TC stanbul Kltr niversitesi

ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi

Aile letmeleri ve Giriimcilik Aratrma Merkezi

AK04

1. Aile letmeleri Kongresi

Kongre Kitab

2. Bask

Editr

Prof.Dr. Tamer Koel

Kitab Yayna Hazrlayan r.Gr. Mehtap Eliak

17 18 Nisan 2004

stanbul

stanbul Kltr niversitesi Yaynlar

Yayn No: 40

ISBN : 975 6957433

Her trl yayn hakk stanbul Kltr niversitesine aittir.

Bask Golden Medya Matbaaaclk ve Tic. A..

T.C. stanbul Kltr niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi

E5 Karayolu No:22, 34191, irinevler, stanbul. Tel: (0212) 639 30 24

Faks: (0212) 652 10 31 E-posta: iibf@iku.edu.tr

Web: www.iku.edu.tr, http://iibf.iku.edu.tr

Sponsorlarmza...

Frat Plastik Kauuk Sanayi ve Ticaret A..

TM - Trkiye hracatlar Merkezi

Birgi San. A.. ve Mefar la San. A..

...teekkr ederiz.

Dzenleyen Kurulu stanbul Kltr niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Aile letmeleri Aratrma Grubu ve Aile letmeleri ve Giriimcilik Aratrma Merkezi (AGMER)

Kongre Dzenleme Kurulu Bakan

Prof.Dr. Tamer Koel

Kongre Dzenleme Kurulu

Prof. Dr. Tamer Koel Prof. Dr. Gne Genylmaz Prof. Dr. Peyami arkolu Prof. Dr. Durmu Dndar Prof. Dr. Emre Alkin Do. Dr. Mge eri Yrd. Do. Dr. Nazan alar Yrd. Do. Dr. Glsm Gkgz Yrd. Do. Dr. Baki Deniz Dr. Bahar Akng Gnver r. Gr. Mehtap Eliak

Kongre Dzenleme Kurulu Yardmclar

Ar. Gr. Anda Ouz Ar. Gr. adan Tokz Ar. Gr. ala Arker Ar. Gr. Deniz Girgin Ar. Gr. Erol Muzr Ar. Gr. Kemal Demircan Ar. Gr. Sema ler Sekreter Suna Arl

Kongre Akademik Kurulu Ahmet Hamdi slamolu.... Kocaeli niversitesi Alaattin Tileyliolu ............ Orta Dou Teknik niversitesi Alan Carsrud .................... Florida International University ABD Atilla Altop ....................... stanbul Kltr niversitesi Atilla Dicle........................ Yeditepe niversitesi Azmi Yaln ...................... ukurova niversitesi Bahar Akng Gnver ...... stanbul Kltr niversitesi Behll sdiken ................. Sabanc niversitesi Beyza Oba ....................... stanbul Bilgi niversitesi Ceyhan Aldemir................ Dokuz Eyll niversitesi etin anl ....................... stanbul Kltr niversitesi Fulya Sarvan ................... Akdeniz niversitesi Gne Genylmaz ............ stanbul Kltr niversitesi Gven Alpay .................... Boazii niversitesi Haluk Erkut...................... stanbul Teknik niversitesi Hans Heiner Khne........... Trier niversitesi- Almanya Hikmet Timur ................... Hacettepe niversitesi Hseyin zgen................. ukurova niversitesi lhan Ulusan .................... stanbul Kltr niversitesi smail Dalay..................... Sakarya niversitesi Ramazan Geylan .............. Anadolu niversitesi Selami Sargut .................. Bakent niversitesi adi Can Saruhan............. Marmara niversitesi an z-Alp....................... Kbrs Uluslararas niversitesi erif imek..................... Seluk niversitesi Tamer Koel ................... stanbul Kltr niversitesi Tayfun Akgner ............... stanbul Kltr niversitesi mit Berkman .................. Bilkent niversitesi Yldrm ner.................... Lefke Avrupa niversitesi Zeyyat Sabuncuolu ......... Uluda niversitesi

(Kurullar, isme gre alfabetik olarak yazlmtr.)

i

indekiler

nsz ve Sunu ..................................................................................................... ix

Aile letmeleri, Fahamettin AKING...................................................................... xiv

niversitemiz ve Aile letmeleri Kongresi, Prof.Dr. nder ZTUNALI .................... xvi

Kongre Program....................................................................................................... xix

1. BLM : BLDRLER .........................................................................

Bildiri Ad: Understaning The Complex Relationships Between Family, Business, and Ownership; Yazar: Alan CARSRUD ................................................................................... 3

Bildiri Ad: Aile letmelerinde Ynetim Sorunlar ve Yeniden Yaplanma Gereklilii; Yazarlar: Esin Sayn NL, Ahmet Seha SELEK................................................................ 12

Bildiri Ad: Aile irketlerinin Karlatklar Sorunlar ve zm nerileri-Bir Uygulama-; Yazarlar: Nurullah GEN, Fatih KARCIOLU..................................................................... 20

Bildiri Ad: Aile letmelerinin Tanm, Kurumsallamas ve Ynetiimi; Yazar: Orhan PAZARCIK......................................................................................................................... 33

Bildiri Ad: Aile irketlerinin Srekliliinde Kurumsallama; Yazar: Ebru KARPUZOLU ..... 42

Bildiri Ad: Kent Yaamnda Aile Vakflarnn Rol: Boluda zzet Baysal Vakf rnei; Yazar: E.Elif YCETRK................................................................................................... 54

Bildiri Ad: Aile letmelerinde Ynetim Biimleri zerine Bir Literatr Aratrmas; Yazarlar: Oya ERDL , Eran CERM, M.ahin GK ....................................................... 64

Bildiri Ad: Aile letmelerinde Ynetimin Bir Sonraki Kuaa Devrinde Karlalan Sorunlar ve zm nerileri; Yazarlar: Azmi YALIN, Rdvan GNEL................................ 72

Kongre Programna gre dizilmitir.

ii

Bildiri Ad: Aile letmelerinde Karlalan Temel Muhasebe Sorunlar; Yazar: Peyami ARIKIOLU .................................................................................................................. 79

Bildiri Ad: Aile letmelerinde Biliim Teknolojilerinin Benimsenmesi ve Kullanlmas; Yazarlar: ule ZMEN, Serra YURTKORU, Beril SPAH .................................................... 89

Bildiri Ad: Aile letmelerinde Yneticilerin Bilgi Teknolojisi Yetkinlii: Karlatrmal Bir Uygulama; Yazar: Bar BARAZ ........................................................................................ 99

Bildiri Ad: Aile letmelerinde Bilgiye Dayal Stratejik Kaynak Planlamas; Yazar: Haluk SOYUER ........................................................................................................................... 108

Bildiri Ad: Sfr Merkez Yaklam Perspektifinden Aile irketlerine Bak; Yazarlar: Selim UZUNOLU, Fahri KARAKA, lhami FINDIKI, Fatih UZUNOLU, M. Fatih KARAKAYA........ 120

Bildiri Ad: Aile letmelerinde Performans Glendirici Bir Faktr Olarak Sreklilik Ynetimi: Bilgi ve letme Sreklilii; Yazar: Veli Denizhan KALKAN .................................. 128

Bildiri Ad: 1998-2002 Dneminde MKB Tekstil Sektrndeki Aile irketlerinde Performans Belirleyicileri; Yazarlar: Mge ER, Nazan ALAR ...................................... 140

Bildiri Ad: Aile letmelerinin Ekonomik Krizlere Kar Uygulam Olduklar Stratejilerin, Performans zerindeki Etkileri: Gaziantepte Faaliyet Gsteren Aile letmelerinde Bir Uygulama; Yazarlar: Nihat KAYA, Mehmet AYTEKN ........................................................ 148

Bildiri Ad: Yksek ve Dk Dzeyde alanlarn Glendiren Aile letmelerinde, Pazar Dinamizminin letme Performans zerindeki Etkilerine Ynelik Bir Uygulama; Yazarlar: Nihat KAYA, Mehmet AYTEKN .......................................................................................... 154

Bildiri Ad: Gelecek in Aile Anayasas; Yazar: Ebru KARPUZOLU ................................. 159

Bildiri Ad: Aile letmelerinin Gelecei; Yazar: Bahar Akng GNVER........................... 169

Bildiri Ad: Aile letmelerinde Byme ve Kurumsallama Srecinde Kuaklararas Farkllklar zerine Karaman Blgesinde Bir Analiz; Yazarlar: H.Bahadr AKIN, Nahit YILMAZ ............................................................................................................................ 178

Bildiri Ad: Aile letmelerinde Kuak atmasndan Kaynaklanan Ynetim Sorunlar: K. Mara Aile letmelerinde Bir nceleme; Yazarlar: Adnan ELK, Abdullah SOYSAL, Sedat ALICI................................................................................................................................ 189

Bildiri Ad: Birinci Kuan Gzyle Aile letmelerinde rgtsel Yedekleme (Succession Planning); Yazar: Nihat ERDOMU................................................................................. 202

Bildiri Ad: Aile letmeleri Kurumsal Ynetim in Ne Kadar Hazr? Eskiehirde Faaliyet Gsteren Aile letmeleri zerine Bir Aratrma; Yazar: Cemil ULUKAN .............................. 212

iii

Bildiri Ad: Yoneticilerin Aile letmelerinin Sorunlarna Bak: Eskiehir Sanayi Odasna Bal Aile letmelerinde Aratrma; Yazar: H.Zmrt TONUS ............................................ 223

Bildiri Ad: Aile letmelerindeki Yneticilerin Mteri Odakllkla lgili Alglamalarnn Belirlenmesi zerine Eskiehirde Bir Aratrma; Yazarlar: Erkan ERDEMR, mer TORLAK .................................................................................................................. 233

Bildiri Ad: Kobi Boyutlarnda Aile letmelerinde Teknolojik Sorunlar ngrler ve Mobilya Sektr; Yazarlar: Kader GRGN, Derya DEERL, M.nal AZAKLIOULLARI ...... 243

Bildiri Ad: Atatrk Organize Sanayi Blgesindeki Aile letmeleri ve Geleceklerini Planlamaya Gsterdikleri Yaklamlar; Yazarlar: Nesrin ADA, Arzu ENGL, Burak APRAZ .................................................................................................................. 255

Bildiri Ad: Rekabetin Yeni Gerekliinde Trk Aile letmelerinin Yeniden Yaplanma Sorunlar ve Kars li Merkez Aile letmelerinde Uygulama; Yazarlar: Grcan PAPATYA, A.Bura HAMOLU ........................................................................................................ 264

Bildiri Ad: Aile letmelerinde Profesyonel Yneticilik ve orum rnei; Yazarlar: smail SEYREK, Habib AKDOAN................................................................................................. 275

Bildiri Ad: Gemiten Gnmze Kapal ar Kuyumcularnn Gelenekleri ve Byme Mekanizmalar: Szl Tarih almas; Yazar: Refika BAKOLU ......................................... 286

Bildiri Ad: Ynetici ve alanlar Arasndaki Gven Asndan Lider Davranlar: Aile letmelerinde Bir Uygulama; Yazar: Muhsin HALS .......................................................... 295

Bildiri Ad: Aile letmelerinde Profesyonel Yneticiliin nemi; Yazarlar: Tuba BYKBEE, smail BAKAN, Mehmet GVEN ..................................................................... 307

Bildiri Ad: Aile letmelerinde Giriimcilerin Ynetim Fonksiyonlar zerine Etkileri: Mevcut Durum-Olmas Beklenen Durum Karlatrmas; Yazarlar: Mehmet GVEN, smail BAKAN, Tuba BYKBEE, Mustafa TALIYAN .................................................................. 314

Bildiri Ad: Aile irketlerinde Kurumsal Kltr: Avantajlar Dezavantajlar ve neriler zerine Bir alma; Yazarlar: Beril Aknc VURAL, isil SOHODOL .................................... 325

Bildiri Ad: Aile letmelerinde lk Kuak Giriimcilerin rgt Kltrnde Belirleyiciliklerinin Aratrlmas; Yazarlar: Nazan YELKKALAN, Erdal AYDIN ................................................. 333

Bildiri Ad: Toplumsal Kltr Aile Kltr Etkileimi Balamnda Paternalizm Boyutuyla letme Kltr: Trkiye rnei; Yazar: Gl Selin ERBEN.................................................. 345

Bildiri Ad: Aile letmelerinde retken Devri: Koullarn Aratrlmas ve Yeni Davran Gelitirme Durumu -Portsan Mermer A.. rnei; Yazarlar: Grcan PAPATYA, Nurhan PAPATYA, Hseyin DALGAR, Sleyman AKSOY .................................................................. 357

iv

Bildiri Ad: Aile letmelerinin Kurumsallamaya likin Yaklamlarn Belirlemeye Ynelik Ampirik Bir alma; Yazarlar: Grkan HAT, Kazm DEVELOLU ................................... 370

Bildiri Ad: Aile letmelerinde Giriimcilerin Ynetsel Faaliyetlere Mdahalelerinin Deerlendirilmesi: Yneticilerin Bak Alar zerine Bir Alan almas; Yazarlar: smail BAKAN, Mehmet GVEN, Tuba BYKBEE....................................................................... 376

Bildiri Ad: Aile letmelerinde Giriimcilik Ynelimi, Teknolojik Yetenek ve Network Yeteneinin Yenilik ve Firma Performansna Etkileri; Yazarlar: Oya ERDL, Eran CERM, M.ahin GK..................................................................................................... 388

Bildiri Ad: niversite rencilerinin zellikler Kuram erevesinde Giriimcilik zelliklerinin Deerlendirilmesi; Yazarlar: Yonca GROL, Nuray ATSAN ............................ 398

Bildiri Ad: Aile letmelerinde Kurumsal Dnce ve Yaplanma Boluu; Yazar: kr KUT ........................................................................................................................ 402

Bildiri Ad: Aile letmeleri Asndan Giriimci Liderlik ve nemi -ETSOya Bali Aile letmelerinde- Bir Uygulama; Yazarlar: Fatih KARCIOLU, lhami YCEL......................... 415

Bildiri Ad: Aile letmelerinde Nepotizm ve Mteri zerindeki Etkileri; Yazarlar: Fsun KOCABA, E.Pelin BAYTEKN................................................................................... 424

Bildiri Ad: Giriimcilik Atei Btn Aileyi Sarmadnda. kinci ve nc Kuaklarn Aile letmesinde almaya Kar Tutumlar; Yazarlar: Jlide KESKEN, Arzu ENGL, Burak APRAZ............................................................................................................................ 431

Bildiri Ad: Aile letmelerinde (Yurt Dnda / Yurt Dndan) Yabanc Ortaklk; Yazar: R.Faruk REN.................................................................................................................... 441

Bildiri Ad: Trkiyede Yoksulluun Azaltlmasna Ynelik Bir Model: Aile letmeleri ve Alternatif Yerlerinden Beklentiler; Yazar: A.Turan ZTRK............................................ 453

Bildiri Ad: Aile letmelerinde alanlarn cret Konusunda Dnceleri ve Beklentileri: Bir Alan almas; Yazarlar: smail BAKAN, Tuba BYKBEE, Mustafa TALIYAN, Sezin YILMAZ ............................................................................................................................ 461

Bildiri Ad: MKBde Yer Alan Aile irketlerinin Ynetim Kurulu Oluumlar ve Finansal Performanslar; Yazarlar: Gkhan TURGUT, .Atilla DCLE ................................................ 472

Bildiri Ad: Kuzey Kbrs Trk Cumhuriyetinde (KKTC) Aile irketleri Yapsnn Menkul Kymetler Borsasnn Etkinliine Etkisi; Yazar: Okan AFAKLI............................................ 480

Bildiri Ad: Aile irketlerinin Bymelerinin Finansman Asndan Halka Arz; Yazar: Hseyin YILMAZ ............................................................................................................... 490

v

Bildiri Ad: Aile letmelerinde Byme Sreci: da rnei; Yazar: R.Baki DENZ............ 499

Bildiri Ad: Aile letmelerinde Bymenin Kavramsal Analizi; Yazarlar: Tahir AKGEMC, smail SEVN .................................................................................................................. 512

Bildiri Ad: Aile letmelerinin Yapsal Analizi ve Tokat li Aile letmelerinde Uygulama; Yazar: Glten EREN GMTEKN .................................................................................. 521

Bildiri Ad: Aile irketlerinde Kurumsallama le irket Sahibinin Kltrel Deerleri Arasndaki liki: Antakya ve Kayseri rnei; Yazarlar: Tlin URAL, Betl BALIKIOLU .......................................................................................................... 534

Bildiri Ad: Aile irketlerinde Stratejik Planlama (Sakarya li rnei); Yazarlar: Glden TANTA, Hasan LATF, Gazi UKUN .................................................................................... 547

Bildiri Ad: Aile letmeleri ve Ynetim Sorunlar; Dou Akdeniz Blgesinde Bir Alan almas; Yazarlar: Mustafa TALIYAN, Mehmet GVEN, smail BAKAN, Tuba BYKBEE...................................................................................................................... 560

Bildiri Ad: Isparta Aile letmeleri Yneticilerinin Toplam Kalite Ynetimi lkelerine Ynelik Tutumlarnn llmesine likin Bir Aratrma; Yazarlar: Hasan BCOLU, Krat ZDALI................................................................................................................ 570

Bildiri Ad: Kk ve Orta Boy Aile letmelerinde Ynetim Sorunlar (Sakarya li rnei); Yazarlar: Glden TANTA, Gazi UKUN, Hasan LATF........................................................ 582

Bildiri Ad: Karaman linde Aile ve Giriimcilik rnei zerine Bir Aratrma; Yazarlar: Fehmi KARASOLU, Namk Kemal ERDEMR..................................................................... 595

Bildiri Ad: Aile letmelerinde Kurumsallama Sreci ve Sektrel Bir Uygulama; Yazarlar: Burhan AYDEMR, Oya AYTEMZ SEYMEN, Asl D.A. TAI................................ 604

Bildiri Ad: Trk Aile letmelerinin Gelecee Hazrlanmasna likin nermelerin Deerlendirilmesi ve Bir Faaliyet Portfy almas; Yazarlar: Grcan PAPATYA, Nurhan PAPATYA .......................................................................................................................... 618

Bildiri Ad: rtl Bilgi Potansiyeli ve Kaynaklar Asndan Aile letmelerinin Dier letmelerle Kyaslanmasna Ynelik Bir Aratrma; Yazarlar: Hasan BCOLU, Hulusi DOAN............................................................................................................................. 631

Bildiri Ad: Aile irketlerinde Paralel Planlama; Yazar: Ebru KARPUZOLU ....................... 640

Bildiri Ad: Aile letmeleri Stratejik Olarak Ynetilebilir mi? Yazarlar: Sevda Y. COKUN, Gkhan GRLER ............................................................................................................... 652

vi

ix

NSZ ve SUNU

1. Aile letmeleri Kongresi Kongre Kitab, 17 18 Nisan 2004 tarihlerinde stanbulda

dzenlediimiz Kongre iin hazrlanmtr. stanbul Kltr niversitesi ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi tarafndan dzenlenen ve yurdumuzda ilk defa gerekletirilen bu Kongrede sunulan bildiriler ve dier ek yaz ve bilgilerle, bu kitabn, Aile letmeleri konusunda alanlar iin bir kaynak kitap olmas hedeflenmitir.

Bu Kongrede ve Kongre Kitabnda, hukuki bir yaplanmay ifade eden aile irketi

terimi yerine, daha genel bir kavram olarak aile iletmesi terimini tercih etmi bulunuyoruz. Bylece burada kullanld ekliyle aile iletmesi, sahiplii bir ailenin elinde olan; bu ailenin bireyleri tarafndan ynetilen, ynetimi aile bireyleri arasnda kuaktan kuaa geen, stratejik kararlar bir aile tarafndan verilen, ynetimi bir aile tarafndan kontrol edilen veya en azndan iletmenin ynetiminin bir aile tarafndan etkilendii iletmeleri ifade etmektedir.

Bu nsz vesilesiyle, Kongre ve Kongre Kitab ile ilgili aklamalar yannda, Aile

letmelerine ilikin birka hususu katlmc ve okuyucularn dikkatlerine sunmak isterim.

Bilindii zere lke ekonomisinin temelini oluturan iletmeler, ok deiik alardan incelenmi ve incelenmektedir. letmelerin neler yapmas, bunlarn nasl, ne zaman, hangi ortamda, hangi tekniklerle yaplmas gerektii gibi

konularda pekok teori, teknik ve yaklam gelitirilmitir. Btn bu teori ve yaklamlarn yneldii nihai hedef, iletmelerin yaama gc ve rekabet gc kazanmalar ve devam ettirmeleri olmutur.

Deien ekonomik, sosyal, siyasal ve kltrel koullar, iletmelerin yaama glerini koruyabilmeleri iin deimelerini gerektirmektedir. Deiebilen, oluan yeni evre koullarna uyabilen iletmeler yaamlarn srdrebilmektedir. letmelerin iinde faaliyette bulunduklar evrede oluan her yeni gelime, iletmeleri, rekabet glerini korumak ve artrmak ynnde nlem almaya zorlamaktadr. Rekabet gcn artran iletmeler, yaama glerini de artrmaktadrlar. zellikle gnmzn kresel rekabet ortamnda, iletmelerin yaama gcne ve rekabet etme gcne sahip olmalar, bunun iin ne yaplmas gerektii, mevcut iletiim ve teknoloji imkanlarndan nasl yararlanmak gerektii gibi konularda ok eitli yaklamlar, teknikler ve grler ileri srlmektedir.

1. Aile letmeleri Kongresi, iletmelerin yaama, deime ve rekabet gc elde etmelerinde iletmenin sahiplii ile iletmenin ynetiminin oynad rol incelemekte ve vurgulamaktadr. Bir bilimsel disiplin olarak letme Ynetimi, ana ilke olarak, iletmeleri

1.

x

sahiplerinden bamsz, kendilerine has dou-gelime-olgunlama-baar-yalanma-yaamnn sona ermesi gibi ayr aamalar olan bir yaam erisine sahip sosyal canl olarak ele alr ve inceler. Ancak sahiplik ile sahiplik yneticilik ilikileri, iletmelerin yaama ve rekabet gc ile ilgili stratejik kararlar zerinde byk bir neme sahiptir. letmeyi kuran giriimcinin zellikleri, giriimcinin ailesi, aile ii ilikiler, sahipliin aile bireyleri arasnda paylam, iletmenin fiilen giriimci tarafndan ynetilmesi, ynetim iinin ailenin bir ii olarak ele alnmas, ynetimin aile iinde kuaktan kuaa geii, sahipliin halka arz yolu ile ok sayda kii arasnda dalmas ve benzeri gibi durumlar ve konular, iletmelerin yaama ve rekabet gc ile ilgili kararlarn alnmasn ve uygulamasn nemli lde etkilemektedir.

Aile letmeleri olarak ele alnan iletmecilik konusu, iletme ile iletmeyi kuran giriimci ve ailesi arasndaki ilikileri incelemektedir. Bu ilikilerin ok ynl olduu aktr. Bu ilikilerin psikolojik, sosyolojik, kltrel, hukuksal, ekonomik, sosyal, siyasal ynleri vardr. lke ekonomisi iinde aile sahipliindeki, ynetimindeki veya denetimindeki iletmelerin say olarak yksek miktarlarda ve oranda olmas ile konunun nemi daha da artmaktadr.

lkemizde son yllarda aile iletmeleri ile ilgili konular dank bir biimde de olsa deiik ekillerde ve yerlerde ele alnmaya balamtr. Konunun tad nem dolaysyla stanbul Kltr niversitesi, bnyesinde bir Aile letmeleri

ve Giriimcilik Aratrma Merkezi (AGMERi) oluturmu ve bu konu ile ilgili aratrmalar balatm bulunmaktadr. ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi letme Blmndeki Aile letmeleri Aratrma Grubu tarafndan yrtlen bu almalarn ilk aamas olarak, bir Aile letmeleri Kongresi dzenlenmesi kararlatrlmtr.

Yurdumuzda ilk defa dzenlenen bu 1. Aile letmeleri Kongresinin amac, aile iletmeleri ile ilgili olarak niversitelerimizde yaplan almalarn sergilenmesi ile i hayatmzda bu konu ile ilgili iadam ve yneticilerin grlerini aklamalarna imkan verecek bir tartma platformu yaratmak olmutur. Kongre bildiri ars gerek niversitelerden gerek i hayatndan byk bir ilgi grm ve sonunda youn ierikli bu Kongre gerekletirilmitir.

Bu Kongre sonunda aadaki somut sonularn ortaya kmas beklenmektedir:

Tartlacak sorunlar, gelitirilecek neriler, paylalacak tecrbeler, irdelenecek

uygulamalar katlmclarn kendi sorunlar ve kararlar iin ufuk ac ve ynlendirici olacaktr.

lkemizde ve dnyada aile iletmeleri ile ilgili olarak hangi konular tartlmakta, hangileri ne kmakta ve bunlar iin ne gibi uygulamalar nerilmektedir.

hayatnn aile iletmeleri ile ilgili gncel ve acil sorunlar ile niversitelerimizde yaplan almalar arasndaki yaknlk, birbirini destekleyicilik ve bundan sonra yaplmas gerekenler ortaya kacaktr.

lkemizde pekok konuda olduu gibi, bu konuda da son derece yetersiz olan aratrma konusu ok net olarak grlecek ve aile iletmeleri konusunda kendimizi yeterince bilmediimiz ortaya kacaktr.

Aile iletmelerinin en nemli grnen sorunlar karsnda, lkemiz zelliklerini de dikkate alarak, ne gibi zm yollar olabilecei, bu zm yollarnn uygulanmasnda ne gibi zorluklarla karlald ve bunlar amak iin nelerin yapld grlecektir.

2.

xi

Aile letmeleri konusu ile ilgili iadam, ynetici, aratrmac, danman ve niversite elemanlarnn birbirleri ile tecrbe paylam ve ileriye dnk ortak alma alanlar belirlemeleri imkan doacaktr.

leriye dnk Kongre, Sempozyum, Seminer vs. gibi almalarda hangi konularn ncelik tayaca ortaya kacaktr.

Elinizdeki 1. Aile letmeleri Kongresi Kongre Kitab, bir Kongre vesilesiyle hazrlanan kitaplar (proceedings) iin allmn dnda bir ierie sahiptir. Kongre Kitab, aile iletmeleri konusunda almak isteyenler iin bir kaynak kitap olmas

amacyla geni kapsaml hazrlanmtr. Kitap iindeki balca blmler unlardr:

Kongrede Sunulan Bildiriler Bu bildiriler szl sunumu yaplan ve yazl sunumu yaplan bildiriler olmak zere iki grupta toplanmtr. Yazarlar tarafndan Kongre oturumlarnda szl olarak sunulan bildiriler szl sunum bildirileridir. Zaman yetersizlii nedeniyle szl olarak sunulamayan, bazlar poster sunum eklinde sunulan, fakat hepsinin Kongre Kitab iinde ve Kongre Programnda yer ald bildiriler yazl sunum bildirileridir. Kongre Kitab iinde 40 adet szl, 23 adet yazl sunum bildirisi yer almaktadr.

adam ve Yneticilerin Yazlar ve Syleiler

Bu blmde iadamlar ve yneticilerimizin aile iletmeleri ile ilgili yazlar ve aile iletmeleri konusunda baz iadamlarmz ile yaplan syleiler yer almaktadr. Bu blmde ayrca, Trk i hayatnda gerek kurduklar iletmeler gerek uyguladklar ynetim sistemleri ile iz brakan, bir ksm aramzdan ayrlm, baz iadam ve yneticilerimizin kitaplarndan, aile iletmeleri hakkndaki dncelerini ieren blmler yeniden yaynlanmtr. Kitaplarndan alnt yaptmz iadamlarmz Vehbi Ko, Dr. Nejat Eczacba, Dr. zeyir Garih, Bernar Nahum, shak Alaton ve Sakp Sabancdr. Bu iadam ve yneticilerimizin kitaplarndan alnt yapmamza izin veren Ko Holding A..ne, ALARKO Eitim ve Kltr Vakfna; Dr. Nejat Eczacba Vakfna, Doan Kitaplk A..ye ve Milliyet Yaynlarna ok teekkr ederiz.

Kdemli (eski, kkl) letmelerimizin Tantm

Bu blmde kdemli iletmeler olarak adlandrdmz ve kurulu tarihi itibariyle ok eskilere giden ve hala faaliyetlerini srdren iletmelerimiz ksaca tantlmaktadr. 1930 civar ve ncesi yllarda kurulan, basnmzda zaman zaman eski iletmeler veya kkl irketler olarak sz edilen iletmelerimizden, ksa sre iinde ulaabildiklerimiz burada tantlmaktadr. Bu konuda lkemizde nemli bir aratrma eksiklii olduunu burada tekrar belirtmek isteriz.

Aratrmaclar in Kaynak

Bu blmde, aile iletmeleri ile ilgili olarak aratrma yapmak isteyenlere yardmc olacan dndmz bilgiler yer almaktadr. Bunlarn banda lkemizde niversitelerimizde aile iletmeleri ile ilgili olarak yaplan ykseklisans tezleri ile doktora tezleri nin knye bilgileri gelmektedir. Ayrca, yine aile iletmeleri ile ilgili olarak basnda (dergi ve gazetelerde) yer alan makalelerin ulam knyeleri verilmektedir.

3.

xii

Nihayet, zellikle internetten bilgi bulmaya alan aratrmaclara yardmc olmak zere, dorudan veya dolayl olarak, Aile letmelerini ilgilendiren bilgilerin bulunabilecei yerli ve yabanc Web sitelerinin adresleri verilmektedir.

Kongre Kitabnn son ksmnda, stanbul Kltr niversitesi Aile letmeleri ve

Giriimcilik Aratrma Merkezinin (AGMER) tantlmasna ilikin bilgiler yer almaktadr.

Bylece 1. Aile letmeleri Kongresi Kongre Kitab, zengin ierii ile, hem uygulayclara hem aratrmaclara hitap eden ve aile iletmeleri konusunda alanlar iin bir kaynak kitap niteliinde bir kitap olarak dnlmtr. Hedefimiz, ilerideki yllarda, yurdumuzdaki uygulamalar, ders karlacak vaka rnekleri (rnek olaylar) ve en nemlisi kdemli irketlerle ilgili aratrmalar da ieren K/AGMER Kaynak Kitaplarn devam ettirmektir.

Byle bir Kongrenin hazrlanp gerekletirilmesinde emei geen, ismi duyulan ve duyulmayan pekok kii vardr. Bir takm oyunu olan bu faaliyette, en knden en byne kadar herkesin yapt i ve katk, Kongrenin gerekletirilmesi iin

vazgeilmez niteliktedir. Bu nedenle Kongre Dzenleme Kurulu olarak, emei geen herkese en samimi teekkrlerimizi sunarz. Bu erevede: Bildirileriyle, yazlaryla ve syleileriyle Kongrenin ieriini oluturan eitli niversitelerimizden katkda bulunanlara, iadamlarna, yneticilere teekkr ederiz. Kongrenin ana sponsoru olmay kabul eden, Kongrenin, konunun nemine uygun bir ekilde dzenlenmesi iin yardmlarn esirgemeyen FIRATa ve Sayn Nevzat DEMRe kranlarmz sunarz. Kongrenin eitli aamalarnda yaptklar katklar iin zellikle Trkiye hracatlar Meclisi (TM) ve bakan Sayn Ouz Satcya; Birgi-Mefar irketler Grubuna ve Sayn Dr. Mustafa Birgi ile stn Baharoluna; tantm katklar iin Ambalaj Sanayicileri Dernei ve Bakan Sayn Velit Gnaya teekkr ederiz. 1. Aile letmeleri Kongresinin Kongre Akademik Kurulunda bulunmay kabul eden, Kongrenin fikir aamasndan gerekleme aamasna kadar deiik safhalarnda katkda bulunan, ayrca konumac veya oturum bakan olarak Kongremize katlan, deiik niversitelere mensup meslektalarmza teekkr ederiz. Kongrenin hazrlan mutfan oluturan stanbul Kltr niversitesi letme Blm retim ye ve yardmclar ile ktisat Blm retim ye ve yardmclarna ve zellikle bata letme Blm Bakan Prof.Dr. Gne GENYILMAZ olmak zere Prof.Dr. Emre ALKN ve Yard.Do. Dr. Glsm GKGZe ve Dzenleme Kurulu Yardmclarna, yardm ve katklar iin teekkr ederiz. Kongrenin her aamasnda ve Kongre Kitabnn hazrlanmasnda Kongre Sekreteri olarak olaanst bir gayret ve titizlikle alan ve byk emei geen r.Gr. Mehtap ELAIK her trl vgye layktr. Kendisine ok teekkr ederiz.

4.

xiii

Bu Kongrenin arzu ettiimiz tarzda dzenlemesi iin bizleri yreklendiren, her zaman olduu gibi byk destek veren, neri ve uyarlar ile yol gsteren Rektrmz Sayn Prof. Dr. Dr.hc. nder ZTUNALIya ve Mtevelli Heyet Bakan Sayn Yk. Mh. Fahamettin AKINGe en samimi kranlarmz arzederiz. 1. Aile letmeleri Kongresi ve Kongre Kitabnn Trk hayat ve letme Ynetimi Disiplini iin yararl sonular retmesi, bu Kongreyi hazrlayanlar motive edecek en nemli unsur olacaktr.

Prof. Dr. Tamer KOEL BF Dekan ve Kongre Dzenleme

Kurulu Bakan

xiv

ALE LETMELER

Fahamettin AKING

Kltr Okullar Kurucusu ve stanbul Kltr niversitesi Mtevelli Heyet Bakan

Aile iletmeleri, bugn lkelerin ekonomilerinde ok nemli bir yer tutmaktadr. lkemiz ekonomisini oluturan zel sektr iletmelerinin hemen hepsi aile iletmesi niteliindedir. Dolaysyla hem bu iletmeler lke ekonomisini etkilemekte; hem de lke ekonomisindeki gelimeler bu iletmeleri etkilemektedir. Aile letmelerinin ekonomik boyutu kadar sosyal ve davransal boyutu da nemlidir. Ben bu ksa yazmda aile iletmelerinin daha ok bu ynne arlk vereceim. Aile iletmesi de, iletmecilik ilke ve yntemlerine gre ynetilmelidir. 1960 ylnda Kltr Kolejini hizmete atm yldan itibaren, byme dnemleri de dahil olmak zere, en nemli stratejim, daima okullar iletme bilimi ilkeleri dorultusunda ynetmek olmutur. Bu ilkeler, organizasyonun kurulmas ve ilerin yaplmas ile ilgili olduu gibi, finans asndan da planlama, bteleme ve ynetim muhasebesi uygulamalarn da iermektedir. Bir kurum, zellikle iin gerektirdii finansal uygulamalar yapmazsa, aile ii ilikiler nedeniyle, iletmecilik ilkeleri dna klrsa, kurumun gelecei tehlikeye girmektedir. Yneticilik yaammda daima bu hususun bilincinde olarak davrandm. phesiz giriimci olan kurucu da bir ailenin yesidir. Aile ii dengeler, aile yelerinin birbirleri ile ilikileri, eitimleri, ailenin temel sayd ilkeler ve deer yarglar, hem kurucuyu hem de ynettii iletmeyi etkileyecektir. Kurmu olduu iletme, kurucunun evladdr. Kurucu bu iletmesi ile zdelemitir. Kurucunun ailesi kkken belki dier aile fertleri de iletmeye kurucu gibi bakabilirler, kurucuyu destekleyip yaamlarn ona gre ayarlayabilirler. Ancak aile geniledike, aileye damatlar ve gelinler geldike, bunlarn ocuklar yani torunlar geldike, aile iindeki farkllklar doal olarak ortaya kmaya balayacaktr. Hedeflerde, yetenek ve becerilerde, dnya grlerinde, deer yarglarnda, i hayatna baklarnda, ksacas hayata baklarnda farkllklar beklenmelidir. Sanki hi farkllk yokmu gibi, sanki herkes kurucu giriimci gibi dnyormu varsayarak hareket etmek; bu ikinci nc kua iletmeyi doal olarak ynetecek adaylar olarak grmek yanltr. Hele bu yeni aile yelerini, kendi zel kiilik ve farkllklarn gzetmeden iletme iinde sorumlu mevkilere getirmek, her zaman doru olmad gibi, ocukluk dnemlerinden itibaren bir veliaht olarak tantmak ve hissettirmek de doru

xv

olmaz. Doru olan, iletmenin ihtiya duyduu insangcnn nitelikleri ile aile fertlerinin niteliklerinin uygunluunu aratrmaktr. Eer aile fertleri arzulu ise, kendilerini bu dorultuda yetitirmektir. Aile iletmesi, ailenin bir yatrm ve ou kez de geim kaynadr. Yani iletmenin ulat sonulardan aile fertleri yararlanr. Aile fertlerinin bazlar, iletmede alyorsa cret alarak yararlanr. almayanlar ortak ise, temett alarak yararlanr. Ancak iletmenin finansal sonularndan yararlanmakla, iletmeyi ynetmeyi istemeyi birbirinden ayrmak gerekir. Trk toplumunun, her toplumda olduu gibi, kendine has zellikleri vardr. Bu zelliklerden birisi de kol krlr yen iinde kalr deyimi ile zetlenebilecek zelliidir. Yani, aile iinde olan aile iinde kalr. Aile iletmesi iinde olan da aile iinde kalr. Ailenin iletmeyi etkileyen, hatta kstekleyen zellikleri aka tartlmaz. Bakalarnn duymas istenmez. Eer byle olursa aile yaamnn gizlilii kaybolmu saylr. Byle bir yaklam, kanmca, artk nemini kaybetmektedir. letmecilik ilkeleri bilimsel temellere dayanan, objektif ilkeler olduuna gre, aile ilemelerinin sorunlar da tartlabilmeli, alternatif zmler retilebilmelidir. Bugn kuaktr var olan bir aile iletmesinin kurucusu olarak, iletme biliminin yansra, aile iletmemizi gelecee tayacak yap ve modeller zerinde almaktaym. Ailemizin Trk toplumuna kar sorumluluklarn, aile yelerimiz iin ncelikli deerleri, bu deerlerden ie yanstmak istediklerimizi, iletmenin misyonu gibi konular Aile Anayasas erevesinde kaleme alyorum. imizi ahlakl, erdemli ve en kaliteli yaparak mutlu olmamz iin temel ilkeleri ieren bir rehber hazrlyorum. Bylece ailenin ve iletmenin srekliliini salayabileceimize inanyorum. Aile iletmesi sahip ve yneticisi olan tm giriimcilerin benzer sorunlarla ve durumlarla kar karya olduklarn biliyorum. Bu giriimcilerden bazlar, eer gleri yetiyorsa, yurt dndan uzmanlara danarak kendilerine uygun zmleri bulmaya almaktadr. Buna gc yetmeyenler ise, ya kendi meslek kurulularnn ynlendirmesini veya niversitelerin ve dier kurulularn ynlendirmesini beklemektedir. stanbul Kltr niversitesi, bnyesinde oluturduu Aile letmeleri ve Giriimcilik Aratrma Merkezi ile, lkemizin bu nemli iletmecilik sorununa ilikin aratrmalar ve yaynlar yapmay, eitli sempozyum, sertifika program ve paneller dzenlemeyi planlamaktadr. Bugn dzenlenen 1. Aile letmeleri Kongresi bu dorultudaki ilk faaliyettir. Trk i hayatna ve bilim dnyasna hayrl olmasn dilerim.

xvi

NVERSTEMZ ve ALE LETMELER KONGRES

Prof.Dr.nder ZTUNALI

Rektr

1997de 4281 sayl kanunla kurulan T.C. stanbul Kltr niversitesi bugn itibaryle

bnyesindeki be Faklte, iki Meslek Yksek Okulu, iki Enstit ve Aratrma/Uygulama Merkezi ile Trk Yksek retimine hizmet vermektedir. 2004 yl itibaryle 3800 toplam rencisi olan niversitemiz 1999dan beri nlisanstan, 1998den beri ykseklisanstan ve 2001 ylndan balayarak da lisans programlarndan mezun vermeye balamtr. niversitemiz bir yandan da aratrma ve yayn performans ile gstermi olduu baar dolaysyla 1999/2000 ders ylndan itibaren bizim iin manevi deeri ok byk olan Devlet Yardm almaya hak kazanmaya balamtr. Vakf niversiteleri arasnda bu dle kesintisiz lyk grlen nemli niversitelerden biridir. Dier yandan da Fakltelerimiz kendi alanlarnda eitli baarl programlarla eitim, retim ve aratrma kalitesini srekli ykseltmektedir. Bu ykselme trendi iinde phesiz niversitemiz tam zamanl retim yesi kadrosundaki yksek nitelikli retim elemanlarmzn pay byktr.

2004-2005 retim ylnda yeni yaplan Ataky Yerlekesini de hizmete alacak olan niversitemiz, bir yandan eitli Avrupa niversiteleri ve mesleki kurulular ile ortak projeleri yrrle koyarken bir yandan da evresi ile ibirliini gelitirerek uygulamalarnn saysn arttrmaktadr. rnein, niversitemizi evreleyen irinevler, Yenibosna, Bahelievler, Ataky, Bakrky ve kitelli civarndaki kk, orta ve byk lekli iletme yneticilerine dnk Sal le Toplantlar ad altnda her hafta yeni iletmecilik konularnn tartld cretsiz toplantlar dzenlenmektedir.

Fakltemiz ayrca bnyesinde oluturduu alt birimlerle i hayat ve uygulama ile daha yakn ilikiler gelitirmektedir. Bu birimlerin balcalar unlardr: letme Blmmzdeki Danma Birimi eitli iletmelere danmanlk ve eitim hizmeti vermektedir. Yine letme Blm bnyesinde oluturulan Aile letmeleri ve Giriimcilik Aratrma Merkezi (AGMER) bu yl 1. Aile letmeleri Kongresini dzenleyerek Aile letmeleri ile ilgili konular sistematik olarak aratrmaya balam bulunmaktadr. Uluslararas likiler Blmmzde oluturulan iki ayr birim ile eitli uluslararas ilikiler daha yakndan incelenerek rencilerimizin daha iyi yetimesi iin gayret sarfedilmektedir. Bu birimlerden birisi D Politika Platformu olup lkemizin d politika ile ilgili sorunlarn inceleme ve aratrmay; ikincisi de Avrupa Birlii Merkezi olup lkemiz ile AB arasndaki ilikileri incelemeyi hedeflemektedir.

xvii

Mhendislik ve Mimarlk Fakltemiz, bnyesinde oluturduu ve Bayndrlk Bakanl tescilli Malzeme Laboratuarlar ile ihayatna hizmet verirken bu Fakltemiz bnyesindeki naat Mhendislii Blmmz Bahelievler ilesindeki okullarn deprem gvenliini inceleme projesini kazanm ve almalarn srdrmektedir.

Hukuk Fakltemiz, Alman ve Avusturya niversiteleri Hukuk Faklteleri ile ortaklaa ve DAAD ibirlii ile ksa ve uzun sreli eitim programlar dzenleyerek bir yandan Trk Hukuk Eitimine katklarn srdrrken bir yandan da Avrupa Birlii mktesebatna dnk almalarn srdrmektedir.

Fen-Edebiyat Fakltemiz artk geleneksel hale gelen Assos Toplantlar ile Matematik, Fizik, Astronomi konularnn tartld toplantlar her yl dzenlerken, Trk Dili ve Edebiyat Blmmz sadece lkemizde deil yabanc lkelerde de Edebiyatmz zerine yapt aratrmalarla ilgili toplant ve seminerler dzenlemektedir.

En gen Fakltemiz olan Sanat ve Tasarm Fakltemiz, bir yandan stdyolar ve lkemizin en yetenekli sanatlar ile birlikte rencilerimizi en iyi ekilde yetitirmeye alrken bir yandan da zellikle fotoraf ve sinema konularnda ald birinciliklerle imdiden Sanat dnyasnda adn duyurmaya balamtr.

niversitemizin ad olan Kltr kavramna gerek ieriini vermeyi ilke edinen niversitemiz ayrca, konser, tiyatro, resim ve heykel sergileri gibi sanat faaliyetlerini srekli olarak, bnyesindeki Gzel Sanatlar Aratrma ve Uygulama Merkezi kanal ile dzenlerken, bir yandan da modern Trkiyenin kurucusu, byk deiimci dnmc byk nder Atatrkn, eserlerini derinlemesine ve deiik bilimsel yaklamlar asndan incelemek zere Atatrk lkeleri ve nklaplarn Uygulama ve Aratrma Merkezi kurmutur.

Bunlara ek olarak, bnyesindeki International Office koordinasyonu ile, Almanya Bremen niversitesi ile niversitemiz arasnda Erasmus program uygulamas 2003-2004 Eitim-retim Ylnda balam bulunmaktadr. niversitemiz, oluturmay planlad yeni Blm ve Merkezlerle imaj deil fakat ierii vurgulayan eitim anlay ile faaliyetlerinin kalitesini arttrmaya devam edecektir.

Bugn balayan 1. Aile letmeleri Kongresi vesilesiyle niversitemiz hakkndaki bu ksa aklamalardan sonra, zellikle ktisadi ve dari Bilimler Fakltemiz letme Blmnn gelitirdii Btnlemi letme Eitimi (Integrated Busines Education) uygulamasnn rencilerimizin, sadece mesleki bilgileri deil fakat yaam renmelerini salayacan belirtmek isterim.

Ana hatlar ile ders programlarnn i hayat ile birlikte yrtlmesini ifade eden bu kavram ve uygulama lkemizdeki ilklerden birisidir. Ayn ekilde lkemiz zel sektr iletmelerinin hemen hepsi iin geerli olan aile iletmesi olma zellii dolaysyle, aile iletmelerinin sorunlarn inceleyerek, lkemizde ok yetersiz olan aratrmalar yapacak ve bu konuda uzman yabanc niversitelerle programlar gelitirmek zere kurulmu Aile letmeleri ve Giriimcilik Aratrma Merkezi (AGMER) lkemizdeki bir dier ilktir.

ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi letme Blm ve Aile iletmeleri ve Giriimcilik Aratrma Merkezi mensuplarn lkemizdeki bir ilk olan bu 1. Aile letmeleri Kongresini dzenledikleri iin kutlar, baarlarnn devamn diler, kendilerine teekkr ederim. Kongrenin lkemiz i hayat ve ekonomisi iin yararl sonular retmesini dilerim.

xviii

xix

1. ALE LETMELER KONGRES

KONGRE PROGRAMI

1. GN 17 Nisan 2004 Cumartesi 0830 - 1000 ................. Kayt 1000 - 1130 .................Al Oturumu (111)

Konumaclar Prof.Dr. Tamer Koel Prof.Dr. nder ZTUNALI (Rektr) Fahamettin AKING (Mtevelli Heyet Bakan) Prof.Dr. Alan CARSRUD (Florida International University)

1130 - 1150.................. Kahve Molas 1150 - 1315..................Yuvarlak Masa

Yorumcu: Prof.Dr. Tamer KOEL Konumaclar shak ALATON (Alarko Holding) Ouz SATICI (TM Trkiye hracatlar Meclisi) Ege CANSEN (ktisat, Aratrmac, Gazeteci)

1315 1430 .................le Yemei 1430 - 1600..................PARALEL OTURUMLAR 1430 - 1600..................1. Oturum

ALE LETMELER SORUNLARI (GENEL) Oturum Bakan: Prof. Dr. Alaeddin TLEYLOLU (ODT) Konumaclar Tahir GRSOY (Mithat Giyim) (Konumacnn grlerini Yneticilerle Syleiler

blmnde bulabilirsiniz.) Esin Sayn NL, Ahmet Seha SELEK, Bildiri Ad: Aile letmelerinde Ynetim Sorunlar

ve Yeniden Yaplanma Gereklilii Nurullah GEN, Fatih KARCIOLU, Bildiri Ad: Aile irketlerinin Karlatklar Sorunlar

ve zm nerileri -Bir Uygulama-

xx

1430 - 1600..................2. Oturum KURUMSALLAMA UYGULAMALARI Oturum Bakan: Ege CANSEN (ktisat, Aratrmac, Gazeteci) Konumaclar Ahmet ARKAN (Arfesan A..) (Konumacnn grlerini Yneticilerle Syleiler

blmnde bulabilirsiniz.) Halim DORUSZ (Elginkan Vakf), Elginkan Topluluu Orhan PAZARCIK, Bildiri Ad: Aile letmelerinin Tanm, Kurumsallamas ve Ynetiimi Yazl Sunumlar - Ebru KARPUZOLU, Bildiri Ad: Aile irketlerinin Srekliliinde Kurumsallama - E.Elif YCETRK, Bildiri Ad: Kent Yaamnda Aile Vakflarnn Rol: Boluda zzet Baysal

Vakf rnei 1430 - 1600..................3. Oturum

ALE LETME LKLER Oturum Bakan: Prof. Dr. Emre ALKN (K) Konumaclar lhami FINDIKI (Erolu Giyim San.), Aile irketlerinde IQ-EQ Sava ve nsan likileri /

Aile irketleri Kurumsallama Telanda Gnsan ETN (GAP International Sourcing) Abdlkadir KONUKOLU (Sanko Holding) Meri KYATASI (Habertrk) Yazl Sunumlar - Oya ERDL, Eran CERM, M.ahin GK, Bildiri Ad: Aile letmelerinde Ynetim

Biimleri zerine Bir Literatr Aratrmas

1600 1630 .................Kahve Molas 1630 - 1800.............. PARALEL OTURUMLAR 1630 - 1800..................1. Oturum

YNETM DEVR 2., 3. NESLE GE Oturum Bakan: Prof.Dr. Hseyin ZGEN (ukurova niv.) Konumaclar Azmi YALIN, Rdvan GNEL, Bildiri Ad: Aile letmelerinde Ynetimin Bir Sonraki

Kuaa Devrinde Karlalan Sorunlar ve zm nerileri Emir KUNT (Yeni Karamrsel) (Konumacnn grlerini Yneticilerle Syleiler

blmnde bulabilirsiniz.) Galip BLOL (Bilol Ltd.), Aile irketlerinde ZorluklarKolaylklar Deniz KURTSAN (Kurtsan A..) Emel nci NAL (nci Holding) (Konumacnn grlerini Yneticilerle Syleiler

blmnde bulabilirsiniz.)

xxi

1630 - 1800..................2. Oturum

KIDEML ALE LETMELER Oturum Bakan: Prof.Dr. Erdoan ALKN (TC) Konumaclar Jlide KESKEN, erife ASLAN, Bildiri Ad: Yanl Yaplandrlm Bir Deiim; Sanayi

Devliinden Varolma Savana Bir Aile irketinin yks Nadir GLL (Gllolu), (Konumacnn grlerini Kdemli letmeler blmnde

bulabilirsiniz.) Yk.Mh. Doan AHN (Hac Bekir), (Konumacnn grlerini Yneticilerle Syleiler

blmnde bulabilirsiniz.) Fatma CEMLOLU (Cemilzade), (Konumacnn grlerini Yneticilerle Syleiler

blmnde bulabilirsiniz.) 1630 - 1800..................3. Oturum

ALE MALVARLIINI KORUMADA HUKUK YNTEMLER/SORUNLAR Oturum Bakan: Prof.Dr. Turgut Z (K) Konumaclar Peyami ARIKIOLU, Bildiri Ad: Aile letmelerinde Karlalan Temel Muhasebe

Sorunlar Turgut Z (K) kr KIZILOT (Gazi niv.) Cihan YAMANER (Yamaner Hukuk Brosu)

1630 - 1800..................4. Oturum

YUVARLAK MASA : ALE LETMELERNDE BLM / BLG YNETM / SIFIR MERKEZ YAKLAIMI Oturum Bakan: Prof.Dr. Gne GENYILMAZ (K) Konumaclar ule ZMEN, Serra YURTKORU, Beril SPAH, Bildiri Ad: Aile letmelerinde Biliim

Teknolojilerinin Benimsenmesi ve Kullanlmas Bar BARAZ, Bildiri Ad: Aile letmelerinde Yneticilerin Bilgi Teknolojisi Yetkinlii:

Karlatrmal Bir Uygulama Haluk SOYUER, Bildiri Ad: Aile letmelerinde Bilgiye Dayal Stratejik Kaynak Planlamas Selim UZUNOLU, Fahri KARAKA, lhami FINDIKI, Fatih UZUNOLU, M. Fatih

KARAKAYA, Bildiri Ad: Sfr Merkez Yaklam Perspektifinden Aile irketlerine Bak Yazl Sunumlar - Veli Denizhan KALKAN, Bildiri Ad: Aile letmelerinde Performans Glendirici Bir Faktr

Olarak Sreklilik Ynetimi: Bilgi ve letme Sreklilii

1830 - 2000..................KOKTEYL

xxii

2. GN 18 Nisan 2004 Pazar 0900 - 1030.............. PARALEL OTURUMLAR 0900 - 1030..................1. Oturum

NORMAL VE KRZ DNEMLERNDE ALE LETMELERNDE FNANS UYGULAMALARI Oturum Bakan: Prof.Dr. Mustafa AYSAN (stanbul niv.) Konumaclar Murat AKDOAN (Baymak), Olaand Dnemlerde irket Ynetimi Mge ER, Nazan ALAR, Bildiri Ad: 1998-2002 Dneminde MKB Tekstil

Sektrndeki Aile irketlerinde Performans Belirleyicileri Nihat KAYA, Mehmet AYTEKN, Bildiri Ad: Aile letmelerinin Ekonomik Krizlere Kar

Uygulam Olduklar Stratejilerin, Performans zerindeki Etkileri: Gaziantepte Faaliyet Gsteren Aile letmelerinde Bir Uygulama

Yazl Sunumlar - Nihat KAYA, Mehmet AYTEKN, Bildiri Ad: Yksek ve Dk Dzeyde alanlarn

Glendiren Aile letmelerinde, Pazar Dinamizminin letme Performans zerindeki Etkilerine Ynelik Bir Uygulama

0900 - 1030..................2. Oturum ALE ANAYASASI/MECLS UYGULAMALARI/ ALE LETMELERNN GELECE Oturum Bakan: Prof.Dr. Mahmut PAKSOY (stanbul niv.) Konumaclar Ebru KARPUZOLU, Bildiri Ad: Gelecek in Aile Anayasas Bahar Akng GNVER, Bildiri Ad: Aile letmelerinin Gelecei Tun ULU (Abalolu A..), letmelerde Aile Bireylerinin Rol ve Aile Anayasas htiyac

0900 - 1030..................3. Oturum

KUAKLARARASI FARKLILIKLAR/ATIMALAR Oturum Bakan: Prof.Dr. Ceyhan ALDEMR (Dokuz Eyll niv.) Konumaclar Ceyhan ALDEMR, Bildiri Ad: Babalar, ocuklar ve Profesyoneller H.Bahadr AKIN, Nahit YILMAZ, Bildiri Ad: Aile letmelerinde Byme ve

Kurumsallama Srecinde Kuaklararas Farkllklar zerine Karaman Blgesinde Bir Analiz Adnan ELK, Abdullah SOYSAL, Sedat ALICI, Bildiri Ad: Aile letmelerinde Kuak

atmasndan Kaynaklanan Ynetim Sorunlar: K. Mara Aile letmelerinde Bir nceleme Nihat ERDOMU, Bildiri Ad: Birinci Kuan Gzyle Aile letmelerinde rgtsel

Yedekleme (Succession Planning)

xxiii

0900 - 1030..................4. Oturum YUVARLAK MASA : DEK BLGELERDEK/SEKTRLERDEK ALE LETMELER SORUNLARI I Oturum Bakan: Prof.Dr. adi Can SARUHAN (Marmara niv.) Konumaclar Cemil ULUKAN, Bildiri Ad: Aile letmeleri Kurumsal Ynetim in Ne Kadar Hazr?

Eskiehirde Faaliyet Gsteren Aile letmeleri zerine Bir Aratrma H.Zmrt TONUS, Bildiri Ad: Yoneticilerin Aile letmelerinin Sorunlarna Bak: Eskiehir

Sanayi Odasna Bal Aile letmelerinde Aratrma Erkan ERDEMR, mer TORLAK, Bildiri Ad: Aile letmelerindeki Yneticilerin Mteri

Odakllkla lgili Alglamalarnn Belirlenmesi zerine Eskiehirde Bir Aratrma Kader GRGN, Derya DEERL, M.nal AZAKLIOULLARI, Bildiri Ad: Kobi

Boyutlarnda Aile letmelerinde Teknolojik Sorunlar ngrler ve Mobilya Sektr Yazl Sunumlar - Nesrin ADA, Arzu ENGL, Burak APRAZ, Bildiri Ad: Atatrk Organize Sanayi

Blgesindeki Aile letmeleri ve Geleceklerini Planlamaya Gsterdikleri Yaklamlar - Grcan PAPATYA, A.Bura HAMOLU, Bildiri Ad: Rekabetin Yeni Gerekliinde Trk

Aile letmelerinin Yeniden Yaplanma Sorunlar ve Kars li Merkez Aile letmelerinde Uygulama

- smail SEYREK, Habib AKDOAN, Bildiri Ad: Aile letmelerinde Profesyonel Yneticilik ve orum rnei

- Refika BAKOLU, Bildiri Ad: Gemiten Gnmze Kapal ar Kuyumcularnn Gelenekleri ve Byme Mekanizmalar: Szl Tarih almas

1030 1100 .................Kahve Molas 1100 - 1230.............. PARALEL OTURUMLAR 1100 - 1230..................1. Oturum

MESLEK KURULUU YNETCLER GZ LE ALE LETMELER Oturum Bakan: Prof.Dr. Fulya SARVAN (Akdeniz niv.) Konumaclar Turul KUDATGOBLK (MESS) Velit GNAY (ASD Ambalaj Sanayicileri Dernei) Mehmet KUMBARACI (TGSD), Trk Tekstil ve Hazrgiyim Sektr Asndan Deerlendirme

xxiv

1100 - 1230..................2. Oturum PROFESYONEL YNETC GZ LE ALE LETMELER Oturum Bakan: Gner KOEL (Alarko Holding) Konumaclar Turul ERKN (Bosphorus Gaz Corp.), Aile letmeleri Kaya TURHANOLU (Kibar Holding) stn BAHAROLU (Birgi Mefar), Aile letmelerinde Profesyonel Yneticinin Yeri Yazl Sunumlar - Tuba BYKBEE, smail BAKAN, Mehmet GVEN, Bildiri Ad: Aile

letmelerinde Profesyonel Yneticiliin nemi - Mehmet GVEN, smail BAKAN, Tuba BYKBEE, Mustafa TALIYAN,

Bildiri Ad: Aile letmelerinde Giriimcilerin Ynetim Fonksiyonlar zerine Etkileri: Mevcut Durum-Olmas Beklenen Durum Karlatrmas

1100 - 1230..................3. Oturum ALE KLTR / LETME KLTR ETM Oturum Bakan: Prof.Dr. lhan ERDOAN (stanbul niv.) Konumaclar Beril Aknc VURAL, isil SOHODOL, Bildiri Ad: Aile irketlerinde Kurumsal Kltr:

Avantajlar Dezavantajlar ve neriler zerine Bir alma Nazan YELKKALAN, Erdal AYDIN, Bildiri Ad: Aile letmelerinde lk Kuak Giriimcilerin

rgt Kltrnde Belirleyiciliklerinin Aratrlmas Gl Selin ERBEN, Bildiri Ad: Toplumsal Kltr Aile Kltr Etkileimi Balamnda

Paternalizm Boyutuyla letme Kltr: Trkiye rnei Muhsin HALS, Bildiri Ad: Ynetici ve alanlar Arasndaki Gven Asndan Lider

Davranlar: Aile letmelerinde Bir Uygulama Yazl Sunumlar - Grcan PAPATYA, Nurhan PAPATYA, Hseyin DALGAR, Sleyman AKSOY, Bildiri

Ad: Aile letmelerinde retken Devri: Koullarn Aratrlmas ve Yeni Davran Gelitirme Durumu -Portsan Mermer A.. rnei

1100 - 1230..................4. Oturum

YUVARLAK MASA : GRMCLK VE KURUMSALLAMA Oturum Bakan: Prof.Dr. erif MEK (Seluk niv.) Konumaclar Grkan HAT, Kazm DEVELOLU, Bildiri Ad: Aile letmelerinin Kurumsallamaya

likin Yaklamlarn Belirlemeye Ynelik Ampirik Bir alma smail BAKAN, Mehmet GVEN, Tuba BYKBEE, Bildiri Ad: Aile letmelerinde

Giriimcilerin Ynetsel Faaliyetlere Mdahalelerinin Deerlendirilmesi: Yneticilerin Bak Alar zerine Bir Alan almas

Oya ERDL, Eran CERM, M.ahin GK, Bildiri Ad: Aile letmelerinde Giriimcilik Ynelimi, Teknolojik Yetenek ve Network Yeteneinin Yenilik ve Firma Performansna Etkileri

Yazl Sunumlar - Yonca GROL, Nuray ATSAN, Bildiri Ad: niversite rencilerinin zellikler Kuram

erevesinde Giriimcilik zelliklerinin Deerlendirilmesi - kr KUT, Bildiri Ad: Aile letmelerinde Kurumsal Dnce ve Yaplanma Boluu - Fatih KARCIOLU, lhami YCEL, Bildiri Ad: Aile letmeleri Asndan Giriimci Liderlik

ve nemi -ETSOya Bal Aile letmelerinde- Bir Uygulama

xxv

1230 1330 .................le Yemei 1330 - 1500.............. PARALEL OTURUMLAR 1330 - 1500..................1. Oturum

ALE LETMELERNDE ALE BREYLER VE NEPOTZM Oturum Bakan: Prof.Dr. Ramazan GEYLAN (Anadolu niv.) Konumaclar Fsun KOCABA, E.Pelin BAYTEKN, Bildiri Ad: Aile letmelerinde Nepotizm ve

Mteri zerindeki Etkileri Jlide KESKEN, Arzu ENGL, Burak APRAZ, Bildiri Ad: Giriimcilik Atei Btn Aileyi

Sarmadnda. kinci ve nc Kuaklarn Aile letmesinde almaya Kar Tutumlar R.Faruk REN, Bildiri Ad: Aile letmelerinde (Yurt Dnda / Yurt Dndan) Yabanc

Ortaklk Nihat ALAYOLU (Yazar) Yazl Sunumlar - A.Turan ZTRK, Bildiri Ad: Trkiyede Yoksulluun Azaltlmasna Ynelik Bir Model: Aile

letmeleri ve Alternatif Yerlerinden Beklentiler - smail BAKAN, Tuba BYKBEE, Mustafa TALIYAN, Sezin YILMAZ, Bildiri Ad:

Aile letmelerinde alanlarn cret Konusunda Dnceleri ve Beklentileri: Bir Alan almas

1330 - 1500..................2. Oturum

ALE LETMELERNDE BYMENN FNANSMANI / SERMAYE PYASASI VE FNANSAL PERFORMANS Oturum Bakan: Prof.Dr. Peyami ARIKIOLU (K) Konumaclar Gkhan TURGUT, .Atilla DCLE, Bildiri Ad: MKBde Yer Alan Aile irketlerinin Ynetim

Kurulu Oluumlar ve Finansal Performanslar Okan AFAKLI, Bildiri Ad: Kuzey Kbrs Trk Cumhuriyetinde (KKTC) Aile irketleri

Yapsnn Menkul Kymetler Borsasnn Etkinliine Etkisi Hseyin YILMAZ, Bildiri Ad: Aile irketlerinin Bymelerinin Finansman Asndan Halka

Arz Yazl Sunumlar - R.Baki DENZ, Bildiri Ad: Aile letmelerinde Byme Sreci: da rnei - Tahir AKGEMC, smail SEVN, Bildiri Ad: Aile letmelerinde Bymenin Kavramsal

Analizi

xxvi

1330 - 1500..................3. Oturum DEK BLGELERDE ALE LETMES SORUNLARI II Oturum Bakan: Prof.Dr. Durmu DNDAR (K) Konumaclar Glten EREN GMTEKN, Bildiri Ad: Aile letmelerinin Yapsal Analizi ve Tokat li Aile

letmelerinde Uygulama Tlin URAL, Betl BALIKIOLU, Bildiri Ad: Aile irketlerinde Kurumsallama le irket

Sahibinin Kltrel Deerleri Arasndaki liki: Antakya ve Kayseri rnei Glden TANTA, Hasan LATF, Gazi UKUN, Bildiri Ad: Aile irketlerinde Stratejik

Planlama (Sakarya li rnei) Mustafa TALIYAN, Mehmet GVEN, smail BAKAN, Tuba BYKBEE, Bildiri Ad:

Aile letmeleri ve Ynetim Sorunlar; Dou Akdeniz Blgesinde Bir Alan almas Yazl Sunumlar - Hasan BCOLU, Krat ZDALI, Bildiri Ad: Isparta Aile letmeleri Yneticilerinin

Toplam Kalite Ynetimi lkelerine Ynelik Tutumlarnn llmesine likin Bir Aratrma - Glden TANTA, Gazi UKUN, Hasan LATF, Bildiri Ad: Kk ve Orta Boy Aile

letmelerinde Ynetim Sorunlar (Sakarya li rnei) - Fehmi KARASOLU, Namk Kemal ERDEMR, Bildiri Ad: Karaman linde Aile ve

Giriimcilik rnei zerine Bir Aratrma

1330 - 1500..................4. Oturum

ALE LETMELERNDE STRATEJK PLANLAMA VE UYGULAMALARI Oturum Bakan: Prof.Dr. Ali ZGVEN (K) Konumaclar Burhan AYDEMR, Oya AYTEMZ SEYMEN, Asl D.A. TAI, Bildiri Ad: Aile

letmelerinde Kurumsallama Sreci ve Sektrel Bir Uygulama Grcan PAPATYA, Nurhan PAPATYA, Bildiri Ad: Trk Aile letmelerinin Gelecee

Hazrlanmasna likin nermelerin Deerlendirilmesi ve Bir Faaliyet Portfy almas Hasan BCOLU, Hulusi DOAN, Bildiri Ad: rtl Bilgi Potansiyeli ve Kaynaklar

Asndan Aile letmelerinin Dier letmelerle Kyaslanmasna Ynelik Bir Aratrma Yazl Sunumlar - Ebru KARPUZOLU, Bildiri Ad: Aile irketlerinde Paralel Planlama - Sevda Y. COKUN, Gkhan GRLER, Bildiri Ad: Aile letmeleri Stratejik Olarak

Ynetilebilir mi? 1500 1530 .................Kahve Molas 1530 - 1700..................Kapan Oturumu

DEERLEME KONUMALARI KAPANI KONUMALARI Konumaclar Umut ORAN TGSD Prof.Dr. Jerry HAAR (Florida International University)

AK04

1. Aile letmeleri Kongresi

Bildiriler

Kongre Programndaki sunu srasna gre dizilmitir.

3

UNDERSTANDING THE COMPLEX RELATIONSHIPS BETWEEN FAMILY,

BUSINESS, AND OWNERSHIP

Alan L. Carsrud, Ph.D.

Institute for Family Business

Florida International University Istanbul 2004

Copyright Florida International University, Miami, FL 33199 www.enterpreneurship.fiu.edu

INTERTWINING STRATEGY & FAMILY

Leadership Culture

Boards of Directors Life Cycles Processes Ethics

4

THE FAMILY BUSINESS

Personal Goals (owners/managers)

Corporate Goals

Family Goals

Shared Goals

THE FAMILY BUSINESS

Corporate Goals

Personal Goals (owners/managers)

Family Goals

Shared Goals

5

THE FAMILY BUSINESS

Ownership

Family Management

Vision Vision

Group Leadership

ELEMENTS OF FAMILY SUCCESS

A Family Community -- a roundtable to be seen and

heard. Understanding that maintaining a family is hard work, and

a commitment to all family members to do it. Straightforward communication.

Consensus.

6

Business Plan

Family Plan

THE FAMILY BUSINESS

Ownership

Family Management

THE FAMILY BUSINESS

Ownership

Family Management

Guiding Beliefs

Commitment

7

ELEMENTS OF FAMILY SUCCESS

A sense of responsibility for family matters. A respect for different generations without either needing the approval of

the other. A strong tradition of moral and ethical values. A shared vision.

THE FAMILY BUSINESS

Ownership

Family Management

Ethical Behavior

Family Charter

Personal Value System

8

MANAGING FAMILY MEMBERS

Management Perspective: How to manage a management team? (planning,

participation) Family Perspective:

How to resolve family conflict? (Use family council, retreat, or family systems expert)

THE FAMILY BUSINESS

Ownership

Family Management

Owners Life Cycle

Families

Life Cycle

Firms Life Cycle

Industry Life Cycle Employees Life

Cycle

9

THE FAMILY BUSINESS

Ownership

Family Management

Board of

Directors

Selection and Authority

Potential Participation

WHAT SHOULD YOU LEARN ABOUT FAMILY FIRM

GOVERNANCE?

The Board Its mission is to look after shareholders long term interests and investments in

the company Regretfully, most family firms dont have an active Board What kind of decisions belong to the Board?

- Corporate guidelines on strategy and policy - Projects that involve companys equity, image, etc. - Performance assesment of the different businesses - CEO and top management appointment and appraisal - Etc.

Board Composition

It sounds logical and is critical that some family shareholders serve in the Board of a family-controlled firm

However, it is highly recommended to invite some outside members as well Outside members, though active members, normally adopt the role of advisors

10

Successful and active businessmen With experience in industries that have similar elements With experience in large and professional companies Generalists but with expertise in certain areas Without conflict of interests With courage, conviction and hard skin" Inquisitives and eager to learn on our business With a teamwork attitude Willing to admit ignorance in certain topics With integrity, honesty and loyalty Confidential

How to Select Outside Members?

SO WHAT HAPPENS WHEN YOU PUT ALL OF THESE

TOGETHER?

THE FAMILY BUSINESS

Ownership

Family Management Board

of Directors

Selection and Authority

Potential Participation

Business Plan

Family Plan

Group Leadership

Owners Life Cycle

Families

Life Cycle Firms Life Cycle

Industry Life Cycle

Employees Life Cycle

Vision Vision

Ethical Behavior

Family

Charter

Personal Value System

Guiding Beliefs

Commitment

11

CONCLUSIONS

Family Firms are the basis of all national economies and they are the most complex economic units.

For family firms to survive in the 21st Century there must be respect for different generations without either needing the approval of the other.

A strong tradition of moral and ethical values. A shared vision of the future of the family and the firm.

UNDERSTANDING THE COMPLEX RELATIONSHIPS BETWEEN FAMILY, BUSINESS, AND OWNERSHIP

Alan L. Carsrud, Ph.D.

Institute for Family Business

Florida International University

Istanbul 2004

12

ALE LETMELERNDE YNETM SORUNLARI VE YENDEN

YAPILANMA GEREKLL

Ar.Gr. Esin Sayn NL Dokuz Eyll niversitesi IIBF . letme Blm.

Kat:2 35160 Buca / ZMR Tel: (0232) 420 41 80-2106

Faks: (0232) 420 17 89 E-posta: esin.sayinunlu@deu.edu.tr

Prof.Dr. Ahmet Seha SELEK Adnan Menderes niversitesi BF Dekan. Nazilli / AYDIN

Tel: (0256) 315 15 93 Faks: (0256) 315 19 69

E-posta: sselek@adu.edu.tr

ZET

Aile iletmelerindeki ynetim sorunlar iletme bilimi ierisinde son yllarda en ok konuulan ve tartlan konular ierisindedir. Ve bu konumalar genellikle aile iletmelerinin belirli bir sistem ierinde profesyonel bir anlayla ynetilmesi gerektii ile sonulanmaktadr. Bu almada aile iletmelinde genellikle karlan ynetim sorunlar ve bu sorunlarn giderilmesine hizmet etmek amacyla bir yaklam olarak yeniden yaplanma ile ilgili aklayc bilgiler verilecektir.

Anahtar Szckler: Aile letmeleri, ynetim sorunlar, yeniden yaplanma 1. GR

Bu almada aile iletmelerindeki ynetim sorunlarndan, yeniden yaplanma gereklilii ierisinde ise, yeniden yaplanmann tanm, yeniden yaplanmann tarih ierisindeki konumundan, neden yeniden yaplanma olmas gerektiinden, yeniden yaplanmann ne olmadndan, yeniden yaplanmann ilkelerinden, yeniden yaplanmadaki baar faktrlerinden, yeniden yaplanmada yaplabilecek hatalardan, srelerin yeniden tasarm konulardan bahsedilerek zm yollar sunulmutur.

13

2. ALE LETMELERNDE YNETM SORUNLARI Aile iletmeleri, adndan da anlalaca gibi bir ailedeki bireylerinin sorumluluu veya

ortakl ierisindeki iletmelerdir. Bu yzden en nemli ynetim sorunu ailedeki ynetici konumunda olan kiilere olan bamllk yani merkeziyetilik konusunda kmaktadr. Burada aile bireylerinin doaldr ki yllara dayanan deneyim ve tecrbeleri sz konusudur fakat iletmenin gelecekteki baars asndan profesyonel ynetim gereklidir. Bunun yannda aile iletmeleri ierinde grlen iletiim sorunu ve yeni yetiecek eleman sorunu gibi bir takm problemler de grlebilmektedir. Daha geni adan bakldnda, ynetimdeki baz sorunlar aadaki tablodaki gibi gsterilebilir ( Pazarck; 2003):

Tablo 1. Profesyonel Ynetim le Aile letmelerindeki Ynetim Biimlerinin Karlatrlmas

Ana Sonu Alanlar

Profesyonel Ynetim Aile letmelerindeki Ynetim Biimi

Kar Kar ynelimli; kar kesin bir hedeftir Kar /Kazanlar Oran. Uzun vadeli

kazanlarn bymesi hedeftir.

Kar bir yan rn olarak grlmektedir. Ama sermayenin getirisini veya ailenin

kar payn oklamaktr Planlama Biimsel, sistematik planlama

letme plan ile blmlerin planlarnn koordinasyonu

Sermayenin belirlenmesi

nformal ve zel planlama almalar

Organizasyon Ayrntl ve hepsi kendine zg, kesin biimsel rol tanmlar

Birbiri zerine binen ve tanmlanmam sorumluluklar ieren informal yap

Kontrol rgt kontrol, planl ve biimsel bir sistem ierisinde, sistem ak olarak amalar, hedefleri, tedbirleri ve gelimeyi ieriyor.

Genellememi plansz kontrol; biimsel ltler nadiren kullanlr

Ynetim Kurulu Faaliyetleri

Dzenli raporlar Stratejik kararlar Resmi tutanaklar Kurulun alt komiteleri Kurul politika gelitirir

Kurulu aile oluturur Sk olmayan toplantlar Zayf iletme ynetimi

Ynetim Gelitirme Planl ynetim gelitirme Gereksinimlerin belirlenmesi Programlarn tasarmlanmas

Genellikle i banda eitim vastasyla programsz bir gelime

Sistemler Aka belirlenmi, Enformasyon teknolojisi stratejisi Ana blmlerden nce pazarlama, Pazar

aratrmas blm Biimsel bir cret ve yan deme derece

yaps Performans deerlendirme nsan kaynaklar enformasyon sistemi retim kontrol Kalite kontrol Verimlilik lm

Kesin ve belirli bte yok; sapmalar ve sistemler hakknda bilgi ve izleme yok .

Bteleme Standart ve sapmalara gre ynetim

Bte ak ve belirli deil, sapmalar hakknda izleme yok

Yenilikler Artmsal yeniliklere ynelim, hesaplanm riskleri alma arzusu

Belli bal ve byk yeniklere ynelim, byk riskleri alma arzusu

Liderlik Katlmc liderlik biimleri Liderlik biimleri ok direktif veren liderlik ile braknz yapsnlar biiminde liderlik arasnda deiir.

Kltr yi tanmlanm kltr Herkes tarafndan anlalm vizyon, misyon

ve deerler

stnkr tanmlanm bir aile kltr Aile kltr/ kurucunun kltr ile

edeer

Kaynak: (Pazarck, 2003)

14

Aile iletmelerinde grlen ynetim sorunlarn zebilmek amacyla yeniden yaplanma yaklam kullanlabilir. Yeniden yaplanma konusunun ne olduu ve ne gibi yararlar elde edilebilecei ise aada aklanmtr.

3.YENDEN YAPILANMA GEREKLL 3.1. YENDEN YAPILANMANIN TANIMLANMASI

Yeniden yaplanma 1990l yllarn ilk yllarna dayanan bir konudur (Glasson, 1994).Konunun kimin icat ettii konusunda baz tartmalar olurken; Yeniden Yaplanma tanm ilk olarak 1990larda Harvard Business Reviewde ortaya kmtr (Coulson-Thomas,1994): Yeniden yaplanma otomatikletirme, yok et. Hammer daha sonra James Champynin de katld kitabnda yeni bir konu gelitirmitir: Kurumun Yeniden Yaplanmas (Coulson-Thomas, 1994).

Yeniden yaplanma ile ilgili deiik kaynaklarda eitli tanmlarna rastlamak olasdr. Bunlardan bazlar aada sralanmtr: Yeniden Yaplanma, stratejik nemi olan ve katma deer yaratan iletme srelerinin ve

bunlarn dayand tm sistemlerin, politikalarn ve organizasyonel yapnn, verimlilii artracak ve i aknda optimumu salayacak ekilde kkten ve hzl bir biimde yeniden tasarlanmasdr (Klein, 1996).

Yeniden yaplanma; maliyet, kalite, servis ve hz gibi ada performans gstergelerinde, arpc gelimeler elde etmek iin i srelerinin radikal biimde yeniden dnlerek yeniden dizayn edilmesidir( Coulson-Thomas, 1994).

Yeniden Yaplanma, mteriler nezdinde iletmenin rettii mal ve hizmetlerin saygnln artrmak, kalite, maliyet ve zaman konularnda kkl gelimeler salayabilmek iin, iletmenin organizasyon yaps, kullanlan tm sreler ve bunlar destekleyen bilgi ak sistemlerinin hep birlikte yeniden yaplandrlmasdr (Koel, 1999).

Yeniden Yaplanma, iletmelerin son derece hzl deien ve giderek artan rekabet ortamnda, temel grev ve sorumluluklarn, faaliyetlerini srdrebilmek iin gerekletirdikleri tm ilerini, adeta-kurulu aamasndaki bir iletmede olduu gibi, yepyeni bir bak as ve titiz bir sorgulama ile ele alarak, i ve d evresel gelimelerin nda, mterilerine daha fazla deer yaratacana inandklar, tamamyla srelere odakl bir yaplanma erevesinde temelden yeniden dnmeleri ve yeniden tasarlamalardr ( Seymen, 2002).

Yeniden Yaplanma, her eye sfrdan balamak, eskiden iin nasl yapldn unutup, u anda en iyi nasl yaplabileceini saptamak, bu ii neden yapyoruz diye sormak, sre odakl olmak, mevcut i srelerini gelitirerek deil, tamamen ortadan kaldrarak ve yerlerine yenilerini koyarak ani klar yapmak, kk gelimelerle yetinmeyecek, byk sramalar yapacak kadar hrsl olmak, mevcut i kurallarn ykmak, bilgi teknolojisinden yaratc amala yararlanmak, daha az kullanp, daha ok yapmaktr (Sarhan, 1998).

Yeniden yaplanma, performansta arpc gelimeler yapmak amacyla i srelerinin temelden yeniden dnlmesi ve radikal bir ekilde yeniden tasarlanmasdr ( Ihlamur,1996).

Yeniden yaplanma, radikal deiimler ve nemli yararlar arayan bir i performansn optimize etme yaklamdr ( Mills, Mabey, 1994).

Yeniden yaplanma bir geliim felsefesidir (Peppard, Rowland, 1995): Organizasyonda, srelerin yeniden dizayn ile performansta gelimeler elde etmeyi amalamaktadr. Bu yaklam bir sre blmne yada tm organizasyona uygulanabilir.

Yeniden yaplanma, organizasyon sistemlerinde ve dizaynnda aratrmalar yapar, bylece artan deiim teknikleri rnein Faaliyet Deer Analizi veya Gl Srelerin Yeniden Dizayn gibi konular gndeme getirmitir( Buttler, 1994) .

15

Yeniden yaplanma, retim paradoksunu tkayan durumlardan kamak iin atlm olarak tartlp, savunulmaktadr. Yeniden yaplanma gelecein etkin, verimli ve baarl ilemlerine k tutmaktadr (Dietz, 1994).

Yeniden yaplanmann ana konusu, bilgi teknolojilerini kullanarak i srelerinin gelitirilerek, organizasyonun dnmdr. Organizasyonun dizaynnda kullanlan yaklamlar, fonksiyonel uyum ve rn uyumudur, bu yaklam sreci vurgulamaktadr ( Sauer, 1994). 3.2. YENDEN YAPILANMANIN TARH ERSNDEK KONUMU

D.K. Carr ve H.J. Johansson toplam kalite ynetimi hareketinden gelen yeniden yaplanma geliimini abuk ve etkili zmler iin uygulanan batl ynetim tarzna uyum salamak iin toplam kalite ynetimi prensipleri zerinde tekrar alma olarak grmektedir (Carr, Johansson ,1995):

ekil-1: Deien Ynetim Felsefelerinde Toplam Kalite Ynetimi Ve Yeniden Yaplanmann Konumu

(Kaynak: Carr, Johansson ,1995)

3.3.NEDEN YENDEN YAPILANMA? Carr ve Johansson, yaptklar aratrmayla yeniden yaplanmann uygulama

nedenlerini aadaki gibi saptamlardr( Carr, Johansson, 1996):

statistiksel rnekleme: Walter A. Shewhart

1990

1980

1970

1960

1950

1940

1930

1920

Yeniden Yaplanma

Toplam kalite hareketi, kalite emberleri ve TZ

Sfr hata: Philip Crosby

Japon Kalite Hareketi: Ishkawa, Taguchi statistiksel Sre

Kontrol: W. Edwards-Deming, A.V. Feigenbaum ve J.M. Juran

Nfus Saym Brosu iin statistiksel rnekleme Tekniklerinin Uygulanmas: W. Edwards-Deming

Zaman ve Hareket almalar: Taylor

16

Mteri Hizmetlerini Artrma % 51

evrim Zamann Azaltma % 49 Maliyeti Azaltma % 37 Kaliteyi Gelitirme % 26 Satlar Artrma % 23 Maliyet Fiyatyla Sat Fiyat % 19 Arasndaki Fark Artrma

rn Gelitirme Sresini Azaltma % 11 Pazar Payn Artrma % 11

ekil-2: Yeniden Yaplanma Uygulama Nedenleri

( Kaynak: Carr, Johansson ,1995; 24)

Forbes dergisinin bir rportajnda, Michael Hammer, yeniden yaplanma almalarna girmesi gereken iletmeleri kategoriye ayrmtr ( Varhol , 1994) :

Byk sorunlar olan iletmeler. Bunlar satlar den ve mteri kaybeden ya da zayf bir finansal performans olan iletmelerdir.

imdiki i durumu iyi olan, ancak organizasyon deimezse, yakn gelecekte ciddi problemler yaayabilecek iletmeler.

imdiki ve ileriki endstrilerinde dengeyi salam, ancak daha gl olabilmek iin yeniden yaplanma almalarna girebilecek iletmeler.

Yeniden yaplanma, bilgi teknolojisinde yaplan yatrmn en iyi geri dn yolu olarak alglanmaldr (Varhol , 1994). 3.4.YENDEN YAPILANMA NE DELDR?

Aadaki aktiviteler yeniden yaplanma ad altnda yaplmasna ramen, gerekte hibirinin yeniden yaplanmayla ilgisi yoktur ( Varhol, 1994).

e yaramayan iileri karmak ve az kaynakla ok i baarabilecek kiileri ie almak yeniden yaplanma ad altnda yaplan en yaygn yanllktr. Bunlar bir yeniden yaplanmann sonucu olabilir, ancak kesinlikle gerek hedef ya da gereklilik deildir.

Yeniden yaplanma yeniden organize etmek deildir. Elemanlar, blmleri ya da otoriteleri deitirmek, en iyi ynden bir tamir edi, en kt ynden bir zaman kaybdr. ou zaman yeniden organize etme, iten karmadan, dier iilere daha fazla yetki vermek ya da deien durumlara adapte olmay salamaktr. Yeniden yaplanma, bir organizasyon emasndaki birka blok etrafnda dnp durmaktan daha fazlasdr. Yani organizasyon emasn tamamen bir kenara brakr.

Yeniden yaplanma tamir etme ya da onarma deildir. Eer bir i sreci dzenli yrmyorsa, ynetimin ilk ii onu onarmaktr. Ancak tamirler srecin yapsn deitirmez. Yeniden yaplanma ie yaramayan eyi onarmay deil, her eyi batan ele almay ngrr. Tamir etme kk ve yzeysel deiikliklere neden olurken, yeniden yaplanma arpc ve kkten deiikliklere neden olur.

Yeniden yaplanma bilinsiz bir otomatikleme deildir. Her iinin masasna bir bilgisayar koymak ve onlar LANa balamak verimlilii artrabilir, ancak alma srecini kkten deitiremez. Yeniden yaplanma teknolojiyle balantldr. Ancak tek bana teknoloji, uygulanan i srecini deitiremez.

17

3.5.YENDEN YAPILANMANIN LKELER Yeniden Yaplanmann baz ilkeleri aadaki gibi sralanmtr ( Colin Coulson-

Thomas, 1994): Dtan; en sondaki mteriye ynelmek ve mteri iin daha byk bir deer yaratmak.

Zt olarak; kalitenin baz uygulamalar; dtakiler kadar daha ok iteki mterilere ynelmitir.

Mterilere ve kullanclara onlarn ulaabilecekleri kaynaklar vermek. Bu daha ok kamuda uygulanr.

ten; insanlara ve mterileri tanmlayan hareketlere uygulanmasna odaklanr. Bu prensip ve drdnc prensip; kamuda uygulanmasnda gzden karlmaktadr.

Yaratc alma evresi yaratarak, renme ve geliimi cesaretlendirmek. Bu prensip genellikle unutulmaktadr; var olan durumda insanlar sklmaktadr ve daha ok allmaktadr.

Organizasyondaki aklarla ve srelerle ilgili olarak dnce ve uygulamay mmkn olduu kadar yatay olarak iletmek. Bu belge ynetiminin ortaya kmasyla ilgilidir.

Deer katmayan fikirlerin kaldrlmas; paralel hareketlerin altnda; tepki ve geliim zamanlarnn hzlanmas. Baz danmanlar; hzla rekabet zerinde durmak nemli ve llebilir geliimlerin yaplabildii alanda; rekabet ve hz zerinde durmaktadr.

Girdiklerden ok ktlara odaklamak ve performans llerini balamak ve mterilerle ilgili ktlara dl vermek. Mteri ve alan memnuniyeti aratrmalar imdi birok birleik ynetim srecine anahtar girdileri salamaktadr.

Ynetimin kontroln srdrmekten ok yneticinin roln yeniden tanmlamak ve yetki gerimini kontrol etmek ve uygulayc ve klavuz fikrine nem vermek.

Network balantl insanlar ve hareketler. Son zamanlarda; sanal iletmeler baz i sektrlerinde yaygndr.

Ynetim daha ok mteriye yakndr; organizasyondaki tedarikilerle, mterileri arasndaki sorumluluklar yeniden dzenlemek.

En iyi aklama; organizasyon piramidinin ters evrilmesidir. Katlm ve paylam cesaretlendirmek- nsanlar donanml, motive edilmi ve onlardan ne umuluyorsa yetki gerimini

salamak. Mmkn olduu lde, insanlar kendilerini ynetmek ve kontrol etmek konusunda

sorumlu olduunu varsaymak. alma; stratejik alanlardaki deneyimleri atmadan geniletilmelidir. ok bilmilikten kanmak. Organizasyondaki ekirdek srelerin saysn minimumda tutmak. Baz byk

organizasyonlar; sreleri dzenlemekte armaktadrlar. Bunlarn bir ou; ilem yapmaya ve insanlarla iletiim kurmaya elverilidirler: Fakat d mterileri yoktur.

renmeyi; yenilenmeyi ve sre iinde ksa geri dnleri kurmak. Srekli geliim zmlerini uygulamada salamak.

3.6.YENDEN YAPILANMADA BAARI FAKTRLER Anjard, yeniden yaplanmada baary drt faktre balamtr ( Anjard, 1996): Liderlik: Byk projelerde, tek, grev sorumluluu ar bir lider olmaldr. Bu

projenin otorite ve g bakmndan snrlanm koordinatrle zttr. Ekip almas: Ekip yeleri, fonksiyonel blmlerine bal kalsalar da, proje

boyunca grevlerine atanrlar. Her ekip yesinin kariyer ykselmesi, liderin deerlendirmesine bal olur. Bylece, ekibin misyonu ciddi bir hal alr.

18

letiim: rn planlar ve rn tanmlamalar ok erken kurulur ve paylalr. Tasarm zerindeki potansiyel bir atma erken zlr ve her ekip yesi ayn gr paylar.

Ezamanl Geliim: Btn hareketler elde edilen bilgi kadar paralel uygulanmaldr. Archer ve Bowker, 1995 ylnda yaptklar aratrma sonularna gre baar faktrlerini

aadaki gibi sralamlardr (Archer, Bowker, 1995) : Kyaslama; %15 kritik, %43 nemli, %42 yararldr. Teknoloji kaldracnn kullanlmas %15 kritik, %45 nemli, %35 yararl, %5

ilgisizdir. Var olan srecin analizi, %20kritik, %43 nemli, %35 yararl, %2 ilgisizdir. Yapsal yntem bilimi, %32 kritik, %38 nemli, %17 yararl, %13 ilgisizdir. Ekip dzeni, %45 kritik, %48 nemli, %7 yararldr. Yeniden yaplanma programndaki personel katlm, %63 kritik, %34 nemli, %3

yararldr. Vizyonun ak biimde anlalmas, %65 kritik, %22 nemli, %13 yararldr. Uygulama/ deiim ynetimi, %90 kritik , %10 nemlidir. Organizasyon merkezinin finansrl/ likisi %100 kritiktir.

3.7.YENDEN YAPILANMADA YAPILABLECEK HATALAR letmeleri yeniden yaplanmada baarszla srkleyen en yaygn 10 hatay u

ekilde sralamak mmkndr ( Hammer, Stanton, 1995) : Yeniden yaplanmay uygulamayn, ama uyguladnz syleyin. Sreler zerinde younlamayn. Var olan durumu analiz etmeye ok fazla zaman ayrn. Gl bir lider olmadan ie koyulun. Yeniden tasarmda ekingen davrann. Tasarmdan doruca uygulamaya gein. Yeniden yaplanmada yava olun. in baz paralarn kapsam dnda brakn. Geleneksel bir uygulama tarzn benimseyin. Elemanlarnzn kayglarn gz ard edin.

3.8.SRELERN YENDEN TASARIMI Johansson, MchHugh, Pendlebury ve Wheeler srele ilgili u tanmlamay

yapmlardr (Johansson, MchHugh, Pendlebury, Wheeler, 1993): Bir sre bir girdiyi alp bir ktya grtren bal aktiviteler toplamdr. deal

olarak, srete gerekleen dnm, girdiye deer katmal ve ak yukar ya da ak aa alc iin daha etkili ve yararl olan bir kt yaratmaldr.

Her sre mutlaka kapsamaldr( Lomash, 1998) : - Girdiler ve ktlar - Bu girdiler ve ktlar kesin ve ak olmaldr. - Her sre, aslnda organizasyonun snrlar iinde alr. - Bir sre ne zerine odaklanr nasl zerine deil. - Amalar ve sonular zerine odaklanr, olaylar, hareketler ve anlamlar zerine

deil. - Bir srecin girdileri ve ktlar kolayca anlalabilir olmaldr. - Bir sre aslnda mterilerle direkt veya dolayl olarak ilgilidir ve dier srelere

yardmcdr. letme ierisinde sreler eitli haritalama yntemleri ile haritalanr. Yani var

olan durum gz nne serildikten sonra ileride olmas istenen durumun haritas yaplr. Bu durumun elde edilmesi ynnde iletmede almalarn yaplmas gereklilii vardr.

19

KAYNAKA ANJARD R., Applying Re-engineering, Work Study, Volume 45, Number7, 1996. ARCHER R., BOWKER P., BPR Consulting: An Evaluation Of The Methods Employed, Business

Process Re-engineering Journal, Vol:1, No:2, 1995. AYTEMZ Seymen O., letmelerde Yeniden Yaplanma. Sre Odakl Organizasyonlar ve Otel

letmelerinde Uygulanmas, Yayn No:957, letme Ekonomi Dizisi: 106, Beta Basm Yaym Datm A.. , stanbul, 2002.

BUTLER C., The role of I/T in facilitating BPR: Observations from the literature, Business Process Re-Engineering, Information Systems Opportunities And Challenges, IFIP TC8 Open Conference on BPR: Information Systems Oppotunities and Challegences, Queensland Gold Coast, Australia, 8-11 May, 1994.

CARR David K. , JOHANSSON Henry J., Best Practices in Reengineering, What Works and What Doesnt in The Re-engineering Process, McGraw-Hill Inc., 1995

CHO For C., CHAN Stephen L., Business Process Re-engineering: Evocation, Elucidation And Exploration, Business Process Management Journal, Vol:3, No:1, 1997, s:39-63.

COULSON Thomas Colin J., Business Process Re-engineering, Kogan Page, London ,1994. DIETZ Jan L.G., Modelling Business Process For The Purpose of Redesign, Business Process Re-

Engineering, Information Systems Opportunities And Challenges, Open Conference on BPR: Information Systems Oppotunities and Challegences, IFIP TC8 Queensland Gold Coast, Australia, 8-11 May, 1994.

GLASSON Bernard C., Business Process Re-engineering: Information Systems Opportunity Or Challege? , Business Process Re-Engineering, Information Systems Oppotunities And Challenges, IFIP TC8 Open Conference on BPR: Information Systems Oppotunities and Challegences, Queensland Gold Coast, Australia, 8-11 May, 1994.

HAMMER M. ve STANTON Steven A., Deiim Mhendislii Devrimi, ev. : Sinem Gl, Sabah Kitaplar, stanbul-1995.

IHLAMUR E., Bankaclkta Yeniden Yaplanma Ve Demirbank, 5. Ulusal Kalite Kongresi, stanbul ,13-14 Kasm, 1996.

JOHANSSON Henry J., MCHUGH P., PENDLEBURY A. John, WHEELER William A., Business Process Reengineering, Breakpoint Strategies for Market Dominance, John Wiley & Sons, 1993.

KLEIN Mark M., Yeniden Mhendislik Ve Endstri Mhendislii , ev.: Nevda Atalay, Verimlilik Dergisi, 1996/2, MPM Yayn, Ankara, 1996.

KOEL T., letme Yneticilii, Organizasyonlarda Davran-Klasik-Modern-ada Yaklamlar, stanbul,1999.

LOMASH S. , Business Process Re-engineering, Ocean Books Pvt. Ltd. , New Delhi, 1998. MILLS M., MABEY C., Automating Business Process Re-Engineering Wth The Business Design

Facility, Software Assistance for Business Re-engineering, John Wiley & Sons, 1994. PAZARCIK O., Aile irketleri-Tanm, nemi, Yaps Deiim ve Devir Plan Gerekleri, Anahtar Dergisi,

Say:178, Ekim, 2003. PEPPARD J., ROWLAND P., The Essence Of Business Process Re- engineering, New-York , 1995. SARIHAN Halime ., Rekabette Baarnn Yollar: Teknoloji Ynetimi, Desnet Yaynlar, stanbul, 1998. SAUER C., Information systems for re-engineering? No problem!-configuring resources for

information systems development process for different forms of business process reengineering, Business Process Re-Engineering, Information Systems Opportunities And Challenges, Open Conference on BPR: Information Systems Oppotunities and Challegences, IFIP TC8 Queensland Gold Coast, Australia, 8-11 May, 1994.

VARHOL P., Enterprisewide Reengineering and Restructuring, Computer Technology Research Corp., Charleston, USA, South Carolina, 1994.

20

ALE LETMELERNN KARILATIKLARI SORUNLAR VE ZM NERLER-BR UYGULAMA-

Prof.Dr. Nurullah GEN Kocaeli niversitesi, letme Blm

Ynetim ve Organizasyon Anabilim Dal Tel: (0532) 447 70 27

E-posta: nurullahgenc@hotmail.com

Yrd.Do.Dr. Fatih KARCIOLU Atatrk niversitesi

ktisadi ve dari Bilimler Fakltesi Ynetim ve Organizasyon Anabilim Dal

Tel: (0542) 644 68 17 E-posta: fkarci@atauni.edu.tr

ZET

letme ynetiminde, sahipliin, stratejik ya da rutin karar organlarnn ve hiyerarik yapnn nemli bir ksmnn belli bir ailenin yelerinden olumas halinde ailesel ynetim sz konusudur. Aile iletmelerinin Trkiye ekonomisi ve dier lkelerin ekonomileri iinde nemli bir pay (yaklak % 85) vardr. Ancak aile iletmelerinin devamllklarnn salanmas olduka zordur. Aile iletmeleri evresel deiimlerin hz kazanmas ve iletme faaliyetlerindeki karmakln artmas nedeniyle deien koullarn gereklerine cevap vermekte glklerle karlamaktadr. Aile iletmelerinin karlatklar glkler; birinci kuan egemen olmas, nfus problemleri, roller atmas, iin ekirdeinden gelme eski alkanlklarn devam, gelecee ynelik planlama eksiklii, g kavgas, dedikodular, profesyonelleememe ve yksek igc devir oran ve kurumsallaamama eklinde snflandrlabilir. Aile iletmeleri bu glkleri yenmek iin gerekli deiiklikleri yaparak ve sahip olduklar avantajlar kullanarak varlklarn srdrebilirler. Aile iletmelerinin bunu baarabilmeleri iin, ncelikle kararl ve istekli bir ekilde, dardan eitim ve danmanlk destei alarak kurumsallamaya ynelmeleri gerekmektedir.

Bu aratrmada Erzurumda faaliyette bulunan aile iletmesinin, aratrmaclar tarafndan 2 yllk gzlemlenmeleri sonucunda ortaya konan sorunlar ve zm nerileri sunulmutur.

Anahtar Kelimeler: Aile iletmesi, kurumsallama, rgtsel iletiim, karar alma.

21

THE PROBLEMS THAT FAMLY BUSINESSES FACE AND RESOLUTON RECOMMENDATIONS- A STUDY

ABSTRACT

In business administration, if an important part of the ownership, strategic and routine decision organs and hierarchical structure consists of the members of a particular family, then it can be mentioned about family business management. Family businesses have an important share (approximately 85 %) in both Turkish economy and world economies. But it is quite difficult to sustain the existence of family businesses. They face some difficulties in responding the requirements of changing environment because of increasing environmental changes and complexity of business activities. The difficulties that family businesses face can be classified as generation conflict, population problems, role conflict, continuing old practices, lack of planning for the future, power struggle, rumors, lack of professionalism and high employee turnover and lack of corporate governance. In order to get over these difficulties, family businesses can survive through making necessary changes and using the advantages they own. To manage this, firstly, they must tend to corporate governance willingly and determinedly with taking training and counselling support.

In this study, the problems of 3 family businesses (functioning in Erzurum), which have been observed for 2 years by researchers, are presented and resolution recommendations are stated.

Keywords: Family business, corporate governance, organizational communication, decision making.

GR

Ynetimi, ynetim srecine yn verenler asndan dndmzde; ailesel (patrimonial), siyasal ve profesyonel ynetim olmak zere tr ynetimin sz konusu olduunu syleyebiliriz.1 Bir iletme ynetiminde, sahipliin, temel politik karar organlarnn ve hiyerarik yapnn nemli bir ksmnn belli bir ailenin yelerinden olumas halinde ailesel ynetim n plana kar. Ailesel ynetimin balca zellii, belirli aile bireylerinin veya akrabalarn st ynetim kademelerinde bulunabilmesidir. Buna karlk profesyonel ynetim, temel politik karar organlarnn ve hiyerarik yapdaki btn kademelerin belirli bir aileye ballktan ziyade, uzmanlk ve yetenek esasna gre seilen kiiler tarafndan doldurulmasdr. Aslnda ailesel ynetim ile profesyonel ynetim bir birinden tam olarak ayrlm deildir. Her ikisi bir arada bulunabilir. Ancak ekonomik gelimeyle beraber profesyonel ynetimin nem ve yaygnlnn artt grlmektedir.

Aile iletmeleri genel olarak, bir ailenin kontrolndeki iletme,2 ortaklar arasnda kan ba olan kiilerden oluan iletme olarak tanmlanabilir.3Bir dier tanma gre ise; Aile iletmesi ailenin geimini salamak veya mirasn dalmasn nlemek iin kurulan, ailenin geimini salayan kiice ynetilen, ynetim kademelerinin ounluunun aile yelerince doldurulduu, karar almada byk lde aile yelerinin etkili olduu ve aileden en azndan ikinci neslin istihdam edildii iletmedir. 4

Aile iletmesi kk iletme anlamna gelmemektedir. Bir ailenin kontrolnde olan iletmelere byklk asndan bakldnda, Ford, Levi Strauss, Este Lauder, LOreal gibi ok

1 Tamer Koel, letme Yneticilii, Beta Yaynevi, 2003, s17. 2 Arman Krm; Aile irketlerinin Ynetimi, Fed Training A., stanbul, 2000, s.2. 3 (http://www.yenibir.com/newsprinterversion/0,,viewid~1283,00.asp) 4 http://www.aeri.org.tr/pamuk2003/sunular/4.oturum/Turan.ppt.

22

uluslu dev iletmelerin de aile iletmesi olduu grlmektedir. Trkiyedeki tannm aile iletmeleri arasnda Sabanc, Ko, Dou gibi byk gruplar bulunmaktadr.5

Bir iletmenin aile iletmesi olduunu gsteren balca unsurlar unlardr:6 1- Aile balar ynetimde kimin sorumlu olacan belirlemektedir. 2- imdiki veya daha nceki yneticinin ocuklar iletme ynetiminde yer alr. 3- letmede bir grevde bulunsun veya bulunmasn, aile mensuplarnn hareketleri iletmenin

faaliyetlerini etkiler. 4- Aile mensuplarndan birinin iletme iindeki konumu aile iindeki konumunu da etkiler.

Bu ve benzeri birtakm zellikler, aile iletmelerini dier iletmelerden ynetsel ve organizasyonel eylemler asndan farkllatrmakta ve eitli sorunlar meydana getirmektedir. Bu almann temel amac, sz konusu sorunlar tespit, analiz ve zm nerileri getirmeye yneliktir.

1. ALE RKETLERNN TM DNYA VE LKEMZ AISINDAN NEM ABDde 75 aile iletmei sahibi ve eleri ile yaplan anket sonularna gre ailelerin

iletme kurma nedenleri aadaki gibi sralanmaktadr:7 %34 ocuklarna frsat yaratmak iin %21 aile mirasn lmszletirmek iin %15 aileyi bir arada tutmak iin %10 finansal bamszlk ve varlk yaratmak iin %8 kendi emeklilik ve kiisel planlar iin %6 liyakatli alanlar korumak iin %5 aileye finansal gvenlik salamak iin %1 topluma yararl olmak iin

Sz konusu aratrmaya bakldnda, aile iletmelerinin ok eitli nedenlerle kurulduu ve kurucularn farkl ihtiyalarn karlad grlmektedir.

Aile iletmelerinin Trkiye ekonomisi ve dier lkelerin ekonomileri iin de nemli bir pay vardr8.Trkiyedeki iletmelerin yaklak yzde 95i aile iletmesidir. Tablo.1de grld gibi; dnyann deiik lkelerinde bu oran farkllklar gstermekle beraber, olduka yksektir. Dnyada, kamu kurulular dndaki iletmelerin yzde 65-90 aras aile iletmesi olarak tanmlanmaktadr. ABDdeki en iyi iletmelerin sralamas olan Fortune 500 aratrmasndaki iletmelerin yzde 40nn da aile iletmesi olduu bilinmektedir.

Kk ve orta lekli iletmeler gerek dnyada gerekse Trkiyede sosyal ve ekonomik anlamda nemli bir yere sahiptir. Ayrca bu iletmelerin byk ounluu da aile iletmeleridir. Kk ve orta byklkteki iletmelerin toplam iletmelere oran ABDde %97.1, Almanyada %99.8, Japonyada %99.4 ve Trkiyede %98.8dir. 9 Endstriyel ekonomilerde igcnn %50-60n aile iletmeleri altrmaktadr. Gelimekte olan Malezya, Gney Kore, Tayvan ve Brezilya gibi pazar ekonomilerinde bu oran daha da ykselmektedir.10 Uluslaraslama eiliminin artmas ve uluslar aras pek ok organizasyonun yeni form araylar ierisinde olmas 11 aile iletmelerini olumsuz ynde etkilerken, onlarn gl ynlerinin birer avantaja dnmesine de olanak salamaktadr. Aile

5 http://www.milliyet.com/2001/11/26/isyasami/ais.html. 6 http://www.aeri.org.tr/pamuk2003/sunular/4.oturum/Turan.ppt. 7 http://www.iso.org.tr/html/Alacaklioglu.ppt. 8 http://www.milliyet.com/2001/11/26/isyasami/ais.html. 9 http://www.eso-es.net/kurumsal/download/necdet_hoca.doc. 10 http://www.iso.org.tr/html/Alacaklioglu.ppt 11 David H. Holt; nternational Management, The Dryden Pres, Orlando, 1998, s.18

23

iletmelerinin sahip olduu gl ynler abuk karar verilebilmesi, olmazsa olmaz noktasnn zorlanarak ilere drt elle sarlma, ksa zamanda bymenin gereklemes