdinaris xreSs. zogierT adgilas izrdeba dabali buCqnari. calkeul ubnebze xexili moeqceva zemoqmedebis qveS. narionaliis ubnebi, romlebsac hkveTs trasa privatizebulia da gamoiyeneba xelovnuri TevzmeurneobisaTvis. proeqtis ganxorcielebisas, daaxloebiT miwis 465-mde kerZo nakveTi (736084kv.m) iqneba SeZenili da 58 saxelmwifo sakuTrebaSi arsebuli miwis nakveTi (561890kv.m). zemoqmedebis qveS moqceul mosaxleobas gadaexdeba saTanado kompensacia dakarguli miwis, uZravi qonebis, xeebis, da erTwliani mosavlis asanazRaureblad. detalurad xsenebuli sakiTxebi ganxilulia gansaxlebis samoqmedo gegmaSi.

53

4.4 landSafti da flora

4.4.1 lanSafti dagegmili saavtomobilo gzis proeqtis rekomendirebuli marSruti iwyeba samtrediis samxreTidan, sasoflo-sameurneo teritoriebze da gadakveTs mdinare rions, narionalebis teritoriebs. vake-dablobis akumulaciuri landSafti imeruli muxis tyeebiT, zogan maradmwvane qvetyiT (Lowland landscapes with oak forest, somewhere with evergreen understory) moicavs mdinare rionis gadakveTidan sofel mejiniswylamde. aq warmodgenilia mdinarispiruli murynaris fragmentebi da dasaxlebuli adgilebi absoluturi simaRle. z.d. 20 _ 60 (200) m da zogan ufro meti. orografiuli erTeulebi. kolxeTis dablobi, reliefi. akumulaciuri. ganicdis daZirvas. migraciis reJimi. eluviur-akumulaciuri. geologiuri agebuleba. meoTxeuli, neogenuri, iSviaTad paleogenuri kontinenturi da zRviuri nafenebi (Tixebi, qviSaqvebi). sameurneo zemoqmedebis formebi. ZiriTadad sasoflo-sameurneo (mecxoveleoba, mesimindeoba, nawilobriv meCaieoba, subtropikuli mexileoba, mevenaxeoba), ZiriTadi safrTxeebi landSaftisaTvis. wyaldidobebi, Warbi datenianeba, mZime niadag-grunti, qimikatebiT dabinZurebuli niadag-grunti, miwaTmoqmedeba, sarkinigzo da saavtomobilo magistralebi, samrewvelo sawarmoebi, dasaxlebuli pun-qtebi, mosaxleobis simWidrove. fardobiTad sensitiur landSafts narionalis Warbteniani teritoriebi, romelsac sam adgilas hkveTs savaraudo magistrali. aRniSnuli teritoria ramsaris konvenciis samdivnos miCneuli aqvs rogorc, yulevis terminalis mSeneblobis Sedegad dakavebuli ramsaris teritoriis sanacvlod sakompesacio teritoria. Tumca bolo wlebSi xsenebuli teritoria gasxvisebul iqna kerZo mesakuTreebze da amJmad gamoyenebulia xelovnuri tborebis mosawyobad da soflis meurneobisaTvis da, Sesabamisad, metwilad dakarguli aqvs ekologiuri Rirebuleba. 4.4.2 flora mcenareuli safari saproeqto gzis ganTvisebis zolis farglebSi saproeqto teritoriis zogadi geobotanikuri daxasiaTeba mocemulia danarT 2-Si (p. 2.4.2). qvemoT mogvyavs uSualod proeqtis zemoqmedebis areSi moqceuli mcenareuli safaris aRwera. saproeqto derefnis florisa da mcenareulobis detaluri daxasiaTeba aRsaniSnavia is garemoeba, Catarda detaluri botanikuri kvlevebi dagegmili avtobanis proeqtis derefanSi. Sesabamisad, gamovlinda dagegmili proeqtis mSeneblobiT da operirebiT gamowveuli mosalodneli uaryofiTi da narCeni zemoqmedeba rogorc saproeqto derefanSi ise mimdebare teritoriebis florasa da mcenareulobaze. gamovlinda proeqtis zemoqmedebis zonaSi warmodgenili sxvadasxva

54

konservaciuli Rirebulebis mqone mcenareTa Tanasazogadoebebi da saxeobebi (endemuri, iSviaTi), agreTve ekonomikuri Rirebulebis mqone mcenareebi. nakveTi №1 GPS-is koordinatebia N42009’00.8’’/E 042021’07.7’’, 24 m zR. d. md. WurTavas marcxena napiri. Aam teritoriaze warmodgenilia simindis yanebi-agrolandSafti. dabali sakonservacio Rirebulebis mqone habitati.

nakveTi №1. simindis yanebi-agrolandSafti nakveTi №2 GPS-is koordinatebia N42008’43.9’’/E 042020’05.4’’, 21 m zR. d. gzis erT mxares aris qarsafari alvis xeebis (Populus gracilis) da Wadrebis (Platanus orientalis) monawileobiT. Ggzis meore mxares warmodgenilia degradirebuli (Cexva) qarsafari-buCqnari: cruakacia (Robinia pseudoacacia), TuTa, glediCia (Gleditschia triacanthos), Amorpha fruticosa, mayvali (Rubus sanguineus). gzis orive mxares Cans sasoflo-sameurneo savargulebi-simindis yanebi, saZovrebi. dabali sakonservacio Rirebulebis mqone habitati.

nakveTi №2. Wadris (Platanus orientalis) qarsafari

55

nakveTi №2. alvis xis (Populus gracilis) qarsafari

nakveTi №2. degradirebuli qarsafari-buCqnari

nakveTi №2. degradirebuli qarsafari-buCqnari nakveTi №3 GPS-is koordinatebia N42008’19.3’’/E 042019’00.2’’, 20 m zR. d. md. am monakveTze ganviTarebulia laqaSiani Waobi (Typha latifolia) da teniani

56

monodominanturi mdelo Paspalum digitaria-s dominantobiT. dabali sakonservacio Rirebulebis mqone habitati.

nakveTi №3. teniani monodominanturi mdelo Paspalum digitaria-s dominantobiT

nakveTi №3. laqaSiani Waobi (Typha latifolia) nakveTi №4 GPS-is koordinatebia N42007’52.9’’/E 042018’14.7’’, 24 m zR. d. am teritoriaze warmodgenilia agrolandSafti-yanebi, saZovrebi da arxis piras buCqnari-glediCia (Gleditschia triacanthos), muryani (Alnus barbata), Rvedkeci (Periploca graeca), mayvali (Rubus sanguineus), ekalRiWi (Smilax excelsa), alvis xe (Populus gracilis), TuTa (Morus alba), xemyrala (Ailanthus altissima). dabali sakonservacio Rirebulebis mqone habitati.

57

nakveTi №4. agrolandSafti-yanebi

nakveTi №4. arxis pira buCqnari nakveTi №5 GPS-is koordinatebia N42007’38.0’’/E 042017’37.2’’, 23 m zR. d. s. gauwyinarTan. Aam monakveTze trasa mdinareze gadmodis. mdinaris piras izrdeba xvalo (Populus hybrida), glediCia (Gleditschia triacanthos), cruakacia (Robinia pseudoacacia), leRvi (Ficus carica), tirifi (Salix alba). qvetyeSi warmodgenilia mayvali (Rubus sanguineus), Wiafera (Phytolca americana), suro (Hedera caucasigena), ekalRiWi (Smilax excelsa). dabali sakonservacio Rirebulebis mqone habitati.

58

nakveTi №5. mdinarispirauli Wala

nakveTi №5. mdinarispirauli Wala nakveTi №6 GPS-is koordinatebia N42007’23.8’’/E 042016’53.2’’, 26 m zR. d. am teritoriaze warmodgenilia muryani (Alnus barbata), TuTa (Morus alba), leRvi (Ficus carica), Txilis (Corylus avellana) plantaciebi. moSorebiT Cans qarsafris monakveTi, sadac gvxvdeba xvalo (Populus hybrida), alvis xeebi (Populus gracilis), Wadari (Platanus orientalis) (didi xeebi). dabali sakonservacio Rirebulebis mqone habitati.

59

nakveTi №6. muryani (Alnus barbata)

nakveTi №6. muryani (Alnus barbata) nakveTi №7 GPS-is koordinatebia N42007’16.2’’/E 042016’09.4’’, 24 m zR. d. am monakveTze warmodgenilia Semdegi saxeobebiT Seqmnili degradirebuli qarsafari: cruakacia (Robinia pseudoacacia), muryani (Alnus barbata), Wadari (Platanus orientalis). Ggzis orive mxares agrolandSafti-saZovrebi da simindis yanebi. dabali sakonservacio Rirebulebis mqone habitati.

60

nakveTi №7. degradirebuli qarsafari nakveTi №8 GPS-is koordinatebia N42006’27.3’’/E 042014’35.7’’, 22 m zR. d. am teritoriaze warmodgenilia kriptomerias (Cryptomeria japonica) qarsafari; qarsafris orive mxares saZovrebi, simindis yanebi-agrolandSafti. ganviTarebulia agreTve buCqnari-amorfa (Amorpha fruticosa), glediCia (Gleditschia triacanthos), mayvali (Rubus sanguineus), tyemali (Prunus divaricata), leRvi (Ficus carica), ekalRiWi (Smilax excelsa), anwli (Sambucus ebulus), Rvedkeci (Periploca graeca). dabali sakonservacio Rirebulebis mqone habitati.

nakveTi №8. kriptomeriis (Cryptomeria japonica) qarsafari

61

sur. 2.4.3 sur. saproeqto gza da kvlevis ubnebi (sakvlevi nakveTebis nomrebi aRniSnulia lurjad; wiTeli nomrebi Seesabameba km-niSnulebs

62

daculi teritoriebi da sensitiuri ubnebi proeqtis zemoqmedebis areSi ar xvdeba arc erTi daculi teritoria. yvelaze axlos ganTavsebuli daculi teritoria aris ajameTis aRkveTili. romelic 10km-ze metiT aris daSorebuli saproeqto gzis monakveTidan da Tan gamoyofilia misgan md. yvirilas kalapotiT. saproeqto monakveTze ar gvxvdeba maRali da saSualo sensitiurobis ubnebi. saSualo sensitiurobis ori ubani ganlagebulia gzis Semdgom monakveTze – km 11,5 – km30 (ubani 10 da 15; ix. danarTi 2 p 2.4.2), xolo saproeqto monakveTze (km 0 – km11,5) gvxvdeba mxolod dabali sensitiurobis ubnebi.

saqarTvelos wiTeli nusxis saxeobebis Sexvedriloba dagegmil saproeqto derefanSi unda aRiniSnos, rom saqarTvelos wiTeli nusxa, romelic Seicavs mcenareTa 56 saxeobas, ar aris srulyofili. AamJamad mimdinareobs arsebuli wiTeli nusxis saxeobebis Semdgomi modificireba. kerZod, balaxovani mcenareebis identificireba IUCN-is kategoriebis mixedviT (maTi mdgomareobisa da daculobis statusis aRmniSvneli kategoriebis gansazRvra). aRniSnuli monacemebis eqstrapolaciiT saqarTvelos wiTeli nusxis saxeobebis realuri ricxvi bevrad ufro gaizrdeba. am etapze savele botanikuri kvlevebis Catarebis Sedegad saproeqto derefanSi ar dafiqsirda saqarTvelos wiTeli nusxis mcenareTa arcerTi saxeoba. mSeneblobis wina botanikuri kvlevebis dros saproeqto derefanSi savaraudod saqarTvelos wiTeli nusxis mcenareTa saxeobebi ar Segvxvdeba. garda amisa, aRsaniSnavia, rom saproeqto teritoriaze gvxvdeba zogierTi iSviaTi, gadaSenebis safrTxis winaSe mdgomi da mowyvladi saxeoba. magaliTad: Ficus carica (saxeoba, romelic ispoba). mSeneblobis wina botanikuri kvlevebis Catarebis Sedegad mcenareTa iSviaTi saxeobebis arsebuli sia savaraudod SesaZlebelia Seicvalos. 4.5 fauna saproeqto monakveTis da mimdebare teritoriis zoo-geografiuli daxasiateba da aq gavrcelebul saxeobata CamonaTvali mocemuli danarT 2-Si (p.2.5). qvemoT mocemulia uSualod saproeqto gzis monakveTis faunisturi daxasiateba. saproeqto teritoriis (km 0 – km11,5 monakveTis) daxasiaTeba rukebze da Tanamgzavridan miRebul suraTebze kameraluri muSaobis Sedegad, samtredia - grigoleTis avtomagistral;is samSeneblo koridoris

63

gaswvriv SerCeul iqna 10 adgili, romelTagan 4 xvdeba winamdebare saproeqto monakveTis (km 0 – km 11,5) farglebSi. adgilebi miCneul iqna rogorc biomravalferovnebis SenarCunebisaTvis potenciurad mniSvnelobis mqone. am adgilebis daTvaliereba moxda zoologebis mier 2012 wlis 6-10 noembris savele kvlevebis dros. qvemoT mocemulia winaswar SerCeuli sakvlevi adgilebis mokle CamonaTvali:

ubani #1 mdinare loRobis gadakveTa da Waobi mdinaris WalaSi ubani #2 Savi muryanis tye gzasTan, soflebs gauwyinarsa da

qviSanWalas Soris ubani #3 mdinare rionis gadakveTa ubani #4 narionali tbebi garemomdebare datborili adgilebiT

aqve aRsaniSnavia, rom savele kvlevebi ganxorcielda ara mxolod winaswar SerCeul ubnebze, aramed saproeqto gzis sxva monakveTebzec. ganxorcielebuli kvlevis teritorias movixseniebT, rogorc gamokvleul adgils, xolo am adgilze ufro dazustebiT rukaze damatebiT gamoyofilia uSualo dakvirvebis wertilebi.

sur. zoologiuro kvlevisaTvis winaswar SerCeuli ubnebi

64

gamokvleuli adgili 1. samtredia-grigoleTis warmodgenili avtomagistralis sawyisi adgili, mdinare oWofas marcxena napiri. es adgili ar Sedis winaswar SerCeuli ubnebis nusxaSi. dakvirvebis wertilebi: 17, 18, 19, 21 da 22. adgilis mokle daxasiaTeba:erTi calke mdgomi verxvis didi xe simindis yanaSi da buCqebi mdinaris WalaSi. cxovelebi: Wkebi, Citbatonebi, mwvanulebi, WivWavi, gratebi, yvavebi, migrirebadi SoSiebis gundi (Sturnus vulgaris). Waobis bayayebi (Rana ridibunda); farTod gavrcelebuli wavisa (Lutra lutra) da Waobis kus (Emys orbicularis) arseboba ar dadasturda.

sur. gamokvleuli adgili #1, dakvirvebis wertilebi 17 da 21

65

sur. winaswar SerCeuli ubnebi 1 da 2 da dakvirvebis wertilebi (17 – 36)

66

winaswar SerCeuli ubani #1 mdinare loRobis gadakveTa da Waobi mdinaris WalaSi gamokvleuli adgili 2. winaswar SerCeuli ubani #1 - dakvirvebis wertilebi 23, 24, 25 mdinare loRobas marcxena napiris aRmosavleTi nawili, daWaobebuli areali, amorfas bardebi (Amorpha fruticosa); buCqebi mdinaris WalaSi. cxovelebi: (Acrocephalus familiaris), gratebi, yvavebi, Waobis bayayebi (Rana ridibunda); adgilobrivebis gadmocemiT am arealSi binadrobs tura, tyis kata, nutria, ruxi kurdReli, mwyeri da yanCa. farTod gavrcelebuli wavis (Lutra lutra) arseboba ar dadasturda. adgilobrivebis gadmocemiT aq SeiZleba SexvdeT Waobis kus (Emys orbicularis)

sur. gamokvleuli adgili #2. winaswar SerCeuli ubani #1 gamokvleuli adgili 3. winaswar SerCeuli ubani #1; dakvirvebis wertilebi – 26 – 30; mdinare loRobas gadakveTis areali, qarsacavi zoli (dakvirvebis adgili #27) da calkemdgomi xeebi gasxvisebis zolSi, simindis yanaSi. cxovelebi: kavkasiuri Txunelis kvali (Talpa caucasica); skvinCa, Savi SaSvi, Sinauri beRura, mTis beRura, mfrinavi kakaCebi, yvavebi, Waobis bayayebi (Rana ridibunda) da xis bayayi (Hyla arborea) farTod gavrcelebuli wavisa (Lutra lutra) da Waobis kus (Emys orbicularis) arseboba ar dadasturda mdinare rionis marjvena napirze, sakvlev adgilze #26, aRmoCnda Semdegi ZuZumwovrebis nakvalevi: ZaRli, nutria, tyis kata, tura da wylis memindvria. sami mozrdili Savi Cvama (Phalacrocorax carbo) Cven davinaxeT mdinaris SuaSi

67

sur. gamokvleuli adgili #3. winaswar SerCeuli ubani #1 gamokvleuli adgili 4. ar aris winaswar SerCeuli ubani; am adgilis aRwera gadawyda ukve savele kvlevis procesSi .dakvirvebis wertilebi – 31 da 32. didi calkemdgomi verxvebis xeebi gasxvisebis zolSi; saZovrebi mdinaris marcxena napirze da simindis yanebi marjvena napirze. cxovelebi: skvinCa, Savi SaSvi, Sinauri beRura da xis bayayi (Hyla arborea) farTod gavrcelebuli wavisa (Lutra lutra) da Waobis kus (Emys orbicularis) arseboba ar dadasturda

gamokvleuli adgili 4. ar aris winaswar SerCeuli ubani; am adgilis aRwera gadawyda ukve savele kvlevis procesSi .dakvirvebis wertilebi – 31 da 32. winaswar SerCeuli ubani #2 Savi muryanis tye gzasTan, soflebs gauwyinarsa da qviSanWalas Soris gamokvleuli adgili 5. winaswar SerCeuli ubani #2; dakvirvebis wertilebi – 33 – 37; mdinare rionis marjvena napiri mdinaris gadakveTis adgilTan. Saviwylis arxis gadakveTis adgili da qardamcavi zoli (adgili #34-35) simindis yanaSi. gadakveTa baqo-sufsis milsadenis koridorTan (adgili #33) da

68

mdinare rionis marjvena napiri daaxloebiT 1km-iT dacilebuli gadakveTis adgilidan. cxovelebi: skvinCa, Savi SaSvi, mfrinavi kakaCebi, yvavebi, Waobis bayayebi (Rana ridibunda) da xis bayayi (Hyla arborea) farTod gavrcelebuli wavisa (Lutra lutra) da Waobis kus (Emys orbicularis) arseboba ar dadasturda

winaswar SerCeuli ubani #3 - mdinare rionis gadakveTa gamokvleuli adgili #6, winaswar SerCeuli ubani #3, dakvirvebis wertilebi 42 - 44 mdinare rionis gadakveTa mdinare rionis marjvena napirTan; mdinare xeviswylis SesarTavi. gadagvarebuli mdinarispira MmurynariTa da Zveli qarsacavi xeebis zoliT dafaruli mdinaris Walebi. saZovari. wvima. cxovelebi: yvavebi, Waobis bayayebi (Rana ridibunda) farTod gavrcelebuli wavisa (Lutra lutra) da Waobis kus (Emys orbicularis) arseboba ar dadasturda

winaswar SerCeuli ubani #4 narionali tbebi garemomdebare datborili adgilebiT gamokvleuli adgili #14, winaswar SerCeuli ubani #4 – narionali tbebi da momijnave mindvrebi. qarsacavi zolebi (dakvirvebis wertilebi

69

#72 da #73); calkemdgomi xeebi (dakvirvebis wertili #75) da patara daWaobebuli Mmurynari (dakvirvebis wertili #76)

70

sur. winaswar SerCeuli ubnebi 3 da 4 da dakvirvebis wertilebi (42 – 44)

71

sur. winaswar SerCeuli uani 4; dakvirvebis wertilebi (72 – 76) cxovelebi: Savi SaSvi, skvinCa, ruxi yanCa-1, didi wivwiva (Parus major); Cveulebrivi WinWraqa (Troglodytes troglodytes); gulwiTela (Erithacus rubecula); ruxi yanCa – 1, kakaCebi – 1, mindvris bolobeWeda-1, Savi Zera _ 1, patara Savkisera kokona 1, wiTelfexa Wovilo (Tringa totanus) – 2 Zalian bevri Waobis bayayi. farTod gavrcelebuli wavisa (Lutra lutra) da Waobis kus (Emys orbicularis) arseboba ar dadasturda

73

5. socialuri zemoqmedebis analizi 5.1 socio-ekonomikuri garemo mosaxleoba

saproeqto monakveTi gadis imereTis mxaris samtrediis municipalitetis

q.samtrediisa da sofel tolebis, samegrelo-zemo svaneTis mxaris abaSis

municipalitetis sofel 1 maisis da udidesi nawili guriis mxaris

lanCxuTisa da ozurgeTis municipalitetebis soflebis: nigoiTis, SuxuTis,

q. lanCxuTis, gvimbalauris, CibaTis, lesas, juruyveTis, nigvzianis,

ninoSvilis da sufsis teritoriaze. G

guria მდებარეობს დასავლეთ საქართველოში, კოლხეთის დაბლობსა და მიმდებარე მთიან ზონაში, მას აკრავს შავი ზღვის 22 კილომეტრიანი ზოლი. რეგიონის ტერიტორია შეადგენს 2036.1 კვ.კმ-ს. 2012 წლის მონაცემებით, გურიის მოსახლეობა შეადგენს 140.3 ათას კაცს. დასახლებული პუნქტebis raodenoba - 193, მათ შორის: 2 ქალაქი - lanCxuTi da

ozurgeTi, დაბა- 5, სოფელი - 186. Mmxare dayofilia 3 municipalitetad;

lanCxuTis municipaliteti - 533.1 კმ² farTobiT da 37.800 kaciani

mosaxleobiT. მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე მიედინება მდინარეები: სუფსა, ფიჩორი, ლესისწყალი და სხვა.

ozurgeTis municipaliteti _ ტერიტორია შეადგენს 675 კმ² da 84.126 კაციani mosaxleobiT.

მდინარეები: ნატანები, სუფსა, ბჟუჟი, ჩოლოქი,ბახვისწყალი და სხვა. samtrediis municipaliteti – teritoria Seadgens 364,1 კმ2 , 60.8 aTas

kaciani mosaxleobiT. Eerovnuli Semadgenloba Semdegia:

ქართველები 99.2%, რუსები 0.5%, აფხაზები 0.1%, სომხები 0.1% , ბოშები 0.1% .

abaSis municipaliteti - teritoria Seadgens 322.5 კმ² , 28.500 კაციani mosaxleobiT. Eerovnuli Semadgenloba Semdegia: ქართველები 99.2%, რუსები 0.4%, აფხაზები 0.1%, მოლდაველები 0.1%, უკრაინელები 0.1%.

საქართველოს მოსახლეობის რიცხოვნობა რეგიონების მიხედვით 2010-2012 წლების 1 იანვრის მდგომარეობით ათასი კაცი

რეგიონი 2010 წელი 2011 წელი 2012 წელი პროცენტული მატება 2011წელთან შედარებით

ს ა ქ ა რ თ ვ ე ლ ო 4 436.4 4 469.2 4 497.6 0.6 გურია 139.8 140.3 140.3 0.0 იმერეთი 700.4 704.5 707.5 0.4 სამეგრელო-ზემო სვანეთი 474.1 477.1 479.5 0.5

74

saqarTvelos statistikis erovnuli samsaxuri.

mosaxleobis ricxovnoba municipalitetebis WrilSi (wlis dasawyisisTvis; aTasi kaci)

teritoria 2007 2008 2009 2010 2011 2012 TerritorylanCxuTis

municipaliteti 38.8 38.7 38.7 38.9 38.9 39.0 Lanchkhuti,

MunicipalityozurgeTis

municipaliteti 77.4 77.3 77.2 77.9 78.4 78.5 Ozurgeti,

Municipalitysamtrediis

municipaliteti 60.2 59.9 59.8 60.3 60.7 60.8 Samtredia,

MunicipalityabaSis

municipaliteti 28.1 27.9 27.8 27.8 27.8 27.7 Abasha,

Municipality

2010 wlis ZiriTadi demografiuli maCveneblebi

regionebi

dabadeba gardacvaleba Bbunebrivi mateba

qorwineba

ganqorwineba

s a q a r T v e l o 62,585 47,864 14,721 34,675 4,726guria 1,971 1,767 204 1,097 86imereTi 10,041 8,726 1,315 5,362 580samegrelo-zemo svaneTi 5,969 5,325 644 3,507 324


mosaxleobis gadanawileba sqesisa da asakis mixedviT saqarTvelos regionebSi Tanabaria. (suraTze) mocemulia piramida sadac warmodgenilia saqarTvelos, 2011 wlis 1 ianvris monacemebis mixedviT mosaxleobis gadanawileba sqesisa da asakis mixedviT.

suraTi. mosaxleobis sqesobrivi da asakobrivi piramida 2011 wlis 1 ianvris mdgomareobiT

75

mudmivi mosaxleobis ganawileba calkeuli erovnebebis mixedviT administraciul-teritoriuli erTeulebis (mxareebis), municipalitetebis WrilSi (kaci) Mmxare Mmunicip.

mosaxle

oba sul

qarTveli afxazi osi somexi rusi Aazerbai-

janeli berZeni ukraineli qisti iezidi

samtrediis mun.

60456 58883 33 33 615 635 24 22 80 - -

abaSis mun. 28707 28474 32 14 11 124 10 - 15 - -guria 143357 138942 78 152 2134 1558 91 49 194 2 23lanCxuTis mun. 40507 39868 7 33 160 345 33 18 28 - -

ozurgeTis mun. 78760 75142 59 103 1944 1133 55 29 159 2 23

Coxatauris

mun. 24090 23932 12 16 30 80 3 2 7 - -


saqarTvelos saxelmwifo statistikis departamentis mier 2002 wels Catarebuli sayovelTao aRweris procesSi pirvelad ganisazRvra qveynis religiuri maCveneblebi: marTlmadideblebi 83.9%^(3,666.233); musulmanebi 9.9% (433. 784); somexi grigirianebi 2.9% (171,139); kaTolikebi 0.8% (34.727); iudaizmis mimdevrevi 0.1%

(3541); sxva 0.8% (33,648); urwmunoebi 0.6% (28,631). marTmadidebloba warmoadgens ZiriTad religias qveyanaSi da qarTvelebis umravlesoba aRnisnuli religious mimdevrebia arian. marTmadideblobas didi roli eniWeba qveynis istoriul ganviTarebaSi. IV saukuneSi saqarTveloSi marTlmadidebloba gamocxadda saxelmwifo religiad. mosaxleobis ganawileba sarwmuneobis mixedviT msxvil administraciul – teritoriuli erTeulebis (mxareebis) WrilSi (2002 wlis mosaxleobis aRweriT) sul

mosaxle

oba

marTlma- didebeli

kaTo- likuri

somxur grigo-

rianuli

iudeu ri

mahmadian uri

sxva sarwmu-

noeba

guriis

mxare 143357 127217 724 341 13 13736 1326

imereTis

mxare 699666 693462 478 591 365 1549 3221

samegrelo

da zemo

svaneTis

mxare

466100 462435 64 190 51 1015 2345

rukaze naCvenebia saqarTveloSi eTnikuri umciresobebiT mWidrod dasaxlebuli ubnebi. garda saqarTvelos mTavrobis mier arakontrolirebadi teritoriebisa (afxazeTi da samxreT oseTi), rogorc rukidan Cans eTnikuri umciresobiT mWidrod dasaxlebuli mxareebia

76

samcxe-javaxeTi da qvemo qarTli. saSualod qveynis masStabiT qarTvelebi 83.75% Seadgenen (2002 wlis aRweris monacemebi).

საქართველოს ეთნიკური რუქა socialurad daucveli jgufebi, ltolvilebi. socialurad daucvel ojaxebs miekuTvnebian Semdegi kategoriis ojaxebi:

martoxela pensionerebi;

SezRuduli SesaZleblobis pirebi1;

marCenaldakarguli ojaxebi2;

martoxela dedebi;

siRaribis zRvars qvemod myofi ojaxebi3; მუნიციპალიტეტი

მარტოხელა, არამომუშავე პენსიონერთა ერთსულიანი ოჯახები

ლანჩხუთის 89 ოზურგეთის 224 სამტრედიის 108

აბაშის 108

SezRuduli SesaZleblobebis mqone pirTa (SSmp) raodenoba

რაოდენობა საარსებო შემწეობის პროცენტული წილი

1საქართველოს მოქალაქეს, რომელსაც დადგენილი აქვს მხოლოდ I ან II ჯგუფის შეზღუდული შესაძლებლობის სტატუსი ( გარდა ბავშვობიდან ინვალიდებისა და ომისა და სამხედრო ძალების ვეტერანებისა, რომელთაც III ჯგუფის შეზღუდულიშესაძლებლობის სტატუსი აქვთ ), 2 მარჩენალის გარდაცვალების შემთხვევაში, საქართველოს ნებისმიერ მოქალაქეს, რომელსაც არ შესრულებია 18 წელი; 3 მონაცემთა ერთიან ბაზაში რეგისტრირებული სოციალურად დაუცველი ოჯახები, რომელთა სარეიტინგო ქულა არ აღემატება 57 000-ს

77

რეგისტრირებულ ოჯახებში

მიმღებები საარსებო შემწეობის მიმღებებსა და რეგისტრირებულებს შორის

municipaliteti ოჯახი შშმ პირით

შშმ პირი ოჯახი შშმ პირით

შშმ პირი ოჯახი შშმ პირით

შშმ პირი

ლანჩხუთის 1930 2268 794 963 41,1 42,5 ოზურგეთის 2075 2308 699 803 33,7 34,8 სამტრედიის 1084 1183 466 522 43,0 44,1 აბაშის 1066 1207 435 518 40,8 42,9 საარსებო შემწეობის მიმღებთა რაოდენობა

მუნიციპალიტეტი ოჯახი მოსახლეობალანჩხუთის 1 972 6 304 ოზურგეთის 2 416 7 572 სამტრედიის 1 914 5 915

აბაშის 1 398 4 410

socialuri momsaxurebis saagento (2012 wlis monacemebi)

დევნილი და ლტოლვილი მოსახლეობის რაოდენობა ( 2012 წლის ოქტომბერი) მუნიციპალიტეტი

კომპაქტურ დასახლებაში მცხოვრები დევნილები

კერძო დასახლებაში მცხოვრები დევნილები

კომპაქტურ დასახლებაში მცხოვრები ლტოლვილები

კერძო დასახლებაში მცხოვრები ლტოლვილები

სულ

ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტი

- 167 - - 167

ოზურგეთის მუნიციპალიტეტი

9 214 - - 223

სამტრედიის მუნიციპალიტეტი

570 1372 - - 1942

აბაშის მუნიციპალიტეტი

353 1991 - - 2344

socialuri momsaxurebis saagento

აბაშის მუნიციპალიტეტი მდებარეობს კოლხეთის დაბლობზე, ზღვის დონიდან 20-50 მ-ის სიმაღლეზე. ტერიტორია — 322 კვ.კმ., მათ შორის სასოფლო-სამეურნეო სავარგულებს უკავია 210 კვ.კმ. მოსახლეობის რაოდენობა 28.500 კაცი (2006 წელი). მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე მიედინება მდინარეებირიონი, ცხენისწყალი, აბაშა, ნოღელა. მთავარი წიაღისეული სიმდიდრეა საშენი ქვიშა და სააგურე თიხა. ეკონომიკა - წამყვანი დარგია სოფლის მეურნეობა, მათ შორის მიწათმოქმედება და მეცხოველეობა. მისდევენ ასევე მემცენარეობას, მებოსტნეობა-მებაღჩეობას.

78

მრავალწლიანი კულტურებიდან მთავარია ჩაი. მუნიციპალიტეტში არის მცირე სამშენებლო და სასურსათო საწარმოები, ჩაის ფაბრიკა. მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე გადის სამხრეთ კავკასიის რკინიგზის მაგისტრალი.

სამტრედიის მუნიციპალიტეტი samtrediis municipaliteti mdebareobs dasavleT saqarTveloSi, kolxeTis dablobze da Sedis imereTis samxareo administraciis teritoriul erTeulSi. municipalitetSi aris 1 qalaqi, 1 daba da 54 sofeli, romlebic gaerTianebulia TviTmmarTvelobis 13 teritoriul erTeulSi. qalaqi samtredia Tbilisidan daSorebulia 268 km-iT, quTaisidan 30 km-iT, uaxloesi aeroportidan (kopitnari) 12 km-iT, xolo uaxloesi navsadguridan (foTi) 65 km-iT. Municipalitetis teritoriaze aris saTevze meurneobebi, Camoedineba 6 mdinare. municipalitetSi, mdinare rionis, cxeniswylisa da gubiswylis kalapotebSi arsebobs qviSa-xreSis karierebi, saerTo maragiT 400000 m.kb-mde.

სამტრედიის მუნიციპალიტეტის ძირითადი ნაწილი კოლხეთის დაბლობზე მდებარეობს ხოლო მცირე ნაწილი საჯავახოს ზეგანზეა შეფენილი. მუნიციპალიტეტის ტერიტორიას შუაზე კვეთს მდინარე რიონი, სხვა მნიშვნელოვანი მდინარეა გუბისწყალი. miwa da soflis-meurneoba. 2006 wlis 1 ianvris mdgomareobiT municipalitetis administraciul sazRvrebSi moqceulia miwa, saerTo farTiT 36429ha, aqedan sasoflo-sameurneo savargulebs uWiravs 20393ha, rac miwis saerTo fondis 55,9%-ia. sasoflosameurneo savargulebSi yvelaze didi xvedriTi wili modis saxnav farTobebze (71%). aRsaniSnavia is faqtic rom sasoflo-sameurneo savargulebis 53,7% kerZo sakuTrebaSia gadacemuli. municipalitetis teritoriaze arsebuli tyis fondidan (6200ha), romelsac uWiravs miwis saerTo fndis 17,8%, xorcieldeba mosaxleobisa da saganmanaTleblo dawesebulebebis (skola, sabavSvo baRi) SeSiT momarageba. miwis fondi 2006 wlis 1 ianvris mdgomareobiT

miwaTmosargebleobis

daxasiaTeba

farTob

i

administr.

sazRvrebsgareT

administr. sazRvrebSi

sxvisi sargeblob

a

sul


kerZo

sakuTrebis

miweb

i

saxelmwif

o

sakuTrebis

miweb

i

sul

saerTo farTobi 10957 25450 36407 62 22 36429

aqedan / sasoflo

sameurneo 10957 9414 20371 62 22 20393

maT Soris saxnavi 10271 4191 14462 62 22 14484

79

mravalwliani

nargavebi 84.6 671.4 756

Cai 20 400 420

kaklovani 260 260

sxva danarCeni 76 76

saZovari 5133 5133

meliorirebuli

miwebi 186 186

tyeebi 6500

buCqnari 107.9 107.9

wylebi 1898 1898

gziT dakavebuli 1285 1285

SenobiT dakavebuli 2062 2062

sxva danarCeni

gamouyenebeli

1338 1338

samtrediis municipalitetis samuSao jgufis mier SemuSavebuli municipalitetis ekonomikuri ganviTarebis gegma.

გურიის მხარე

გურიის მხარე მდებარეობს დასავლეთ საქართველოში, შავი ზღვის პირას. გურიის მხარეს ჩრდილოეთიდან ესაზღვრება სამეგრელო-ზემო სვანეთის მხარე, რომლისგანაც გამოყოფილია მდინარე ფიჩორით. სამხრეთით ესაზღვრება აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკა, რომლისგანაც გამოჰყოფს მესხეთის ქედი. გურიის მხარეს ასევე ესაზღვრება იმერეთის მხარე (ჩრდილო-აღმოსავლეთიდან) და სამცხე-ჯავახეთის მხარე (სამხრეთ-აღმოსავლეთიდან). დასავლეთიდან გურიის მხარეს 22

კილომეტრიანი სანაპირო ზოლი აქვს. გურიის მხარის ნაწილი ოდიშ-გურიის დაბლობზე მდებარეობს, ხოლო ნაწილი კი მესხეთის ქედის ჩრდილოეთ კალთებზე. კლიმატი ნოტიო-სუბტროპიკულია. ძირითადი მდინარეებია სუფსა და ნატანები. მათ ერთმანეთისგან ნასაკირალის სერი გამოჰყოფს. სხვა მნიშვნელოვანი მდინარეებია ბჟუჟი, ბახვისწყალი დაგუბაზოული. მხარის ფართობი შეადგენს 2030,7 კვ.კმ–ს. აქედან 15 000 ჰექტარი დაკავებული აქვს კოლხეთის ეროვნულ პარკს.

80

მხარეში ბევრი მცირე ტბაა. მათ შორის შედარებით მოზრდილებია იმნათის ტბა და ჯაპანის ტბა. გურია სასოფლო–სამეურნეო მხარეა, სადაც ძირითად საქმიანობას წარმოადგენს სუბტროპიკული კულტურების და ჩაის მოყვანა. რეგიონის წარმოება ოზურგეთის ირგვლივაა თავმოყრილი, რასაც ხელს უწყობს სუფსაში ნავთობის ტერმინალის არსებობა. მთავარი წიაღისეული სიმდიდრეა მინერალური წყლები, რომლებიც მოიპოვება ნაბეღლავში, ნასაკირალში, კოხნარში, ზოტში, მაგნეტიტიანი ქვიშები ურეკსა და შეკვეთილში. მხარის ტერიტორიაზე მოიპოვება ბენტონიტური თიხები მთისპირში, კაოლინი ზემო მაკვანეთში, თიხნარი მიწა აცანაში, ზემო აკეთში და ქვემო აკეთში,ტორფი მალთაყვაში და გრიგოლეთსა და სუფსაში. მოსახლეობა – 139,8 ათასი, მოსახლეობის სიმჭიდროვე 1 კვ.კმ–ზე – 73 კაცი. მოსახლეობის 96% ეთნიკურად ქართველია. მხარის ადმინისტრაციული ცენტრია ქალაქი ოზურგეთი. მხარეში 193 დასახლებული პუნქტია, მათ შორის: ქალაქი - 2: ლანჩხუთი, ოზურგეთი; დაბა 5, სოფელი - 186. ლანჩხუთის მუნიციპალიტეტი lanCxuTis municipaliteti mdebareobs dasavleT saqarTveloSi, guriis mTebis Crdilo-dasavleTiT. dasavleTidan mas esazRvreba Savi zRvis 18 km-iani sanapiro (sakurorto) zoli. municipalitetis 15000 ha uWiravs kolxeTis erovnul parks, romlis daniSnulebaa kolxeTis dablobze mcenareuli da cxovelTa samyaros dacva, aseve bunebis xeluxleblad SenarCuneba. mTiani zonis soflebi ganlagebulia 400-500 m. simaRleze zRvis donidan. dablobis zonis soflebi ZiriTadad esazRvreba kolxeTis erovnul parks. municipalitetis umetesi nawili subtropikul zonas warmoadgens. qalaqi lanCxuTi Tbilisidan daSorebulia 300km-iT, baTumidan – 85km-iT, foTidan – 42km-iT. municipalitetSi aris 2 tba da Camoedineba 5 mdinare saerTo sigrZiT 75 km. მუნიციპალიტეტი მდებარეობს შავ ზღვას, მდინარე ფიჩორისა და გურიის ქედს შორის. უკავია ოდიშ-გურიის დაბლობი და მიმდებარე სერები. დასავლეთიდან მას ესაზღვრება შავი ზღვის 18 კმ-იანი სანაპირო (საკურორტო) ზოლი. ტერიტორია — 533 კვ.კმ., მათ შორის სასოფლო-სამეურნეო სავარგულებს უკავია 270 კვ.კმ. ხოლო 15 000 ჰექტარი დაკავებული აქვს კოლხეთის ეროვნულ

პარკს. მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე მდებარეობს ტბები: იმნათის ტბა, ჯაპანას ტბა და სხვები, ხუთი მდინარე, მათ შორის სუფსა, ფიჩორი, ლესისწყალი, შუთი და სხვა. მუნიციპალიტეტი მდიდარია სასარგებლო წიაღისეულით.

მუნიციპალიტეტში ტორფის რამდენიმე საბადოა, მათ შორის ყველაზე დიდია იმნათის საბადო, იგი პალიასტომის ტბის აღმოსავლეთით მდებარეობს და მისი მარაგი 300 მილიონ მ3-ს აღემატება. ასევე ტორფის საბადოებია მალთაყვაში და გრიგოლეთსა და სუფსაში. ნავთობისმომპოვებელი ჭაბურღილები დგას სუფსასა და ოკვანეში. ზღვის სანაპირო ზოლი (წყალწმინდა, გრიგოლეთი,მალთაყვა)

81

შეიცავს მაგნეტიტს. შუხუთსა და ჯუნჯუათში მოიპოვება მერკელიანი კირქვა. სოფლებში აცანა, ზემო აკეთი და ქვემო აკეთი მოიპოვება თიხნარი მიწა. გულიანსა და ჯურუყვეთში მოდის გოგირდოვანი, ბაღლებში კი -

ჰიდროკარბონატული ნატრიუმიანი წყალი. ასევე მუნიციპალიტეტი ცნობილია მრავალი წიაღისეულით, მათ შორისაა კირქვის საბადოები, სააგურე თიხა, ტორფი, შუხუთის ფილიფსიტშემცველი ქანების საბადო, სუფსის ქვიშა-ხრეშის საბადო. მუნიციპალიტეტის ეკონომიკაში უმნიშვნელოვანესია ბაქო-სუფსის ნავთობსადენი და სუფსის ტერმინალი. სოფლის მეურნეობაში განვითარებულია მეციტრუსეობა, მეცხოველეობა, მოჰყავთ თხილი. მუნიციპალიტეტის საზღვაო ზოლში (წყალწმინდა, გრიგოლეთი, მალთაყვა) განვითარებულია ტურიზმი. მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე გადის: რკინიგზის მონაკვეთი სამტრედია-მახინჯაური 40 კმ; საერთაშორისო მნიშვნელობის გზის მონაკვეთები: სამტრედია-გრიგოლეთი (ს-12) 65 კმ. და სარფი-სენაკი (ს-2). ასევე შიდა სახელმწიფოებრივი მნიშვნელობის გზები: ჯაპანა-აბაშა - 47 კმ და ლანჩხუთი-ნასაკირალი - 45 კმ. 2002 წლის აღწერით მუნიციპალიტეტის მოსახლეობის რაოდენობა იყო 40.5 ათასი

კაცი. დაბადება-გარდაცვალების მონაცემების მიხედვით 2009 წლის 1 იანვრისთვის მოსახლეობა 37.8 ათასს შეადგენს. სიმჭიდროვე — 76 კაცი კვ.კმ-ზე. ეთნიკური შემადგენლობის მიხედვით მოსახლეობის 98,9 % ქართველია, 0,7% -რუსი. სარწმუნოებრივი შემადგენლობის მიხედვით მოსახლეობის დიდი ნაწილი მართლმადიდებელი ქრისტიანია, ასევე არიან მუსლიმები (აჭარლები), ხოლო წყალწმინდაში ცხოვრობენ სტაროვერები. მუნიციპალიტეტში სულ 55 დასახლებული პუნქტია: 1 ქალაქი და 54 სოფელი. municipalitetSi 41 saganmanaTleblo dawesebulebaa, romlebSic mTlianobaSi swavlobs 5332 moswavle da studenti, maT ganaTlebaze

zrunavs 788 profesor-maswavlebeli. Aaris aseve 1 საშუალო პროფესიული სასწავლებელი, 32 ბიბლიოთეკა, 2 თეატრი. municipalitetis miwis mTliani fondi 2006 wlis 1 ianvris mdgomareobiT Seadgens 49860,9 ha-s, romlis udidesi nawili – 76 % kvlav saxelmwifos sakuTrebaSia.

miwis fondis ganawileba 2006 wlis 1 ianvris mdgomareobiT (heqtari)

miwaTmosargebleobis

daxasiaTeba

farTobi sul

administr.

sazRvrebSi

kerZo

sakuTrebis

miwebi

saxelmwifo

sakuTrebis

miwebi

sul

saerTo farTobi 11955 37905.9 49860.9 49860.9

aqedan / sas.sam.savargulebi 11955 10676.2 22631.2 22631.2

maT Soris saxnavi 7702 4729 12631.2 12631.2

mravalwliani nargavebi 4214 1641 5855 5855

xexilis baRi 1236 53 1289 1289

venaxi 92 92 92

Cai 1144 844 1988 1988

citrusi 756 236 992 992

82

TuTa 63 55 118 118

dafna 13 28 41 41

tungo 31 303 334 334

kaklovani 36 36 36

sxva danarCeni 843 122 965 965

nasveni 298 298 298

saTibi 30 394 424 424

saZovari 9 3614 3623 3623

tyeebi 18241 18241 18241

buCqnari 1897 1897 1897

wylebi 2044.19 2044.19 2044.19

Waobebi 1218 1218 1218

gziT dakavebuli 224.61 22461 22461

SenobiT dakavebuli 2172 2172 2172

sxva danarCeni gamouyenebeli 143291 143291 143291

lanCxuTis municipalitetis samuSao jgufis mier SemuSavebuli municipalitetis ekonomikuri ganviTarebis gegma.

miuxedavad imisa rom miwis fondis didi nawili saxelmwifo sakuTrebaSia, unda aRiniSnos rom sasoflo-sameurneo savargulebis 53% ukve kerZo seqtorSia gadacemuli, iseve rogorc saxnavi farTobebis 60,9%, mravalwliani nargavebis 71,9%, maT Soris xexilis baRebis 96%, venaxis 100% da Cais 57,5%. ოზურგეთის მუნიციპალიტეტი ozurgeTis municipaliteti mdebareobs dasavleT saqarTveloSi. misi farTobi Seadgens – 676,35 kv.km-s. hava subtropikuli zRvis, saSualo wliuri temperatura 12-14 C. municipalitetSi Sedis 1 qalaqi, 4 daba da 70 sofeli. qalaqi ozurgeTi Tbilisidan daSorebulia 325 km.-iT, baTumidan – 60km-iT, foTidan – 45 km-iT, xolo quTaisidan – 90 km-iT. municipalitetis teritoriaze aris erTi gubura, aseve Camoedineba 13 mdinare saerTo sigrZiT 368 km.

მუნიციპალიტეტი მდებარეობს მდინარეების ნატანებისა და სუფსის ხეობებში, დასავლეთიდან 20 კილომეტრის სიგრძის მანძილზე შავი ზღვა აკრავს, სამხრეთ-

აღმოსავლეთით — მესხეთის ქედის კალთები, ხოლო ჩრდილოეთიდან ნასაკირალის სერი და მდინარე სუფსა. ტერიტორია შეადგენს 675 კმ 2, მათ შორის სასოფლო-სამეურნეო სავარგულებს უკავია 230 კმ 2. საზღვრების საერთო სიგრძე 180

კილომეტრია. მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე მიედინება მდინარეები: ნატანები, სუფსა, ბჟუჟი, ჩოლოქი, ბახვისწყალი და სხვა. მუნიციპალიტეტის უმაღლესი წერტილია მთა საყორნია (2756 მ.) მოსახლეობის რაოდენობა მუნიციპალიტეტში არის 77,200 ათასი კაცი; სიმჭიდროვე — 144 კაცი კმ 2-ზე. მუნიციპალიტეტში 74 დასახლებული პუნქტია: 1 ქალაქი, 4 დაბა და 69 სოფელი. მოსახლეობის უმრავლესობა ეთნიკურად ქართველია. ძირითადად

ცხოვრობენ გურულები, ასევე აჭარლები. მუნიციპალიტეტში ცხოვრობენ ასევე სომხები და რუსები. მოსახლეობის დიდი უმრავლესობა მართლმადიდებელი

83

ქრისტიანია, მცირე ნაწილი - მუსლიმები, ასევე მუნიციპალიტეტის ტერიტორიაზე ცხოვრობენ სხვა რელიგიური მიმდინარეობების წარმომადგენელთა მცირე ჯგუფები: იეჰოვას მოწმეები მერიაში და "მეს"-ის ("მართლმადიდებელი ეკლესია საქართველოში", ე.წ. ბოსტონის დაჯგუფება) წევრები შემოქმედში. municipalitetSi 54 saganmanaTleblo dawesebulebaa,

romlebSicmTlianobaSi swavlobs 10754 moswavle da studenti, maT

ganaTlebaze zrunavs 1267 maswavlebeli.

miwa da soflis-meurneoba ozurgeTi aris agraruli municipaliteti, sadac wamyvani sferoa soflis-meurneoba, am kuTxiT produqciis warmoeba ganicdis zrdis tendencias. ozurgeTis municipalitetis miwis mTliani fondi Seadgens 67635 ha-s, sadac sasoflo-sameurneo miwis farTia 27905 ha (41,2 %). aqedan 16838 ha (60,3%) kerZo sakuTrebis miwaa, xolo danarCeni 11067 ha (39,7%) saxelmwifo sakuTrebaSia. ozurgeTis municipaliteti gamoirCeva kerZo sakuTrebaSi arsebuli miwebis struturiT, kerZod, saxnavi miwis farTia mxolod 5080ha (kerZo sakuTrebis miwis 30,1%); mcire odenobiTaa saZovari da saTibi, ZiriTadi nawili ki mravalwlian nargavebs uWiravs, saidanac yvelaze ufro gavrcelebulia Cai - 5438 ha (kerZo sakuTrebis miwis 32,2%) da citrusi – 2236 ha (13,2%). naklebia xexilis baRebi – 1088 ha (6,4%). mcire raodenobiT moyavT tungo, TuTa da yurZeni. saxelmwifo sakuTrebaSi darCenilia saxnavi miwis 869ha, (saxelmwifo sakuTrebis miwis 7,8 %), samagierod didi raodenobiT aris saZovari – 5876ha (53%), saTibi – 377ha (3,4%). saxelmwifo seqtorSi mravalwliani nargavebidan yvelaze metad gavrcelebulia Cai – 3296ha rac saxelmwifo sakuTrebaSi arsebuli miwis 29,7%-ia. ozurgeTi ZiriTadad aris agraruli municipaliteti. bunebrivi klimati sasurvel pirobebs qmnis, rogorc soflis meurneobis sxvadasxva kulturebis moyvanisaTvis, aseve mecxoveleobis ganviTarebisaTvis. municipalitetSi sasoflo-sameurneo produqtebis warmoebis mxriv 2004-2006 wlebSi didi matebaa Semdeg saxeobebSi: xorci – 126,6%; rZe – 96,8%; bostneuli – 325,5%; kartofili – 71%; baRCeuli – 300,6%. aqve unda aRiniSnos, rom klebis tendenciaa kvercxTan (16,7%), xilTan (29,3%) da gansakuTrebiT CaisTan mimarTebaSi, rac miuxedavad municipalitetis sasoflo-sameurneo daniSnulebis miwebis SemadgenlobaSi dakavebuli didi raodenobis farTisa, iklebs 53,3%-iT, ris mizezadac SeiZleba vivaraudoT is, rom Cais bazarze SeRweva moiTxovs did finansur investiciebs, xolo misi amoZirkva da sxva kulturebiT am miwebis Canacvleba aseve did danaxarjebTanaa dakavSirebuli, risi SesaZleblobac mosaxleobas ar gaaCnia. aqedan gamomdinare es miwebi faqtobrivad ekonomikurad araefeqturia. samwuxarod municipaliteti Sedis saSiSi geologiuri procesebiszonaSi, sadac wlebis ganmavlobaSi mdinareebis xSiri adideba, Rvarcofebida mewyerebi seriozul zians ayeneben mosaxleobas, sasoflo-sameurneosavargulebs, infrastruqturas miwis fondis ganawileba 2006 wlis 1 ianvris mdgomareobi (heqtari)

84

miwaT

mosar

geb

leo

bis

dax

asiaTeb

a

farTobi administr.

sazRvrebsgareT


sxvisi sargebloba

sul administr.sazRvrebSi

kerZo

sakuTrebis

miweb

i

sax

elmw

ifo

sakuTreb

is

miweb

i

sul

saerTo farTobi

16838 50797 67635 67635

aqedan / sas.sam.savargulebi

16838 11067 27905 27905

maT Soris saxnavi 5080 869 5949 5949mravalwliani nargavebi

11420 3944 15364 15364

xexilis baRi 1088 12 1101 1101venaxi 245 3 248 248Cai 5438 3296 8734 8734citrusi 2236 210 2446 2446TuTa 282 5 287 287dafna tungo 243 76 319 319kaklovani sxva danarCeni 1888 340 2228 2228nasveni saTibi 57 377 434 434saZovari 281 5876 5157 5157meliorirebuli miwebi

tyeebi 8893 8893 8893mindorsacavi tyis bilikebi

buCqnari 2672 2672 2672wylebi 1649 1643 1643Waobebi 10 10 10gziT dakavebuli 2261 2261 2261SenobiT dakavebuli 264 264 264sxva danarCeni gamouyenebeli

4891 4891 4891

ozurgeTis municipalitetis samuSao jgufis mier SemuSavebuli municipalitetis ekonomikuri ganviTarebis gegma.

მთავარი წიაღისეული სიმდიდრეა ბენტონიტური თიხები (მთისპირი), კაოლინი (ზემო მაკვანეთი), ოქრა, რკინის ჟანგი, თიხა (ნაგომარი, წითელმთა), ცემენტი (ქვედა ძიმითი), წითელი რკინა, აპატიტი (ვაკიჯვარი), მაგნეტიტიანი ქვიშები (ურეკი, შეკვეთილი), მინერალური წყაროები (ქვედა ნასაკირალი). municipalitetSi aris rogorc zRvispira aseve mTis alpur zonaSi

moqceuli kurortebi, romlebsac aqvT dasvenebisa da turizmis ganviTarebis

potenciali, rasac xels uwyobs qveynis satransporto arteriebTan

siaxlove. Sesabamisad dasvenebisa da turizmis sferos ganviTarebas

85

SeuZlia seriozuli ekonomkuri Semosavlebis motana rogorc adgilobrivi

mosaxleobisaTvis aseve municipalitetisaTvis.

დasaqmeba.

mosaxleobis ganawileba ekonomikuri statusisa da regionebis mixedviT

2008 wels, aTasi kaci

saqarTvelo guria imereTi samegrelo -

zemo svaneTi

aqtiuri mosaxleoba

(samuSao Zala), sul

1.917.8 79.1 376.0 209.9

dasaqmebuli 1.601.9 76.1 331.7 185.2

daqiravebuli 572.4 10.3 82.8 42.3

TviTdasaqmebuli 1.028.5 65.8 248.9 142.8

gaurkveveli momuSave

1.1 0.1 0.0 0.1

umuSevari 315.8 3.0 44.2 24.7

umuSevrobis

done, %

16.5 3.8 11.8 11.8

ekonomikuri aqtiurobis

done, %

62.6 78.1 66.4 69.1

dasaqmebis done, % 52.3 75.1 58.6 61.0 saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis saministro. statistikis departamenti

86

ZiriTadi maCveneblebi ekonomikuri saqmianobis saxeebis mixedviT

saqarTvelos ekonomikuri ganviTarebis saministro. statistikis departamenti. (2009 weli)

87


88


89

ganaTleba

sajaro da kerZo zogadsaganmanaTleblo dawesebulebebis raodenoba municipalitetebis mixedviT municipaliteti 2009/2010 2010/2011* 2011/2012

lanCxuTis 25 25 25 ozurgeTis 44 44 44 samtrediis 37 37 37

abaSis 24 24 24 moswavleTa ricxovnoba municipalitetebis mixedviT

municipaliteti 2009/2010 2010/2011* 2011/2012

lanCxuTis 4784 4533 4243 ozurgeTis 10780 9733 9057 samtrediis 8032 7496 7036

abaSis 3652 3479 3156

moswavleTa ricxovnoba saSualo profesiul saganmanaTleblo dawesebulebebSi municipaliteti

saxelmwifo kerZo 2006/2007 2007/2008 2008/2009 2006/2007 2007/2008 2008/2009

lanCxuTis 173 120 37 - - -

ozurgeTis 568 286 58 51 52 -

samtrediis 321 57 - - - -

abaSis - - - - - -

umaRlesi saganmanaTleblo dawesebulebebis raodenoba regionebis mixedviT

regioni saxelmwifo kerZo

2007/2008 2008/2009 2009/2010 2007/2008 2008/2009 2009/2010 guria 0 0 0 1 1 1 imereTi 1 1 2 10 9 9

samegrelo-zemo

svaneTi 1 1 1 2 1 1

saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministro.

jandacva

janmrTelobis dacvis sistemis samkurnalo-profilaqtikuri dawesebulebebis qseli (2009 weli)

regioni poliklinika dispanseri samkurnalo

centri qalTa

qalTa konsultacia

damoukidebeli saeqimo

ambulatoria imereTi 36 14 4 4 8

samegrelo 17 5 4 3 4guria 6 4 3 0 0

saqarTvelos Sromis, janmrTelobis da socialuri dacvis saministro. 2009

90

5.2. proeqtis mosalodneli socialuri zemoqmedeba

პროექტის ზოგადი სოციალური ზემოქმედებები შემოთავაზებულ პროექტს ახასიათებს როგორც მოკლევადიანი, ისე გრძელვადიანი ზემოქმედება ადგილობრივ მოსახლეობაზე. გზის რეაბილიტაციის პროექტის სოციალური ზემოქმედება უნდა განვიხილოთ უფრო ფართო ჭრილში, კერძოდ, ტრანსპორტის უსაფრთხოებისა და ძირითადი ქალაქების მოძრაობის რეჟიმების გაუმჯობესების (როგორცაა სამტრედია), საქართველოს სტრანზიტო პოტენციალის განვითარების, და ტურიზმის განვითარების კონტექსტში. ზემოქმედება ხელშესახები იქნება არა მარტო მთელი ქვეყნისთვის, არამედ გზის გასწვრივ არსებული მოსახლეობის, სამტრედიისა და მიმდებარე სოფლების მაცხოვრებლებისათვის. ამჟამად სოფლის მოსახლეობა ძირითადად თვით-დასაქმებულია საკუთარ სასოფლო-სამეურნეო მიწის ნაკვეთებზე. სასოფლო-სამეურნეო პროდუქტების მხოლოდ მცირე ნაწილი განკუთვნილია გასაყიდად: მოსავლის დიდი ნაწილი გამიზნულია მეურნეობის შიდა მოხმარებისათვის. სასოფლო-სამეურნეო პროდუქტზე დაბალი მოთხოვნილება სოფლის მეურნებას ნაკლებად მომგებიანს ხდის. ზოგადად პროექტს ექნება დადებითი ზემოქმედება რეგიონის სოციო-ეკონომიკურ განვითარებაზე: პირველ ყოვლისა, იგი ხელს შეუწყობს ბიზნესისა და ტურიზმის განვითარებას, რის შედეგადაც შეიქმნება ახალი შესაძლებლობები, მაგ.:

ახალი სამუშაო ადგილები ბიზნესისა და ტურიზმის სფეროში; სასოფლო-სამეურნეო პროდუქტზე მოტხოვნილების გაზრდა რეგიონში, რაც სოფლის

მეურნეობას მომგებიანს გახდის; ტურისტების გაზრდილი ნაკადები ასევე განახორციელებელი კომერციული სექტორისა და

წვრილი ბიზნესების (მაღაზიები და პატარა რესტორნები, გართობა) სტიმულირებას. გზის მშენებლობას ასევე ექნება უფრო პირდაპირი ხასიათის სოციალური ზემოქმედებაც:

გაუმჯობესებული სატრანსპორტო სისტემა უზრუნველყოფს სოფლის მეურნეობის განვითარებას არა მხოლოდ ტურიზმზე დამოკიდებული ადგილობრივი ბაზრის შექმნით, არამედ შორეული ბაზრების მისაწვდომობის გაადვილებისა და გაიაფების მეშვეობით. გაუმჯობესებული გზები უზრუნველყოფს ადგილობრივი მოსახლეობის უკეთ ინტეგრაციას ქვეყნის მთელ სოციალურ-ეკონომიკურ სისტემაში და ბაზრების, მარაგებისა და მომსახურების უკეთეს მისაწვდომობას. ეს მოიცავს სამედიცინო მომსახურების დროულად აღმოჩენის გაუმჯობესებულ შესაძლებლობებსაც. მშენებლობასთან დაკავშირებული სოციალური ზემოქმედებბეი მოკლევადიან პერსპექტივაში პროექტს ექნება გარკვეული სარგებელი ადგილობრივი მოსახლეობისათვის, ვინაიდან იგი შექმნის დასაქმების პერსპექტივას (ადგილობრივი მოსახლეობისათვის შეიქმნება დაახლოებით 100 ახალი სამუშაო ადგილი). ადგილმონაცვლეობის ზემოქმედებები აღწერილია პარაგრაფში 5.4.

91

ზემოქმედება: მშენებლობით შეწუხებასთან (მტვერი, ემისიები, ხმაური) გამოწვეული უარყოფითი ზემოქმედება არის დროებითი, უმნიშვნელო და მართვადი კარგი სამშენებლო პრაქტიკების გამოყენებით. შერბილების ზომა: მტვრის კონტროლი წყლით მორწყვის სშუალებით. სულ მცირე 2 ცისტერნის გამოყენება; ხმაურის კონტროლი, საყუჩების დამონტაჟება აღჭურვილობაზე, მუშაობა დღის საათებში. ზემოქმედება: დაავადებათა ვექტორების შექმნა, ე.ი. კოღოების დროებითი გამრავლების ჰაბიტატების შექმნა დამდგარი წყლის გუბეებით, დამდგარი წყლის ობეიქტებით ღია კარიერებსა და კარიერებში და სხვ. რაც ხელსაყრელ პირობებს შექმნის კოღოების გამრავლებისა და დაავადებათა სხვა ვექტორებისათვის. შერბილების ზომა: საჭიროა გუბეების ამოშრობა. ყველა ხელოვნური გუბე უნდა მოისპოს გაზაფხულის დადგომამდე. უნდა განხორციელდეს რელიეფისა და ლანდშაფტის აღდგენა. ზემოქმედება: გადამდები ბიოლოგიური მასალებით ხელახალი დაბინძურება (მაგ. ჯილეხი) მიწის სამუშაოების განხორციელების დროს კერებთან ახლოს (მაგ. ჯილეხის არარეგისტრირებული ნამარხები). შერბილების ზომა: მიწის გაწმენდისა და გათხრის სამუშაოების დროს მუდმივი მონიტორინგი. სამშენებლო საქმიანობის შეწყვეტა და შეჩერება ნამარხის აღმოჩენის შემთხვევაში. ვეტერინარული დეპარტამენტის ადგილობრივი სამსახურის შეტყობინება და სამუშაოების განახლებამდე ვეტერინარული გაუვნებელყოფის უზრუნველყოფა. ზემოქმედება: მგზავრობის საშიში პირობები, სადაც მშენებლობა იჭრება ადრე არსებულ გზებზე. შერბილების ზომა: პროექტში სათანადო მონიშვნისა და უსაფრთხოების ნიშნების გათვალისწინება გზებზე, მათ შორის - განათება, მძღოლების ინსტრუქტაჟი. ზემოქმედება: ინფრასტრუქტურა. ძირითადი ინფრასტრუქტურის ის ძირითადი ელემენტები, რომლებიც შეიძლება მოექცეს ზემოქმედების ქვეშ, გახლავთ გადამცემი ხაზები, წყალმომარაგების სისტემები და სარწყავი მილები და არხები. შერბილების ზომა: ზემოქმედების ქვეშ მოქცეული ინფრასტრუქტურული ელემენტების გამოცვლა. მშენებლობის დროს მუდმივი მონიტორინგი. ზიანიას მიყენების შემთხვევაში სრულ აღდგენა. ზემოქმედება: ადგილობრივ მოსახლეობასთან პოტენციური კონფლიქტი წყალმომარაგების ან ელექტრომომარაგების წყაროებზე ზემოქმედების გამო, ასევე სხვა ინფრასტრუქტურაზე, მიწის ან ინფრასტრუქტურის ხელმისაწვდომობაზე ზემოქმედების, ხმაურით გამოწვეული შეწუხების, მუშებთან კონფლიქტისა და სხვ. გამო. შერბილების ზომა: სამშენებლო კონტრაქტორმა უნდა გამოყოს ადგილობრივ მოსახლეობასთან ურთიერთობის ოფიცერი და შეიმუშავოს ურთიერთობის გეგმა. ყველა კონფლიქტური სიტუაცია უნდა გადაწყდეს მოლაპარაკებისა და გონივრული კომპრომისის მეშვეობით.

92

5.3 socio-kulturuli garemo

samtredia grigoleTis gzis saproeqto monakveTis (km 0 – km 11,5) siaxloves arsebuli arqeologiuri Zeglebis nusxa literaturaSi arsebuli monacemebis mixedviT. G samanqano gzis gayolebaze arsebul soflebSi da mimdebare teritoriaze arqeologiuri gaTxrebiT da dazvervebiT gamovlenilia kolxuri kulturisaTvis damaxasiaTebeli yvela tipis arqeologiuri Zegli _ Zv.w. III aTasw. torfqveSa namosaxlarebi, Zv.w. XIII_Xss. xis jargvaluri arqiteqturis Semcveli namosaxlarebi Zv. w. VIII_VII ss. diunuri namosaxlarebi, Zv. w.a. VI_Vss. vakeze gamarTuli namosaxlarebi, samarovnebi, maT Soris Zv.w. IV_IIIss qvevrsamarxebi da a.S. gansakuTrebiT gamovyofT vakeze gamarTul namosaxlarebs, specialistebi am tipis namosaxlarebs uwodeben iseT arqeologiur Zeglebs, romlebic dafiqsirebulia vake adgilebSi da garemomcveli teritoriisagan odnav SesamCnevi SemaRlebiT gamoirCevian, maT WrilebSi gamomwvari baTqaSebis fenebi SeiniSneba. aseTi namosaxlarebis umetesoba samosaxlo borcvebis_ `zurgebis~`dixaguZubebis” garSemo 100_500 metris radiusSia dafiqsirebuli. Uunda aRiniSnos, rom swored sofel gvimbalaurSia Seswavlili erTad-erTi amgvari Zegli. japana grigoleTs Soris monakveTSi arqeologiuri Zeglebi ZiriTadad mikvleuli da Seswavlilia gasuli saukunis miwuruls baqo_sufsis navTobsadsenis samSeneblo samuSaoebis dros. samwuxarod, specialur arqeologiur literaturaSi Zeglebis CamoTvlisas da aRwerisas umetes SemTxvevaSi ar aris miTiTebuli maTi mdebareobis zusti adgilebi, amdenad Cven warmogidgenT arqeologiuri obieqtebis adgilmdebareobas ise, rogorc es literaturaSia mowodebuli soflebTan mimarTebaSi. sof. japana 1. milsadenis trasis koridoris farglebSi dafiqsirebulia antikuri xanis namosaxlaris naSTebi 2. Suasaukuneebis arqiteqturuli kompleqsi – citadeli, galavani da 3 eklesiis naSTi, mdebareobs sofelSi 3. eklesia patara jixeTi _ Suasaukuneebi 5.4 miwis Sesyidva da gansaxleba

განსახლების სამოქმედო გეგმა ამჟამად მუშავდება და განსახლებასთან დაკავშირებული საკითხები მალე გაირკვევა. ამ ეტაპზე შეიძლება დავასკვნათ, რომ დაახლოებით 523 (1297974 kv.m) მიწის ნაკვეთი ექცევა ზემოქმედების ქვეშ. აქედან 58 (561890 kv.m) არის სახელმწიფო, ხოლო დანარჩენი 465-(736084kv.m) - კერძო. ზემოქმედების ქვეშ მოქცეული მეურნეობების საერთო რაოდენობა უახლოვდება 431-ს. არც ერთი შინამეურნეობა არ დაკარგავს საცხოვრებელ სახლებს და არ წარმაოდგენს ფიზიკური განსახლების სუბიექტს. arc erTi ბიზნესი ar შეწყვეტს საქმიანობას. Ramdenime damxmare Senoba eqvemdebareba dangrevas.. ზემოქმედების ქვეშ მოქცეული მეურნეობების ძირითადი ნაწილი ფლობს სასოფლო-სამეურნეო მიწას და მოჰყავს მოსავალი (უმეტესად სიმინდი, თხილი და

93

ბოსტნეული) და ხეხილი. ბევრი მათგანი დაკარგავს მოსავალსა და ხეხილს მიწის შესყიდვის გამო. განსახლების სამოქმედო გეგმაში მოცემულია იქნება ზემოქმდების ქვეშ მოქცეული მეურნეობების დეტალური აღწერა, დანაკარგის ინვენტარიზაცია, სოციალური სტატუსის მითითება და მოწყვლადი ჯგუფების იდენტიფიცირება. კომპენსაციისა და რეაბილიტაციის გეგმა შემუშავდება დაკარგული საშუალებების შეფასების დასრულების შემდეგ. ზემოქმედების ქვეშ მოქცეულ ყველა მეურნეობას მიეცემა სათანადო კომპენსაცია საქართველოს კანონმდებლობისა და EIB-is მოთხოვნების შესაბამისად. მოწყვლადი და ძლიერი ზემოქმედების ქვეშ მოქცეული მეურნეობები უზრუნველყოფილი იქნებიან დამატებითი ანაზღაურებით. proeqtis ganxorcielebisaTvis miRebuli principebi imisaTvis, rom saqarTvelos kanonebs/normebs da saerTaSoriso donori organizaciebis (maT Soris EIB-s) politikas Soris gansxvavebebi daiZlios, saavtomobilo gzebis departamentma SeimuSava rigi principebis da politika proeqtisaTvis, romelic gansaxlebis politikis CarCo dokumentis (RPF) saxiT iqna damtkicebuli. es principebi uzrunvelyofen srul kompensacias, Semosavlis saSualebebis reabilitacias da/an aRdgenas, daxmarebas miwis TviTneburad damkaveblebisaTvis da daxmarebas subsidiebis saxiT iseTi dazaralebuli pirebisTvis, romelbsac mouwveT fizikuri gansaxleba, biznesis kargva, an romlebzec zeqmoedeba moaxdens gansakuTrebulad mwvave efeqts. zemoTxsenebuli gansxavavebebis gaTvaliswinebiT, proeqti SesabamisobaSi unda modiodes saqarTvelos kanonmdeblobasTan damatebiT reguliaciebTan erTad, raTa eTaxnmebodes Semdeg sakiTxebTan dakavSirebul donorebis moTxovnebs: (i) zemoqmedebis qveS moqceuli yvela adamianis reabilitacia (maT Soris iseTi pirebisac, romlebsac ar aqvT kanonieri mesakuTris statusi proeqtis zemoqmedebis qveS moxvedril aqtivebze); (ii) kompensaciis garantia biznesis da Semosavlis kargvis SemTxvevaSi; (iii) specialuri daxmarebis aRmoCena, romelic dafaravs gansaxlebis procesis dros saWiro xarjebs, iseve rogorc socialurad daucveli mosaxleobis gansakuTrebul saWiroebebs. gansaxlebis politikis upirvelesi mizania zegavlenis/danakargis minimizacia da dazaralebuli adamianebis daxmareba, raTa maT aRadginon Semosavlis saSualebebi sul mcire proeqtamdel donemde mainc. proeqtis ganxorcielebis periodSi saavtomobilo gzebis departamenti uzrunvelyofs:

sadac SesaZlebelia, SeirCeva gzis ganaxlebis da mSeneblobis iseTi alternativebi, romlebic gverds uvlian dasaxlebul adgilebs, raTa minimumamde iqnas dayvanili fizikuri gansaxleba da kerZo an sajaro sakuTrebis Sesyidva.

minimumamde iqneba dayvanili aqtivebis dazianeba, rogricaa mosavali, xeebi, Robeebi da kioskebi da aseve Semosavlis kargva, maT Soris mosavlis ganadgureba. nebismieri uaryofiTi zegavlena iqneba kompensirebuli RPF-is debulebebis Tanaxmad;

94

magistralis TiToeuli iseTi seqciis aRdgena/mSeneblobisaTvis, romelic kerZo miwis Sesyidvas, ojaxebis an komerciuli obieqtebis fizikur gadaadgilebas, mudmivi Semosavlis kargvas an sxva negatiur zegavlenas iwvevs, SemuSavdeba RAP/ RPF-Si gawerili procedurebisa da debulebebis Sesabamisad (es ukanaskenili ki umeteswilad efuZneba msoflio bankis OP4.12-s, da saqarTvelos kanonmdeblobas).

gansaxlebis gamomwvevi samSeneblo samuSaoebi ar daiwyeba magistralis arc erT nawilze sanam ar dasruldeba RAP da ar damtkicdeba EIB-s mier, Sesabamis qarTul uwyebebTan SeTanxmebiT;

SemuSavdeba samarTliani da gamWvirvale procedurebi, imisaTvis rom ganisazRvros kompensacia (i) mSeneblobis dros miwis/aqtivebis droebiTi kargvisaTvis; (ii) miwisa da aqtivebis samudamo SesyidvisaTvis da (iii) miwis gamoyenebaze dawesebuli SezRudvebisaTvis, rac SeiZleba exebodes koridoris mimdebare teritoriebs;

yvela dazaralebuli piri, sakuTrebaze kanonieri uflebis qonis ganurCevlad, miiRebs sxvadasxva saxis daxmarebas, imisaTvis rom SenarCunebul iqnas proeqtamdeli Semosavlis saSualebebi da sacxovrebeli standartebi;

isini, vinc miwas aralegalurad moixmaren, ar miiReben kompensacias miwis kargvisaTvis, samagierod maT aunazRaurdebaT nebismieri sxva saxis qonebis kargva, romelic maT mflobelobaSia amave miwaze. agreTve aunazRaurdebaT Semosavlis kargva da maT gaewevaT daxmareba imisaTvis, rom SeinarCunon an gaaumjobeson sacxovrebeli standartebi;

Catardeba sabazro kvleva, raTa Sefasdes miwis, saamSeneblo masalis, mosavlisa da sxva Sesabamisi obieqtebis arsebuli sabazro fasebi, romlebic gamoiyeneba obieqtebis Rirebulebis maCveneblebad sakompensacio fasis gansazRvrisas. es uzrunvelyofs imas, rom dazaralebulma adamianebma miRebuli kompensaciiT SeZlon sanacvlo miwis SeZena;

dazaralebul pirebs miecemaT sakmarisi kompensacia dakarguli qonebis sruli Canacvlebis fasis gaTvaliswinebiT. Semosavlis da aqtivebis kargvis anazRaurdeba moxdeba yovelgvari gadasaxadis, amortizaciis da sxva saxis Semcirebebis daqviTvis gareSe.

zemoqmedebis qveS moqceul adamianebs miewodebaT informacia TavianTi uflebebis Sesaxeb. aseve moxdeba maTTan konsultaciebi, maTTan SeTanxmdeba gansaxlebis teqnikurad da ekonomikurad xelsayreli alternativebi.

roca SesaZlebeli iqneba, saavtomobilo gzebis departamenti gaakontrolebs, rom adgilobrivma organoebma uzrunvelyon dazarebuli adamianebi sacxovrebeli saxlebiT, an sacxovrebeli adgilebiT, an saWiroebis SemTxvevaSi, sasoflo sameruneo teritoriebiT fuladi kompensaciis alternativis saxiT. amgvar SemTxvevaSi miwis nayofierebis, xelsayreli adgilmdebareobisa da sxva faqtorebis kombinacia, sul mcire, eqvivalenturi unda iyos Zveli teritoriis maxasiaTeblebisa;

gansaxlebisas dazaralebul pirebs aRmouCenen daxmarebas, im SemTxvevaSi Tu gansaxleba gardauvalia;

miwa (an miwis moxmarebis ufleba) mopovebul iqneba molaparakebebis Sedegad da kerZo sakuTrebis eqspropriaciis ufleba gamoyenebul iqneba mxolod ukidures SemTxvevaSi;

95

gansakuTrebuli yuradReba daeTmoba mosaxleobis yvelaze socialurad daucveli jgufebis saWiroebebs – bavSvebi, qalebi, kulturuli an eTnikuri umciresobebi, xandazmulebi, siRaribis zRvars qvemoT myofni, unarSezRudulebi da ltolvilebi.

SemuSavdeba samarTliani da xelmisawvdomi meqanizmi davebis garCevisaTvis;

sakompensacio RonisZiebebi da RAP-is danrgva dasruldeba saamSeneblo samuSaoebis dawyebamde. kompensaciaze uflebamosileba ZiriTadi uflebebi moicaven:

kanonieri mesakuTreebisaTvis moxdeba sasoflo sameurneo miwebis kompensacia Canacvlebis mTliani RirebulebiT. rodesac xdeba dazaralebuli Sinameurneobis mier gamoyenebuli sasoflo sameurneo miwis sruli farTis 20%-ze metis Sesyidva, dazaralebuli pirebi (mesakuTreebi, meijareebi da damqiraveblebi) miiReben damatebiT anazRaurebas mwvave zemoqmedebisaTvis, rac utoldeba proeqtis Sedegad dakarguli miwaze moweuli wliuri mosavlis sabazro fass. im SemTxvevaSi Tu mwvave zemoqmedeba (Semosavlis 20%-ze metis kargva) sxva saxis Semosavalis wyaroze vrceldeba, dazaralebul pirs gadaecema damatebiTi kompensacia sami Tvis saarsebo minimumis odenobiT. dazaralebul pirebs, romlebsac aqvT miwis dakanonebis iuridiuli safuZveli (legalizebadi mesakuTreebi), daukanondebaT es ukanaskneli da kompensaciasac kanonieri mesakuTreebis saxiT miiReben.

dazaralebuli pirebi, romlebsac ara aqvT miwis dakanonebisaTvis iuridiuli safuZveli, ar miiReben kompensacias sasoflo-sameurneo miwisaTvis. SesaZleblobis SemTxvevaSi maT miecemaT miwis arendaSi aRebis saSualeba.

arasasoflo sameurneo miwa (sakarmidamo/komerciuli miwa). kanonieri da legalizebadi mosaxleebi miiReben srul kompensacias miwis CanacvlebiTi Rirebulebis odenobiT yovelgvari diskontirebisa da amortizaciis gareSe. dazaralebuli pirebi, romlebsac ara aqvT miwis dakanonebisaTvis iuridiuli safuZveli, ar miiReben kompensacias sasoflo-sameurneo miwisaTvis. SesaZleblobis SemTxvevaSi maT miecemaT miwis arendaSi aRebis saSualeba.

dazaralebuli pirovnebis miwaze kanonieri uflebis ganurCevlad, zemoqmedebis qveS moqceuli saxlebi, Senobebi da konstruqciebi iqneba kompensirebuli fuladi saxiT Canacvlebis Rirebulebis odeobiT gaufasurebisa da amortizaciis gauTvaliswineblad. nawilobrivi zemoqmedebis SemTxvevaSi, Tu mflobels ar aqvs gansaxlebis survili, kompensacia dafaravs mxolod zemoqmedebis qveS moxvedrili Senobis nawilis reabilitaciis xarjebs pirvandel mdgomareobamde. mTliani kompensacia gaicema im SemTxvevaSi Tu zegavalena gamoyenebisaTvis uvargisad xdis Senobas.

Senoba-nagebobebis dangrevis Semdgom darCenili masalebi iTvleba zemoqmedebis qveS moqceuli ojaxebis sakuTrebad. dazaralebuli ojaxebi pasuxismgebeli arian gaitanon darCenili masalebi mSeneblobis dawyebamde.

mosavali: bolo wlebis gamavlobaSi sasoflo-sameurneo mizniT regularulad gamoyenebuli miwis proeqtis mier dakavebis SemTxvevaSi,

96

yovelgvari winapirobis gareSe gadaxdil iqneba fuladi kompensacia mosavlis mimdinare sabazro fasis wliuri mTliani Rirebulebis odenobiT. arendis SemTxvevaSi, mosavlis kompensaciis ganawileba miwis mflobelsa da arendators Soris moxdeba maTi specifikuri xelSekrulebis safuZvelze.

xeebi: fuladi kompenascia sabazro RirebulebiT xeebis saxeobis, asakis da nayofierebis gaTvaliswinebiT.

biznesebi: Tu xdeba biznesis samudamo kargva, fuladi kompensacia gaicema sagadasaxado deklaraciis mixedviT wliuri Semosavlis odenobiT an aseTis ararsebobis SemTxvevaSi, minimaluri wliuri xelfasis safuZvelze. biznesis droebiTi danakargi anazRaurdeba fuladi saxiT biznesis SeCerebis periodSi Semosavalze sagadasaxado deklaraciis monacemebis safuZvelze, an aseTis ararsebobis SemTxvevaSi, minimaluri xelfasis safuZvelze biznesis Sewyvetis vadis Sesabamisad.

sasoflo sameurneo miwis arendatorebi: Tu zegavlenis qveS sasoflo sameurneo miwis arendatorebi eqcevian, maTi kompensacia Seadgens erTi wlis fulad Semosavals arendaSi aRebuli miwidan Sesabamisi damamtkicebeli dokumentaciis (sagadasaxado deklaracia) safuZvelze, an, aseTis ararsebobis SemTxvevaSi, wliuri minimaluri xelfasis odenobiT

xelfasebis/dasaqmebis kargva: im SemTxvevaSi Tu daqiravebuli muSakebi dakargaven xelfass proeqtis gamo, isini miiReben kompensacias sami Tvis xelfasis odenobiT.

gadaadgileba: dazaralebuli pirebi, romlebic iZulebuli arian daeqvemdebaron gansaxlebas miiReben gansaxlebis subsidias, raTa dafaron transportirebis safasuri da sami Tvis sacxovrebeli xarjebi.

erTobliv (Temis) mflobelobaSi arsebuli qoneba da komunaluri nagebobebi: proeqtis farglebSi moxdeba maTi mTlianad aRdgena an reabilitacia, ise rom Seesabamebodes maT proeqtamdel funqciebs.

socialurad daucveli mosaxleoba: socialurad daucveli dazaralebuli pirebi (rogorc es zemoT iqna ganmartebuli) miiReben fulad Semweobas, rac Seadgens sami Tvis saarsebo minimums 5 wevriani ojaxisaTvis. mxardaWera, daxmareba da fuladi Semweobebi gaTvaliswinebulia Semdegi saxis daxmareba, sareabilitacio zomebi da fuladi Semweobebi:

ojaxebi, romlebic saWiroeben gansaxlebas miiReben fulad Semweobas transportirebsaTvis 200 laris odenobiT TiTo ojaxze (satransporto saSualebis dasaqiraveblad saojaxo nivTebis gadazidvisaTvis) da fulad Semweobas. es Tanxma Seadgens Tviur saarsebo minimums 5 wevriani ojaxisaTvis gamravlebuls sam Tveze.

mwvave zemoqmedebis qveS moqceuli ojaxebi, anu iseTi ojaxebi, romlebic dakargaven Semosavlis momtani aqtivebis 20%-ze mets, miiReben (i) damatebiT kompensacias erTi wlis mosavlisaTvis zemoqmedebis qveS myof ararelevanturia, sami Tvis saarsebo minimumis eqvivalentur Tanxas Semweobis saxiT4;

4 saqarTveloSi minimaluri xelfasis ararsebobis pirobebSi, es Semweoba efuZenba bolo droindel damtkicebul proeqtebSi miRebul sareabilitacio Semweobebis dadgenis wess da efuZneba minimalur saarsebo Semosavals. saqarTvelos statistikis departamentis mier miRebuli ukanaskneli informaciis safuZvelze.

97

zemoqmedebis qveS moqceuli socialurad daucveli ojaxebi, anu ojaxebi siRaribis zRvars qvemoT, marCenalis ar myoli unarSezRudili miwaze; an (ii) SemTxvevbisaTvis, rodesac mosavaliT Sefaseba an xandazmuli (sapensio asakis) adamianebis mier marTuli ojaxebi, qalebis mier marTuli ojaxebi miiReben fulad Semweobas sami Tvis saarsebo minimumis eqvivalentur Tanxas (rogorc es zeviT iqna aRniSnuli).

98

6. alternativebis analizi proeqtis arganxorcielebis varianti nulovani varianti (anu proeqtis ganuxorcielebloba) gamoiwvevs did datvirTvas adgilobriv gzebze, romlebic isedac cud mdgomareobaSia moZraobis intensivoba jerjerobiT asatania, magram mdgomareoba ufro da ufro gauaresdeba, vinaidan manqanebis raodenoba swrafad izrdeba. sacobebiT gamowveuli xarjebi mniSvnelovani gaxdeba, Tuki es proeqti ar ganxorcieldeba, vinaidan quTaisis da samtrediis gzebis sistemis datvirTulobis naxevarze meti modis saavtomobilo transportis moZraobaze. iqneba damatebiTi zemoqmedebebi janmrTelobze transportis gazrdili emisiisa da xmauris gamo, rac ukavSirdeba transportiT xangrZliv mogzaurobasa da mogzaurobis drois gazrdas datvirTul qalaqSi. Seswavlis Sedegad aRmoCnda, rom proeqtis ganuxorcielebloba uaryofili unda iqnes, vinaidan igi SeinarCunebs arsebul uaryofiT tendencias da ver uzrunvelyofs gazrdili satransporto moZraobis uzrunvelyofas. marSrutis alternatiuli variantebi 2006 wlidan saqarTvelos mTavrobis umniSvnelovanes prioritets warmoadgenda saqarTvelos, rogorc tranzituli qveynis konkurentunarianobis ganviTareba misi satransporto koridorebis gaumjobesebis gziT. aRniSnuli mimdinare procesi momavalSic warmatebiT warimarTeba. qveynis ekonomikuri ganviTarebis TvalsazrisiT, mezobel qveynebTan vaWrobis xelSewyobasa da turizmis infrastruqturis ganviTarebas umTavresi roli eniWeba, am mxriv ki sagzao qselis gaumjobeseba mniSvnelovan faqtors warmoadgens. satransporto seqtoris ganviTareba aucilebelia saTanado ekonomikuri zrdisTvis, da saqarTvelos mosaxleobis cxovrebis pirobebis gasaumjobeseblad. saqarTvelos mTavroba umTavres prioritets aniWebs aRmosavleT-dasavleTis magistralisa (kaspiis zRvasa da Sav zRvas Soris) da CrdiloeT-samxreTis gzis (ruseTsa da TurqeTs Soris) gaumjobesebas. . 2009 wels saqarTvelos regionuli ganviTarebisa da infrastruqturis saministros sagzao departaments waredgina S-12 magistralis samtredia-grigoleTis monakveTis modernizaciis teqnikur-ekonomikuri dasabuTeba da rekomendebuli mimarTulebis garemosdacviTi Sefaseba. aRniSnuli monakveTi warmoadgens E-60 magistralis zestafoni-quTaisi-samtrediis monakveTis gagrZelebas. 2012 wlis 24 aprils sagzao departamentSi gamarTul teqnikur sabWoze COBATRANSPROJECT-is erToblivi proeqtis mier warmodgenili iqna alternatiuli mimarTulebis varianti. aRniSnuli mimarTuleba teqnikur-ekonomikuri dasabuTebiT gaTvaliswinebuli mimarTulebisgan ZiriTadad gansxvavedeba dasawyisSi me-15 km-mde da magistralis bolo 3 km-is manZilze. 2012 wlis 8 maiss gamarTul teqnikuri sabWos Sexvedraze warmodgenili iqna ekonomikuri Sefaseba. imisaTvis, rom warmodgenil ekonomikur

99

analizSi Sedarebis principi ar darRveuliyo, teqnikur-ekonomikuri dasabuTebiT gansazRvrul saproeqto trasasa da SemoTavazebul alternativas Soris, mSeneblobis xarjebis erTeuli fasebi aRebuli iqna 2009 wels Sedgenili teqnikur-ekonomikuri dasabuTebis angariSidan. Sedarebam, romelSic ZiriTadad gamoyenebuli iyo 2009 wels Sesrulebuli teqnikur-ekonomikuri dasabuTebis monacemebi, garda im faqtobrivi monacemebisa mag. moZraobis intensivoba, romlis ganaxlebac moxda, gvaCvena, rom gazrdili Rirebulebis miuxedavad alternatiuli varianti ekonomikurad upiratesia momxmareblis xarjebis mniSvnelovani Semcirebis gamo, 20-wliani perspeqtivisTvis. amasTan, aRsaniSnavia is garemoeba, rom 2009-2012 wlebSi sawvavis da samSeneblo masalebis Rirebulebis mniSvnelovani gaZvireba gamoiwvevs gzis samSeneblo xarjebis sagrZnob zrdas. teqnikur sabWoze miRebuli gadawyvetilebiT rekomendacia mieniWa magistralis COBATRANSPROJECT–is mier SemoTavazebuli saproeqto mimarTulebis alternatiuli variantis detaluri saproeqto dokumentaciis momzadebas. alternatiuli marSrutebis Sedarebam cxadhyo, rom sabolood SerCeul variants (COBATRANSPROJECT–is mier SemoTavazebuli saproeqto mimarTuleba) aqvs ori gamokveTili upiratesoba sawyis (ted-is) variantTan SedarebiT:

ted-is etapze SemoTavazebuli marSrutis daaxloebiT 1km-iani monakveTi gadis

mdinare rionis meandrirebad napirTan da saWiroebs mniSvnelovan napirsamagr

samuSaoebs, rac mdinareze damatebiT mniSvnelovan zemoqmedebasTan aris

dakavSirebuli

COBATRANSPROJECT–is mier SemoTavazebuli mimarTuleba iZleva

gansaxlebis masStabebis Semcirebis SesaZleblobas: Tavidan aris

acilebuli sacxovrebel saxlebze zemoqmedeba da fizikuri gansaxlebis

aucilebloba da zemoqmedebis qveS moqceuli miwis nakveTebis saerTo

raodenobis 30-iT (24500kv.m-iT) mcirdeba.

100

sur. marSrutis alternatiuli variantebi (lurji xazi – ted-is varianti; wiTeli xazi – saboloo varianti)

101

7. garemoze mosalodneli zemoqmedeba 7.1 mosalodneli garemosdacviTi zemoqmedebebis mokle mimoxilva ganxorcieldeba proeqtis garemosdacviTi zemoqmedebebis sqriningi da saqmianobis Sejameba. mosalodneli zemoqmedebebi ganxilulia qvemoT proeqtis fazebis mixedviT. daproeqtebis stadiaze analizi gulisxmobs imas, Tu ra potenciuri zemoqmedebebi arsebobs da romeli maTgani unda iqnes gaTvaliswinebuli daproeqtebisas. A garemosdacviTi zemoqmedebebi – proeqtirebis da winasamSeneblo faza potenciuri zemoqmedeba SeniSvnebi

1 bunebrivi landSaftis ganadgureba (relief, niadagi, mcenareuloba, ekosistemebi, habitatebi da veluri buneba) trasis gasxvisebis derefnis farglebSi, misasvlel gzebze, karieris ubnebze, nagavsayrelebze, samSeneblo banakebSi. - sensitiuri ekosistemebi da gansakuTrebuli mniSvnelobis teritoria; - arqeologiuri da kulturuli mniSvnelobis teritoria; - arsebuli miwaTsargebloba da ekonomikuri saqmianoba; -sakarmidamo da sasoflo-sameurneo miwa; geologiuri safrTxis mqone ubnebi

gansaxlebis masStabebis minimizacia moxda alternatiuli marSrutebis Sedarebis etapze.

Tavidan iqna acilebuli sensitiuri adgilis gadakveTa rionis meandrirebis da intensiuri lateraluri eroziis ubanze upiratesi marSruti SerCeuli iqna alternativebis analizis Sedegad (ixileT p.6 alternativebis analizi)

2 infrastruqturis elementebis dazianeba da gzis gadaproeqtebis aucilebloba da/an momsaxurebis punqtebis gadatana, raTa Tavidan iqnes acilebuli am momsaxurebis Sewyveta, mag. rkinigza da arsebuli gzebi, eleqtro gadamcemi xazebi, gazis milsadenebi, sarwyavi arxebi

trasa gadakveTs ramdenime mniSvnelovan infrastruqturul sistemas: eleqtrogadamcem xazebs

adgilobriv da magistralur gazsadenebs

magistralur navTobsadens

3 karierebis, nagavsayrelebis, betonis da/an asfaltis Serevis adgilebis, mowyobilobebisa da betonis sawarmoebis, muSaTa banakebis, sawvavisa da sxva masalis Sesanaxi adgilebisa da aRWurvilobis ezoebis mdebareoba

mtveri/haeris dabinZureba, wylis dabin-Zureba, landSaftis degradacia, zemoqme-deba wylis ekosistemaze damokidebulia ubnebis mdebareobis SerCevaze. detaluri sainJinro gegmis momzadebisas gzS konsultantebma ramdenime aseTi ubnis variant warmoadgines Tavisi aRweriT (p. 2.12) saboloo arCevani mSenebel kontraqtorzea.

4 kvanZebi da gzajvaredinebi, maTi dagegmva da daproeqteba

adgilobriv moZraobaze zemoqmedeba da adgilobrivi misvladoba gazrdili moZ-raobis usafrTxoebis problemebis gaTva-liswinebiT. aucilebelia moZraobis geg-mis SemuSaveba

102

adgilobriv xelisuf-lebasa da sagzao departamentis region-nul organoebTan SeTanxmebiT

5 xmauri da moZraobiT gamowveuli emisia

moZraobasTan dakavSirebuli xmauri da emisia mniSvnelovani problemaa mxolod mWidrod dasaxlebul adgilebSi, agreTve teritoriaze, sadac sakarmidamo nakveTe-bebi esazRvreba gzas. samtrediis gverdis avla agvarebs am problemas da SerCeuli marSrutis sxva dade-biTi zemoqmedebaa, aseve, saavtomobilo moZraobis moSorebas dasaxlebuli punqtebidan (Sesabamisad dabinZurebis Semcirebas).

6 xidebi, viadukebi, kvanZebi da datborvisagan damcavi nagebobebi

mdinaris hidrologiuri da kalapoturi procesebis adeqvaturi proeqtireba (warecxvis siRrmeebis, napiris lateraluri eroziis gaTvaliswinebiT) .

B garemosdacviTi zemoqmedebebi – mSeneblobis faza # potenciuri zemoqmedebebi mSeneblobis

dros diax/ara siZliere

adgilmdebareoba

1 bunebrivi landSaftis ganadgureba (reliefi, niadagi, mcenareuli safari, ekosistemebi, habitatebi da veluri buneba) trasis derefanSi

diax umniSvnelo

mTeli marSruti

2 bunebrivi landSaftis ganadgureba (re-liefi, niadagi, mcenareuli safari, eko-sistemebi, habitatebi da veluri buneba) misasvlel gzebze, karierebze, nagavsayre-lebze, samSeneblo banakebis da aRWurvi-lobis dasasawyobebel ezoebSi

diax saSualo

mSenebeli kontraqtoris mier unda zustad ganisa-zRvros karierebi, nagavsayrelebi, samSe-neblo banakebi da teq-nikis dasawyobebis ezoebi

3 mewyerebi, Camonayari, Camocvena da sxva masobrivi gadaadgileba gaWril gzebze, rasac gamoiwvevs mSenebloba

umniSvnelo riski

mewyruli ubnebi ar aris

4 gzis gayvaniTa da SevsebiT gaZlierebuli erozia da bunebrivi drenaJebis droebiT dafarva danaleqiT; niadagis erozia gzis qveS daxuruli an Ria sadrenaJe arxebidan wamosuli nakadis gamo

umniSvnelo miwayrilebze

5 danaleqis gazrda mdinareebSi, rogorc mSeneblobiT gaZlierebuli eroziisa da gzis gaWris, aseve Sevsebisa da nagav-sayrelebis Sedegi; wylis xarisxis gauare-seba da gazrdili danaleqi, zemoqmedebebi wylis xarisxsa da Tevzis gamravlebaze

diax umniSvnelo

mdinareebi – md. rioni, cxeniswyali, da mcire auzis mdinareebi oCopa, laRoba, Savi wyali,

6 mSeneblobis gavlena wylis ekosistemebze trasis mier gadakveTil mdinareebsa da nakadulebze

umniSvnelo mdinareebi – md. yvirila, Colaburi da mcire auzis mdinareebi

7 mSeneblobis dros niadagisa da wylis dabinZureba navTobiT, WuWyiT, sawvaviTa da saRebaviT gzis derefanSi, misasvlel gzebze, samSeneblo banakebze, teqnikis ezoebsa da asfaltis Serevis adgilebze

diax umniSvnelo

misasvleli gzebi da samSeneblo banakebi unda ganisazRvros mSeneblobis etap-ze kontraqtoris mier

103

8 banakebsa da mSeneblobis ubnebze cudi sanitaruli pirobebi, myari narCenebis day-ra (kanalizacia, sanitaria, narCenebis marTva)

diax saSualo

unda ganisazRvros mSeneblobis etap-ze kontraqtoris mier

9 derefnis gaswvriv samSeneblo narCenebi da gzispira nagavi

diax saSualo

mTel marSrutze

10 haeris dabinZureba transportis moZraobiT mSeneblobis dros dasaxlebul punqtebze, romlebsac kveTs trasa, gansakuTrebiT did qalaqebsa da mWidrod dasaxlebul soflebze. adgilobrivi mtveri

diax umniSvnelo

yvelgan, sadac samSe-neblo teqnika gaivlis dasaxlebul punqtebze

11 haeris dabinZureba betonis an asfaltis dagebis dros

diax saSualo

mimwodebeli da kont-raqtori daadgenen adgilebs

12 xmauriT dabinZureba samSeneblo teqnikis gadaadgilebis Sedegad, gansakuTrebiT dasaxlebuli punqtebis trasis mier gada-kveTis adgilebSi, rogoricaa mWidrod da-saxlebuli soflebi. adgilobrivi xmauri

diax umniSvnelo

(sacxovrebeli saxlebi ar aris axlos)

13 muSebis mier brakonierorba ara an umniSvnelo

mdinareebi – md. rioni, cxeniswyali, da mcire auzis mdinareebi oCopa, laRoba, Savi wyali,

14 droebiT xelsayreli gasamravlebeli pirobebis Seqmna daavadebis gadamtani ko-RoebisaTvis, mag. mzian adgilas wylis gaumdinare gubeebi. gubeebis warmoqmna karierebze da sxv, rac xelsayrel pirobebs Seqmnis koRoebis gamravlebisa da daavadebis gavrcelebisaTvis. xelaxali dabinZureba gadamdebi biologiuri masale-biT (mag. jilexi) miwis samuSaoebis Sede-gad namarxebis maxloblad (mag. aRuricxavi namarxebi)

diax umniSvnelo

mTeli marSruti

15 jandacvis safrTxeebi xmauris, emisiebis, mtvris gamo, rasac gamowvevs teqnikir moZraoba mSeneblobis dros

diax saSualo umniSvnelo

(sacxovrebelinsaxlebi ar aris axlos)

16 arqeologiur adgilsapovrebze zemoqmedeba diax mTlianad mTel gzaze, gansakuTrebiT im ubnebis maxloblad, romlebic CamoTvlilia danarT 2 –Si (p.2.6)

17 moZraobasTan dakavSirebuli safrTxeebi, rodesac mSenebloba moicavs arsebul gzebs

diax umniSvnelo

samSeneblo gzebis da moqmedi saavtomobilo gzebis gadakveTis ubnebze

18 trasa gadakveTs ramdenime mniSvnelovan infrastruqturul sistemas:

eleqtrogadamcem xazebs

adgilobriv da magistralur

gazsadenebs

saSualo an maRali

mTeli marSruti

19 avariebis safrTxe, rac ukavSirdeba moZ- diax mTeli marSruti, mag-

104

raobasa da transports, toqsikuri niv-Tierebebis daRvris potenciur safrTxes, afeTqebebs, dasaxiCrebasa da sikvdi-lianobas

umniSvnelo ram gansakuTrebiT mSenebloba zemoqmede-bas moaxdens arsebul dasaxlebebze

garemoze potenciur zemoqmedebaTa xasiaTi - mSeneblobis etapi

saqmianoba zemoqmedeba

zemoqmedebis xasiaTi

pirdapir

i

arapir

dapir

i

dad

ebiT

i

uar

yofiT

i

Seqcevad

i

Seu

qcevad

i

droeb

iTi

narCeni

gruntis gawmenda da gasworeba ganTvisebis derefanSi

landSaftebis da habitatebis degradacia, erozia

+ + + +

emisiebi + + + +

xmauri, vibracia + + + +

miwis dabinZureba da/an narCenebis warmoqmna

+ + + +

gruntis da zedapiruli wylebis dabinZureba

+ + + +

axali savali gzis mSenebloba, safaris dageba


emisiebi + + + +



+ + + +


+ + + +

karieris damuSaveba landSaftebis da habitatebis degradacia, erozia

+ + + +

emisiebi + + + +



+ + + +


+ + + +

karierebidan qviSis da xreSis transportireba. samSeneblo masalebis mowodeba .


emisiebi + + + +


105


+ + + +


+ + + +

arsebuli savali gzis reabilitaciis procesSi Zveli safaris nawilis daSla


emisiebi + + + +



+ + + +


+ + + +

zedmeti gruntis da narCenebis ganTavseba


+ + + +

emisiebi + + + +



+ + + +


+ + + +

C garemosdacviTi zemoqmedebebi – eqsploataciis faza # funqcionirebis faza

magistralis sareabilitacio proeqtis potenciuri xangrZlivi zemoqmedebis Sedegebi (fizikuri faqtorebis – moZraobisa da avariebis zemoqmedeba)

diax/ ara simwvave

zona

1 haeris dabinZureba trasis gazrdili sargeblobis gamo momavalSi

diax umniSvnelo

mTeli marSruti. mar-Talia, gza Sors gaivlis sacxovrebeli adgilebidan, mag-ram mainc unda akmayo-filebdes garemos dac-vis saministros stan-dartebs

2 xmauriT dabinZureba trasis gazrdili sargeblobis gamo momavalSi

diax saSualo zrdadi

mTeli marSruti. mar-Talia, gza Sors gaivlis sacxovrebeli adgilebidan, mag-ram mainc unda akmayo-filebdes garemos

106

dac-vis saministros stan-dartebs

3 wylis xarisxis gauareseba mtvris gazrdili raodenobis gamo trasidan wylis obieqtebis mimarTulebiT

diax umniSvnelo

mTeli marSruti

4 moZraobis usafrTxoebasTan dakavSirebuli problemebi, rac gamowveulia asaqcevis dasavleT bolosTan arsebuli cudi gzebiT. sanam ar aSendeba gzis Semdegi monakveTi, saWiro iqneba problemis droe-biTi gadawyvetis mofiqreba trasisas da samtrediis dasakavSireblad cudi arse-buli infrastruqturis gaTvaliswinebiT

diax adgilobriv soflebsa da

5 gzispira nagavi diaxsaSualo

gzis gaswvriv mTels sigrZeze

6 niadagisa da wylis dabinZureba sawvaviT, sapoxi masalebiT, saRebavebiT SekeTebiTi samuSaoebisas samSeneblo teqnikidan da eqsploataciis processi - avtotransportidan gaJonvebis Sedegad

diaxmciredi

gzis gaswvriv mTels sigrZeze

eqspluataciis fazaSi mosalodnel sagzao SemTxvevebTan dakavSirebuli zemoqmedeba

diax / ara simwvave

7 sagzao SemTxvevebis riski ganpirobebulia saavto-mobilo transportis sagzao moZraobiT, ramac SesaZloa gamoiwvios toqsikuri masalebis ga-Jonva, feTqebadi tvirTis detonacia, fizikuri ziani an gardacvaleba (ix. “saSiSi masalebis marTvis” nawili)(ix. “sazogadoebrivi jandacvisa da usafrTxoebis” nawili).

diaxsaSualo

dasaxlebuli punqtebis kveTebSi RoW –is mTel sigrZeze

garemoze potenciur zemoqmedebaTa xasiaTi - eqsploataciis etapi

saqmianoba/faqtori zemoqmedeba

zemoqmedebis xasiaTi

pirdapir

i

arapir

dapir

i

dad

ebiT

i

uar

yofiT

i

Seqcevad

i

Seu

qcevad

i

droeb

iTi

narCeni

xazovani nagebobebis fizikuri arseboba


+ + +

emisiebi

xmauri, vibracia



transportis moZraoba


emisiebi + + +

107

xmauri, vibracia + + +


+ + + +


+ + + +

SekeTeba-aRdgeniTi samuSaoebi


+ +

emisiebi + + +

xmauri, vibracia + + +


+ + + +


+ + + +

avariebi landSaftebis da habitatebis degradacia, erozia

+ + + +

emisiebi + + + +

xmauri, vibracia


+ + + +


+ + + +

7.2 garemoze zemoqmedebis specifikuri sakiTxebi

am TavSi mimoxiluli konkretuli garemosdacviTi zemoqmedebebSi Cven vigulisxmeT yvelaze tipuri da mniSnvelovani zemoqmedebebi, rac axasiaTebs konkretulad gzis proeqtebs. proeqtis zemoqmedbebis saerTo Sejameba mocemulia paragrafSi 7.1, xolo samSeneblo saqmianobasTan dakavSirebuli ufro zogadi zemoqmedebebi aRwerilia paragrafSi 7.3. aq Cven yuradRebas vamaxvilebT im konkretul sakiTxebze, romlebic ufro morgebulia sagzao proeqtebze da zogierTi maTgani saWiroebs ara marto xarisxobriv, aramed – raodenobriv analizs. 7.2.1 atmosferul haerSi emisiebTan dakavSirebuli zemoqmedeba atmosferul haerSi emisiebTan dakavSirebuli zemoqmedeba da Sesabamisi Semarbilebeli zomebi miekuTvneba im mniSvnelovan sakiTxTa rigs, romlebic tipiuria saavtomobilo gzebis proeqtebisaTvis. mSeneblobasTan dakavSirebuli emisiebi da mtveri, aseve maTi Serbilebis zomebi ganxilulia paragrafSi 8.1.1.4. qvemoT Cven mogvyavs

108

saavtomobilo moZraobis mimdinare da prognozirebuli inten-siobis pirobebSi avtotransportis emisiebis analizis mokle reziume. E-60 avtomagistralis samtrediis monakveTze emisiebis Sefaseba moxda zestafoni–samtrediis ufro vrcel monakveTze da quTaisi–samtrediis ubanze emisiebis modelirebiT miRebuli Sedegebis eqstrapolaciiT. ატმოსფერულ ჰაერზე ზემოქმედება არსებულ პირობებში. transportis moZraobis emisiebis Seswavla ganxorcielda arsebuli gzis sxvadasxva monakveTze. moZraobis arsebul maCveneblebze dayrdnobiT dakavSirebuli emisiebis gamoTvla Sesrulda trasis Semdegi monakveTebisaTvis: 1. zestafonis asaqcevi; 2. zestafoni-quTaisis monakveTi; 3. quTaisis asaqcevi; 4. quTaisi-samtredia. Sefaseba ganxorcielda licenzirebuli rusuli programuli uzrunvelyofis “ekolog magistrali-qalaqi” gamoyenebiT (ixileT danarTi 4). TiToeuli monakveTisaTvis gamoTvlebi ganxorcielda 500 mm sigrZis monakveTebze (moZraobis intensivoba daaxloebiT igivea Tanabaris sigrZis monakveTebze) da monacemebi mocemulia danarTSi 4. haeris xarisxis modeli araxelsayreli meteorologiuri pirobebisaTvis ganxorcielda marTkuTxedis (700 m X 100 m) farglebSi, romlis fuZis RerZi emTxveva gzis fuZis RerZs. aRebuli iqna manZili 50 m odenobiT. garda amisa, mavne nivTierebebis maqsimaluri koncentracia daTvlil iyo or wertilSi: 25 m manZilze (punqti 1) da 50 m (punqti 2) fuZis RerZidan. modelis amsaxveli grafikuli diagramebi mocemulia danarTSi 4. modelis Tanaxmad, qvemoT naCvenebia sxvadasxva monakveTisaTvis mavne nivTierebebis yvelaze maRali koncentracia punqtebze 1 da 2. suraTi 7.1. haeris xarisxis monacemebi (zdk-s nawilebSi)

mavne nivTiereba trasis monakveTi

I II III IV

punqtis № 1 2 1 2 1 2 1 2

NO2 0,23 0,14 0,33 0,21 0,24 0,15 0,29 0,18

NO 0,0077 0,0048 0,01 0,007 0,0081 0,0051 0,0098 0,0062

muri (PM) 0,0016 0,001 0,0024 0,0015 0,0018 0,0011 0,002 0,0013

SO2 0,0027 0,0017 0,0037 0,0024 0,0031 0,0019 0,0034 0,0021

CO 0,04 0,02 0,05 0,03 0,04 0,02 0,05 0,03

benz(a)pirenii 0,0017 0,0011 0,0034 0,0021 0,0017 0,0011 0,0017 0,0011

formaldehidi 0,0039 0,0024 0,0063 0,0040 0,0049 0,0031 0,0053 0,0034

benzinis fraqciebi 0,0042 0,0026 0,0056 0,0035 0,0042 0,0026 0,005 0,0031

navTis fraqciebi 0,002 0,0012 0,0034 0,0021 0,0027 0,0017 0,0027 0,0017

zemoqmedebis

Sejamebeli jgufebi

(NO2 da SO2)

0,23 0,14 0,33 0,21 0,25 0,16 0,29 0,18

109

arsebuli moZraobis pirobebSi mavne nivTierebebis maqsimaluri koncentracia ar aRemateba maqsimalur dasaSveb koncetracias. ატმოსფერულ ჰაერზე ზემოქმედება prognozirებულ პირობებში. რაც შეეხება “ზესტაფონი-ქუთაისი-სამტრედიის გზის პროექტში პერსპექტიული ემისიის შედეგად ჰაერის ხარისხის მოდელირებას, შესაძლებელია Semdegi miaxloebiTi Sefasebis warmodgena:

“ჰაერის ხარისხი ტრასის მიმდებარე ტერიტორიებისათვის 2030 წლისათვის პროგნოზირებადი მოძრაობის ინტენსივობის გათვალისწინებით შესაძლებელია შეფასდეს არსებული მდგომარეობის ამსახველი მაჩვენებლების ხაზობრივი ინტერპოლაციით და შედარების კონსერვატიული მიდგომით (არ შეიცვლება ემისიის კოეფიციენტები). ასე მაგალითად, მონაკვეთების მიხედვით ქუთაისი სამტრედიის მონაკვეთი პროგნოზირებული მოძრაობა 2007 წელი - 6262 ავტომობილი/დღეღამეში 2030 წელი - 22866 ავტომობილი/დღეღამეში გადამყვანი კოეფიციენტი 3,65 აღნიშნული კოეფიციენტების გამოყენებით შედგენილია დამაბინძურებელ ნივთიერებათა ფორმირებული მაქსიმალური კონცენტრაციების სივრცითი განაწილება საკონტროლო წერტილებში (№1 და № 2) . cxrili 7.1 დამაბინძურებელი ნივთიერებები ქუთაისი სამტრედიის მონაკვეთი საკონტროლო წერტილის № 1 2 აზოტის დიოქსიდი 0.45 0,28 აზოტის ოქსიდი 0,035 0,022 ჭვარტლი 0,0073 0,0047 გოგირდის დიოქსიდი 0,012 0,008 ნახშირბადის ოქსიდი 0,18 0,11 ბენზ(ა)პირენი 0,006 0,004 ფორმალდეჰიდი 0,019 0,012 ბენზინის ფრაქცია 0,018 0,011 ნავთის ფრაქცია 0,009 0,006 ჯამური ზემოქმედების ჯგუფი (აზოტისა და გოგირდის დიოქსიდები)

0.45 0,28

moZraobasTan dakavSirebuli dabinZureba trasis mimdebare teritoriaze ar gaizrdeba uaxloes momavalSi.

110

7.2.2 avtomagistralis mSeneblobasa da eqsploataciasTan dakavSirebuli xmauri mSeneblobis faza – miCneulia, rom mSeneblobasTan dakavSirebuli xmauris radiusi ar aRemateba 160 m. trasis mSenebloba ganxorcieldeba saqalaqo dasaxlebebidan moSorebiT. ar arsebobs ekologiurad sensitiuri teritoria, romlis Sewuxebasac gamoiwvevs mSeneblobis xmauri. saqarTvelos kanonmdeblobis Sesabamisad, 60dB xmauris misaRebi saSualo mniSvnelobaa gzisa da samSeneblo moednebis mimdebare sacxovrebel teritoriaze. es niSnavs, rom dasaxlebuli punqtebi ar iqneba dazianebuli am xmauriT (60dB xmauris done iqneba mxolod samSeneblo moednidan 50m-is farglebSi). xmauris fonuri mdgomareobis Seswavla da zemoqmedebebi ganxilulia danarTSi 5. eqsploataciis faza – moZraobasTan dakavSirebuli xmauri ar moaxdens zemoqmedebas trasidan 160 m-ze. xmauris done 80 m-is farglebSi dasaSveb farglebSia. 2030 wlamdec ar aris mosalodneli zemoqmedebis sagangaSo mateba, sagzao moZraobis intensivobis dRevandelTan SedarebiT savaraudo zrdis miuxedavad. faqtobrivad, proeqtis ganxorcieleba gamoiwvevs xmauriT gamowveuli zianis SemcirebasTan dasaxlebul punqtebSi, ramdenadac yvelaze mWidrod dasaxlebuli zonebi, rogoricaa zestafoni da quTaisi, uzrunvelyofili iqneba SemovliTi gzebiT. saproeqto gza mis mTel sigrZeze faqtiurad gadis sakmao daSorebiT dasaxlebuli punqtebidan da ZiriTadad sasoflo-sameurneo miwebs gadahkveTs. 7. 3 mSeneblobasTan dakavSirebuli potenciuri zemoqmedebani

7.3.1. saSiSi geologiuri procesebi, niadagis erozia, niadagis dabinZureba

vizualuri daTvalierebiT, trasis am monakveTze ar aRiniSneba gzis

mSeneblobis xelisSemSleli raime mniSvnelovani fizikur-geologiuri

movlena an procesi. saWiroa mxolod zedapiruli wylebis regulacia

mikro-reliefuri pirobebis gaTvaliswinebiT.

Amave dros gasaTvaliswinebelia, rom sainJinro-geologiuri

TvalsazrisiT, grunti sustia da mosalodneli aris lokaluri

jdenebi. swored am mizezis gamo arCeul iqna araxisti sagzao samosi

(asfaltobetoni) xisti samosis (betonis) nacvlad, rac saSualebas

iZleva gruntis lokaluri jdenebis SemTxvevaSi Catardes saremonto-

aRdgeniTi samuSaoebi.

7.3.2 dabinZureba da narCenebi

samSeneblo masalebTan araswori mopyroba, Senaxva, gamoyeneba da gadayra, aseve samSeneblo narCenebi SeiZleba Seqmnas wylis/niadagis dabinZurebis safrTxe samSeneblo da dasawyobebis ubnebze.

111

mowyobilobebis araswori movla da sawvaviT gamarTva SeiZleba aseve iwvevdes niadagis/wylis dabinZurebas. 7.3.2.1 mSeneblobasTan dakavSirebuli narCenebi rogorc wesi, narCenebis didi nawili warmoiSoba mSeneblobis dros da ukavSirdeba nayaris (Warbi, mSeneblobisaTvis gamouyenebeli gruntis) warmoqmnas WrilebSi, agreTve inertul naSal masalebs, romlebic SeiZleba dagrovdes arsebuli konstruqciebis daSlis Sedegad. miwis samuSaoebis balansi gamoiyureba Semdegnairad:

humusovani fena mosaxsnelia moculobiT_ 36360 m3; yrilis moculoba - 516370 m3; Wrilis moculoba- 130520 m3; Txrilebis moculoba - 2400 m3; Taroebis mowyoba- 2750 m3.

mSeneblobis procesSi mosalodnelia sxvadasxva tipis narCenebis warmoqmna. narCenebis warmoqmnis ZiriTadi obieqtebia: samSeneblo ubnebi da samSeneblo banakebi. mcire raodenobiT narCenebis warmoqmna mosalednelia (dabinZurebuli niadagi) misasvlel da mZime teqnikis gadaadgilebis samarSruto gzebis gaswvriv. narCenebis klasifikacia SemovliTi gzis mSeneblobis mimdinarepobisas warmoiqmneba Semdegi tipis narCenebi:

sayofacxovrebo narCenebi; saSiSi sawarmoo narCenebi; arasaSiSi sawarmoo narCenebi. inertuli narCenebi

sayofacxovrebo narCenebi, warmoqmnili ZiriTadad samSeneblo kompaniis ofisSi da mSenebelTa banakebSi mosalodnelia rogorc saSiSi, aseve arasaSiSi sayofacxovrebo narCenebis warmoqmna, ZiriTadaT esaa:

kvebis produqtebis narCenebi (arasaSiSi); saofise narCenebi (arasaSiSi); minis an plastiki carieli boTlebi (arasaSiSi); sakanalizacio narCenebi – fekaluri wylebi banakebSi

(saSiSi) monaxveti (arasaSiSi); mwyobridan gamosuli naTurebi (saSiSi) samedicino narCenebi (saSiSi)

narCenebi samSeneblo moednebsa da samSeneblo teqnikis Sesanax da mosavlel ubnebze arasaSiSi samSeneblo narCenebi:

SesafuTi masalebi (xe, qaRaldi, kardoni, plastiki) vadagasuli an gamousadegari metalis detalebi

112

dazianebuli an vadagasuli instrumentebi piradi dacvis saSualebebi da tansacmeli

saSiSi samSeneblo narCenebi;

dabinZurebuli niadagi; dabinZurebuli Cvrebi da zeTis Semwovi qsovilebi; dabinZurebuli wyali; dabinZurebuli mwyobridan gamosuli sawarmoo saSualebebi; saRebavis qilebi jagrisebi; SesazeTi masalebis; SesafuTi masalebis carieli qilebi; dabinZurebuli piradi dacvis saSualebebi da tansacmeli.

gansaTavsebeli inertuli samSeneblo narCenebis saerTo raodenoba ar unda iyos mniSvnelovani, vinadian, reliefidan gamomdinare, ar aris dagegmili gzis gaWra (Wrilebis mowyoba) da proeqtiT ar aris gaTvaliswinebuli gzis arsebuli xelovnuri nagebobebis dangreva. narCenebis ganTavsebis adgils SearCevs kontraqtori. gzS gundis SemoTavazeba amasTan dakavSirebiT mocemulia paragrafSi 8.1.1.3. cxrili 7.2 narCenebis mosalodneli warmoqmna

narCenis saxe

narCe-nis

klasi

savaraudo raodenoba (erTeulis miTiTebiT)

narCenis marTva

marTvis alternatiulvariantebi

pasuxismge-beli pir(eb)i:

sayofacxovrebo narCenebi

arasaSiSi

80-100 m3

weliwadSi gadaecema kontraqtors nagavsayrelze gansaTavseblad.

SesaZlebelia adgilze gan-xorcieldes separacia da moxdes narCe-nis zogierTi tipis (qaRal-di, mina, plastiki) specializirebuli kontraqtorisTvis gadacema gadamuSavebis an meoradi gamoyenebis mizniT.

mSenebeli kontraqtori

saofise narCenebi (monaxveti, minis da plastikis boTlebi, sakancelarionarCenebi da sxva)

arasaSiSi

10-15 m3


SesaZlebelia adgilze gan-xorcieldes separacia da moxdes narCe-nis zogierTi tipis (qaRal-di, mina, plastiki)


113

specializirebuli kontraqtorisTvis gadacema gadamuSavebis an meoradi gamoyenebis mizniT.

sakanalizacio narCenebi

saSiSi 1500 m3

weliwadSi aRniSnuli wylebis CaSveba xorcieldeba sakanalizacio sis-temaSi, xelSekrule-bis safuZvelze an mSenebeli kontraqtori moawyobs saTanado septikebs da, saWiroebis SemTxevaSi, moamzadebs da garemos da bunebrivi resursebis saministrosTan SeaTanxmebs zRvrulad dasaSvebi CaSvebis normatiul dokumentacias.


mwyobridan gamosuli naTurebi �

saSiSi 50-70 cali 1.daubrundes momwodebels 2.dRis ganaTe-bis naTurebi miewodos kon-traqtors aRdgenis mizniT.


printeris kartrijebi

saSiSi 2-3 cali weliwadSi

3-4 jer xdeba xelmeored datenva. Semdeg gadaecema kontraqtors nagavsayrelze gansaTavseblad.

1.daubrundes momwodebels. 2.miewodos licenzireb-ul kontraqtors gadamuSavebis mizniT.


samedicino narCenebi

saSiSi 0.1kg weliwadSi

gadaecema specializirebul kontraqtors nagavsayrelze gansaTavseblad.

gadaeces kontraqtors insinirebis mizniT.


dazianebu-li an vadagasuli instrument-tebi

arasaSiSi

1-2m3



piradi dac-vis saSua-lebebi da tansacmeli.

arasaSiSi

1 m3 gadaecema kontraqtos nagavsayrelze gansaTavseblad.


114

7.3.2.2 zedapiruli da gruntis wylebis dabinZureba wylis dabinZureba

wylis dabinZurebis mizezi sxvadasxvaa, rac moicavs: sawvavis, zeTis an sxva saSiSi nivTierebis daRvra/gaJonva

gansakuTrebiT avtomobilis an manqana-danadgaris sawvaviT Sevsebis dros;

Camonaden wylebSi Setivtivebuli naleqi; satransporto saSualebebisa da aRWurvilobis recxva an

mdinaris/arxis napirsa da fskerze zemoqmedeba maTze mZime aRWurvilobisa da manqana-danadgarebis gadasvlisas;

meoradi dabinZureba adre dabinZurebuli gruntis gaSiSvlebis Sedegad

gaJonili/daRvrili damabinZurebeli nivTierebebi sakmaod swrafad gadaadgildeba daxril zedapirze wyalsatevisa Tu mdinaris/ arxis mimarTulebiT. wyalSi moxvedris Semdeg misi Sekaveba rTuldeba da SeiZleba mdinaris dinebiT gadatanil iqnas qveda welSi (anu gahyves dinebas da daabinZuros wylis didi farTobi). aqedan ga-momdinare, wylis dabinZurebis SemTxvevaSi saswrafo zomebis miRebas sasicocxlo mniSvneloba aqvs. samSeneblo ubanze (zolze) niadagis zeda fenis moWris Semdeg niadagis qveda fena SiSvldeba, ramac wvimebis dros SeiZleba gamoiw-vios samuSao ubnidan myari Camonadenis mniSvnelovani zrda. mdinare rioni aris amgvari zemoqmedebis mimRebi ZiriTadi receftori. 7.3.2.3 meoradi biologiuri dabinZurebis da saSiSi daavadebebis gavrcelebis riski arsebobs samarxebis (maT Soris araregistrirebulis) maxloblo-baSi (mag. jilexis samarxebi) miwis samuSaoebis Sesrulebisas biologiuri masalebiT niadagis an wylis xelmeore dabinZurebis da personalisa da axlomaxlo mcxovrebi adamianebis daavadebis riski.

navTobproduqtebiT dabinZurebuli Cvrebi da Semwovi masalebi

saSiSi raodenoba damokidebulia sawvavis daRvris masStabebze 1 m3

weliwadSi

2. grovdeba plastikis an metalis konteinerebSi da xorcieldeba maTi droebiTi dasawyobeba.

1. gadaecema kontraqtors insinirebis mizniT. 2. gadaecema kontraqtors dasawyobebis mizniT.


moWrili xeebi

arasaSiSi

gadaecema adgilobriv TviTmarTvelobas

gadaecema skolebs da sabavSvo bagebs


115

7.3.3 niadagis humusovani fenis danakargebi niadagis fenis moWris Sedegad

moWrili niadagis humusovani da qveda fenis Serevis Sedegad nayofieri fenis dakargva

niadagis fenis gadarecxva araswori Senaxvisa da aRdgenis operaciebis Sedegad;

naleqis Cadineba wyalsatevebSi/mdinareebSi/arxebSi; niadagis dabinZureba.

7.3.4 zemoqmedeba floraze zemoqmedebis qveS moqceuli landSaftis didi nawili Zlier aris transformirebuli anTropogenuri zemoqmedebis gamo (sasoflo-sameurneo saqmianoba, Zoveba, sawarmoo ubnebi). mouxedavad amisa, saproeqto teritoriis maxloblad gvxvdeba nawilobriv degradirebuli tyisa da bunebrivi landSaftis mcire zomis monakveTebi, romlebic SeiZleba miCnebuli iqnes mowyvlad teritoriad wiTeli wignisa da safrTxis qveS myofi saxoebebis arsebobis gamo. Catarebul savele kvlevebze dayrdnobiT dadgenil iqna, rom saproeqto derefanSi ar aris gamovlenili maRalsensitiuri adgilebi da arc saSualo sensitiurobis ubnebi. ar aris mosalodneli zemoqmedeba mcenareTa dacul an gadaSenebis piras myof saxeobebze. Gzis derefnis umetesi nawili gadis sasoflo-sameurneo miwebze. 7.3.5 zemoqmedeba faunaze "cxeli wertilebi" – farTobebi, romlebic saWiroebs gansakuTrebul yuradRebas zogadad, samtredia-grigoleTis avtomagistralis mTels gayolebas Tu viqoniebT mxedvelobaSi, gvxvdeba arealebi/raionebi romlebic met-naklebad mgrZnobiareni arian zemoqmedebis mimarT, imdenad ramdenadac am saproeqto aralSi gavrcelebulia zemoqmedebis mimarT mgrZnobiare cxovelTa saxeobebi an saxeobaTa jgufebi. wrmodgenil angariSSi mocemuli informaciis analizis safuZvelaze Cven SegviZlia ganvsazRvroT saproeqto monakveTze (km 0 – km 11,5, samtrediidan – narionalebamde) - ramdenime sensitiuri adgili da faunisturi kompleqsi, romlebic unda gaTvaliswinebul iqnan Semarbilebeli RonisZiebebis dagegmvisas da ganxorcielebisas avtomagistralis mSeneblobis dros. Semdegi adgilebi `grZnobiare aris samtredia-grigoleTis avtomagistralis mSeneblobiT gamowveuli da narCeni zemoqmedebebis mimarT Semdegi adgilebi `mgrZnobiare aris samtredia-grigoleTis

avtomagistralis mSeneblobiT zemoqmedebebis mimarT:

116

1. yvela mdinarisa da arxis gadakveTebi

zemoqmedebis faqtori: wylis dabinZureba navTobiTa da

sawvaviT (dizeli) da nagviTa da narCenebiT. ekologiuri

receptorebi arian yvela jgufi wyalSi mobinadre

cxovelebisa (hidrobiontebis), gansakuTrebiT endemurebi da

kanonmdeblobiT daculebi _ kolxuri mdinaris kibo,

nemsiylapiebis larvebi da Tevzi (mtknari wylis da

anadromuli);

mdinaris gadakveTisas wylis simRvrivis mateba. ekologiuri

receptorebi arian hidrobiontebis yvela jgufi,

gansakuTrebiT Tevze (mtknarwyliani da anadromuli)

qviriTobis dros da lifsitebi (gansakuTrebiT zuTxisebrni

da Savi zRvis oraguli), rodesac isini mdinareebs zRvisken

miuyvebian.

2. narionalis tbebi

wylis dabinZureba navTobiT an sawvaviT. ekologiuri

receptorebia yvela cxoveli da mTlianad ekosistema.

Warbi wylebis mocileba gzis savali nawilidan –

dabinZurebuli wyali da nagavi gadava tbebSi. ekologiuri

receptorebia hidrobiontebi, gansakuTrebiT Tevzebi da

TevzsaSenebi, radgan iq warmoebuli Tevzi dakargavs

Rirebulebas momxmareblisTvis.

cxovelebis Sewuxeba ZiriTad farTobebze. es gansakuTrebiT

mniSvnelovania, rodesac saqme exeba migrirebad frinvelebs

Semdgomis migraciisas da gamozamTrebisas, xolo wavis

SemTxvevaSi – saarsebo farTobis fragmentacias.

ukanono nadiroba da vandalizmi – mSeneblebis an

brakonierebis mxridan. ekologiuri receptorebia frinvelebi

da Tevzebi, magram ara marto isini. brakonieroba

gansakuTrebiT sazianoa Semodgomis migraciis da

gamozamTrebis dros da SedarebiT naklebad – gazafxulis

gadafrenis dros.

zemoqmedebis faqtorebi

mSeneblobis win teritoriis gawmendisas (xeebis Wra da sxva)

TavSesafrebis an budeebis ganadgureba. ekologiuri

receptorebia frinvelebi (ZiriTad beRurisnairebi, romlebic

ar aris kanoniT daculi) da Ramurebi.

117

cxovelebis Sewuxeba kvebis (budobis) ZiriTad farTobebze

gamravlebis periodSi (zogierTi frinveli miatovebs budeebs

da bartyebsac ki). Amgvari zemoqmedeba minimaluria

cxovelebis sikvdilianobas gzebze. ekologiuri receptorebia

ZuZumwovrebi (magaliTad, tura, wavi da sxva), aseve amfibiebi

(tritonebi, gombeSoebi, bayayebi), romlebic weliwadSi orjer

migrireben wyalsatevebidan qviriTobis da gamozamTrebis

adgilebisken xmeleTze da danarCen dros sakvebi

adgilebisken tyeebsa da mindvrebSi.

7.3.6 daculi teritoriebi saproeqto gza gavilis 10 km-ze met manZilze ajameTis aRkveTilis CrdiloeTi sazRvridan. ar aris mosalodneli raime zemoqmedeba ajameTis bunebis nakrZalze gzis mSeneblobasa an gazrdili moZraobidan gamomdinare. 7.3.7 landSafti proeqtiT ar aris gaTvaliswinebuli Rirebuli landSaftis mniSvnelovani cvlileba. miuxedavad amisa, garkveuli zemoqmedeba ganxorcieldeba im teritoriaze, sadac saWiroa miwis gawmenda bunebrivi landSaftis mcire zomis monakveTebze, romlebic miCneulia mowyvlad ubnebad paragrafSi 7.3.2. arsebuli licenzirebuli Ria karierebi da karierebi SemoTavazebulia masalebis mimwodeblebad, raTa Tavidan iqnes acilebuli axali zemoqmedeba landSaftze. 7.3.8 wyliT sargebloba. wyali aucilebelia movlis samuSaoebisa da dacvis zomebisaTvis (wylis cisternebi). saWiro wylis moculoba araa didi da Sesabamisi wyaroebi arsebobs saproeqto ubnebis maxloblad (md. rioni; gruntis wylis resursebi). wylis amoReba samSeneblo samuSaoebis ganxorcielebisa da samSeneblo banakebis funqcionirebisaTvis SeiZleba mopovebuli iqnes zedapiruli wylis resursebidan an gruntis wylis resursebidan (Webi). zedapiruli wylis mosapoveblad ar aris saWiro wylis amoRebis nebarTva, Tumca aucilebelia specialuri formebis Sevseba imis dasadastrueblad, rom zedapiruli wylis amoRebis (moicavs amoRebis moculobasac) pirobebi Seesabemba teqnikur normativebs (teqnikuri normativebi damtkicebulia garemos dacvis saministros brZanebiT #745, 13.11.2008). gruntis wylebis amoReba samSeneblo banakis funqcionirebisaTvis ar saWiroebs gruntis wylis gamoyenebis licenzias (saqarTvelos kanonis mixedviT “licenziebisa da nebarTvebis Sesaxeb”, 2008). Camdinare wylebis CaRvra zedapiruli wylis obieqtebSi saWiroebs specialuri dokumentis SemuSavebas, kerZod – zRvrulad dasaSvebi CaRvris limitebi, rac unda SeTanxmdes garemos dacvis saministrosTan da romelic gansazRvras Camdinare wylebis CaRvris limitebs damabinZureblebis dadgenili koncentraciebiT. SeTanxmebuli maCveneblebi (limitebi) ganisazRvreba

118

TiToeuli konkretuli erTeulisaTvis zedapiruli wylis sanitaruli normebis Sesabamisad. zedapiruli wylis sanitaruli normebi warmoadgens erTgvarovan normativs, romelsac gamoscems Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis saministro, xolo CaRvris limitebi gamoiTvleba zedapiruli wylis obieqtis TiToeuli damabinZureblisaTvis. 7.3.9 zemoqmedeba arqeologiur ubnebze miwis gawmenda, mosworeba da gaTxrebi ukavSirdeba miwisqveSa arqeologiuri sapovrebis dazianebis riskebs. yvelaze mosalodneli arqeologiuri adgilsapovrebi mocemulia danarT 2-Si paragrafSi 2.6. miuxedavad amisa, sxva ubnebi aseve SeiZleba iyos mowyvladi, rogorc ukve cnobili arqeologiuri adgilsapovari. cnobili ubnebi ganisazRvra ZiriTadi samSeneblo samuSaoebis dros, gansakuTrebiT ki – arsebuli trasis gayvanisas. sxva adgilebi ar iyo sistemurad Seswavlili. sabWoTa periodSi gzis mSeneblobis dros ganadgurda ramdenime arqeologiuri naSTi. aqedan gamomdinare, aucilebeli didi yuradRebis gamoCena ara marto axali mSeneblobis ubnebze, aramed im teritoriazec, sadac arsebuli gza unda gaumjobesdes da gafarTovdes. 7.3.10 transportaTn dakavSirebuli zemoqmedebebi mZime satvirTo manqanebia aucilebeli inertuli masalis gadasazidad samSeneblo derefnis farglebSi. zemoqmedebis sxvadasxva tipia mosalodneli am TvalsazrisiT: xmauri da vibraciis zemoqmedebebi; sacobebi (diskomforti); haeris dabinZureba (mtveri, emisiebi); talaxi gzebze; sawvaviT gamarTva, movla da satransporto saSualebis gawmenda da

niadagisa da wylis dabinZurebis Sesabamisi riskebi.

moZraobis Seferxeba mZime satvirTo manqanjebis intensiuri moZraoba saWiroa aucilebeli odenobis inertuli masalis gadasazidad samSeneblo derefnis farglebSi. samSeneblo ubnebi warmoadgens usafrTxoebis garkveul risks mosaxleobisaTvis da amitom aucilebeli usafrTxoebis wesebis dacvla. adgilobrivi moZraoba SeiZleba moeqces saproeqto satransporto saqmianobis zemoqmedebis qveS. aRniSnuli zemoqmedeba droebiTi, umniSvnelo da marTvadia. adgilobriv moZraobaze grZelvadiani zemoqmedeba dadebiTi unda iyos. 7.3.11 infrastruqtura samSeneblo saqmianobis dros SesaZlo zemoqmedebis qveS SeiZleba moeqces Semdegi infrastruqturis elementebi: trasa gadakveTs ramdenime mniSvnelovan infrastruqturul sistemas: eleqtrogadamcem xazebs

119

adgilobriv da magistralur gazsadenebs

magistralur navTobsadens 7.3.12 karierebTan dakavSirebuli zemoqmedeba karierebidan mosatani iqneba:

– xreSovani masala – 1386619 m3

– kldovani masala - 983730 m3

karierebis adgilmdebareobis saboloo SerCevas ganaxorcielebs mSenebeli kontraqtori. mSenebels SeuZlia gamoiyenos arsebuli licenzirebuli karierebi da miiRos inertuli masala licenzianti kompaniisagan an SeiZinos licenzia sakuTari karieris damuSavebaze. arsebobs karierebis gamoyenebiT gamowveuli potenciuri zemoqmedebebi mdinaris kalapotsa da Walis mdebareobaze. Semdegi zemoqmedebebi iqna identificirebuli:

– xmauri da vibracia;

– haeris dabinZureba (mtveri; emisiebi);

– samSeneblo mowyobilobebisa da teqnikis samoZrao gzebisa da maTi

dagegmvis saWiroeba;

– sacobebi (diskomforti) adgilobriv gzebze;

– talaxi gzebze;

– sawvavis Casxma, remonti da transportis gawmenda, rasac ukavSirdeba

niadagisa da wylis dabinZurebis safrTxe.

7.3.13 samSeneblo banakebTan dakavSirebuli zemoqmedeba garemoze E-60 trasis sxva monakveTebze samSeneblo saqmianobis mowyobis gamocdilebiT vvaraudobT, rom aSendeba damxmare samSeneblo obieqtebis kompleqsi, maT Soris – samSeneblo banaki 200 muSis dasabinaveblad (daaxl. 1.5 ha farTobis), transportisa da aRWurvilobis ezo 100 satransporto saSualebisa da mZime samSeneblo teqnikis 150 erTeulisTvis (daaxl. 2 ha) (buldozerebi, eqskavatorebi, amweebi da sxv.) da betonis qarxana (daaxl. 3 ha). zusti mdebareoba SerCeuli iqneba mSeneblobis kontraqtoris mier. banakis mSeneblobasa da eqsploataciasTan dakavSirebuli potenciuri zemoqmedebebi Sejamebulia qvemoT: topsoilis (niadagis zeda fenis) potenciuri dazianeba; sawvavis Senaxvasa da sawvaviT gamarTvis Sedegad warmoSobili

dabinZureba; narCenebisa da Camdinare wylis marTva.

Serbilebis zomebTa dakavSirebul gzS-s TavSi 8.1.1.13 Cven aRvwereT zemoxsenebuli damxmare samSeneblo obieqtebis daproeqtebisa da

120

eqsploataciis dros gamosayenebli procedurebi da pirobebi da aseve optimaluri adgilmdebareobis variantebi. 7.3.14 asfalto-betonis sawarmosa da xreSis damaqucmacebel danadgarebTan

dakavSirebuli zemoqmedeba

gza mopirkeTebuli iqneba asfalto-betoniT. asfaltis qarxnebisa da

xreSis samsxvrevelebis ganlagebis ubanze pirdapiri zemoqmedeba

moicavs landSaftis degradacias, emisiebs, mtvers, xmaursa da sxv.

asfalto-betonis warmoebisaTvis saWiro xreSi, bitumi da sxva

damxmare masalebi SeZenili iqneba licenzirebuli operatorebisagan.

asfalto-betonis qarxnis muSaobasTan da masalebis mowodebasTan

dakavSirebuli ZiriTadi zemoqmedebaa mtveris warmoqmna da sxva mavne

nivTierebebis emisiebi haerSi da zedapiruli wylebisa da niadagis

dabinZureba bitumis narCenebiT.

qvebis samsxvrev danadgarebs, rogorc wesi, axasiaTebs mtveris emisiisa da xmauris zemoqmedeba.

121

8. Semarbilebeli RonisZiebebi da garemosdacviTi menejmentis gegma 8.1 Semarbilebeli zomebi 8.1.1 mSeneblobis samuSaoebTan dakavSirebuli Semarbilebeli zomebi 8.1.1.1 saSiSi geologiuri procesebis prevencia proeqti Sedgenilia 8 baliani seismuri zonis pirobebis gaTvaliswinebiT da Seesabemeba seismur riskebs. vizualuri daTvalierebiT, trasis am monakveTze ar aRiniSneba gzis mSeneblobis xelisSemSleli raime mniSvnelovani fizikur-geologiuri movlena an procesi. saWiroa mxolod zedapiruli wylebis regulacia mikro-reliequri pirobebis gaTvaliswinebiT. gruntis sisutis gamo mosalodnelia lokaluri jdenebi. Aam faqtorma ganapiroba gzis samosis alternativebis ganxilvisas, araxisti (asfaltobetonis) samosis arCeva, vinaidan es saSualebas iZleva lokaluri jdenebiT gamowveul ubnebze ganxorcieldes saremonto-aRdgeniTi samuSaoebi. 8.1.1.2 dabinZurebis prevencia da narCenebis marTva: samSeneblo ubanze wylisa da niadagis dabinZurebis Tavidan acilebis mizniT aucilebelia gansakuTrebuli Semarbilebeli zomebis gatareba: satransporto saSualebebis moZraobis aRkveTa mdinareSi, xolo Tu aRniSnulis srulad ganxorcieleba SeuZlebelia, saWiroa satransporto saSualebebis regularuli Semowmeba sawvavisa da sazeT-sapoxi masalebis gaJonvaze.

kontraqtorebi valdebulni arian, uzrunvelyon sazeT-sapoxi masalebis, sawvavisa da gamxsnelebis swori gamoyeneba. dauSvebelia sawvavisa da sapoxi masalebis cisternebis wyalsatevebidan, Widan da mdinaris kalapotidan an xevebidan 50 metr manZilze axlos ganTavseba. stacionaruli cisternebis arsebobis SemTxvevaSi, yvela cisterna unda moTavsdes betonis saZirkvelze (betoniT naSen an SemozRudul rezervuarSi) romlis moculoba (tevadoba) cisternis maqsimaluri tevadobis minimum 110%-ia. Tu damcav rezervuarSi moTavsebulia erT cisternaze meti, sistemis tevadoba unda iyos yvelaze didi cisternis tevadobis 110% an maTi sruli tevadobis 25% imis mixedviT, romelic meti iqneba. damcavi rezervuari unda iyos wyalgaumtari da ar unda hqondes sadrenaJo milebi an defeqtebi, romlebic mis hermetulobas arRvevs.aseT SemozRudul areSi (rezervuarSi) dagrovili wvimis wyali amoitumbeba da Caedineba an gare sadrenaJo sistemaSi an miwaze, Tu es ukanaskneli dabinZurebuli ar aris. navTobis daRvris SemTxvevaSi daRvrili sawvavi unda Segrovdes, xolo dabinZurebuli are unda damuSavdes sorbentebiT: naxerxiT, siliT an CaliT.

sawvavis dozirebis (Camosasxmeli) mowyobilobis yvela sacmi unda mowmdebodes gaJonvaze da mudmivad kontrolqveS unda iyos; maTi dizaini unda iTvaliswinebdes Caketvis SesaZleblobas, rodesac maT ar viyenebT.

122

dauSvebelia wyalsatevidan, mdinaridan, arxidan, Widan, xeobidan 50 metrze nakleb radiusSi da daWaobebul an Warbtenian teritoriaze sawvavis Senaxva an satransporto saSualebisa Tu aRWurvilobis sawvaviT Sevseba. sawvaviT Sevsebisas dauSvebelia satransporto saSualebis uyuradRebod datoveba. samSeneblo ubanze satransporto saSualebisa Tu aRWurvilobis sawvaviT Sevsebisas aucilebelia absorbciuli (Semwovi) safenebis da/an Calis gamoyeneba, raTa minimumamde Semcirdes miwaze navTobis daRvra. aseTi safenebi da/an Cala daefineba miwaze satransporto saSualebisa Tu aRWurvilobis sawvaviT Sevsebamde. dabinZurebuli miwis fenis dauyovnebliv mocileba Seamcirebs an Tavidan agvacilebs gruntis wylebisa da zedapiruli wylebis dabinZurebis risks. saWiroa dabinZurebuli miwis fenisa da sorbentebis, rogorc saSiSi narCenebis gatana, Senaxva da damuSaveba. mniSvnelovani masStabis daRvris (gaJonvis) SemTxvevaSi aucilebeli xdeba uflebamosili da pasuxismgebeli iris informireba momxdaris Sesaxeb da samuSaoebis Sewyveta dabinZurebis riskis aRmofxvramde. Satransporto saSualebebisa da aRWurvilobis sawvaviT Sevsebisas savaldebuloa saTanado, am miznisaTvis gaTvaliswinebuli mowyobilobis gamoyeneba (mag.,Sesaferisi zomis sacmebi) da aRniSnuli samuSao mxolod gamocdili da Sesabamisad gawvrTnili personalis (operatorebis) mier unda Sesruldes. aucilebelia sawvavis miwodebis aRWurvilobis sistematuri Semowmeba, raTa Tavidan iqnas acilebuli sawvavis Sevsebis aRWurvilobis gaumarTaobiT gamowveuli gaJonva. aRWurviloba da saTavsoebi unda iyos izolirebuli da daculi, raTa Tavidan iqnas acilebuli qurdobis da vandaluri aqtebi. Yvela moZravi aRWurviloba, raSic igulisxmeba, mag. amweebi, kompresorebi, generatorebi, buldozerebi, eqskavatorebi da sxv. da Sesanaxi cisternebi, unda gamoyenebul iqnas muSaobisas da garemontdes saWiroebis SemTxvevaSi imgvarad, rom masalebis daRvra-gaJonvis albaToba minimumamde iqnas dayvanili. aRWurvilobis yoveldRiuri Semowmeba (satransporto saSualebebis teqnikuri momsxaxureobis procedura) aucilebelia, raTa Tavidan iqnas acilebuli daRvra-gaJonvis safrTxe.satransporto saSualebebis remonti, wmenda, sazeT-sapoxi masalis mocileba da teqnikuri momsaxureobis sxva samuSaoebi unda tardebodes myar (mdgrad) gruntze da ara miwayrilze. dauSvebelia satransporto saSualebebisa Tu aRWurvilobis saremonto punqtis mowyoba wyalsatevidan, Widan an xevidan 50 metris radiusSi. dauSvebelia wyalsatevidan, mdinaridan, arxidan, Widan, xeobidan, mdinaris amomSrali kalapotidan 50 metrze nakleb radiusSi da daWaobebul an Warbtenian teritoriaze potenciurad saSiSi masalebis Senaxva an moZravi aRWurvilobis sawvaviT Sevseba da saremonto samuSaoebis Catareba.

samSeneblo samuSaoebis msvlelobisas aucilebelia eroziis kontrolis zomebis miReba, raTa Tavidan iqnas acilebuli myari natanis gazrdili raodenobiT wyalsatevebSi moxvedra. aseve, kontraqtori valdebulia uzrunvelhyos amoTxrili miwis, niadagis humusuri fenisa da niadagis qveda fenis Senaxva imgvarad, rac minimumamde Semcirdes zedapiruli wylebSi myari natanis Cadineba; kontraqtorebs moeTxovebaT miiRon saTanado zomebi da gadaxuron niadagis dasawyobebis teritoria saTanado safari masalebiT da ecadon gamoiyenon niadagis dasawyobebisaTvis is teritoriebi, saidanac wyali Tavisufali dinebiT ar Caedineba wyalsatevebSi.

123

im SemTxvevaSi, Tu arsebobs samSeneblo ubanidan Carecxili naleqiT zedapiruli wylis obieqtis (md. rioni, cxeniswyali da a.S.) dabinZurebis riski, mosalodneli dabinZurebis Tavidan asacileblad aucilebeli xdeba efeqturi zomebis miReba, raSicSedis: naleqebis gavrcelebis barierebis gamoyeneba; Calis bardanebis gamoyeneba wylis gadasagdebad (mimarTulebis

Sesacvlelad) da gasafiltrad; zvinulebisa (miwayrilebisa) da arxebis sistemis gamoyeneba, raTa

dabinZurebuli wyali ar Caedinos mdinareSi/wyalsatevSi; Semakavebeli/saleqari lagunebis gamoyeneba. Rekomendebulia

bunebrivi daleqvis procesiT sargebloba da ara flokuliantis gamoyeneba daleqvis dasaCqareblad, ris Semdegac SesaZlebelia sufTa wylis gaSveba.

xsenebuli gansakuTrebiT mniSvnelovania Txrilebidan amotumbuli

wylis mdinareSi CaSvebisas. dauSvebelia biTumis, sveli cementis da/an betonis mdinareSi, wyalsatevSi, gubeSi da TxrilSi moxvedra. betonis qarxana ganlagebuli unda iyos mdinaridan aranakleb 100 m-iis daSorebiT. xidebis mSeneblobisas unda moewyos eroziuli natanis da cementis xsnaris damWeri saleqgrebi. samuSao ubnebze ZiriTadad ar aris mosalodneli uaryofiTi zemoqmedeba gruntis wylebze.gruntis wylebis siRrme miwis zedapiridan gzis vakisis ubnebze 5 m-de Seadgens. Rvaruli wylebi drenirebas saWiroebs. 8.1.1.3 samSeneblo narCenebis marTva

narCenebis mosalodneli saxeobebi da raodenobebi aRwerilia p. 7.3.1.1-Si. inertuli samSeneblo narCenebis marTva

zogadad saukeTeso variantad aris miCneuli narCenebis warmoqmnis Tavidan acileba maTi moculobisa da saSiSroebis Semcirebis xarjze. Semdegi kargi varianti gaxlavT narCenebis xelaxali gamoyeneba, gauvnebelyofa da ganmeorebiT gamoyeneba, rac umjobesia narCenebis gadamuSavebaze, xolo saboloo ganTavseba ukanaskneli variantia.

inertuli samSeneblo narCenebis saerTo raodenoba, romelic warmoiqmneba gzis saproeqto monakveTis mSeneblobisas, uaRresad mcirea (sxva monakveTebTan SedarebiT), da ar eqvemdebareba raodenobriv Sefasebas, vinaidan aq ar aris gaTvaliswinebuli Wrilebis mowyoba, kldovani gruntis daSla an arsebuli xelovnuri nagebobebis dangreva. inertuli samSeneblo narCenebis ganTavsebis adgilebis arCeva moxdeba mSenebeli kontraqtoris mier adgilobriv xelisuflebasTan SeTanxmebis safuZvelze. qvemoT ganxilulia gzS gundis mier SeTavazebuli ganTavsebis adgilebi.

124

მარშუტის ტერიტორიის თავისებურებიდან გამომდინარე, მოსალოდნელია mcire რაოდენობის გრუნტისა და ქვა–ღორღის ნარჩენების წარმოქმნა. წარმოქმნილი ინერტული ნარჩენის დიდი ნაწილი შესაძლებელია გამოყენებული იქნეს მშენებლობაში.

მოხსნილი ნაყოფიერი ნიადაგის დასაწყობება უნდა მოხდეს შერჩეულ ადგილებზე არა უმეტეს 2 მ სიმაღლის ყრილებად. თუ გავითვალისწინებთ იმ ფაქტს, რომ საპროექტო მარშუტი გაივლის სოფლების მიმდებარედ, სადაც ფართოდაა განვითარებული სასათბურე მეურნეობები, რომლებიც საჭიროებენ დიდი რაოდენობით ნაყოფიერ ნიადაგს, უზრუნველყოფილი იქნება მოხსნილი ნიადაგის ზედა ფენის რაციონალური გამოყენება.

საპროექტო საავტომობილო გზის სამტრედია–ლანჩხუთის მონაკვეთზე წარმოქმნილი დიდი ზომის ინერტული ნარჩენების განთავსება შეიძლება მოხდეს მდინარე რიონის მარჯვენა ნაპირზე (იხილე სურ.#1)სურათზე მოყვანილ საზღვრებში, სადაც ინტენსიურად მიმდინარეობს ნაპირების წარეცხვა. (იხილე სურათი 1 და სურათი 2) (სურათი 8.1 da 8.2)

sur. 8.1 ინერტული ნარჩენების განთავსების სავარაუდო ადგილი

125

sur. 8.2 ნარჩენების განთავსების სავარაუდო მონაკვეთი მდინარე რიონზე

ინერტული ნარჩენების გარკვეული რაოდენობა შეიძლება განთავსდეს სამტრედიის რაიონის ნაგავსაყრელზე და მოხდეს ნარჩენების გადაფარვა. nayaris da inertuli masalebis ganTavsebisas dacul unda iqnas Semdegi wesebi: mSenebeli kontraqtoris mier inertuli narCenebis ganTavsebis

adgili da wesi SeTanxmebul unda iqnas adgilobrivi xelisuflebis organoebTan

neba daerTos adgilobriv macxovreblebs, gamoiyenon zedmeti qvebi, romlebic SeiZleba darCes xelmeored gamoyenebis Semdeg. masalebTan Sesabamisi misadgomlobis mowyoba SesaZlebelia adgilobrivi xelisuflebis organoebTan SeTanxmebiT da sazogadoebis wevrebTan konsultaciis Semdeg.

narCenebisa da qvebis gatana warmoadgens mSenebeli kontraqtoris

valdebulebas da Sesabamisi xarji unda gaweul iqnas mSenebeli kontraqtoris mier.

sxva samSeneblo narCenebis marTva samuSao ubnebze unda xdebodes narCenebis Segroveba specialur konteinerebSi. samuSao ubnidan narCenebis gatana unda moxdes axlomdebare dasaxlebuli punqtebis adgilobriv mmarTvelobis Sesabamis samsaxurebis mier miTiTebul adgilebze. gamoyenebul unda iyos narCenebis ganTavsebis momsaxurebis gamwevi specialuri organizaciebi (“sandasufTavebis”

126

organizaciebi da a.S.), romlebic awarmoeben municipalur nagavsayrelebze narCenebis ganTavsebas. narCenebis marTvis procedurebi banakebisaTvis SemuSavebulia calke dokumentis saxiT da mocemulia danarT 7-Si. personali, romelic dakavdeba saxifaTo da arasaxifaTo narCenebze operaciebiT (maTi ganTavsebis CaTvliT), valdebulia gaiaros treningi Semdeg sakiTxebTan dakavSirebiT:

narCenebis marTva (narCenebze Casatarebeli samuSaoebi);

narCenebis (ga)damuSaveba; da

narCenebis droebiTi ganTavseba.

samSeneblo ubanze narCenebis dawva dauSvebelia garda xeebis/buCqebis wvrili totebisa, romelTa dawvac rekomendebulia, raTa Tavidan iqnas acilebuli mavneblebis gamravleba. saSiSi samSeneblo narCenebi adgilobrivi kanonmdeblobis Sesabamisad (Sromis, janmrTelobisa da socialuri dacvis ministris brZaneba #36/N 24.02.2003) saSiSi narCenebis mcire odenoba SeiZleba ganTavsdes municipalur nagavsayrelebze. saSiSi narCenebis ZiriTadi nawilis ganTavseba unda SeTanxmdes garemos dacvis saministrosa da adgilobriv xelisuflebasTan. samSeneblo kontraqtori Seagrovebs naxSirwyalbadovan narCenebs, rac moicavs sapox masalebs, Semdgomi usafrTxo transportirebisaTvis ubnis gareT xelaxali gamoyenebis, ganmeorebiTi gamoyenebis, gauvnebelyofis an Senaxvisa mizniT droebiTi Senaxvis adgilebze, Semdeg ki – garemos dacvis saministros mier damtkicebul adgilebSi gansaTavseblad an licenzirebuli operatorisaTvis gadasacemad (mag. Sps “sanitari”), visac aqvs saSiSi narCenebis operirebis garemosdacviTi nebarTva. meoradi biologiuri dabinZurebis prevencia arsebobs samarxebis (maT Soris araregistrirebulis) maxloblo-baSi (mag. jilexis samarxebi) miwis samuSaoebis Sesrulebisas biologiuri masalebiT niadagis an wylis xelmeore dabinZurebis da personalisa da axlomaxlo mcxovrebi adamianebis daavadebis riski. amgvari riski mcire albaTobisaa, magram misi ugluvebelyofa ar aris mizanSewonili. samuSaoebis SeCereba samarxebis aRmoCenis SemTxvevaSi. soflis meurneobis saministros “sursaTis uvneblobis, veterinariisa da mcenareTa dacvis erovnuli samsaxuris” veterinaruli zedamxedvelobis departamenti pasuxismgebelia kompleqsuri sanitaruli RonisZiebebis gatarebaze miwis samuSaoebis ganxorcielebis procesSi araregistrirebuli samarxebis aRmoCenisas. informacia saeWvo samarxebis aRmoCenis Sesaxeb dauyovnebliv unda miewodos veterinariis departaments mSenebeli kontraqtoris (savele garemosdacviTi specialisti) da monitoringis ganmaxorcielebeli piris mier. procedurebi romlebic unda daicvas mSenebelma kontraqtorma da sgd-m: samuSaoebis SeCereba samarxebis aRmoCenis SemTxvevaSi. veterinariis departamentis adgilobrivi warmomadgenlebis mowveva, mokvleva

127

samuSaoebis ganaxlebamde. saWiroebis SemTxvevaSi – sadezinfeqcio samuSaoebis finansuri uzrunvelyofa. 8.1.1.4 xmauri, mtveri da emisiebi dasaxlebuli punqtebi ar moeqceva mSeneblobasTan dakavSirebuli emisiebis mniSvnelovani zemoqmedebis qveS. miuxedavad amisa, mSeneblobaSi gamoyenebuli mZime manqanebis emisiebi unda imarTos Zravis saTanado movlis praqtikiTa da kargi xarisxis sawvavis gamoyenebiT. Zravis muSaoba araoperaciul reJimSi unda aikrZalos. SedarebiT ufro mniSvnelovani zemoqmedeba ukavSirdeba mtvris emisias, romlis gamoTvlac sakmaod Znelia, Tumca cxadia, rom miwis samuSaoebi da xreSisa da sxva inertuli masalebis transportireba Ria karierebidan warmoqmnis mtvris diskomforts. es warmoadgens droebiT zemoqmedebas da Serbilebul unda iqnes samuSao ubnebis perioduli morwyviT. mSeneblobasTan dakavSirebuli xmauris uxeSi gamoTvlebiT SegviZlia vivaraudoT, rom xmauris zemoqmedeba gacdeba 60 - 100 m radiuss. xmauris donis droebiTi momateba samSeneblo moedanTan 300 m radiusSi warmoadgens misaReb zemoqmedebas. sacxovrebeli saxlebi ar gaxlavT ganlagebuli gzis maxloblad. am umniSvnelo zemoqmedebis Serbileba SesaZlebelia Zravis movlis praqtikiTa da Zravis muSaobis Tavidan acilebiT araoperaciul reJimSi. erTaderTi rekomendirebuli SezRudva am SemTxvevaSi aris maRali xmis gamomwvevi mowyobilobebis, rogoricaa samsxvrevela, sacxovrebeli zonis gareT damontaJeba da Ramis samuSaoebis akrZalva q.samtredias maxloblad. Ramis samuSaoebi sxva ubnebi SeiZleba ganxorcieldes SeuzRudavad. yvela satransporto saSualebis movla uzrunvelyofili iqneba imgvarad, rom maTi xmauri da emisiebi ar awuxebdes muSebs an adgilobriv mosaxleobas. dasaxlebebis maxloblad reabilitaciis samuSaoebi ganxorcieldeba mxolod dRisiT zemoqmedebis Sesamcireblad. yvela satransporto saSualeba Semowmdeba da SekeTdeba saWiroebis SemTxvevaSi nawilebis dazianebis gamo xmauris gazrdili donis aRmosafxvrelad. dizelis Zravebis regularuli movla aucilebelia emisiebis Sesamcireblad, mag. sawvavis inJeqtoris gawmenda. sistematuri movla iqneba maRali standartis Sesabamisi, raTa uzrunvelyofili iyos satransportor saSualebebi usafrTxoeba da emisiebisa da xmauris Semcireba. adgilze gamoyenebuli yvela qarxnis regularuli movla aucilebelia, raTa uzrunvelyofili iyos misi normaluri muSaoba da gamonabolqviT potenciuri dabinZurebis Semcireba. satransporto saSaulebebis sawvaviT gamarTva ganxorcieldeba imgvarad, rom Tavidan iqnes acilebuli aqroladi organuli naerTebis gafrqveva, sawvavis specialuri sacmebisa da tumboebisa da daxuruli avzebis saSualebiT (sawvavis Sesanaxad ar iqneba gamoyenebuli Ria konteinerebi).

128

Tu aucilebeli gaxdeba, mSral pirobebSi an sadac warmoSobili iqneba an mosalodnelia, rom warmoSobili iqnes mtvris didi odenoba, gatarebuli iqneba Serbilebis RonisZiebebi mSeneblobis menejerTan erTad. Serbilebis zomebi mociavs Semdegs:

miwis dasveleba wylis cisternebidan, romlebic aRWurvili iqneba

sfreiT an sxva teqnikuri saSualebiT; am miznisaTvis saWiro

iqneba minimum ori cisterna, Tumca samSeneblo kontraqtori ar

unda Semoifarglos am maCvenebliT da, Tu saWiro gaxda,

gamoiyenos meti cisternac;

samSeneblo masalebisa da Ria sawyobebis gadaxurva; da

winaswar gansazRvruli Casasvleli marSrutebis gamoyeneba da

satransporto saSualebebis siCqaris SezRudva. masalebi

gadmozidul unda iqnes samSeneblo moedanze arapikur saaTebSi;

gadmosazidi masalebi unda daifaros brezentiT/dasveldes mtvris

Sesamcireblad. samSeneblo moedani morwyul iqneba saWiroebis

mixdviT. saproeqto aRWurviloba miewodeba muSebs saWiroebis

mixedviT. yvela satransporto saSualeba Semowmdeba da SekeTdeba

aucileblobis SemTxvevaSi dazianebuli nawilebis gamo emisiebis

gazrdis Tavidan asacileblad.

amgvari zomebi gatardeba, Tuki adamianis an cxovelos receptorebi mdebareobs derefnidan 300 m farglebSi. xmaurisagan damcavi barierebis damontaJeba SemoTavazebulia sof. axalsofelTan me-19 da 21km-ebs Soris or ubanze (TiTo 400m sigrZis). 8.1.1.5 karierebi zogadad karierebis adglebi warmoadgens garemosdacviTi zemoqmedebis mniSvnelovan wyaros mtvriTa da xmauriT dabinZurebis, biomravalferovnebis dakargvisa da gaJonvebis gamo. karierebis eqsploataciam damtkicebuli limitebis gauTvaliswineblad SeiZleba gamoiwvio Walis hidrologiis cvlileba, erozia da landSaftis degradacia. Ria karierebis operirebis dros gasaTvaliswinebelia Semdegi principebi: (i) karieridan efeqturad gamoyenebadi Semavsebeli masalis odenobis gazrda; (ii) eroziisa da daleqvis Semcireba; (iii) mdinareT wylis xarisxis SenarCuneba; (iv) haeris xarisxis SenarCuneba gaTxrebsi dros; (v) veluri bunebis gaTxris adgilas Cavardnisgan dacva; da (vi) teritoriis aRdgena mSeneblobis Semdeg. karierisa da Ria karieris mxolod damtkicebuli adgilebi iqneba gamoyenebuli kotraqtoris mier. Sesyidvamde man unda warmoadginos mTavrobis aucilebeli licenziebis aslebi. kontraqtoris mier karierebze gamosayenebeli Serbilebis gegma unda iTvaliswinebdes Semdegs: (i) proeqtisaTvis gamoiyenebuli iqneba mxolod garemosdacviTi organos mier mowonebuli teritoriebi karierebisaTvis; (ii) karierebis marTva (moicavs aRdgenas, Tuki igi gaTvaliswinebulia samuSaoebis dasrulebis Semdeg) srulad unda Seesabamebodes yvela

129

moqmed garemosdacviT standartsa da moTxovnas; (iii) karierisa da mimdebare teritoriis gaTxra da aRdgena garemosdacviTi TvalsazrisiT gonivrulad, ramac unda daakmayofilos garemos dacvis saminsitro da sagzao departamenti; (iv) karieri unda mosworebuli iqnes drenaJisa da mudmivi avzebis/kaSxlebis Seqmnis vizualuri erTgvarovnebis uzrunvelsayofad. damatebiTi karierebi, Tu amis saWiroeba warmoiSva, unda Seiqmnas mxolod garemos dacvis saministros nebarTvis da im teritooris aRdgenis Semdeg, romelic aRar gamoiyeneba. karieris Sesaqmnelad aRebuli topsoili (niadagis zeda fena) Senaxuli da xelaxla iqneba gamoyenebuli karierebis xelaxali gamwvanebis dros garemos dacvis saministros moTxovnebis Sesabamisad. karierebisa da Ria karierebis marTvisaTvis rekomendirebuli Semdegi zogadi principebi:

karieri ar unda iqnes gamoyenebuli, sanam ar moiwureba gzis

amoWris SesaZlebloba. saWiroa gegmebze naCvenebi adgilebis

gamoyeneba;

mTavrobis mier dadgenili da gamoyofili karierebi unda gaeSvas

eqsploataciaSi da Semdeg aRdges inJinris mier SemoTavazebuli

wesiT;

ar unda moxdes dadgenili limitebis gadaWarbeba karieriT

sargeblobisas;

gaTxrebis Semdeg aucilebelia karierebis gamwvaneba.

karierebis daxurvis Semdeg samSeneblo kontraqtorma unda

ganaxorcielos maTi aRdgenisa da gamwvanebis gegmebi.

inertuli masalis transportirebisas da samSeneblo aRWurvilobis eqsploataciisas daziandeba adgilobrivi gzebi. karieresa da adgilobriv gzebze zemoqmedebis Sesamcireblad kontraqtorebi wyliT daasveleben dasaxlebebTan axlomdebare gzebs, romlebzec ivlis inertuli masalis gadamzidavi satvirTo manqanebi da aseve uzrunvelyofen adgilobrivi gzebis aRdgenas pirvandel mdgomareobamde. mtvrisa da emisiebis zemoqmedebebis Sesamcireblad gamosayenebeli RonisZiebebi, aseve mdinareebze zemoqmedebis acilebis zomebi sawvaviT araswori gamarTvisa da satransporto saSualebis araswori eqsploataciis gamo identuria dbinZurebis prevenciis zemoT aRwerili zomebisa, magram kontroli sensitiur ubnebze unda iyos ufro mkacri. sagzao departamenti da samSeneblo kotranqtoris garemosdacviTi personali ufro did yuradRebas unda aqcevdes karierebs monitoringis dros. garemos dacvis saministro da garemosdacviTi inspeqcia pasuxismgebelia karieris eqsploatatori kompaniis muSaobis kontrolze. sagzao departamenti gaakontrolebs samSeneblo kontraqtorebis licenziebs, Tuki isini gamoiyeneben sakuTar karierebs. p. 2.12.-Si warmodgenilia gzS gundis mier SemoTavazebuli karierebis nusxa.

130

8.1.1.6 niadagis dacva da antieroziuli RonisZiebebi niadagis humusovani fenis dacva kontraqtori niadagis humusur fenaze ar Caatarebs aranair samuSaos, Tu adgili aqvs Semdeg garemoebebs:

niadagis fena gayinulia;

wvimis an Tovis dros

niadagis fena gaJRenTilia wyliT;

niadagis humusovani fenis dasawyobeba (Senaxva) niadagis humusovani fenis Senaxva xdeba ara umetes 2 m simaRlis zvinulebad (grovebad), romelTa ferdebis daxrilobis kuTxe ar aRemateba 450°-s. amasTan, mxedvelobaSi miiReba Semdegi:

niadagis dasawyobebis adgilebi imgvarad unda iqnas SerCeuli,

rom ar xdebodes maTi datkepna satransporto saSualebebis

moZraobisas da maTi dabinZureba sxva masalebiT;

niadagis fenis grovebi gamoyofili unda iyos niadagis qveda

fenebis grovebisagan;

dauSvebelia niadagis fenis grovebad dasawyobeba, Tu arsebobs

mocemuli teritoriis datborvis da niadagis garecxvis safrTxe;

niadagis humusovani fenis garecxvisagan dacvis mizniT,

dauSvebelia niadagis grovebad dawyoba mdinaridan/wylis

nakadebidan 25 metrze nakleb manZilze (adgilmdebareobis

topografiis Taviseburebis gaTvaliswinebiT).

im SemTxvevaSi, Tu niadagis grovebi ganicdis mniSvnelovan erozias, kontraqtori valdebulia mimarTos koreqciis Sesabamis qmedebebs (mag., safaris gamoyeneba zvinulebis gadasafaravad). kontraqtori valdebulia, miiRos saTanado zomebi, raTa niadagis zvinulebi daculi iyos datborvisagan da wyliT gadarecxvisagan bermebis (damcavi zvinulebis) an analogiuri saSualebis ganlagebiT im adgilebis garSemo, romelTa dacvac saWiroa. niadagis humusovani fenis zvinulebze zedamxedveloba aucilebelia da raime arasasurveli garemoebis arsebobisas saWiroa gamasworebeli zomebis miReba, raSic Sedis:

anaerobuli pirobebis SemTxvevaSi - gadmoatrialeT humusovani

fenis zvinulis beltebi an SeqmeniT saventilacio xvrelebi

grovebSi;

eroziis dros - aRmarTeT droebiTi damcavi naleqis SemoRobva.

mudmivi obieqtebis ganlagebis adgilze moWrili niadagis fena gamoyenebul iqneba ferdobebisa da samSeneblo derefnis mimdebare im teritoriis niadagis fenis aRsadgenad, romelic proeqtiT gaTvaliswinebuli samuSaoebis Sesrulebisas ziandeba. niadagis fena im

131

adgilebidan, romelTa aRdgena ar moxdeba sawyis mdgomareobamde, Tanabrad gadanawildeba mimdebare teritoriaze. gzis derefanSi moWrili niadagis fena gamoyenebul iqneba derefanis aRsadgenad samuSaoebis dasrulebis Semdeg. niadagis humusovani fenis aRdgena mimdinareobs niadagis qveda fenis aRdgenisgan izolirebulad da saWiroa yuradReba, rom niadagis sxvadasxva fena erTmaneTs ar Seerios. niadagis humusovani fenis aRdgena sakmarisia, raTa aRdges miwis nayofiereba Tavisi sawyisi maxasiaTeblebiT, risi daskvnis gakeTebis safuZvelsac iZleva niadagis fenis vizualuri daTvaliereba da aRdgenili ubnisa da mimdebare miwis Sedareba. niadagis fenis aRdgenis operacias kontraqtori gegmavs imgvarad, rom pirvel rigSi niadagis fenis aRdgena xdebodes niadagis fenis grovebidan yvelaze Sors mdebare ubanze da aRdgenis operacia TandaTanobiT unda moiwevdes niadagis dasawyobebuli zvinulebisaken riTac Tavidan iqneba acilebuli transportis zedmeti gadaadgileba ukve aRdgenili niadagis fenaze. Semdgom moxdeba aRdgenili niadagis fenis dafarcxva, sadac es mizanSewonilad CaiTvleba, raTa mcenareulobam gaixaros. niadagis qveda fenis dasawyobeba (Senaxva) niadagis qveda fenis Senaxva xdeba ara umetes 3 m simaRlis grovebad, romelTa gverdebis daxrilobis kuTxe ar aRemateba 600°-s. amasTan, mxedvelobaSi unda iqnas miRebuli Semdegi:

niadagis qveda fenis dasawyobebis adgilebi imgvarad unda iqnas

SerCeuli, rom ar xdebodes maTi datkepna satransporto

saSualebebis moZraobisas da maTi dabinZureba sxva masalebiT;

niadagis qved fenis grovebi gamoyofili unda iyos niadagis

humusovani fenis grovebisagan;

im SemTxvevaSi, Tu niadagis qveda fenis grovebi ganicdis mniSvnelovan erozias, kontraqtori valdebulia mimarTos gamasworebel qmedebebs (mag., safaris gamoyeneba grovebze). eroziasTan brZolis droebiTi zomebi (mSeneblobis procesSi) zomebi, romelTa gamoyenebiTac kontraqtori uzrunvelyofs gzis derefnisa da sxva obieqtebis mimdebare “ferdobebis” dacvas eroziisgan maT saboloo aRdgenamde, aRwerilia mocemul nawilSi. eroziasTan brZolis droebiTi zomebi gamoiyeneba saWiroebis SemTxvevaSi; amasTan, gansakuTrebuli yuradReba eqceva Semdegs: samSeneblo samuSaoebs, romlebic zrdis ferdobebis eroziis intensiobas da Sedegad mdinareebSi/arxebSi naleqis Cadinebis zrdas. eroziasTan brZolis droebiTi zomebi gamoiyeneba im momentamde, sanam ar moxdeba ferdobebis stabiluri mdgomareobis miRweva. eroziasTan brZolis droebiTi zomebis mizania:

- zedapiruli wylebis modinebis Semcireba; - wylis modinebis siCqaris Semcireba dasaSveb maCveneblamde; - wylis gadagdeba damcavi dambebis gamoyenebiT; - samSeneblo ubnebidan naleqis wyalsatevebisaken Carecxvis Tavidan

acileba/Semcireba; - Calis bardanebisgan aRmarTuli barierebi im adgilebSi,

romlebic saWiroeben naleqisagan dacvas;

132

8.1.1.7 samuSao ubnebis saboloo aRdgena samuSao ubnis yvela monakveTi (garda monakveTebisaa, romlebic mudmivad dakavebuli iqneba xelovnuri nagebobebiT) unda aRdgenil iqnas Tavis sawyis mdgomareobamde (reliefi, niadagis da mcenareuli safari). saWiroebis SemTxvevaSi, aucilebelia antieroziuli RonisZiebebis gatareba: antieroziuli TvalsazrisiT efeqtiani mcenareuli safari, drenaJi, bermebi da sxva damxmare sainJinro nagebobebi. niadagis humusovani fenis aRdgena sakmarisia balaxovani safaris aRsadgenad da vinaidan proeqti ar iTvaliswinebs didi raodenobiT xeebisa da buCqebis moWras, amiT mcenareuli safaris aRdgenis mniSvnelovani komponenti Sesrulebuli iqneba. 8.1.1.8 landSaftis aRdegena da floris dacva rogorc p. 4.4.2-Si iqna naCvenebi, savele kvlevebze dayrdnobiT saproeqto derefanSi ar aris gamovlenili floristuli TvalsazrisiT maRalsensitiuri adgilebi: “saqarTvelos “wiTeli nusxaSi” Setanili an gadaSenebis piras mdgari endemuri saxeobebis dazianebis sakompensaciod SemoTavazebuli yoveli moWrili xis an buCqis sanacvlod 10 axali nergis dargva (kerZod es exeba Zelqvis xeebs, romelTa garkveuli raodenobac SeiZleba zemoqmedebis qveS moxvdes). sagzao derefnis ubnebi Zlier transformirebul lanSaftebs miekuTvneba da ara aqvs ekologiuri Rirebuleba. habitatebis dasacavad Semdegi RonisZiebebis gatareba aris aucilebeli:

mSenebeli kontraqtoris mier dazustebuli da moniSnuli

(damagrebuli) samSeneblo derefnis winasamSeneblo kvleva, raTa

ganxorcielebul iqnas yvela mosaWreli xis aRnusxva da moniSvna

(raTa gamoiricxos sxva xeebis Wra)

yvel xsenebuli RonisZieba Cadebul unda iqnas samSeneblo

kontraqtSi, kerZod, kontraqtze darTul garemosdacviTi

menejmentis gegmaSi, rogorc kontraqtoris valdebuleba.

gzS kvlevis procesSi saproeqto ubanze ar aris aRmoCenili wiTeli nusxis mcenareTa saxeobebi. mSenebeli kontraqtori da sgd, winasamSeneblo kvlevis safuZvelze, gadaamowmeben da yvela Rones ixmaren, raTa moaxdinon wiTel nusxaSi Seyvanili saxeobebis dazianebis riskis minimizacia da marSrutis dzustebisas, SeZlebisdagvarad gverdi auaron dacul mcenareebs. dazustebul samSeneblo derefnis farglebSi ganxorcieldeba winasamSeneblo kvleva, raTa momzadebul iqnas zemoqmedebis qveS moqceuli wiTeli wignis saxeobebis zusti inventarizacia. saqarTvelos “wiTel nusxaSi” Setanili mcenareTa saxeobebis bunebrivi garemodan amoReba unda moxdes “saqarTvelos “wiTeli nusxisa” da “wiTeli wignis” Sesaxeb” saqarTvelos kanonis

133

moTxovnaTa Sesabamisad. xeebis Wra unda ganxorcieldes tyis fondis miwis kategoriis SecvlasTan dakavSirebuli procedurebis dacviT. saxelmwifo tyis fondis miwebis kategoriis Secvlis wessa da procedurebs gansazRvravs tyiTsargeblobis wesebis damtkicebis Sesaxeb saqarTvelos mTavrobis 2010 wlis 20 agvistos #242 dadgenilebaSi saqarTvelos mTavrobis 2011 wlis 1 ivnisis #228 dadgenilebiT

damatebuli Tavi V - სახელმწიფო ტყის ფონდით სპეციალური დანიშნულებით სარგებლობა. saxelmwifo tyis fondis teritoriaze specialuri daniSnulebiT tyiTsargeblobis uflebis miniWebis, agreTve specialuri Wrebis ganxorcielebis Taobaze gadawyvetilebas, sxva dainteresebul uwyebebTan SeTanxmebis Semdeg iRebda saqarTvelos garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministro. Tumca aRniSnuli saministros reorganizaciis Sedegad es funqcia gadaeca energetikisa da bunebrivi resursebis saministros, romlis struqturaSic Sevida satyeo saagentoc. vinaidan saqarTvelos kanonmdeblobaSi jer ar aris Setanili saTanado cvlilebebi kompetenciebis gamijvnasTan dakavSirebiT, qvemoT miTiTebul “saministroSi” da am konkretul sakiTxze pasuxismgebel uwyebaSi, savaraudod moiazreba energetikisa da bunebrivi resursebis saministro. saxelmwifo tyis fondSi specialuri daniSnulebis tyiTsargeblobis uflebis miniWebisaTvis warsadgenad saavtomobilogzebis departamentma saTanado gancxadebiT unda mimarTos energetikis da bunebrivi resursebis saministros. gancxadeba unda Seicavdes TandarTuli sabuTebis nusxas: 1. specialuri daniSnulebis tyiTsargeblobis aucileblobis motivacias, specialuri tyiTsargeblobis mizansa da vadebs; 2. kerZo samarTlis iuridiuli pirisa da individualuri mewarmisaTvis – mewarmeTa da arasamewarmeo (arakomerciuli) iuridiuli pirebis reestridan amonawers, xolo fizikuri pirisaTvis – saqarTvelos moqalaqis piradobis damadasturebeli mowmobis an pasportis asls. sajaro samarTlis iuridiuli pirisaTvis – sadamfuZneblo dokumentebis damowmebuls asls; 3. specialuri daniSnulebiT tyiTsargeblobisaTvis SerCeuli farTobis dazustebuli azomviTi naxazs UTM koordinatTa sistemaSi, romelic damowmebuli unda iqnes azomviTi naxazis Semsrulebeli piris mier; 4. dokumentis (aseTis arsebobis SemTxvevaSi) asls, romlis mixedviT gansazRvruli saqmianobidan gamomdinare, aucilebeli an/da saWiroa specialuri daniSnulebis tyiTsargeblobis ganxorcieleba; 5. xe-tyis moWris aucileblobis dasabuTebas; 6. informacias sargeblobisaTvis SerCeul farTobze wiTeli nusxiT daculi saxeobebis arsebobis Sesaxeb; saxelmwifo tyis fondSi specialuri daniSnulebiT tyiTsargeblobis Taobaze gadawyvetilebis miRebis SemTxvevaSi gamoicema ministris Sesabamisi individualur administraciul-samarTlebrivi aqti, romlis safuZvelze, saxelmwifo tyis fondis marTvis uflebis mqone organo dainteresebul pirTan (Cvens SemTxvevaSi sagzao departamentTan) aformebs specialuri daniSnulebiT tyiTsargeblobis xelSekrulebas da

134

miReba-Cabarebis aqtiT abarebs specialuri tyiTsargeblobisaTvis SerCeul teritorias. saqarTvelos “wiTel nusxaSi” Setanili mcenareTa saxeobebis bunebrivi garemodan amoRebisa da tyis fondis miwis kategoriis Secvlis procedurebis aRwera mocemulia danarT 6-Si. 8.1.1.9 faunis dacva mSeneblobis etapze: iqtiofaunaze potenciuri zemoqmedeba ukavSirdeba md. rionis, cxeniswyalis da sxva mcire mdinareebis SesaZlo dabinZurebas naleqis gazrdili odenobiT CamonadenSi miwis samuSaoebis dros da dabinZurebiT sawvaviT araswori gamarTvisa da narCenebis marTvis gamo. Sesabamisad, zemoT ganxiluli eroziisa da dabinZurebis sawinaaRmdego zomebi aseve miiCneva iqtiofaunaze zemoqmedebis Semcirebis RonisZiebebad. aucilebelia winasamSeneblo detaluri gamokvlevis ganxorcieleba sabolood dazustebuli da dakvaluli samSeneblo derefnis farglebSi, raTa ganisazRvros samSeneblo derefanSi frinvelTa budeebis da cxovelTa arseboba. am damatebiTi kvlevebis aucilebloba ar aris dakavSirebuli gzS-s etapze Catarebuli kvlevebis arasakmarisobasTan, aramed es saris garemosdacviTi marTvis gegmis nawili da faqtirad warmoadgens Semarbilebel RonisZiebas, romelic saSualebas iZleva gamovlenil iqnan uSualod samuSaoebis dawyebis win zemoqmedebis areSi moqceuli obieqtebi da gatarebul iqnas Sesabamisi damcavi RonisZiebebi.

saproeqto derefnis farglebSi ganlagebuli gamravlebis (budobis) adgilebi ar unda iqnes dazianebuli eqspertebis mier maTi Sefasebis da saTanado damcavi RonisZiebebis gatarebis gareSe.

navTobproduqtebis (navTobi, sawvavi) gaJonvis Yavidan acilebis zomebis ganxorcieleba, magaliTad aRWurvilobis sawvaviT Sevseba mxolod Walebis sazRvrebs gareT unda iyos nebadarTuli.

frinvelebis SemTxvevaSi xelovnuri budeebis sadgarebis Seqmna mtacebeli frinvelebisTvis, Tu mSeneblobisas dazianda bude.

landSaftis xazovani struqturebis (qarsafari zolebis, mdinareebis da arxebis napirebze tyis da buCqnaris aRdgena), rasac didi mniSvneloba aqvs Ramurebis populaciisTvis regionSi.

aucilebelia sensitiuri saxeobebis fenologiuri Taviseburebebis gaTvaliswineba, rogoricaa (gamravlebis sezoni, naSierebis zrdis periodi, migracia da gamozamTreba, gansakuTrebiT zamTris Zili), rom Semcirebuli iqnes mSeneblobis zemoqmedeba.

frinvelebis saxeobebis da TiTeuli saxeobis raodenoba mkveTrad izrdeba gazafxulis da Semodgomis sezonuri tranzituli migraciisas da zamTarSi, amis gaTvaliswinebiT dabejiTebiT vurCevT, rom sensitiur adgilebSi (narionalis tbebi, xidmaRalas

135

guburebi) mSenebloba ganxorcieldes ivlis-agvistoSi an oqtombris bolos-dekemberSi.

zuTxisebrni qviriTobis adgilebSi amodian mais-ivlisSi. md. rionsa da sufsaSi wylis nakadis siCqaris cvlileba, aseve mZime teqnikis gadaadgileba an samuSaoebis warmoeba mdinaris kalapotSi Zalze araxelsayrelia zuTxisebrebisTvis, amitom es samuSaoebi unda daigegmos agvisto-TebervlisTvis.

avtomagistralis eqspluataciis dros narCeni zemoqmedeba SeiZleba Semcirebuli iqnes msoflioSi miRebuli mowinave praqtikis Sesabamisad. zemoqmedebis Semcirebis zomebis unda moicavdes Semdegs:

damatebiTi savele kvlevebis Catareba samSeneblo koridorSi safrTxis qveS myofi saxeobebis (Ramurebis da frinvelebis CaTvliT) gavrcelebis adgilebis arsebobis uaryofa-dadasturebis da ZuZumwovrebis (wavi, Ramurebi) da ambifiebis sezonuri moZraobis zusti marSrutebis dadgenis mizniT, rom Tavidan iqnes acilebuli maTi sabinadro arealis da gadaadgilebis gzebis fragmentacia.

cxovelebis mier gamoyenebisaTvis modificirebuli kulvertebis mSenebloba da specialuri miwisqveSa gasasvlelebi amfibiebisaTvis sezonuri gafantvisas maTi koncentraciis adgilebSi, gzebze cxovelebis sikvdilianobis problemis gadaWrisa da moZraobis usafrTxoebis gaumjobesebisTvis. (Jedrzejewski W., et al, 2009; Limpens H.J.G.A., Twisk P. and Veenbaas G., 2005.)

RamurebisTvis specialuri yuTebis mowyoba koloniis mier sabinadrod da/an gamozamTrebisTvis gamoyenebuli moWrili xeebis sakompensaciod, Tu amgvari xe moiWra.

Tu gare ganaTebis sistemas eqneba sadenebi ganaTebis boZebs Soris (da ara miwisqveSa kabeli) maSin gamtarebi unda aRiWurvos sadenebze moTavsebuli e.w. `frinvelebis damafrTxobeli saSualebebiT~. isini warmoadgenen qarSi mbrunav ferad an liTonis mbrwyinav obieqtebs, `ipyroben~ Ffrinvelebis yuradRebas da aiZuleben maT aeridon sadens.

8.1.1.10 kulturuli memkvidreobis dacva miuxedavad imisa, rom proeqtis zemoqmedeba ZiriTadad SezRudulia arsebuli gziT da samSeneblo moednebi ar mdebareobs romelime cnobil Zeglsa Tu arqeologiurad saintereso teritoriasTan axlos, mSeneblobis dros SesaZlebelia arqeologiuri fenebis ganadgureba (Tumca nakleb savaraudoa). am riskis Tavidan asacileblad saWiroa arqeologiuri zedamxedveloba miwis samuSaoebis dros. zedamxedvelobis procedurebi da sxva saWiro zomebi SeTanxmebuli unda iqnes kulturis saministrosTan mSeneblobis nebarTvis miRebis dros, nebarTvis gacemis wesebis Sesabamisad. saqarTvelos kanonis “kulturuli memkvidreobis Sesaxeb” me-14 muxlis mixedviT, karierebTan dakavSirebul saqmianobaze, aseve gansakuTrebuli mniSvnelobis mqone obieqtebis mSeneblobaze nebarTvis gacemas saqarTveloSi axorcielebs uflebamosili organo saqarTvelos kulturis, ZeglTa dacvisa da sportis saministros dadebiTi gadawyvetlebis safuZvelze. am daskvnis safuZvelia Sesabamisi teritoriis arqeologiur kvelva, rasac axorcielebis is organizacia, visac surs miwis samuSaoebis warmoeba. miwis samuSaoebis

136

ganmaxorcielebeli organizacia warudgens saminsitros daokumentacias teritoriis arqeologiuri kvlevis Sesaxeb. es winaswaruli kvleva unda moicavdes savvele kvlevebsa da laboratoriul samuSaoebs. arqeologiuri obieqtis aRmoCenis SemTxvevaSi sakvlev teritoriaze arqeologiuri Seswavlis daskvna unda moicavdes Semdeg informacias:

a) arqeologiuri Sreebis detaluri savele Seswavla da obieqtebis CamonaTvali, romlebic aRmoCnda Tanamedrove meTodologiis gamoyenebiT;

b) identificirebuli obieqtebis konservaciis problemaze rekomendaciebi da samSeneblo saqmianobis dagegmva saproeqto teritoriaze arqeologiuri Seswavlis safuZvelze. arsebuli praqtikiT, arqeologiuri kvelva warmoebs detaluri daproeqtebis kontraqtis farglebSi samSeneblo nebarTvis miRebis stadiaze. mSeneblobis stadiaze uzrunvelyofili unda iyos arqeologiuri monitoringi samSeneblo kontraqtoris mier kulturis, ZeglTa dacvisa da sportis saministros zedamxedvelobiT. arqeologiuri zedamxedvelobisa da sxva SeTanxmebuli samuSaoebisaTvis aucilebeli biujeti unda dafiqsirdes samSeneblo samuSaoebis SefasebaSi. 8.1.1.11 infrastruqturuli elementebis dacva winasamSeneblo da mobilizebis stadiis dros dagegmilia arsebuli gadamcemi xazebis, wyalmomaragebis sistemisa da adgilobrivi gazmomaragebis milebis gadatana usafrTxo adgilas. yvela es infrastruqturuli sistema uwyvetad unda funqcionirebdes rogorc mSeneblobis dros, aseve misi dasrulebis Semdeg. aucilebelia mudmivi monitoringi im infrastruqturuli sistemebis dazianebis Tavidan acilebis mizniT, romlebic ar iqneba gadatanili. yvela dazianebuli sistema unda aRdges pirvandel mdgomareobamde. proeqtis farglebSi infrastruqturis elementebis gadatana, Canacvleba an mimarTulebis Secvla:

- kontraqtori pasuxismgebelia komunaluri momsaxurebis kompaniasTan TanamSromlobaze, romelsac infrastruqtura ganTavsebuli aqvs derefnis farglebSi;

- nebismieri saxis mSeneblobis dawyebamde kontraqtori Seatyobinebs komunaluri momsaxurebis gamwev kompanias SemoTavazebuli samuSao teritoriis Sesaxeb da mosTxovs, rom nebismieri tipis aRWurviloba moniSnuli iqnes am teritoriis farglebSi;

- kontraqtori daadgens arsebuli momsaxurebis obieqtebis, rogoricaa milsadenebi, kanalizaciis sistemebi, zedapiruli wylebis drenaJi, eleqtroenergiisa da telefonis kabelebi, sahaero gayvanilobisa da wylis magistralebis mdebareoba nebismieri saxis gaTxris an sxva samuSaos dawyebamde, ramac SeiZleba daazianos zemoT CamoTvlili obieqtebi;

- kontraqtori pasuxismgebelia uflebamosil organosTan TanamSromlobiT arsebuli momsaxurebis obieqtebis, rogoricaa milsadenebi, eleqtroenergiisa da telefonis xaze, wylis magistralebi, kanalizaciis sistemebi da zedapiruli wylis drenaJi, gadatanaze, Tuki isini moeqcevian samuSaoebis zemoqmedebis qveS. amgvari gadatanis an Secvlis

137

organizeba warmoadgens Sesabamisi uflebamosili organosa da inJinris SeTanxmebis sagans;

- kontraqtori pasuxismgebelia srulad nebismieri zianisaTvis, romelic miadgeba momsaxurebis nebismier obieqts mSeneblobis dros da SeakeTebs mas sakuTari aRWurvilobis farglebSi an, Tu Sesabamisi momsaxurebis gamwevi kompania moisurvebs, am ukanasknels mieniWeba ufleba, Tavisuflad gamoiyenos kontraqtoris aRWurviloba da kadrebi SekeTebis samuSaoebis uzrunvelsayofad saWiroebis farglebSi;

- Tuki momsaxurebis gamwevi kompania moisurvebs, TviTon SeakeTos obieqti, Sesabamisi xarjebi daekisreba kontraqtors;

- Tuki samuSaoebis Sesrulebis dros kontraqtori aRmoaCens momsaxurebis gamwevi kompaniis obieqts, igi werilobiT warudgens inJiners dasamtkiceblad obieqtis gadatanis winadadebas samSeneblo teritoriis gareT. es winadadeba unda moicavdes, magram ar aris Semofargluli samuSaoebis xangrZlivobiT, obieqtis axali marSrutis gegmiTa da detalebiT, gamosayenebeli masalebIT, aseve nebismieri aucilebeli serTifikatiT, rasac masalebi unda akmayofilebdes momsaxurebis gamwevi kompaniis regulaciebisa da aRwerilobis mixedviT, rac exeba dacvis meTodebs obieqtis nebismieri adgilze dasatovebeli masalisaTvis.

- obieqtis marSrutis Secvlis Semdeg momsaxurebis gamwev dainteresebul kompanias unda gaegzavnos Setyobineba Sesrulebuli samuSaos Sesamowmeblad Txrilis amovsebamde. sagzao samSeneblo samuSaoebis dawyebamde proeqtiT gaTvaliswinebulia mosamzadebeli samuSaoebis ganxorcieleba. 8.1.1.12 jandacva da usafrTxoeba aucilebelia usafrTxoebis normebis, sawarmoo sanitariisa da xanZarsawinaaRmdego zomebisa da instruqciebis dacva samuSaoebis Sesrulebis dros, aseve kadrebis treiningisas. kontraqtori valdebulia, Cautaros personals usafrTxoebis instruqtaJi samuSaoebis dawyebamde. satransporto saSualebebs unda hqondes motrialebis mcire radiusi, aRWurvili iyos xmovani da ganaTebis niSnebiT, romlebic muSa mdgomareobaSi unda iyos. parkirebis adgili unda SemoiRobos da aRiWurvos avariuli gaCerebis wiTeli niSnebiT dRisiT, xolo RamiT – wiTeli ganaTebis niSniT. gzaze momuSave pirebi aRWurvili iqnebian specialuri formebiTa da fexsacmliT. aucilebelia zogadi usafrTxoebis normebis dacvla, rogoricaa samuSao ubnis SemoRobva, usafrTxoebis sxvadasxva RonisZieba. kontraqtori uzrunvelyofs specialur TavSesafars muSebisaTvis amindis araxelsayreli pirobebis dros. transportisa da qveiTebisaTvis uzrunvelyofili iqneba alternatiuli gasasvlelebi. gamoyenebuli iqneba saTanado ganaTeba da niSnebi.

138

kontraqtori pasuxismgebelia samuSaoebis Catarebaze Sromis kanonmdeblobisa da usafrTxoebis moTxovnebis dacviT, agreTve sawarmoo sanitaruli moTxovnebis gaTvaliswinebaze. 8.1.1.13 დამხმარე საამშენებლო ობიექტების კომპლექსი ზოგადი ინფორმაცია სამუშაოთა ეფერქტური ორგანიზებისათვის აუცილებელია დამხმარე ობიექტებისა და შენობა–ნაგებობების მოწყობა, რომელთა პროექტირებას და მშენებლობას უზრუნველყოფს კონტრაქტორი. საქართველოს კანონმდებლობის შესაბამისად აღნიშნული არ არის გარემოზე ზემოქმედების ნებართვას დაქვემდებარებული ობიექტი. შერჩეულ ტერიტორიაზე დაპროექტება უნდა მოხდეს საქართველოში მოქმედი შემდეგი ნორმატიული დოკუმენტების მიხედვით:

საქართველოს მთავრობის 2009 წლის 24 მარტის N57 დადგენილება „მშენებლობის ნებართვის გაცემის წესისა და სანებართვო პირობების შესახებ“

საქართველოს ეკონომიკური განვითარების მინისტრის 2009 წლის 8 ივლისის N1–1/1254 ბრძანება „დასახლებათა ტერიტორიების გამოყენებისა და განაშენიანების რეგულირების ძირითადი დებულებების დამტკიცების თაობაზე“.

საქართველოს ეკონომიკისა და მდგრადი განვითარების მინისტრის 2010 წლის 18 თებერვლის N1–1/251 ბრძანება „საქართველოს ტერიტორიაზე ტექნიკური ზედამხედველობისა და საამშენებლო სფეროში 1992 წლამდე მოქმედი ნორმების, წესების და ტექნიკური რეგლამენტირების სხვა დოკუმენტების გამოყენების შესახებ“.

СНиП2.07.01.–89 „ქალაქთმშენებლობა“; СНиП2.08.02.–89 „საზოგადოებრივი შენობები და ნაგებობები“; СНиП2.09.03.–85 „საწარმოო დაწესებულებების ნაგებობები“; СНиП2.09.04.–87 „ადმინისტრაციული და საყოფაცხოვრებო შენობები“

დამხმარე ობიექტების კომპლექსი მოიცავს საცხოვრებელ ბანაკს, ავტომეურნეობას და ბეტონის ქარხანას. ბეტონის ქარხანა

ბეტონის ქარხნის ტერიტორიაზე განთავსებული იქნება შემრევი ხაზი, ცემენტის სილოსები, ინერტული მასალების საწყობები. ობიექტისათვის დამუშავებული და შესაბამის ორგანოებთან შეთანხმებული იქნება საწარმოს ატმოსფერული ჰაერის დაბინძურების წყაროების და მათ მიერ გაფრქვეულ მავნე ნივთიერებათა ინვენტარიზაციის ტექნიკური ანგარიში და ზღვრულად დასაშვები გაფრქვევების ნორმატივები ობიექტის მოწყობისას გათვალისწინებული უნდა იქნეს შემდეგი ნორმატიული დოკუმენტების მოთხოვნები:

СНиП2.09.03.–85 „საწარმოო დაწესებულებების ნაგებობები“;

139

საქართველოს კანონი „ატმოსფერული ჰაერის დაცვის შესახებ“; საქართველოს გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების მინისტრის 2008

წლის 20 ოქტომბრის N704 ბრძანება „ატმოსფერული ჰაერის დაბინძურების სტაციონალურიწყაროების ინვენრატიზაციის წესის შესახებ დებულების დამტკიცების თაობაზე“.

საქართველოს გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების მინისტრის 2008 წლის 20 ოქტომბრის №705 ბრძანება “ატმოსფერულ ჰაერში მავნე ნივთიერებათა ზღვრულად დასაშვები ან/და დროებით შეთანხმებული გაფრქვევის ნორმების გაანგარიშების მეთოდის შესახებ”.

საყოფაცხოვრებო ბანაკი საცხოვრებელი ბანაკი მოიცავს საოფისე, საცხოვრებელ, საყოფაცხოვრებო და კვების ბლოკებს. საცხოვრებელი ბანაკის მოწყობისას აუცილებელია სასმელ–სამეურნეო წყლით უზრუნველყოფა. შერჩეული ტერიტორიაზე შესაძლებელია მილისებრი ან შახტური ჭის მოწყობა და მიწისქვეშა მტკნარი წყლით ბანაკის წყალმომარაგება, რისთვისაც საჭიროა მიწისქვეშა წყლის აღების ლიცენზია მოქმედი კანონმდებლობის შესაბამისად. ტერიტორიაზე მოეწყობა სამარაგო რეზერვუარი, რომლიდანაც ბანაკის ობიექტებს წყალი მიეწოდება თვითდინებით. ჩამდინარე წყლები ბანაკის ტერიტორიაზე მოწყობილი საკანალიზაციო სისტემით შეიკრიბება და ტერიტორიიდან გაყვანა მოხდება საერთო კოლექტორით. ჩამდინარე წყლები დაბინძურებული იქნება ორგანული ნივთიერებებით, ამიტომ საჭიროებს ბიოლოგიურ გაწმენდას. ჩ.წ–ების გაწმენდისთვის უნდა მოეწყოს ტექნიკურად შედარებით მარტივი ნაგებობა – სეპტიკი. სეპტიკი წარმოადგენს ნაგებობას, რომელშიც ერთდროულად ხდება ჩამდინარე წყლების მექანიკური, ბიოლოგიური გაწმენდა და ლამის მინერალიზაცია. სეპტიკის გავლის შემდეგ მოხდება ჩამდინარე წყლის დეზინფექცია და ზედაპირული წყლის ობიექტში ჩაშვება. ბანაკის ტერიტორიაზე დაიდგმება ნარჩენების კონტეინერები საყოფაცხორებო ნარჩენების შესაგროვებლად. ნარჩენების გატანა მოხდება ადგილობრივ სამსახურებთან გაფორმებული ხელშეკრულების საფუძველზე. ობიექტის მოწყობისას გათვალისწინებული უნდა იქნეს შემდეგი ნორმატიული დოკუმენტების მოთხოვნები:

საქართველოს კანონი „წყლის შესახებ“; საქართველოს კანონი „წიაღის შესახებ“; საქართველოს კანონი „ნებართვებისა და ლიცენზირების შესახებ“;

140

საქართველოს გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების მინისტრის 2008 წლის 13 ნოემბრის N745 ბრძანება „გარემოსდაცვითი ტექნიკური რეგლამენტის შესახებ“;

საამშენებლო ნორმების და წესები (მწ 07.01–09) – „წყალმომარაგებისა და კანალიზაციის გარე ქსელები და ნაგებობები“

სანწდან 2.1.4. 000 – 00 „სასმელი წყალი და დასახლებული ადგილების წყალმომარაგება“;

სნ და წ 2.04.01–85 „შიგა წყალსადენი და კანაკლიზაციის ნორმები“; სნ და წ 3.0.01–85 „შიგა სანიტარულ–ტექნიკური სისტემები“ სნ 496–77 „დროებითი ინსტრუქცია ზედაპირული ჩამდინარე წყლების

გამწმენდი ნაგებობების პროექტირებისათვის“

ავტომეურნეობა იგი მოიცავს გზის მშენებლობაში გამოყენებული ტექნიკისათვის ავტოსადგომსა და შესაკეთებელ ბოქსებს. შესაკეთებელი ბოქსების ტერიტორიაზე განთავსდება მწყობრიდან გამოსული ავტონაწილების შესაგროვებელი ბუნკერები: ზეთით დაბინძურებული ნაწილებისათვის ლითონის ყუთები, ამორტიზებული საბურავების და სხვა პოლიეთილენისა და რეზინის ნაწილებისათვის საცავები, აღნიშნული ნარჩენები ტერიტორიიოდან გაიტანება ადგილობრივ სამსახურებთან ხელშეკრულების საფუძველზე. შეცვლილი ზეთებისა და სხვა ნარჩენი ნავთობპროდუქტებისათვის დაიდიდგმება პლასტმასის რეზერვუარები, რომლის ტერიტორიიდან გატანასა და გაუვნებლობაზე პასუხისმგებელი იქნება კონტრაქტორი. ნავთობპროდუქტებით ნიადაგის და წყალსატევების დაბინძურების მოსალოდნელი რისკის თავიდან აცილების მიზნით ავტოსადგომის ტერიტორია მოშანდაკდება და მოეწყობა სანიარვრე წყლების შემკრები სისტემა. არსებობს სანიაღვრე წლების შეწონილი ნივთიერებებით და ნავთობპროდუქტებით დაბინძურების რისკი, ამიტომ შეკრებილი სანიარვრე წყლებისათვის მოეწყობა ნავთობპროდუქტების დამჭერი. სანიღვრე წყლის რაოდენობის გაანგარიშება მოხდება შემდეგი ფორმულით. Q=10 FH K სადაც: Q - სანიაღვრე წყლის მოცულობაა მ3/დღ. (მ3/წელ). F - ტერიტორიის ფართობი ჰა–ში. H – ნალექების რაოდენობაა მმ–ში, მიღებულია არსებული ლიტერატურული წყაროების მიხედვით.

K- კოეფიციენტი, რომელიც დამოკიდებულია საფარის ტიპზე. სანიაღვრე წყლების მოცულობის შესაბამისად მოხდება გამწმენდი ნაგებობის გაანგარიშება. ობიექტის მოწყობისას გათვალისწინებული უნდა იქნეს შემდეგი ნორმატიული დოკუმენტების მოთხოვნები:

141

– საქართველოს კანონი „წყლის შესახებ“; – სნ 496–77 „დროებითი ინსტრუქცია ზედაპირული ჩამდინარე წყლების გამწმენდი

ნაგებობების პროექტირებისათვის“ – СНиП2.11.04.–85 – „ნავთობის, ნავთობპროდუქტებისა და თხევადი აირის მიწისქვეშა

საცავები“; ეკონომიკური განვითარების მინისტრის 2008 წლის 8 დეკემბრის N1–1/2935 ბრძანება „ავტოგასამართი სადგურებისა და ავტოგასამართი კომპლექსების უსაფრთხოების წესების დამტკიცების შესახებ“

ბანაკის ადგილმდებარეობისა და ზომის შერჩევა წარმოადგენს კონტრაქტორის

პრეროგატივას და პასუხისმგებლობას,მაგრამ აუცილებელია გათვალისწინებული

იქნეს მშენებელთა ურთიერთქმედება გარემოსთან და ადგილობრივ

მოსახლეობასთან.

ტერიტორიის შერჩევისას მნიშვნელოვანი ფაქტორი გახდა ის,რომ

საპროექტო ტრასა მდინარე რიონის გადაკვეთით გაყოფილია ორ

ნაწილად,ამასთანავე ტერიტორიები რიონის გადაკვეთა-ლანჩხუთის მონაკვეთზე

არის ტენშემცველი,ხშირად დაჭაობამდე მისული.

ზემოთქმულის გათვალისწინებით მიზანშეწონილად იქნა მიჩნეული ბანაკი

მოეწყოს ლანჩხუთის ჩრდილოეთით, ყოფილ სამრეწველო პოლიგონზე (იხ. ნახაზი 5

და სურათი4 ),რომელიც თავის დროზე იქნა მოშანდაკებული და მოწყობილია

საწრეტი არხები.(კოორდინატების 255183/4665710 ირგვლივ)

ნახაზი5. ბანაკის სავარაუდო ადგილი ქ. ლანჩხუთის ჩრდილოეთით.

142

სურათი 4. ბანაკის სავარაუდო ადგილის ფოტო. მეორე ადგილი შერჩეული იქნა სამტრედიის

ტერიტორიაზე(კოორდინატების 279000,4669149 ირგვლივ) ყოფილ სამრეწველო ზონაში(იხ.ნახაზი6 და სურათი 5 )

143

ნახაზი 6. ბანაკის სავარაუდო ადგილი ქ. სამტრედიაში.

სურათი5. ბანაკის სავარაუდო ადგილის ფოტო.

samSeneblo banakis narCenebis marTvis gegma mocemulia danarTSi 7. qvemore gadmogvaqvs mokle Sejameba. obieqtis eqsploataciisas mosalodnelia Semdegi kategoriis narCenebis warmoqmna:

sayofacxovrebo nagavi;

saofise narCenebi (qaRaldi, kartrijebi, naTurebi da sxv.);

SefuTva (xe, qaRaldi da sxv.);

navTobiT dabinZurebuli naWrebi, filtrebi, Semwovi baliSebi;

navTobiT dabinZurebuli niadagi;

polimeruli narCenebi;

samedicino narCenebi. qarxnis funqcionirebis dros warmoSobili sayofacxovrebo nagvis odenoba damokidebulia personalis raodenobaze. winaswari monacemebiT, dasaqmebuli iqneba 200-mde adamiani. miRebuli normebis gaTvaliswinebiT, yovelwliurad TiToeuli muSaki warmoqmnis 0.70 m3 sayofacxovrebo nagavs. zemoT aRniSnulidan gamomdinare, sayofacxovrebo narCenebis wliuri odenoba iqneba: 0.70 * 200 = 140 m3. sayofacxovrebo nagvisTvis obieqtze gaTvaliswinebulia daxuruli konteinerebis daontaJeba. am narCenebis amoReba da gadayra ganxorcieldeba municipaluri dasufTavebis samsaxurTan dadebuli kontraqtis safuZvelze.

144

navTobiT dabinZurebuli narCenebi da sxva saSiSi narCenebi droebiT ganTavsdeba qarxnis teritoriaze garemosdacviTi da higienuri moTxovnebis gaTvaliswinebiT, Semdeg ki Segroveba gadaecema organizacias, romelsac gaaCnia saTanado garemosdacviTi nebarTva amgvari narCenebis damuSavebis/ganTavsebis/gauvnebelyofisaTvis. xis SefuTva gadaecema adgilobriv mosaxleobas Semdgomi gamoyenebis mizniT. obieqtze warmoebuli narCenebis marTva (klasifikacia, inventarizacia, segregacia, Segroveba, Senaxva, gadacema da transportireba) da monitoringi ganxorcieldeba danarTSi 7 aRwerili principebis, procedurebisa da wesebis Sesabamisad. 8.1.1.15 reziume samSeneblo kontraqtoris valdebuleba, daicvas garemosdacviTi marTvis moTxovnebi, romlebic aRwerilia winamdebare gzS-Si, unda Seyvanili iqnes kontraqtis pirobebSi (mag. gzS an mxolod gmg SeiZleba daerTos xelSekrulebas da gaxdes misi ganuyofeli nawili). samSeneblo kontraqtori valdebulia, gamoyos garemosdacviTi specialisti garemosdacviTi sakiTxebis samarTavad da kontraqtoris ganxorcielebis gegmis SesamuSaveblad (winamdebare gmg safuZvelze) saqmianobis ufro detaluri aRweriT (grafiki, CarTuli personali, aucilebeli resursebi da sxv.). moWrili xeebis sakompensacio programa SemuSavebul unda iqnas samSeneblo derefnis saboloo dazustebis da derefanSi moqceuli xeebis inventarizaciis Semdeg, garemos dacvis saminstrosa da energetikisa da bunebrivi resursebis saministrostan SeTanxmebis safuZvelze. gamoyenebuli unda iqnes mxolod kanonierad registrirebuli mimwodeblebi saTanado nebarTvebiTa da licenziebiT. es exeba karierebis operatorebs da sxva samSeneblo masalebis mimwodeblebs. nebarTvasa da licenziis pirobebTan Sesabamisobis gadamowmeba warmoadgens erTaderT saSualebas, romelic eqneba proeqts da romliTac SesaZlebelia mimwodeblis saqmianobasTan dakavSirebuli zemoqmedebebis Serbileba. Tuki samSeneblo kompania gadawyvets sakuTari karierebis gamoyenebas, saWiroa Sesabamisi licenziis miReba energetikis saministrosgan. samSeneblo kontraqtorma SeiZleba miiRos gadawyvetileba, TviTon daamontaJos betonis Semrevi qarxana proeqtisaTvis aucilebeli betonis sawarmoeblad. betonisqarxanas ar sWirdeba calke gzS-s momzadeba, magram sawarmos proeqti da betonis warmoebasTan dakavSirebuli saqmianoba unda akmayofilebdes teqnikuri reglamentis moTxovnebs. 8.1.2 xangrZlivvadiani da eqsploataciasTan dakavSirebuli zemoqmedebebis Serbileba

145

aq gvinda, ganvixiloT saoperacio stadiaze gansaxorcielebeli Serbilebis zomebi. am zomebis umravlesoba (ZiriTadad, SekeTeba-saremonto samuSaoebi) unda ganaxorcielos sagzao departamentma saxelmwifo biujetidan gamoyofili saxrebiT, sesxebiT, grantebiTa da sxva finansuri wyaroebidan mopovebuli saxsrebiT. erozia da miwis stabilurobis kontroli da gamwvaneba. sagzao departamentma unda uzrunvelyofs eroziisa da miwis stabilurobis mudmivi kontroli da landSaftis aRdgenis monitoringi samSeneblo samuSaoebis dasrulebis Semdeg, aseve gamasworebeli qmedebebis drouli gatareba. gamasworebeli qmedebebi moicavs, magram ar Semoifargleba sadrenaJo sistemebis movliTa da eroziis sawinaaRdmego zomebis (bermebi, mcenareuli safari da sxv.) gamoyenebis saWiroebis mixedviT. gzispira nagavi da sawvaviT dabinZureba. sagzao departamentma koordinireba unda gauwyios adgilobrivi samTavrobo uwyebebisa da kerZo kompaniebis saqmianobas da uzrunvelyofs damxmare infrastruqturisa da momsaxurebis saTanado mowyoba da funqcionireba (sawvavgasamarTi sadgurebi, narCenebis marTvis samsaxurebi). emisiebi haerSi, xmauri da dabinZureba saremonto samuSaoebis dros. sagzao demartamentma unda uzrunvelyofs garemosdacviTi poziciis gaTvaliswineba SekeTebis kontraqtebSi da ganaxorcielos maTi Sesrulebis monitoringi. gamwvaneba. grZelvadiani perspeqtiviT da trasis mTel marSrutze sagzao departamentma unda dagegmos gzispira zonis ganviTareba gamwvanebis Sesabamisi strategiis ganxorcielebiT. gaTvaliswinebuli unda iyos vizualuri da esTetikuri, aseve emisiebis sqriningis aspeqtebi. faunis dacva. gzis eqsploataciis narCenebi zemoqmedeba mudmivi xasiaTisaa, Tumca SesaZlebelia misi nawilobrivi Serbileba Semdegi zomebis gatarebiT:

miwisqveSa gadasasvlelebis mSenebloba mcire zomis cxovelebisaTvis;

RamurebisaTvis yuTebis mowyoba moWrili xeebisa da ganadgurebuli Senobebis kompensirebis mizniT; trasidan Camdinare wylis gawmendis Tanamedrove sistemebis gamoyeneba. sagzao moZraobasa da transportTan dakavSirebuli sagangebo situaciebis Tavidan acileba da Serbileba, romlebmac SeiZleba gamoiwvios Sxamiani masalebis daRvra, janmrTelobis dazianeba an sicocxlis mospoba. sagangebo situaciebisaTvis mzaoba. sagzao departamenti Sinagan saqmeTa saministrosTan TanamSromlobiT (sagangebo situaciebis marTvis departamenti) uzrunvelyofs Sesabamisi sakanonmdeblo bazis Seqmnasa da sagangebo situaciebze reatirebis gegmebis SemuSavebas saSiSi masalebis gadazidvebis regulirebis mizniT. zomebis sistema SeiZleba moicavdes, magra ar aris Semofargluli SemdegiT:

146

- SemTxveviT daRvrebiT gamowveuli zianis momcveli usafrTxoebis zomebisa da sagangebo situaciebze reagirebis gegmis Seqmna da ganxorcieleba;

- saSiSi masalebis gadamtani transportisaTvis calke marSrutebis daweseba;

- safrTxis Semcirebis mizniT Sxamiani masalebis gadazidvis regulireba; - Sxamiani narCenebis transportirebis akrZalva ekologiurad sensitiuri

teritoriis gavliT. adamianis, cxovelebisa da mcenareebis daavadebebis gavrcelebis Tavidan acileba. sabaJo samsaxuri, daavadebaTa kontrolisa da samedicino statistikis erovnuli centri da sakvebis usafrTxoebis, soflis meurneobis saministros veterinaruli da mcenareTa dacvis erovnuli samsaxuri pasuxismgebeli arian adamianis, cxovelTa da mcenareTa daavadebebis gavrcelebis Tavidan acilebaze, rac SeiZleba gamoiwvios adamianTa gadaadgilebam da saqonlis transportirebam. 8.2 monitoringi da aRsruleba gmg ganxorcielebis instituciuri CarCo samSeneblo kontraqtori valdebulia gmg-s Sesrulebasa da mSeneblobis kargi praqtikis ganxorcielebaze. am valdebulebebis Sesasruleblad kontraqtors unda hyavdes sul mcire erTi garemosdacviTi specialisti, romelsac srulad esmis gmg rekomendaciebi da SemoTavazebul Serbilebis RonisZiebebis profesiulad Caaqsovs konstraqtoris yoveldRiur saqmianobaSi. sagzao departamenti mier daniSnuli samuSaoebis teqnikuri zedamxedveli pasuxismgebelia saproeqto teritoriaze velSi muSaobasa da samuSaoebis adgilze zedamxedvelobaze, aseve sainJinro proeqtTan Sesabamasobis uzrunvelyofaze, samuSaoebis xarsxianad Sesrulebaze. igi aseve uflebamosilia kontraqtoris mier gmg-s aRsrulebis midevnebaze, SemoTavazebuli RonisZiebebidan nebismier gadaxvevis aRmoCenaze, aseve gauTvaliswinebeli garemosdacviTi sakiTxebis identificirebaze samuSaoebis ganxorcielebis nebismier etapze. sagzao departamenti uzrunvelyofs samuSaoebis zogad Sesabamisobas garemosdacviT TvalsazrisiT teqnikuri zedamxedvelisa da kontraqtoris xarisxiani muSaobis xarjze. sagzao departamenti aseve urTierTqmedebs msoflio bankTan, uzrunvelyofs yvela garemosdacviTi informaciis gacvlas, aseve proeqtis garemosdacviT zedamxedvelobas msoflio bankis mxridan. garemos dacvis inspeqcias ara aqvs rutinuli monitoringis valdebuleba, magram mas gaaCnia uflebamosileba, rom saWiroebis SemTxvevaSi ganaxorcielos garemoze zemoqmedebis nebarTvis pirobebis Sesrulebis da gamoyenebuli karierebis eqspluataciis licenziebis arsebobis inspeqcia.

147

gmg Sesrulebis angariSgeba kontraqtori garemosdacviTi specialistis meSveobiT yovelTviurad moamzadebs gmg Sesrulebis angariSebs. es angariSebi unda Seicavdes informacias im saqmianobis ZiriTadi tipebis Sesaxeb, rac ganxorcielda saangariSgebo periodis manZilze, nebismieri gawmendis/nebarTvebis/licenziebis Sesaxeb, rac saWiro gaxda am saqmianobis gansaxorcieleblad, gamoyenebuli Serbilebis zomebis Sesaxeb, agreTve mimwodeblebTan, adgilobriv xelisuflebasTan, zemoqmedebis qveS moqceuli sazogadoebebTan urTierTobaSi warmoSobili garemosdacviTi sakiTxebis Sesaxeb da sxv. kontraqtoris yovelTviuri angariSebi unda waredginos teqnikur zedamxedvelsa da sagzao departaments. teqnikuri zedamxedveli amzadebs yovelTviur angariSebs gmg ganxorcielebisa da kontraqtoris mier garemosdacviTi moTxovnebis Sesrulebaze. es angariSebi unda efuZnebodes kontraqtoris angariSebsa da maTi Sinaarsis analizs. teqnikuri zedamxedveli afasebs, ramdenad zustia kontraqtoris angariSebSi warmodgenili faqtobrivi informacia, Seavsebs iq arsebul xarvezebs da Seafasebs kontraqtoris mier gamoyenebuli Serbilebis RonisZiebebis adeqvaturobas. teqnikuri zedamxedveli xazs usvams gmg-sTan nebismieri Seusabamobas, wamowevs kontraqtoris mier aRZrul an zedamxedvelis mier gamovlenil mwvave sakiTxebs da SeimuSavebs winadadebebs gamasworebeli qmedebebis Sesaxeb. sagzao departamenti uzrunvelyofs, rom kontraqtorisa da teqnikuri zedamxedvelis yovelTviuri angariSebi gmg ganxorcielebis Sesaxeb da kontraqtoris garemosdacviTi saqmianobis Sesaxeb droulad miewodeba garemosdacviT specialistebs departamentis SigniT sagzao departamentis administraciaSi Semosvlis Semdeg. departamenti garemosdacviTi specialistebis meSveobiT yovelkvartlurad warudgens angariSebs msoflio banks samSeneblo samuSaoebis garemosdacviTi Sesabamisobis Sesaxeb. amgvari angariSebi unda Seicavdes informacias yvela identificirebul darRvevasa da gatarebul RonisZiebaze amgvari darRvevis aRmosafxvrelad. sagzao departamenti Seatyobinebs msoflio banks mniSvnelovani garemosdacviTi sakiTxis Sesaxeb nebismier dros, regularuli angariSgebis grafikis miuxedavad. gmg darRvevis gamosworeba sagzao departamenti, rogorc samSeneblo samuSaoebis klienti, pasuxismgebeli iqneba kontraqtoris mier xelSekrulebis pirobebis dacvaze, rac moicavs gmg Sesrulebas. umniSvnelo darRvevisaTvis, rac iwvevs droebiT, magram Seqcevad zians, kontraqtors miecema 48 sT problemis gamosworebisa da garemos aRdgenisaTvis. Tuki aRdgeniTi samuSaoebi damakmayofilebelia am periodis gasvlis Semdeg, sxva zomebi ar miiReba. Tuki viTarebis gamosworeba ver xerxdeba am vadaSi, sagzao departamenti daiqiravebs sxva kontraqtors aRdgeniTi samuSaoebis sawarmoeblad, xolo am samuSaoebis Rirebulebas gamoaklebs damrRvevi kontraqtoris Semdegomi gadaxdidan. mniSvnelovani darRvevisaTvis, rac gamoiwvevs grZelvadiani an Seuqcevad zians, gaTvaliswinebulia finansuri jarima xelSekrulebis fasis 1 % odenobiT aRdgeniTi samuSaoebis Rirebulebis garda.

148

sagzao departamentis instituciuri SesaZleblobebi sagzao departamentis SigniT, teqnikuri politikis departamentSi arsebobs garemosdacviTi ganyofileba. amJamad, ganyofilebis xelmZRvanelis garda, aq muSaobs ori garemosdacviTi specialist, romelmac gaiara profesiuli treiningi samuSao adgilas msoflio bankis teqnikuri daxmarebis farglebSi sagzao departamentSi. sagzao departamentis amjamindeli garemosdacviTi SesaZleblobebi saWiroebs gaZliarebas, raTa uzrunvelyofili iqnes sruli garemosdacviTi Sesabamisoba proeqtis farglebSi. miuxedavad imisa, rom samuSaoebis xarisxis yoveldRiuri kontroli gadabarebuli iqneba samuSaoebis sainJinro zedamxedvlze, sagzao departaments udna hyavdes Sesabamisi kadrebi, rom zedamxedveloba gauwios teqnikuri zedamxedvelis muSaobas da SeimuSavos gadawyvetilebebi im sakiTxebis gadasawyvetad, romlebic zedamxedvelma SeiZleba aRZras sagzao departamentis winaSe. 8.3 ganxorcielebis Rirebuleba garemosdacviTi saqmianobis Rirebuleba, rac ukavSirdeba samSeneblo saqmianobas, Seyvanili unda iyos mSeneblobis kontraqtSi. damatebiTi arqeologiuri kvelevebi SesaZloa moTxovnil iqnas mSeneblobis nebarTvis misaRebad. Sesabamisi xarjebi gaTvaliswinebuli unda iqnas mseneblobis biujetSi. zogierTi mcire xarji mosalodnelia gzS da gmg sajaro konsultaciebTan dakavSirebiT. maT dafaravs sagzao departamenti. Tuki daziandeba “saqarTvelos wiTeli nusxis” saxeobebi, uzrunvelyofili unda iqnes am saxeobebis sakompensacio dargva koeficientiT 1:10, ase rom, 1 moWrili xis nacvlad unda dairgas 10 xe garkveuli xarjebi ukavSirdeba garemosdacviTi da jandacvis specialistebis daqiravebas da warmoadgens daaxloebiT 60 000 lars yovelwliurad.

149

8.4 garemosdacviTi menejmentis gegma (matrica) mSeneblobis etapi

zemoqmedebebi ubnebi Serbilebis zomebi/Rirebulebebi

periodi pasuxismgebloba ganxorcielebaze

pasuxismgebloba monitoringze

bunebrivi landSaftis ganadgureba (reliefi, niadagi, mcenareuli safari, ekosistemebi, habitatebi da veluri buneba) trasis derefanSi. saqmianoba: miwis gawmenda, niadagis moSoreba da gaTxrebi

gzis gafarToebisa da marSrutis umniSvnelo koreqciis adgilebi

derefnis zustad dakvalvis Semdeg, miwis gawmendis samuSaoebis dawyebamde ganxorcieldeba winaswari kvleva faunisaTvis zianis miyenebis Tavidan acilebis mizniT (Ramurebis sacxovrebeli adgilebis gadamowmeba; derefanSi arsebuli budeebis gadamowmeba). ormoebsa da TxrilebSi datovebuli iqneba joxebi, raTa mcire zomis ZuZumwovrebma SeZlon gamosvla. niadagis humusovani fenis (topsoili) Senaxvis qvemoT aRwerili praqtika iqneba ganxorcielebuli, xolo Senaxuli topsoili gamoyenebuli iqneba aRdgenisa da gamwvanebis dros. wiTel wignSi Setanili saxeobebis (muxa) moWris SemTxvevaSi ganxorcielebuli unda iqnes sakompensacio dargva koeficientiT 1:10;

miwis gawmendis samuSaoebis dawyebamde gaTxrebis dros miwis gawmendidan aRdgenamde dargvebis gegmis SemuSaveba mSeneblobis dawyebamde. ganxorcielebis dawyeba dasrulebamde

samSeneblo kontraqtori

sagzao departamenti garemos dacvis

inspeqcia5

5 garemos dacvis inspeqcias ara aqvs rutinuli monitoringis valdebuleba, magram mas gaaCnia uflebamosileba, rom saWiroebis SemTxvevaSi ganaxorcielos garemoze zemoqmedebis nebarTvis pirobebis Sesrulebis da gamoyenebuli karierebis eqspluataciis licenziebis arsebobis inspeqcia.

150

bunebrivi landSaftis ganadgureba (reliefi, niadagi, mcenareuli safari, ekosistemebi, habitatebi da veluri buneba) misasvlel gzebze, karierebze, narCenebis ganTavsebis adgilebSi, samSeneblo banakebSi da aRWurvilobis ezoebSi.

banakebi; karierebi: (mag. md. rionis an cxeniswyalis Wala). narCenebis ganTavsebis adgilebi, samSeneblo banakebi da aRWurvilobis ezoebi

winaswari kvleva florisa da faunisaTvis zianis miyenebis Tavidan acilebis mizniT; floris iSviaT an dacul saxeobebze zemoqmedebis Tavidan acilebis SeuZleblobis SemTxvevaSi unda daigegmos da ganxorcieldes dargvis programa; ormoebsa da TxrilebSi datovebuli iqneba joxebi, raTa mcire zomis ZuZumwovrebma SeZlon gamosvla; niadagis zeda fenis (topsoili) Senaxvis qvemoT aRwerili praqtika iqneba ganxorcielebuli, xolo Senaxuli topsoili gamoyenebuli iqneba aRdgenisa da gamwvanebis dros; SemuSavebuli da ganxorcielebuli iqneba gamwvanebis gegma;

miwis gawmendis samuSaoebis dawyebamde gaTxrebis dros miwis gawmendidan aRdgenamde samSeneblo samuSaoebis dasrulebis Semdeg

daproeqtebisa da mSeneblobis kompania

sagzao departamenti garemos dacvis inspeqcia

mdinaris napiris lateraluri eroziaLU

md. rioni, cxeniswyalis da mcire auzis mdinareebi

napirdamcavi dambisa da gabionebis proeqti CarTulia saproeqto dokumentaciaSi. damcavi nagebobebis mSenebloba proeqtis mixedviT.

mSeneblobis dros



151

gzis axali WrilebiT gaaqtiurebuli eroziuli procesebi da bunebrivi sadrenaJe gzebis droebiTi avseba danaleqiT. gzis yrilis qvemoT arsebuli miwis erozia daxuruli da Ria drenaJebidan koncentirebuli nakadebis gamo.

gzis mTel monakveTze

droebiTi an mudmivi antieroziuli RonisZiebebi gatardeba detaluri proeqtis mixedviT (droebiTi drenaJi, bio-leibebi an geo-teqstiluri safarebi, bermebi da sxv.). danaleqis zemoqmedebis Sesarbileblad ganxorcieldeba Semdegi zomebi: - miwis gadatana mxolod mSral

periodebSi; - yvelaze mowyvladi niadagis

ubnebis dacva mulCirebiT; - sadrenaJe arxebsi dacva

bermebiT, Calisa da qsovilis barierebiT;

- danaleqis Semkrebis damontaJeba. mSeneblobiT gamowveuli eroziis Sesarbileblad gamoyenebuli iqneba Semdegi zomebi: - agebuli iqneba saTanado zomis

wvimis wylis arxebi; - sadrenaJe milebi ise iqneba

daproeqtebuli, rom Tavidan iqnes acilebuli kaskaduri efeqti;

- uzrunvelyofili iqneba monacvleobiTi drenaJis struqturebi;

- wyalmimRebi zedapiri mopirkeTebuli unda iyos qviTa

mSeneblobis dros



152

da betoniT.

eroziis zemoqmedebis qveS myof mdinareebSi gazrdili Sewonili danaleqi samSeneblo moednebsa da gzis axal Wrilebze, inertuli masalebisa da narCenebis ganTavsebis adgilebze; wylis xarisxis gauareseba da danaleqis gazrda

md. rioni, cxeniswyalis da mcire auzis mdinareebi

Serbilebis strategia: Tavidan acileba droebiTi antieroziuli zomebis gatarebiT, rogoricaa droebiTi drenaJi, danaleqis droebiTi Semkrebebi da Semakavebeli guburebi da sxv.

- mowyvladi zedapirebis dava

naWriT;

- Semakavebeli guburebis mowyoba

danaleqis moculobis

Sesamcireblad wylis obieqtebSi

CaRvramde.

mSeneblobis dros



niadagis humusovani fenis dakargva araswori Senaxvis gamo. samSeneblo samuSaoebi gavlenas moaxdens niadagis nayofier fenaze, romelic mdidaria mcenareebisa da mosavlisaTvis saWiro nivTierebebiT

mTel marSrutze: gzis monakveTebze

kontraqtori ganaxorcielebs Semdegs: - niadagis humusovani fenis moxsna

15 sm-mde siRrmeze da Senaxva yrilebSi, romelTa simaRle ar aRemateba 2 m-s, xolo ferdobi – 1:2;

- niadagis humusovani fenis gadanawileba misi fizikur-qimiuri da biologiuri Tvisebebis SesanarCuneblad. Senaxuli topsoil gamoyelebuli iqneba zemoqmedebis qveS moqceuli ubnebsa da SemoTavazebuli

mSeneblobis dros: topsoilis aRebidan aRdgenis dasrulebamde



153

gamwvanebis zolebSi; - niadagis humusovani fenis

yrilebis monitoringi, xolo nebismieri negatiuri pirobis aRmoCenis SemTxvevaSi makoreqtirebeli zomis gatareba, rogoricaa:

anaerobuli mdgomareoba – yrilis gadabruneba an saventilacio xvrelebis Seqmna yrilSi;

erozia – droebiTi damcavi Slamis barierebis Seqmna yrilebis irgvliv.

niadagis da zedapiruli wylebis dabinZureba navTobiT, sapoxi masalebiT, sawvaviTa da saRebaviT derefanSi, xidebsa da aRWurvilobis ezoebSi samSeneblo saqmianobisa da samSeneblo aRWurvilobis muSaobis Sedegad; mSeneblobaSi gamosayenebeli masalebi warmoadgens dabinZurebis potenciur wyaros sawvavis, sapoxi masalebis, qimiuri nivTierebisa da saSiSi masalebis arasworma Senaxvam da

niadagi – mTel marSrutze; md. rioni, cxeniswyalis da mcire auzis mdinareebi

kontraqtori uzrunvelyofs Semdegs: - daRvrebze reatirebis

procedurebis momzadeba da gegmis wardgena sagzao departamentisaTvis dasamtkiceblad;

- mSeneblobaSi dasaqmebuli pirebis treiningi sawvavTan mopyrobasa da daRvris kontrolis procedurebSi;

- saSiSi nivTierebebis Senaxva yrilebze daluquli plastikatis furcelze minimum 100 m-Si wylis obieqtebidan. saSiSi narCenebi ar unda iqnes Senaxuli Semdeg adgilebSi:

• md. rionis an sxva mdinaris an xeobis napirebidan 100 m-Si;

• dasaxlebuli punqtebidan, kulturuli an arqeologiuri

mSeneblobis dros



154

mopyrobam, aseve maTma potenciurma daRvram SeiZleba ziani miayenos garemosa da mSeneblobaSi dasaqmebuli muSebis janmrTelobas..

ubnebidan 500 m-Si; • ekologiurad sensitiur

zonebSI 1,2 3 da 4a; - samSeneblo ubnebze sawvaviT

gamarTvis dros gamoyenebuli iqneba Semwovi baliSebi da/an Cala daRvris minimizaciis mizniT. es baliSebi da Cana dawyobili iqneba sawvaviT gamarTvis dawyebamde. gruntisa da zedapiruli wylebis dabinZirebuli riski Semcirdeba an aRmofxvrili iqneba dabinZirebuli miwis dauyovnebliv moSorebiT. dabinZurebuli niadagi da absorbentebi moSorebuli, Senaxuli da damuSavebuli iqneba, rogorc saSiSi narCenebi. mniSvnelovani daRvris SemTxvevaSi Setyobineba gaegzavneba Sesabamis pasuxismgebeli pirs, samuSaoebi SeCerdeba dabinZurebis riskis aRmofxvramde. sawvaviT gamarTva yovelTvis ngaxorcieldeba gamarTuli saTanado aRWurvilobis meSveobiT (mag. Sesabamisi zomis sacmebi) da mxolod gamocdili da kvalificiuri pirebis mier.

samSeneblo narCenebi derefnis gawvriv: - Warbi miwa da qvebi,

daSlili struqturebi, SefuTva da sxv.

samSeneblo ubnebi Sefasdes da, Tu saWiro gaxda, SemuSavdes narCeni inertuli masalisa da qvebis ganTavsebis gegma adgilobriv xelisuflebasTan

mobilizaciis stadia mSeneblobis dros

daproeqtebisa da mSeneblobis kompania samSeneblo kontraqtori


155

- ayrili asfalti;

- betoni da metalis

konstruqciebi.

SeTanxmebuli narCenebis ganTavsebis uzrunvelyofa; adgilobrivi mosaxleobisaTvis Warbi qvebis gadacema, rac darCeba gamoyenebis Semdeg; nebismieri narCenebis adgilobriv xelisuflebasTan SeTanxebul uaxloes nagavsayrelze ganTavseba. umTavresi mizania, ar daziandes Rirebuli landSafti an niadagi an sxva ekologiurad mowyvladi elementi. ayrili asfalti xelmeored unda iqnes gamoyenebuli. ayrili metalis konstruqciebi jarTad unda Cabardes. kadrebi, vinc CarTuli iqneba saSiS da arasaSiS narCenebTan mopyrobaSi, gaivlian specialur treinings Semdeg sferoebSi: - narCenebTan mopuroba; - narCenebis gauvnebelyofa; da - narCenebis Senaxva. nebismieri saxis narCenis dawva samSeneblo ubanze akrZalulia, garda moWrili xeebisa da buCqebis naTalisa da mcire zomis totebisa, romlebic umjoesia daiwves, rom Tavidan iqnes acilebuli parazitebis gavrceleba.

mSeneblobis dros mobilizaciis faza da mSeneblobis stadia

samSeneblo transportisa da

mTel marSrutze

- yvela samSeneblo transportisa da mowyobilobis emisiebis done

mSeneblobis dros


sagzao departamenti

156

aRWurvilobis emisiebi, rac iwvevs haeris dabinZurebas

samtrediis siaxloves

unda Seesabamebodes saqarTvelos standartebs.

- nebismieri samsxvrevela da betonis qarxana ganTavsebuli iqneba dasaxlebuli punqtebis gareT.

- daculi iqneba Zravis movlis grafiki da standartebi da movlis pirobebi.

- yvela satransporto saSualeba da qarxana imgvarad iqneba Senaxuli, rom emisiebma ar Seuqmnas diskomforti muSebsa da adgilobriv mosaxleobas.

- uzrunvelyofili iqneba dizelis Zravebis sistematuri movla emisiebis minimizaciis uzrunvelsayofad, mag. sawvavis inJeqtorebis gawmenda. rutinuli movla unda Seesabamebodes maRal standartebs, raTa uzrunvelyofili iqnes satransporto saSualebebis usafrTxoeba da emisiebis minimizacia.

- satransporto saSualebebis sawvaviT gamarTva ganxorcieldeba imgvarad, rom Tavidan iqnes acilebuli aqroladi organuli naerTebis narCeni emisiebi sawvavis sacmebisa da saqaCebisa da gadaxuruli rezervuarebis gamoyenebis meSveobiT (sawvavis Sesanaxad ar iqneba gamoyenebuli Ria konteinerebi).

mtvris warmoqmna samSeneblo ubnebze,

mTel marSrutze

- gatarebuli iqneba yvela RonisZieba mtvris donis

mSeneblobis dros


sagzao departamenti

157

masalebis dasawyobebis adgilebsa da misasvlel gzebze. mtveri warmoadgens diskomforts, rac iwvevs garemos Sewuxebasa da muSebisa da adgilobrivi mosaxleobis janmrTelobaze zemoqmedebas


Sesamcireblad damgebi qarxnebisa da gadasatani samsxvrevelebidan wylis misxmiTa da Sekavebis sxva zomebiT;

- mSrali amindis dros inertuli masalebisa da qviSis gadamzidavi satransporto saSualebebi gadaxuruli iqneba brezentiT. samSeneblo ubnebi da saWiroebis mixedviT adgilobrivi gzebi morwyuli iqneba;

- muSebi uzrunvelyofili iqnebian saWiro aRWurvilobiT, mag. karierbze, qvebis msxvrevisas;

- gadazidvis gansazRvruli marSrutebis gamoyeneba da moZraobis siCqaris SezRudva moZraobis marTvis saTanado dagegmvis meSveobiT;

- samSeneblo masalebisa da dasawyobebis ubnebis gadaxurva.

satransporto saSualebebiT gamowveuli xmauriT dabinZureba mSeneblobis dros dasaxlebul punqtebSi, romlebsac kveTs trasa, gansakuTrebiT – saqalaqo teritoriebsa da mWidrod dasaxlebul soflebSi. adgilobrivi xmauri


mayuCebis gamoyeneba aRWurvilobaze. rutinuli movla unda Seesabamebodes maRal standartebs, raTa Sesabamisi satransporto saSualebebi iyos usafrTxo da Semcirdes xmauris emisebi. adgilze gamoyenebadi yvela qarxana sistematurad iqneba Semowmebuli, raTa iyos gamarTuli da Semcirdes xmauris done. unda aikrZalos Ramis samuSaoebi dasaxlebuli punqtebis siaxloves.

mSeneblobis dros


sagzao departamenti

infrastruqtura. ZiriTadi

samSeneblo monakveTis ganTvisebis zolSi

mosamzadebeli


sagzao departamenti

158

infrastruqturuli elementi, romelic SeiZleba moeqces zemoqmedebis qveS, aris eleqtrogadamcemi xazebi, wyalmomaragebis sistemebi da sarwyavi milebi da arxeb

moxvedrili sahaero eleqtrogadamcemi xazebis gadatana;

magistraluri gazsadenis gadatana d-500 mm;

saSualo wnevis gazsadenis gadatana d-200 mm;



maRali wnevis navTobsadenze garsacmis mowyoba;

samuSaoebi mSeneblobis dawyebamde

daavadebis gadamtani veqtorebis – koRoebisaTvis droebiTi gasamravlebeli habitatebis Seqmna, mag. mzian adgilas damdgari wylis gubeebi. es gubeebi SeiZleba dadges Ria da daxurul karierebze da sxv. rac xelsayrel pirobebs qmnis koRoebisa da daavadebebis gadamtani sxva veqtorebisaTvis.

mTel marSrutze gazafxulamde yvela guburis moSoreba. reliefisa da landSaftis aRdgena.

mSeneblobis dros


sagzao departamenti

janmrTelobisaTvis safrTxis Seqmna xmauriT, emisiebiT,


mtvris emisiis kontroli wylis misxmiT, minimum ori cisterna unda iqnes gamoyenebuli;

mSeneblobis dros


sagzao departamenti

159

mtvriT, romelic warmoiSoba mSeneblobis dros da gadaitaneba satransporto saSaulebebiT

xmauris kontroli, mayuCebis dayeneba aRWurvilobaze, samuSaoebis ganxoriceleba dRisiT; ixileT punqtebi 11-13.

zemoqmedeba arqeologiur ubnebsa da sapovrebze

mTel marSrutze mudmivi monitoringi miwis gawmendis samuSaoebisa da gaTxrebis dros. samSeneblo samuSaoebis SeCereba arqeologiuri aRmoCenis SemTxvevaSi. aucilebeli arqeologiuri samuSaoebi Catareba mSeneblobis ganaxlebamde. sapovrebis konservacia

mSeneblobis dawyebamde; mSeneblobis dros

arqeologi CAS-dan samSeneblo kontraqtori

sagzao departamenti kulturis saministro

xelaxali biologiuri dabinZureba miwis samuSaoebis dros samarxebisa da daavadebis adgilebTan axlos (mag. jilexis araregistrirebuli samarxebi)

mTel marSrutze miwis gawmendis samuSaoebisa da gaTxrebis dros mudmivi monitoringi. mSeneblobis SeCereba namarxis aRmoCenis SemTxvevaSi. veterinaruli departamentis adgilobrivi samsaxuris Setyobineba. veterinaruli damuSaveba samuSaoebis ganaxlebamde

mSeneblobis dros


sagzao departamenti

tarebis safrTxiani pirobebi ubnebze, sadac mSenebloba kveTs adgilobriv gzebs


gzebze saTanado moniSvnisa da usafrTxoebis niSnebis ganTavseba, rac moicavs ganaTebas. mZRolebis instruqtaJi

mSeneblobis dros


sagzao departamenti

saboloo aRdgena da xangrZlivvadiani antieroziuli zomebi

mTel marSrutze yvela samSeneblo ubanze (garda im adgilebisa, sadac gaivlis gza da damxmare infrastruqtura) unda ganxorcieldes pirvandeli mdgomareobis aRdgena (reliefi, topsoili, mcenareuli safari).


sagzao departamenti

160

vinaidan trasis gaumjobesebisaTvis saWiroa buCqebis Zalze mcire raodenobis gaCexva, topsoilis Senaxva aseve sakmarisia bunebrivi balaxovani safaris aRsadgenad

xeebis Wris gegma da sakompensacio programa

Jer aseTi ubnebi ar aris gamovlenili

sakompensacio dargvis programa unda SeTanxmdes garemos dacvis saministrosa da energetikis saministros resursebis marTvis saagentosTan. Cveni SeTavazebaa dargvis proporcia 1:10 (erTi moWrili xis sanacvlod 10 nergis dargva) wiTeli nusxis saxeobebisaTvis da proporcia 1:2-Tan wiTel nusxaSi ar Sesuli saxeobebisaTvis. daculi unda iqnas wiTel wignSi Sesuli saxeobebis bunebrivi garemodan amoRebis procedurebi dam iwis nakveTebis satyeo fondidan amoRebis procedurebi.

SemuSavdes mSeneblobis dawyebamde ganxorcieldes dasrulebis Semdeg


sagzao departamenti

transportis moZraobasTan dakavSirebuli avariebis riski, ramac SeiZleba gamoiwvios momwamlavi nivTierebebis gaJonva, asafeTqeblis aqtivacia, sicocxlis dazianeba an mospoba (ixileT msoflio bankis garemosdacviTi wyaro wigni: “saSiSi masalebis marTvis” ganyofileba)(ixileT

mTel marSrutze - gzebze saTanado moniSvnisa da usafrTxoebis niSnebis ganTavseba, rac moicavs ganaTebas. mZRolebis instruqtaJi;

- avariuli daRvrebis Sedegad miyenebuli zianis usafrTxoebis zomebisa da avariul situaciebze reagirebis gegmis SemuSaveba da ganxorcieleba;

- specialuri marSrutebis gamoyofa saSiSi masalebis gadasazidad;

- samSeneblo transportis regulireba, raTa man xeli ar


sagzao departamenti

161

“sazogadoebis janmrTelobisa da usafrTxoebis” ganyofileba)

SeuSalos Cveulebriv moZraobas; - momwamlavi narCenebis

gadazidvis akrZalva ekologiurad mowyvlad ubnebsa da dasaxlebebSi.

karierebi karierebis eqsploatacia gzis yrilebis, xidebis misasvlelebis mSeneblobisaTvis, miwis potenciuri dakargvisa da degradaciis riskiT karierebis gazrdili eqsploataciis potenciuri zemoqmedeba iqtiofaunaze, gruntis wylebsa da landSaftze

savaraudod, md. rionis Walebi

inertuli masalebi mopovebuli iqneba ukve arsebuli karierebidan, romlebic aRWurvili arian saTanado licenziiT. licenziebis moqmedebis kontroli (licenzia gaicema eqsploataciis limitebisa da aRdgenis valdebulebebis miTiTebiT).

saWorpenos SemTxvevaSi gaixsneba

axali karierebi da saTanado licenziebi mopovebuli iqneba energetikisa da bunebrivi resursebis saministrosgan.

gatardeba RonisZiebebi niadagis

konservaciisaTvis. karieris daxurvis Semdeg ganxorcieldeba niadagis aRdgena licenziis pirobebis Sesabamisad.

satransporto saSualebebis

moZraobis kontroli karierebze. Tavidan unda iqnes acilebuli wylis obieqtebis gadakveTa, navTobis an sawvavis daRvra, unda Semowmdes satransporto saSualebis gamarTuloba.

mSeneblobis dros



betonis qarxana

qarxnis ganlagebis adgili

kontraqti unda daidos mxolod licenziis mqone mimwodebelTan, visac aqvs aucilebeli

mSeneblobis dros


sagzao departamenti

162

garemosdacviTi nebarTvebi. Tuki samSeneblo kontraqtori

gadawyvets sakuTari qarxnebis damontaJebas da gamoyenebas, emisiebis da zedapiruli wylis obieqtebSi CaSvebis maxasiaTeblebi unda Seesabamebodes teqnikuri reglamentis moTxovnebs.

samSeneblo banakebi potenciuri zemoqmedeba, rac ukavSirdeba banakis mSeneblobasa da gamoyenebas, SeiZleba Sejamdes Semdegnairad: - banakis

mSeneblobis dros mcenareuli safaris moSoreba;

- topsoilis potenciuri dazianeba;

- sawvavis Senaxvasa da sawvaviT gamarTvasTan dakavSirebuli dabinZureba;

- kanalizaciasTan dakavSirebuli dabinZureba;

- narCenebis marTva.

banakebi - narCenebis marTvis saukeTeso praqtika samSeneblo banakebisaTvis (ix. danarTi 7)

- proeqti ganxorcieldeba p. 8.1.1.13 miTiTebuli standartebisa da reglamentebis Sesabamisad

- mSenebeli muSebi sacxovreblad ganaTasvseT axlomdebare soflebSi naqiraveb binebSi. didi banakebis mowyobisa da sacxovrebeli zonis Seqmnis SemTxvevaSi sayofacxovrebo kanalizacia moawyveT standartebis Sesabamisad.

- dabinZurebis Tavidan acilebis zomebi: sawvaviT gamarTvis saTanado mowyoba, narCenebis marTva;

- niadagis humusuri fenis Senaxva yvela pirobis dacviT;

- niadagis humusuri fenis da mcenareuli safaris aRdgena.

mSeneblobis dros



163

eqsploataciis faza

zemoqmedebebi ubnebi Serbilebis zomebi/Rirebulebebi periodi pasuxismgebloba ganxorcielebaze

pasuxismgebloba monitoringze

bunebrivi landSaftis grZelvadiani degradacia (reliefi, niadagi, mcenareuli safari, ekosistemebi, habitatebi da veluri buneba) misasvlel gzebze, karierebze, narCenebis ganTavsebis adgilebSi, samSeneblo banakebSi da aRWurvilobis ezoebSi.

banakebi; karierebi landSaftis aRdgena bunebriv mdgomareobamde (ramdenadac SesaZlebelia). landSaftisa da mcenareuli safaris aRdgena, gamwvaneba, vizualuri zemoqmedebebis Serbileba, ubnebis pirvandel mdgomareobamde aRdgena, ramdenadac es SesaZlebelia

samSeneblo samuSaoebis dasruleba

samSeneblo kontraqtori grZelvadian perspeqtivaSi - sagzao departamenti


gzis axali WrilebiT gaaqtiurebuli eroziuli procesebi da bunebrivi sadrenaJe gzebis droebiTi avseba danaleqiT. gzis yrilis qvemoT arsebuli miwis erozia daxuruli da Ria drenaJebidan koncentirebuli nakadebis gamo. zemoqmedebis xasiaTi: grZelvadiani. reliefis, sadrenaJe pirobebis Secvna, miwis gawmenda SeiZleba iwvevdes eroziis procesebis nel, magram stabilur

mTel marSrutze Serbilebis strategia: grZelvadiani gamosworeba; landSaftisa da reliefis aRdgena; xangrZlivvadiani sadrenaJe sistemebsia da antieroziuli konstruqciebis montaJi.

- reliefis, niadagisa da mcenareuli safaris aRdgena;

- xanrgrZlivvadiani sadrenaJe sistemebisa da mudmivi monitoringis ganxorcieleba;

- danaleqis Semkrebis dayeneba; erodirebuli zedapiris gamwvaneba umokles SesaZlo vadaSi;

- drenaJis milebis raodenobis gazrda; - drenaJis milebis ganTavseba kaskaduri

efeqtis Tavidan asacileblad; - mimRebi zedapiris mopirkeTeba qviTa da

betoniT; - grZelvadiani monitoringi da movla.

mSeneblobis stadia; mSeneblobis Semdgomi



164

gaaqtiurebas landSaftis danawevreba yrilebisa da Rrma WrilebiT, inertuli masalebiTa da karierebiT. naiarevi landSafti (gzis WrilebiT, aqtivizirebuli mewyerebiTa da cvnebiT da sxv. danawevreba)

gzis axali Wrilebi

- gzispira mcenareulobis Senaxva da/an aRdgena;

- landSaftTan Serwyma arqiteqturuli daproeqtebis dros;

- danawevrebuli zedapiris gamwvaneba.

mSeneblobis stadia; mSeneblobis Semdgomi movla



eroziis zemoqmedebis qveS myof mdinareebSi gazrdili Sewonili danaleqi samSeneblo moednebsa da gzis axal Wrilebze, inertuli masalebisa da narCenebis ganTavsebis adgilebze; wylis xarisxis gauareseba da danaleqis gazrda zemoqmedebis xasiaTi: grZelvadiani. reliefis, sadrenaJe pirobebis Secvna, miwis gawmenda SeiZleba iwvevdes eroziis procesebis nel, magram stabilur gaaqtiurebas

md. rionsa da cxeniswyalTan

Serbilebis strategia: grZelvadiani gamosworeba; landSaftisa da reliefis aRdgena; xangrZlivvadiani sadrenaJe sistemebsia da antieroziuli konstruqciebis montaJi; reliefis, niadagisa da mcenareuli safaris aRdgena. erodirebuli zedapiris gamwvaneba umokles SesaZlo vadaSi.



niadagisa da wylis dabinZureba navTobiT, sapoxi masalebiT, sawvaviTa da saRebaviT trasis gaswvriv

mTel marSrutze navTobis damWerebis dayeneba did xidebTan (xidi #1 da #2); sawvaviT gasamarTi standartuli sadgurebisa da SemkeTebeli saamqroebis uzrunvelyofa trasaze.

mSeneblobis dasrulebis Semdeg

grZelvadian perspeqtivaSi - sagzao departamenti

sagzao departamenti

haeris dabinZureba gadasatani asfaltis qarxnebidan SekeTebis

mTel marSrutze haeris dabinZurebis kontrolis mowyobilobebis danergva da eqsploatacia

SekeTebis samuSaoebis dros

sagzao departamenti zedamxedvelo

sagzao departamenti

165

samuSaoebis dros bs SekeTebis ganamxorcielebeli kontraqtoris saqmianobas

moZraobiT gamowveuli haeris dabinZureba dasaxlebul teritoriebze, romlebsac kveTs trasa, gansakuTrebiT saqlaqo dasaxlebebSi da mWidrod dasaxlebul soflebSi. adgilobrivi mtveri

samtrediis siaxloves - haeris xarisxisa da moZraobasTan dakavSirebuli emisiebis monitoringi (maT Soris, satransporto sasualebebis emisiebis Semowmeba);

- moZraobasTan dakavSirebuli emisiebis SezRudvis politikisa da normativebis SemuSaveba (sawvavis xarisxis normativi da sxv.);

- Zravis movlis garfikebisa da standartebis dacva (an alternatiuli sawvavis gamoyeneba) haeris dabinZurebis Sesamcireblad;

- gzispira gamwvaneba axlomdebare soflebze emisiebis zemoqmedebisgan dacvisa da SerbilebisaTvis.


garemos dacvis saministro

moZraobiT gamowveuli xmauriT dabinZureba dasaxlebul teritoriebze, romlebsac kveTs trasa, gansakuTrebiT saqlaqo dasaxlebebSi da mWidrod dasaxlebul soflebSi.

samtrediis siaxloves - maRali gaumtari kedlebi – xis an qvis/aguris;

- Zravis movlis garfikebisa da standartebis dacva;

- gzispira gamwvaneba axlomdebare soflebze emisiebis zemoqmedebisgan dacvisa da SerbilebisaTvis;

- sazogadoebrivi trasnportisa da moZraobis marTvis gaumjobeseba.



gzispira nagavi

mTel marSrutze - ganTavsebis infrastruqturis mowyoba; - nagavsawinaaRmdego kanonebisa da

normativebis mxardaWera.

adgilobrivi mmarTveloba da sagzao departamenti uzrunvelyofs Sesabamis infrastruqturas, xolo


166

garemos dacvis saministros regionuli samsaxurebi zedamxedvelben standartebTan Sesabamisobas

adamianTa da cxovelTa daavadebebis gamomwvevi veqtorebis gadadgilebis axali marSrutebis Seqmna. daavadebebis, parazitebis, sarevelebisa da sxva arasasurveli organizmebis gavrcelebis gadamcemi derefnis Seqmna

mTel marSrutze mcenareTa da cxovelTa sanitaruli momsaxurebis Seqmna da Sesabamisi ubnebis kontroli (ara lokalurad mocemuli proeqtis farglebSi, aramed mTeli trasis gasakontroleblad)

eqsploataciis dros

sabaJo samsaxurebi, jandacvis saministros sanitaruli zedamxedvelobis inspeqcia da soflis meurneobis saministros sakvebis usafrTxoebis, veterinaruli da mcenareTa dacvis erovnuli samsaxuri

sagzao departamenti

moZraobiT warmoqmnili da transportiT gadatanili mtvriT gamowveuli safrTxe janmrTelobisaTvis

mTel marSrutze zemoqmedeba minimaluri asfaltiT mopirkeTebuli trasisaTvis. mtvris kontroli SesaZlebelia wylis misxmiT

eqsploataciis dros

sagzao departamenti

sagzao departamenti

saxlidan yanamde marSrutisaTvis dabrkolebis Seqmna, mgzavrobis drois gazrda

samtrediis siaxloves kvanZebis (daaxloebiT yovel 3 km-Si) mowyobam Searbila es potenciuri zemoqmedeba. ixileT gansaxlebis samoqmedo gegma

daproeqtebis dros


sagzao departamenti

transportis moZraobasTan dakavSirebuli avariebis riski, ramac SeiZleba gamoiwvios momwamlavi

mTel marSrutze saSiSi masalebis gadatanis maregulirebeli kanonmdeblobisa da kanonis aRsrulebis meqanizmis Seqmna. avariuli situaciebisadmi mzauobis

eqsploataciis dros


sagzao departamenti

167

nivTierebebis gaJonva, asafeTqeblis aqtivacia, sicocxlis dazianeba an mospoba (ixileT msoflio bankis garemosdacviTi wyaro wigni: “saSiSi masalebis marTvis” ganyofileba)(ixileT “sazogadoebis janmrTelobisa da usafrTxoebis” ganyofileba) gazrdili moZraobiT gamowveuli avariebi

uzrunvelyofa, avariul situaciebze reagirebis seqtoruli (sagzao departamenti) da erovnuli gegmebis momzadeba da ganxorcileba, rac exeba bunebriv da teqnogenur safrTxeebs (momzadda Sinagan saqmeTa saministros mier 2006 w);

DusafrTxoebis zomebis SemuSaveba da ganxorcieleba, avariul situaciebze reagirebis gegmis Seqmna avariuli daRvrebis Sedegad gamowveuli zianis lokalizaciisaTvis;

saSiSi masalebis gadazidvis specialuri marSrutis SemuSaveba;

momwamlavi nivTierebebis transportirebis regulireba safrTxis Sesamcireblad;

momwamlavi narCenebis transportirebis akrZalava ekologiurad sensitiuri teritoriebis gavliT.

Sinagan saqmeTa saministro sagzao departamenti

168

8.5 garemosdacviTi monitoringis gegma (matrica) mSeneblobis faza

faza ra?

(parametri, romlis monitoringic unda ganxorcieldes)

sad? (sadac unda ganxorcieldes parametris monitoringi)

rogor? (rogor unda ganxorcieldes parametris monitoringi./monitoringis saSualebebis tipi/?)

rodis? (rodis unda ganxorcieldes parametris monitoringi – azomvebis sixSire an sistematurad)

ratom? (ratom unda ganxorciedels parametris monitoringi (pasuxi ar aris aucilebeli))

Rirebuleba

pasuxismgebeli organizacia

masalebis miwodeba

ificialuri dasturi an moqmedi licenzia

masalebis mimwodebeli (asfalti, cementi da xreSi)

Semowmeba sanam xeli moewereba masalebis miwodebis xelSekrulebas

jandacvis moTxovnebis dacvis uzrunvelyofa

ar gamoiyeneba

qarxnis operatori; samSeneblo kontraqtori; sagzao departamentis zedamxedveli saagento

masalebis gadatana grafikisa da dadgenili marSrutis mixedviT

satvirTo manqanebi gadaxurul/dasvelebuli unda iqnes. masalebis trasnportirebasTan dakavSirebuli mtveri da gamofrqvevebi

samSeneblo ubani da misasvleli gza

zedmxedveloba winaswar SeuTanxmebeli Semowmeba samuSao saaTebSi

jandacvis moTxovnebis dacvis uzrunvelyofa. usafrTxoebis uzrunvelyofa da moZraobisaTvis dabrkolebis Seqmnis Semcireba

minimumi Setanili zedamxedvlobis kontraqtebSi

samSeneblo kontraqtori; sagzao departamentis zedamxedveli saagento

topsoilis moSorebis stadia. saboloo

topsoilis Senaxva. aRdgena. eroziis kontroli. landSaftis ganadgureba; vizualuri zemoqmedebebi

samSeneblo ubani zedmxedveloba perioduli (winaswar SeuTanxmebeli Semowmeba samuSao

samSeneblo standartebsa, garemosdacviT normebsa da gmg

minimumi Setanili zedamxedvlobis

samSeneblo kontraqtori;

169

arDgena saaTebSi); topsoilis moSorebidan samuSaoebis dasrulebamde

moTxovnebTan Sesabamisoba

kontraqtebSi

sagzao departamentis zedamxedveli saagento

samSeneblo samuSaoebi

xmauris doneebi; aRWurviloba

samSeneblo ubani Semowmeba; Sesabamisobis monitoringi (Zravis movla, mayuCebis gamoyeneba, RamiT muSaobis SezRudva da gmg sxva moTxovnebi) xmauris gamzomi xelsawyo

perioduli (saSualod TveSi erTxel); mxolod saCivrebis SemTxevaSi

jandacvis moTxovnebis dacvis uzrunvelyofa. samSeneblo teqnikis zogadi gamarTuloba da dasaxlebul punqtebTan muSaobis SezRudva ubnisaTvis aucilebel saqmianobamde warmoadgens erTaderT efeqtur gzas xmauris kontrolisaTvis


samSeneblo kontraqtori; sagzao departamentis zedamxedveli saagento garemos dacvis saministro zedamxedveli saagento

samSeneblo samuSao

vibracia samSeneblo ubani zedamxedveloba

winaswar SeuTanxmebeli Semowmeba; saCivrebis midevneba

jandacvis moTxovnebis dacvis uzrunvelyofa.


samSeneblo kontraqtori; zedamxedveli saagento

samSeneblo samuSao

mtveri da haeris dabinZureba (mari nawilakebi, Sewonili myari nawilakebi, aqroladi mZime metalis nawilakebi)

samSeneblo ubanze an mis maxloblad

vizualurad masalebis miwodebisas da periodulad mSral sezonis dros mSeneblobis manZilze

jandacvis moTxovnebis dacvis uzrunvelyofa. garemosdacviT normebsa da moTxovnebTan Sesabamisoba


samSeneblo kontraqtori; sagzao departamentis zedamxedveli

170

saagento

mTeli mSeneblobis manZilze

moZraobis usafrTxoeba/transporti/qveiT mosiaruleTa misasvlelebis xilvadoba/Sesabamisi niSnebi

samSeneblo ubani dakvirveba yovelkvireulad saRamos

Sesabamisobis uzrunvelyofa




masalebisa da narCenebis Senaxva, mopyroba, gamoyeneba. wylisa da niadagis xarisxi (Sewonili myari nawilakebi, navTobi da sxv.)

masalebisa da narCenebis Senaxvis adgilebi; Camonadeni ubnidan; masalebis Senaxvis adgilebi; Camorecxili teritoria

dakvirveba maalebis miwodebisas da periodulad mSeneblobis manZilze (saSualod kviraSi erTxel), gansakuTrebis naleqebis dros (wvima/Tovli/sxv.)

dabinZurebis Semcirebis uzrunvelyofa; samSeneblo standartebsa, garemosdacviT normebsa da gmg moTxovnebTan Sesabamisoba




narCenebis marTva mSeneblobis yvela ubani; banakebi

dakvirveba yovelkvirelad dabinZurebis Semcirebis uzrunvelyofa; samSeneblo standartebsa, garemosdacviT normebsa da gmg moTxovnebTan Sesabamisoba




aRWurvilobis movla da sawvaviT gamarTva. . wylisa da niadagis xarisxi (Sewonili myari nawilakebi, navTobi, sawvavi da sxv.)

sawvaviT gamarTvisa da aRWurvilobis movlis infrastruqtura; Camonadeni ubnidan;

dakvirveba maalebis miwodebisas da periodulad mSeneblobis manZilze

dabinZurebis Semcirebis uzrunvelyofa

minimumi Setanili zedamxedvlobis kontraqt

samSeneblo kontraqtori; sagzao

171

masalebis Senaxvis adgilebi

(saSualod kviraSi erTxel), gansakuTrebis naleqebis dros (wvima/Tovli/sxv.)

ebSi departamentis zedamxedveli saagento


zemoqmedeba arqeologiur ubnebsa da sapovrebze

miwis samuSaoebis ganxorcielebis yvela ubani

dakvirveba mudmivi/yoveldRiuri

kulturuli memkvidreobis dacvis uzrunvelyofa

minimaluri

samSeneblo kotnraqtori; zedamxedveli saagento


xelaxali biologiuri dabinZureba miwis samuSaoebis dros namarxebsia da miwaSi Cafuli infeqciuri kerebis siaxloves (mag. jilexi)

miwis samuSaoebis ganxorcielebis yvela ubani

dakvirveba mudmivi/yoveldRiurad

jandacvis uzrunvelyofa


mSeneblobis savele oficeri; sagzao departamentis zedamxedveli saagento; veterinaruli departamenti


infrastruqturuli elementebis dacva

eleqtrogadamcemi xazebis, milsadenebis gadakveTa

dakvirveba Sesabamis ubnebze mSeneblobis dros

infrastruqturis dacvis uzrunvelyofa



mSeneblobis dros

sakompensacio gamwvanebis programa

MSZ 1 da 3 mimdebare teritoria

dakvirveba mSeneblobis dros florisa da landSaftisTvis miyenebuli zianis

minimumi Setanili zedamxedv

samSeneblo kontraqtori;

172

anazRaureba lobis kontraqtebSi

sagzao departamentis zedamxedveli saagento garemos dacvis saminsitro

mSeneblobis dros

samSeneblo ubnebis aRdgena samSeneblo ubnebi, gzis marSruti, karierebi, banakebi

dakvirveba mSeneblobis dros, mSeneblobis dasrulebis Semdeg konkretul monakveTebze

im samSeneblo ubnebis aRdgena, romlebic ar moeqca derefanSi


mSeneblobis dros

samSeneblo narCenebis ganTavseba

samSeneblo ubnebi, gzis marSruti, karierebi, banakebi

dakvirveba mSeneblobis dros, mSeneblobis dasrulebis Semdeg konkretul monakveTebze

dabinZurebis Tavidan acileba da landSaftebis dacvis uzrunvelyofa



piradi dacvis saSualebebi. jandacvis sakiTxebi transportisaTvis asaqcevis mowyoba

samSeneblo ubnebi Semowmeba winaswar SeuTanxmebeli Semowmeba muSaobis dros

jandacvis moTxovnebTan Sesabamisobis uzrunvelyofa



173

eqsploataciis faza

faza ra? (parametri, romlis monitoringic unda ganxorcieldes)

sad? (sadac unda ganxorcieldes parametris monitoringi)

rogor? (rogor unda ganxorcieldes parametris monitoringi./monitoringis saSualebebis tipi/?)

rodis? (rodis unda ganxorcieldes parametris monitoringi – azomvebis sixSire an sistematurad)

ratom? (ratom unda ganxorciedels parametris monitoringi (pasuxi ar aris aucilebeli))

Rirebuleba pasuxismgebeli organizacia

mTeli eqsploataciis manZilze

bunebrivi landSaftis grZelvadiani degradacia trasis mimdebare zolebsa da ferdobebze. mewyerebis, qvaTa cvenebisa da sxva bunebrivi saSiSi procesebi ganviTareba. vizualuri zemoqmedebebi. drenaJis reJimis Secvla, erozia, mcenareuli safaris degaradacia

mTel marSrutze

Odakvirveba Qyovelkvartluri eroziisgan dacvis uzrunvelyofa, aRdgena da vizualuri zemoqmedebebis Serbileba

ar gamoiyeneba

sagzao departamenti personalurad aris pasuximsgebeli sainJinro da garemosdacviT monitoringze


eroziis zemoqmedebis qveS moqceul nakadebSi saSualo Sewonili danaleqis gazrda

mdinareebis maxloblad

Odakvirveba Qyovelkvartluri wylis dacvis uzrunvelyofa

minimaluri sagzao departamentis savele oficeri


asfaltis qarxnebiT gamowveuli haeris dabinZureb SekeTebis dros

mTel marSrutze

dakvirveba; qarxnis teqnikuri gamarTulobis Semowmeba

erTxel SekeTebis samuSaoebis dawyebamde

dabinZurebis Semcireba

minimaluri


narCenebisa da dabinZurebis rutinuli marTva; gzispira nagavi da sawvaviT umniSvnelo dabinZureba

mTel marSrutze

dakvirveba yovelTviuri narCenebis marTva da dabinZurebis Semcireba

minimaluri sagzao departamentis savele oficeri


moZraobiT gamowveuli haeris dabinZureba

dasaxlebuli punqtebis maxloblad

dakvirveba; sinjebis aReba/analizi

yovelkvartluri/wliuri dabinZurebi Semcireba

minimaluri garemos dacvis saministro

mTeli moZraobiT gamowveuli dasaxlebuli yovelkvartluri/wliuri xmaurisgan minimaluri garemos

174

eqsploataciis manZilze

xmauri punqtebis maxloblad

dacva da jandacvis moTxovnebTan Sesabamisoba

dacvis saministro

mTeli eqsploataciis manZilze; gansakuTrebuli yuradReba epidemiebisa da mcenareTa daavadebebis afeTqebebis dros

mcenareTa/veterinarul-sanitaruli zomebi

specialuri wertilebi

tvirTis serTifikatebis Semowmeba; specialuri procedurebi

daavadebebis gavrcelebis Tavidan acileba

minimaluri mcenareTa dacvis inspeqcia


avariuli situaciebisadmi mzaoba

avariul situaciebze regariebis ofisebi; simulacia-treiningi

avariul situaciebze regariebis ofisebi; simulacia-treiningi

yovelwliuri avariuli situaciebisadmi mzaoba; samaSvelo operaciebi; dabinZurebis Semcireba

minimaluri garemos dacvis saministro Sinagan saqmeTa saministro sagzao departamenti

175

9. sazogadoebasTan konsultaciebi 9.1 saqarTvelos kanonmdebloba da moTxovnebi 2000 w aprilSi saqarTvelom moaxdina orhusis konvenciis ratificireba. es konvencia uzrunvelyofs sazogadoebis uflebas informaciis misawvdomobaze, mosaxleobis monawileobasa da marTlmsajulebis xelmisawvdomobas, monawileobas mTavrobis mier gadwyvetilebis miRebis procesSi adgilobrivi, erovnuli da tran-sasazRvro garemosdacviT sakiTxebze. igi yuradRebas amaxvilebs sazogadoebisa da sajaro xelisuflebis urTierTqmedebaze. saqarTvelos kanoni “garemoze zemoqmedebis nebarTvis Sesaxeb” (2008) adgens konsultaciis procedurebs gzS procesSi da gansazRvravs vadebs sajaro ganxilvisa da konsultaciisaTvis, kerZod:

1. საქმიანობის განმახორციელებელი ვალდებულია გზშ-ის ანგარიშის ნებართვის გამცემი ადმინისტრაციული ორგანოსათვის წარდგენამდე მოაწყოს მისი საჯარო განხილვა (ხოლო თუ საქმიანობა საჭიროებს მშენებლობის ნებართვას, საქმიანობის განმახორციელებელი ვალდებულია გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვა მოაწყოს მშენებლობის ნებართვის გამცემი ადმინისტრაციული ორგანოს მიერ „ლიცენზიებისა და ნებართვების შესახებ“ საქართველოს კანონით განსაზღვრული მშენებლობის ნებართვის გაცემის მეორე სტადიის პროცედურის დაწყებამდე). 2. გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვის მოწყობის მიზნით საქმიანობის განმახორციელებელი ვალდებულია გამოაქვეყნოს თავის მიერ დაგეგმილი საქმიანობის შესახებ ინფორმაცია. ინფორმაცია უნდა გამოქვეყნდეს როგორც ცენტრალურ პერიოდულ ბეჭდვით ორგანოში, ისე იმ თვითმმართველი ერთეულის ადმინისტრაციული ტერიტორიის ფარგლებში არსებულ პერიოდულ ბეჭდვით ორგანოში (ასეთის არსებობის შემთხვევაში), სადაც დაგეგმილია საქმიანობის განხორციელება. 3. დაგეგმილი საქმიანობის შესახებ ინფორმაცია უნდა შეიცავდეს: ა) დაგეგმილი საქმიანობის მიზნებს, დასახელებასა და ადგილმდებარეობას; ბ) მისამართს, სადაც საზოგადოების წარმომადგენლებს შეეძლებათ დაგეგმილ საქმიანობასთან დაკავშირებული დოკუმენტების (მათ შორის, გზშ-ის ანგარიშის) გაცნობა;

გ) საზოგადოების წარმომადგენელთა მოსაზრებების წარდგენის ვადას; დ) გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვის მოწყობის დროსა და ადგილს.

4. საქმიანობის განმახორციელებელი ვალდებულია: ა) ბეჭდვით ორგანოში დაგეგმილი საქმიანობის შესახებ ინფორმაციის გამოქვეყნებიდან ერთი კვირის ვადაში ნებართვის გამცემ ადმინისტრაციულ ორგანოში (ხოლო ამ კანონის მე-4 მუხლის მე-3 პუნქტით გათვალისწინებულ შემთხვევაში – მშენებლობის ნებართვის გამცემ ადმინისტრაციულ ორგანოშიც) წარადგინოს გზშ-ის ანგარიშის როგორც დოკუმენტური, ისე ელექტრონული ვერსიები;

176

ბ) დაგეგმილი საქმიანობის შესახებ ინფორმაციის გამოქვეყნებიდან 45 დღის განმავლობაში მიიღოს და განიხილოს საზოგადოების წარმომადგენლებისაგან წერილობითი სახით წარმოდგენილი შენიშვნები და მოსაზრებები; გ) დაგეგმილი საქმიანობის შესახებ ინფორმაციის გამოქვეყნებიდან არა უადრეს 50 და არა უგვიანეს 60 დღისა მოაწყოს გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვა თავის მიერ დაგეგმილ საქმიანობასთან დაკავშირებით; დ) გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვაზე უზრუნველყოს შესაბამისი ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების, საქართველოს გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროს, საქართველოს ეკონომიკური განვითარების სამინისტროსა და სხვა დაინტერესებული ადმინისტრაციული ორგანოების წარმომადგენლების წერილობითი მიწვევა. 5. გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვაზე დასწრების უფლება აქვს საზოგადოების ნებისმიერ წარმომადგენელს. 6. გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვა ეწყობა იმ თვითმმართველი ერთეულის ადმინისტრაციულ ცენტრში, სადაც დაგეგმილია საქმიანობის განხორციელება. kanonis me-7 muxlis Tanaxmad, 1. საქმიანობის განმახორციელებელი ვალდებულია გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვიდან 5 დღის ვადაში უზრუნველყოს გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვის შედეგების შესახებ ოქმის გაფორმება, რომელიც დეტალურად უნდა ასახავდეს გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვისას გამოთქმულ შენიშვნებსა და მოსაზრებებს. ოქმს ხელს აწერენ საქმიანობის განმახორციელებელი (ან მისი უფლებამოსილი წარმომადგენელი) და შესაბამისი ადგილობრივი თვითმმართველობის ორგანოების, საქართველოს გარემოს დაცვისა და ბუნებრივი რესურსების სამინისტროსა და საქართველოს ეკონომიკური განვითარების სამინისტროს წარმომადგენლები (გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვაზე მათი დასწრების შემთხვევაში). 2. საქმიანობის განმახორციელებელი ეცნობა საზოგადოების წარმომადგენელთა წერილობით შენიშვნებსა და მოსაზრებებს და ითვალისწინებს მათ არგუმენტებს გზშ-ის ანგარიშის საბოლოო სახით ჩამოყალიბების პროცესში. 3. საქმიანობის განმახორციელებლის მიერ საზოგადოების წარმომადგენელთა შენიშვნებისა და მოსაზრებების გაუთვალისწინებლობის შემთხვევაში, საქმიანობის განმახორციელებელი ვალდებულია უზრუნველყოს შენიშვნებისა და მოსაზრებების გაუთვალისწინებლობის წერილობითი დასაბუთება და მათი ავტორისთვის (ავტორებისთვის) გაგზავნა. ეს წერილობითი დასაბუთება (შესაბამის წერილობით შენიშვნებთან და მოსაზრებებთან ერთად) საქმიანობის განმახორციელებელმა, გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვის შედეგების ამსახველ ოქმთან და გზშ-ის ანგარიშთან ერთად, უნდა წარადგინოს ნებართვის გამცემ ადმინისტრაციულ ორგანოში. ამ პუნქტში აღნიშნული დოკუმენტები გზშ-ის ანგარიშის განუყოფელი ნაწილია. 4. გზშ-ის ანგარიშის საჯარო განხილვის მოწყობის, მისი შედეგების გაფორმებისა და გზშ-ის ანგარიშის საბოლოო სახით ჩამოყალიბების შემდეგ, საქმიანობის განმახორციელებელი უფლებამოსილია ნებართვის გამცემ ადმინისტრაციულ ორგანოს ერთი წლის განმავლობაში, ზემოაღნისნული კანონითა

177

და საქართველოს კანონმდებლობით განსაზღვრული წესით წარუდგინოს განცხადება ნებართვის (ან მშენებლობის ნებართვის) მიღებასთან დაკავშირებით. B EIB-s moTxovnebi sajaro ganxilvasTan dakavSirebiT gzS procesSi saWiroa Sesaferisi sazogadoebrivi konsultaciisa da informaciis gamJRavnebis RonisZiebis Catareba, risi Semowmebac (Catarda/Catardeba Tu ara aRniSnuli RonisZiebebi) bankis winaswari iuridiuli auditis ganuyofeli nawilia. gzS unda iyos dasrulebuli da misi ZiriTadi Sedegebi da rekomendaciebi unda akmayofilebdes bankis moTxovnebs dadgenili anazRaurebis gacemamde. wevrma saxelmwifoebma unda uzrunvelyon Semdegi:

moTxovna saqmianobaze Tanxmobis mopovebaze da me-5 muxlis Tanaxmad miRebuli informacia xelmisawvdomi unda iyos sazogadoebisTvis;

dainteresebul sazogadoebas unda hqondes azris gamoxatvis saSualeba proeqtis dawyebamde.

informaciis aseTi gavrcelebisa da konsultirebis detaluri zomebs adgenen wevri saxelmwifoebi da SeiZleba, damokidebuli iyos proeqtebis an regionebis konkretul maxasiaTeblebze:

sazogadoebis dainteresebuli wevrebis gamovlena;

im adgilmdebareobaTa dadgena, sadac SesaZlebelia informaciis SeTanxmeba;

sazogadoebis informirebulobis saSualebebis dadgena (magaliTad, gancxadebebis gakvra garkveul radiusSi, informaciis gamoqveyneba gazeTebSi, gamofenebis organizeba gegmebis, naxazebis, cxrilebis, grafikebisa da modelebis CvenebiT);

sazogadoebasTan konsultaciis meTodebis dadgena (mag., werilobiTi ganacxadebiT, sazogadoebrivi gamokiTxviT da sxv.);

proceduris sxvadasxva etapebis Sesabamisi vadebis dadgena, raTa gadawyveilebebis miReba moxdes gonivrul vadebSi.

C sajaro konsultaciebis statusi EIB-s (wesebi dasakmayofileblad, sagzao departamentma ganaxorciela sajaro konsultaciebi gzS-s da gansaxlebis gegmis momzadebis procesSi samtrediasa da zemoqmedebis qveS moqceul soflebSi: 1 maisi, tolebi da gormaRali. es iyo winaswari ganxilvebi (ixile TandarTuli oqmebi) 2013 wlis ivnisSi gamoqveyndeba gzS dokumentis proeqti (sagzao departamentis veb-gverdze ganTavsdeba dokumentis eleqtronuli versia, xolo samtrediaSi – nabeWdi versia, soflis sakrebuloebSi – arateqnikuri reziumeebis nabeWdi versiebi) dokumentis gamoqveynebidan 50 dRis Semdeg da araugvianes 60 dRisa ganxorcieldeba sajaro Sexvedra.dainteresebul mxareebTan samtrediaSi, sadac ganixileba gzS dokumentis proeqti. Dagegmili Sexvedris adgilisa da TariRis Sesaxeb informacia gamoqveyndeba adgilobriv da centralur

178

presaSi da garemosdacviT arasamTavrobo organizaciebis qselis (CENN) veb-resursebis meSveobiT. werilobiT miRebuli komentarebi da Sexvedraze gamoTqmuli mosazrebebi gaTvaliswinebuli iqneba gzs-s saboloo dokumentSi.

179

danarTi me-9 TavisaTvis

senaki - foTis Cqarosnuli saavtomobilo gzis samtredia - lanCxuTis monakveTis mSeneblobis proeqti samtredia - grigoleTis gzis 1 monakveTi

proeqtis zemoqmedebis qveS moqceul pirebTan garemos dacviT da miwis Sesyidvis da gansaxlebis sakiTxebze Catarebuli sainformacio Sexvedris

oqmebi E-60 avtomagistralis samtredia-grigoleTis monakveTis mSeneblobis proeqti xorcieldeba evropis sainvesticio bankis (EIB) dafinansebiT. saqarTvelos regionaluri ganviTarebisa da infrastruqturis saministros saavtomobilo gzebis departamenti aris proeqtis ganmaxorcielebeli organizacia. proeqti ganxorcieldeba saqarTvelos kanonmdeblobisa da EIB -s socialuri da garemosdacviTi politikis Sesabamisad. samtredia-grigoleTis saavtomobilo gza dayofilia oTx monakveTad. Ggzis saerTo sigrZe Seadgens 54 km-s. aRniSnuli monakveTi warmoadgens

E-60 magistralis zestafoni-quTaisi-samtrediis monakveTis gagrZelebas.

monakveTi sigrZe mSeneblobis tipi aRwera

1 11,5 km axali erTeuli

gayvanili iqneba sruliad axali marSruti

2 18,5 km axali erTeuli


3 12 km axali erTeuli


4 12 km axali erTeuli,


2013 wlis 18 da 19 maiss q. samtrediaSi da soflebSi: 1 maisi, tolebi da gormaRali, Catarda aRniSnuli proeqtis zemoqmedebis qveS moqceul miwis mflobelebTan Sexvedra, romelsac eswrebodnen aseve aRniSnuli soflebis rwmunebulebi. garemos dacvisa da gansaxlebis sakiTxebSi konsultantma medgar WeliZem damswre sazogadoebas gaacno proeqtis ganxorcielebis gamo garemoze miyenebuli zianis Sefasebis da zemoqmedebaTa Serbilebis principebi da winaswari monacemebi proeqtis zemoqmedebaze. sazogadoebis mier gamoxatuli interesis Sesabamisad, sakonsultacio Sexvedris udidesi nawili daeTmo miwis SeZenis da gansaxlebis sakiTxebs. detalurad ganxilul iqna gansaxlebis principebi da procedurebi, romliTac ixelmZRvanelebs proeqtis ganmaxorcielebeli organizacia (saavtomobilo gzebis departamenti). moxsenebis bolos mosaxleobis mxridan dasmul kiTxvebs pasuxi gasca

180

batonma medgar WeliZem. damswreTa umetes nawils (ix. qvemoT xelmowerebi) daurigdaT sainformacio bukletebi.

samrtedia. 18.05.2013

SekiTxva kiTxva dasva pasuxi

1 xom ar SezRudavs

avtomagistrali

adgilobriv moZraobas da

sasoflosameurneo

miwebamde midgomis

SeaZleblobas.

loluaSvili

nodari

proeqti iTvaliswinebs

mravali gzagamtaris

mowyobas, raTa

uzrunvelyofili iyos

adgilobrivi gzebis

funqcionireba da miwis

nakveTebTan misvlis

SesaZlebloba. Is nakveTebi,

romlebic miudgomeli

aRmoCndeba – Sesyidul iqneba

saxelmwifos mier.

2 xom ar dayrian mSeneblebi

narCen grunts mimdebare

kerZo nakveTebze da

moxdeba Tu ara zaralis

anazRaureba Tu es mainc

moxda?

kalandaZe

merabi

Gruntis droebiTi ganTavseba

kerZo nakveTebze dasaSvebia

mxolod mSenebeli kompaniisa

da kerZo mesakuTris

molaparakebis safuZvelze da

saTanado kompensaciis

gadaxdis SemTxvevaSi. Sagzao

departamenti mkacrad

akontrolebs am pirobis

Sesrulebas.

3 visac daregistrirebuli

ara aqvs miwa, miiReben

kompensacias?

nadiraZe

diomide

vela legalizebad

mesakuTres dauregistrireben

miwis nakveTs da amis Semdeg

moxdeba zemoqmedebis qveS

moqceuli nawilis gamosyidva.

4 ra iqneba miwis

sakompensacio fasi

grigolia

elene

damoukidebeli auditorebi

amJamad adgenen fass bazris

saTanado kvlevis

safuZvelze. gzis quTaisi –

samtrediis monakveTze

sasoflo-sameurneo miwis

fasi Seadgenda 3 lars.

5 rogor Sefasdeba xexili grigolia

elene

xis saxeobis, wlovanebis da

xilis sabazro Rirebulebis

gaTvaliswinebiT imdeni wlis

Semosavlis gaTvaliswinebiT,

rac daWirdeba amave

wlovanebis (msxmoiarobis)

xis gazrdas nergisagan.

181

6 iqneba Tu ara dasaqmebis

perspeqtiva mSeneblobasTan

dakavSirebiT?

daviT nodia mSenebelis kontraqtSi

gaTvaliswinebuli iqneba

adgilobrivi mosaxeobis

upiratesi dasaqmebis

moTxovna

arakvalificiuri muSaxelis

saxiT da saTanado

kvalifikaciis

mSeneblebisTvisac.

samtrediis municipalitetis warmomadgenelma daviT nodiam warmoadgina moxsenebiTi baraTi, romelSic iTxoven martoxela da mZime avadmyofi miwis mflobelebisTvis damatebiTi Tanxis gamoyofas.

184

sofeli 1 maisi. 18.05.2013

SekiTxva pasuxi

185

1 Temis sargeblobaSi myof

saZovars gza gayofs Suaze.

misasvlelebi rogor iqneba

organizebuli?

zrunvelyofili iqneba

gzagamtari

adamianebisaTvis da

cxovelebisaTvis

2 soflamde misasvleli gza

cud mdgomareobaSia. kidev

ufro daziandeba da Tu

gaakeTeben?

aRadgenen, rogorc

minimum igive tipis

(gruntovan) ganaxlebul

gzas.

3 saSa (dedamTili)

gardaicvala. ar aqvs

gaformebuli memkvidreoba.

ra Wirdeba?

Todua marina-

SalamberiZe

memkvidreoba

gasaformebelia (rac ar

warmoadgens problemas).

ompensacia gamoiwereba

memkvidreze.

4 miwa Seisyida 3 wlis win,

(galina kobaxiZesgan 0.52-

gardaicvala, iago

Waxnagiasgan 0.25 –esec

gardacvlilia)

gogiSvili

nikolozi-

gasaformebelia

oficialuri

xelSekruleba

memkvidresTan. soflis

gamgeblis da

mezoblebis mowmobac

mniSvnelovnad

dagexmarebaT.

5 maqvs miReba-Cabarebis aqti

–sakarmidamo nakveTze da

axali (SarSandeli)

registracia. xelaxla

registracia saWiroa?

lolua Tengizi- Tu amzomvelebi da

auditorebi naxaven, rom

registracia sworad

aris ganxorcielebuli,

Tavidan registracia

aRar iqneba saWiro

6 xels Seuwyobs Tu ara

proeqti dasaqmebas?

qanTaria vaJa mSenebelis kontraqtSi

gaTvaliswinebuli

iqneba adgilobrivi

mosaxeobis upiratesi

dasaqmebis moTxovna

189

sofeli tolebi. 19.05.2013

SekiTxva pasuxi

1 adgilobrivi gzebis da

infrastruqturis

dazianebis SemTxvevaSi

moxdeba Tu ara aRRdgena

vaSalomiZe

oTari

sadac proeqti iTvaliswinebs

amgvar dazianebas,

infrastruqturis gadatana

moxdeba mSeneblobis

dawyebamde.

gauTvaliswinebeli zianis

SemTxvevaSi, saavtomobilo

gzebis departamenti

akontrolebs, rom yvela

dazianebuli

infrastruqtura aRadginos

mSenebelma kompaniam.

2 nakveTebTan misavleli

gzebi xom ar daiblokeba

avtomagistraliT

Grigol

vaCeiSvili

gakeTdeba gzagamtarebi. Tu

calkeul SemTxvevebSi darCa

miudgomeli nakveTi, igi

gamosyidul iqneba.

3 martoxela qalbatoni var

da mekuTvnis Tu ara

daxmareba

xuWua madona Tu ojaxSi zrdasruli

marCenali mamakaci ara gyavT,

maSin miekuTvnebiT

socialurad daucvelTa

jgufs da gekuTvniT

daxmareba

4 ra fasi iqneba miwis

sakompensaciod?

aleqsandre

didia

damoukidebeli auditorebi

amJamad adgenen fass bazris

saTanado kvlevis

safuZvelze. gzis quTaisi –

samtrediis monakveTze

sasoflo-sameurneo miwis

fasi Seadgenda 3 lars

5 aqvs Tu ara azri wels

mosavlis daTesvas?

aleqsandre

didia

mSenebloba ar daiwyeba gvian

Semodgomamde. wesiT Tqven

unda moaswroT simindis

mosavlis aReba da, amave

dros mainc gadagexdebaT

erTi wlis simindis

Semosavlis sakompensacio

Tanxa

191

sofeli gormaRali. 19.05.2013

192

SekiTxva pasuxi

1 var pensioneri,

avadmyofi, (prostatis

simsivne) arainvalidi,

magram marCenalis

gareSe

CaCua Tengizi es ar aris socialurad

daucvelebis Cveulebrivi

kategoria, romelic

avyomaturad xvdeba siaSi

(siRaribis zRvars

qvemoT, martoxela

qalebi da a.S.).

miuxedavad amisa, sakiTxi

ganxilul iqneba

damatebiTi daxmarebis

SesaZleblobaze.

2 geguCaZe Salvasgan

SeviZine miwa...aqtebis

problema-vis

saxelzec aris

gardaicvala

merab andRulaZe gasaformebelia

oficialuri

xelSekruleba

memkvidresTan. soflis

gamgeblis da mezoblebis

mowmobac mniSvnelovnad

dagexmarebaT.

3 var martoxela

meuRle -loria

simoni

(gardacvlilia). Ra

kompensacia mekuTvnis

loria valida rogorc memkvidres Tqven

dagiregistrirdebaT

miwis nakveTi, miiRebT

yvela Sesabamis

kompensacias (miwis,

mosavlis, xexilis) da

damatebiT - daxmarebas,

rogorc socialurad

daucveli.

4 aqvs Tu ara azri

wels mosavlis

daTesvas?

joni geguCaZe mSenebloba ar daiwyeba

gvian Semodgomamde. wesiT

Tqven unda moaswroT

simindis mosavlis aReba

da, amave dros mainc

gadagexdebaT erTi wlis

simindis Semosavlis

sakompensacio Tanxa

5 adgilobrivi gzebis

da infrastruqturis

dazianebis

SemTxvevaSi moxdeba

Tu ara aRRdgena

vladimer loria sadac proeqti

iTvaliswinebs amgvar

dazianebas,

infrastruqturis

gadatana moxdeba

mSeneblobis dawyebamde.

gauTvaliswinebeli

zianis SemTxvevaSi,

saavtomobilo gzebis

departamenti

193

akontrolebs, rom yvela

dazianebuli

infrastruqtura

aRadginos mSenebelma

kompaniam.

6 xels Seuwyobs Tu

ara proeqti

dasaqmebas?

vladimer loria mSenebelis kontraqtSi

gaTvaliswinebuli iqneba

adgilobrivi mosaxeobis

upiratesi dasaqmebis

moTxovna

7 xom ar dayrian

mSeneblebi narCen

grunts mimdebare

kerZo nakveTebze da

moxdeba Tu ara

zaralis anazRaureba

Tu es mainc moxda?

Prokle jojua Gruntis droebiTi

ganTavseba kerZo

nakveTebze dasaSvebia

mxolod mSenebeli

kompaniisa da kerZo

mesakuTris molaparakebis

safuZvelze da saTanado

kompensaciis gadaxdis

SemTxvevaSi. Sagzao

departamenti mkacrad

akontrolebs am pirobis

Sesrulebas.

Download - garemoze zemoqmedebis Sefaseba - georoad.ge · 2.2 geologia, geomorfologia da hidrogeologia 2.3 hidrologia 2.4 ekologiuri receptorebi – landSafti da flora ... romelic gadis 20-dan

Top Related