Download - Avrupa Birliği Türkiye İlerleme Raporu 2011

8/3/2019 Avrupa Birlii Trkiye lerleme Raporu 2011

1/116

TR

AVRUPA KOMSYONU

Brksel, 12 Ekim 2011COM (2011) 666

KOMSYON TARAFINDAN AVRUPA PARLAMENTOSUNA VEKONSEYE SUNULAN BLDRM

Genileme Stratejisi ve Balca Zorluklar 2011-2012

{COM(2011) 666}

ekindeki

KOMS O A MA O A


2/116

KOMSYON ALIMA DOKMANI

NDEKLER

1. GR ................................................................................................................................................. 3

1.1.nsz .......................................................................................................................................... 3

1.2.ereve ....................................................................................................................................... 3

1.3.AB ile Trkiye arasndaki ilikiler .............................................................................................. 3

2. SYAS KRTERLER........................................................................................................................ 5

2.1.Demokrasi ve hukukun stnl .............................................................................................. 5

2.2.nsan haklar ve aznlklarn korunmas .................................................................................... 20

2.3.Blgesel konular ve uluslararas ykmllkler ....................................................................... 43

3. EKONOMK KRTERLER ............................................................................................................. 38

3.1.leyen bir piyasa ekonomisinin varl .................................................................................... 45

3.2.Birlik iinde rekabeti bask ve piyasa gleri ile ba edebilme kapasitesi ............................... 49

4. YELK YKMLLKLERN STLENEBLME YETENE ............................................. 51

4.1.Fasl 1: Mallarn Serbest Dolam ............................................................................................ 52

4.2.Fasl 2: ilerin Serbest Dolam ............................................................................................ 55

4 3 F l 3 K H kk Hi S S b i i 56


3/116

4.18.Fasl 18: statistik ................................................................................................................... 76

4.19.Fasl 19: Sosyal Politika ve stihdam ...................................................................................... 774.20.Fasl 20: letme ve Sanayi Politikas ..................................................................................... 80

4.21.Fasl 21: Trans-Avrupa Alar ................................................................................................ 81

4.22.Fasl 22: Blgesel Politika ve Yapsal Aralarn Koordinasyonu ........................................... 82

4.23.Fasl 23: Yarg ve Temel Haklar ............................................................................................. 83

4.24.Fasl 24 Adalet, zgrlk ve Gvenlik................................................................................... 88

4.25.Fasl 25: Bilim ve Aratrma ................................................................................................... 96

4.26.Fasl 26: Eitim ve Kltr....................................................................................................... 97

4.27.Fasl 27: evre ........................................................................................................................ 99

4.28.Fasl 28: Tketicinin ve Saln Korunmas .......................................................................... 101

4.29.Fasl 29: Gmrk Birlii ........................................................................................................ 103

4.30.Fasl 30: D likiler ............................................................................................................... 104

4.31.Fasl 31: D, Gvenlik ve Savunma Politikas ....................................................................... 105

4.32.Fasl 32. Mali Kontrol ............................................................................................................ 107

4 33 Fas l 33 M li B l H k l 109


4/116

1. GR1.1. nsz

Komisyon, Aralk 1997 tarihli Lksemburg Zirvesi Sonu Bildirgesine uygun olarak, Konseye veAvrupa Parlamentosuna dzenli olarak rapor sunmaktadr.

Trkiyenin AB yeliine hazrlk srecinde kaydettii ilerleme hakkndaki bu Rapor, byklde nceki raporlardaki yapy takip etmektedir. Rapor:

Birlik ve Trkiye arasndaki ilikilere ksaca deinmekte;

yelik iin karlanmas gereken siyasi kriterler asndan Trkiyedeki durumu incelemekte;

yelik iin karlanmas gereken ekonomik kriterler asndan Trkiyedeki durumuincelemekte;

Trkiyenin yelik ykmllklerini, dier bir ifadeyle, Antlamalar, ikincil mevzuat ve Birlikpolitikalarndan oluan AB mktesebatn stlenme kapasitesini gzden geirmektedir.

Bu Rapor, Ekim 2010dan Eyll 2011e kadar olan dnemi kapsamaktadr. lerleme, alnankararlar, kabul edilen mevzuat ve uygulanan tedbirler temelinde deerlendirilmektedir. Kuralolarak, hazrlk aamasnda olan veya parlamento tarafndan kabul edilmeyi bekleyen mevzuat vetedbirler dikkate alnmamtr. Bu yaklam, tm raporlarn eit ve objektif bir ekildedeerlendirilmesine imkan tanmaktadr.


5/116

Bugne kadar, on fasl (Bilim ve Aratrma, letme ve Sanayi Politikas, statistik, MaliKontrol, Trans-Avrupa Alar, Tketicinin ve Saln Korunmas, Fikri Mlkiyet Hukuku,

irketler Hukuku, Bilgi Toplumu ve Medya, Sermayenin Serbest Dolam, Vergilendirme, evre,Gda Gvenlii, Veterinerlik ve Bitki Sal Politikas) mzakereye alm olup, bunlardan biri(Bilim ve Aratrma) geici olarak kapatlmtr. Aralk 2006 tarihli Konsey Karar3 hlyrrlktedir.

AB ile Trkiye arasndaki glendirilmi siyasi diyalogdevam etmitir. Temmuz 2011de siyasidirektrler seviyesinde bir siyasi diyalog toplants yaplmtr. Bu toplantda, TrkiyeninKopenhag siyasi kriterleri erevesinde karlat balca zorluklara odaklanlm, Katlm

Ortakl Belgesi nceliklerini yerine getirme ynnde kaydedilen ilerleme deerlendirilmitir.Orta Dou, Bat Balkanlar, Afganistan/Pakistan ve Gney Kafkasya gibi AB ve Trkiyenin ortakilgi alanna giren blgelere ilikin d politika konular da dzenli olarak grlmtr. Trkiye,

blgesinde daha aktif hale gelmi, nde gelen bir blgesel aktrdr. Rapor dneminde,Trkiyeden Avrupa kurumlarna bir dizi st dzey ziyaret gerekletirilmitir.

AB-Trkiye Gmrk Birlii, 2010 ylnda toplam 103 milyar avro olarak gerekleen AB-Trkiyeikili ticaretinin gelitirilmesine katkda bulunmaya devam etmitir. Trkiye ABnin yedinci en

byk ticari orta, AB ise Trkiyenin en byk ticari ortadr. Trkiyenin toplam ticaretininneredeyse yars AB ile gereklemekte ve Trkiyedeki dorudan yabanc yatrmlarn yaklak% 80i ABden gelmektedir. Ancak, Trkiye gmrk birliini tam olarak uygulamamakta vegmrk birlii kapsamndaki taahhtlerini ihlal eden mevzuat muhafaza etmektedir. Bununsonucu olarak, birok ticari konu zmsz kalmaya devam etmektedir. Trkiyenin, ithalatlisanslar, ABde serbest dolamda olan nc lke mallarnn ithalat zerindeki kstlamalar,devlet destekleri, fikri mlkiyet haklarnn etkili biimde uygulanmas, yeni ilalarn tescili iingereken koullar ve vergi konusunda ayrmc muamele gibi ticarete ynelik teknik engellerin

k ld l il il ili l k di i bi di i hh hl i i il i i T ki i


6/116

hizmetlerindeki siyasi reformlarla dorudan ilgili kurumlara, ncelikli alanlarda ABmktesebatnn kabul edilmesi ve uygulanmasna ve ekonomik, sosyal ve krsal kalknmaya

odaklanmtr. Ayrca, Trkiye, IPA kapsamnda bir dizi blgesel ve yatay programdan istifadeetmektedir.

Ulusal Program ve Sivil Toplum mknlar kapsamnda, zellikle sivil toplum kurulularnnkapasitelerinin artrlmas ve Trkiye ile AB arasndaki sivil toplum diyaloununtevik edilmesiiin sivil toplumaynelik daha fazla AB mali destei salanmtr. Trkiyenin AB programlarnave ajanslarna katlm iin de destek verilmitir.

IPA kapsamndaki yardm, merkezi olmayan ynetim vastasyla uygulanmaktadr; bir bakaifadeyle, Komisyon tarafndan yrtlen ve 2009 ylnda IPA I-IV bileenleri ve Austos 2011deIPA V bileeni iin yrtlen akreditasyon sreci neticesinde Trk makamlar tarafndan ynetilmektedir. 2011 ylnda, uygulama aamasna geilmi ve fonlarn kullanm artmaya

balamtr. Ancak, gecikmeler devam etmektedir ve netice alnmas, fonlarn kullanlmas, projehavuzunun oluturulmas ve tm IPA bileenlerinin zamannda uygulanmas bakmndanTrkiyenin kapasitesini glendirmesi gerekmektedir. Ulusal Yetkilendirme Grevlisi tarafndanyaplan denetleme; izleme, proje ve program dnglerinin izlenmesi ve bunlarn kalite ve

etkinliinin artrlmas da dahil, sistemin zayf ynlerini kararl biimde ele almaldr.

Trkiye, aadaki AB programlarna ve ajanslarna aktif olarak katlmaktadr: Yedinci Aratrmaereve Program, Gmrk 2013 Program, Fiscalis 2013 Program, Avrupa evre Ajans,Rekabet Edebilirlik ve Yenilikilik ereve Program (Giriimcilik ve Yenilikilik Program ileBilgi ve letiim Teknolojileri Politikas Destek Program da dahil), Progress Program, Kltr2007 Program, Hayat Boyu renme ve Genlik Eylem Program. IPA fonlar, bu programlarnounda katlm maliyetlerinin bir ksmn karlamak amacyla kullanlmaktadr.


7/116

olmak zere 224e ykselmitir. ddianamede sz edilen baz delillere eriimin kstlanmas,savunma hakk ve adil yarglanma hakkna ilikin endielere neden olmutur. Gzalt kararlarna

ilikin ayrntl gerekeler gsterilememesi savunma tarafndan dile getirilen bir dier endiekaynadr. (Bkz. gvenlik glerinin sivil denetimi blm)

Su ebekesi olduu iddia edilen Ergenekona kar alan dava devam etmitir. Adli soruturmadaha da geniletilmi ve resmi verilere gre sank says 53 tutuklu olmak zere 238eykselmitir. Medya mensuplarnn sz konusu su rgtne dahil olduu iddialarna ilikinsoruturma, aralarnda Ergenekon soruturmasnn nde gelen destekilerinin de yer ald oksayda gazetecinin gzaltna alnmasyla devam etmitir. Mart 2011de, tutuklu gazetecilerden biri

tarafndan yazlan yaymlanmam bir kitabn kopyalar terr rgt belgesi olduugerekesiyle mahkeme emriyle toplatlmtr. Yaymlanmam bir kitabn su delili olaraktoplatlmas, Trkiyedeki basn zgrlne ve davann meruiyetine ilikin endielere nedenolmutur.(Bkz. ifade zgrl blm)

Yarg tarafndan, Ergenekon davas ile Nisan 2007de Malatyada Protestann ldrlmesiarasnda bir balant kurulmutur. Malatya eski l Jandarma Komutannn da aralarnda

bulunduu birka kii, Mart 2011de tutuklanmtr. Bunun ardndan, Trkiyedeki misyonerlik

faaliyetleri ile ilgili almalaryla tannan birka ilahiyat profesrnn ev ve iyerinde aramayaplmtr.

Tutuklamalar ve iddianamelerin sunulmas, geen srenin uzunluu, iddia makam tarafndansunulan delillere savunma makamnn kstl eriimi ve soruturma emirlerinin gizlilii, etkiliyarg gvencesinin tm pheliler bakmndan salanmasna ilikin endieleri artrmaktadr. CezaMuhakemesi Kanununun tutuklamayla ilgili maddelerinin kapsamn aan ekilde uygulanmas,

baz durumlarda cezalandrc tedbirlerle benzer etkiye sahip olabileceinden, ayn endie, bu

k i i d lidi l i kl l k l i i l di k


8/116

ileyiine ve hukukun stnlne duyulan gvenin glendirilmesi bakmndan Trkiye iin birfrsat olmaya devam etmektedir. Ancak, soruturmalarn ele aln ekli, adli kovuturmalar ve

savunmann haklarn tehlikeye atan ceza muhakemesi usullerinin uygulanmasna ilikin endielerdevam etmektedir. Gerek savclklarda, gerekse mahkemelerde, kamuoyunu geni aptailgilendiren tm bu konularda resmi bilgi kaynaklarnn mevcut olmamas benzer endieleriartrmaktadr. Btn bunlar, kamuoyunda, sz konusu davalarn meruiyetine ilikin endieleriartrmtr.

Anayasa

Anayasa reform paketinin Eyll 2010 referandumu ile onaylanmasndan sonra, Hkmet paketinuygulanmas iin alma balatmtr. Srasyla Aralk 2010da ve Mart 2011de Hkimler veSavclar Yksek Kurulu5 ve Anayasa Mahkemesi hakkndaki kanunlarn kabul edilmesiyleyargda yaplanmaya ynelik reformlara ncelik verilmitir. Bu kanunlar, Katlm OrtaklBelgesinde yer alan birok ncelii ve nceki sisteme ynelik eletirileri karlamtr. Bu sreteAvrupa Konseyi Venedik Komisyonuna danlmtr.

Eyll 2010da yaplan Anayasa referandumu ve Haziran 2011de yaplan seimlerden itibaren,

1980 darbesinden sonra kabul edilen 1982 Anayasasnn yerini tamamen alacak yeni biranayasaya duyulan ihtiya konusunda mutabakat ortaya kmtr. ktidar partisi, mmkn olan engeni istiare vastasyla demokratik ve katlmc bir sre sz vermitir. Meclis Bakan,anayasa hukukularyla yeni anayasann hazrlanmas ve kabul edilmesi sreci hakkndaistiarelerde bulunmu, ayrca kamuoyu katklarnn yer ald bir forum ilevi grecek internetsitesinin almasna onay vermi ve TBMMde bulunan drt partiden er mi lletvekilinin, yeniAnayasa tasla hazrlklar iin oluturulan Uzlama Komisyonuna aday gsterilmesi srecini

balatmtr. Tm siyasi partilerin ve sivil toplumun da katlmyla kapsayc bir srecin gvence

l l i i d l l l d


9/116

olmadan referanduma sunabilmek iin yeterli olan 3/5 ounluktan 4 eksiktir. CHP 135, MHP 53ve BDP 36 sandalye kazanmtr. Kadn milletvekillerin says 48den 78e ykselmitir.

Parlamentodaki en yksek kadn milletvekili says AK Partiye aittir (45). Ardndan CHP (19),BDP-liderliindeki grup (11) ve MHP (3) gelmektedir.

Seimler genel itibaryla barl bir ortamda gereklemitir. lk kez, siyasi partiler ve adaylarsiyasi reklamlar iin yayn sresi satn alabilmitir. Mart 2011de Yksek Seim Kurulu (YSK),siyasi partilerin ve adaylarn reklamlarnda ncelikli olarak Trke kullanacana, bunun yanndaKrte dahil, dier dillerin de kullanlabileceine hkmetmitir6. eitli partilerTrkiyenin ilkulusal Krte televizyon kanal TRT 6da seim kampanyas reklamlar vererek Krt semenleri

hedeflemeye almlardr. Ancak, bu talepleri YSK tarafndan reddedilmitir.

Uluslararas gzlemciler (AGT Demokratik Kurumlar ve nsan Haklar Ofisi (DKHO)), biryandan dinamik bir sivil toplum tarafndan ekillendirilmi ve demokratik, oulcu olarakniteledikleri seim srecini verken, dier yandan, zellikle ifade zgrl olmak zere temelzgrlkler balamndaki kayg verici gelimeleri de eletirmilerdir.

Ancak, seim kampanyas baz gerilim ve iddet olaylaryla glgelenmitir. Mays 2011de

gerekletirilen bir mitingin ardndan iktidar partisi grevlilerine elik eden bir polis memuru terrsaldrsnda ldrlmtr. Ayrca, Trkiye genelinde baz siyasi parti brolarnn zarar grmesinesebep olan iddet olaylar da kaydedilmitir.

Seim sisteminde deiiklik yaplmamtr. Parlamentoda temsil iin gereken ve Avrupa Konseyiyesi devletler arasnda en yksek olan % 10luk lke baraj, siyasi partilerden ve sivil toplumkurulularndan sz konusu barajn drlmesi iin yaplan arlara ramen halen mevcuttur.Bu sorun, seim kampanyas sresince n plana kmtr.


10/116

Siyasi partilerin kapatlmasna ilikin usul ve gerekelere ilikin mevzuatn Avrupa standartlarnauygun hale getirilmesi konusunda da ilerleme kaydedilmemitir. Aralk 2010da Avrupa nsan

Haklar Mahkemesi (AHM), Halkn Demokrasi Partisinin (HADEP) 2003 ylnda kapatlmasylailgili olarak Trkiyenin, toplanma ve rgtlenme zgrln7 ihlal ettii ynnde hkmvermitir. Bu, siyasi parti kapatlmas konusunda Trkiye aleyhine verilen dokuzuncu kararolmutur.

Milletvekili dokunulmazlklarnn geni kapsam hakknda, zellikle yolsuzlukla ilgili davalardatutuklama konusunda endieler bulunmaktadr. Ayrca, milletvekillerinin ifade zgrlyle ilgilidavalarnda, kanunun seici ve kstlayc yorumlanmas hakknda endieler de mevcuttur.Muhalefet partilerinin devam etmekte olan Ergenekon, Balyoz ve KCK davalarnda yarglanansanklar seimlerde aday gstermesi, Devletin btnlne kar ilenen sular sz konusuolduunda milletvekili dokunulmazlklarn snrlayan Anayasann 14. maddesininyorumlanmasna ilikin yeni bir sorunu ortaya karmtr. Sz konusu madde, gemite Krtkkenli milletvekilleri aleyhinde kullanlmtr.

Mahkemelerin, seilmi sekiz milletvekilinin cezaevinden salverilmesini reddetmesi ve YSKnn

bunlardan birinin milletvekilliini drmesi zerine, CHP ve BDPnin seilmi milletvekilleri,TBMMnin al oturumunda yemin etmeme karar almlardr. Bununla birlikte, TemmuzdaCHP milletvekilleri, Ekim banda ise BDP milletvekilleri yemin etmilerdir. Halen cezaevinde

bulunan yeni seilmi milletvekillerinin says, terrle mcadele mevzuatnn kstlayc ekildeyorumlanmas ve yarglama ncesi tutukluluk srelerinin uzunluuna ilikin genel endieleriartrmaktadr. Ana muhalefet partisinin milletvekilleri iin etik yasas nerisi karlk bulmamtr.Kapatlm olan DTPnin iki eski milletvekili, haklarndaki siyaset yasan kaldrtm, ancakTBMMye geri dnememilerdir.


11/116

Cumhurbakan d politikada aktif bir rol oynamaya devam etmitir.

Cumhurbakannn 5 yllna dorudan halk tarafndan seilmesini dzenleyen Ekim 2007anayasa deiikliinin YSK tarafndan yorumlan ekline bal olarak, Cumhurbakannn grevsresinin 2012de mi yoksa 2014te mi biteceine ilikin belirsizlik hala srmektedir.

Hkmet

Haziran seimlerinden ay nce, Babakan, Trk kamu ynetiminde, ncelikli olarak bakanlkdzeyini hedefleyen, kapsaml bir yeniden yaplanma gerekletirileceini aklamtr.

Seimlerden sonra, Trkiye Cumhuriyetinin 61. Hkmeti, 6 Haziran 2011 tarihindeCumhurbakan tarafndan onaylanmtr.

Hkmet, Avrupa BirliiBakanl kurulmasna karar vermi ve ilk kez bir Avrupa Birlii Bakanatamtr. Yeni dzenleme ile Avrupa Birlii Bakanna, Bamzakereci ve Mzakere HeyetiBakan sfatyla katlm mzakerelerini yrtme grevi verilmitir.

Hkmetin ve yerel ynetimin ileyiine ilikin olarak, Hkmet, 2010 Anayasa deiikliklerinigerekletirmek amacyla eylem plann uygulamaya balamtr. Saytay, Radyo Televizyon stKurulu, askerlik hizmeti, Hkimler ve Savclar Yksek Kurulu kanun tasarlar ile Yargtay,Dantay ve Anayasa Mahkemesinin yeniden yaplandrlmasna ilikin kanun tasarlarTBMMye sunulmutur.

Hkmet, eitli vesilelerle ve zellikle Haziran seimlerinden sonra Avrupa Birlii Bakanlnnkurulmasyla, ABye katlm srecine ilikin kararlln yinelemitir. Avrupa Birlii Bakan ve


12/116

Sonu olarak, Hkmet 2010 Anayasa deiikliklerinin uygulanmasna ncelik vermitir.Seimler ncesinde, zellikle yarg alannda, ilerleme kaydedilmitir. Yerel ynetimlere yeterli

yetki devredilmesi de dahil, yeni Anayasa almalar reform gndemini daha da ileriyetayacaktr. Ancak, AB katlm srecine ilikin olarak belirtilen kararllk, ulusal programlarnuygulanmasna yeterince yanstlmamtr.

Kamu Ynetimi

2010 Anayasa deiiklikleriyle, bilgiye eriim anayasal bir hak haline gelmitir. Kamu DenetiliiKurumununkurulmasnn yolunu aan yeni Anayasa hkmleri dorultusunda, bir kanun tasars

Ocak 2011de TBMMye sunulmutur. Hkmet, Avrupa Ombudsman ile istiarelerde bulunmuve iyi ilikiler gelitirmitir.

Gzdengeirilen Saytay Kanunuyla, kamu harcamalarnn ou zerinde Saytaya d denetimyetkisi verilerek Kamu Mal Ynetimi ve Kontrol Kanununun uygulanmasnda ilerlemesalanmtr. Hesap verebilirlik konusunda farkndaln gelitirilmesi ve effafln artrlmasiin bu raporlar, ulusal gvenlik gerekesiyle yaplacak istisnalarn asgari dzeyde tutulmaskaydyla, halka ak ve kolay ulalabilir olmaldr.

Kamu kurumlarnn stratejik plan hazrlklarnda ilerleme kaydedilmitir. Kurumlarn outarafndan kabul edilen bu stratejiler, daha sonra Devlet Planlama Tekilat tarafndan gzdengeirilmitir.

ubat 2011de Devlet Memurlar Kanununda yaplan deiiklikler, engelli, hamile ya da yenidomu ocuklar olan geici ve szlemeli devlet memurlarna birtakm avantajlar salamtr.


13/116

Kamu Denetisi seiminde parlamentolarda byk ounluun salanmasn gerektirmektedir.Tasarda, Kamu Denetisinin yetki alanna ordunun askeri nitelik tayan ilemlerinin girmemesi

ngrlmektedir. AB ye devletlerinin oundaki uygulama, Kamu Denetisinin orduyu birekilde denetlemesi ynndedir. Tasarda yer alan dier hkmlerle Kamu Denetisine, bireyselikyetleri yantlamas ve kamu ynetimi almalarnn iyiletirilmesine ynelik tavsiyelerde

bulunmas iin yetki verilecektir. Kamu Denetisinin soruturmalar kendi inisiyatifindeyrtmesine imkan veren bir hkm bulunmamaktadr. Son olarak, tasar Trk vatandalarnaikyetlerini, Kamu Denetisine bildirmeleri iin 90 gne kadar sre tanmaktadr. Bu sre, ABdzeyindeki uygulamaya gre ksadr.

Saytayn kamu ynetiminde hesap verebilirlii salama roln yerine getirebilmesi amacyla,gzden geirilen Saytay Kanununun uygulanmasna ynelik kapasitenin gelitirilmesi vehkmet denetiminin tam kapsaml ekilde uygulanmas iin daha fazla aba sarf edilmesigerekmektedir. Ayrca, zellikle i denetim kapasitesinin ve strateji gelitirme birimlerininglendirilmesi ve strateji belgelerinin uygulanmas konularnda, Kamu Mal Ynetimi veKontrol Kanununun uygulanmas iin giriimlere ihtiya bulunmaktadr.

Austos 2011de kabul edilen kanun hkmnde kararname ile ilgili bakanlklara, AB

mktesebatndan ya da uluslararas standartlardan doan ykmllkler dorultusunda sonyllarda kurulan bamsz dzenleyici kurumlarn her trl faaliyet ve ilemlerini izleme vedenetleme yetkisi verilmektedir. Bu durum, dzenleyici kurumlarn, rekabet, enerji ve bilgitoplumu gibi birok politika alannda grevlerini yrtmesi balamnda bamszlna ilikinendieleri artrmaktadr.

Yerinden ynetim srecinde bir ilerleme kaydedilememitir. Yetki devri, zellikle mali gelirlerinyerel idarelere aktarlmas, hayata geirilmemitir.


14/116

Yargtayn emdinli davasyla9ilgili verdii kararn ardndan, sz konusu dava u anda sivil birmahkeme olan Van Ar Ceza Mahkemesinde grlmektedir. Mahkeme, Temmuzda yaplan ilk

durumada, bir avukatn eski Genelkurmay Bakanlarndan biri de dahil, drt yksek rtbelisubayn sorgulanmas talebini kabul etmitir.

Askeri harcamalarn sivil denetimine ilikin olarak, Aralk 2010da Saytay Kanununun kabuledilmesiyle iyi dzeyde ilerleme salanmtr. Kanun, Silahl Kuvvetlerin harcamalar zerindeharcama sonras d mali denetimi salamaktadr. Ayrca Savunma Sanayi Destekleme Fonu dadahil, savunma sektr iin tahsis edilen bte-d kaynaklarn denetiminin yolu almaktadr.

2010 ylnda terrle mcadele politikalarn gelitirmek ve koordine etmek amacyla kurulan veTemmuz 2011den itibaren Babakanla balanan Kamu Dzeni ve Gvenlii Mstearl,Terrle Mcadele Koordinasyon Kurulu Sekreterlii olarak hizmet vermeye balamtr. Kurul,ubat 2011de ikinci kez toplanmtr.

Silahl kuvvetlerin sorumluluk alanlar dndaki siyasi konulara resmi ve gayri resmi ekildeetkide bulunduu durumlarda azalma devam etmitir.

Austos 2011deki Yksek Askeri urann hemen ncesinde, Genelkurmay Bakan, KuvvetKomutanlaryla birlikte emekliliini talep etmitir. Yksek Askeri ura toplantsnda bir gecikmeolmakszn Kuvvet Komutanlarnn atanmas, Hkmetin st-dzey komutanlarn atanmaskonusundaki kontroln teyit etmitir. Ancak Genelkurmay Bakanl, snrl dzeyde sivil

d ti i il t fil k d k


15/116

ilikili sularda Anayasa Mahkemesi tarafndan ve Devletin gvenliine kar ilenen sulardasivil mahkemeler tarafndan yarglanmalarna ilikin konular iermektedir. Yksek Askeri ra

ve dier tm askeri makamlar tarafndan kariyer ynetimine ilikin olarak alnan kararlarn, yargdenetimine ak olmamas endie konusu olmaya devam etmektedir.

Kayda deer miktarda mali harcamay kontrol altnda tutan Trk Silahl KuvvetleriniGlendirme Vakfnn, Saytayn denetim yetkisi dnda braklm olmas yenilenen SaytayKanununda nemli bir eksikliktir. Savunma, gvenlik ve istihbarat kurumlarnn d denetimraporlarnn yaymlanmasndzenleyen bir ynetmelikBakanlar Kurulu tarafndan henz kabul

edilmemitir.

Ordunun grevlerini tanmlayan ve bir maddesiyle ordunun siyasete mdahil olmas iin kaydadeer bir alan brakan Trk Silahl Kuvvetleri Hizmet Kanununda deiiklik yaplmamtr.Milli Gvenlik Kurulu ve Milli Gvenlik Kurulu Genel Sekreterlii Kanunu deitirilmemitir veyoruma bal olarak neredeyse tm politika alanlarn kapsayabilecek geni bir gvenlik tanmnortaya koymaya devam etmektedir. Genelkurmay Bakan, hl Milli Savunma Bakan yerine

Babakana kar sorumludur.

Ordunun, baz medya kurulularna ynelik akreditasyonda seici davranmas devam etmitir.Subaylar tarafndan verilen Milli Gvenlik dersi, ortaretim mfredatnda yer almaya devametmektedir.


16/116

salamtr. Yirmi iki asil yeden on alts ve on iki yedek yenin tm artk dorudan yargorganlar tarafndan seilmektedir.

HSYKda Bakanln etkisi azaltlmtr: Adalet Bakan, HSYKnn Bakan ve BakanlkMstear, resen yesi olarak devam etmekte, ancak, Kurulun ye saysnn artmas sonucu,Bakanlk artk toplam ye saysnn % 10undan daha azn oluturmaktadr. Adalet Bakan,almalarn yrtld dairede yer almad gibi, disiplinle ilgili genel kurul toplantlarnakatlmamaktadr. Bakan ve Mstearn, sadece Kurula katlmayarak, Kurulun karar almasrecini engellenmeleri ihtimali artk kalmamtr. Daha nce de fiilen kullanm olduklar

ekilde, toplantlara katlmayarak kararlar bloke etme gcne sahiplerdi.

Daha nce Adalet Bakanl bnyesinde yer alan Tefti Kurulu, HSYKya devredilmitir. Kararlarn, isimlerin aklanmad anonim versiyonlar, Kurulun resmi internet sayfasndayaymlanabilmektedir. Bu durum, yargnn kurallara uygun olarak idare edilmesi konusunda yasalkesinlik ve gvenilirliini artrmaktadr. Etkili yasal yollara bavurulmasna ilikin olarak,meslekten ihra edilme kararlar iin yarg yoluna gidilmesine artk izin verilmektedir. Yeni

seilmi Kurul, bilgi toplamak ve reform nerilerini tartmak iin illerde hakim ve savclarlatoplantlar dzenlemitir.

10 asil ve 6 yedek HSYK yesi Ekim 2010da ilk derece hkim ve savclar tarafndan seilmitir.lk derece hakim ve savclarn %98inden fazlas oy kullanmtr. Seimlere aday olarak katlm,Adalet Bakanlnda alanlar da dahil, tm hakim ve savclara ak olmutur. Oylama gizliyaplm ve seim kampanyas yaplmas yasaklanmtr. Seimlerin adil bir ekilde yaplmad


17/116

Anayasa deiikliklerinin ve ilgili mevzuatn TBMM tarafndan kabul sonrasnda oluan

kutuplam ortamda, yksek mahkeme bakanlar ve yeleri yarg reformuna ilikin eletirilerinidile getirmilerdir. Hkim ve savclarn yesi olduu bamsz dernekler, zellikle yarg

bamszl ile ilgili olarak, reformlar hakkndaki endielerini ifade etmilerdir. Baz barolar daendielerini belirtmilerdir.

emdinli davas, halen karara balanmamtr ( Bkz. Gvenlik glerinin sivil denetimi).Hlihazrdaki HSYK, daha nce davadan sorumlu olan savcy Nisanda meslee geri almtr.

Sz konusu savcnn, 2006 ylnda meslekten ihrac yargnn bamszlna ilikin endieleriartrmt12.

Tarafszla ilikin olarak, Anayasa Mahkemesinin Kuruluu ve Yarglama Usulleri HakkndaKanun, Mart 2011de kabul edilmitir. Hkmet, Avrupa Konseyi Venedik Komisyonunadanmtr. Sz konusu Kanun, 12 Eyll 2010 tarihinde yaplan referandum ile kabul edilenAnayasa deiiklikleriyle Mahkemenin normal ye saysn artrmtr. Bu art, yksek yarg

temsilcilerinin greceli arln azaltm ve Anayasa Mahkemesinde, hukuk camiasnn vetoplumun geni kesimlerinin daha fazla temsil edilmesini salamtr. Eski sistemde, AnayasaMahkemesinin tm yeleri Cumhurbakan tarafndan seilmekte ve atanmaktayd. imdi ise ye (toplam ye saysnn yaklak %18i) TBMM tarafndan seilmektedir.

Anayasa Mahkemesinin yetkileri, bireysel bavuru usulnn getirilmesiyle geniletilmitir. Bunagre Anayasada gvence altna alnm temel hak ve zgrlklerden herhangi birinin kamu

i l i


18/116

demokratik bir sistemde anayasa itihad sivil bir mesele olduundan, Anayasa Mahkemesindeiki askeri yenin varl tartmaldr.

Hkim, savc ve avukatlara ilikin olarak adliyelerdeki ve durumalar srasndaki uygulamayaynelik dzenlemeler, yargda silahlarn eitlii ilkesine sayg gsterilmesini ya da bu ekildealglanmasn gvence altna almamaktadr. Bu durum, hakimlerin tarafszl konusundaki algyglgelemeye devam etmektedir.

Yargnn st dzey yeleri ve yksek rtbeli komutanlar, kilit davalarda yargnn tarafszlntehlikeye atacak aklamalar yapmtr.

Yargnn etkinliine ilikin olarak, Yargtay ve Dantay Kanunlar, byk ve giderek artan birikmi i ykn hafifletmek amacyla deitirilmitir. Dairelerin says artrlm, almausulleri deitirilmi ve ok sayda hakim ve savc atanmtr. HSYK tarafndan yrtlen atamausulleri effaftr: her hkim ve savcnn ald oy says ve atama srecinde takip edilen usul,HSYKnn internet sitesinde yaymlanmaktadr.

Mart 2011de ilk derece mahkemelerinin i ykn azaltmay amalayan mevzuat kabul

edilmitir. Balca ama, zellikle halen idari para cezas yaptrm olan baz sularn suolmaktan karlmas, Blge Adliye Mahkemeleri ile Yargtaya yaplacak bavurularda haralnmas ve de veraset ilamnn verilmesi yetkisinin mahkemelerden noterlere verilmesi yoluyladavalarn yarg sistemine girmesini nlemektir.

2010 ylnda yarg iin ayrlan bte 4,7 milyon TL (GSYHnin % 0.55i) iken, 2011 ylnda bubte yaklak olarak 6,1 Milyon TLye (GSYHnin %1.81i) ykselmitir.


19/116

haklarna uygun ekilde dava srelerinin mmkn olduunca asgari dzeyde tutulmassalanmaldr. Tutuklamaya ve gzaltna alternatifler gerektii gibi kullanlmazken , Ceza

Muhakemesi Kanununun tutuklamalara ilikin maddeleri ou kez kapsaml ekilde, cezaitedbirlerle ayn etkiye sahip olacak biimdekullanlmtr. Gzalt srelerini snrlayan 2005 ylCMK deiiklii 2010 yl sonunda yrrle girmi ve belirli saydaki mahkumun serbest

braklmasyla sonulanmtr.

Yarglama ncesi tutukluluk uygulamas, kamu yarar bakmndan kesin gereklilik ierendurumlarla snrl deildir. Terrle ilgili baz davalarda, sanklar ve avukatlarnn sukantlarnaeriimine davann erken safhalarnda izin verilmemitir.14. Adli denetim yerine sk sk

tutuklamaya bavurulmas, bilgi, kant ve ifadelerin szdrlmas, dosyalara snrl eriim,tutukluluk kararlarna ve bu kararlarn gzden geirilmesine ilikin ayrntl gerekelergsterilememesi endie yaratmtr. Son olarak, geni kapsaml kamu menfaati ieren bukonularda savclk veya mahkemelerden, resmi bilgilendirme yaplmamtr. HSYK ve AdaletAkademisinde yaplan hazrlk almalarna ramen, savclk veya mahkeme szcleri henzfaaliyete gememilerdir.

Kamuoyunca takip edilen baz nemli davalarla ilgili soruturmalar hakkndaki endieleri

gidermek amacyla, polis, jandarma ve yarg arasndaki alma ilikisi ile birlikte, polis ve jandarmann faaliyetlerinin gelitirilmesi gerekmektedir. Ceza Muhakemesi Kanununun 167.maddesine dayanlarak hazrlanan Adli Kolluk Ynetmelii, 2005 ylnda kabul edilmitir. 1Haziran 2005 tarihinde Ceza Muhakemesi Kanunu ile yrrle girmitir ancak henzuygulanmamaktadr. Bu sebeple, savclklara bal adli kolluk birimleri henz kurulmamtr.Sonu olarak savclar, ileri Bakanlna bal adli kolluk kuvvetlerinden yararlanmaktadrlar.

Arabuluculuk, etkin olarak uygulanmamakta ve hkim, savc ve avukatlar bu konuda


20/116

Yolsuzlukla Mcadele Politikas (Bkz. 23. Fasl: Yarg ve Temel Haklar)

2010-2014 Strateji ve Eylem Planna15 uygun olarak, yolsuzlukla ilgili 28 konuda nerihazrlayan alma gruplar, Trkiye'de Saydamln Artrlmas ve Yolsuzlukla McadeleninGlendirilmesi Yrtme Kurulu16 tarafndan koordine edilmitir. Yolsuzlukla mcadelekonusunda grev yapan Bakanlardan oluan Komite tm nerileri kabul etmitir. Ancak,yolsuzlukla mcadele kapsamnda yeterli personeli olmayan kurumlarn glendirilmesi veya

bamszlklarnn artrlmas konusunda bir gelime kaydedilmemitir. Sivil toplumun zellikleYrtme Komitesine ve stratejinin uygulanmasna katlmnn artrlmas gerekmektedir.

Trkiye, Yolsuzlua Kar Devletler Grubunun (GRECO) 2005 birinci ve ikinci deerlendirmeraporundaki 21 tavsiyeden 19unu uygulamtr. Milletvekillerinin ve st dzey kamugrevlilerinin yolsuzlukla ilgili davalarda dokunulmazlklarnn snrlandrlmasnda ve hangiartlar altnda dokunulmazln kaldrlabileceine dair objektif kriterler belirlenmesine ilikinilerleme kaydedilmemitir. Mart 2010da kabul edilen nc deerlendirme raporu sonrasnda,Su snad ve Siyasi Parti Finansmannn effafl alannda iki nemli GRECO tavsiyesiuygulanmay beklemektedir.

Siyasi partiler mevzuat, partilerin alabilecekleri yardmn miktar ve kayna hakknda bazkstlamalar ngrmektedir. Bununla beraber, siyasi partilerin finansmannda effaflkkonusundailerleme kaydedilmemitir. Siyasi partilerin mali denetimi zayf kalmakta ve seimkampanyalarnn mali denetimi veya adaylarn finansman konularnda yasal bir ereve

bulunmamaktadr. Genel olarak parti veya seim kampanyas finansman konusunda bir snrlamabulunmamaktadr. zellikle mevcut mevzuat seim kampanyas finansman konusunda zel birhkm iermemektedir. Partiler, yllk raporlarnn bir blm olarak genel mali bildirimleri


21/116

bir iddianame sunulmamtr. Soruturmay yapan savclk ekibinde yaplan deiikliklerendieleri artrmtr.

Sonu olarak, yolsuzlukla mcadele iin strateji ve eylem plannn uygulanmasnda snrldzeyde ilerleme kaydedilmitir. Birok alanda yaygn olan yolsuzluun azaltlmas iin szkonusu stratejinin etkili ekilde uygulanmas gerekmektedir. Siyasi partilerin finansmannn effafolmamas ve dokunulmazlklarn kapsam balca eksiklikler olmaya devam etmektedir.Yolsuzlukla mcadelede yasal erevenin glendirilmesi ve bunun uygulanmas iin tedbirleralnmas gereklidir. Trkiyenin, soruturmalar, iddianameler ve mahkmiyet kararlarna ilikinizleme mekanizmas oluturmas gerekmektedir.

2.2. nsan Haklar ve Aznlklarn Korunmas (Bkz. 23. Fasl: Yarg ve Temel Haklar)

Uluslararas insan haklar hukukuna riayet

nsan haklarna ilikin belgelerin onaylanmas konusunda, Kasm 2010da Avrupa Konseyiocuklarn Cinsel Smr ve stismara Kar Korunmas Szlemesinin onaylanmasna ilikinkanun TBMMde kabul edilmitir. Trkiye, BM kenceyle Mcadele Szlemesi htiyari

Protokoln (OPCAT) Eyll 2011de onaylamtr. Avrupa nsan Haklar Szlemesinin (AHS) ek Protokolnn17onaylanmas hala beklemektedir.

Rapor dneminde, Avrupa nsan Haklar Mahkemesi (AHM), toplam 418 kararndaTrkiyenin AHSnin gvence altna ald haklar ihlal ettii sonucuna varmtr. AHMyeyaplan yeni bavurularn says, birbirini izleyen beinci ylda da artmtr. 2010 ylnn Ekimayndan itibaren AHMye toplam olarak 7764 bavuru yaplmtr. Bunlarn nemli bir blm,adil yarglanma hakk ve mlkiyet hakknn korunmasyla ilgilidir. 2011 ylnn Eyll aynda,


22/116

Kamu grevlileri, hkimler, savclar ve polis memurlar insan haklar konusunda eitimgrmtr. AHMde devam eden davalar ve kararlarn icrasn takip etmek iin Adalet Bakanl

bnyesinde nsan Haklar Birimi oluturulmutur.

Ekim 2010dan itibaren TBMM nsan Haklar nceleme Komisyonuna, birou yarg denetimi vecezaevlerine ilikin sorunlar ieren 1500 dileke ulamtr. Ekim 2010dan itibaren nsanHaklar nceleme Komisyonu 7 rapor kabul etmi ve arlkl olarak lkenin Gneydou

blgesinde ve 1980 darbesi sonrasnda gzaltnda kaybolduu iddia edilen insanlarn akbetleriniaratrmak zere bir alt komisyon oluturmutur.

Bununla birlikte, zellikle bamszl ve ilevsel zerklii asndan BM Paris lkeleri ileuyumlu, nsan Haklar Kurumlar henz oluturulmamtr. ubat 2010da TBMMye sunulanTrkiye nsan Haklar Kurumu kanun tasars sz konusu ilkeler ile tamamen uyumlu deildir.Trkiye nsan Haklar Kurumunun yetkileri, temel ilevleri, yelik yaps, insan kaynaklar vefinansmanna ilikin hkmlerin ikincil mevzuatla deitirilememesi ve kanunla dzenlenmiolmas nem tamaktadr. Trkiye nsan Haklar Kurumunun, Babakana hesap verebilirlii veyelerinin Bakanlar Kurulu tarafndan belirlenmesi, BM Paris lkeleri ile uyumlu deildir. Kanuntasarsnda yer alan finansman ile ilgili hkmler, bte gelirlerinin bamsz bir kaynaktan

gelmesini salamamaktadr. oulculuk iin gereken koullar ve cinsiyet dengesi personel almakurallar ierisinde aka yer almamaktadr. Kanun tasarsnda, Trkiye nsan HaklarKurumunun, Devletin herhangi bir blmnden ya da zel sektrden kaynaklanan sorunlarincelemesine ilikin yetkisinin kstlanmad belirtilmemektir. Sivil toplum ile ibirlii ve siviltoplumun konuya dahil olmas, henz kanun taslana yansmamtr.

Pek ok insan haklar savunucusuna kar mevzuatta yer alan terrle ilgili hkmlere sklklabavurulan cezai yarglamalar balatlmtr. Terrizmin, Terrle Mcadele Kanunundaki geni

l d k di ( k


23/116

Bununla birlikte, baz durumlarda kolluk kuvvetleri tarafndan orantsz g kullanm devametmitir. Sivil toplum kurulular, raporlarnda gvenlik gleri tarafndan ateli silahlarn lmle

sonulanan orantsz kullanm olduunu belirtmitir. CPTnin Trkiyeye yapt beinci dzenliziyareti hakkndaki raporunda, arlkl olarak tutuklama srasnda ar g kullanm sonucundaoluan fiziksel kt muamele ile ilgili inandrc iddialarnn olduu belirtilmitir. Gzaltndakigmenlerin durumuna ilikin olarak;ar kalabalk, bakmszlk, gn na snrl eriim, kthijyen koullar ve ak havaya karlma imkannn olmamas dahil, bir ok eksikliin bulunduugzalt merkezlerine ziyaretler yaplmtr.

Kolluk kuvvetleri sklkla ikence ve kt muamele iddiasnda bulunan ahslara kar dava

amaktadr. Bu tr davalar, ikyetler bakmndan caydrc olabilir. Birok durumda mahkemeleritarafndan kolluk kuvvetleri tarafndan alan bu davalara ncelik verilmektedir.

Salk, Adalet ve ileri Bakanlklar arasnda halen yrrlkte olan bir l protokolkapsamnda, kolluk kuvvetleri bazen mahkmlarn tbbi muayeneleri srasnda mevcut

bulunmaktadr.

nsan haklar ihlallerinin cezasz kalmasylamcadele abalar yetersizdir. AHMnin tespit ettii

zere, Diyarbakr Cezaevinde gerekletirilen ve on mahkmun lmne ve altsnnyaralanmasna neden olan 24Eyll 1996 tarihli operasyonda yer alan gvenlik gleri hakkndakiceza davas henz sonulanmamtr. Gvenlik ve kolluk kuvvetleri tarafndan yapld iddiaedilen yargsz infazlar hakknda tam bir bamsz soruturma yrtlmemesi sorunu devametmektedir. Nijeryal bir snmacnn, stanbul Emniyet Mdrlne bal bir polis memurutarafndan ldrlmesine ilikin davada ilerleme olmamtr. Bamsz bir polis ikayetmekanizmas hala bulunmamaktadr. kence veya kt muamele sulamalarna ilikin idarsoruturmalar, soruturmann tarafszln tehlikeye atacak ekilde, sulanan polislerin alma


24/116

Cezaevireformu programnn uygulamas devam etmitir.

Adalet Bakanl tarafndan gelitirilen dava ynetimi modeli, rehabilitasyon hizmetl erinigelitirmek amacyla 4 ocuk cezaevinde faaliyete gemitir.

Ceza Muhakemesi Kanununda (CMK) yaplan, mahkumiyet ncesi tutukluluk sresini snrlayandeiiklik, 2010 ylnn sonunda yrrle girmitir. Bu durum cezaevindeki nfusun azalmasnsalayabilir.

Baz yksek gvenlikli cezaevlerinde yaplan mimari deiiklikler mterek faaliyetlerin dahafazla yaplmasna imkan tanmtr.

Salk hizmetlerine eriim bakmndan, belirli hastanelerdeki cezaevi koularnn artlarnninsan haklar ve hasta haklarna uygun olarak gelitirilmesi iin Adalet Bakanl tarafndan birkomisyon oluturulmutur.ubat 2011de mahkum ve tutuklular iin rehabilitasyon merkezlerininsays bee kmtr.

Denetimli serbestlikieren mahkeme kararlarnn says artmtr.22

Bununla birlikte, cezaevi nfusu artmaya devam etmitir.23Bu durum ar kalabala, personel vedier kaynaklar zerinde baskya neden olmakta ve tutukluluk koullarnn iyiletirilmesiamacyla yeni ina edilen cezaevlerinin kullanlma olanan snrlandrmaktadr. Cezaevlerindekiar nfusun artmasna neden olan temel faktrlerden biri, ceza davalarnda yarglamanntamamlanmas ile yaptrm uygulanmasnn uzun srebilmesidir. Cezaevi nfusunun yaklak%47si hakknda henz hkm verilmemitir. (bkz. yarg blm)


25/116

Yetkililer, AHS ilkelerini ieren, mahkm haklarndaki kstlamalar hakknda genel ilkelerihenz kabul etmemitir. Gazete, dergi ve kitaplar cezaevlerinde yasaklanmaya devam etmektedir.

Cezaevlerinde ak ve kapal grmelere ilikin olarak kabul edilmi olan uygulamalar kaygvermektedir. Ziyaretlerde ve mektuplamalardaKrtenin kullanlmasndaki kstlamalara ilikinraporlar bulunmaktadr. Cezaevi ynetimleri arasnda farkl uygulamalar mevcuttur. OPCATauygun olarak, cezaevlerindeki ikyet sisteminin tm mahkmlarn yararlanabilecei ekildegetirilmesi iin tamamen gzden geirilmesi gerekmektedir.

2000 ylnda F-tipi hcrelere sevk edilmelerini protesto etmek amacyla Bayrampaa

Cezaevindeki mahkmlarn balatt lm orucunun, polis tarafndan iddetle bastrlmassrasnda 12 mahkmun lmyle sonulanan Hayata Dn operasyonuna odaklanan davahenz sonulanmamtr. Bu arada, AHM bu operasyon hakkndaki davay kabul etmitir.

Genel olarak, artan cezaevi nfusu ar kalabala neden olmakta ve tutukluluk koullarnniyiletirme abalarn engellemektedir. Cezaevlerindeki ikyet sisteminin tamamen gzdengeirilmesi gerekmektedir. OPCATin uygulanmas, baz sorunlarla mcadele edilmesine yardm

edecektir. Salk hizmetleriyle ilgili yeni dzenlemelerin, cezaevi ortamnn ihtiyalarnkarlamasnn salanmasna dikkat edilmelidir. ocuklarn cezaevlerindeki durumuna ilikinsistemin, cezaevlerindeki ocuk saysnn asgari dzeye indirilmesi, ocuklarn cezaevindegeirdikleri srenin azaltlmas ve tutukluluk koullarnn ocuk ihtiyalarn gzetir nitelikteolmasnn salanmas amacyla acil bir ekilde gzden geirilmesi gerekmektedir.

Adalete eriim konusunda snrl ilerlemeler kaydedilmitir. Barolarn abalar vatandalarn


26/116

fade zgrlneilikin olarak, Krt meselesi, aznlk haklar, Ermeni meselesi ve ordunun rolgibi hassas addedilen konularda da dahil tartmalar devam etmitir. Muhalif grler dzenli

olarak aklanmaktadr. Adalet Bakanl tarafndan ifade zgrl konusunda yasal ereveninincelenmesini takiben gazetecilere kar sklkla kullanlan 285 ve 288. maddeler de dahil, TrkCeza Kanununun baz maddelerini deitirmek amacyla TBMMye bir kanun tasarssunulmutur. Mays 2008de yaplan deiiklikten sonra, Trk Ceza Kanununun (TCK) 301.maddesine dayal olarak alan dava says azdr.

te yandan, ifade zgrlnn ok sayda ihlalini ciddi endieler yaratmaktadr. Uygulamada

medya zgrl kstlanmtr. Gazetecilerin hapsedilmesi ve Ergenekon soruturmasyla ilgiliyaymlanmam bir kitaba el konulmas, bu endieleri artrmtr. ok sayda gazeteci halentutukludur.

Krt meselesi hakknda yazan birok yazar ve gazeteci hakknda ok sayda dava almtr. Krtmeselesi hakknda haber yapan veya Krte yayn yapan gazetelere uygulanan bask devametmektedir. Birka sol grl ve Krt gazeteci, terrizm propagandas yapmaktan hkm

giymitir (Bkz. Gneydoudaki durum blm).

AHMye, Trkiye tarafndan ifade zgrl ihlali yapldna dair ok sayda bavuruyaplmtr. AHM kararlarna uyulmas iin yasal deiikliklerin yaplmas gerekmektedir25.

Trk ceza mevzuat, ifade zgrlnn snrlanmasnda orantsz olarak kullanlabilecei iin,


27/116

Temmuz 2011de yaymlanan Avrupa Konseyi raporunda alt izildii gibi, iddeteazmettirmek kavramnn yorumu AHMnin itihadyla uyumlu deildir. Trk hukuk sisteminde,

gereklik ya da kamu yarar savunmas yer almamaktadr. fade zgrl hakkn engelleyendier konular, ceza yarglamalarnn ve tutukluluk srelerinin ok uzun olmas ve sonulanmamdavalarda sanklarn aleyhlerine kullanlan delillere eriimi ile ilgili sorunlardr. Bunlarn,Trkiyedeki ifade zgrl zerinde olumsuz etkisi olmakta ve st dzey hkmet ve devletgrevlileri ile ordu tarafndan basna sklkla dava almas, Trk medyasnda geni bir otosansre neden olmaktadr.

Anayasa Mahkemesinin 2 Mays 2011 tarihli karar Basn Kanununun 26. Maddesini iptaletmitir. Temmuz 2012de bu kararn yrrle girmesini takiben, savclar, bir sreli yayndayaynlanm bir metin hakknda dava amay istemeleri durumunda, belirli srelerlekstlanmayacaktr. u anda, gnlk yaynlar iin azami dava ama sresi yaymlanmalarntakiben 2 ay, haftalk yaynlarda ise 4 aydr.

Hkmeti eletirmesiyle yaygn olarak bilinen Doan Medya Grubuna 2009 ylnda verilen vergi

cezasyla ilgili dava srmektedir. Genel olarak, medyaya yksek sayda ve miktarda para cezalarverilmitir.Mizah dergisi niteliindeki Harakiri dergisi, Babakanlk Kkleri Muzr NeriyattanKoruma Kurulu tarafndan 150.000 TL cezaya arptrlmasn takiben, ikinci basmnnkmasndan sonra yaymn durdurmaya zorlanmtr. Savclarn talebi zerine kitaplar okuyanve Trkiyedeki sreli yaynlar olas mstehcenlik asndan deerlendiren Kurul, yetki alan veyapsna ilikin olarak ar ekilde eletirilmitir.

Mart 2011de bir ilk derece mahkemesi, Yargtayn kararna uyarak, 2005 ylnda aklad


28/116

salamamasnn, Bilgi Edinme Hakk Kanununa uygun olmamas gerekesiyle TB aleyhine birdava almtr. Youtube video paylam sitesi ve dier internet portalleri aleyhine alan

davalar da devam etmektedir. fade zgrl ve vatandalarn bilgi edinme hakkn kstlayannternet Ortamnda Yaplan Yaynlarn Dzenlenmesi ve Bu Yaynlar Yoluyla lenen SularlaMcadele Edilmesi Hakknda Kanunun gzden geirilmesi gerekmektedir. Nisan 2011de TB,5651 sayl Kanuna dayanarak, internet yer salayc irketlerine bir yaz gndererek bunlardan,

potansiyel olarak kkrtc olan baz kelimeleri ieren internet sitelerine yer salama hizmetlerinisonlandrmalarn talep etmitir. Bu durum youn eletirilere neden olmutur. TB, bu eletirilereverdii cevapta, bahsedilen kelimeler listesi ile yasad olduu iddia edilen internet ieriinin

belirlenmesinde yer salayc irketlere yardmc olmay amalandn belirtmitir.

Youn eletiriler karsnda, Bilgi ve letiim Teknolojileri Kurulu (BTK), ubat 2011denternetin Gvenli Kullanmna likin Usul ve Esaslara ilikin dzenlemede deiiklik yapmtr.Austos 2011de kabul edilen gzden geirilmi dzenleme, zellikle internet filtrelerini akatercihe bal hale getirmek suretiyle baz endieleri gidermektedir. Kasm 2011de tamamlanacakdeneme aamasndan sonra, sistem tm kullanclara ak hale gelecektir. Avrupa standartlar ileuyumlu bir uygulama byk nem tamaktadr.

Sonu olarak, hassas olarak alglanan konulardahil, ak tartma ortam devam etmitir. Bununlabirlikte, gazeteciler, yazarlar, akademisyenler ve insan haklar savunucular hakknda alan oksayda dava ve soruturma ile medya zerindeki gereksiz basklarla ifade zgrl uygulamadagz ard edilmekte ve bu durum ciddi endielere sebep olmaktadr. Mevcut mevzuat, ifadezgrln AHSye ve AHM itihatlarna uygun ekilde yeterince gvence altna almamaktave yargnn kstlayc yorumlarda bulunmasna izin vermektedir. nternet sitelerinin sklklayasaklanmas dier bir ciddi endie sebebidir. Trkiyedeki yasal ve yargsal uygulamalar,mevzuat, cezai usuller ve siyasi tepkiler bilgi ve fikirlerin serbeste paylalmas nndeki


29/116

rgtlenme zgrlne ilikin mevzuat, AB standartlar ile byk lde uyumludur. Bununlabirlikte, siyasal partilerin kapatlmas ile ilgili olarak, Anayasa dahil, yasal erevede yaplmas

gereken deiiklikler hususunda herhangi bir adm atlmamtr. Mevcut mevzuatn kstlaycekilde yorumland birok vaka bulunmaktadr.

Sivil toplum kurulularnn (STK) siyasi srece katlm, halen erken aamada olmasna ramen,gelime gstermitir. STKlar kapatma davalarna ilaveten orantsz idari denetim ve cezalarlakarlamaktadr. Derneklere ye olmak iin Trkiyede ikamet izni zorunluluu devametmektedir ve yabanc STKlar belirli dzenlemelere tabidirler.

ve d yardmn toplanmas hususu, dernekler iin kamu yarar statsnn ve vakflar iin vergimuafiyetinin kazanlmas gibi hususlara ilikin, STKlarn finansal srdrlebilirliine mani olanyasal ve brokratik engeller devam etmektedir. Basitletirilmi kurallarn eksiklii kk ve ortalekli dernekler iin zorluklar oluturmaktadr.

nsan Haklar Derneinin stanbul ubesi ile ilgili adli soruturma iki yldan beri srmektedir. mahkemesi, 2011 yl banda kurulan Yarg-Seni (hkim ve savclar sendikas), kuruluunun imevzuata aykr olduu gerekesiyle, kapatma karar vermitir. Ancak, bu yasal dayanan 2010

Anayasa deiiklikleri ve Trkiyenin uluslararas ykmllkleri ile uyumlu olarakgncellenmesi gerekmektedir. Sendika, kararn temyizi iin Yargtaya mracaat etmitir.

Yabanc derneklere ynelik olarak daha fazla kstlayc mevzuat uygulanmaktadr. ileriBakanl, yabanc derneklere ait bir temsilciliin almasna izin vermek iin DileriBakanlna danmak mecburiyetindedir. Baz yabanc sivil toplum kurulular, somut bir nedenverilmeden, ileri Bakanl tarafndan reddedilmektedir veya yant alamamtr..


30/116

Babakan Yardmcsnn da aralarnda bulunduu Trk makamlar, gayrimslim cemaat liderleriile toplantlar yapmtr. Bu toplantlar arasnda Patrikhaneye gerekletirilen bir ziyaret de

bulunmaktadr. Bu ziyaret, 1950lerden bu yana st dzey bir yetkili tarafndan Patrikhaneyegerekletirilen ilk ziyarettir.

2009 Alevi almkapsamnda gerekletirilen yedi altaydan sonra, Mart 2011 tarihinde nihaibir rapor yaynlanmtr. Milli Eitim Bakanl Alevilikle ilgili bilgileri de ieren yeni bir dineitimi kitab yaynlamtr. Bu kitaplar, 2011-2012 renim ylndan itibaren kullanlmaya

balayacaktr. Snrl sayda belediye meclisi cem evlerinin ibadet yeri olduunu fiilentanmlardr. Hkmet, Sivas ilindeki Madmak Otelini30 kamulatrmtr. Aleviler, otelin

mzeye dntrlmesini talep etmektedirler.

2010 ylnda AHMnin, Ankarada Kurtulu Protestan Kilisesi Vakfnn kurulmas konusundazbek ve dierleri v. Trkiyedavasnda verdii karar (11. maddenin ihlali) uygulanmtr.

ubat 2008 tarihli Vakflar Kanununda deiiklik getiren mevzuat Austos 2011de kabuledilmitir. Mevcut hukuki ereve, gayrimslim cemaat vakflarnn 1936 yl Beyannamesinegiren mallarnn iadesine geni lde imkan tanmakta ve 2008 ylndaki yasann kapsamn

geniletmektedir. (Mlkiyet Haklar ile ilgili blme baknz).

Bununla birlikte, Anayasann 24. maddesi ve Milli Eitim Temel Kanununun 12. maddesiuyarnca, din kltr ve ahlak bilgisi dersleri ilk ve ortaretimde zorunlu olmaya devametmektedir. Zorunlu din eitimi hakknda 2007 tarihli AHM31karar halen uygulanmamtr. Dinderslerinden muafiyet salanmas nadir bir eklide uygulanmaktadr ve zellikle bavuru sahibininnfus czdanndaki din hanesinde slam dnda baka bir din yazmyorsa veya bu hane bo

braklmsa din dersinden muafiyet elde edilmesi gtr. Din derslerinden muaf tutulan


31/116

Patrik, dini unvann (Ekmenik) her durumda kullanma konusunda serbest deildir.Bu hakknkullanlmasna ynelik herhangi bir mdahale edilmesinin AHSnin 9. maddesine gre Ortodoks

Kilisesinin zerkliini ihlal edeceine ilikin Venedik Komisyonu 2010 karar henzuygulanmamtr. Patrikhanede yaplan dini seimlere katlm konusunda, AHSye ve AHMitihadna uygun olarak, rgtl dini cemaatlerin faaliyetlerine katlarak din zgrl haklarnkullanma imkan bakmndan Trk vatandalarna ve yabanclara eit muamelede bulunulmasgerekmektedir.

Nfus czdan gibi ahsi belgelerde, ayrmc uygulamalara yol aabilecek dine ilikin bilgiler yeralmaktadr. slam dininden baka bir dine geerek nfus czdanlarn deitirmek isteyen kiilere

ynelik yerel yneticilerin tacizde bulunduuna dair bilgiler bulunmaktadr. Baz gayrimslimlerkimlik kartlarnda dinleri ile ilgili bilgi bulunmasnn kendilerine ynelik ayrmcla nedenolduunu ifade etmilerdir. Kimlik kartlarnda din hanesinin bulunmasnn Avrupa nsan HaklarSzlemesini ihlal ettiine dair AHMnin, 2010 Sinan Ik/Trkiyedavasnda verdii karar halenuygulanmamtr.

Alevi ibadethaneleri tannmamaktadr ve Aleviler bu yerlerin almasnda sk sk glklerlekarlamaktadr. darenin bu yerleri ibadethane olarak tanmayan iki karar mahkemeye tanm

ve mahkeme bu kararlar onamtr. Tm i hukuk yollarnn tketilmesinin ardndan, u anda birdava AHMde srmektedir.

Gayrimslim dini cemaatler, ibadethane almas ve kullanlmasnda ayrmclk, idaribelirsizlikler ve birok engelle karlaldn sklkla bildirmektedirler. marla ilgili mevzuatnuygulanmas illere gre deiiklikler gstermektedir. Bu durum, ibadethaneler iin imar iznialnmasnn sk sk keyfi olarak reddedilmesine neden olmaktadr. 2003te ilgili mevzuatndeitirilmesinden bu yana33, yeni bir Protestan kilisesi veya bir Yehova ahitleri ibadethanesi


32/116

sinagoglara ve mezarlklara ynelik saldrlarn gerekletii bildirilmitir. TV dizileri ve filmlerdahil medyadaki antisemitizm ve nefret sylemi cezalandrlmamtr.

Dini veya baka trl gerekelerle askerlik hizmeti yapmay reddeden vicdani retilere ilikinAHM kararlar hala uygulanmamtr. Mkerrer kovuturulma ve mahkmiyetin nlenmesi veyaaskerlik hizmetine alternatif sivil hizmet uygulamas getirilmesi hususunda herhangi bir ilerlemekaydedilmemitir. zellikle Yehova ahitleri topluluunun yeleri hakknda Vicdani retiolmalar nedeniyle mahkemelerde dava almtr. Birok kez, vicdani ret konusunda kamuoyunnde yaplan aklamalar, halk askerlik hizmetinden soutmak gerekesiyle adli soruturma ve muameleye neden olmutur.

Sonu olarak, dnce, vicdan ve din zgrl konusunda snrl ilerleme kaydedilmitir.Aleviler ve gayrimslim dini cemaatlerle diyalog devam etmitir. Aznlk dinlerine mensupolanlar, arlk yanls kiilerin tehditlerine maruz kalmaya devam etmitir. Tm gayrimslimcemaatlerin ve Alevilerin gereksiz kstlamalar olmakszn faaliyet gstermelerine ynelik AHSile uyumlu bir hukuki ereve henz oluturulmamtr.

Ekonomik ve Sosyal Haklar (Ayn zamanda baknz 19. FaslSosyal Politika ve stihdam)

Kadn haklar ve toplumsal cinsiyet eitliikonusunda kstl ilerleme kaydedilmitir. zellikleebeveynlere getirilen kolaylklar ile kamu grevlilerinin i ve zel hayatlar arasnda daha iyi birdenge kurulmas ynnde aba sarf edilmitir. TBMM Kadn Erkek Frsat Eitlii Komisyonukadnlarla ilgili konularda baz raporlar35 yaymlam ve eitim yardm dahil olmak zerekurumsal kapasitesini artrmtr. yerinde taciz konusunu ele alan kanun Ocak 2011de kabuledilmitir. Ardndan, Mart 2011de yerlerinde Psikolojik Tacizin nlenmesi Hakknda 2011/2sayl Babakanlk Genelgesi yaymlanmtr. Kadnlarn, 2009 ylnda %26 olan i piyasasna


33/116

Kadnlar ounlukla kt koullar altnda kayt d ve cretsiz aile ilerinde almaktadrlar.Kadnlarn kendi hesaplarna almalarn tevik edecek fonlar yetersizdir. Eitici kurslardahil, i

piyasasndaki mevcut dzenlemeler istihdamda cinsiyet ayrmcln nleyecek ekildetasarlanmaldr. Bir yandan ie almlarda ayrmclk yapld bildirilirken te yandan aratrmalarbeyaz yakal kadnlar arasnda isizliin geen yl boyunca arttn gstermektedir.

Orta retimde cinsiyetler arasndaki fark artmtr. (bkz. ocuk Haklar) Daha yksek seviyedekieitim kurumlarna kz ocuklarn devamllnn srdrlebilirlii konusu sorun tekiletmektedir. Tm eitim seviyelerindeki okul kitaplarndan cinsiyetle ilgili nyarglarnkaldrlmas iin gsterilen abalar henz arzu edilen sonular vermemitir. Cinsiyetle ilgili

nyarglar medya tarafndan devam ettirilmektedir.

Cinayet dahil olmak zere kadna ynelik iddet vakalarnn arttna ilikin kantlarbulunmaktadr.37 Bu durum ok defalar dile getirilmi ve tartlmtr. Baz kadnlar, polismemurlarnn kendilerine koruma karar kartlmas hususunda yardmc olmak yerine,kendilerini evlerine, kendilerini istismar ettii iddia edilen kiilerin yanna dnmeye ikna etmeyealtklarn; ayn zamanda, savc ve hkimlerin korunma taleplerine karlk vermekte ardavrandklarn ve gereksiz kant talep ettiklerini belirtmilerdir. Ppolis tarafndan standart

formlarn kullanlmasnn aile ii iddet vakalarnda da normal bir uygulama haline gelmesigerekmektedir. Yarg mensuplar, salk personeli ve zellikle kolluk kuvvetlerinin kadnaynelik iddet hususunda daha fazla bilinlendirilmesi ve eitilmesi gerekmektedir. Ailemahkemelerinin kapasitesi yetersizdir ve baz vakalarda madurlara yardm edememilerdir.Davalar genel olarak uzun srmektedir ve adli tp raporlarnn hazrlanmas yarg srecindegecikmelere neden olmaktadr. Aile ii iddet konusunda, AHMnin, Opuz / Trkiyedavasnda38verdii karar henz uygulanmamtr.


34/116

Tannm ahsiyetler tarafndan yaplan baz aklamalar ve yarg kararlar, kadnlar, davranveya giyimleri nedeniyle taciz, tecavz veya iddet vakalarnda ksmen sorumlu gstermitir.

Bamsz kadn STKlar, kamu kurumlarnn muhafazakr deerleri tevik eden STKlar lehineayrmclk yaptn kaydetmilerdir. Dier STKlar gibi kadn STKlar da mali zorluklaryaamaktadrlar.

Sonu olarak,kadn haklarnn korunmas, toplumsal cinsiyet eitliinin desteklenmesi ve kadnaynelik iddetle mcadele, temel sorunlar olmay srdrmektedir. Kadn haklarn ve toplumsalcinsiyet eitliini gvence altna alan hukuki ereve esas itibariyle mevcuttur. Ancak, sz konusu

hukuki ereveyi siyasi, sosyal ve ekonomik gereklie dntrecek srekli ilave kayda deerabalara ihtiya bulunmaktadr. Mevzuatn lke genelinde tutarl bir ekilde uygulanmasgerekmektedir. Namus cinayetleri, erken yata ve zorla yaptrlan evlilikler ve kadna ynelik aileii iddet ciddi sorunlar olmaya devam etmektedir. Kadn haklar ve toplumsal cinsiyet eitliikonularnda, zellikle polise ynelik daha fazla eitim ve farkndalk yaratlmasna ihtiya

bulunmaktadr.

ocuk haklar ile ilgili olarak, 2010-2011 eitim dneminde okul ncesi eitim gren ocuklarn

oran ncekiyla gre artmtr. retmen saysnda da art olmutur. lkretime (1 -8. snflar)kayt oran artm ve ilkretimde kz erkek renci says arasndaki fark neredeyse ortadankalkmtr. Ortarenimde (9-12. snflar) erkek rencilerin kayt oran %67,5ten %72,3e, kzrencilerin kayt oran ise %62,2den %66,1e ykselmitir. Bylece kz erkek renci saysarasndaki fark czi miktarda da olsa artmtr. Trkiye, Avrupa Konseyi ocuklarn CinselSmr ve stismara Kar Korunmas Szlemesini imzalamtr.

Ancak, zellikle mevsimlik ii ailelerinde ve Roman ocuklarn okulu brakma oran endie


35/116

ocuk adalet ile ilgili olarak, Haziran 2010da Terrle Mcadele Kanunu, Ceza MuhakemesiKanunu ve dier yasal dzenlemelerde yaplan deiikliklerden bu yana, ocuklarn, kolluk

kuvvetlerine mukavemet veya terr rgtlerini destekleyen gsterilerde propaganda suunedeniyle terr suu ilemek veya terr rgt yesi olmak suuyla cezalandrlamayacangrlmektedir. Sz konusu kanun ayn zamanda, Terrle Mcadele Kanununda yer alanarlatrc koullarn ocuklara uygulanamayacan ve ocuklarn sadece ocukmahkemelerinde veya ocuk ar ceza mahkemelerinde yarglanacan ngrmektedir. Kanunhenz tam olarak uygulamaya geirilmemitir.

Mays 2011e kadar, sadece 11 tanesi faaliyet gsteren toplam 20 adet ocuk Ar Ceza

Mahkemesi kanun ile kurulmutur. Kanunla kurulan toplam ocuk mahkemesi says 75dir;bunlardan 60 tanesi faaliyet gstermitir. ocuk Koruma Kanunu 81 ilde ocuk mahkemelerininkurulmasn gerektirmektedir. Bu mahkemelerin olmad illerde ocuklar, yetikinmahkemelerinde yarglanmaktadr.

Birok ilde, ocuklarn yarglama ncesi tutukluluk hallerinde kullanlabilecek veya ocuklarnyetikinlerden ayr bir yerde tutulmalarn ve gereklipsikolojik destee ulamalarn salayacakuygun tesisler bulunmamaktadr.

ocuk mahkemelerinde davalar genel olarak uzun srmektedir. Baz durumlarda, ocukmahkemeleri, hapis cezasnn alternatif meyyidelere evrilebilmesi veya terr cezalarnn askyaalnabilmesi iin hkmn aklanmasn ertelemeye karar vermitir. Uygulamada, eer bir ocuktekrar tutuklanmsa bu seenekler dikkate alnmamtr.

Yalar 12 ile 18 arasnda deien toplam 2500 ocuk hapishanede bulunmaktadr. Ancak, hapiscezas en son bavurulan ceza yntemi olmaldr ve mmkn olan en ksa sreyi kapsamaldr.


36/116

ekonomik hayata katlmlarn artrmak iin daha fazla bilinlendirme abalarna ihtiya vardr.Kapsayc eitim hakkndaki mevzuat tam olarak uygulanmaldr. Akl sal konusu halen

endie kayna olmaya devam etmektedir. Akl hastalarnn haklarnn korunmas ve baz tedavikurumlarnn koullarnn iyiletirilmesi ynnde abalara ihtiya vardr. Akl hastanelerininizlenmesinden ve tefti edilmesinden sorumlu bamsz bir organ kurulmamtr.

Ayrmclkla mcadeleilkesine Anayasada ve birok kanunda yer verilmitir. Bununla birlikte,kapsaml bir ayrmclkla mcadele mevzuat eksiktir; mevcut hukuki ereve AB mktesebat ileyeterince uyumlu deildir. Uygulamada, farkl kategorilerde kiilere ynelik ayrmclk devametmektedir. Ayrmclkla Mcadele ve Eitlik Kurulu kurulmasna ilikin mevzuat henz kabul

edilmemitir.

Hkmet, cinsel kimlik ve cinsel eilim kaynakl ayrmclkla ilgili tm atflar AyrmclklaMcadele ve Eitlik Kurulunun Kurulmasna likin Kanun tasarsndan kartmtr. Ecinsellik,Trkiyede ceza gerektiren bir su olmamasna ramen, Trkiye, Yargsz nfaz ve Dier YasadCinayetler Hakknda BM Kararna ilikin AB tarafndan desteklenen ve tm devletleri ecinselliiyasal hale getirmeye davet eden bir deiiklii Trkiye desteklememitir.

Lezbiyen, ecinsel, biseksel ve transsekseller (LGBTT) ayrmclk, korkutma ve iddete maruzkalmaya devam etmilerdir.

LGBTT alanlarn, cinsel tercihleri nedeniyle iten karld ayrmclk vakalar grlmtr.Baz davalar ve adli sreler halen devam etmektedir. Alenen tehircilik ve genel ahlaka karilenen sular hakkndaki Trk Ceza Kanunu hkmleri, LGBTTye kar ayrmclk yapmakamacyla kullanlmaya devam etmitir.Kabahatler Kanunu sk sk travesti ve transsekselleri paracezasna arptrmak iin kullanlmaktadr.


37/116

i haklar ve sendikal haklar konusunda, mevcut yasal ereve AB standartlar ve ILO

szlemeleri ile uyumlu deildir. zel sektrde alan iilerin ve kamu grevlilerininrgtlenme ve toplu pazarlk yapma ve grev haklar nndeki balca engeller devam etmektedir.i haklar zerindeki baz kstlamalar kaldran anayasa deiiklikleri henz uygulamamevzuatna dnmemitir. yerinde rgtlenme hakk ve toplu szleme yapma barajnnyksek olmas gibi baz kilit meselelerde sosyal taraflar arasndaki anlamazln da etkisiylesendika mevzuat henz deitirilmemitir.

Sosyal diyalog mekanizmalar rapor dnemi boyunca etkin bir ekilde kullanlmamtr. Eyll

2010 referandumu sonrasnda anayasal bir kurum stats kazanan Ekonomik ve Sosyal Konseyhenz toplanmamtr. Sosyal paydalarn, istihdam ve sosyal alanlarda politika ve mevzuatoluturma aamasna katlmnn gelitirilmesi gerekmektedir.

i haklarnn uygulanmas ile ilgili sorunlar srmtr: sendika yelii veya sendikalfaaliyetlerden dolay iilerin iten atlmas ile ilgili birok vaka bildirilmitir. Bu vakalarmahkemelerce etkin bir ekilde ele alnmamtr. rgtlenme zgrl, renciler, emekliler,iftiler ve sendikalar hakknda kapatma davas alm olan yarg grevlileri gibi baz gruplara

halen tannmamaktadr. Sendika gsterileri, ilgili makamlar tarafndan sklkla olumsuz alglanmve kstlamalara ve ar g kullanmna tabi tutulmutur.

Mlkiyet hakk ile ilgili olarak, 2008 Vakflar Kanununa deiiklik getiren mevzuat, Austos2011de kabul edilmitir. Bu deiiklik, gayrimslim cemaatlerin mlkiyet haklarnn iadeedilmesine ynelik Trk makamlarnn 2002 ylndan bu yana gerekletirdii drdncgiriimidir. Yeni mevzuat, gayrimslim cemaatlerin 1936 yl beyannamesine giren ve malikhanesi bo braklan veya Hazinenin, Vakflar Genel Mdrlnn, belediyelerin ve il zel


38/116

Trkiye, Mart 2011de Gkeada ve Bozcaada Piskoposlarnn mlkiyet haklarn zerlerinedevrederek AHMnin Bozcaada Kimisis Theodokou Rum Ortodoks Klisesinin mlkiyet

haklarna ilikin verdii Mart 2009 tarihli karar uygulamtr.Bununla birlikte, 2008 tarihli Vakflar Kanununun uygulanmasnda gecikmeler ve ilemlerle ilgiliskntlar yaanmtr. Birletirilen vakflarn mlkiyeti, Austos 2011de yaplan kanundeiikliklerinin kapsam dnda kalmtr.

Sryani cemaati, mlkiyet ve tapu ilemleri ile ilgili sorunlar yaamaya devam etmitir. zelahslar ve dini kurumlar ilgilendiren birka dava srmtr. Mor Gabriel Sryani Ortodoks

Manastrnn arazi mlkiyeti konusunda davalar rapor dnemi sresince devam etmitir. Kamukurumlar ve evre kyler tarafndan paralel alan davalar endielere sebep olmutur. Budavalardan birinde Orman Bakanl, yerel mahkemenin lehte verdii karara kar Yargtaya

bavurmutur. Yargtay, Manastr aleyhine karar vermi ve ilk derece mahkemesinin verdiikarar bozmutur. Adli sre devam etmektedir.

Katolik Kilisesinin lke apndaki birok mlkiyeti devlet tarafndan istimlak edilmitir. Die r birok gayrimslim dini cemaat gibi Katolik Kilisesinin de tzel kiilii bulunmamaktadr.

Kilisenin mlkiyet tescili yapacak cemaat vakf bulunmamaktadr ve Kilise yeni vakfkuramamaktadr. Kilisenin tm mlk Katolik rahipler adna tescil edilmitir.

Avrupa Konseyi Venedik Komisyonunun mlkiyet haklarnn korunmasna ilikin Mart 2010tarihli tavsiyeleri hl uygulanmamtr.

Yunan vatandalarnn, miras edinmede ve mlkiyet tescilinde, zellikle deitirilmi TapuKanununun Trk makamlarnca uygulanmasnda, mtekabiliyet hkmnn yorumlanmas da


39/116

Ancak Trkiyenin aznlk haklarna ynelik yaklam kstlayc olmaya devam etmektedir..Trkiye,nin BM Medeni ve Siyasi Haklar Szlemesinin aznlk haklar ve BM Ekonomik,

Sosyal ve Kltrel Haklar Szlemesinin eitim hakk ile ilgili maddelerine koyduu ekincelerisrdrmekte ve durum endie kayna olmay srdrmektedir.. Trkiye, Avrupa KonseyininUlusal Aznlklarn Korunmas iin ereve Szlemesini imzalamamtr.

Trkiyede rklk, yabanc dmanl, anti-Semitizm ve hogrszlk ile mcadele edecekherhangi bir mekanizma veya belirli organlar bulunmamaktadr. Bu alanlara zg herhangi birmevzuat bulunmamakta ve mevzuatn ayrmclkla ilgili sorunlar ele almas halinde, mevcutmevzuat genellikle mahkemeler tarafndan kstlayc bir ekilde yorumlanmaktadr.

Rum aznln durumu deimemitir. Rum aznlk, eitime eriim ve Gkeada veBozcaadadaki sorunlar dahil olmak zere mlkiyet hakk ile ilgili sorunlarla karlamaya devametmektedir. Gkeadadaki okulun yeniden almas ile ilgili karar hala sonulandrlmamtr.Aznlk mensubu okul mdrleri ve aznlk mensubu olmayan mdr yardmclarnn 41 hesapverebilirlii de dahil olmak zere, aznlk okullarnn ynetimi, uygulamaya ilikin dzenlemeyaplmasn bekleyen bir sorun olmaya devam etmektedir. Aznlk okullar kaytla ilgili usuleilikin sorunlar ve brokratik zorluklar ve kaytl renci says (ayn aznla mensup Trk

vatandalarndan olmas art koularak kanun tarafndan snrlandrlmtr) nedeniyle,srdrlebilirlie ilikin sorunlarla kar karyadr. Mart aynda, Avrupa Konseyi nsan HaklarKomisyoneri, Trk makamlarna gayrimslim cemaatlerin ocuklarn, ebeveynlerin veya yasalkoruyucularn yasal durumlarna baklmakszn, ocuklara kendi okullarnda eitim verebilmeleriile ilgili yasal engellerin kaldrlmas arsnda bulunmutur. 2011 2012 eitim yl itibaryla,Ermeni ocuklar, Ermeni aznlk okullarnda misafir renci olarak kabul edileceklerdir.

Medyada anti-Semitizm ve misyonerlere veya Hristiyanlara ynelik nefret sylemleri sorun tekil


40/116

mcadele iin kapsaml bir mevzuatn oluturulmas, rklk, yabanc dmanl, anti-Semitizmve hogrszlk ile mcadele edecek koruyucu mekanizmalarn veya spesifik kurumlarn

oluturulmas gerekmektedir.

Kltrel haklarlailgili olarak Radyo ve Televizyonlarn Kurulu ve Yaynlar Hakknda KanunMart 2011de yrrle girmitir. Kanun Trke dndaki dillerde lke genelinde radyo vetelevizyon yayn yaplmasna olacak salamtr. Yaynlarn milli gvenliin tehdit altnda olmasve kamu dzeninin bozulmas tehlikelerine kar Babakanlk veya Bakanlk kararyla geiciolarak durdurulabilmesi hkm hala kanunda yer alsa da, yeni kanunla birlikte mahkemede kararaitiraz edilmesi mmkn klnmtr. (Bkz. Fasl 10 Bilgi Toplumu ve Medya)

Mardin Artuklu niversitesi Krte lisansst eitim vermeye devam etmektedir. YK 2011ylnda, Mu Alparslan niversitesinde bir Krt Dili ve Edebiyat Blm almasnonaylamtr. Yeterli sayda retim grevlisi bulunmad iin niversite Krt dili dersini sadecelisans dzeyinde semeli ders olarak sunmutur. Ders, Haziran 2011de tamamlanmtr.

Mart 2011 ve Nisan 2010da kabul edilen yasal dzenlemelerle seim kampanyalarnda Trkedndaki dillerin kullanmna izin verilmi olup, zel ve devlet radyo ve televizyon kanallarnn

Trke dndaki dil veya lehelerde yayn yapabilmelerinin yolunu amtr. Ancak, Anayasa veSiyasi Partiler Yasas da dahil olmak zere, hl Trke dndaki dillerin kullanmn kstlayankanunlar bulunmaktadr.. eitli Krt gruplar, STKlar ve sendikalar, anadilin gnlk hayattakullanlmasnn nndeki tm kstlamalarn kaldrlmasna ilikin imzal bir milyon dilekeyiTBMMye sunmulardr.

Mahkemeler Krte dahil, Trke dndaki dillerin kullanmna ilikin ok sayda olumlu kararalmlardr. Sur Belediye Bakan ve Diyarbakr Belediye Meclisi yeleri, oklu dilde belediye


41/116

Roman vatandalarlailgili olarak, uzun sredir mevcut olan sorunlarn zm iin baz admlaratlmtr. Yabanclarn Trkiyede kameti ve Seyahatleri Hakknda Kanunda ileri

Bakanlna vatanszlar, Trk olmayan ingeneleri ve Trk kltrne bal olmayan yabanclarsnr d etme yetkisini tanyan ayrmc hkm Ocak 2011de deitirilmitir.

Mart 2011de Roman almndan sorumlu Devlet Bakan salkl bir evrede barnmasorununun zm iin TOKnin toplam 9000 konut yapacan aklamtr.

Aydn Adnan Menderes niversitesinde Romanlar Aratrma ve Uygulama Merkezikurulmutur.

Bununla birlikte, Roman alm, sosyal dlanma, nfus czdanlarnn olmamas sebebiyleeitime ve salk hizmetlerine eriimde marjinalleme ve ayrmcln yan sra, , konut, istihdamve kamu hayatna katlm gibi sorunlarla kar karya kalan Roman vatandalarn durumunu elealacak kapsaml bir stratejiye sahip olamamtr. Roman ocuklarn okulu brakma oranlar dierocuklara nazaran olduka yksek olmaya devam etmektedir. Roman ocuklarn okul ncesieitime eriim olanaklar gelitirilmelidir.

Trkiye, Roman toplumunun Trkiyenin 2005 - 2015 Uluslararas Roman Katlmnn On YlGiriimi ne katlma arlarn reddetmitir.

stanbuldaki Sulukule mahallesinde gerekletirilen kentsel dnm plan ve blgedeki birokRoman vatandan baka blgelere yerletirilmesi,toplumsal dzenin bozulmasna ve aksamasnaneden olmutur. Baka blgelere yerletirilen baz Roman vatandalar yeni yerleimlerinealamam ve daha kt koullarda yaadklar Sulukuleye geri dnmlerdir. Haziran aysonunda, Kkbakkalkydeki Roman vatandalarnn evleri de kentsel dnm kapsamnda


42/116

ubat 2011de TBMM nsan Haklarn nceleme Komisyonu bnyesinde, kayp kiiler TolgaBaykal Ceylan ve Cemal Krbayrn durumlarnn incelenmesi iin bir alt-komite

oluturulmutur. 1990lardan itibaren gerekleen yargsz infazlar ve kayp kiilerle ilgili JTEM(Jandarma stihbarat) ve Albay Temizz davalar ise Diyarbakr Ar Ceza Mahkemesindesrmektedir.

Diyarbakr Cezaevi Gereini Aratrma ve Adalet Komisyonu adl bir STKnn inisiyatifiyle1981 ile 1984 yllar arasnda Diyarbakr Askeri Cezaevinde Krtlere uygulanan sistematikikence ve infazlar hakknda su duyurusunda bulunulmutur. Henz resmi bir takibat yaplmamolmasna ramen, Diyarbakr zel Yetkili Savcs konuyla ilgili adli soruturma balatmtr.

Bununla birlikte, ABnin terr rgtleri listesinde bulunan PKKnn terrist saldrlar, iki kez 15Temmuz tarihine kadar uzatlan atekese ramen, Nisan 2011den sonra artmtr.

PKK ile Diyarbakrn Silvan ilesinde gerekleen atma lkenin tm siyasi iklimini olumsuzynde deitirmitir. Temmuz aynn ortalarnda ordunun PKK tarafndan bir hafta nce karlaniki asker ve bir salk grevlisini kurtarmak iin operasyonlarn srdrd srada, PKKtarafndan kurulan pusu sonucu 13 asker yaamn yitirmi, yedi asker de yaralanmtr. Hem Trk

Silahl Kuvvetleri hem de ileri Bakanl Silvandaki atmalarla ilgili soruturma balatmtr.Genelkurmayn yrtt soruturmann sonular ile ileri Bakanlnn yrttsoruturmann sonularnn birbirine benzer olmalar nedeniyle, Hkmet ileri Bakanlnnyrtt soruturmann bulgularn aklamay gerekli grmemitir.

Austos aynn ortalarnda PKKnn Hakkarideki bir pusuda sekiz askerin ve bir korucununhayatn kaybetmesinin ardndan gerginlik daha da artmtr. Ayn gn, Trk Hava KuvvetleriKandil Da, Hakurk, Avain - Basyan, Zap ve Metina blgelerindeki PKK hedeflerine snr tesi


43/116

ylndaki toplam kara mayn saysndan 2.361 adet daha az olduu ifade edilmitir. Trkiye, anti - personel maynlarn kullanmnn, depolanmasnn, retiminin ve devredilmesinin yasaklanmas

ve bunlarn imhas ile ilgili Ottava Szlemesi uyarnca, maynl alanlardaki anti-personelmaynlarn, 1 Mart 2014 tarihinden sonra olmamak kaydyla, en ksa srede temizlemeyi taahhtetmitir. Ancak sre henz balatlmamtr. Kasm 2010da NATO Bakm ve Tedarik Ajans(NAMSA) ile yaklak 22.000 adet ADAM mhimmatnn imhas iin bir anlama imzalanmtr.mha sreci balamtr.

Trkiye-Suriye kara snrnn evresindeki 212 milyon metrekarelik alann anti-personelmaynlardan temizlenmesine henz balanmamtr. 2014 ylnda temizlemenin tamamlanmas

iin bu konudaki ihale srecinin 2011 ylnda bitirilmesi gerekmektedir.Jandarma Genel Komutanl kendi grev alan iindeki 5.114 adet anti - personel maynntemizlemitir. Depolanan tm anti- personel maynnn imhas (yaklak 3 milyon adet) Ekim2010da tamamlanmtr.

Devletten maa alan ve silah alan ky korucular sorunuyla ilgili olarak hibir adm atlmamtr.Resmi rakamlara gre, tm Trkiyedeki korucu says 45.000in zerindedir.

Sonu olarak, 2009da balayan ve zellikle Krt meselesini ele alan demokratik almn sonugetirilememitir. Terr saldrlar younlam olup, AB tarafndan srekli knanmaktadr.Seilmi siyasetilerin ve insan haklar savunucularnn tutukluluk halleri endie yaratmaktadr.Gneydouda 1980li ve 1990l yllarda gerekleen yargsz infaz ve ikencelerin yasalarerevesinde aydnlatlmas beklenmektedir. Kara maynlar ve ky koruculuu sistemi endiekayna olmay srdrmektedir.


44/116

Mlteciler ve snmaclarlailgili olarak 2010 ylnda yaynlanan Genelgeler, kolluk kuvvetlerive yerel ve merkezi ve yerel ynetim uygulamalarn gelitirme asndan baz olumlu sonular

vermitir.Bununla birlikte, mlteciler ve snmaclarla ilgili kapsaml bir yasal erevenin bulunmamasdaha ileri dzeyde bir gelime salanmasn engellemektedir. Yabanclar ve Uluslararas KorumaKanunu tasla hazrlanmtr. Ayrca, zellikle g ile alakal gzalt ve snr d etmeuygulamalarna ilikin mevzuattaki boluklar endie kayna olmaya devam etmektedir.Refakatsiz kkler yetikinler ile birlikte gzaltna alnma riskiyle kar karya kalmakta vedevletin ocuk koruma hizmetlerinden yararlanamamaktadrlar.

Sonu olarak, yerlerinden olmu kiilerin zararlarnn tazmin edilmesi sreci devam etmektedir.Srecin genel etkinliinin deerlendirilmesi gerekmektedir. Yerlerinden olmu kiilerinihtiyalarna ynelik kapsaml bir ulusal strateji oluturulmamtr. Baz ilerlemelere ramen,mlteciler ve snmaclarla ilgili kapsaml bir yasal erevenin bulunmamas mlteci vesnmaclara yeterli dzeyde muamele gsterilmesi nnde bir engel tekil etmektedir.Yabanclar iin geri gnderme merkezlerindeki genel koullarn daha da gelitirilmesi nem arzetmektedir.

2.3. Blgesel konular ve uluslararas ykmllkler

Kbrs

Trkiye, Kbrs sorununa, iki toplumun liderleri arasnda BM Genel Sekreteri'nin yi NiyetMisyonu erevesinde adil, kapsaml ve srdrlebilir bir zm bulmay amalayanmzakerelereak desteini ifade etmeye devam etmektedir. Bu durum, BM Genel Sekreterinin


45/116

Snr anlamazlklarnn bar zm

Trkiye ve Yunanistan ikili ilikilerini gelitirmek konusundaki abalarn devam ettirmitir.Yunanistan Babakan beraberinde Yunanistan Dileri Bakan olduu halde, TrkiyeBabakannn daveti erevesinde 7-9 Ocak 2011 tarihleri arasnda Erzurumu ziyaret etmitir.

53. Tur istikafi grmeler Temmuz aynda Yunanistanda gerekletirilmitir. stikafigrmeler 2002den beri devam etmekte olup, 2009 yl Ekim ayndan bu yana younlamtr.st dzey toplantlarda ibirliinin neminin alt izilmitir. Trkiye Dileri Bakan 8-10 Marttarihleri arasnda Yunanistan ziyaret etmitir. Yunanistan Babakan, Dileri Bakan ve

Trakyada yaayan Mslman aznlk yeleriyle grmtr. Yunan karasularnn muhtemelgeniletilmesine karlk olarak, Trkiye Byk Millet Meclisinin 1995 kararyla alnan casusbelli tehdidi devam etmektedir. Mzakere erevesine uygun olarak, Aralk 2010 Konseysonular, Trkiyenin net bir biimde, gerekirse Uluslararas Adalet Divanna bavurmak dahil,BM artyla uyumlu olarak, iyi komuluk ilikileri ve sorunlarn barl ekilde zmne balkalmas gereini not etmitir. Bu balamda, Birlik, her trl tehdit, srtme ya da iyi komulukilikilerine ve anlamazlklarn barl yollarla zmlenmesine zarar verebilecek eylemdenkanma arsnda bulunmaktadr. Yunanistan, Yunan Adalar zerindeki uular da dahil olmak

zere, Trkiye'nin kendi karasular ve hava sahas ihlalleri konusunda nemli sayda resmiikayette bulunmutur.

Blgesel birlii

Trkiye Gneydou Avrupa birlii Sreci (GDA) ve Blgesel birlii Konseyi (BK) de dahilolmak zere, blgesel giriimlere aktif olarak katlmaya devam etmektedir.


46/116

gleriyle ba edebilme kapasitesini gerektirdiini belirten Haziran 1993 tarihli Kopenhag Zirvesisonular temel alnmaktadr.


47/116

3.1. leyen bir piyasa ekonomisinin varl

Ekonomik politikann temel unsurlar

Trkiyede ekonomi politikas, nispeten salam bir kamu mali ynetimi ve iyi ynetilen bir mali

sektrle birlikte, ak ve byk lde piyasann itici g olduu bir ekonomi modelinibenimsemektedir. Nisan 2011de Komisyona iletilen Katlm ncesi Ekonomik Program (KEP)daha fazla reform yaplmas ihtiyacn ve bu konudaki kararll yeterince yanstmaktadr. Ancak,KEP, byk lde 2010 ortasnda yaymlanan Orta Vadeli Programa(OVP) dayanmaktadr.Trkiyenin ekonomik ynetiimi hl beklenenden daha gl gerekleen toparlanmannyaratt dengesizlikler ile Temmuz 2011 seimlerinden sonra iktidar olan yeni hkmetten

beklenen, zellikle vergilendirme ve istihdama ynelik ilave yapsal reformlar zerindeodaklanmaldr. Sorumluluklarn kamu kurumlar arasnda dalm olmas, bteleme ve orta

vadeli ekonomik politikalarn belirlenmesi konusunda koordinasyonu zorlatrmaya devametmektedir. Otoriteler, finansal istikrar komitesinin kurulmas vastasyla koordinasyonuglendirmeye ynelik abalarn arttrmtr. Sonu olarak, ekonomi politikasnn temelunsurlarna ilikin mutabakat korunmaktadr.

Makroekonomik stikrar

Trkiye ekonomisinin 2010 ylnda % 9 orannda byyerek gl bir toparlanma sergilemesininardndan, hzl ekonomik genileme 2011in ilk yarsnda da devam etmi ve bu dnemde GSYH

art yllk bazda % 10,2 olarak gereklemitir. Ekonomik aktivitedeki gl toparlanma birtakm baz etkilerinin yan sra dk faiz oranlarnn tetikledii gl i talep, kuvvetli sermayegirileri ve banka kredilerindeki hzl genilemeden kaynaklanmtr. zel sektr, toparlanmanntemel tetikleyicisi olmaya devam etmitir. 2011in ilk yarsnda zel tketim harcamalar yllk

bazda % 10,8 orannda artarken, GSYHnin yaklak % 15ini oluturan zel yatrm harcamalarise yllk bazda % 31,3lk kayda deer bir oranda artmtr. Haziran ayndaki genel seimlereramen, kamu harcamalar snrl dzeyde kalm ve 2011in ilk yarsnda yllk bazda % 7,3orannda artmtr. talepteki kuvvetli art nedeniyle d ticaret dengesi ve cari ak daha da


48/116

isizlik oran bir nceki yln ayn ayna kyasla 1,6 puan iyileme gstererek % 9,4 olarakgereklemitir. Tarm d istihdam oran byk lde benzer bir eilim sergilemitir. Gennfus isizlik oran, istihdam paketinde bu konuya verilen ncelik sayesinde daha hzl bir d

gstermekle birlikte, % 21,7 gibi olduka yksek bir seviyede kalmtr. 2010 yl istihdamverileri ciddi bir iyilemeye iaret etmekte olup, istihdam edilenlerin says 2009 ylna kyasla %6 orannda artmtr. gcne katlm oran % 49 olup, bu alanda ciddi bir cinsiyet eitsizliimevcuttur. Erkekler iin igcne katlm oran % 70 iken, kadnlar iin bu oran % 30unaltndadr. Kadn nfusu iinde aktif olarak i arayanlarn oran olduka dk olmasna ramen,kadn isizlik oran, erkek isizlik orannn yalnzca bir miktar zerindedir. Bu hususa ilaveten,istihdam edilen kadnlarn yaklak te birinin tarm sektrnde cretsiz alan aile bireyleriolduu dikkate alndnda, belirli bir cret karlnda istihdam edilen kadnlarn alma

andaki toplam kadn nfusuna oran % 15in biraz altna dmektedir. gc piyasasnnyalnzca isizleri deil, ayn zamanda her yl igcne katlan bir milyon kiiyi de absorbe etmesigerekmektedir. stihdamn ok kat kurallarla korunmas sebebiyle, iverenler yeni ii istihdamkonusunda tereddtl davranmaktadr. Kaytd istihdam ok nemli bir sorun olarakmevcudiyetini srdrmektedir. Sonu olarak, ekonomideki gl toparlanma, istihdamda ciddi birart ve isizlik orannda nemli bir gerilemeyi beraberinde getirmitir.

Tketici fiyat enflasyonu 2009 ylndaki % 6,5 seviyesinden 2010 ylnda % 6,4e gerilemi ve

resmi hedef olan % 6,5 seviyesinin biraz altnda kalmtr. Bununla birlikte, 2009 ylnda % 3,0olan ekirdek enflasyon oran 2010 ylnda % 6,4e ykselmitir. retici fiyatlar ise 2009ylndaki % 5,9 seviyesinden 2010 ylnda % 8,9a kmtr. Gl baz etkilerinin ve dalgalanangda fiyatlarnn etkisiyle tketici fiyatlar enflasyonu, 2011in ilk be aynda olduka dalgal birseyir izlemi ve Mart aynda 30 yln en dk seviyesi olan % 4e geriledikten sonra Austosaynda % 6,7ye trmanmtr. Gl i talep, dnya apnda yksek enerji ve gda fiyatlar ilegrece gsz bir para biriminin enflasyonu daha da tetiklemesi beklenmektedir. Merkez Bankasson dnemde ylsonu enflasyon tahminini, % 5,5 olarak belirlenmi olan enflasyon hedefinin


49/116

olan kredi genilemesi gz nnde bulundurulduunda, uygulanan sklatrma dzeyinin i talebin bymenin ana tetikleyici unsuru olmasn engellemeye yetmedii grlmektedir. Ekonomininyumuak bir ini yapmasna yardmc olmak ve para politikas zerindeki basky hafifletmek

amacyla, BDDK tarafndan da alnanlar da dahil olmak zere birtakm spesifik ve hedefe ynelikmakro-ihtiyati mali tedbirler alnmaktadr. TCMB, politika faiz oranlarn Austos 2011de daha dadrerek % 6,25ten % 5,75e ekmi ve 2011in ikinci eyreinden itibaren grlen yavalamaya

bal olarak ekonomik bymenin korunmasna ihtiya duyulduu dncesiyle gecelik borlanma vebor verme oranlar arasndaki fark drmtr. Sonu olarak,kredi genilemesinin yeterli miktardasnrlandrlamamas ve yksek emtia fiyatlaryla birlikte bu durumun artan cari a tetiklemeyedevam etmesi sebebiyle, para politikas ksmen baarl olabilmitir.

Bte, i talepte gzlenen gl toparlanma sayesinde artan dolayl vergi gelirleri neticesinde, 2010yl ve 2011 ylnn ilk yarsnda beklentilerin stnde bir performans gstermitir.2010 ylnda reelvergi gelirleri yllk bazda % 35 ykselirken, reel harcamalar % 15 orannda artmtr. Sonu olarak,faiz d fazla neredeyse e katlanm ve 2009 ylnda GSYHnin % 5,7si olan genel bte a,2010 ylnda yar yarya azalarak GSYHnin % 3,6sna gerilemi olup, bu deer bte a hedefiolan % 4,7nin olduka altndadr. 2011 ylnn ilk yarsnda gl talep, gelirlerin ift hanelirakamlara kmasn salayarak, bte performansn desteklemeye devam etmitir. Personelharcamalar ve dier baz cari deme kalemlerindeki kayda deer reel arta ramen dk faizdemeleri, demelerdeki gecikmeler ve 2010 yl btesi kapsamndaki fonlarn kullanm nedeniyle

harcamalar dk seviyelerde kalmtr. Orta Vadeli Bte Planna gre, 2011 yl bte annGSYHye orannn % 2,8 olmas beklenmektedir. Ayrca, vergi affndan elde edilecek ek gelirlerin2011 ylnda bte an daha da drecei tahmin edilmektedir. Hedefler, beklenenden dahayksek gerekleen ekonomik byme rakamlarna ve gelirlere gre revize edilmemitir. Dolaysyla,maliye politikas, cari ilemler an kontrol altna almay amalayan para politikasn daha fazladestekleyecek ekilde ayarlanabilir. 2008 ylnda kamu bor stokunda gzlenen art, 2010 ylndakiciddi dle telafi edilmi, 2010 yl sonunda kamu bor stokunun GSYHye oran % 41,6 olarakgereklemitir. Hkmet, Haziran 2011de vergi aff programn ilan etmitir. Bylece bu yl iin,


50/116

makroekonomik istikrar krlganln srdrmeye devam etmekte olup, daha iyi koordine edilensklatrc bir politika bileimi makroekonomik istikrarn salanmasna katkda bulunabilir.

Piyasa Glerinin Etkileimi

Dzenleyici ve denetleyici kurumlar btn ana sektrlerde yer almaktadr. Nihai kullanc fiyatlarnnmaliyet temelli yntemle ilikilendirildii otomatik fiyat endeksleme mekanizmalar doal gaz veelektrik sektrlerinde uygulanmaktadr. Halihazrda kontroll fiyatlar, TFE sepetinin yalnzca %4,5ine tekabl etmektedir. Bununla birlikte, Haziran 2011deki seimlerden nce, Hkmet bir yl

boyunca kresel fiyat deiimlerinin elektrik ve doal gaz fiyatlarn etkilemesine izin vermemi,dolaysyla otomatik fiyat endeksleme mekanizmas askya alnmtr. Dzenleyici ereveye ramenHkmet yetkilileri sivil havaclk sektr bata olmak zere, ulam sektrnde fiyatlar belirlemeeilimindedir. Bata enerji sektr olmak zere, temel hizmet sektrlerindeki serbestletirme, busektrdeki bir ok baarl zelletirme uygulamasna zemin hazrlam ve bu durum Trkiyenin krizeramen zelletirme almalarna devam edebilmesini salamtr.

2009 ylnda 1,6 milyar Avro ( GSYHnin % 0,4) olan tamamlanm zelletirme tutar2010 ylnda2,3 milyar Avro( GSYHnin % 0,7si) seviyesine ykselmitir. 2010 ylnda iki liman, bir tuz madenive alt elektrik datm irketinin zelletirilmesi de dahil olmak zere nemli zelletirme almalartamamlanmtr. nemli elektrik retim tesisleri, otoyollar, kpr ve limanlara ilikin zelletirme

almalar srdrlmektedir. Ziraat Bankas ve Milli Piyango daresinin zelletirilmesine ilikinhenz bir plan olmamasna karn, Trk Hava Yollar, Trk Telekom ve Petkim ile ksmen devletinolan Vakfbank ve Halkbankn kalan paylarnn sat takvime balanmtr. Sonu olarak, piyasaglerinin serbest etkileimi ve ileyii mevcudiyetini korumakta olup, ekonomik toparlanmannetkisiyle zelletirme faaliyetleri hz kazanmtr.

Pazara Giri ve k


51/116

Bankaclk sektr, byk lde 2001 ylnda yaanan krizin ardndan dzenleyici ve denetleyicierevede yaplan nemli iyiletirmelere bal olarak, kresel mali krize diren gstermitir. Malisektre ilikin risk gstergeleri salamln korumaya devam etmitir. 2009 ylnda % 79,6 olan

bankaclk sektrnn toplam mali sektr varlklar ierisindeki pay, 2010 ylnda % 80,4 olarakgereklemi, bylece bankaclk sektr mali sektrdeki baskn konumunu srdrmtr. Sigortaclksektrnn (pay sadece % 1,5 olan bireysel emeklilik sigortasn da ierecek ekilde)mali sektrdeki

pay ise % 3,2den % 2,7 seviyesine dmtr. Toplamda sektrn % 3,6sn oluturan borsa arackurumlarnn(yatrm irketleri, yatrm fonlar, yatrm ortaklklar, menkul deerler yatrm ortakl,gayrimenkul yatrm fonu ) pay snrl kalmaya devam etmitir. 2009 ylnda GSYHnin % 36,2siolan menkul kymetler piyasasnn kapitalizasyonu artarak 2010 ylnda GSYHnin % 41,1ineykselmitir.

2009 ylnda % 87,6 olarak gerekleen bankaclk sektr varlklarnn GSYHye oran, 2010 ylnda% 91,2 seviyesine ykselmitir (Merkez Bankas varlklar hesaba katlmamtr). 2009 ylnda % 30,1olan bankaclk sektrndeki toplam varlklar iinde kamu bankalarnn pay, 2010 ylnda % 29,6seviyesine gerilemitir.Yurt ii zel bankalarn pay% 49,4 orannda iken, yabanc bankalarn pay ise% 13,5 seviyesinde kalmtr. Kamu bankalarnn zelletirilmesiyle ilgili bir gelimekaydedilmemitir. Ekonomik toparlanmaya paralel olarak yaanan hzl kredi genilemesi neticesindemali araclk faaliyetleri artmtr.2009 ylnda bankaclk sektr kredilerinin GSYHye oran % 41,2iken, bu oran 2010 ylnda % 47,6 seviyesine ulamtr. Kurumsal krediler (GSYHnin % 20,7si),

KOB kredileri (GSYHnin % 11,3) ve tketici kredileri (GSYHnin % 15,6s) ekonomikaktivitedeki arlklaryla orantl bir ekilde ykselmitir. Dier taraftan, mevduatlarda daha lml birart gzlemlenmi ve 2009 ylnda GSYHnin % 54ne tekabl eden mevduat miktar 2010 ylnda% 55,8 seviyesine ulamtr. Nisan 2009da % 38,2 olarak kaydedilen tahvil piyasasndaki balca

borlanma aralarnn deeri, 2010 ylnda % 34,9 seviyesine gerileyerek snrl da olsa dmtr.2010 ve 2011 yllarnda zel sektr borlanma senetlerinde art grlse de, 31 Mart 2011 itibaryla

bunlar toplam tahvil piyasasnn sadece % 1,3ne tekabl etmektedir.


52/116

Beeri ve fiziki sermaye

Dokuzuncu Kalknma Plannn (2007-2013) ana unsurlarndan biri olaneitim reformu program

uygulanmaya balanmtr. Sz konusu programda eitim, modernizasyon ve reform iin ikitemel ncelik belirlenmitir; eitimin talep hassasiyetinin artrlmas ve eitim sisteminingelitirilmesi. 2010 ylnda nemli sorunlar mevcudiyetini srdrmtr. Baz ilerlemelerkaydedilmesine ve en st seviyedeki rencilerin gsterdii yksek performansa ramen, Trkrencilerin byk ounluu temel beceriler ve problem zme alanlarnda en dk yeterlilikseviyesindedir. Yksekretime katlm, uluslararas standartlara gre halen dk seviyedeseyretmektedir. 20-24 ya aras genlerin ortalama % 45i niversiteye gitmekte olup, bu oran 5yl ncesine gre 8 puan daha yksektir. Eitim harcamalarndaki art ve gerekletirilen

reformlarn eitime eriim ve okullama oranlar zerindeki tartmasz olumlu etkisine ramen,eitimin kalitesine ilikin ciddi sorunlar mevcudiyetini srdrmektedir.

gc piyasasna giren genlere i imkan salanabilmesi iin istihdam yaratma kapasitesinin artrlmasna ihtiya vardr. Genel olarak, rgn ve mesleki eitimdeki sregelen sorunlar ve

blnm i gc piyasas gibi hususlar sebebiyle, Trkiyede igc byk lde dk vasflbir yap arz etmektedir. Gen nfus ve kadn istihdamn artrmakiin baz nlemler alnm olsada, bu nlemlerin kapsam ve etkileri hl olduka yetersiz dzeydedir.

Gayrisafi sabit

Download - Avrupa Birliği Türkiye İlerleme Raporu 2011

Top Related