De blogsite top010.nl meldde dit voorjaar

in een kort nieuwsbericht dat West 8 de

nieuwe Coolsingel mag ontwerpen. Het

Algemeen Dagblad hield het bij een aan-

kondiging, de vakpers bij sporadische twit-

terberichten.

West 8 kwam als winnaar uit een aanbeste-

dingstraject waarvoor 28 teams zich hadden

aangemeld. Drie teams werd gevraagd een

schetsontwerp te maken. Een gemeente-

lijke beoordelingscommissie sprak haar

voorkeur uit voor het voorstel van West 8

dat hiervoor samenwerkte met Grontmij en

Major+Speirs.

Het winnende schetsontwerp – oftewel

de ideeën die West 8 heeft voor de belang-

rijkste straat van Rotterdam – houdt de

gemeente voorlopig uit de publiciteit.

Nergens is iets te vinden over de argumen-

ten van de beoordelingscommissie om

de prestigieuze klus aan het bureau van

Adriaan Geuze te gunnen.

Niet wettelijk verplichtIn een telefonisch onderhoud vertelt Olav

Beugels, secretaris van het aanbestedings-

traject, dat het schetsontwerp en het rap-

port van de beoordelingscommissie intern

blijven. ‘Er zijn nog “losse eindjes” aan de

gewenste inrichting van de Coolsingel,

vooral verkeerskundige zaken. Die losse

eindjes moeten de komende maanden

worden opgelost in de aanloop naar het

maken van een voorlopig ontwerp. Het naar

buiten brengen van het schetsontwerp zou

dat proces kunnen verstoren.’ De voorlich-

ter van het college vraagt om geduld. ‘We

gaan pas met een voorlopig ontwerp in

gesprek – eerst met de raad, daarna met de

pers. Dan maken we natuurlijk ook het win-

nende schetsontwerp van West 8 openbaar.

Op basis van het VO wordt besloten of er

budget wordt vrijgemaakt om de Coolsingel

daadwerkelijk op de schop te nemen.’ Niet

geheel onverwacht houdt ook West 8 zijn

kaarten tegen de borst. ‘Na overleg hebben

wij besloten ons schetsontwerp niet in de

publiciteit te brengen’, aldus woordvoerder

Jan Breukelman. ‘We treden liever met het

VO naar buiten om op basis daarvan de dis-

cussie te voeren.’

Het is begrijpelijk dat West 8 in dit sta-

dium huiverig is om met ontwerpbeelden

naar buiten te komen. Het Steunpunt

Ontwerpwedstrijden laat weten dat de

gemeente niet wettelijk verplicht is om de

resultaten van een ‘meervoudige onder-

handse aanbesteding’ publiek te maken.

Toch fronsen vakgenoten hun wenkbrau-

wen over de gang van zaken. In vergelijk-

bare aanbestedingen of competities is het

heel normaal om plannen van finalisten

openbaar te maken. Denk aan de voorstel-

len voor het Singelpark in Leiden, de mas-

terplannen voor de herontwikkeling van het

Arnhemse kazerneterrein Saksen Weimar

of de bidboeken voor de Floriade. ‘Helemaal

in dit geval verwacht je volledige openbaar-

heid’, reageert een ontwerper die vanwege

zijn deelname aan deze aanbesteding ano-

niem wenst te blijven. ‘De Coolsingel is een

straat die veel mensen en partijen aangaat.’

Dat de gemeente bang is dat de beelden

uit het schetsontwerp een eigen leven

gaan leiden, wuift de ontwerper weg. ‘Een

schetsontwerp komt nooit overeen met de

uiteindelijke situatie. Natuurlijk ontstaat bij

het openbaar maken van de plannen een

discussie over welke inzending de beste is.

Maar de gemeente moet daarmee om kun-

nen gaan – zeker als ze goede argumenten

heeft om voor West 8 te gaan.’

Daar ontbreekt het misschien wel aan. Een

bron bij de gemeente meldt dat de beoorde-

lingscommissie twijfels had bij de kwaliteit

van het plan van West 8. Het bureau zou in

een extra notitie de commissie alsnog heb-

ben moeten overtuigen. De gang van zaken

geeft aanleiding tot speculaties. Zo zou de

beoordelingscommissie de afkomst van

West 8 hebben laten meewegen – alleen

een Rotterdams bureau zou volgens de

commissie deze oer-Rotterdamse opgave

tot een goed einde kunnen brengen. Ook

het feit dat pas na het VO besloten wordt of

er wel budget is, roept vragen op. Waarom

een ontwerpcompetities optuigen als er

geen financiële zekerheid is?

‘Alles openbaar’Hoe dan ook, het is opmerkelijk dat de

gemeente haar keuze voor West 8 niet wil

toelichten, zeker omdat de gemeente her-

haaldelijk beweert dat het herontwerp van

de Coolsingel een publieke aangelegenheid

is waarover iedere Rotterdammer moet

kunnen meepraten. Pas bij een voorlopig

ontwerp is er ruimte voor een openbaar

debat. Volgens de eerder genoemde ont-

werper mosterd na de maaltijd: ‘Het komt

nogal ouderwets over. Eerst houd je ieder-

een buiten de discussie. Pas als er een VO

ligt presenteer je dat aan de stad: beste

mensen, dit wordt het. Voor een stadsbrede

discussie is het dan te laat.’

Dat vindt ook Nils Berndsen, sinds het

voorjaar raadslid voor D66. Hij schrikt van

het nieuws dat de gemeente weigert om de

winnende schets en het juryrapport open-

baar te maken. ‘Wat mij betreft is alles open-

baar, tenzij de gemeente zwaarwegende

redenen heeft om zaken intern te houden,

bijvoorbeeld bij privacygevoelige informa-

tie.’ Voor de herinrichting van de Coolsingel

is een publieke discussie noodzakelijk,

meent Berndsen. ‘Zo’n schetsontwerp

zou het startpunt van het gesprek met de

betrokkenen moeten zijn. Daarin ontvouwt

de ontwerper zijn eerste ideeën, zijn visie op

de opgave. Door daarover in gesprek te gaan

kom je tot een breed gedragen ontwerp.’ Op

de vraag waarom hij niet op de hoogte was,

antwoordt het raadslid: ‘Ik wist dat West 8 de

opdracht had gekregen en eerst een aantal

verkeerskundige kwesties moeten worden

opgelost. Maar ik wist niet dat hun idee

voorlopig geheim zou blijven.’

AutoCAD-tekeningenDe gemeente Rotterdam beweert dat de drie

schetsontwerpen gelezen moeten worden

als zeer globale visies – in de woorden van

projectsecretaris Olav Beugels bevatten

de schetsontwerpen ‘slechts eerste ideeën

voor een mogelijke inrichting’. Uit de twee

verliezende voorstellen die Blauwe Kamer

wel in bezit heeft komt een ander beeld naar

voren. AutoCAD-tekeningen, gedetailleerde

profielen en uitspraken over beplanting,

meubilair en materialen – dat is wel wat

meer dan ‘eerste ideeën’. Bovendien zijn de

twee schetsontwerpen zeer verschillend,

zowel in architectonische vormentaal als

in de wijze waarop met de verkeersfuncties

wordt omgegaan (zie kader).

De grote verschillen tussen de twee verlie-

zende plannen maakt nieuwsgierig naar het

winnende voorstel van West 8. Want wat zijn

hun voorstellen voor verkeerstromen? Welke

vormentaal introduceren zij, hoe gaan ze om

met duurzaamheid en de vele paviljoens?

Urgente vragen die juist in een openbare dis-

cussie besproken en aangescherpt zouden

moeten worden. Volgens projectsecretaris

Olav Beugels is dat in een eerder stadium

al afgekaard. ‘De wensen van ondernemers

en omwonenden zijn meegenomen in een

Verbeeldend Programma van Eisen (VPvE).

Daarin heeft het toenmalige college ons de

opdracht gegeven om tot een VO voor de

Coolsingel te komen. De keuze voor een

bureau is slechts een stap in dat proces –

daar hoeft geen publieke verantwoording

over afgelegd te worden.’

Rotterdam houdt winnend ontwerp voorlopig stilTekst Mark Hendriks

Hoe ziet de Coolsingel er straks uit?

Het is stil rond de op handen zijnde herinrichting van de Rotterdamse Coolsingel. Zelfs de keuze voor het ontwerpbureau dat de klus mag klaren ging ongemerkt voorbij. De gemeente wacht liever met de bekendmaking tot de planvorming een stap verder is. Een verstandige aanpak? ‘Het komt nogal ouderwets over.’

17bk 4 2014

bk 42014 16 coolsingelactueel

Het team van Lodewijk Baljon, UNStudio en Philips voorziet in

zijn ontwerp de Coolsingel van

ruitvormige motieven die op de

stoep en soms op de rijweg en

in de groene trambaan terug-

komen. Op de brede stoepen

zijn de motieven uitgevoerd als

verhoogde groenvakken, water-

speelplaatsen of zitelementen.

De vormgeving moet het dwalen

stimuleren. Het ruitmotief mar-

keert ook belangrijke oversteek-

plekken zoals bij het stadhuis en

de Koopgoot. Daarnaast vormt

de ruit in geschakelde vorm een

chique omlijsting van de groene

middenberm waar de tram

doorheen rijdt. De ruitvormige

motieven hebben door de rich-

tingsverdraaiing van 45 graden

– in ieder geval van bovenaf

gezien – een dynamische uit-

werking.

Het team van de ontwerpers Age Fluitman, Harro de Jong, Iris Dijkstra, Guust Selhorst en Jorge Perea introduceert

een heel ander vormgevings-

element. In hun plan krijgt het

kaarsrechte stuk Coolsingel

tussen Hofplein en Beurs een

sierlijke uitbuiging ter hoogte

van het stadhuis. Met de bege-

leidende boombeplanting en

andere groenelementen wordt

de lengterichting overigens wel

benadrukt – met langgerekte

plantvakken in een grid dat

de Coolsingel en dwarsstraten

volgt, met daarin een weelderige

beplanting van varens en bos-

planten.

Het plein voor het stadhuis

wordt verbijzonderd. Door het

ook nog eens iets te verhogen

ontstaat een soort stadsbordes –

een gewenste plek voor bijzon-

dere gelegenheden.

Het team Fluitman concentreert

het snelle doorgaande verkeer

centraal in het profiel zodat

voetgangers minder hinder

ondervinden en er ruimte is

voor brede trottoirs. De vele

meters aan ongebruikte ruimte

op de huidige Coolsingel – met

name rond de trambanen – wor-

den in het nieuwe profiel toege-

voegd aan de wandelpromenade

aan de oostzijde, waar ’s mid-

dags de zon schijnt. Auto’s wor-

De twee verliezers

den begeleid door grootformaat

boordstenen van zwart basalt

en markante lichtmasten die de

rechte uitlijning benadrukken.

De nieuwe plek van de rijwegen

vereist dat de binnenste rij van

de bomen verdwijnt. Deze pla-

tanen krijgen andere een plek

op de Coolsingel, wat een even-

wichtiger verdeling oplevert.

De gecreëerde ruimte maakt het

mogelijk de verkeersstromen

aan de schaduwrijke westelijke

kant van het midden te con-

centreren. De trottoirs krijgen

een bestrating van graniet.

Bijzondere oversteken zoals die

bij de Beurs worden gemarkeerd

met marmer.

Terwijl team Fluitman kiest

voor centraal gelegen autowe-

gen, kiest team Baljon voor een

centrale ligging van de tram

in een groene middenzone

van gras, met aan weerszijden

autorijbanen, dan fietspaden en

vervolgens de trottoirs. In hun

voorstel komt er een dubbele

bomenrij langs de lange centrale

open middenruimte alsook bij-

Verkeerskundige voorstellen uit het schetsontwerp van team Baljon voor het autoverkeer (links) en de metro, tram en bus.

In hun plan stellen Lodewijk Baljon, UNStudio en Philips ruitvormige motieven voor. Op de brede stoepen zijn deze uitgewerkt als groenvakken, waterspeelplaatsen en zitelementen.

Dat Verbeeldend Programma van Eisen

stamt overigens uit 2011 en bestaat voorna-

melijk uit ambities en algemeenheden. De

hoofdboodschap van VPvE is dat bewoners

en bezoekers de Coolsingel straks moeten

herkennen als een boulevard waar stedelijke

functies, culturen en levensstijlen elkaar

tegenkomen en waar het minstens 16 uur

per etmaal bruist. Vergroening is daarbij

van groot belang, niet alleen om een aan-

gename omgeving te creëren, maar ook om

ambities waar te maken op het gebied van

waterbeheer, luchtkwaliteit en geluidsover-

last. Een ander speerpunt is het bevorderen

van langzaam verkeer en openbaar vervoer

en het rekening houden met diverse bouw-

projecten, zoals de transformatie van het

voormalige postkantoor, de verbouw van

tram en metro-infrastructuur en de her-

inrichting van het Stadhuisplein. Tot slot

wordt bepleit dat naast grote evenemen-

ten er plaats moet zijn voor kleinschalige

gebeurtenissen zoals trouwceremonies.

BelangenverengingDe bestuursvoorlichter brengt in herin-

nering dat over de ontwerpen van de drie

finalisten wel degelijk een openbare discus-

sie heeft plaatsgevonden. ‘Ze zijn besproken

met de CoolsingelClub waarin onderne-

mers en bouwbedrijven vertegenwoordigd

zijn. Zij konden hun wensen en aanmerkin-

gen aan de beoordelingscommissie kenbaar

maken.’

Bij de presentatie was de

Ondernemersfederatie aanwezig, een

belangenverenging voor ondernemers in

de Rotterdamse binnenstad. Volgens voor-

zitter Guus van der Werff stelde de middag

niet veel voor. ‘Het was een presentatie

van de drie schetsontwerpen, meer niet. Er

mochten vragen gesteld worden en opmer-

kingen gemaakt, maar ik heb niet de indruk

dat de commissie daar bij haar beoordeling

iets mee gedaan heeft.’ Van der Werff was

verrast door de geheimzinnigheid waar-

mee de presentatie gepaard ging. ‘Normaal

gesproken krijg je de plannen mee om met

je achterban te bespreken. Dat was nu niet

het geval – sterker nog, mijn medewerker

moest strike geheimhouding beloven.’ De

uiteindelijke keuze voor West 8 beschouwt

Van der Werff als een konijn uit de hoge

hoed. ‘Leg op zijn minst uit waarom je

voor dit bureau kiest. Want let wel, West8

heeft in Rotterdam geen onbesmet bla-

zoen – het stationsplein is mooi, maar het

Schouwburgplein heeft door de jaren heen

meer vijanden dan vrienden gemaakt.’

Minder auto’sDe ondernemersvoorzitter volgt de verdere

planvorming met argusogen. ‘Er wordt in

de verkeerde volgorde gewerkt. Je laat drie

bureaus plannen maken, terwijl de voor-

waarden om zaken voor elkaar te krijgen

nog ongewis zijn. Het heeft ook onze voor-

keur om minder auto’s op de Coolsingel te

hebben, maar dan moet je wel een binnen-

ring aanleggen zodat de binnenstad bereik-

baar blijft. En het is interessant om uitspra-

ken te doen over de tram en de metro, maar

besluiten over het openbaar vervoer worden

niet door de gemeente genomen maar door

de stadsregio.’

Voor hij ophangt wil Guus van der Werff

nog wat kwijt. ‘Ik merk dat binnen de

CoolsingelClub de energie wegvloeit.

Ik bedoel, we hebben het gevoel dat de

gemeente niet luistert naar onze wensen en

ideeën.’ De komende maanden zullen West

8 en de gemeente alle zeilen bij moeten zet-

ten om hier verandering in te brengen en

alle plooien glad te strijken.

Team Baljon legt de trambaan in een groene middenzone met aan weerszijden autorijbanen.

18 bk 42014 19bk 4

2014 coolsingelactueel

Impressie van het nieuwe stadhuisplein volgens team Fluitman.

In het voorstel van team Fluitman krijgt het doorgaande verkeer een centrale plek in het profiel van de Coolsingel.

Schetsontwerp voor de Coolsingel door Fluitman Architecten, Buro Harro, Atelier Lek en Studio Jorge Perea.

Het verhoogde plein voor het stadhuis wordt een stadsbordes.

De rijbanen worden geflankeerd door zwarte basaltstenen en markante lichtmasten.

zondere verlichtingsmasten en

brede stoepen die bedoeld zijn

als ‘comfortabele wandelruimte

en royale gelegenheid voor

verblijf op terrassen, banken en

stedelijke groenelementen’.

Het aspect duurzaamheid, een

belangrijke ambitie in de aanbe-

stedingsvraag blijft onderbelicht

in beide plannen. Team Baljon

noemt het slechts in relatie

tot het beheer, namelijk duur-

zaam materiaalgebruik, niet als

onderdeel van het oplossen van

stedelijke klimaatproblemen in

dit stuk stad. Wel is duurzaam-

heid concreet vertaald in de toe-

passing van groene daken op de

paviljoens.

Team Fluitman stelt voor een

groot aantal van de paviljoens

langs de Coolsingel – die nu

velen een doorn in het oog zijn

– te vernieuwen en te verplaat-

sen. Zo verhuist de McDonald’s

die vlak voor het postkantoor

staat naar de overzijde van de

Coolsingel. Ook team Baljon

pleit ervoor de paviljoens aan

te pakken en ze als één familie

vorm te geven. De transformatie

van de metrotoegangen en de

kiosken tot ‘comfortabele meer-

voudige voorzieningen met een

aantrekkelijke architectonische

expressie’ moeten de beleving

onderstrepen en een aanwinst

voor de Coolsingel zijn in plaats

van een sta-in-de-weg.

Hank van Tilborg

Schetsontwerp (1:500) voor de Coolsingel door Lodewijk Baljon, UNStudio en Philips.

Een bepalend element uit het plan van team Fluitman: ter hoogte van het stadhuis krijgt de Coolsingel een sierlijke uitbuiging.

20 bk 42014 21bk 4

2014 coolsingelactueel