281TBV 19 / nr 6 / jun i 2011

Huid- en slijmvliesklachten zijn veel voorkomen-de werkgerelateerde gezondheidsproblemen opkantoor.1 Het percentage kantoormedewerkersmet klachten varieert tussen de 10-25%. De pro-blemen leiden jaarlijks tot ongeveer twee tot driemeldingen van beroepsziekten aan het NCvB.Meestal komt er geen arts aan te pas en mist debenadering een arbeidsdermatologische aanpak.Typerend is dat arbocoördinator en arbeidshygië-nist een onderzoek naar de kwaliteit van het bin-nenklimaat starten. Deze benadering kan echterleiden tot maatregelen die duur zijn en niet effec-tief. De beschreven casus is daarvan een voor-beeld. We geven een voorbeeld vanuit de Poli-kliniek Mens en Arbeid AMC waarin de goedevolgorde van te nemen stappen staan.

VO O R B E E L D VA N E E N N I E T- A R B E I D S -

D E R M ATO LO G I S C H E A A N PA K

In een kantoorpand werken 60 werknemers vaneen organisatie op de begane grond van een pandmet meer verdiepingen. Sinds de ingebruiknamevan het kantoor zijn er klachten over het binnen-klimaat, vooral geïrriteerde slijmvliezen, jeuk eneczeem. Een ingeschakeld onderzoeks- en advies-bureau doet een ‘quickscan’ gericht op luchtkwa-liteit en thermisch comfort. Het bureau richt zichdaarbij op de belangrijkste binnenklimaatgerela-teerde klachten van de werknemers en de veron-derstelde oorzaken ervan. Het bureau vult vervol-gens een verklaringsmodel in, waaruit een helereeks aan onvolkomenheden naar voren komt,waaronder het risico van recirculerende ventila-tielucht en vrijkomende vezels uit luchtkanalen.Het rapport eindigt met 15 aanbevelingen.Omdat de klachten niet overgaan en in de onder-nemingsraad gesproken wordt over een ‘sickbuilding’ verricht een klein jaar later een arbeids-hygiënist van een arbodienst verdiepend onder-zoek. Er zijn CO2-metingen gedaan en micro-organismen in de lucht bepaald. Bovendien isonderzoek verricht naar blootstelling aan vezelsen vluchtige organische stoffen. Behalve hogetemperaturen levert geen van de metingen afwij-kende waarden op. In de adviezen staan opmer-kingen over mogelijke blootstelling aan NO2 enfijnstof, aangezien het pand aan een drukke ver-keersweg staat.

Een aantal zaken valt in de beide rapporten op:| in het adviesrapport worden de klachten gepre-

senteerd waarbij geen onderscheid is gemaakttussen gezondheids- en klimaatklachten;

| in een rijtje klachten staan slijmvliesklachtenen muffe lucht onder elkaar;

| de klachten worden niet nader onderzocht,maar gekoppeld aan bevindingen van tech-nisch onderzoek van de kantoorruimtes;

| het onderzoek levert een rij aanbevelingenop, waarvan niet duidelijk is welke bijdragede oplossing biedt aan het wegnemen van deklachten.

A R B E I D S D E R M ATO G I S C H E A A N PA K

Uitgangspunt is dat gezondheidsklachten pri-mair beoordeeld dienen te worden door medici,ervaren in arbeidsgerelateerde vraagstukken. Deeerste fase van de arbeidsdermatologische aan-pak is gericht op het maken van een onderscheidtussen ‘pluis’ en ‘niet-pluis’. Het vooroverleg metopdrachtgever en bedrijfsarts leidt tot een selec-tie van medewerkers die een vragenlijst voorge-legd krijgen (de vragenlijst ‘Werkgerelateerdehuid- en slijmvliesklachten ADC’). Bij de selectieworden ook de kantoormedewerkers van de bo-venliggende etages van het kantoorpand betrok-ken. Criteria zijn klachten en mogelijke risico-werkplekken. Van de 56 geselecteerde medewer-kers stuurden 35 de ingevulde vragenlijst terug.De eigen bedrijfsarts en de klinisch arbeidsge-neeskundige (KAG) beoordelen de vragenlijsten.Bij 20 ingevulde vragenlijsten was de conclusie‘niet-pluis’. Het bleek dat twee van de medewer-kers bekend waren bij een dermatoloog en vier dehuisarts hadden geconsulteerd.

Spreekuur op locatie door een arbeidsdermato-loog en de KAG kenmerkt de tweede fase van deaanpak. Van de uitgenodigde 20 ‘niet-pluis’ mede-werkers reageerden 11 niet op de uitnodiging,ook niet na herhaling. Gezondheidsklachten vandeze non-responders varieerden van geïrriteerdeogen, droge huid, eczeem, allergie, psoriasis enastma. Droge lucht was de meest gemelde werk-gebonden klacht in de vragenlijst.Tabel 1 geeft een overzicht van de klachten vande werknemers en de door hen genoemde oorza-ken. Tabel 2 geeft een overzicht van de uitkom-sten van het arbeidsdermatologisch onderzoekbij deze werknemers. Na onderzoek blijkt dat bij8 van de 9 medewerkers het werk van invloed isop de klachten.

De derde fase van het onderzoek is gericht opwerkfactoren. Parallel aan het spreekuur op loca-tie wordt het onderzoek uitgevoerd door de tech-

Arbeidsdermatologische aanpak in kantoren

B E R I C H T E N U I T H E T N C V B

282 TBV 19 / nr 6 / jun i 2011

nisch beheerder van het pand, klinisch arbeidsgeneeskundigeen arbeidsdermatoloog. Vooral is gekeken naar de technischestaat van apparatuur voor verwarming en luchtcirculatie, en

lichtinval. Veel conclusies van het eerder opgestelde binnen-klimaatrapport zijn niet bevestigd. De meeste klachten van demedewerkers hebben te maken met een bestaande gevoelig-

Tabel 1Overzicht van eigen klachten en vermoede oorzaken, gemeld door de 9 medewerkers die nader onderzoek hebben gehadNr Klachten door medewerker gemeld Sedert Vermoede oorzaak door medewerker gemeld1 Continu 'verkouden', uitslag knieholtes, jeuk onderarmen, >2 jaar, na verhuizing Bekend met allergie voor gras, pollen, katten

droge huid, moet bijvetten, jeukende brandende ogen en huidschilfersHoofdpijn

2 Heftige keel/neusklachten en koorts in 2008/2009, >2 jaar, na verhuizing Binnenklimaatop begane grond en eigen kamer

Werkgerelateerd3 Hoofdpijn >2 jaar, na verhuizing Stoffig, droog, onfris binnenklimaat

Droge huid4 Droge keel >5 jaar Onduidelijk

Schilfering hoofdhuid Relatie werk: onduidelijkJeuk in oren

5 Branderige ogen beiderzijds; op werk maar ook >0,5 jaar Tochtstroom uit ventilatie-opening boven de werkplek. elders in droge omgevingen Na sluiten hiervan: klachten verdwenen

's Winters te droge lucht6 Allergie voor pollen >20 jaar Onduidelijk

Jeuk/roodheid hoofd, nek, schouders, romp en liezen >1 jaar7 Droge huid >50 jaar Aanlegfactoren

Eczeem Droge lucht en mogelijk stress provoceren8 Droge ogen >1,5 jaar Contactlenzen, droog binnenklimaat

Niesbuien, op werk en thuisStorende grote ruimte met meerdere gebruikers

9 Droge ogen en huid >8 jaar Te droge lucht

Tabel 2Resultaten spreekuur op locatie en contactallergologisch onderzoekNr Ziekte of afwijking Relatie werk Advies Vervolgonderzoek

Chronische pollinonis, bijkomende hoofdpijn

Droge, jeukende huidConstitutioneel eczeem

TonsillitisPollinosis

SpanningshoofdpijnBeeldschermproblemenEczema seborrhoicumSlapen met open mondRosaceaHoornvliesirritatie door tocht met

warme luchtPollinosisConstitutioneel eczeemConstitutioneel eczeemPollinosisSeborroïsch eczeem hoofdhuidOtitis externaConstitutioneel eczeemTinea amiantaceaOtitis externaContactlenzenDroger wordende, oudere huidHuisstofmijtallergie

RhinoconjunctivitisOnychomycosisTinea pedisTinea corporis

Toename bij werk: aggravering

Toename bij werk: luxatieklachten

Werkgerelateerd

Nee

Werkgerelateerd, aggraverend

Werkgerelateerd, aggraverend

Werkgerelateerd, luxatie-klachten

Werkgerelateerd, luxatie-klachten

Oogklachten: werkgerelateerd

Miconazolcrème

Tocht mijdenZo nodig kunsttranenZo nodig belichting aanpassen

KetoconazolshampooExtra vet houden van huid:

unguentum lanette

Unguentum lanetteKetoconazolshampooTopicortelotionDaglenzen/kunsttranenLichtinval minderen door

verplaatsing bureau of gebruik luxaflex

Huid bijvettenTetraconazolcapsules,

stootkuurKunsttranenUitblaasrooster wijzigenLichtinval minderen door

verplaatsing bureau of gebruik luxaflex

ContactallergieOnderzoek: contactallergie

voor chromaat en allergie voor diverse grassen, bomenen huisdieren

KNO-arts: chronische tonsillitis en allergie voor diverse grassen en bomen

WPO KAG: onjuist gebruik vanbeeldscherm

n.v.t.

n.v.t.

n.v.t.

n.v.t.

n.v.t.

n.v.t.

1

2

3

4

5

6

7

8

9

283TBV 19 / nr 6 / jun i 2011

heid van huid- en slijmvliezen en reageren op (te)droge lucht. Het blijkt wel dat de klimaatinstalla-tie onvoldoende is onderhouden. Een goed func-tionerend luchtverversingssysteem is de basis vande aanpak.

De aanpak sluit af met een voorlichting aan dewerknemers. Kern van de boodschap is dat er geenmysterieuze of toxische oorzaken zijn. De klach-ten kunnen verklaard worden door verschillendehuid- en slijmvliesaandoeningen, niet veroorzaaktmaar wel geprovoceerd door binnenklimaatpro-blemen. Het is gebleken dat klagers en organisatiemet de gegeven adviezen uit de voeten kunnen.

Belangrijkste leerpunt is dat aanpak van werkge-relateerde gezondheidsklachten begint met eenonderzoek naar de medische diagnose. Arbeids-geneeskundige expertise is hierbij nodig met alseerste stap een arbeidsomstandighedenconsultbij de geïnteresseerde bedrijfsarts. De bedrijfsartsonderscheidt de gemelde problemen in ‘pluis’ en‘niet-pluis’. De ‘niet-pluis’-gevallen kan hij over-leggen met dermatoloog en/of klinisch arbeids-geneeskundige.

LITERATUUR1. Eriksson NM, Stenberg BGG. Baseline prevalence of

symptoms related to indoor environment. Scand JPublic Health 2006; 34(4): 387-396.

Auteurs :

Jan Bakker en

Bas Sorgdrager,

NCvB/Coronel Inst i tuut

voor Arbeid

en Gezondheid ,

AMC/UvA, Amsterdam

Onder redact ie van:

Bas Sorgdrager

L E T T E R F RO M T H E E D I TO R

Diff icult issues for the occupationalphysic ianBas Sorgdrager

‘Danger from within our own circles’, this is thetitle of a contribution to this TBV issue by lawyerPascal Willems. The fact that occupational healthand safety services employ physicians that havenot completed occupational physician training,could lead to undesirable situations. Occupationalphysicians can delegate their tasks, but turn outnot always to be able to control the quality of care –or is it a service? – at a distance. The occupationalhealth and safety service in question cunninglymanaged to conceal the missing occupationalphysician registration. The service communicatesthe following: Mister X. is indeed entitled to act asan occupational physician through the spoken andthe written word and he is definitely listed in theBIG register (the health care professionals register),which is open to public consultation via the inter-net. An occupational physician who had to accountto a regional disciplinary tribunal for providinginsufficient supervision, got away with it. Excuse:excessive work pressure. Lawyer Pascal Willemscalls on the NVAB to specify even more clearly thedifference between occupational physicians andphysicians working for an occupational health andsafety service. In any case the NVAB will have towork harder to protect the position of occupationalphysicians.Registered occupational physicians have a profes-sional statute, a professional code and practicalguidelines. How they apply these in the openabsence management market is an important topic.While on a case manager’s leash it appears to be dif-ficult to act according to the professional norms of

the occupational physician profession. There aresome clients that one has to dare to refuse.

Don’t occupational physicians stand up for them-selves enough? The articles ‘Danger from withinour own circles’ and ‘Occupational physicians havelost their grip’ supply examples for the need of afirmer attitude towards clients. The practical exam-ple from the Netherlands Center for OccupationalDiseases shows the added value of occupationalmedical expertise. In case of a work-related healthproblem: please first define a medical diagnosisbefore starting all kinds of workplace inspections!Here, too, the occupational physician was initiallysimply passed over. Alertness is also required in the assessment practice.The Pre-employment Medical ExaminationsComplaints Committee (‘CKA’) upheld a complaintoccasioned by an obligatory medical examination.This is described in the article about an candidateinland navigation boatman. Occupational physi-cians are faced by a dilemma: should I follow thecategorical rules as laid down in the MedicalExaminations Act? For that matter, not every occu-pational physician will be aware of this dilemma. Inthis issue the reader meets the person behind thedilemma presented here: occupational physician/jurist Karien van Roessel. In the interview the CKAchairwoman keeps within the boundaries of herassignment: the protection of the rights and privacyof an applicant. She does not comment on insur-ance examinations, but fortunately the limited pre-dicting value of an assessment is touched upon.Practice-oriented examinations are increasinglybeing developed. The Expertise Center for MedicalExaminations in Workers (KMKA) is able to con-tribute significantly to this.

T BV I N O U T L I N E