Poetry International Festival Rotterdamvpro gids bijlage bij #19 van 7 mei t/m 13 mei 2016

47ste Poetry

InternationalFestival

Rotterdam7 t/m 11 juni

9 juni - 3 juli 2016—operaballet.nl

PIQUE DAME PIQUE DAME—

Pjotr Iljitsj Tsjaikovski —

Concertgebouworkesto.l.v. Mariss Jansons

9 juni - 3 juli 2016—operaballet.nl

PIQUE DAME PIQUE DAME—

Pjotr Iljitsj Tsjaikovski —

Concertgebouworkesto.l.v. Mariss Jansons

9 juni - 3 juli 2016—operaballet.nl

PIQUE DAME PIQUE DAME—

Pjotr Iljitsj Tsjaikovski —

Concertgebouworkesto.l.v. Mariss Jansons

Zondag 5 juni: language&ART Gallery Tour,

opening in Kunsthal Rotterdam

Dinsdag 7 juni: NEWSPEAK, festivalope-

ning in de Rotterdamse Schouwburg

Woensdag 8 t/m zaterdag 11 juni: voor-

drachten, specials, interview en debat,

vertaalprogramma’s, masterclasses en

crossovers tussen poëzie en muziek, film,

kunst en strips in het Ro Theater en in en

om de Witte de Withstraat.

Kijk voor het volledige festivalprogramma op:

www.poetry.nl

www.poetryinternational.org (Engels)

FESTIVAL ONLINE - Live stream

Op poetry.nl zijn tijdens het festival vele

voordrachten live te volgen én terug te

kijken. Daar vind je ook de gedichten van

festivaldichters. De omvangrijke online

poëziecollectie bevat meer dan 10.000

gedichten van dichters van over de hele

wereld, in oorspronkelijke taal en vertaling,

en vele audio- en videovoordrachten.

Het 47ste Poetry International Festival wordt mede mogelijk gemaakt door:Nederlands Letterenfonds,

Gemeente Rotterdam, Stichting Lira,

Fonds 21, Prins Bernhard Cultuur-

fonds, Van Beuningen Peterich Fonds,

Vlaams Fonds voor de Letteren, Institut

Cultural Roumain Bruxelles, Ambassade

van Chili, Swedisch Arts Council, Australian

Council, Goethe-Institut Nederland,

Rotterdam Schone Stad / Stadsbeheer

Rotterdam, G.Ph. Verhagen Stichting

Colofon

Hoofdredactie Hugo Blom,

Arne Leffring (adj.)

Samenstelling Tjitske Mussche

Tekst Mischa Andriessen,

Dirk-Jan Arensman, Tjitske

Mussche, Ester Naomi Perquin,

Janna Reinsma

Eindredactie Maarten van Bracht

Beeld Natasja van Eijk,

Carla van Thijn,

Vormgeving Frederik Vorderhake

Bladcoördinatie Annemiek

Bergmans, Gabrielle Hagedorn

Acquisitie Ad Novus BV

Lithografie Sarah Tames

Druk Roto Smeets, Weert

Omslagillustratie Serge Baeken

4

6

9

11

12

14

16

19

21

22

Poëzie moet (n)ietsDubbelinterview festivaldichters Maarten van der Graaff en Ruth Lasters Nieuwe beelden, nieuwe woordenHet thema van Poetry International 2016is Newspeak Poëzie als levenselixerJohn Albert Jansen en Jeroen Wolf werken aan Dichter bij Campert Dit is mijn levenDe Indiase dichter Jeet Thayil zal niets meer publiceren Dichters op Poetry InternationalDe achttien gasten van deze 47ste editie Betekenisbotsingen en nieuwe weggetjesDichters + striptekenaars = grafische gedichten 3 x vervreemdingGeneratiegenoten: Barbara Pogačnik, Răzvan Ţupa en Andrej Sen-Senkov Terug naar vroegerDe genomineerden voor de C. Buddingh’-Prijs FestivalgangersColumn van Ester Naomi Perquin

Dit is ook Poetry InternationalKunst, scifi-taal, radio & tv

Poetry International Festival Rotterdam

3

PIFR16_A6CMYK.indd 1 22-03-16 22:56

Poetry International Festival Rotterdamvpro gids bijlage bij #19 van 7 mei t/m 13 mei 2016

47ste Poetry

InternationalFestival

Rotterdam7 t/m 11 juni

16

Omdat Maarten van der Graa� drie maanden in Berlijn ver-blij� en Ruth Lasters in Antwerpen woont, vindt dit dubbelinterview plaats via Skype. Het tweetal publi-ceerde in dezelfde tijdschri� en en kent elkaars werk, maar ontmoette elkaar nog niet. Hun gedichten zijn niet te vergelijken. Van der Graa� schrij� snel, associatief. Gedichten waarin nog gedacht wordt op het moment dat ze opgeschreven wor-den. ‘Ik hou van de poëtica van het luisteren, het horen van alles wat er in de wereld is. Je laten overweldigen door ruis ook. Fijnslijpen zit niet in mijn aard.’ Lasters werkt juist lang aan haar gedichten, ze vergelijkt het dichten met breuken vereenvoudigen, schrijven tot alleen het noodzakelijke overblij� . ‘Ik werk vanuit klank, maar ik ben een logisch dichter. Alles wat ik schrijf is volstrekt verklaarbaar.’

Jullie hebben allebei prijzen gewonnen.Is dat belangrijk?RL: ‘Op die manier kan je bundel nieuwe lezers vinden, dat is wel fi jn.’MvdG: ‘Prijzen hebben wel een e� ect, ja. Je wordt toch onderdeel van een bepaalde poule.’RL: ‘De grootste prijs is dat ik hier-door nog dichter bij mijzelf ga schrij-ven, het verhoogt het schrijfplezier omdat het stress wegneemt.’MvdG: ‘Welke stress?’RL: ‘Ontvangststress, hoe je bundel gaat ontvangen worden.’ MvdG: ‘Maar de bundel na een prijs is misschien dan juist weer lastiger, omdat de verwachtingen hoger zijn?’

RL: ‘Bij het schrijven aan mijn tweede bundel had ik dat, maar nu sta ik er minder bij stil. Ik doe mijn ding en geniet volop van het schrijven.’MvdG: ‘Ik ben wel erg nerveus als iets uitkomt, maar ik probeer vrij onon-derbroken door te schrijven, zodat ik alles snel achter me laat.’

Volg je de reacties wel? Heb je bijvoorbeeld een Google-alert aan staan voor als er iets over je geschreven wordt?MvdG: ‘Ja ik heb een Google-alert. Ik ben heel ijdel.’RL: ‘Ik bekijk het wel eens, maar niet dwangmatig of zo. Het schrijfproces wordt met het ouder worden echter

Een dubbelinterview met festivaldichters Maarten van der Graaffen Ruth Lasters. Over ontvangststress, dichterlijke opwinding,(on)betrouwbare taal en de actualiteit in poëzie. Door Tjitske Mussche

Ruth Lasters (1979) debuteerde in 2007 met Vouwplannen (Meulenhoff/Manteau) en schreef

daarna enkele romans. Vorig jaar verscheen haar tweede dichtbundel, Lichtmeters (Polis), waarvoor

ze in januari 2016 de Herman de Coninckprijs voor de beste Vlaamse dichtbundel ontving.

Poëzie moet (n)ietsVPRO Gids bijlage

44

KO

EN

BR

OO

S

Poëzie moet (n)ietsen echter, ik kan er zo naar verlangen.’ MvdG: ‘Is het inmiddels een voortdu-rend genot voor jou, dichten?’RL: ‘Het is best verslavend, zelfs als het niet lukt.’MvdG: ‘Ik kan wel verlangen naar het werk zelf, maar of het een verslaving is? Het is zeker geen lijden, maar er is wel een knagend gezeur dat het niet goed is, of dat je aan iets hopeloos werkt. Dat wordt gelukkig afgewis-seld met een gevoel van rush. Je leert wel dat deze gevoelens erbij horen en niet zoveel zeggen over de kwaliteit.’

Hoe weet je dan of een gedicht goed is?RL: ‘Bij mij komt er dan een lichame-lijke sensatie, met een warm buik-gevoel en euforie.’ MvdG: ‘Dat herken ik wel ja. Ik word springerig, ga door het huis rennen.’

Dat klinkt bijna als een orgasme.RL: ‘Ja, een soort orgasme. Maar dan wel een dat wat langer duurt dan een seksueel orgasme.’MvdG: ‘Bij mij is het niet echt een or-gasme geloof ik. Althans, wanneer ik een orgasme heb, ren ik nooit door het huis.’RL: ‘Er zijn ook dagen, soms weken dat het vloeken is hoor. Maar ik houd van het gevecht met mezelf, omdat ik niet meer in paniek raak. Ik weet dat ik het toch weer zal winnen.’MvdG: ‘Die kennis heb ik minder.’

Een van de thema’s of vragen van het Poetry International Festival is wat poëzie kan betekenen in een tijd waarin taal meer dan ooit geframed, ingekapseld en vaak ideologisch is, of ideologisch wordt geïnter-preteerd. Hoe denken jullie daarover?MvdG: ‘Het thema van Poetry is wel belangrijk. Welke taal er wordt gebruikt, daar moet je als dichter gevoelig voor zijn. Wie worden er onzichtbaar gemaakt in die taal? Wie is er doelwit? Wie oefent er macht uit in die taal? Je kunt je daar niet aan onttrekken, denk ik.’RL: ‘Taal is wie je bent als je gaat dichten. Je verandert erin als je dicht, in je taal.’MvdG: ‘Absoluut! Maar de taal is niet van jou.’RL: ‘Daar ben ik het niet mee eens, je hebt taal die wel degelijk van jou is, dat is jouw vorm als dichter en die

kan je gebruiken om connectie met anderen te maken.’MvdG: ‘Ik denk dat dichters hun instrument moeten wantrouwen. Wanneer poëzie met veel gesmak en geknor geconsumeerd kan worden, is er toch iets mis.’RL: ‘Wantrouwen? Waarom? Ik vind het juist tof om de taal volledig te vertrouwen, om te vertrouwen op het feit dat alles associeerbaar is. Het is een beetje een vrije val, een ge-dicht, ik hou van het alles-kan ervan. Ik streef naar ontroering, als mensen er troost door vinden, is dat nog mooier.’MvdG: ‘Ontroering, daar denk ik ei-genlijk weinig aan. Ik vind het mooi als mensen om mijn gedichten moe-ten lachen en als er zinnetjes blijven plakken.’

Ilja Leonard Pfeij� er schreef in Idyllen (VSB Poëzieprijs 2016): ‘Wie nu nog dur� te schrijven, hee� de dure plicht/ iets meer te leveren dan een zesmingedicht/ dat met verwondering naar de ontroering kijkt.’ Hij doelde op de grote problemen in de wereld.

Wat vinden jullie daarvan, moet een dich-ter iets met de actualiteit?MvdG: ‘Nee. Wat belangrijk is, is lang niet altijd actueel, dat is nu juist het probleem! Wie maakt de actualiteit? De actualiteit is altijd een selectie. Wat blij� er onzichtbaar? Dat is de vraag die ik wil stellen.’RL: ‘Ik ben net een gedicht aan het maken dat gaat over het gebeurde in Brussel. Dat is vanzelf zo gekomen, maar het gaat natuurlijk niet con-creet over de aanslagen, ik abstraheer het dan helemaal. Poëzie moet niks, maar het mag wel natuurlijk en zelfs graag, zolang het maar niet bood-schapperig wordt.’

Voordracht Ruth Lasters

Ro Theater, Studio

Vrijdag 10 juni, 20.00 uur

Voordracht Maarten van der Graaff

Ro Theater, Zaal

Vrijdag 10 juni, 21.30 uur

Alle dichters zijn op meerdere festivaldagen te

zien: www.poetry.nl

Maarten van der Graaff (1987) debuteerde in 2014 met de bundel Vluchtautogedichten en won dat

jaar de C. Buddingh’-Prijs voor het beste debuut. Afgelopen jaar volgde zijn tweede bundel, Dood werk.

Poetry International Festival Rotterdam

55

FJO

DO

R B

UIS

Omdat Maarten van der Graa� drie maanden in Berlijn ver-blij� en Ruth Lasters in Antwerpen woont, vindt dit dubbelinterview plaats via Skype. Het tweetal publi-ceerde in dezelfde tijdschri� en en kent elkaars werk, maar ontmoette elkaar nog niet. Hun gedichten zijn niet te vergelijken. Van der Graa� schrij� snel, associatief. Gedichten waarin nog gedacht wordt op het moment dat ze opgeschreven wor-den. ‘Ik hou van de poëtica van het luisteren, het horen van alles wat er in de wereld is. Je laten overweldigen door ruis ook. Fijnslijpen zit niet in mijn aard.’ Lasters werkt juist lang aan haar gedichten, ze vergelijkt het dichten met breuken vereenvoudigen, schrijven tot alleen het noodzakelijke overblij� . ‘Ik werk vanuit klank, maar ik ben een logisch dichter. Alles wat ik schrijf is volstrekt verklaarbaar.’

Jullie hebben allebei prijzen gewonnen.Is dat belangrijk?RL: ‘Op die manier kan je bundel nieuwe lezers vinden, dat is wel fi jn.’MvdG: ‘Prijzen hebben wel een e� ect, ja. Je wordt toch onderdeel van een bepaalde poule.’RL: ‘De grootste prijs is dat ik hier-door nog dichter bij mijzelf ga schrij-ven, het verhoogt het schrijfplezier omdat het stress wegneemt.’MvdG: ‘Welke stress?’RL: ‘Ontvangststress, hoe je bundel gaat ontvangen worden.’ MvdG: ‘Maar de bundel na een prijs is misschien dan juist weer lastiger, omdat de verwachtingen hoger zijn?’

RL: ‘Bij het schrijven aan mijn tweede bundel had ik dat, maar nu sta ik er minder bij stil. Ik doe mijn ding en geniet volop van het schrijven.’MvdG: ‘Ik ben wel erg nerveus als iets uitkomt, maar ik probeer vrij onon-derbroken door te schrijven, zodat ik alles snel achter me laat.’

Volg je de reacties wel? Heb je bijvoorbeeld een Google-alert aan staan voor als er iets over je geschreven wordt?MvdG: ‘Ja ik heb een Google-alert. Ik ben heel ijdel.’RL: ‘Ik bekijk het wel eens, maar niet dwangmatig of zo. Het schrijfproces wordt met het ouder worden echter

Een dubbelinterview met festivaldichters Maarten van der Graaffen Ruth Lasters. Over ontvangststress, dichterlijke opwinding,(on)betrouwbare taal en de actualiteit in poëzie. Door Tjitske Mussche

Ruth Lasters (1979) debuteerde in 2007 met Vouwplannen (Meulenhoff/Manteau) en schreef

daarna enkele romans. Vorig jaar verscheen haar tweede dichtbundel, Lichtmeters (Polis), waarvoor

ze in januari 2016 de Herman de Coninckprijs voor de beste Vlaamse dichtbundel ontving.

Poëzie moet (n)ietsVPRO Gids bijlage

44

KO

EN

BR

OO

S

Poëzie moet (n)ietsen echter, ik kan er zo naar verlangen.’ MvdG: ‘Is het inmiddels een voortdu-rend genot voor jou, dichten?’RL: ‘Het is best verslavend, zelfs als het niet lukt.’MvdG: ‘Ik kan wel verlangen naar het werk zelf, maar of het een verslaving is? Het is zeker geen lijden, maar er is wel een knagend gezeur dat het niet goed is, of dat je aan iets hopeloos werkt. Dat wordt gelukkig afgewis-seld met een gevoel van rush. Je leert wel dat deze gevoelens erbij horen en niet zoveel zeggen over de kwaliteit.’

Hoe weet je dan of een gedicht goed is?RL: ‘Bij mij komt er dan een lichame-lijke sensatie, met een warm buik-gevoel en euforie.’ MvdG: ‘Dat herken ik wel ja. Ik word springerig, ga door het huis rennen.’

Dat klinkt bijna als een orgasme.RL: ‘Ja, een soort orgasme. Maar dan wel een dat wat langer duurt dan een seksueel orgasme.’MvdG: ‘Bij mij is het niet echt een or-gasme geloof ik. Althans, wanneer ik een orgasme heb, ren ik nooit door het huis.’RL: ‘Er zijn ook dagen, soms weken dat het vloeken is hoor. Maar ik houd van het gevecht met mezelf, omdat ik niet meer in paniek raak. Ik weet dat ik het toch weer zal winnen.’MvdG: ‘Die kennis heb ik minder.’

Een van de thema’s of vragen van het Poetry International Festival is wat poëzie kan betekenen in een tijd waarin taal meer dan ooit geframed, ingekapseld en vaak ideologisch is, of ideologisch wordt geïnter-preteerd. Hoe denken jullie daarover?MvdG: ‘Het thema van Poetry is wel belangrijk. Welke taal er wordt gebruikt, daar moet je als dichter gevoelig voor zijn. Wie worden er onzichtbaar gemaakt in die taal? Wie is er doelwit? Wie oefent er macht uit in die taal? Je kunt je daar niet aan onttrekken, denk ik.’RL: ‘Taal is wie je bent als je gaat dichten. Je verandert erin als je dicht, in je taal.’MvdG: ‘Absoluut! Maar de taal is niet van jou.’RL: ‘Daar ben ik het niet mee eens, je hebt taal die wel degelijk van jou is, dat is jouw vorm als dichter en die

kan je gebruiken om connectie met anderen te maken.’MvdG: ‘Ik denk dat dichters hun instrument moeten wantrouwen. Wanneer poëzie met veel gesmak en geknor geconsumeerd kan worden, is er toch iets mis.’RL: ‘Wantrouwen? Waarom? Ik vind het juist tof om de taal volledig te vertrouwen, om te vertrouwen op het feit dat alles associeerbaar is. Het is een beetje een vrije val, een ge-dicht, ik hou van het alles-kan ervan. Ik streef naar ontroering, als mensen er troost door vinden, is dat nog mooier.’MvdG: ‘Ontroering, daar denk ik ei-genlijk weinig aan. Ik vind het mooi als mensen om mijn gedichten moe-ten lachen en als er zinnetjes blijven plakken.’

Ilja Leonard Pfeij� er schreef in Idyllen (VSB Poëzieprijs 2016): ‘Wie nu nog dur� te schrijven, hee� de dure plicht/ iets meer te leveren dan een zesmingedicht/ dat met verwondering naar de ontroering kijkt.’ Hij doelde op de grote problemen in de wereld.

Wat vinden jullie daarvan, moet een dich-ter iets met de actualiteit?MvdG: ‘Nee. Wat belangrijk is, is lang niet altijd actueel, dat is nu juist het probleem! Wie maakt de actualiteit? De actualiteit is altijd een selectie. Wat blij� er onzichtbaar? Dat is de vraag die ik wil stellen.’RL: ‘Ik ben net een gedicht aan het maken dat gaat over het gebeurde in Brussel. Dat is vanzelf zo gekomen, maar het gaat natuurlijk niet con-creet over de aanslagen, ik abstraheer het dan helemaal. Poëzie moet niks, maar het mag wel natuurlijk en zelfs graag, zolang het maar niet bood-schapperig wordt.’

Voordracht Ruth Lasters

Ro Theater, Studio

Vrijdag 10 juni, 20.00 uur

Voordracht Maarten van der Graaff

Ro Theater, Zaal

Vrijdag 10 juni, 21.30 uur

Alle dichters zijn op meerdere festivaldagen te

zien: www.poetry.nl

Maarten van der Graaff (1987) debuteerde in 2014 met de bundel Vluchtautogedichten en won dat

jaar de C. Buddingh’-Prijs voor het beste debuut. Afgelopen jaar volgde zijn tweede bundel, Dood werk.

Poetry International Festival Rotterdam

55

FJO

DO

R B

UIS

De foto ging vorig jaar viraal. Een verdronken peuter op een strand. Gezicht naar de grond, armpjes roer-loos langs zijn in een rood truitje gestoken lijf. Het was een indringend beeld dat veel emotie en discussie losmaakte, maar wat was uiteindelijk het verhaal van die foto? Het begint ermee dat zo’n foto concreet weinig zegt. Ernaar kijkend, kunnen we niet exact bepalen waar of wanneer dat wat we zien zich afspeelde. We kunnen ook niet aan de foto afl ezen of deze feit dan wel fi ctie is. Wat ons

getoond wordt, gee  in feite geen andere informatie dan wat we waar-nemen: dat het een jongetje is met een rood truitje, dat hij bewegingloos op een strand ligt. En zelfs de emotie die het beeld oproept, is a� ankelijk van de context. Die context wordt niet door het beeld gegeven, maar door taal. De context veranderde snel. Kort na publicatie van de foto doken verhalen op over de Syrische vader van deze Aylan. De man zou geen geld hebben willen uitgeven aan reddingsvesten.

De man zou naar het Westen hebben willen vluchten om tandheelkundige zorg te krijgen. Daarop kwamen te-genverhalen: de man zou zijn tanden hebben verloren bij een vreselijke marteling. En zo riep die ene foto heel veel verschillende verhalen op. We weten dat een beeld veelzeggend is. Volgens het cliché zegt een beeld meer dan duizend woorden, maar vaak is een beeld vooral een schot hagel. Want hoe exact is wat het vertelt? In plaats van duidelijkheid te verscha� en, roepen de meeste beel-

Het thema van Poetry International 2016 is ‘Newspeak’. In diverse programma’s wordtverkend wat poëziekan betekenen in eentijd waarin taal meerdan ooit geframed wordt.Ook wordt gekeken naarde invloed van migratie op taal en poëzie.

Door Mischa Andriessen

VPRO Gids bijlage

66

foto ging vorig jaar viraal. Een verdronken peuter op een strand. Gezicht naar de grond, armpjes roer-loos langs zijn in een rood truitje gestoken lijf. Het was een indringend

getoond wordt, gee  in feite geen andere informatie dan wat we waar-nemen: dat het een jongetje is met een rood truitje, dat hij bewegingloos op een strand ligt. En zelfs de emotie

De man zou naar het Westen hebben willen vluchten om tandheelkundige zorg te krijgen. Daarop kwamen te-genverhalen: de man zou zijn tanden hebben verloren bij een vreselijke

Het thema van Poetry International 2016 is ‘Newspeak’. In diverse programma’s wordtverkend wat poëziekan betekenen in eentijd waarin taal meer

geframed wordt.geframed wordt.geframedOok wordt gekeken naarde invloed van migratie op taal en poëzie.

Nieuwe Nieuwe beelden, beelden, nieuwe nieuwe woordenwoorden

MA

RC

US

FR

AN

ZE

N

De foto ging vorig jaar viraal. Een verdronken peuter op een strand. Gezicht naar de grond, armpjes roer-loos langs zijn in een rood truitje gestoken lijf. Het was een indringend beeld dat veel emotie en discussie losmaakte, maar wat was uiteindelijk het verhaal van die foto? Het begint ermee dat zo’n foto concreet weinig zegt. Ernaar kijkend, kunnen we niet exact bepalen waar of wanneer dat wat we zien zich afspeelde. We kunnen ook niet aan de foto afl ezen of deze feit dan wel fi ctie is. Wat ons

getoond wordt, gee  in feite geen andere informatie dan wat we waar-nemen: dat het een jongetje is met een rood truitje, dat hij bewegingloos op een strand ligt. En zelfs de emotie die het beeld oproept, is a� ankelijk van de context. Die context wordt niet door het beeld gegeven, maar door taal. De context veranderde snel. Kort na publicatie van de foto doken verhalen op over de Syrische vader van deze Aylan. De man zou geen geld hebben willen uitgeven aan reddingsvesten.

De man zou naar het Westen hebben willen vluchten om tandheelkundige zorg te krijgen. Daarop kwamen te-genverhalen: de man zou zijn tanden hebben verloren bij een vreselijke marteling. En zo riep die ene foto heel veel verschillende verhalen op. We weten dat een beeld veelzeggend is. Volgens het cliché zegt een beeld meer dan duizend woorden, maar vaak is een beeld vooral een schot hagel. Want hoe exact is wat het vertelt? In plaats van duidelijkheid te verscha� en, roepen de meeste beel-

Het thema van Poetry International 2016 is ‘Newspeak’. In diverse programma’s wordtverkend wat poëziekan betekenen in eentijd waarin taal meerdan ooit geframed wordt.Ook wordt gekeken naarde invloed van migratie op taal en poëzie.

Door Mischa Andriessen

VPRO Gids bijlage

66

foto ging vorig jaar viraal. Een verdronken peuter op een strand. Gezicht naar de grond, armpjes roer-loos langs zijn in een rood truitje gestoken lijf. Het was een indringend

getoond wordt, gee  in feite geen andere informatie dan wat we waar-nemen: dat het een jongetje is met een rood truitje, dat hij bewegingloos op een strand ligt. En zelfs de emotie

De man zou naar het Westen hebben willen vluchten om tandheelkundige zorg te krijgen. Daarop kwamen te-genverhalen: de man zou zijn tanden hebben verloren bij een vreselijke

Het thema van Poetry International 2016 is ‘Newspeak’. In diverse programma’s wordtverkend wat poëziekan betekenen in eentijd waarin taal meer

geframed wordt.geframed wordt.geframedOok wordt gekeken naarde invloed van migratie op taal en poëzie.

Nieuwe Nieuwe beelden, beelden, nieuwe nieuwe woordenwoorden

MA

RC

US

FR

AN

ZE

N

den voornamelijk heel veel vragen op.Voor de beantwoording van die vra-gen is taal nodig. De schone taak die taal hee� om het eigenlijke verhaal van bijvoorbeeld deze foto te vertel-len, bleek juist door de dwingende kracht van de beelden een heel inge-wikkelde. Eén woord verandert het verband tussen beeld en achtergrond totaal. De emotie die een kijker voelt wanneer hij naar een foto kijkt, ver-andert onmiddellijk wanneer er een ander bijschri� onder staat. Waar-naar kijkt hij: een dode vluchteling, een geluks- of asielzoeker, een Ara-bier of een toekomstige bijstandsge-rechtigde? Met het benoemen krijgt het beeld een andere impact.

Te voorzichtigSoms is taal genoeg en hebben we de beelden niet eens nodig. Iemand die voor een tolerante houding jegens vluchtelingen pleit, wordt bijvoor-beeld neergezet als een theedrinker, iemand die aanpapt in plaats van aan-pakt. Dit verschijnsel, dat overigens tot het vocabulaire van alle politieke gezindten is gaan behoren, wordt framing genoemd. Dat is gewoon En-gels voor ‘inkaderen’ en voor ‘vals spelen’, en dat is precies wat framing doet. Het legt aan de ketting wat vrij zou moeten zijn. Het doodt symbo-lisch de boodschapper. Aan de andere kant is met name in de Verenigde Staten de discussie op gang gekomen of we met z’n allen niet te voorzichtig geworden zijn. Tal van woorden worden vermeden uit angst een ander onheus te bejegenen. Dat klinkt misschien nobel maar het beperkt de taal en verengt daarmee het zo noodzakelijke debat. Op Ame-rikaanse universiteiten is de lijst met taboewoorden bizar lang geworden. ‘America is the land of opportunity’ staat daar ook op. Studenten namen aan die gevleugelde woorden aanstoot. Alexei Kroetsjonych, een obscuur gebleven Russische dichter, bedacht ruim een eeuw geleden een eigen taal. Een voorheen onschuldig woord als roos was in zijn optiek door de bour-geoisie beduimeld en daardoor voor hem onbruikbaar. Hij verzon daarom een nieuw woord. Kroetsjonych ken-de de intimiderende kracht van cen-

suur alsook die van provocatie. Een vrije taal was voor hem een voorbode van een vrije mens.

Nieuwe betekenissenDichters laden en herladen beelden (en woorden) met betekenis. Ze gaan ambivalentie niet uit de weg, maar maken die nou net voelbaar. Voor dichters zijn de fl exibiliteit en grillig-heid van taal uiteindelijk de belang-rijkste troeven. Ze wenden hun tech-niek aan om taal juist zoveel mogelijk tegelijk te laten zeggen, desnoods tegenstrijdig te zijn. In de loop van de geschiedenis is poëzie vaak een laboratorium gebleken, waar nieuwe woorden en zinsconstructies worden gekweekt als antwoord op woorden en beelden die hun zeggingskracht door herhaaldelijk gebruik zijn kwijt-geraakt. Poëzie en taal zijn voortdurend in beweging in een niet afl atende reac-tie op de realiteit en onze constant veranderende verhouding daartoe. De

Afro-Amerikaanse schrijver Ta-Nehisi Coates schreef in zijn veelgeprezen Tussen de wereld en mij:

‘We leven in een “doelgerichte” tijd. Ons mediavocabulaire is vergeven van de snelle oordelen, pasklare ideeën en alomvattende theorieën.’

Op dergelijk snelle, afgepaste en opslokkende mediataal levert veel hedendaagse poëzie commentaar. Het wetenschappelijk en politiek discours mag dan in de greep van

vermeende gevoeligheden zijn, poëzie is vrij. Poëzie kan zowel de vinger op de zere plek leggen als beduimelde woorden schoonvegen en van een nieuwe betekenis voorzien. Waar de oude taal niet langer volstaat, kunnen dichters een nieuwe maken.Misschien hoeven ze daartoe alleen hun oor goed te luisteren te leggen, want wereldwijd ontstaan door glo-balisering en migratie ook allerhande nieuwe talen doordat verschillende talen zich mengen. Hierdoor krijgen oude woorden soms nieuwe beteke-nissen. Een dichter die het als zijn taak ziet om naar al die talen te luis-teren, is Maarten van der Graa� . In zijn poëzie komen beelden en woor-den in een nieuw verband bij elkaar.

‘Ik schrijf met vier video’sop de achtergrond.Ik schrijf op wat ik hoor.’

Behalve de woorden, worden ook de beelden die ons dagelijks in on-gehoorde aantallen bereiken door dichters een nieuw leven ingeblazen. Denk aan het verdronken jongetje Aylan. Die iconische foto zei veel, maar dichter Peter Verhelst wist met zijn op die foto gebaseerde gedicht ‘Er was eens het water’ een heel spec-trum aan tegenstrijdige gedachten en gevoelens dat achter die foto ver-scholen gaat, bloot te leggen. In een sprookachtige taal die de wereld zoals die ons wordt getoond, weerspiegelt én weerspreekt. Door haar niet klein maar groot te maken, niet eenduidig maar veelzeggend te laten zijn.

NEWSPEAK – Festivalopening

Rotterdamse Schouwburg, Grote Zaal

Dinsdag 7 juni, 20.00 uur

Frame by frame

Ro Theater, Zaal

Woensdag 8 juni, 21.30 uur

NeuParleNuevo

Ro Theater, Zaal

Zaterdag 11 juni, 20.00 uur

Zie www.poetry.nl voor het volledige

festivalprogramma

Op Amerikaanse universiteiten is de lijst met taboewoorden

bizar lang geworden

Poetry International Festival Rotterdam

77

den voornamelijk heel veel vragen op.Voor de beantwoording van die vra-gen is taal nodig. De schone taak die taal hee� om het eigenlijke verhaal van bijvoorbeeld deze foto te vertel-len, bleek juist door de dwingende kracht van de beelden een heel inge-wikkelde. Eén woord verandert het verband tussen beeld en achtergrond totaal. De emotie die een kijker voelt wanneer hij naar een foto kijkt, ver-andert onmiddellijk wanneer er een ander bijschri� onder staat. Waar-naar kijkt hij: een dode vluchteling, een geluks- of asielzoeker, een Ara-bier of een toekomstige bijstandsge-rechtigde? Met het benoemen krijgt het beeld een andere impact.

Te voorzichtigSoms is taal genoeg en hebben we de beelden niet eens nodig. Iemand die voor een tolerante houding jegens vluchtelingen pleit, wordt bijvoor-beeld neergezet als een theedrinker, iemand die aanpapt in plaats van aan-pakt. Dit verschijnsel, dat overigens tot het vocabulaire van alle politieke gezindten is gaan behoren, wordt framing gels voor ‘inkaderen’ en voor ‘vals spelen’, en dat is precies wat doet. Het legt aan de ketting wat vrij zou moeten zijn. Het doodt symbo-lisch de boodschapper. Aan de andere kant is met name in de Verenigde Staten de discussie op gang gekomen of we met z’n allen niet te voorzichtig geworden zijn. Tal van woorden worden vermeden uit angst een ander onheus te bejegenen. Dat klinkt misschien nobel maar het beperkt de taal en verengt daarmee het zo noodzakelijke debat. Op Ame-rikaanse universiteiten is de lijst met taboewoorden bizar lang geworden. ‘America is the land of opportunitydaar ook op. Studenten namen aan die gevleugelde woorden aanstoot. Alexei Kroetsjonych, een obscuur

34ste Nacht van de Poëzie

iNfo & tickets: NachtvaNdePoezie.Nl

#earlybirdbestel voor 16 meieN krijg 3 PoëtischeaNsichtkaarteN cadeau!

17 sePt 2016 | tivolivredeNburg, utrecht

foto: k. schiPPers tijdeNs de 33ste Nacht iN 2015kijk alle voordrachteN vaN vorig jaar terug oP vPro.Nl/Poezie

© a

NNem

arie

siN

t ja

go

Na prachtige fi lms over Hugo Claus, Adonis, Wisława Szymborska en Herta Müller vond Remco Cam-pert het een eer als John Albert Jan-sen nu een fi lm over hem wilde ma-ken. Jansen: ‘Ik schoot in de lach toen hij dat zei, want het is natuurlijk eer-der een eer voor mij. Maar dat is zijn kenmerkende charmante manier om de wereld tegemoet te treden.’

Wat voor fi lm heb je met Dichter bij Campert voor ogen? John Albert Jansen: ‘Het wordt in elk geval geen klassiek chronologisch portret. Ik streef in mijn fi lms graag naar wat ik wel “vormgegeven ont-roering” noem, hetgeen ook goed aansluit bij de poëzie van Remco Campert. Hij is eerder iemand van stemmingen dan van stevige me-ningen, meer iemand van dagelijkse vriendelijke charme dan van groot pathos. Maar op de achtergrond is er steeds de weemoed, de vergankelijk-heid en het menselijk tekort.’

Hoe verloopt het fi lmproces tot dusver?‘Het is een heel andere fi lm dan nor-maal, want Remco is toch al 86. In februari is hij een aantal weken op-genomen geweest in het ziekenhuis, maar daarna is hij weer opgekrab-beld. Het leven wordt naarmate je ouder wordt beperkter, de actieradius wordt kleiner. Het gaat – dat zie je ook in zijn Volkskrantcolumns – steeds vaker over de dood en over herinneringen. Je merkt dat de poëzie zijn levenselixer is; als dat zou op-houden, dan houdt alles op.’

Waarom heb je Camperts stiefzoon Jeroen Wolf gevraagd om hem binnenshuis te fi lmen?‘Bij allerlei huiselijke, soms intieme momenten, zoals wanneer hij zich ’s ochtends scheert of op bed de eerste sigaret rookt, zul je niet snel aanwezig mogen zijn met een camerateam, want Remco is eigenlijk een vrij schuchtere en zwijgzame man. Dat kan wel als

Jeroen de camera hanteert.’

Jeroen Wolf, was je meteen gewonnen voor het idee je stiefvader te fi lmen?Jeroen Wolf: ‘Ik heb er goed over moeten nadenken, want het fi lmen van familie is nogal dubbel. Maar ik wilde wel altijd al nog eens iets met Remco doen, omdat hij toch een soort vader is en het me een mooi idee leek om verenigd te zijn in een project. Dit was het aangewezen moment.’

Zijn er bepaalde momenten die je graag in de fi lm wil terugzien?

Jeroen Wolf: ‘Uiteraard het potje Scrabble dat Remco en mijn moeder Deborah dagelijks om vier uur samen spelen. En verder het moment dat hij weer voor het eerst iets ging schrijven nadat hij terug was uit het ziekenhuis. Daar mocht ik bij zijn mits ik heel stil was. Het is natuurlijk de grootste angst van de schrijver, van de kunste-naar, dat hij zijn vermogen iets te ma-ken kwijtraakt, dat er iets geknakt is na zo’n ziekenhuisbezoek. Het waren broze, omtrekkende bewegingen rond de typemachine – heel spannend om daarbij aanwezig te zijn.’

Poëzie als levenselixerPoetry International heeft een vaste huisleverancier van eigenzinnige documentaires over dichters: regisseur John Albert Jansen. Momenteel werkt hij aan Dichter bij Campert, een film over Remco Campert. Door Janna Reinsma

Dichter bij Campert

Op Poetry International vertonen regisseur

John Albert Jansen en filmer Jeroen Wolf,

tevens Camperts stiefzoon, een aantal frag-

menten uit de documentaire in wording Dichter

bij Campert. Na afloop gaan ze in gesprek. Na

de pauze volgt de film The Complete Works van

Justin Stephenson over de Canadese dichter

Barrie Phillip Nichol (bpNichol). Stephenson

wordt na afloop geïnterviewd.

Dichter bij Campert

Ro Theater, Zaal

Woensdag 8 juni, 20.00-21.00 uur

The Complete Works

Ro Theater, Studio

Woensdag 8 juni, 21.30-23.00 uur

Zie www.poetry.nl voor het volledige

festivalprogramma

Poetry International Festival Rotterdam

9

34ste Nacht van de Poëzie

iNfo & tickets: NachtvaNdePoezie.Nl

#earlybirdbestel voor 16 meieN krijg 3 PoëtischeaNsichtkaarteN cadeau!

17 sePt 2016 | tivolivredeNburg, utrecht

foto: k. schiPPers tijdeNs de 33ste Nacht iN 2015kijk alle voordrachteN vaN vorig jaar terug oP vPro.Nl/Poezie

© a

NNem

arie

siN

t ja

go

Na prachtige fi lms over Hugo Claus, Adonis, Wisława Szymborska en Herta Müller vond Remco Cam-pert het een eer als John Albert Jan-sen nu een fi lm over hem wilde ma-ken. Jansen: ‘Ik schoot in de lach toen hij dat zei, want het is natuurlijk eer-der een eer voor mij. Maar dat is zijn kenmerkende charmante manier om de wereld tegemoet te treden.’

Wat voor fi lm heb je met Dichter bij Campert voor ogen? John Albert Jansen: ‘Het wordt in elk geval geen klassiek chronologisch portret. Ik streef in mijn fi lms graag naar wat ik wel “vormgegeven ont-roering” noem, hetgeen ook goed aansluit bij de poëzie van Remco Campert. Hij is eerder iemand van stemmingen dan van stevige me-ningen, meer iemand van dagelijkse vriendelijke charme dan van groot pathos. Maar op de achtergrond is er steeds de weemoed, de vergankelijk-heid en het menselijk tekort.’

Hoe verloopt het fi lmproces tot dusver?‘Het is een heel andere fi lm dan nor-maal, want Remco is toch al 86. In februari is hij een aantal weken op-genomen geweest in het ziekenhuis, maar daarna is hij weer opgekrab-beld. Het leven wordt naarmate je ouder wordt beperkter, de actieradius wordt kleiner. Het gaat – dat zie je ook in zijn Volkskrantcolumns – steeds vaker over de dood en over herinneringen. Je merkt dat de poëzie zijn levenselixer is; als dat zou op-houden, dan houdt alles op.’

Waarom heb je Camperts stiefzoon Jeroen Wolf gevraagd om hem binnenshuis te fi lmen?‘Bij allerlei huiselijke, soms intieme momenten, zoals wanneer hij zich ’s ochtends scheert of op bed de eerste sigaret rookt, zul je niet snel aanwezig mogen zijn met een camerateam, want Remco is eigenlijk een vrij schuchtere en zwijgzame man. Dat kan wel als

Jeroen de camera hanteert.’

Jeroen Wolf, was je meteen gewonnen voor het idee je stiefvader te fi lmen?Jeroen Wolf: ‘Ik heb er goed over moeten nadenken, want het fi lmen van familie is nogal dubbel. Maar ik wilde wel altijd al nog eens iets met Remco doen, omdat hij toch een soort vader is en het me een mooi idee leek om verenigd te zijn in een project. Dit was het aangewezen moment.’

Zijn er bepaalde momenten die je graag in de fi lm wil terugzien?

Jeroen Wolf: ‘Uiteraard het potje Scrabble dat Remco en mijn moeder Deborah dagelijks om vier uur samen spelen. En verder het moment dat hij weer voor het eerst iets ging schrijven nadat hij terug was uit het ziekenhuis. Daar mocht ik bij zijn mits ik heel stil was. Het is natuurlijk de grootste angst van de schrijver, van de kunste-naar, dat hij zijn vermogen iets te ma-ken kwijtraakt, dat er iets geknakt is na zo’n ziekenhuisbezoek. Het waren broze, omtrekkende bewegingen rond de typemachine – heel spannend om daarbij aanwezig te zijn.’

Poëzie als levenselixerPoetry International heeft een vaste huisleverancier van eigenzinnige documentaires over dichters: regisseur John Albert Jansen. Momenteel werkt hij aan Dichter bij Campert, een film over Remco Campert. Door Janna Reinsma

Dichter bij Campert

Op Poetry International vertonen regisseur

John Albert Jansen en filmer Jeroen Wolf,

tevens Camperts stiefzoon, een aantal frag-

menten uit de documentaire in wording Dichter

bij Campert. Na afloop gaan ze in gesprek. Na

de pauze volgt de film The Complete Works van

Justin Stephenson over de Canadese dichter

Barrie Phillip Nichol (bpNichol). Stephenson

wordt na afloop geïnterviewd.

Dichter bij Campert

Ro Theater, Zaal

Woensdag 8 juni, 20.00-21.00 uur

The Complete Works

Ro Theater, Studio

Woensdag 8 juni, 21.30-23.00 uur

Zie www.poetry.nl voor het volledige

festivalprogramma

Poetry International Festival Rotterdam

9

Festivalsterren o.a.Dominique Visse, Claron McFadden, Nora Fischer & Leonardo García Alarcón

VR 20 T/MZO 29 MEI

BOEK NU KAARTEN OP

OPERADAGENROTTERDAM.NL

10 dagen festival met verrassende voorstellingen op bijzondere locaties. Met 13 Nederlandse en 10 wereld-premières genoeg te ontdekken voor liefhebbers en nieuw publiek!

GENOMINEERD VOOR EEN INTERNATIONAL OPERA AWARD (BESTE FESTIVAL) EN CLASSICAL:NEXT INNOVATION AWARD

Festivalsterren o.a.Dominique Visse, Claron McFadden, Nora Fischer & Leonardo García Alarcón

VR 20 T/MZO 29 MEI

BOEK NU KAARTEN OP

OPERADAGENROTTERDAM.NL

10 dagen festival met verrassende voorstellingen op bijzondere locaties. Met 13 Nederlandse en 10 wereld-premières genoeg te ontdekken voor liefhebbers en nieuw publiek!

GENOMINEERD VOOR EEN INTERNATIONAL OPERA AWARD (BESTE FESTIVAL) EN CLASSICAL:NEXT INNOVATION AWARD

Toen Jeet � ayil (1959) acht jaar geleden met een aantal gedichten op de Poetry International website werd geïntroduceerd, was zijn vierde bundel net verschenen. � ese Errors Are Correct, opgedragen aan zijn het jaar daarvoor overleden echtgenote, journaliste/redactrice Shakti Bhatt.Sla nu zijn Collected Poems (2015) open, en je zou bijna denken dat � ayil zijn tijd sindsdien verlummeld hee� . Wat aardig zou aansluiten bij de wonderlijke droom die hij in het voorwoord beschrij� . Billie Holiday en Robert Bolaño roken daarin sa-men heroïne in een sanatorium aan Bandra Bandstand, het strand ten westen van Bombay. Als de zangeres bij zonsopkomst eindelijk haar hoofd te rusten legt, staat de Chileense schrijver op en waarschuwt dat het binnenkort te heet zal zijn om te werken. ‘“Only poetry is not shit,” he said. “Stop wasting so much time.”’

‘Zelfs in mijn droom,’ schrij� � ayil, ‘besef ik dat dat een tamelijk accurate samenvatting van mijn schrijvers-loopbaan is.’Hee� hij gelijk? Op een bepaalde manier wel. Want ja, vanaf zijn de-buut Gemini (1992) werd hij gezien

als een opwindende nieuwe stem in de Indiase poëzie. Iemand die in sprankelende taal, soms lyrisch, soms afgemeten, verslag deed van zijn per-soonlijke worstelingen en desillusies. Een Aziatische poète maudit die zich evenzeer liet inspireren door William Burroughs en Wallace Stevens, Rim-baud en Baudelaire als door de lite-raire traditie van zijn geboorteland. En gaandeweg ontpopte hij zich als bloemlezer tot een vurig pleitbezor-ger voor de lang miskende Engelstali-ge dichters van India en de moderne Indiase poëzie in het algemeen.

Poëtisch testamentMaar een erg productief dichter werd � ayil nooit. Om allerlei redenen. Zo was hij, vertelde hij in 2006 in � e Hindu, aan het begin van zijn carrière bijna twintig jaar lang verslaafd aan alcohol en heroïne. Hij moest tot zijn afschuw om den brode aanmodderen in de journalistiek. Hij is ook nog muzikant en songwriter. En in de afgelopen jaren schreef hij bovendien twee libretto’s én het voor de Booker Prize genomineerde Nacropolis (2011), een rauwe roman over de verborgen wereld van opium- en heroïnekits in

het Bombay van de jaren zeventig en tachtig.Geen wonder, haast, dat zijn verza-melde dichtwerk na 2008 goeddeels stokt. Al voegde hij zo’n vij� ig nieu-we verzen aan zijn vier bundels toe, en werd veel ouder werk herschreven.Het is zijn poëtisch testament, als we zijn voorwoord moeten geloven. Domweg omdat hij � ese Errors Are Correct niet denkt te kunnen over-tre� en, zal hij geen volgende bundel publiceren. Waarna hij paradoxaal genoeg besluit met zinnen waaruit dezelfde dynamische verslagenheid spreekt als uit veel van zijn gedich-ten: ‘Ik ben vijfenvij� ig jaar. Tijd, ooit een vriend, is nu de vijand. […]. Ik woon in een huurhuis in een grote Indiase stad. […] Chaos is mijn vriend en naaste buur. Dit is mijn leven en dit zijn mijn verzamelde gedichten. � ere is nothing collected about any of it.’

Voordracht Jeet Thayil, met Laura Accerboni en

Anneke Brassinga

Ro Theater, Studio

Woensdag 8 juni, 20.00 uur

Alle dichters zijn op meerdere festivaldagen te

zien: www.poetry.nl

Poetry International Festival Rotterdam

1111

Dit ismijn leven Dat Jeet Thayil geen

productief dichter is heeft zo zijn redenen. Zijn

vierde en laatste bundel denkt hij niet meer te

kunnen overtreffen.Door Dirk-Jan Arensman

HH

/ B

AS

SO

CA

NN

AR

SA

/ O

PA

LE /

LE

EM

AG

E

Laura Accerboni (Italië, 1985)Accerboni’s gedichten ogen als nuch-tere analyses van gemoedstoestanden en waarnemingen, maar de onder-koelde toon die ze daarbij hanteert versterkt de dramatische lading van haar werk. De condition humaine op de snijtafel van het gemoed.

Aase Berg (Zweden, 1967)Aase Berg schrij� directe, harde en gecomprimeerde poëzie vol alliteratie en neologismen, waarin ze de wereld zoals we die kennen met een grieze-lige precisie ontleedt en vervormt. In Hackers, waarin zowel hackers als parasieten een rol spelen, brengt ze haar intelligente observaties met overtuigende poëtische woede.

Anneke Brassinga (Nederland, 1948)De onafwendbaarheden van het leven, de tijdelijkheid der dingen, het verlies, de misrekening, de illusie, ze zijn in Brassinga’s poëzie nooit ver weg. Bij-zonder is dat ze deze existentiële orde niet in loodzware massieve zinnen giet, maar in zinnen die luchtig en vi-taal zijn en die hilariteit niet schuwen.

Sonja vom Brocke (Duitsland, 1980)Sonja vom Brocke verrast met de vanzelfsprekendheid waarmee ze het alledaagse in haar zinnen weet te vat-ten. Politiek, handel en massacultuur; alle facetten van de moderne wereld onderwerpt ze zonder eenduidig en-gagement of vooringenomenheid aan een subtiel kritische verkenning.

Luis Chaves (Costa Rica, 1969)Het werk van Chaves balanceert tussen eenvoud en complexiteit. Met licht ironische en humorvolle onderkoeldheid schrij� Chaves over voetbal, familiegebruiken of het leven op straat en weet daarmee het hele spectrum van de menselijke existen-tie uit te lichten.

Maarten van der Graaff (Nederland, 1987)Van der Graa� stormde het Neder-landse poëzielandschap binnen met zijn met de C. Buddingh’-Prijs be-kroonde debuut Vluchtautogedichten. Hij toont zich in zijn gedichten soci-aal geëngageerd en politiek bevlogen, maar ook verveeld en bewust van de zinloosheid om zich heen. Met zijn

vele ‘lijst’-gedichten (‘Lijst met feiten’ of ‘Lijst met kalmerende activiteiten’) lijkt hij de wereld te willen ordenen.

Esther Kinsky (Duitsland, 1956) Deze van oorsprong vertaalster in Russisch, Pools en Engels publiceert sinds 2009 in sneltreinvaart poëzie, essays en romans. Kinsky hee� in haar gedichten oog voor het kleine naast het grote, zoals in haar laatste bundel Naturschutzgebiet (2013), waar-in ze ingetogen maar scherpe waar-neming paart aan overdenkingen over schoonheid, vergankelijkheid en niet te stuiten natuurlijke veer-kracht.

Ruth Lasters (België, 1979)Lasters belicht in haar poëzie eigen-lijk altijd de plaats van de mens in de wereld. Met scherpte en zorgvul-dige detaillering die een rationeel bewustzijn verraden, maar evengoed met een innemende poëtische com-passie, roept ze een wereld op waarin wonderlijke gedachten en associaties de overtuiging van wetmatigheden aannemen.

Dichters opPoetry International

Aase BergLaura Accerboni Anneke Brassinga

VPRO Gids bijlage

1212

ELI

SA

BE

TH

OH

LSO

N W

ALL

IN

DIN

O IG

NA

NI

SE

RG

E L

IGT

EN

BE

RG

Laura Accerboni (Italië, 1985)Accerboni’s gedichten ogen als nuch-tere analyses van gemoedstoestanden en waarnemingen, maar de onder-koelde toon die ze daarbij hanteert versterkt de dramatische lading van haar werk. De condition humaine op de snijtafel van het gemoed.

Aase Berg (Zweden, 1967)Aase Berg schrij� directe, harde en gecomprimeerde poëzie vol alliteratie en neologismen, waarin ze de wereld zoals we die kennen met een grieze-lige precisie ontleedt en vervormt. In Hackers, waarin zowel hackers als parasieten een rol spelen, brengt ze haar intelligente observaties met overtuigende poëtische woede.

Anneke Brassinga (Nederland, 1948)De onafwendbaarheden van het leven, de tijdelijkheid der dingen, het verlies, de misrekening, de illusie, ze zijn in Brassinga’s poëzie nooit ver weg. Bij-zonder is dat ze deze existentiële orde niet in loodzware massieve zinnen giet, maar in zinnen die luchtig en vi-taal zijn en die hilariteit niet schuwen.

Sonja vom Brocke (Duitsland, 1980)Sonja vom Brocke verrast met de vanzelfsprekendheid waarmee ze het alledaagse in haar zinnen weet te vat-ten. Politiek, handel en massacultuur; alle facetten van de moderne wereld onderwerpt ze zonder eenduidig en-gagement of vooringenomenheid aan een subtiel kritische verkenning.

Luis Chaves (Costa Rica, 1969)Het werk van Chaves balanceert tussen eenvoud en complexiteit. Met licht ironische en humorvolle onderkoeldheid schrij� Chaves over voetbal, familiegebruiken of het leven op straat en weet daarmee het hele spectrum van de menselijke existen-tie uit te lichten.

Maarten van der Graaff (Nederland, 1987)Van der Graa� stormde het Neder-landse poëzielandschap binnen met zijn met de C. Buddingh’-Prijs be-kroonde debuut Vluchtautogedichten. Hij toont zich in zijn gedichten soci-aal geëngageerd en politiek bevlogen, maar ook verveeld en bewust van de zinloosheid om zich heen. Met zijn

vele ‘lijst’-gedichten (‘Lijst met feiten’ of ‘Lijst met kalmerende activiteiten’) lijkt hij de wereld te willen ordenen.

Esther Kinsky (Duitsland, 1956) Deze van oorsprong vertaalster in Russisch, Pools en Engels publiceert sinds 2009 in sneltreinvaart poëzie, essays en romans. Kinsky hee� in haar gedichten oog voor het kleine naast het grote, zoals in haar laatste bundel Naturschutzgebiet (2013), waar-in ze ingetogen maar scherpe waar-neming paart aan overdenkingen over schoonheid, vergankelijkheid en niet te stuiten natuurlijke veer-kracht.

Ruth Lasters (België, 1979)Lasters belicht in haar poëzie eigen-lijk altijd de plaats van de mens in de wereld. Met scherpte en zorgvul-dige detaillering die een rationeel bewustzijn verraden, maar evengoed met een innemende poëtische com-passie, roept ze een wereld op waarin wonderlijke gedachten en associaties de overtuiging van wetmatigheden aannemen.

Dichters opPoetry International

Aase BergLaura Accerboni Anneke Brassinga

VPRO Gids bijlage

1212

ELI

SA

BE

TH

OH

LSO

N W

ALL

IN

DIN

O IG

NA

NI

SE

RG

E L

IGT

EN

BE

RG Sinéad Morrissey (Noord-Ierland, 1972)

Morrisseys gedichten vallen met de deur in huis. De setting is helder maar niet zelden ongewoon. Naarmate de gedichten zich ontvouwen verschui� het perspectief en raken binnen- en buitenwereld, geschiedenis en actu-aliteit vervlochten. De hierdoor ont-stane beelden en soepele associaties geven de gedichten een sterke drama-tische kracht.

Barbara Pogačnik (Slovenië, 1973)In de zintuiglijke poëzie van Po-gačnik klinkt ook haar fi losofi sche scholing door. Met verbazing en een gevoel van vervreemding kijken haar personages naar een werkelijkheid die niet langer aan de alledaagse lo-gica beantwoordt. Pogačnik laat zien hoe weinig zeker we kunnen zijn van wat de wereld voor ons hee� te betekenen.

Sergio Raimondi (Argentinië, 1968)Het politieke gewicht van de (Argen-tijnse) geschiedenis hangt merkbaar boven dit werk. Subtiel laat Raimondi zien hoe taal en wereldbeeld besmet zijn geraakt en door de poëzie bevrijd kunnen worden. Hij weet de traditi-onele impasse tussen het dichterlijke experiment en de representatie van de werkelijkheid te overstijgen in een heldere mix van invoelbare situaties en poëtische precisie.

Lisa Robertson (Canada, 1961)Robertsons poëzie gaat over heden-daagse politieke thema’s. Gender- kwesties en de machtsverhoudingen die hierbij een rol spelen zijn daar be-langrijke voorbeelden van, met name in haar bundel � e Men. In prozaïsche

gedichten onderzoekt en deconstru-eert Robertson tevens de bestaande ideeën over lyriek en de scheidslijnen tussen literaire genres.

Abdel-ilah Salhi (Marokko, 1968) Journalist en radiocorrespondent Ab-del-ilah Salhi is een vakkundig en be-vlogen verteller. Zijn poëzie kenmerkt zich dan ook door een sterk verha-lend karakter. Op lichte toon belicht hij de humor en de tragiek van onze dagelijkse beslommeringen, vaak vanuit een surrealistisch perspectief. Woonachtig in Frankrijk, zijn zijn in-spiratiebronnen vaak Frans, maar hij schrij� in het Arabisch.

Andrej Sen-Senkov (Rusland, 1968)Sen-Senkov zet je voortdurend op het verkeerde been. Een grappig, anekdotisch gedicht krijgt uit het niets een inktzwart rafelrandje. On-uitputtelijke verbeelding en groot associatief vermogen maken van elk gedicht een klein universum vol his-torische feiten, Bijbelse verhalen of alledaagse ervaringen. Sen-Senkovs poëzie is veranderlijk als het weer, wat nog wordt versterkt door de samenwerking met kunstenaars en muzikanten.

Jeet Thayil (India, 1959)� ayil combineert een kosmopoli-tisch geluid met een pure, zeer per-soonlijke stem. Zijn eigen drugsverle-den verwoordt hij ongecensureerd. In zijn gedichten voert hij je mee van de grimmige drugsscene van New Delhi, met z’n duistere steegjes, naar het weelderig landschap van zijn geboor-testreek Kerala en de klanken van het Malayalam.

Răzvan Ţupa (Roemenië, 1975)Răzvan Ţupa experimenteert eigen-zinnig met grammaticale en syntacti-sche regels. Met poëzie brengt hij so-ciale en persoonlijke relaties in kaart. Uit de vorm waarin hij zijn gedichten presenteert – doorgeschreven regels, zonder strofen of witregels – blijkt nog eens zijn a¤ eer van conventies en algemeen gangbare formules.

Ann Vickery (Australië, 1968)Haar werk maakt duidelijk dat met ieder woord iets zowel onthuld als verhuld wordt. Vickery neemt de lezer mee op een ogenschijnlijk ongewisse tocht langs herkenbare metaforen, citaten en clichés die opnieuw betekenis krijgen.Zichtbaar wordt hoe de poëzie als geen ander genre in staat is nieuw licht te werpen op hoe we naar de wereld kijken.

Raúl Zurita (Chili, 1950)Zurita is de grootste levende dichter van Latijns-Amerika. Hij debuteerde ten tijde van Pinochet en refl ecteert op het geweld en het onrecht dat de dictatuur de Chilenen aandeed. Ook in later werk spelen die pijn, woede en angst van de jarenlange onder-drukking van volk en individu een prominente rol. Zurita werkt frag-mentarisch en gebruikt vervreem-dende elementen als brieven, foto’s en andere persoonlijke documenten in zijn gedichten.

Esther Kinsky Ann VickerySinéad Morrissey

Poetry International Festival Rotterdam

1313

TO

BIA

S B

OH

M

MA

LAC

HI O

’DO

HE

RT

Y

NIC

HO

LAS

WA

LTO

N

Samensteller en initiatiefnemer Stefan Nieuwenhuis nodigde acht dichters en acht strip-

tekenaars uit Nederland en Vlaan-deren uit om een grafi sch gedicht te maken. Ruben Steeman, een van de

deelnemende striptekenaars, vertelt: ‘Ik heb wel vaker aan stripprojecten meegedaan waarin je bestaande tekst – bijvoorbeeld één pagina van een boek of een muzieknummer – naar beeld vertaalt. Dit project, waarbij je van begin tot eind samenwerkt, is iets heel nieuws en vergt echt een nieuwe aanpak.’Met dichter Ellen Deckwitz maakte Ruben Steeman het grafi sche gedicht ‘Schaduw van mijn moeder’. From scratch. Hoe ging dat in zijn werk? Steeman: ‘We hebben eerst eens afge-sproken om elkaar te leren kennen en te praten over wat ons drij� om onze tekeningen en gedichten te maken, en wat daar de gemene deler in is.’ Ellen Deckwitz: ‘Ruben en ik zijn al-lebei beleefder dan God, dus niemand durfde daarna echt het voortouw te nemen. Uiteindelijk bedacht ik een grof scenario en moedigde ik Ruben aan om eruit te snijden wat hem niet inspireerde en het aan te vullen met zijn eigen beelden en ideeën.’ Steeman: ‘We zijn toen een beetje heen en weer gaan pingpongen in een gedeeld Google-document. Er zat vanaf het begin één zin in die er nu, hoewel anders geformuleerd, nog steeds in zit: “Ik verzamel schaduwen zodat mijn moeder, als ze last hee� van het licht, niet meer moedeloos wordt van de zon.” Ik associeerde daarop verder: stel nou dat je deze sombere moeder mee naar buiten neemt, naar Artis bijvoorbeeld, en je

Betekenisbotsingen en nieuwe weggetjesTijdens Poetry International verschijnt Duplex, een bundeling grafische gedichten van dichters en striptekenaars. Geen ‘verstripte’ gedichten, maar nieuw werk in samenspraak, waarin woord en beeld even zwaar wegen. Door Janna Reinsma

Uit: Ellen Deckwitz en Ruben Steeman, Schaduw van mijn moeder

VPRO Gids bijlage

14

haar met schaduw beschermt tegen de zon. Ontneem je haar dan niet ook het zicht op alles? Zo gingen we verder. Ellen bleek zelf ook heel goed te kunnen tekenen en hee� een he-leboel schetsen gemaakt. En ik heb weer woorden geschrapt en toege-voegd en dingen in beeld verteld die niet in de tekst stonden.’ Deckwitz: ‘Zo boden we elkaar steeds nieuwe weggetjes. We reageerden alle-bei met zowel woorden als beelden op elkaar. Grappig hè? Het resultaat was niet: plaatjes bij praatjes, maar nieuwe vondsten en betekenisbotsingen.’

Een tweede duo dat elkaar niet eerder ontmoette bestaat uit dichter Daniël Dee en tekenaar Robert van Ra� e. Beiden a� omstig uit Rotterdam, kwamen ze tijdens hun eerste ken-nismaking al snel op het idee ‘iets’ met Rotterdam te doen. ‘Noem het iets grootstedelijks,’ zegt Daniël Dee. Of in de woorden van Robert van Ra� e: ‘Iets rauws en moderns’. Het leidde tot het beeldgedicht ‘Vallen’, dat opent met een beeld van het futu-ristische gebouw De Rotterdam en de zin ‘Het leven is één langgerekte les in vallen’. In wat volgt wordt iemand rondgeleid in dit overweldigende glazen gebouw. Hij wordt ‘overvallen’ door beelden en herinneringen aan vallen. Aan zelfmoord, maar ook aan het ‘voor iemand vallen’. Daniël Dee: ‘Robert koos ervoor om voor verschillende elementen in het gedicht verschillende soorten kaders te gebruiken, hij vertaalde het ge-dicht in hoekige, ronde en kaderloze beelden. Hij voegde ook beelden, associaties en dubbele bodems toe die ik zelf niet altijd in het gedicht heb gelegd. Dan dacht ik: wat geinig,

zo kun je het ook zien inderdaad. We hebben elkaar eigenlijk heel vrij gelaten; het enige wat telde was dat het een goed grafi sch gedicht werd. Per mail legden we aan elkaar uit waarom we voor bepaalde woorden of beelden kozen, welke interpreta-tiemogelijkheden we zagen.’Robert van Ra� e kwam op het idee voor verschillende kaders door de ma-nier waarop Daniël Dee de bladspiegel benutte: ‘Daniël werkte met insprin-gingen om te laten zien dat daar een

De nieuwe grafische gedichten maken deel

uit van het internationale Duplex-project, een

initiatief van literair programmeur

Stefan Nieuwenhuis van literair

productiehuis Buro05. De beeld-

gedichten worden opgenomen

in de verzamelbundel Duplex die

op 10 juni om 17.00 uur wordt

gepresenteerd in het Poetry

Café op Poetry International. Een

aantal betrokken dichters en striptekenaars

vertelt dan over de werkwijze en het resultaat.

Ook op de Stripdagen van Haar-

lem (12 juni) vindt een presenta-

tie plaats. Het boek, de schetsen

en de originele werken worden

vanaf 22 juli geëxposeerd in

het Nederlands Stripmuseum in

Groningen, samen met werk van

vijf Britse Duplex-duo’s.

andere laag van het gedicht begon, bijvoorbeeld de herinneringen van de ik-persoon. Verder zit er ook nog een gedicht-in-het-gedicht, waar ik weer wat anders voor verzon en de zinnen deels lostrok en in een afwij-kend lettertype over het hele gedicht verspreidde. Voor mijn gevoel is het goed gelukt om samen tot iets nieuws te komen: niets was heilig tussen ons, het gedicht niet en het beeld ook niet. Soms heb ik ergens iets anders in ge-lezen dan Daniël bedoelde, maar het wel weer zo verbeeld dat het ambigu bleef. Het is natuurlijk niet de bedoe-ling dat je een gedicht zo uitbeeldt dat het uitgelegd of dichtgetimmerd wordt, er moet ruimte zijn voor je eigen interpretatie.’

DUPLEX Grafische gedichten

Ro Theater, Studio

Vrijdag 10 juni, 17.00-19.00 uur

Zie www.poetry.nl voor het volledige

festivalprogramma

Poetry International Festival Rotterdam

1515

Uit: Daniël Dee en Robert van Raffe, Vallen

Samensteller en initiatiefnemer Stefan Nieuwenhuis nodigde acht dichters en acht strip-

tekenaars uit Nederland en Vlaan-deren uit om een grafi sch gedicht te maken. Ruben Steeman, een van de

deelnemende striptekenaars, vertelt: ‘Ik heb wel vaker aan stripprojecten meegedaan waarin je bestaande tekst – bijvoorbeeld één pagina van een boek of een muzieknummer – naar beeld vertaalt. Dit project, waarbij je van begin tot eind samenwerkt, is iets heel nieuws en vergt echt een nieuwe aanpak.’Met dichter Ellen Deckwitz maakte Ruben Steeman het grafi sche gedicht ‘Schaduw van mijn moeder’. From scratch. Hoe ging dat in zijn werk? Steeman: ‘We hebben eerst eens afge-sproken om elkaar te leren kennen en te praten over wat ons drij� om onze tekeningen en gedichten te maken, en wat daar de gemene deler in is.’ Ellen Deckwitz: ‘Ruben en ik zijn al-lebei beleefder dan God, dus niemand durfde daarna echt het voortouw te nemen. Uiteindelijk bedacht ik een grof scenario en moedigde ik Ruben aan om eruit te snijden wat hem niet inspireerde en het aan te vullen met zijn eigen beelden en ideeën.’ Steeman: ‘We zijn toen een beetje heen en weer gaan pingpongen in een gedeeld Google-document. Er zat vanaf het begin één zin in die er nu, hoewel anders geformuleerd, nog steeds in zit: “Ik verzamel schaduwen zodat mijn moeder, als ze last hee� van het licht, niet meer moedeloos wordt van de zon.” Ik associeerde daarop verder: stel nou dat je deze sombere moeder mee naar buiten neemt, naar Artis bijvoorbeeld, en je

Betekenisbotsingen en nieuwe weggetjesTijdens Poetry International verschijnt Duplex, een bundeling grafische gedichten van dichters en striptekenaars. Geen ‘verstripte’ gedichten, maar nieuw werk in samenspraak, waarin woord en beeld even zwaar wegen. Door Janna Reinsma

Uit: Ellen Deckwitz en Ruben Steeman, Schaduw van mijn moeder

VPRO Gids bijlage

14

haar met schaduw beschermt tegen de zon. Ontneem je haar dan niet ook het zicht op alles? Zo gingen we verder. Ellen bleek zelf ook heel goed te kunnen tekenen en hee� een he-leboel schetsen gemaakt. En ik heb weer woorden geschrapt en toege-voegd en dingen in beeld verteld die niet in de tekst stonden.’ Deckwitz: ‘Zo boden we elkaar steeds nieuwe weggetjes. We reageerden alle-bei met zowel woorden als beelden op elkaar. Grappig hè? Het resultaat was niet: plaatjes bij praatjes, maar nieuwe vondsten en betekenisbotsingen.’

Een tweede duo dat elkaar niet eerder ontmoette bestaat uit dichter Daniël Dee en tekenaar Robert van Ra� e. Beiden a� omstig uit Rotterdam, kwamen ze tijdens hun eerste ken-nismaking al snel op het idee ‘iets’ met Rotterdam te doen. ‘Noem het iets grootstedelijks,’ zegt Daniël Dee. Of in de woorden van Robert van Ra� e: ‘Iets rauws en moderns’. Het leidde tot het beeldgedicht ‘Vallen’, dat opent met een beeld van het futu-ristische gebouw De Rotterdam en de zin ‘Het leven is één langgerekte les in vallen’. In wat volgt wordt iemand rondgeleid in dit overweldigende glazen gebouw. Hij wordt ‘overvallen’ door beelden en herinneringen aan vallen. Aan zelfmoord, maar ook aan het ‘voor iemand vallen’. Daniël Dee: ‘Robert koos ervoor om voor verschillende elementen in het gedicht verschillende soorten kaders te gebruiken, hij vertaalde het ge-dicht in hoekige, ronde en kaderloze beelden. Hij voegde ook beelden, associaties en dubbele bodems toe die ik zelf niet altijd in het gedicht heb gelegd. Dan dacht ik: wat geinig,

zo kun je het ook zien inderdaad. We hebben elkaar eigenlijk heel vrij gelaten; het enige wat telde was dat het een goed grafi sch gedicht werd. Per mail legden we aan elkaar uit waarom we voor bepaalde woorden of beelden kozen, welke interpreta-tiemogelijkheden we zagen.’Robert van Ra� e kwam op het idee voor verschillende kaders door de ma-nier waarop Daniël Dee de bladspiegel benutte: ‘Daniël werkte met insprin-gingen om te laten zien dat daar een

De nieuwe grafische gedichten maken deel

uit van het internationale Duplex-project, een

initiatief van literair programmeur

Stefan Nieuwenhuis van literair

productiehuis Buro05. De beeld-

gedichten worden opgenomen

in de verzamelbundel Duplex die

op 10 juni om 17.00 uur wordt

gepresenteerd in het Poetry

Café op Poetry International. Een

aantal betrokken dichters en striptekenaars

vertelt dan over de werkwijze en het resultaat.

Ook op de Stripdagen van Haar-

lem (12 juni) vindt een presenta-

tie plaats. Het boek, de schetsen

en de originele werken worden

vanaf 22 juli geëxposeerd in

het Nederlands Stripmuseum in

Groningen, samen met werk van

vijf Britse Duplex-duo’s.

andere laag van het gedicht begon, bijvoorbeeld de herinneringen van de ik-persoon. Verder zit er ook nog een gedicht-in-het-gedicht, waar ik weer wat anders voor verzon en de zinnen deels lostrok en in een afwij-kend lettertype over het hele gedicht verspreidde. Voor mijn gevoel is het goed gelukt om samen tot iets nieuws te komen: niets was heilig tussen ons, het gedicht niet en het beeld ook niet. Soms heb ik ergens iets anders in ge-lezen dan Daniël bedoelde, maar het wel weer zo verbeeld dat het ambigu bleef. Het is natuurlijk niet de bedoe-ling dat je een gedicht zo uitbeeldt dat het uitgelegd of dichtgetimmerd wordt, er moet ruimte zijn voor je eigen interpretatie.’

DUPLEX Grafische gedichten

Ro Theater, Studio

Vrijdag 10 juni, 17.00-19.00 uur

Zie www.poetry.nl voor het volledige

festivalprogramma

Poetry International Festival Rotterdam

1515

Uit: Daniël Dee en Robert van Raffe, Vallen

‘Ik wacht, totdat ze alle beelden van de TV met papier omwikkelen,de geuren uit restaurants, gebaren, het lopen van mensen in de stad.’

In haar gedicht ‘Verhuizing’ be-schrij de Sloveense dichteres Barbara Pogačnik (1973) hoe verhuizers alles inpakken en daarmee onbedoeld ook de herinneringen van degene die er woonde. Deze niet ongewone situatie wordt door Pogačnik uitgebouwd tot de wensdroom van menig dichter: hoe zou het zijn als alle indrukken, beel-den, emoties en gedachten in papier konden worden opgeslagen?Veel hedendaagse poëzie probeert recht te doen aan de ervaring dat we overspoeld worden door informatie.

Nauwelijks krijgen we de kans wat we horen en zien tot ons te laten doordringen, laat staan te verwerken en doorgronden. De vervreemding die daaruit volgt, speelt een wezenlijke rol in de poëzie van drie dichters die zo ongeveer tot dezelfde generatie beho-ren: de Roemeen Răzvan Ţupa (1975), de Rus Andrej Sen-Senkov (1968) en de al genoemde Barbara Pogačnik. Er bestaan grote verschillen tussen deze drie dichters, maar ze hebben gemeen dat hun gedichten kernachtig zijn en tegelijk heel vol. In vaak maar een paar zinnen wordt een doorgaans raadselachtige wereld opgeroepen waarin tal van opmerkelijke zaken bij elkaar worden gebracht. Die verschil-lende elementen zijn op zich niet vreemd, wel hun combinatie.

Bij Andrej Sen-Senkov is het vermengen van uiteenlopende werelden zeker opzet. In het voorwoord bij zijn bundel Anatomical � eatre beschrij-ven de vertalers Ainsley Morse en Peter Golub hoe Sen-Senkov met precies dezelfde bevlogenheid over het weer of een jazzplaat praat als over ontwikkelingen in politiek en poëzie. ‘Het is allemaal zinnig: voor Sen-Senkov kan van alles poëzie zijn en alles is poëzie.’Zijn gedichten hebben ook wel wat weg van een gesprek. Niet zelden vertrekt een gedicht uit een schijn-baar onbelangrijke aanleiding. Zoals onderstaand gedicht waarschijnlijk begon met de verwondering over de soms liefl ijke namen die orkanen krijgen.

LUCHTDRUPPELTENNIS

als ze door meisjesnamen heen zijngaan ze orkanen de achternamenvan russische tennissters gevensafi na koeznetsova dementjevapetrova sjarapova zvonarjovakleibanova kirilenko vesninapavljoetsjenkova

tegen die tijd zijn de meeste sportvrouwen dooden zullen zij die dan nog levenbij het horen van hun dood brengende achternaamde vingers, verminkt door artrose, diep indenkbeeldige tennisballen drukken,

waarbinnen het is als bij wie nooit gebaard hee

Generatiegenoten Barbara Pogačnik, Răzvan Ţupa en Andrej Sen-Senkov hebben gemeen dat hun gedichten kernachtig zijn en tegelijk heel vol.

Door Mischa Andriessen

3 x vervreemding

Barbara Pogačnik

VPRO Gids bijlage

1616

IVA

N D

OB

NIK

Juist dat keuvelende begin laat de slotzin hard aankomen. Net als de tennissters en de lezer morst de dichter met tijd. Vier van de dertien regels bestaan uit een eenvoudige opsomming van namen. Nog eens vijf regels gebruikt hij om de lezer te tonen hoe de tennissters oud worden. Een noodzakelijke vertraging, want daarmee wordt duidelijk hoezeer zij hun leven hebben geo� erd aan de sport. Aan wat voor hen ten langen leste waarschijnlijk wezenlijker was, zijn ze niet toegekomen. De essentie, hier krachtig verbeeld als de inhoud van een tennisbal, zit onbereikbaar aan de binnenkant. Daarmee drukt het gedicht een gevoel uit dat velen kennen. Maken we ons wel druk om de belangrijke dingen? Doen we wat we moeten doen?

Ook bij Barbara Pogačnik worden de personages in de gedichten overrom-peld door een schijnbaar eindeloze stroom indrukken. Alles loopt al snel door elkaar. Een meisje ziet acteur Sean Penn door de straten rennen. In een ander gedicht duikt ineens Mrs. Dalloway, het beroemde personage van Virginia Woolf op. Weer een ander gedicht vertrekt vanuit de as-sociatie dat kombucha wel erg op een kwal lijkt. Tal van Wikipedia-achtige weetjes worden opgedist, maar steeds weer wordt duidelijk dat de ik in het gedicht ‘Landschap met kwal’ het liever over heel andere dingen zou hebben. Over zoenen bijvoorbeeld en gemiste kansen:

Het moment, dat de vent zich plotseling naakt voor mijn handen bevindt, en we staan in de spotlights, en we zwijgen als kwallen.

Een blote man fel verlicht binnen handbereik, maar de ik deed niets en zit nu thuis met een glazen pot

kombucha die op een kwal lijkt en die kwal op de man die ze liet ont-glippen.

LANGZAAM aanvankelijk kun je niet geloven dat een mens om de twee minuten van gezicht verandert en je ziet enkel wat je van huis hebt meegebracht je ademhaling neemt geleidelijk elk lijf in beslag en daarna alles wat je positie bepaalt vóór de gele ko� emok voor even slechts hingen onze gedachten aan de broze melodie van de ademhaling dat is alles

Răzvan Ţupa is niet alleen de jongste, maar ook de extreemste van dit drietal. Zijn gedichten zijn blokken vol dicht opeen gedrukte woorden. Ţupa schakelt binnen een gedicht tussen verschillende perspectieven of lijkt meerdere gedichten te hebben samengeperst tot één. Het idee van vluchtigheid en vervreemding dat daardoor ontstaat, wordt gecontras-teerd met veel nadruk op het licha-melijke. De geest dwarrelt, het lijf houdt stand. Er kan van alles veran-deren, elk jaar is er een nieuwe mode,

maar ieder mens blij� sterfelijk. Ţupa’s gedichten bewegen schijnbaar mee met de voortsnellende tijd en dan steekt hij soms ineens een spaak tussen de wielen. Even een moment van bezinning, voor wat het waard is. ‘[..]het spijt ons en we doen het weer.’

Barbara Pogačnik is vertaald door Katjuša Ručigaj,

Ingrid Jooren en Mateja Seliškar-Kenda, Andrej

Sen-Senkov door Nina Targan Mouravi, Răzvan

Ţupa door Jan H. Mysjkin.

Barbara Pogačnik

Ro Theater, Studio

do 9 juni, 21.30 uur

Răzvan Ţupa en Andrej Sen-Senkov

Ro Theater, Studio

za 11 juni, 20.00-21.00 uur

Hoorspel met tekst van Andrej Sen-Senkov en

geluid van Lukas Simonis en Henk Bakker

Ro Theater, Grote Zaal

vr 10 juni, 20.00-21.00 uur

Alle dichters zijn op meerdere festivaldagen te

zien: www.poetry.nl

Răzvan Ţupa Andrej Sen-Senkov

Poetry International Festival Rotterdam

1717

ST

EFA

N IO

NIT

A

FOTO

: RIC

K AK

KERM

AN /

OPM

AAK

: TO

MIS

25 MEI / 5 JUNI

tickets: KARAVAAN.NL

FESTIVALHART IN ALKMAAR

VLUCHTErvaringstheater over grutto’s met Culturele Weidefietsroute

DRIE ZUSTERSTheater van 10 jonge makers metmuziek en wodka in de duinen

LampedusaGrootschalig muziektheater op een schip vol vluchtelingen

HIGHLIGHTS:

DIJKDRIFTOpera op een landgoed naar Monteverdi’s Mariavespers

Uitreiking C. Buddingh’-Prijs

Ro Theater, Grote Zaal

Donderdag 9 juni, 21.30-22.30 uur

Terug naar vroegerDe C. Buddingh’-Prijs is de jaarlijkse prijs voor het beste Nederlandstalige poëzie debuut. Drie van de vier genomineerden dichten over hun jeugd, weliswaarop geheel eigen wijze. Door Tjitske Mussche

De jury van de C. Buddingh’- prijs 2016 (Joke van Leeuwen, Arjan Peters en Nachoem Wijnberg) be-klaagde zich onlangs over de ‘poë-tische bedeesdheid van de nieuwste dichtgeneratie’. Die zou vooral over persoonlijke herinneringen en emo-ties dichten en weinig experiment in vorm en muzikaliteit laten zien, de genomineerden uitgezonderd. Drie van de vier schrijven óók over hun jeugd, maar ze doen dit inderdaad op eigenzinnige wijze.

Marieke Rijneveld (1991) dicht in Kalfsvlies (Atlas Contact) met een heel eigen stem over het stroeve proces van opgroeien, in dit geval op een koeienboerderij. Ingrediënten zijn een familiedrama, eenzaamheid en hormonen die zich roeren. Rijne-veld maakt hiervan ritmisch dwin-gende gedichten. Ze blinkt uit in ver-gelijkingen waarbij je denkt: ‘Verrek, zo is het precies!’ Zoals deze: ‘Troos-ten was toen nog als inparkeren, het is meten en weten en toch schat je het/ vaak te krap in, blijf je zoeken naar de juiste plaats, een omhelzing hee� soms/ ook meerdere rondjes om elkaar heen nodig’.

In Zes (Van Oorschot) kiest Mathijs

Gomperts (1988) een origineel perspec-tief voor zijn jeugdherinneringen, dat van een zesjarige. Gedetailleerd beschrij� hij het wel en wee van een weinig-aan-de-hand-gezin, met drie jongens die op de achterbank Super Mario spelen of samen in bad zitten: ‘ik aan het voeteneind,/ tussen pap-pa’s voeten die als palmen/ uit het water steken’.Het interessantst wordt het als de grimmige buitenwereld binnen-dringt: ‘in de rozentuin ligt een zwerver op karton – straks vriest ie nog dood – zegt pappa’.

Wijk (Lebowski) van

Jonathan Griffioen (1987) gaat over een puberteit in Wijk bij Duurstede.

‘Wij zitten al eeuwen in de derde en blijven met koptelefoondraad achter onze zadels haken’ dicht hij in deze als een fi lm gecomponeerde bundel, inclusief cast. Er komen puberzaken als vakkenvullen, toetsweken en ‘ton-gen van ijzer’ in voor, maar vooral ontpopt ‘Wijk’ zich als een rauwe provinciestad met duistere garages en dealers. In afwisselend spreektaal en meer beeldende zinnen, zet Grif-fi oen zijn fascinerende personages neer. Zoals Mike, ‘die twee theelepels speed in de ko£ e doet om zijn hang naar rock-’n-roll met burgerschap te combineren’.

Trappen (Atlas Contact) van Sebastiene

Postma (1957) is een ander verhaal. In 29 proza gedichten creëert Postma een gek, maar imposant bouwwerk van biografi sche weetjes uit het leven van grote Engelse kunstenaars, gecombineerd met observaties van het hedendaagse leven en het dichterschap. Een gedicht over een moeder die op kan-toor honderd e-mails moet beantwoorden en thuis haar kinderen niet aan de groente krijgt, wordt gecombineerd met een anekdote over Ted Hughes ach-ter zijn schrij� afel. Grappig is soms Postma’s woordkeuze: ‘Altijd weer dezelfde shit met klemmen: heb je je er net van een bevrijd,/ blijkt dat je toch weer in een andere zit.’

Poetry International Festival Rotterdam

1919

FOT

O’S

: MA

RIE

KE R

IJN

EV

ELD

, RO

SA

VA

N E

DE

RE

N, G

EE

RT S

NO

EIJ

ER

, IL

JA

KE

IZE

R

FOTO

: RIC

K AK

KERM

AN /

OPM

AAK

: TO

MIS

25 MEI / 5 JUNI

tickets: KARAVAAN.NL

FESTIVALHART IN ALKMAAR

VLUCHTErvaringstheater over grutto’s met Culturele Weidefietsroute

DRIE ZUSTERSTheater van 10 jonge makers metmuziek en wodka in de duinen

LampedusaGrootschalig muziektheater op een schip vol vluchtelingen

HIGHLIGHTS:

DIJKDRIFTOpera op een landgoed naar Monteverdi’s Mariavespers

Uitreiking C. Buddingh’-Prijs

Ro Theater, Grote Zaal

Donderdag 9 juni, 21.30-22.30 uur

Terug naar vroegerDe C. Buddingh’-Prijs is de jaarlijkse prijs voor het beste Nederlandstalige poëzie debuut. Drie van de vier genomineerden dichten over hun jeugd, weliswaarop geheel eigen wijze. Door Tjitske Mussche

De jury van de C. Buddingh’- prijs 2016 (Joke van Leeuwen, Arjan Peters en Nachoem Wijnberg) be-klaagde zich onlangs over de ‘poë-tische bedeesdheid van de nieuwste dichtgeneratie’. Die zou vooral over persoonlijke herinneringen en emo-ties dichten en weinig experiment in vorm en muzikaliteit laten zien, de genomineerden uitgezonderd. Drie van de vier schrijven óók over hun jeugd, maar ze doen dit inderdaad op eigenzinnige wijze.

Marieke Rijneveld (1991) dicht in Kalfsvlies (Atlas Contact) met een heel eigen stem over het stroeve proces van opgroeien, in dit geval op een koeienboerderij. Ingrediënten zijn een familiedrama, eenzaamheid en hormonen die zich roeren. Rijne-veld maakt hiervan ritmisch dwin-gende gedichten. Ze blinkt uit in ver-gelijkingen waarbij je denkt: ‘Verrek, zo is het precies!’ Zoals deze: ‘Troos-ten was toen nog als inparkeren, het is meten en weten en toch schat je het/ vaak te krap in, blijf je zoeken naar de juiste plaats, een omhelzing hee� soms/ ook meerdere rondjes om elkaar heen nodig’.

In Zes (Van Oorschot) kiest Mathijs

Gomperts (1988) een origineel perspec-tief voor zijn jeugdherinneringen, dat van een zesjarige. Gedetailleerd beschrij� hij het wel en wee van een weinig-aan-de-hand-gezin, met drie jongens die op de achterbank Super Mario spelen of samen in bad zitten: ‘ik aan het voeteneind,/ tussen pap-pa’s voeten die als palmen/ uit het water steken’.Het interessantst wordt het als de grimmige buitenwereld binnen-dringt: ‘in de rozentuin ligt een zwerver op karton – straks vriest ie nog dood – zegt pappa’.

Wijk (Lebowski) van

Jonathan Griffioen (1987) gaat over een puberteit in Wijk bij Duurstede.

‘Wij zitten al eeuwen in de derde en blijven met koptelefoondraad achter onze zadels haken’ dicht hij in deze als een fi lm gecomponeerde bundel, inclusief cast. Er komen puberzaken als vakkenvullen, toetsweken en ‘ton-gen van ijzer’ in voor, maar vooral ontpopt ‘Wijk’ zich als een rauwe provinciestad met duistere garages en dealers. In afwisselend spreektaal en meer beeldende zinnen, zet Grif-fi oen zijn fascinerende personages neer. Zoals Mike, ‘die twee theelepels speed in de ko£ e doet om zijn hang naar rock-’n-roll met burgerschap te combineren’.

Trappen (Atlas Contact) van Sebastiene

Postma (1957) is een ander verhaal. In 29 proza gedichten creëert Postma een gek, maar imposant bouwwerk van biografi sche weetjes uit het leven van grote Engelse kunstenaars, gecombineerd met observaties van het hedendaagse leven en het dichterschap. Een gedicht over een moeder die op kan-toor honderd e-mails moet beantwoorden en thuis haar kinderen niet aan de groente krijgt, wordt gecombineerd met een anekdote over Ted Hughes ach-ter zijn schrij� afel. Grappig is soms Postma’s woordkeuze: ‘Altijd weer dezelfde shit met klemmen: heb je je er net van een bevrijd,/ blijkt dat je toch weer in een andere zit.’

Poetry International Festival Rotterdam

1919

FOT

O’S

: MA

RIE

KE R

IJN

EV

ELD

, RO

SA

VA

N E

DE

RE

N, G

EE

RT S

NO

EIJ

ER

, IL

JA

KE

IZE

R

De oos van assage

WWW.UITGEVERIJPASSAGE.NL

TIEN NIEUWE DICHTBUNDELS:

Daniël Dee, Alexis de Roode en Benne van der Velde (red.): Ik proef iets wat bedorven is - hekeldichten Daniël Dee: Mond vol demonen Paul Gellings: Café Egidius Karel ten Haaf: De vertaling van Herbie Hancock Renée Luth: Preparaat Ronald Ohlsen: De dag dat ik in het gedicht verdween Diana Ozon: Zwerfzang Pauline Sparreboom: De dagen, de dingen Irene Wiersma: Kraanstaren Willem Jan van Wijk: Keelpost

Los verkrijgbaar in elke boekhandel €19,90Tien bundels verzameld in

De doos van Passage €139,00(gelimiteerd verkrijgbaar)

HET GROOTSTE POËZIEPROJECT VAN 2016:

DE POËZIE

VAN

HET LIEGEND KONIJN (jg. 14/1)

Voor wie wil weten wat er in de Nederlandstalige poëzie

gebeurt, is Het Liegend Konijn onmisbaar.VRIJ NEDERLAND

NEW ROMANTICSMichaël Vandebril

Een beroezende poëzie-ervaring.

LICHTMETERSRuth Lasters

Winnaar Herman de Coninckprijs 2016

GEDICHTEN VOOR DE KLEINE REUS

Peter Holvoet-Hanssen

Zolang Peter Holvoet-Hanssen met zijn

toverstaf zwaait, licht het landschap op.GERRIT KOMRIJ

ONDER NORMALE OMSTANDIGHEDEN

Frank Keizer

Een heel goede dichter.PIET GERBRANDY

www.polis.be

De oos van assage

WWW.UITGEVERIJPASSAGE.NL

TIEN NIEUWE DICHTBUNDELS:

Daniël Dee, Alexis de Roode en Benne van der Velde (red.): Ik proef iets wat bedorven is - hekeldichten Daniël Dee: Mond vol demonen Paul Gellings: Café Egidius Karel ten Haaf: De vertaling van Herbie Hancock Renée Luth: Preparaat Ronald Ohlsen: De dag dat ik in het gedicht verdween Diana Ozon: Zwerfzang Pauline Sparreboom: De dagen, de dingen Irene Wiersma: Kraanstaren Willem Jan van Wijk: Keelpost

Los verkrijgbaar in elke boekhandel €19,90Tien bundels verzameld in

De doos van Passage €139,00(gelimiteerd verkrijgbaar)

HET GROOTSTE POËZIEPROJECT VAN 2016:

DE POËZIE

VAN

HET LIEGEND KONIJN (jg. 14/1)

Voor wie wil weten wat er in de Nederlandstalige poëzie

gebeurt, is Het Liegend Konijn onmisbaar.VRIJ NEDERLAND

NEW ROMANTICSMichaël Vandebril

Een beroezende poëzie-ervaring.

LICHTMETERSRuth Lasters

Winnaar Herman de Coninckprijs 2016

GEDICHTEN VOOR DE KLEINE REUS

Peter Holvoet-Hanssen

Zolang Peter Holvoet-Hanssen met zijn

toverstaf zwaait, licht het landschap op.GERRIT KOMRIJ

ONDER NORMALE OMSTANDIGHEDEN

Frank Keizer

Een heel goede dichter.PIET GERBRANDY

www.polis.be

Op het toilet van de schouwburg ontmoette ik tijdens Poetry een magere, Russisch-Amerikaanse dichteres die verwonderd naar de muur stond te kijken. Daar hing zo’n handdoekautomaat waarbij de katoenen doek zich op een rol bevindt en na gebruik vanzelf naar boven draait om voorgoed uit het zicht te verdwijnen. Eerder had ik haar voor horen dragen. Gedichten over mensen die zich verplaatsen, sjokkend, zonder hoop. Ze bekeek het apparaat argwanend. Toen ik mijn handen wilde drogen en daartoe de handdoek neerwaarts bewoog, probeerde zij te zien waar het andere einde heen ging. ‘Does it go into the wall?’ vroeg ze, met een zoemend, Slavisch accent. Een tijd lang keken we samen naar de muur. Wat er op zo’n moment gebeurt weet ik achteraf nooit goed: er balt zich iets samen, een vorm van concentratie misschien en de plotselinge wens hetzelfde te zien, hetzelfde niet te doorgronden. Er was een verwachtingsvolle blik in mijn richting. Dus legde ik uit hoe de handdoek via een sleuf in de muur naar beneden liep, net als alle andere handdoeken uit alle andere automaten in de stad. Hoe al die doeken de straat op stroomden en de stad in kronkelden. Stegen in, bruggen over. In sommige wijken, vertelde ik, was de boel ontregeld, verduisterden de doeken het licht en verstikten planten. ‘I never knew this,’ zei

ze geschokt. ‘Have people been injured?’ Ik moest dat, zoals iedereen zal begrijpen, met tegenzin bevestigen. ‘Several dogs were lost,’ zei ik. Ze knikte somber, alsof ze dat nog het ergste vond, dat van die honden. ‘It’s a bloody shame,’ zei ze. ‘We are never safe.’ En zo was het. Meer viel er eigenlijk niet te zeggen. We namen dus afscheid in stilte, met een handdruk die verbazend plechtig voelde. Alsof we iets heel belangwekkends hadden besproken, alsof we twee volken nader tot elkaar hadden gebracht. Haar hand was nog vochtig, voelde ik. Ze had de handdoek niet aan durven raken. Die nacht, toen de meeste festivalgangers aan het drinken en praten waren geslagen, zag ik haar nog even. Ze leunde tegen een pilaar en rookte de ene na de andere sigaret, turend naar de donkere stad. In mijn herinnering vormt ze nog altijd het

bewijs hoe weinig je nodig hebt om poëzie te maken. Eén blik van onbegrip, één hoofd dat bereid is mee te gaan met een ander hoofd en alles wat nooit gebeurd is vindt opnieuw plaats.

Ester Naomi Perquin is dichteres, fervent Poetry-bezoeker en

presentator van Nooit meer slapen. Vrijdag 3 juni is festivaldichter

Maarten van der Graaff bij haar te gast op NPO Radio 1, 0.30-1.00 uur

Festivalgangers

Poetry International Festival Rotterdam

2121

SA

ND

ER

VE

RM

EE

R

Witte de With Centrum voor Hedendaagse Kunst

Dichter en kunstenaar Maria Barnas reageert

tijdens het festival op de expositie van kunste-

naar Oscar Santillan. Santillans werk gaat over

blindheid, waarmee hij zijn fascinatie voor de

schrijver Jorge Luis Borges laat zien. Tot op zeer

hoge leeftijd bleef Borges naar de bioscoop gaan,

ondanks zijn zeer beperkte zicht. Maria Barnas

brengt haar poëzie in braille aan op de wanden

van de Witte de With.

Zaratán door Oscar Santillan / Para|Fictions

series, t/m 3 juli. wdw.nl

TENT – Platform voor Hedendaagse Kunst

Grote namen uit de Rotterdamse SPOKEN-scene

reageren op de tentoonstelling Utopian Dreams,

waarvoor verzamelaar en oud-museumdirecteur

Reyn van der Lugt een tiental historische en

hedendaagse toekomstfantasieën over Rotterdam

bijeenbracht. Onderdeel van Utopian Dreams

zijn de statements die schrijfster Elfie Tromp

verzamelde van dichters, kunstenaars, denkers,

schrijvers, studenten en kroegbazen. Naar het

idee van Douglas Coupland’s Slogans for the 21st

Century, zet ze zo het Rotterdamse denken in de

21ste eeuw tegenover dat van de twintigste eeuw.

Woensdag 8 juni en vrijdag 10 juni,

16.00-17.00 uur

Slogans for Rotterdam,

18 mei-10 juli

tentrotterdam.nl

WORM – Centrum voor Avantgardis tische

Recreatie

Onder de naam UBIK / Intergalactic Scifi Bizarro

Festival verrijkt WORM het Poetry-programma

met de taal van sciencefiction en B-Film. Op 9

juni met een symposium over het volgens WORM

nijpend tekort aan Nederlandstalige Scifi-literat-

uur, op 10 juni met een programma over de taal

van Scifi en Bizarro, met als speciale gast festi-

valdichter Aase Berg wier gothic sci-fi epic Mörk

Materia (Dark Matter) internationale waardering

oogstte, en met de Amerikaanse grootmeester

van de bizarro-fictie Kevin L. Donihe. Hij is tijdens

het festival writer in residence in WORM.

Donderdag 9 juni, 21.00 uur

Vrijdag 10 juni, 22.00 uur

Dit is ook PoetryInternationalNa het openingsprogramma in de Schouwburg verhuist het festival naar het Ro Theater, nabij de Witte de Withstraat, waar kunstinstellingen WORM, TENT en Witte de With Centrum voor Hedendaagse Kunst allerlei programma’s rondom beeldende kunst en poëzie organiseren.

VPRO Academy

Ook dit jaar een speciaal programma voor

VPRO-leden, met festivaldichter en winnares

van de Herman de Coninckprijs Ruth Lasters

en de Chileense dichter Raúl Zurita. Andere

gasten vertellen welke rol poëzie in hun leven

en werk speelt.

VPRO Boeken

Jeroen van Kan ontvangt festivaldichter Ruth

Lasters en Piet Schrijvers, vertaler van Horati-

us’ ‘De dichter als vakman’.

VPRO Boeken

Zondag 5 juni, NPO 1, 11.20-12.00 uur

Nooit meer slapen

Ester Naomi Perquin in gesprek met festival-

dichter Maarten van der Graaff

Nooit meer slapen

Vrijdag 3 juni, NPO 1, 0.30-1.00 uur

language&ARTGallery Tour 2016In de language&ART Gallery Tour presenteert

Poetry International samen met Rotterdamse

galeries een tour langs kunstwerken op het

snijvlak van taal en beeldende kunst.

In de Kunsthal maakt Inge Aanstoot bijvoorbeeld

een muurschildering bewoond door menselijke

figuren, zelfportretten en een grote variëteit aan

dieren. In galerie Untitled van fotograaf Lenny

Oosterwijk is de tentoonstelling Concrete Jungle

te zien, over de jungle in de stad. Met werk van

illustrator Johan Kleinjan en betonbeeldhouwer

Sander Buijk.

Deelnemers: Galerie Zic Zerp, Cokkie Snoei.

Phoebus Rotterdam, Showroom MAMA, Het

Plafond, RAM/ramfoundation, Goethe-Institut,

Galerie Rianne Groen, Galerie Frank Taal, Joey

Ramone, Studio De Bakkerij, Untitled, Lisplein 5,

V’Arts, Galerie Hommes, Walgenbach Art & Books,

Kunsthal, Galerie RIB.

Opening language&ART

Kunsthal Rotterdam

Zondag 5 juni, 15.30 uur

language&ART Gallery Tour

Gratis guided tours: 8 t/m 11 juni

vertrek vanaf Ro Theater

Info en reserveren: poetry.nl

poetryinternational.nl/gallerytour

VPRO Gids bijlage

22

Marilou van Lierop

Repeating the snap, 2016

Galerie Frank Taal

vpro koos selecteert dagelijks het beste uit het overweldigende

media-aanbod. Vijf tips om te kijken, lezen of luisteren, onderweg

of op de bank.

Nu gratis op je smartphone en tablet.

kun je niet kiezen?

Witte de With Centrum voor Hedendaagse Kunst

Dichter en kunstenaar Maria Barnas reageert

tijdens het festival op de expositie van kunste-

naar Oscar Santillan. Santillans werk gaat over

blindheid, waarmee hij zijn fascinatie voor de

schrijver Jorge Luis Borges laat zien. Tot op zeer

hoge leeftijd bleef Borges naar de bioscoop gaan,

ondanks zijn zeer beperkte zicht. Maria Barnas

brengt haar poëzie in braille aan op de wanden

van de Witte de With.

Zaratán door Oscar Santillan / Para|Fictions

series, t/m 3 juli. wdw.nl

TENT – Platform voor Hedendaagse Kunst

Grote namen uit de Rotterdamse SPOKEN-scene

reageren op de tentoonstelling Utopian Dreams,

waarvoor verzamelaar en oud-museumdirecteur

Reyn van der Lugt een tiental historische en

hedendaagse toekomstfantasieën over Rotterdam

bijeenbracht. Onderdeel van Utopian Dreams

zijn de statements die schrijfster Elfie Tromp

verzamelde van dichters, kunstenaars, denkers,

schrijvers, studenten en kroegbazen. Naar het

idee van Douglas Coupland’s Slogans for the 21st

Century, zet ze zo het Rotterdamse denken in de

21ste eeuw tegenover dat van de twintigste eeuw.

Woensdag 8 juni en vrijdag 10 juni,

16.00-17.00 uur

Slogans for Rotterdam,

18 mei-10 juli

tentrotterdam.nl

WORM – Centrum voor Avantgardis tische

Recreatie

Onder de naam UBIK / Intergalactic Scifi Bizarro

Festival verrijkt WORM het Poetry-programma

met de taal van sciencefiction en B-Film. Op 9

juni met een symposium over het volgens WORM

nijpend tekort aan Nederlandstalige Scifi-literat-

uur, op 10 juni met een programma over de taal

van Scifi en Bizarro, met als speciale gast festi-

valdichter Aase Berg wier gothic sci-fi epic Mörk

Materia (Dark Matter) internationale waardering

oogstte, en met de Amerikaanse grootmeester

van de bizarro-fictie Kevin L. Donihe. Hij is tijdens

het festival writer in residence in WORM.

Donderdag 9 juni, 21.00 uur

Vrijdag 10 juni, 22.00 uur

Dit is ook PoetryInternationalNa het openingsprogramma in de Schouwburg verhuist het festival naar het Ro Theater, nabij de Witte de Withstraat, waar kunstinstellingen WORM, TENT en Witte de With Centrum voor Hedendaagse Kunst allerlei programma’s rondom beeldende kunst en poëzie organiseren.

VPRO Academy

Ook dit jaar een speciaal programma voor

VPRO-leden, met festivaldichter en winnares

van de Herman de Coninckprijs Ruth Lasters

en de Chileense dichter Raúl Zurita. Andere

gasten vertellen welke rol poëzie in hun leven

en werk speelt.

VPRO Boeken

Jeroen van Kan ontvangt festivaldichter Ruth

Lasters en Piet Schrijvers, vertaler van Horati-

us’ ‘De dichter als vakman’.

VPRO Boeken

Zondag 5 juni, NPO 1, 11.20-12.00 uur

Nooit meer slapen

Ester Naomi Perquin in gesprek met festival-

dichter Maarten van der Graaff

Nooit meer slapen

Vrijdag 3 juni, NPO 1, 0.30-1.00 uur

language&ARTGallery Tour 2016In de language&ART Gallery Tour presenteert

Poetry International samen met Rotterdamse

galeries een tour langs kunstwerken op het

snijvlak van taal en beeldende kunst.

In de Kunsthal maakt Inge Aanstoot bijvoorbeeld

een muurschildering bewoond door menselijke

figuren, zelfportretten en een grote variëteit aan

dieren. In galerie Untitled van fotograaf Lenny

Oosterwijk is de tentoonstelling Concrete Jungle

te zien, over de jungle in de stad. Met werk van

illustrator Johan Kleinjan en betonbeeldhouwer

Sander Buijk.

Deelnemers: Galerie Zic Zerp, Cokkie Snoei.

Phoebus Rotterdam, Showroom MAMA, Het

Plafond, RAM/ramfoundation, Goethe-Institut,

Galerie Rianne Groen, Galerie Frank Taal, Joey

Ramone, Studio De Bakkerij, Untitled, Lisplein 5,

V’Arts, Galerie Hommes, Walgenbach Art & Books,

Kunsthal, Galerie RIB.

Opening language&ART

Kunsthal Rotterdam

Zondag 5 juni, 15.30 uur

language&ART Gallery Tour

Gratis guided tours: 8 t/m 11 juni

vertrek vanaf Ro Theater

Info en reserveren: poetry.nl

poetryinternational.nl/gallerytour

VPRO Gids bijlage

22

Marilou van Lierop

Repeating the snap, 2016

Galerie Frank Taal

vpro koos selecteert dagelijks het beste uit het overweldigende

media-aanbod. Vijf tips om te kijken, lezen of luisteren, onderweg

of op de bank.

Nu gratis op je smartphone en tablet.

kun je niet kiezen?

FELIXPOETRY

FESTIVAL8-9-10 juni 2016

Antwerpen

Stijn Vranken (BE - poëzie) • L’Ami Terrien (BE - slam) • Laura Accerboni (Italië - poëzie) • Andre Rudolph (Duitsland - poëzie) • Yekta (Frankrijk - poëzie) • Rojo Cordova (Mexico - slam) • Adam Pluzka (Polen - poëzie) • Katja Perat (Slovenië - poëzie) • Yves Namur (BE - poëzie) • Dumitri Crudu (Roemenie - poëzie) • Akala (UK - slam/rap) • Quinsy Gario (NL - poëzie) • Nuno piteira (Portugal - slamchamp) • Maras (FR - slamchamp) • Al mamy koi (Niger - slam/rap) • Ediel Herrera (Cuba - poëzie/cabaret) • Christopher Johnson (US - slam) • Slam de Stad (BE - slam) • Rocío Cerón (Mexico - poëzie) • Younes Mernissi (BE - slamchamp) • Maarten Inghels (BE - poëzie)

AntwerpenBoekenstad

presenteert

www.antwerpen.be/felix

ticketsvanaf

23 april

Het Bos / Born in Antwerp / Felixpakhuis Slam / Rap / Spoken wordPoëzie / Poésie / Poetry