Transcript
Page 1: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5
Page 2: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

SŁAWOMIR WIAK (redakcja)

Akademicka Oficyna Wydawnicza EXIT

Page 3: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

Recenzenci: Prof. Janusz Turowski Politechnika Łódzka Prof. Ewa Napieralska Juszczak University Lille Nord de France, LSEE, UA, Francja Autorzy rozdziałów: Prof. Piotr Ostalczyk (rozdz. 1, 2) Prof. Edward Jezierski (rozdz. 3) Dr hab. inż. Zbigniew Gmyrek (rozdz. 4) Dr hab. inż. Ryszard Szczerbanowski, prof. PŁ (rozdz. 5) Dr inż. Grzegorz Tosik (rozdz. 6) Prof. Zbigniew Lisik (rozdz. 6) Dr hab. inż. Jacek Gołębiowski, prof. PŁ (rozdz. 7) Dr hab. inż. Krzysztof Pacholski, prof. PŁ (rozdz. 8, 9) Prof. Krzysztof Gniotek (rozdz. 10) Dr hab. inż. Iwona Frydrych, prof. PŁ (rozdz. 10) Dr hab. Inż Ryszard Korycki, prof. PŁ (rozdz. 11) Dr inż. Grażyna Sobiczewska (rozdz. 12) Dr hab. Maria Dems, prof. PŁ (rozdz. 13, 15) Prof. Sławomir Wiak (rozdz. 13, 14, 15, 16, 17) Dr inż. Wojciech Rosiak (rozdz. 13, 15) Dr inż. Paweł Drzymała (rozdz. 14, 16, 17) Dr inż. Henryk Welfle (rozdz. 14, 16, 17) Dr inż. Ryszard Lasota (rozdz. 18) Dr inż. Marek Jan Glaba (rozdz. 19) Monografia przygotowana w ramach projektu "Innowacyjna dydaktyka bez ograniczeń - zintegrowany rozwój Politechniki Łódzkiej - zarządzanie Uczelnią, nowoczesna oferta edukacyjna i wzmacniania zdolności do zatrudniania, także osób niepełnosprawnych", współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach europejskiego Funduszu Społecznego - Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki "Priorytet IV, poddziałanie 4.1.1. Wzmocnienie potencjału dydakty-cznego uczelni". Utwór w całości ani we fragmentach nie może być powielany ani rozpowszechniany za pomocą urządzeń elektronicznych, mechanicznych, kopiujących, nagrywających i innych, w tym również nie może być umieszczany ani rozpowszechniany w postaci cyfrowej zarówno w Internecie, jak i w sieciach lokalnych bez pisemnej zgody posiadacza praw autorskich. ISBN 978-83-60434-85-7 © Copyright by EXIT, Politechnika Łódzka Łódź 2010

Page 4: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

187

Ryszard Szczerbanowski

5 Tworzenie dokumentacji technicznej w mechatronice

5.1. Wprowadzenie

Szybki rozwój cywilizacyjny społeczeństw w drugiej połowie XX wieku został znacznie przyspieszony na początku obecnego stulecia. Obserwujemy burzliwy rozwój zwłaszcza techniki i technologii wytwarzania dóbr powszechnego użytku, bo takie jest zapotrzebowanie społeczne. Powiększają się w ogromnym tempie grupy ludzi, którzy pragną i mogą uczestniczyć w konsumowaniu dóbr ułatwiających nie tylko mozolną pracę, ale również ułatwiających i umilających życie codzienne. Zwiększa się popyt na coraz nowsze i lepsze wyroby, co staje się wyzwaniem dla ich wytwórców. Na rynku zwyciężają wyroby lepsze, nowocześniejsze i tańsze a sukcesy odnoszą producenci, którzy potrafią wytworzyć produkt dobrej jakości szybciej niż ich konkurenci. W tym współzawodnictwie decydującą rolę odgrywa wspomaganie wszystkich niezbędnych procesów twórczych i wytwórczych szeroko rozumianą technologią komputerową i informa-tyczną [1.], [2.], [3.], [4.], [5.] [6.]. Jednym z aspektów tego wspomagania jest wspomaganie prac projektowych. Przyjęło się przyjmować, że proces wytwórczy rozpoczyna się od rozpoznania potrzeb rynkowych, innymi słowy od znalezieniu na rynku takiej niszy, która może być wypełniona określonym produktem, a kończy utylizacją wyeksploatowanego wyrobu. Po przeprowadzeniu rozpoznania rynku należy podjąć decyzję o podjęciu produkcji, która to decyzja musi być poprzedzona wnikliwą analizą ekonomiczną. Podjęcie decyzji o rozpoczęciu produkcji prowadzi do sformułowania celów do osiągnięcia. Teraz rozpoczyna się właściwa praca konstruktorów, która jest związana z obliczeniami projektowymi, opracowaniem odpowiedniej technologii, wykonaniem i przetestowaniem prototypu, wprowadzeniem obiektu do produkcji oraz systematycznym przeprowadzaniem prób typu i wyrobu.

Wszystkie prace konstruktorskie, nazywane projektowaniem, są obecnie nierozerwalnie związane z wykorzystaniem wsparcia w postaci odpowiednio dobranego sprzętu komputerowego oraz wyspecjalizowanego

Page 5: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

188

oprogramowania, co pozwala na zasadnicze przyspieszenie tego cyklu. Programy te bardzo często tworzą zintegrowane systemy określane skrótowcami CAD (Computer Aided Design), CAE (Computer Aided Engineering), CAM (Computer Aided Manufacturing). Do dziedziny CAD zaliczamy oprogramowanie umożliwiające zapis projektowanego modelu geometrycznego w postaci elektronicznej i wykonanie wydruku dokumentacji na papierze. Dziedzina CAE zajmuje się komputerowym wspomaganiem obliczeń przeprowadzanych przez konstruktorów, czyli wszelkiego rodzaju obliczeniami niezbędnymi do opracowania dokumentacji (obliczenia wytrzymałościowe statyczne i dynamiczne, elektromagnetyczne, cieplne itd.). Jest to bardzo szeroki wachlarz zagadnień i w obecnych czasach przygotowanie inżyniera do zawodu w takim stopniu, aby nabyte w trakcie studiów umiejętności wystarczyły do realizowania się w trakcie całego swojego życia zawodowego, nie jest możliwe. Szybki postęp technologiczny wymusza konieczność takiego przygotowywania absolwentów, aby potrafili skutecznie korzystać z pojawiających się w zawrotnym tempie nowości i przyswajać sobie nową wiedzę przez całe wieloletnie życie zawodowe.

Jednym z podstawowych elementów - wspomnianego wyżej - procesu projektowania jest tworzenie dokumentacji technicznej z wykorzystaniem komputerów i niezbędnego oprogramowania i tymi zagadnieniami zajmiemy się w tym opracowaniu, ale rozpoczniemy od krótkiego omówienia cyklu projektowania.

5.2. Cykl projektowania

Cykl projektowania obejmuje:

• obliczenia projektowe,

• opracowanie dokumentacji technicznej,

• opracowanie dokumentacji technologicznej,

• wykonanie prototypu urządzenia,

• przetestowanie prototypu,

• wprowadzenie niezbędnych zmian w dokumentacji technicznej,

• wprowadzenie niezbędnych zmian w dokumentacji technologicznej,

• archiwizację dokumentacji,

• uruchomienie produkcji urządzenia,

• systematyczne przeprowadzanie prób typu i wyrobu oraz wprowadzanie niezbędnych poprawek poprawiających jakość wyrobu.

Page 6: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

189

Zaproponowany ogólny zarys cyklu projektowego może być zmodyfikowany, np. przez wprowadzenie, oprócz wykonania prototypu i uruchomienia produkcji, również wykonania serii próbnej wyrobu.

5.2.1. Obliczenia projektowe

Po wyznaczeniu celów do osiągnięcia, należy przeprowadzić obliczenia projektowe. W zależności od opracowywanego wyrobu mogą to być obliczenia mechaniczne, zarówno statyczne jak i dynamiczne, obliczenia elektromagnetyczne w szczególności rozkładu pola magnetycznego i elektrycznego, na podstawie którego wyznaczane mogą być straty i siły, występujące w projektowanym urządzeniu. Obliczenia najczęściej obejmują również wyznaczanie rozkładu temperatur i określanie skuteczności chłodzenia. W zależności od zakresu przeprowadzanych obliczeń wykorzystywane są różnego rodzaju programy komputerowe, najczęściej specjalizowane, tzn. napisane do wspomagania obliczeń w jednej wąskiej dziedzinie. Korzysta się również z programów złożonych i rozbudowanych, które potrafią analizować szerokie spektrum analizowanych zagadnień, ale programy te najczęściej są bardzo drogie, zwykle nie obejmują zagadnień bardziej szczegółowych i bardzo często nie zachodzi potrzeba wykorzystywania w nich wszystkich oferowanych możliwości. Zatem płaci się za wiele więcej, niż się potem wykorzystuje. Zaletą jednak takich programów jest zintegrowane środowisko, np. pozwalają na zbudowanie jednego modelu i wykorzystanie go zarówno do obliczeń mechanicznych wytrzymałościowych jak i do obliczeń elektromagnetycznych i cieplnych.

5.2.2. Opracowanie dokumentacji technicznej

Na podstawie przeprowadzonych obliczeń rysowana jest dokumentacja techniczna, która jest tworzona w postaci wydruków przekazywanych później do realizacji w warsztacie wykonawczym.

Do niedawna dokumentacja techniczna była tworzona w postaci dwuwymiarowej, przy założeniu że projektant sam rysował wszystkie rzuty w układzie płaskim. Było to postępowanie wynikające z praktyki obowiązującej w okresie, gdy konstruktor nie miał do dyspozycji programów komputerowych. Po wprowadzeniu do powszechnej praktyki wspomagania komputerowego zaczyna dominować tendencja tworzenia projektu w przestrzeni trójwymiarowej i generowania dokumentacji technicznej 2D w sposób automatyczny. Unika się w takim przypadku szeregu błędów i niedociągnięć przy transponowaniu rzeczywistego modelu 3D do postaci 2D a ponadto uzyskuje się szereg nowych

Page 7: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

190

możliwości analizy funkcjonalnej projektowanego urządzenia, jak chociażby możliwości przeprowadzenia sprawdzenia projektu pod kątem kolizyjności.

5.2.3. Opracowanie dokumentacji technologicznej

Przy opracowywaniu dokumentacji urządzenia niezbędne staje się również współbieżne opracowanie dokumentacji technologicznej. Dokumentacja ta obejmuje zespół wytycznych opisujących sposób wykonania poszczególnych części z uwzględnieniem możliwości wykonawczych danego warsztatu oraz umiejętności załogi. W wielu przypadkach o sposobie wykonania określonej części decydują właśnie względy technologiczne. W innych trzeba dostosować dokumentację techniczną do możliwości technologicznych zakładu, w przeciwnym wypadku rozwiązanie techniczne może okazać się zdecydowanie droższe. Jako przykład mogą tu posłużyć wykrojniki. Jeśli skorzystamy w nowym projekcie z istniejących w warsztacie wykrojników, wtedy nie będzie potrzeby ponosić kosztów nowego drogiego narzędzia.

5.2.4. Wykonanie prototypu urządzenia

Wykonanie prototypu nowotworzonego urządzenia jest zabiegiem niezbędnym do zweryfikowania zarówno dokumentacji technicznej jak i dokumentacji technologicznej oraz do przeprowadzenie niezbędnych testów. Sporządzane są również realne kosztorysy związane z urucha-mianą produkcją.

5.2.5. Przetestowanie prototypu

Przy wykonywaniu prototypu sprawdzana jest nie tylko zgodność wyrobu z dokumentacją, ale również możliwe jest przeprowadzenie niezbędnych testów i prób, np. wytrzymałościowych lub cieplnych. Umożliwia to wprowadzenie do obydwu dokumentacji niezbędnych poprawek. Jeśli wymaga tego specyfika wykonywanego urządzenia, wykonuje się całą serię urządzeń prototypowych i testy przeprowadza na całej serii. Jest to szczególnie istotne, gdy wytwarzane urządzenia będą mogły ze sobą współpracować.

Page 8: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

191

5.2.6. Wprowadzenie niezbędnych zmian w dokumentacji technicznej i technologicznej

Doświadczenia zebrane w czasie wykonywania prototypu oraz w trakcie przeprowadzania testów i prób dają podstawę do wprowadzenia zmian i poprawek w istniejącej dokumentacji. W przypadku opracowania dokumentacji w postaci elektronicznej wprowadzanie poprawek jest rzeczą relatywnie prostą. Dostępne w typowym oprogramowaniu funkcje edycyjne pozwalają na istotne skrócenie czasu przeprowadzanej modyfikacji oraz umożliwiają zachowanie wysokiej dokładności odwzorowania przy jednoczesnym zachowaniu automatyki wymiarowania.

5.2.7. Archiwizacja dokumentacji

Archiwizacja tworzonej dokumentacji, czy to technicznej, czy techno-logicznej, jest bardzo ważnym elementem procesu projektowego. Wykorzystanie w tym celu wsparcia sprzętowego i programistycznego staje się absolutnie niezbędne. Odpowiednio dobrane narzędzia programistyczne pozwalają na formalne uporządkowanie dokumentacji, szybki dostęp do poszczególnych rysunków, łatwe wprowadzanie poprawek i uzupełnień, tworzenie nowych dokumentacji w oparciu o dokumentacje już istniejące oraz łatwe i szybkie udostępnianie, np. przez Internet.

5.2.8. Uruchomienie produkcji urządzenia

Uruchomienie produkcji urządzenia jest związane z szeregiem zabiegów: decyzyjnych, organizacyjnych, logistycznych, zaopatrzeniowych, inwestycyjnych. Samo uruchomienie produkcji jest związane również z zaangażowaniem stacji prób oraz dystrybucją gotowego produktu. W świetle obowiązujących przepisów historia sprzedanych większości nowych urządzeń musi być śledzona i nadzorowana przez producenta. Jest to związane z koniecznością zapewnienia serwisu gwarancyjnego i pozagwarancyjnego oraz - na co jest obecnie kładziony szczególny nacisk - odpowiedzialność za utylizację produktu zużytego.

Page 9: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

192

5.2.9. Systematyczne poprawienie jakości wyrobu

Gotowe urządzenie musi być poddawane ocenie na stacji prób w zakładzie wytwórczym. Ma to na celu sprawdzanie jakości gotowego produktu, wychwycenie niedociągnięć powstających w trakcie cyklu produkcyjnego oraz sprawdzanie zgodności z obowiązującymi normami. Standardowo przeprowadza się dwie grupy testów, tzw. próby wyrobu i próby typu. Próbom wyrobu poddawane są wszystkie wyprodukowane urządzenia i obejmują one zestaw niezbędnych testów, natomiast próbom typu poddaje się tylko stochastycznie wybrane egzemplarze i te próby są testami kompletnymi.

Wyniki uzyskane podczas testów przeprowadzanych na stacji prób - zwłaszcza te negatywne - służą również jako wskaźniki do wprowadzania do dokumentacji niezbędnych poprawek zapewniających spełnienie wymaganych założeń. Mogą również posłużyć do przeprowadzania modyfikacji wyrobu, która będzie poprawiała jego jakość.

5.3. Dokumentacja techniczna

Dokumentacja techniczna jest kompletnym zbiorem rysunków umożliwiających wykonanie w warsztacie produkcyjnym określonego produktu i jest tworzona według zasad określanych przez normy.

Najczęściej warsztatowa postać dokumentacji jest wykorzystywana w postaci rysunków wydrukowanych na papierze, zatem w postaci dwuwymiarowej. Do niedawna rysunki te były tworzone przez projektanta i - jeśli zachodziła taka potrzeba - przez kreślarza. Obecnie zaczyna dominować tendencja opracowywania projektu w postaci elektronicznej w postaci trójwymiarowej a dwuwymiarowy rysunek warsztatowy jest generowany automatycznie przez program. Taki sposób postępowania ma szereg zalet. Do najistotniejszych należy zaliczyć możliwość przeprowadzenia szeregu obliczeń i analiz bezpośrednio na numeryczny modelu 3D, wychwycenie kolizji występujących w projekcie oraz możliwość obejrzenia produktu w odwzorowaniu wirtualnym jeszcze przed jego realizacją, czyli wykorzystanie technik wizualizacji, zarówno statycznych jak i dynamicznych. Istotnym elementem jest również fakt, że generowanie rysunku dwuwymiarowego w oparciu o przetestowany model trójwymiarowy przebiega w sposób automatyczny, co pozwala na uniknię-cie szeregu błędów przetwarzania.

Standardowa dokumentacja techniczna składa się z rysunku złożeniowego oraz rysunków poszczególnych części składowych. Często bywa tak, że z rysunku złożeniowego wyodrębniane są rysunki złożeniowe części złożonych a dopiero później rysunki poszczególnych części. Oprócz

Page 10: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

193

tego w skład dokumentacji technicznej mogą wchodzić rysunki uzupełniające, np. typu technologicznego czy materiałowego.

Dokumentacja techniczna zwykle powstaje w biurze konstrukcyjnym, które obecnie może mieć postać rozproszoną, tzn. współpracujący ze sobą zespół nie musi znajdować się w jednym wspólnym pomieszczeniu. Najnowsze oprogramowanie umożliwia skuteczną pracę nad projektem zespołowi złożonemu z osób pracujących w różnych miejscach, nawet na świecie.

5.4. Podstawowe normy związane z tworzeniem dokumentacji technicznej

Jak wspomniano wyżej, dokumentacja techniczna jest tworzona według określonych reguł, które są podawane w normach krajowych (PN) i międzynarodowych (ISO). Od kilkunastu lat normy krajowe są sukcesywnie dostosowywane do norm międzynarodowych i znakomita większość z norm krajowych uwzględnia obecnie zalecenia międzynarodowe. Niżej podano podstawowe normy związane z rysunkiem technicznym oraz z symbolami stosowanymi w elektrotechnice z podziałem na grupy.

• Znormalizowane elementy rysunku technicznego:

Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), Formaty arkuszy (PN-80/N-01612), Tabliczki tytułowe (PN-ISO 7200:1994), Linie rysunkowe (PN-82/N-01616), Pismo techniczne (PN-80/N-01606), Podziałki (PN-EN ISO 5455:1998),

• Rzuty prostokątne, rozmieszczenie rzutów, widoki i przekroje:

Rzutowanie prostokątne (PN-78/N-01608), Widoki, przekroje, kłady (PN-91/N-01604),

• Wymiarowanie:

Wymiarowanie. Zasady ogólne (PN-ISO 129:1996,PN-ISO 129Ak:1996),

• Podstawy rysunku technicznego elektrycznego:

Przygotowanie dokumentów stosowanych w elektrotechnice (PN-EN 61082-1),

Page 11: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

194

• Podstawowe symbole graficzne stosowane w schematach:

Elementy symboli, symbole rozróżniające i inne symbole ogólnego zastosowania (PN-92/E-01200/2), Przewody i osprzęt łączeniowy (PN-92/E-01200/3), Przyrządy półprzewodnikowe i lampy elektronowe (PN-92/E-01200/5), Wytwarzanie i przetwarzanie energii elektrycznej (PN-92/E-01200/6), Aparatura łączeniowa, sterownicza i zabezpieczeniowa (PN-92/E-01200/7), Przyrządy pomiarowe, lampy i sygnalizatory (PN-92/E-01200/8), Schematy i plany instalacji elektrycznych budowlane i topograficzne (PN-92/E-01200/11).

5.5. Oprogramowanie

Dokumentacja techniczna może być opracowywana z wykorzystaniem różnorodnego oprogramowania poczynając od prostych programów, umożliwiających jedynie tworzenie rysunków w przestrzeni dwuwymiarowej, a kończąc na programach pracujących w przestrzeni trójwymiarowej, pozwalających na przeprowadzanie współbieżnych analiz numerycznych w trakcie wykonywania projektu, umożliwiających automatyczną generację płaskich rysunków dokumentacyjnych, pracę w zespołach rozproszonych oraz skuteczne zarządzanie istniejącą dokumentacją w wykorzystaniem zaawansowanych technik archiwizacyj-nych.

Z programów przeznaczonych do komputerowego wspomagania projektowania, najbardziej znanych i wykorzystywanych na świecie, można wymienić:

• ArchiCAD,

Specjalizowany w dziedzinie projektowania architektonicznego pro-gram graficzny CAD, opracowany przez węgierską firmę Graphi-soft.

• AutoCAD,

Uniwersalny program o otwartej strukturze, wykorzystywanym do dwu-wymiarowego i trójwymiarowego komputerowego wspomagania projektowania, opracowany i dystrybuowany przez amerykańską firmę Autodesk. Jest traktowany jako pewnego rodzaju standard i wyzna-cznik w dziedzinie technologicznego zaawansowania oprogramowania typu CAD.

Page 12: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

195

• AutoCAD LT,

Uniwersalny program wykorzystywanym do dwuwymiarowego kom-puterowego wspomagania projektowania, opracowany i dystrybuo-wany przez amerykańską firmę Autodesk. Jest uproszczoną odmianą programu AutoCAD.

• Inventor,

Nowoczesny parametryczny program przeznaczony do zaawanso-wanego modelowania bryłowego w przestrzeni trójwymiarowej. Korzystając z gotowego modelu wirtualnego możliwe jest wygenero-wanie rysunków warsztatowych, złożeniowych, wizualizujących pro-jekt i innych. Program jest własnością amerykańskiej firmy Autodesk.

• CATIA,

Jest zintegrowanym zaawansowanym systemem wspomagania prac inżynierskich CAD/CAM/CAE/FEM. Wykorzystywany jest, przede wszystkim, w przemyśle lotniczym, samochodowym, sprzętu AGD, stoczniowym i maszynowym. Został opracowany w francuskiej firmie Dassault Systemes.

• Cadstar,

Jeden z najbardziej zawansowanych systemów i jednocześnie naj-droższych systemów wykorzystywanych przez duże firmy produku-jące elektronikę. Jest własnością konsorcjum występującym pod nazwą Zuken.

• Cadwork 3D,

Jest programem 3D-CAD/CAM przystosowanym do projektowania konstrukcji drewnianych. Program współpracuje z obrabiarkami ste-rowanymi numerycznie. Opracowany został w szwajcarskiej firmie CadWork.

• Eagle,

Program opracowany do wspomagania projektowania obwodów elektrycznych. Zawiera edytor schematów oraz płytek drukowanych. Jest własnością niemieckiej firmy CadSoft.

• InteliCAD,

Jest to program przeznaczony do projektowania z wykorzystaniem przestrzeni dwu- i trójwymiarowej. Charakteryzuje się ścisłą kompa-tybilnością z formatem .dwg narzuconym przez firmę Autodesk. Program jest opracowany przez firmy zgrupowane w IntelliCAD Technology Consortium.

Page 13: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

196

• Mastercam,

Program jest przeznaczony do szybkiego przygotowania modelu oraz automatycznego wygenerowania kodu przeznaczonego do obsługi obrabiarek sterowanych numerycznie. Jest jednym z najpopu-larniejszych na świecie zintegrowanych systemów CAD/CAM na komputery typu PC i jest własnością amerykańskiej firmy CNC Software Inc.

• MegaCAD,

Program przeznaczony do tworzenia projektów technicznych, ry-sunków dwuwymiarowych i modelowania zarówno powierzchniowego jak i bryłowego. Dysponuje dobrym konwerterem różnych formatów plików graficznych. Jest własnością niemieckiej firmy Megatech Software GmbH.

• MicroStation,

Pakiet programów znajdujący zastosowanie w architekturze, budo-wnictwie, przemyśle maszynowym, elektrotechnicznym i telekomu-nikacji. Pakiet powstał i jest rozwijany przez amerykańską firmę Bentley Systems.

• Pro/INGINEER,

Jest to w pełni parametryczny zintegrowany system typu CAD\CAM\ \CAE. Znany jest również pod nazwami: ProEngineer, ProE, Pro/E. Producentem systemu jest amerykańska firma PTC (Parametric Technology Corporation).

• QCad,

Jest programem przeznaczonym do komputerowego wspomagania projektowania w dwóch wymiarach (2D). Kod źródłowy programu jest dostępny nieodpłatnie dla systemów Linux i Mac OS X. QCad jest oprogramowaniem firmy Ribbonsoft.

• Rhinoceros 3D,

Program komputerowy typu CAD/CAM/CAE służący do modelowania i tworzenia wszelkiego rodzaju obiektów 3D. Jądro graficzne jest oparte o bibliotekę AGLib NURBS, powstałą w Silicon Graphics. Program jest formalnie własnością amerykańskiej firmy Robert McNeel & Associates.

• SketchUp,

Jest programem CAD służącym do modelowania trójwymiarowego i przeznaczonym dla początkujących architektów i projektantów gier

Page 14: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

197

komputerowych. Jest chętnie wykorzystywany w celach edukacyj-nych. Właścicielem programu jest firma Google.

• Solid Edge,

To parametryczny, hybrydowy systemem CAD 3D pracujący na platformie Microsoft Windows. Przeznaczony jest do tworzenia para-metrycznych modeli 3D pojedynczych elementów, całych zespołów oraz do sporządzania kompletnej dokumentacji. Aktualnie jest własnością niemieckiej firmy Siemens Automations & Drives.

• SplidWorks,

Jest programem opartym o jądro modelera bryłowego Parasolid. Po utworzeniu modelu trójwymiarowego możliwe jest wygenerowanie rysunków warsztatowych, złożeniowych i wizualizacyjnych. Jest własnością firmy SolidWorks, która ostatnio stała się częścią firmy Dassault Systemes.

• Unigraphics,

Jest to zaawansowany technologicznie programem typu CAD/CAM /CAE używany w przemyśle maszynowym, lotniczym i narzędzio-wym. Program został stworzony i jest rozwijany w firmie Siemens PLM Software.

Oprócz tego można się spotkać z szeregiem programów bardziej lub

mniej zaawansowanych technologicznie, pracujących w przestrzeni 2D i 3D. Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, że wszystkie programy wspomagające prace inżynierskie są programami zazwyczaj kosztownymi. Ponadto, w większości przypadków, są to programy ukierunkowane tematycznie, zatem przy dokonywaniu zakupu takiego oprogramowania należy każdorazowo wnikliwie przeanalizować możliwości programu i określić czy jest to oprogramowanie, które w danych warunkach będzie właściwie spełniało powierzoną mu rolę.

5.6. Program AutoCAD

Do zapoznania się z działaniem typowego programu wspomagającego projektowanie wybrany został program AutoCAD firmy Autodesk [7.], [8.], [9.], [10.]. Wybór ten podyktowany jest kilkoma czynnikami. AutoCAD jest programem, który na rynku polskim jest programem tego typu najbardziej rozpowszechnionym. Pierwsze jego wersje pojawiły się w Polsce już w połowie lat osiemdziesiątych ubiegłego stulecia. Już wtedy pojawiły się możliwości zakupu tego oprogramowania i - co dla użytkowników stanowiło bardzo ważny argument - możliwości

Page 15: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

198

uczestniczenia w kursach obsługi tego oprogramowania. Przez dziesiątki już lat program ten na naszym rynku istnieje, podlega ciągłym modyfikacjom i ulepszeniom, wytyczając nowe trendy i narzucając nowe, coraz wyższe standardy. Poza tym, jest to program o otwartej strukturze, co umożliwia łatwe dostosowywanie programu do własnych, nieraz bardzo wysublimowanych, potrzeb także z wykorzystaniem języków programo-wania, takich jak Visual LISP i VBA.

Należy również brać pod uwagę, że przy swoich możliwościach jest to program relatywnie tani. Umożliwia pracę w przestrzeni 2D, w prze-strzeni 3D, pracę w grupach projektowych rozproszonych (również z wykorzystaniem Internetu), przeprowadzanie wizualizacji statycznych i - w ostatnich wersjach - dynamicznych, łatwe publikowanie rysunków oraz ich archiwizowanie.

Istotnym czynnikiem jest również łatwość zdobycia materiałów umożliwiających samokształcenie, co wynika z dużej liczby publikacji zawiązanych z tym oprogramowaniem oraz wzięcia udziału w kursach szkoleniowych prowadzonych na różnych poziomach przez liczne na tere-nie Polski Autoryzowane Centra Szkoleniowe (ATC) firmy Autodesk.

5.7. Interfejs programu

W programie AutoCAD 2009 wprowadzono nowy interfejs, zgodny ze standardami wprowadzonymi przez system Windows Vista, co spowo-dowało wprowadzenie tzw. wstążki, zawierającej grupy poleceń oraz same polecenia. Przeprowadzono gruntowną reorganizację grupowania poleceń i okno aplikacji zdecydowanie różni się od postaci okna znanych z poprzednich wersji programu. Można zgodzić się z autorami tych zmian, że organizacja interfejsu jest teraz bardziej logiczna, ale jednak wymaga od dotychczasowych użytkowników programu AutoCAD znacznego wysiłku i wiele czasu na przystosowanie się do nowego standardu.

Na Rys. 5.1 Przedstawiono wygląd okna aplikacji z nową postacią interfejsu.

Na samej górze znajduje się belka tytułowa aplikacji. Oprócz standardowych ikon, zwykle występujących w tej belce, znalazły miejsce jeszcze dodatkowe pozycje. W prawej części występuje centrum informacyjno komunikacyjne pozwalające na kontakt ze światem zewnętrznym, w szczególności z centrum Autodesku. W prawej części belki występuje przeglądarka menu oraz menu szybkiego dostępu. O ile menu szybkiego dostępu nie wymaga szczególnego opisu, to przeglądarka menu stanowi nową postać menu rozwijalnego. Po kliknięciu ikonki rozwijane jest okno zawierające strukturę dotychczasowego menu rozwijalnego, ale w układzie pionowym. Tam też znajduje się przycisk Opcje oraz przycisk Zamknij program AutoCAD.

Page 16: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

199

Poniżej belki tytułowej aplikacji znajduje się wstążka w postaci standardowej (jej zawartość można modyfikować) zawierająca pasek grup poleceń oraz rozwiniętą postać aktualnie wybranej grupy poleceń, w naszym przypadku o nazwie Narzędzia główne.

Rys. 5.1. Okno aplikacji z nową postacią interfejsu.

Z tymi, na pierwszy rzut oka totalnymi zmianami, trzeba się jednak pogodzić, gdyż są one spowodowane przede wszystkim standardami narzuconymi przez nowy system operacyjny i w przyszłości nie da się od nich uciec, zatem... im szybciej, tym lepiej. Zresztą przed takimi samymi problemami stajemy w przypadku innego oprogramowania, chociażby wersji Microsoft Office 2007.

Dla osób, które nie mogą pogodzić się z wprowadzonymi zmianami i nie są jeszcze gotowe na poświęcenie wystarczającej ilości czasu na przestawienie się, istnieje możliwość skonfigurowania interfejsu programu AutoCAD w taki sposób, aby bardzo niewiele różnił się od postaci występującej w wersjach poprzednich, ale pamiętajmy od zaakceptowania tych zmian w przyszłości nie da się uciec.

Na Rys. 5.2 przedstawiono okno aplikacji w postaci zbliżonej do postaci występujących w poprzednich wersjach. Wyłączone zostało wyświetlanie wstążki, wprowadzono natomiast menu rozwijalne i podstawowe paski narzędzi. Oczywiście pozostałe paski narzędzi są

Page 17: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

200

w dalszym ciągu dostępne i mogą być wyświetlone w dowolnym miejscu i w dowolnej konfiguracji.

Rys. 5.2. Okno aplikacji ze starszą postacią interfejsu.

Powróćmy jednak do okna aplikacji wyświetlanego w nowej postaci. Główną zmianą jest wprowadzenie wstążki, w której, w standardowej postaci, występują grupy poleceń zebranych w panelach. Tych paneli jest sześć.

• Narzędzia główne,

• Bloki i odniesienia,

• Opis,

• Narzędzia,

• Wyświetl,

• Wyniki pracy.

W każdym panelu zebrane zostały polecenia, które pozwalają na realizację określonych wspólnych lub zależnych czynności.

Page 18: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

201

Panel Narzędzia główne zawiera następujące karty zawierające polecenia:

Rysuj umożliwiające wprowadzanie nowych obiektów do rysun-ku;

Zmień pozwalające na przeprowadzanie edycji obiektów występujących już w rysunku, łącznie z ich powielaniem, czyli tworzeniem nowych obiektów w oparciu o obiekty istniejące;

Warstwy działające na warstwach i zarządzające warstwami w rysunku;

Opis pozwalające na wprowadzanie opisów do rysunku - łącznie z wymiarowaniem i wybranymi symbolami;

Blok umożliwiające operacje na blokach, również dynamicznych;

Właściwości pozwalające na operacje na takich parametrach jak: kolor, rodzaj linii, szerokość linii i styl wydruku;

Narzędzia umożliwiające korzystanie z poleceń narzędziowych, w szczególności z poleceń pozwalających na przeglą-danie rysunku.

Panel Bloki i odniesienia zawiera karty: Blok polecenia dotyczą operacji na blokach, również

dynamicznych; Atrybuty polecenia obsługują atrybuty, czyli informacje tekstowe

przypisywane do bloków; Odniesienie polecenia pozwalają na obsługę odnośników

zewnętrznych oraz obrazów rastrowych wprowadzonych do rysunku;

Import polecenia umożliwiają importowanie plików w kilku formatach: .wmf, .sat, .3ds, .dgn;

Dane polecenia pozwalają na obsługę pól, obiektów OLE oraz hiperłączy;

Łączenie i wyodrębnianie

polecenia umożliwiają obsługę łączy przekazywania danych między rysunkiem a innymi aplikacjami oraz przeprowadzanie wyciągu atrybutów.

Panel Opis zawiera karty: Tekst polecenia dotyczą obsługi wprowadzania tekstów do ry-

sunku; Wymiary polecenia obsługują operacje wymiarowania; Wielolinie odniesienia

polecenia pozwalają na rozbudowaną obsługę linii odniesienia;

Page 19: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

202

Tabele polecenia umożliwiają obsługę tabel - definiowanie ich oraz przeprowadzanie operacji na polach tabel;

Znacznik polecenia pozwalają na wprowadzanie chmurek rewizyjnych oraz przycinanie obiektów do nałożonych masek;

Skalowanie opisu

polecenia umożliwiają obsługę tekstu skalowalnego, tzn. tekstu, którego wielkość może być automatycznie zmieniana w zależności od przyjętej podziałki rysunku.

Panel Narzędzia zawiera karty: Rejestrator operacji

polecenia dotyczą tworzenia zestawów makroinstrukcji na podstawie wykonywanych czynności;

Zapytania polecenia obsługują dane wynikające z istniejących w rysunku obiektów, jak odległości, współrzędne punktów, pola powierzchni itd.;

Animacje polecenia pozwalają na obsługę animacji w rysunku przestrzennym;

Narzędzia rysunkowe

polecenia umożliwiają obsługę rysunku jako całości, np. czyszczenie rysunku, naprawianie uszkodzonego rysunku, wyświetlanie właściwości rysunku;

Dostosowanie polecenia pozwalają na obsługę wyglądu okna aplikacji, czyli na dostosowywanie zestawów wykorzystywanych narzędzi do aktualnych potrzeb użytkownika;

Aplikacje polecenia pozwalają na uruchamianie zewnętrznych aplikacji oraz na uruchamianie środowisk Visual LISP-u oraz środowiska VBA;

Standardy polecenia umożliwiają przeprowadzanie kontroli zachowania wcześniej ustalonych standardów, np. warstw.

Panel Narzędzia zawiera karty: Rejestrator operacji

polecenia dotyczą tworzenia zestawów makroinstrukcji na podstawie wykonywanych czynności;

Zapytania polecenia obsługują dane wynikające z istniejących w rysunku obiektów, jak odległości, współrzędne punktów, pola powierzchni itd.;

Animacje polecenia pozwalają na obsługę animacji w rysunku przestrzennym;

Narzędzia rysunkowe

polecenia umożliwiają obsługę rysunku jako całości, np. czyszczenie rysunku, naprawianie uszkodzonego rysunku, wyświetlanie właściwości rysunku;

Dostosowanie polecenia pozwalają na obsługę wyglądu okna aplikacji, czyli na dostosowywanie zestawów wykorzystywanych narzędzi do aktualnych potrzeb użytkownika;

Page 20: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

203

Aplikacje polecenia pozwalają na uruchamianie zewnętrznych aplikacji oraz na uruchamianie środowisk Visual LISP-u oraz środowiska VBA;

Standardy polecenia umożliwiają przeprowadzanie kontroli zachowania wcześniej ustalonych standardów, np. warstw.

Panel Wyświetl zawiera karty: LUW polecenia dotyczą operacji na lokalnych układach

współrzędnych nieodzownych w przestrzeni 3D; Rzutnie polecenia obsługują operacje na rzutniach, zarówno

dopasowanych jak i niedopasowanych; Palety polecenia pozwalają na obsługę palet narzędzi,

DesignCenter, palet właściwości oraz menedżera zestawów arkuszy;

Okno polecenia umożliwiają obsługę okna graficznego, gdy otwartych jest więcej rysunków niż jeden;

Elementy systemu Windows

polecenia pozwalają na obsługę paska stanu, blokowania fragmentów wstążki oraz przełączanie okna tekstowego.

Panel Wyniki pracy zawiera karty: Drukuj polecenia dotyczą operacji związanych z drukowaniem

rysunku, ustawieniami strony i wyborem urządzenia kreślącego;

Opublikuj polecenia obsługują operacje publikowania rysunków oraz zestawów arkuszy;

Wyślij polecenia pozwalają na obsługę transmisji danych przez Internet oraz eksportowanie rysunku do plików w innych formatach.

Poniżej wstążki występuje okno graficzne, w którym tworzone są

rysunki. W oknie tym mogą być przedstawiane dwie przestrzenie występujące w rysunku. Trójwymiarowa przestrzeń modelu i dwuwymiarowa przestrzeń papieru. Jeśli w edytorze otworzony jest więcej niż jeden rysunek, wtedy rysunki te mogą być wyświetlane w osobnych oknach w konfiguracjach typowych dla systemu Windows.

Poniżej okna graficznego występuje okno tekstowe, a właściwie tylko jego dolna część, wraz z linią poleceń. Całe okno tekstowe można otwierać i zamykać, najwygodniej za pomocą klawisza funkcyjnego F2.

Najniżej leżącym elementem okna aplikacji jest linia stanu. Zawiera ona od lewej:

• Współrzędne punktu,

Page 21: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

204

Współrzędne punktu aktualnie wskazywanego przez kursor. Współrzędne te mogą występować w postaci bezwzględnej lub wzglę-dnej.

• Przełączniki funkcji podręcznych,

Występuje tu dziesięć przełączników, które pozwalają na szybkie włączenie lub wyłączenie funkcji podręcznych, do których zaliczamy piktogramy: - Skok, - Siatka, - Orto, - Śledzenie biegunowe, - Lokalizacja, - Śledzenie lokalizacji, - Dynamiczny LUW, - Wprowadzanie dynamiczne, - Szerokość linii, - Szybkie właściwości.

• Przełączniki obszarów i rysunków,

Występują tu cztery piktogramy: - Model, - Układ, - Szybki podgląd układów, - Szybki podgląd rysunków.

• Przełączniki przemieszczeń,

Występują tu cztery piktogramy zarządzające sposobem oglądania fragmentów rysunku, narzędziem oglądania przestrzennego oraz narzędziem obsługi animacji: - Nowy fragment, - Zoom, - SteeringWheel, - ShowMotion.

• Przełączniki zarządzania skalami obiektów opisowych,

Występują tu trzy piktogramy: - Skala opisu, - Pokaż obiekty opisowe dla wszystkich skal, - Po zmianie skali opisu automatycznie dodawaj skale do obiektów

opisowych.

• Piktogramy organizacji okna aplikacji,

Page 22: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

205

Występują tu trzy piktogramy: - Przełączanie między obszarami roboczymi, - Odblokowanie położenia paska narzędzi/okna, - Menu paska stanu aplikacji.

5.8. Wyświetlanie obiektów

Zasadą jest, że przy projektowaniu tworzymy rysunki w skali 1:1, ale pamiętać trzeba, że rysunek jest rysowany w jednostkach rysunkowych, przy czym jednostce rysunkowej przypisujemy określoną jednostkę długości. Jednak program kreślący operuje tylko jednostkami rysunkowymi. Jeśli w programie AutoCAD narysowany zostanie prostokąt o bokach 200 x 100, to obojętne jest, czy będą to milimetry, centymetry, cale, metry czy kilometry. Rysunek będzie wyglądał tak samo.

Jeśli rysunek zawierać będzie wiele szczegółów, to szybko okaże się, że nie będziemy mogli tych szczegółów narysować i zobaczyć bez przemieszczenia się do interesującego nas fragmentu rysunku i odpowiednie powiększenie go. Głównymi narzędziami występującymi w programie, umożliwiającymi przeprowadzenie takich operacji są dwa polecenia: ZOOM oraz NFRAGM (co jest skrótem od nowy fragment).

Polecenia te będą nam towarzyszyć bardzo często w czasie tworzenia rysunków. W przeważającej liczbie przypadków będziemy z nich korzystać posługując się rolką myszy. Obrócenie rolki będzie powodowało zmniejszanie lub zwiększanie oglądanego fragmentu rysunku, czyli posłużenie się poleceniem ZOOM, natomiast przemieszczanie myszy z wciśniętą rolką pozwoli na przesuwanie rysunku na ekranie bez zmiany skali odwzorowania, czyli korzystanie z polecenia NFRAGM.

Polecenia, o których mowa wyżej są zasadniczo poleceniami z opcją Szybki. W takim przypadku polecenia te współpracują ze sobą. Wywołanie dowolnego z nich z opcją Szybki umożliwia łatwe przełączenie się do realizacji polecenia drugiego, np. jeśli wywołamy polecenie ZOOM/Szybki, to, po naciśnięciu prawego klawisza myszy, otworzone zostanie menu podręczne, w którym występuje pozycja Nowy fragment, czyli polecenie NFAGM/Szybki (patrz

Rys. 5.3). To samo menu podręczne zostanie wyświetlone, jeśli wywołamy NFAGM /Szybki i wciśniemy prawy klawisz myszy. Będzie w nim dostępna pozycja Zoom. Po zakończeniu operacji przemieszczania i skalowania widoku polecenia trzeba zakończyć wybierając z menu podręcznego pozycję Zakończ (patrz Rys. 5.3).

Dostęp do tych poleceń jest również możliwy w inny sposób. Ikonki tych poleceń znajdują się w pasku stanu aplikacji (prawy dolny narożnik) oraz można je wywołać z menu podręcznego rozwijanego prawym klawiszem myszy w dowolnym momencie.

Page 23: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

206

Szybki zoom i szybki nowy fragment nie wyczerpują sposobów wyboru określonego fragmentu rysunku. Każde z tych poleceń ma szereg dodatkowych opcji. Najistotniejsze są opcje związane z poleceniem ZOOM a najczęściej będziemy korzystali z trzech opcji: /Okno, /Poprzedni oraz /Zakres. Pierwsza z nich pozwala na wybranie prostokątnego fragmentu rysunku, druga umożliwia powrót do poprzednio widzianego fragmentu a trzecia wyświetla na ekranie wszystkie obiekty występujące w rysunku. Wymienione opcje są również dostępne w menu podręcznym pokazanym na Rys. 5.3.

Dobrze jest pamiętać, że podwójne kliknięcie rolki myszy wywołuje polecenie ZOOM z opcją /Zakres.

5.9. Współrzędne punktów i narzędzia rysowania precyzyjnego

Rysunek tworzony w programie AutoCAD jest rysunkiem wektorowym, zatem do zapisu obiektów będziemy korzystali z zapisu wektorowego. Każdy punkt w rysunku od strony formalnej jest wektorem. Wektor ten jest zapisywany w bazie danych rysunku w prostokątnym układzie współrzędnych. Układ ten będziemy nazywali globalnym układem współrzędnych i będziemy oznaczali skrótowcem GUW. Nadmienić tu trzeba, że w rysunku można korzystać z dowolnej liczby układów współrzędnych, definiowanych przez użytkownika, ale wszystkie dane wprowadzone w tych układach są przeliczane do GUW.

Punkt jest odwzorowywany jako wektor rozpoczynający się w początku układu i kończący się w miejscu określonym przez współrzędne tego punktu. Odcinek linii prostej jest odwzorowywany jako wektor rozpoczynający się w punkcie początkowym i kończący się w punkcie końcowym. Trzeba pamiętać, że definiowanie dowolnego obiektu rysunkowego sprowadza się w istocie do podawania współrzędnych punktów. Wobec tego umiejętność podawania współrzędnych punktów jest sprawą zasadniczą. Najistotniejszym sposobem podawania współrzędnych punktów jest podawanie ich z klawiatury. W układzie płaskim (2D) podawać można współrzędne uproszczone:

Rys. 5.3. Menu polecenia ZOOM/Szybki

Page 24: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

207

• prostokątne bezwzględne:

x, y;

• biegunowe bezwzględne:

l < α;

• prostokątne względne:

@ Δx, Δy;

• biegunowe względne:

@ l < α.

W układzie trójwymiarowym (3D) podajemy współrzędne pełne:

• prostokątne bezwzględne:

x, y, z;

• walcowe bezwzględne:

l < α, z;

• sferyczne bezwzględne:

l < α < β;

• prostokątne względne:

@ Δx, Δy, Δz;

• biegunowe względne:

@ l < α, Δz;

• sferyczne względne:

@ l < α < β. W ogólności współrzędne punktów można podawać nie tylko

z klawiatury. Są zastosowane w programie AutoCAD inne sposoby podawania współrzędnych punktów, zwykle znacznie skuteczniejsze i dokładne. Do nich zaliczamy wskazywanie punktu za pomocą myszy z włączonym trybem dowiązywania punktu do obiektu, filtrowanie współrzędnych, śledzenie biegunowe i dwupunktowe, używanie skoku, podawanie z klawiatury samej odległości w kierunku aktualnie wskazywanym przez kursor, stosowanie trybu rysowania ortogonalnego a w niektórych przypadkach posługiwanie się siatką pomocniczą.

Page 25: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

208

5.10. Wprowadzanie nowych obiektów do rysunku

Tworzenie rysunku elektronicznego rozpoczyna się od wprowa-dzenia do rysunku nowych obiektów. Cały zespół działań związanych z wstawianie nowych obiektów będziemy nazywali rysowaniem. W programie AutoCAD zaimplementowano szereg poleceń, które umożliwiają rysowanie nowych obiektów. Jest tu podkreślane określenie nowe obiekty, gdyż mowa jest o obiektach, które powstają od początku i przy ich tworzeniu nie posługujemy się obiektami już w rysunku istniejącymi (jak np. w przypadku kopiowania).

Przedstawimy teraz zestaw podstawowych poleceń realizujących wprowadzanie nowych obiektów do rysunku. Umożliwi to zapoznanie się z możliwościami programu w tym zakresie, zwłaszcza należy zwrócić uwagę na dostępność szeregu opcji, które znakomicie poprawiają elastyczność pracy i zwiększają jej skuteczność.

LINIA Umożliwia narysowanie odcinka linii prostej oraz łamanej złożonej z odrębnych odcinków linii prostej. Łamana może być otwarta lub zamknięta.

Cofaj Cofa ostatni wprowadzony punkt. Pojawia się po wprowadzenie co najmniej jednego punktu.

Zamknij Zamyka wielobok. Pojawia się po wprowadzeniu co najmniej trzech punktów (dwóch odcinków).

Wywołanie: Wstążka: Narzędzia główne > Rysuj > Linia. Menu rozwijalne: Rysuj > Linia. Linia poleceń: LINIA.

OKRĄG Umożliwia narysowanie okręgu.

3 punkty Okrąg przechodzący przez 3 punkty nie leżące na jednej prostej.

Środek, promień Podać należy środek okręgu i jego promień. Środek, średnica Podać należy środek okręgu i jego średnicę.

2 punkty Podać należy dwa punkty leżące na końcach średnicy.

Styczny, styczny, promień

Wskazać należy dwa ramiona kąta i podać promień okręgu.

Styczny, styczny, styczny

Wskazać należy trzy proste lub odcinki, z których można zbudować trójkąt.

Wywołanie: Wstążka: Narzędzia główne > Rysuj > Okrąg. Menu rozwijalne: Rysuj > Okrąg. Linia poleceń: OKRĄG.

Page 26: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

209

ŁUK Umożliwia narysowanie łuku.

3 punkty Należy podać początek łuku, punkt leżący na łuku i koniec łuku.

Początek, środek, koniec

Należy podać początek łuku, środek okręgu, z któ-rego łuk został wycięty oraz koniec łuku.

Początek, środek, kąt

Należy podać początek łuku, środek okręgu, z którego łuk został wycięty oraz kąt rozwarcia łuku.

Początek, środek, cięciwa

Należy podać początek łuku, środek okręgu, z któ-rego łuk został wycięty oraz długość cięciwy.

Początek, koniec, kąt

Wskazać należy początek łuku, koniec łuku i kąt rozwarcia łuku.

Początek, koniec, zwrot

Wskazać należy początek łuku, koniec łuku i zwrot stycznej w punkcie początkowym łuku.

Początek, koniec, promień

Wskazać należy początek łuku, koniec łuku i pro-mień.

Środek, początek, koniec

Należy podać środek okręgu, z którego łuk został wycięty, początek łuku i jego koniec.

Środek, początek, kąt

Należy podać środek okręgu, z którego łuk został wycięty, początek łuku i kąt rozwarcia łuku.

Środek, początek, cięciwa

Należy podać środek okręgu, z którego łuk został wycięty, początek łuku i długość cięciwy.

Wywołanie: Wstążka: Narzędzia główne > Rysuj > Łuk. Menu rozwijalne: Rysuj > Łuk. Linia poleceń: ŁUK.

PLINIA Umożliwia narysowanie polilinii, która może składać się naprzemiennie z odcinków linii prostej i łuków.

łUk Umożliwia przejście do opcji rysowania łuku.

Zamknij Umożliwia zamknięcie polilinii za pomocą odcinka linii prostej lub łukiem, w zależności od tego w jakiej opcji rysowania jesteśmy.

Półszerokości

Pozwala na zdefiniowanie szerokości polilinii przez określenie połowy jej szerokości. Jest to przydatna opcja w przypadku wskazywania połowy szerokości za pomocą kursora.

Długość Umożliwia podanie długości odcinka linii prostej w aktualnym kierunku, wynikającym z kierunku poprzedniego elementu (liniowego lub łukowego).

Cofaj Pozwala na cofnięcie ostatniej operacji wykonanej w ramach polecenia.

Szerokość Pozwala na zdefiniowanie szerokości polilinii.

Page 27: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

210

Wywołanie: Wstążka: Narzędzia główne > Rysuj > Polilinia. Menu rozwijalne: Rysuj > Polilinia. Linia poleceń: PLINIA.

PROSTOKĄT Umożliwia narysowanie prostokąta, który formalnie jest zamkniętą polilinią.

Fazuj Pozwala na zdefiniowanie wielkości faz.

Poziom Umożliwia zdefiniowanie wielkości poziomu. Obecnie nie stosuje się poziomu różnego od zera.

Zaokrągl Pozwala na zdefiniowanie promienia zaokrąglenia naroży prostokąta.

Grubość Umożliwia zdefiniowanie wielkości grubości (w kierunku osi Z).

Szerokość

Umożliwia zdefiniowanie szerokości aktualnie rysowanego fragmentu polilinii. Szerokość fragmentu może mieć inną szerokość na początku i na końcu.

Obszar Umożliwia narysowanie prostokąta o zadanym polu powierzchni.

Wymiar Umożliwia narysowanie prostokąta o zadanej długości i szerokości.

Obrót Umożliwia obrócenie prostokąta podczas rysowania o zadany kąt.

Wywołanie: Wstążka: Narzędzia główne > Rysuj > Prostokąt. Menu rozwijalne: Rysuj > Prostokąt. Linia poleceń: PROSTOKĄT.

WIELOBOK Umożliwia narysowanie foremnego wieloboku o liczbie boków zawartych między 3 a 1024. Wielobok formalnie jest zamkniętą polilinią.

Wpisany Umożliwia narysowanie wieloboku wpisanego w okrąg o podanych parametrach.

Opisany Umożliwia narysowanie wieloboku opisanego na okręgu o podanych parametrach.

Bok Umożliwia narysowanie wieloboku foremnego o narzuconej długości boku.

Wywołanie: Wstążka: Narzędzia główne > Rysuj > Wielobok. Menu rozwijalne: Rysuj > Wielobok. Linia poleceń: WIELOBOK.

Page 28: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

211

SPLAJN Umożliwia narysowanie splajnu, czyli krzywej sklejanej.

Zamknij Pozwala na zamknięcie splajnu.

Tolerancja dopasowania

Umożliwia określenie tolerancji (w jednostkach rysunkowych) z jaką ma przechodzić splajn przez zadany wierzchołek.

Wywołanie: Wstążka: Narzędzia główne > Rysuj > Splajn. Menu rozwijalne: Rysuj > Splajn. Linia poleceń: SPLAJN.

DTEKST Umożliwia wprowadzenie do rysunku tekstu jednowierszowego.

Wyrównanie Pozwala na wybór sposobu justowania jednego wiersza tekstu.

sTyl Umożliwia wybór aktualnego stylu tekstu.

Wywołanie: Wstążka: Narzędzia główne > Opis > Jeden wiersz. Menu rozwijalne: Rysuj > Tekst > Jeden wiersz. Linia poleceń: DTEKST lub TEKST.

WTEKST Umożliwia wprowadzenie do rysunku tekstu wielowierszowego.

Wywołanie: Wstążka: Narzędzia główne > Opis > Tekst wielowierszowy. Menu rozwijalne: Rysuj > Tekst > Wiele wierszy.... Linia poleceń: WTEKST.

5.11. Edycja obiektów istniejących w rysunku

Pod pojęciem edycji obiektów istniejących w rysunku będziemy rozumieli przekształcanie istniejących obiektów oraz ich powielanie. Jako przekształcanie obiektów będziemy traktowali takie zabiegi jak: skalowanie, obracanie, przemieszczanie itd. Natomiast do powielania zaliczymy takie postępowanie jak: kopiowanie, odzwierciedlanie, kopiowanie uporządkowane itd.

Każda operacja przeprowadzana na istniejących w rysunku obiektach musi być poprzedzona wskazaniem tych obiektów. Zbiór obiektów, które mają podlegać przekształceniom, nazywamy w programie AutoCAD zbiorem wskazań. Wywołanie dowolnego polecenia edycyjnego

Page 29: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

212

jest powiązane z koniecznością zdefiniowania zbioru wskazań i zamknię-ciem go. Standardowo, cykl wykonania polecenia edycyjnego przebiega następująco: wywołujemy polecenie, budujemy zbiór wskazań, zamykamy zbiór wskazań i kontynuujemy wywołane polecenie.

Samo definiowanie zbioru wskazań rozpoczynamy z chwilą pojawienia się w linii poleceń komunikatu: Wybierz obiekty:. Wybieranie obiektów do zbioru wskazań może być przeprowadzane przez wskazanie pojedyncze lub przez wskazanie grupowe. Standardowo, jeśli zostanie obiekt wskazany bezpośrednio, jest wpisywany do zbioru wskazań, jeśli wskazanie jest puste, wtedy przechodzimy do wskazania grupowego w tzw. trybie "RAmka", który oznacza budowanie na ekranie prostokąta typu "okNo" lub typu "prZecięcie". Prostokąt typu "okNo" działa w ten sposób, że wszystkie obiekty, które znajdą się w całości wewnątrz tego prostokąta, zostaną wpisane do zbioru wskazań. W przypadku prostokąta typu "prZecięcie" działanie jest takie, że do zbioru wskazań wpisywane są wszystkie obiekty, które znajdują się w całości wewnątrz tego prostokąta oraz te, które przecinają jego boki. Istnieje kilka innych sposobów przeprowadzania wskazań grupowych. Opisy wszystkich można znaleźć w pomocy związanej z poleceniem WYBIERZ. Zbiór wskazań jest zamykany prawym klawiszem myszy lub klawiszem ENTER.

Istnieje w programie alternatywny sposób budowania zbioru wskazań jeszcze przed wywołaniem polecenia edycyjnego. Gdy w linii poleceń występuje tylko znak zachęty programu, tzn. słowo Polecenie:, wtedy wskazanie obiektu lub obiektów powoduje automatyczne wpisanie ich do zbioru wskazań. Objawia się to na ekranie wyróżnieniem wskazanego obiektu (linia przerywana). Oprócz tego wyróżnienia pojawiają się również uchwyty, ale jest to odrębny mechanizm edycyjny, działający na innych zasadach.

Zapoznamy się teraz z zestawem podstawowych poleceń pozwalających na przeprowadzanie modyfikacji obiektów istniejących w rysunku lub powielających te obiekty w sposób uporządkowany względnie dowolny. Również i w tym przypadku należy zwrócić uwagę na dostępność szeregu opcji, które znakomicie poprawiają elastyczność pracy i zwiększają jej skuteczność.

Do podstawowych poleceń edycyjnych zaliczymy:

WYMAŻ Umożliwia usunięcie wybranych obiektów z rysunku. Polecenie jest automatycznie kończone po zamknięciu zbioru wskazań.

Wywołanie: Wstążka: Narzędzia główne > Zmień > Wymaż. Menu rozwijalne: Zmień > Wymaż. Linia poleceń: WYMAŻ. Menu podręczne: Wymaż.

Page 30: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

213

PRZESUŃ Umożliwia przesunięcie obiektów o wektor.

Przesunięcie Umożliwia zdefiniowanie wektora przesunięcia względem początku układu współrzędnych.

Wywołanie: Wstążka: Narzędzia główne > Zmień > Przesuń. Menu rozwijalne: Zmień > Przesuń. Linia poleceń: PRZESUŃ.

KOPIUJ Umożliwia wprowadzenie do rysunku tekstu jedno-wierszowego.

Przesunięcie Pozwala na zdefiniowanie wektora przesunięcia względem początku układu współrzędnych.

Tryb Umożliwia wybór sposobu kopiowania - jednokrotne /wielokrotne.

Wywołanie: Wstążka: Narzędzia główne > Zmień > Kopiuj. Menu rozwijalne: Zmień > Kopiuj. Linia poleceń: KOPIUJ.

OBRÓĆ Umożliwia obracanie wybranych obiektów o zadany kąt.

Odniesienie Pozwala na zdefiniowanie kąta obrotu względem wybranego kierunku.

Kopiuj Umożliwia obracanie z kopiowaniem.

Wywołanie: Wstążka: Narzędzia główne > Zmień > Obróć. Menu rozwijalne: Zmień > Obróć. Linia poleceń: OBRÓĆ.

LUSTRO Umożliwia wykonanie lustrzanego odbicia wybranych obiektów względem wskazanej osi.

Wywołanie: Wstążka: Narzędzia główne > Zmień > Lustro. Menu rozwijalne: Zmień > Lustro. Linia poleceń: LUSTRO.

Page 31: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

214

SZYK Umożliwia uporządkowane kopiowanie wybranych obiektów w szyku prostokątnym lub kołowym.

Prostokątny Pozwala na wybranie szyku prostokątnego, zawierającego wiersze i kolumny.

Kołowy Pozwala na wybranie szyku kołowego, rozwijanego względem wskazanego punktu.

Wywołanie: Wstążka: Narzędzia główne > Zmień > Szyk. Menu rozwijalne: Zmień > Szyk. Linia poleceń: SZYK.

SKALA Umożliwia skalowanie wybranych obiektów względem wskazanego punktu.

Odniesienie Pozwala na zdefiniowanie skali odwzorowania względem wybranej wielkości liniowej.

Kopiuj Umożliwia skalowanie z kopiowaniem.

Wywołanie: Wstążka: Narzędzia główne > Zmień > Skala. Menu rozwijalne: Zmień > Skala. Linia poleceń: SKALA.

UTNIJ Umożliwia ucinanie obiektów na wskazanych krawędziach.

Krawędź Pozwala na wybranie obiektów do przecięcia za pomocą opcji budowania zbioru wskazań Krawędź.

Przetnij Pozwala na wybranie obiektów do przecięcia za pomocą opcji budowania zbioru wskazań prZecięcie.

Rzut Pozwala na wybranie sposobu rzutowania obiektów przy ich ucinaniu.

Krawędzie Określa, czy ucinanie jest wykonywane na wskazanej krawędzi, czy na wskazanej krawędzi przedłużonej do nieskończoności.

Wymaż Umożliwia wymazanie z rysunku obiektów wynikających z ucinania , bez konieczności opuszczania polecenia.

Cofaj Pozwala na cofnięcie ostatniego ucinania w ramach wykonywanego polecenia.

Wywołanie: Wstążka: Narzędzia główne > Zmień > Utnij. Menu rozwijalne: Zmień > Utnij. Linia poleceń: UTNIJ.

Page 32: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

215

WYDŁUŻ Umożliwia wydłużanie obiektów do wskazanych krawędzi.

Krawędź Pozwala na wybranie obiektów do wydłużenia za pomo-cą opcji budowania zbioru wskazań Krawędź.

Przetnij Pozwala na wybranie obiektów do wydłużenia za pomo-cą opcji budowania zbioru wskazań prZecięcie.

Rzut Pozwala na wybranie sposobu rzutowania obiektów przy ich wydłużaniu.

Krawędzie Określa, czy wydłużanie jest realizowane do wskazanej krawędzi, czy do wskazanej krawędzi przedłużonej do nieskończoności.

Cofaj Pozwala na cofnięcie ostatniego wydłużania w ramach wykonywanego polecenia.

Wywołanie: Wstążka: Narzędzia główne > Zmień > Wydłuż. Menu rozwijalne: Zmień > Wydłuż. Linia poleceń: WYDŁUŻ.

ODSUŃ Umożliwia równoległe odsuwanie obiektów wraz z ich powieleniem.

przezPunkt Pozwala na wybranie punktu, przez który ma przecho-dzić obiekt odsunięty.

Wymaż Umożliwia wymazanie obiektu źródłowego.

wArstwa Pozwala na zdecydowanie, czy odsuwany obiekt (nowy) ma się pojawić w warstwie obiektu źródłowego, czy w warstwie aktualnej.

Wywołanie: Wstążka: Narzędzia główne > Zmień > Odsuń. Menu rozwijalne: Zmień > Odsuń. Linia poleceń: ODSUŃ.

POŁĄCZ Umożliwia połączenie odcinków linii prostej w jeden odcinek, łuków w jeden łuk, polilinii ze sobą, przyłączenie odcinak linii prostej do polilinii, łuku do polilinii (przy zachowaniu określonych reguł).

Zamknij Pozwala na zamknięcie w okrąg wskazanego łuku.

Wywołanie: Wstążka: Narzędzia główne > Zmień > Połącz. Menu rozwijalne: Zmień > Połącz. Linia poleceń: POŁĄCZ.

Page 33: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

216

PRZERWIJ Umożliwia przerwanie obiektu między dwoma wskazanymi punktami. Punkty mogą się pokrywać - będzie to przerwanie obiektu w jednym punkcie.

Pierwszy Pozwala na ponowne wskazanie pierwszego punktu.

Wywołanie: Wstążka: Narzędzia główne > Zmień > Przerwij. Menu rozwijalne: Zmień > Przerwij. Linia poleceń: PRZERWIJ.

FAZUJ Umożliwia fazowanie wskazanych naroży.

Polilinia Pozwala na wprowadzenie faz do całej wskazanej polilinii.

Fazy Pozwala na zdefiniowanie fazowania za pomocą dwu faz.

kąT Pozwala na zdefiniowanie fazowania za pomocą fazy i kąta.

Utnij Określa, czy fazowanie ma być przeprowadzane z ucinaniem naroży poza fazą, czy nie.

Metoda Pozwala na wybranie metody fazowania - dwie fazy lub faza i kąt.

Wiele Umożliwia przeprowadzenie fazowania wielokrotnego.

Cofaj Pozwala na cofnięcie ostatniego fazowania w ramach polecenia.

Wywołanie: Wstążka: Narzędzia główne > Zmień > Fazuj. Menu rozwijalne: Zmień > Fazuj. Linia poleceń: FAZUJ.

ZAOKRĄGL Umożliwia zaokrąglanie wskazanych naroży.

Polilinia Pozwala na wprowadzenie zaokrągleń do całej wskazanej polilinii.

pRomień Pozwala na zdefiniowanie promienia zaokrąglenia.

Utnij Określa, czy zaokrąglanie ma być przeprowadzane z ucinaniem naroży poza łukiem, czy nie.

Wiele Umożliwia przeprowadzenie zaokrąglania wielokrotnego.

Cofaj Pozwala na cofnięcie ostatniego zaokrąglania w ramach polecenia.

Wywołanie: Wstążka: Narzędzia główne > Zmień > Zaokrągl. Menu rozwijalne: Zmień > Zaokrągl. Linia poleceń: ZAOKRĄGL.

Page 34: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

217

ROZCIĄGNIJ Umożliwia rozciąganie wybranych obiektów o zadany wektor.

Przesunięcie Pozwala na zdefiniowanie wektora przesunięcia względem początku układu.

Wywołanie: Wstążka: Narzędzia główne > Zmień > Rozciągnij. Menu rozwijalne: Zmień > Rozciągnij. Linia poleceń: ROZCIĄGNIJ.

5.12. Właściwości ogólne obiektów

Do najistotniejszych właściwości ogólnych obiektów zaliczamy:

• Warstwę,

• Kolor,

• Rodzaj linii,

• Szerokość linii,

• Styl wydruku.

Trzeba pamiętać, że każdy obiekt wprowadzany do rysunku korzysta z aktualnych nastaw przypisanych do wymienionych wyżej właściwości. Jeśli rysujemy odcinek linii prostej, jest on rysowany w aktualnej warstwie, aktualnym kolorem i rodzajem linii z zachowaniem aktualnej szerokości linii i stylu wydruku. Wobec tego, przed rozpoczęciem rysowania dowolnego obiektu, należy sprawdzić nastawy aktualne. Jeśli zostanie popełniony błąd, to istnieją relatywnie proste metody na poprawienie tego błędu, bez konieczności wymazywania obiektu narysowanego z błędnymi nastawami odpowiednich cech. Jednak najskuteczniejszą metodą jest rysowanie z poprawnie dobranymi właściwościami.

5.12.1. Warstawa

Od strony formalnej rysunek tworzony w programie AutoCAD ma strukturę uwarstwioną. Oznacza to, że poszczególne obiekty mogą być rysowane w różnych warstwach. Każdą warstwę możemy traktować jak przezroczystą folię, na której są narysowane obiekty. Jeśli wszystkie folie złożymy w jeden stos, wtedy będziemy widzieli wszystkie obiekty wchodzące w skład danego rysunku.

Poszczególne warstwy mają przypisane indywidualne cechy, które możemy podzielić na dwie grupy. Do pierwszej zaliczymy sterowanie

Page 35: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

218

widocznością warstwy, a raczej widocznością obiektów, które w tej warstwie występują. Są to trzy przełączniki:

• widoczność: widoczna/niewidoczna,

• blokowanie: zablokowana/odblokowana,

• zamykanie: zamknięta/otwarta.

Do drugiej zaliczymy pozostałe cechy:

• kolor przypisany do warstwy,

• rodzaj linii przypisany do warstwy,

• szerokość linii przypisana do warstwy,

• styl wydruku przypisany do warstwy,

• blokowanie wydruku dla warstwy.

5.12.2. Kolor

Kolory też można podzielić na dwie grupy. Pierwsza grupa to tzw. kolory logiczne. Są to dwa kolory nazwane w programie Jakwarstwa i Jakblok. Wnioskować należy, że jeśli aktualnie ustawiony został kolor Jakwarstwa, to oznacza, że aktualny kolor zostanie pobrany z aktualnej warstwy.

Druga grupa kolorów to kolory określane jako kolory fizyczne, czyli kolory typu: czerwony, zielony, fioletowy itd. Do każdego koloru przypisany jest numer. Przy definiowaniu koloru wystarczy podać jego numer. Jest kilka kolorów, które mogą być określane również poprzez nazwy. Są to kolory: czerwony (1), żółty (2), zielony (3), błękitny (4), niebieski (5), fioletowy (6), biały/czarny (7). Liczba dostępnych kolorów jest zależna od karty graficznej zamontowanej w komputerze. Zwykle są to karty True Color, zatem możemy dysponować gamą 16.7 miliona kolorów. W praktyce, przy tworzeniu rysunków dokumentacyjnych, wystarczają w zupełności kolory, które możemy wywoływać za pomocą nazwy.

5.13. Wymiarowanie

Zgodnie z normami dotyczącymi rysunku technicznego wymiar składa się z:

• linii wymiarowej,

• ograniczników linii wymiarowej,

Page 36: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

219

• pomocniczych linii wymiarowych,

• tekstu wymiarowego (liczby wymiarowej).

Wymiarowanie w programie AutoCAD jest nazywane wymiarowaniem półautomatycznym, co oznacza że użytkownik jest zobowiązany do wskazania punktów, w których mają się rozpoczynać pomocnicze linie wymiarowe i punktu, przez który ma przechodzić linia wymiarowa. Pozostałe czynności, związane z wstawianiem wymiaru do rysunku, są wykonywane przez program automatycznie, przy czym określony wymiar jest tworzony w oparciu o styl wymiarowania, wcześniej zdefiniowany i ustawiony jako aktualny.

Zatem, przed przystąpieniem do wymiarowania, pierwszą czynnością jest zdefiniowanie odpowiedniego stylu wymiarowania. W trakcie definiowania stylu wymiarowania określane są jego parametry, na które składają się następujące grupy nastaw:

• dotyczące linii,

• dotyczące symboli i strzałek,

• dotyczące tekstu,

• uwzględniające sposoby dopasowania wymiaru,

• określające parametry jednostek liniowych i kątowych,

• uwzględniające możliwość zastosowania jednostek alternatywnych,

• określających sposoby przedstawienia tolerancji.

Po zdefiniowaniu stylu wymiarowania należy ustawić go jako aktualny. Wymiarowanie rozpoczynamy od wybrania polecenia określającego wprowadzany rodzaj wymiaru (liniowy, kątowy, promienia, średnicy itd.), potem wskazania punktów, w których mają rozpoczynać się pomocnicze linie wymiarowe, a następnie punktu, przez który ma przechodzić linia wymiarowa. Po zakończeniu tych operacji kompletny wymiar jest wstawiany do rysunku.

5.14. Wypełnianie wzorem

Poleceniem umożliwiającym wypełnienie wybranej przestrzeni zamkniętej w rysunku jest polecenie KRESKUJ, po wywołaniu którego pojawia się okno dialogowe.

KRESKUJ Umożliwia wypełnienie dowolnej przestrzeni zamkniętej, występującej w rysunku, wzorem wektorowym lub rastrowym.

Page 37: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

220

Wywołanie: Wstążka: Narzędzia główne > Rysuj > Kreskuj. Menu rozwijalne: Rysuj > Kreskuj.... Linia poleceń: KRESKUJ.

Wypełnianie obszarów zamkniętych wzorem może oznaczać:

• kreskowanie (rysowanie linii równoległych pod zadanymi kątami i w zadanej odległości od siebie),

• wypełnianie wzorem wektorowym (wprowadzanie do obszaru wzoru składającego się z linii - wektorów, których wzór i układ jest przechowywany w plikach tekstowych z rozszerzeniem .pat),

• wypełnianie wzorem rastrowym (wprowadzanie do obszaru wzoru składającego się z cieniowanego rastra, który może składać się z wybranego koloru oraz koloru tła lub z dwóch wybranych kolorów).

Przy wskazywaniu obszarów do wypełnienia wzorem mamy do dys-pozycji dwie metody:

• wskazanie obiektu zamkniętego, np. okręgu lub zamkniętego splajnu,

• wskazanie punktu leżącego na obszarze przeznaczonym do wypeł-nienia wzorem.

Wybór metody zależy od tego, czy wypełniany jest pojedynczy obiekt zamknięty, czy obszar ograniczony różnymi obiektami. W tym pierwszym przypadku łatwiej wskazać i przeanalizować strukturę obiektów do wypeł-nienia wzorem, w drugim zaś program sam wyznacza granice, ale trwa to trochę dłużej.

Należy również pamiętać, że przy analizowaniu struktury do wypeł-niania wzorem, istnieją trzy metody przeprowadzenia tej analizy, zwane wykrywaniem wysp. Wykrywanie wysp jest związane z obiektami zamkniętymi, występującymi wewnątrz analizowanego obszaru. Jako przykład może tu posłużyć płytka, w której występują otwory. W takim przypadku, np. kreskowanie powinno być wykonane pomiędzy zarysem płytki a otworami. Same otwory nie powinny być kreskowane.

Struktura, przeznaczona do wypełnienia wzorem, może być znacznie bardziej rozbudowana. W takich przypadkach analizę można przeprowadzić posługując się następującymi stylami wykrywania wysp:

• Normalnym - jest to wypełnianie wzorem naprzemienne, tzn. pierwszy obszar jest wypełniany, drugi obszar nie jest wypełniany, trzeci jest wypełniany, czwarty nie jest wypełniany itd.,

• Skrajnym - jest to wypełnianie wzorem tylko obszaru najbardziej zewnętrznego - pozostałe obszary wewnętrzne nie są wypełniane,

Page 38: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

221

• Całkowitym - wzorem jest wypełniany cały obszar zewnętrzny (ten wskazany) bez przeprowadzania analizy obszarów wewnętrznych, które też są wypełniane tym samym wzorem.

W przypadku korzystania z wzoru wektorowego, istnieje możliwość sterowania gęstością wzoru. Dokonujemy tego za pomocą współczynnika skali wzoru.

Poleceniem umożliwiającym wypełnienie wybranej przestrzeni zamkniętej w rysunku jest polecenie KRESKUJ, po wywołaniu którego pojawia się okno dialogowe.

KRESKUJ Umożliwia wypełnienie dowolnej przestrzeni zamkniętej, występującej w rysunku, wzorem wektorowym lub rastrowym.

Wywołanie: Wstążka: Narzędzia główne > Rysuj > Kreskuj. Menu rozwijalne: Rysuj > Kreskuj.... Linia poleceń: KRESKUJ.

Wypełnianie obszarów zamkniętych wzorem może oznaczać:

• kreskowanie (rysowanie linii równoległych pod zadanymi kątami i w zadanej odległości od siebie),

• wypełnianie wzorem wektorowym (wprowadzanie do obszaru wzoru składającego się z linii - wektorów, których wzór i układ jest przechowywany w plikach tekstowych z rozszerzeniem .pat),

• wypełnianie wzorem rastrowym (wprowadzanie do obszaru wzoru składającego się z cieniowanego rastra, który może składać się z wybranego koloru oraz koloru tła lub z dwóch wybranych kolorów).

Przy wskazywaniu obszarów do wypełnienia wzorem mamy do dys-pozycji dwie metody:

• wskazanie obiektu zamkniętego, np. okręgu lub zamkniętego splajnu,

• wskazanie punktu leżącego na obszarze przeznaczonym do wypeł-nienia wzorem.

Wybór metody zależy od tego, czy wypełniany jest pojedynczy obiekt zamknięty, czy obszar ograniczony różnymi obiektami. W tym pierwszym przypadku łatwiej wskazać i przeanalizować strukturę obiektów do wypeł-nienia wzorem, w drugim zaś program sam wyznacza granice, ale trwa to trochę dłużej.

Należy również pamiętać, że przy analizowaniu struktury do wypeł-niania wzorem, istnieją trzy metody przeprowadzenia tej analizy, zwane

Page 39: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

222

wykrywaniem wysp. Wykrywanie wysp jest związane z obiektami zamkniętymi, występującymi wewnątrz analizowanego obszaru. Jako przykład może tu posłużyć płytka, w której występują otwory. W takim przypadku, np. kreskowanie powinno być wykonane pomiędzy zarysem płytki a otworami. Same otwory nie powinny być kreskowane.

Struktura, przeznaczona do wypełnienia wzorem, może być znacznie bardziej rozbudowana. W takich przypadkach analizę można przeprowadzić posługując się następującymi stylami wykrywania wysp:

• Normalnym - jest to wypełnianie wzorem naprzemienne, tzn. pierwszy obszar jest wypełniany, drugi obszar nie jest wypełniany, trzeci jest wypełniany, czwarty nie jest wypełniany itd.,

• Skrajnym - jest to wypełnianie wzorem tylko obszaru najbardziej zewnętrznego - pozostałe obszary wewnętrzne nie są wypełniane,

• Całkowitym - wzorem jest wypełniany cały obszar zewnętrzny (ten wskazany) bez przeprowadzania analizy obszarów wewnętrznych, które też są wypełniane tym samym wzorem.

W przypadku korzystania z wzoru wektorowego, istnieje możliwość sterowania gęstością wzoru. Dokonujemy tego za pomocą współczynnika skali wzoru.

5.15. Bloki z atrybutami

Jednym z istotnych narzędzi usprawniających rysowanie jest korzystanie z mechanizmu bloków. Blokiem nazywać będziemy zbiór różnych obiektów stanowiących jedną całość z przypisaną nazwą.

W praktyce blok tworzymy w ten sposób, że rysujemy obiekty, które mają wchodzić w skład bloku, a następnie definiujemy blok. Do tego celu służy polecenie BLOK.

BLOK Umożliwia zdefiniowanie nowego bloku.

Wywołanie: Wstążka: Narzędzia główne > Blok > Utwórz lub Bloki i odniesienia > Blok > Utwórz. Menu rozwijalne: Rysuj > Blok > Utwórz. Linia poleceń: BLOK.

Przy definiowaniu bloku należy:

• określić jego nazwę,

Page 40: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

223

• określić punkt bazowy bloku,

• wskazać obiekty, które mają wchodzić w skład bloku,

• określić sposób skalowania bloku.

Standardowo, po zdefiniowaniu bloku, jego obiekty składowe znikają z ekranu a definicja bloku zostaje zapisana w bazie danych rysunku. Aby blok pojawił się w rysunku musi być do rysunku wstawiony. Operację tę przeprowadzamy posługując się poleceniem WSTAW.

WSTAW Umożliwia wstawienie bloku do rysunku.

Wywołanie: Wstążka: Narzędzia główne > Blok > Wstaw lub Bloki i odniesienia > Blok > Wstaw. Menu rozwijalne: Wstaw > Blok... Linia poleceń: WSTAW.

Przy wstawianiu bloku do rysunku podajemy:

• nazwę wstawianego bloku,

• punkt wstawienia - w którym znajdzie się punkt bazowy bloku,

• skalę bloku - zasadniczo może być inna w każdej osi,

• kąt obrotu bloku - względem punktu wstawienia.

Trzeba w tym miejscu zwrócić uwagę na fakt, że wstawić do rysunku, w postaci bloku, można również dowolny rysunek zapisany w pliku o rozszerzeniu .dwg. Jest on podczas takiej operacji automatyczne zapisywany w bazie aktualnego rysunku w postaci bloku, który od tej chwili może być do rysunku wstawiany dowolną liczbę razy.

Jak wynika z powyższego opisu, blok jest zapisywany w rysunku i może być wykorzystywany w tym rysunku. Jeśli zachodzi potrzeba wykorzystania istniej istniejącego bloku w innym rysunku, trzeba zapisać go w pliku zewnętrznym. Służy do tego celu polecenie PISZBLOK.

PISZBLOK Umożliwia zapisanie bloku, wybranych obiektów lub całego rysunku w pliku zewnętrznym.

Wywołanie: Wstążka: brak. Menu rozwijalne: brak. Linia poleceń: PISZBLOK.

Page 41: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

224

Jednak, jeśli zachodzi potrzeba przeniesienia bloku z jednego rysunku do drugiego, najłatwiej tego dokonać posługując się narzędziem DesignCenter (wewnętrzne narzędzie programu AutoCAD).

Zapisywanie bloków w plikach zewnętrznych jest jednak bardzo wygodne w przypadku, gdy pragniemy utworzyć w jakimś katalogu bibliotekę bloków (w postaci rysunków .dwg), które potem będzie można wykorzystać w dowolnym rysunku za pomocą polecenia WSTAW.

Mechanizm bloków ma jedną zasadniczą niedogodność. Wprowadzenie zmian w bloku znajdującym się w rysunku nie powoduje wprowadzenia tych zmian w innych rysunkach. Podobnie wygląda sprawa z modyfikowaniem bloków zapisanych w bibliotece. W każdym z tych przypadków, w celu przeprowadzenia modyfikacji, należy blok wczytać do rysunku ponownie.

Bloki mogą mieć przypisane tzw. atrybuty. Atrybutem będziemy nazywali informację tekstową, przypisaną do bloku, przy czym dla każdego wstawienia informacja ta ma taki sam format, ale może mieć inną treść. Jako przykładowy atrybut może posłużyć kolejny numer, masa, rozmiar, dostawca, numer telefonu, adres itd. Do bloku można przypisać dowolną liczbę atrybutów. Atrybuty przypisane do bloku mogą być widoczne w rysunku lub niewidoczne. W jednym i drugim przypadku dane z nimi związane są zapisane w bazie danych rysunku.

Dane związane z atrybutami można pozyskać przeprowadzając tzw. wyciąg atrybutów. Wyciągi atrybutów można umieścić w rysunku w postaci tabeli lub przesłać do plików zewnętrznych w formatach typowych arkuszy kalkulacyjnych, baz danych oraz w postaci tekstowej (ASCII).

W programie AutoCAD występują również tzw. bloki dynamiczne. Są to bloki, w których można - w zdefiniowanych granicach - zmieniać ich postać. Jako przykład może tu posłużyć blok w postaci biurka z krzesłem. Po wstawieniu bloku może istnieć możliwość zmiany długości biurka oraz, np. położenia krzesła względem biurka. Innym przykładem bloku dynamicznego może być możliwość wyświetlenia jakiegoś trójwymiarowego obiektu w wybranym rzucie.

5.16. Odnośniki zewnętrzne

Innym narzędziem usprawniającym rysowanie są odnośniki zewnętrzne. Odnośnik jest formalnie odwołaniem się do innego rysunku, czyli podaniem ścieżki dostępu do tego rysunku. Odnośnik, a właściwie związany z nim rysunek, jest widoczny w rysunku, do którego został wstawiony. Nie jest - natomiast - wpisywany do bazy tego rysunku.

ZEWODN Umożliwia w bieżącym rysunku zapisanie odniesienia do innego rysunku (.dwg, .dwf, .dgn, plik rastrowy).

Page 42: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

225

Wywołanie: Wstążka: Bloki i odniesienia > Odniesienie > Odnośniki. Menu rozwijalne: Wstaw > Odnośniki... Linia poleceń: ZEWODN.

Odnośniki są wczytywane z plików zewnętrznych za każdym razem, gdy rysunek nadrzędny jest otwierany (lub na specjalne polecenie, w celu wczytania najnowszej wersji odnośnika). Wobec tego, zmiany wprowadzone w rysunku odnośnika są wprowadzane automatycznie do rysunku nadrzędnego. Dotyczy to wszystkich rysunków, w których występują dane odnośniki zewnętrzne.

Główna niedogodność stosowania odnośników pojawia się przy przenoszeniu rysunku nadrzędnego lub jego przesyłanie. W takim przypadku trzeba pamiętać o tym, jakie pliki (zawierające rysunki, do których zdefiniowaliśmy odniesienia) należy przesłać razem z rysunkiem nadrzędnym oraz w jakich katalogach mają się one znaleźć, ze względu na ścieżki dostępu zdefiniowane w rysunku nadrzędnym.

5.17. Kreślenie

Drukowanie (kreślenie) ostatecznej postaci rysunku jest związane z szeregiem zabiegów wstępnych, które jednak zwykle przeprowadza się tylko raz. Zanim przystąpimy do kreślenia należy zdefiniować urządzenie kreślące. Do tego celu służy Menedżer ploterów. Pozwala on na wybranie urządzenia kreślącego oraz zdefiniowania drajwera do tego urządzenia.

Następnym krokiem jest zdefiniowanie ustawienia strony, czyli podjęcie kolejnych decyzji:

• z jakiego urządzenia kreślącego chcemy korzystać,

• na jakiej formatce chcemy wydrukować rysunek,

• z jakiej tablicy stylów wydruku będziemy korzystali,

• co ma być wydrukowane (Ekran, Granice, Okno, Zakres),

• jaka ma być skala wydruku,

• jaka ma być orientacja rysunku (pionowa, pozioma).

Po zdefiniowaniu ustawień strony można przystąpić do kreślenia.

KREŚL Umożliwia przesłanie rysunku lub jego fragmentu do urządzenia kreślącego lub do pliku.

Page 43: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

226

Wywołanie: Wstążka: Wyniki pracy > Drukuj > Drukuj. Menu rozwijalne: Plik > Drukuj... Linia poleceń: KREŚL.

Kreślenie w programie AutoCAD może być przeprowadzane z obszaru modelu lub z obszaru papieru, czyli z poziomu układów (dawniej: arkuszy). W tym drugim przypadku dysponujemy pełną kontrolą wyglądu rysunku przed wydrukowaniem, łącznie z możliwością komponowania opisów, ramek, tabelek rysunkowych i wymiarowania. Widzimy jak rysunek będzie wyglądał po wydrukowaniu.

5.18. Wprowadzenie do modelowania w przestrzeni trójwymiarowej

Dokumentacja techniczna wykonawcza, tzn. ta która jest przekazywana do warsztatu wykonującego określony wyrób, jest przekazywana w postaci dwuwymiarowego rysunku technicznego. Dotychczas projektant wyrobu kreślił dokumentację bezpośrednio w układzie dwuwymiarowym, korzystając z odpowiedniego rzutowania obiektów w układzie prostokątnym. Taki sposób postępowania wymagał od projektanta dobrej wyobraźni przestrzennej, gdyż obraz przestrzenny przedmiotu powstawał tylko w umyśle projektanta, który był odpowiedzialny za przelanie tego wyobrażenia na papier. Rodziło to możliwość popełniania szeregu pomyłek i nie pozwalało na przepro-wadzanie analiz obiektów jeszcze w fazie projektowania oraz uniemożliwiało pokazanie wymyślonego projektu w jego końcowej postaci przed wykonaniem prototypu.

Obecnie coraz powszechniejsza jest tendencja - a w krajach zaawansowanych technologicznie staje się to regułą - tworzenia projektu w postaci elektronicznej w przestrzeni trójwymiarowej. Wirtualna postać trójwymiarowa pozwala na przeprowadzenie szeregu czynności na obiekcie, który jeszcze fizycznie nie powstał. Umożliwia przeprowadzenie symulacji komputerowych związanych z projektowaniem, takich jak obliczenia wytrzymałościowe czy termiczne. Daje możliwość sprawdzenia czy nie występują kolizje poszczególnych części w trakcie pracy urządzenia. Również pozwala na pokazanie gotowego wyrobu przed jego wykonaniem. Modelowanie w przestrzeni trójwymiarowej uwalnia nas od szeregu kłopotów. Utworzony model przestrzenny może być wykorzystany bezpośrednio, zarówno do obliczeń numerycznych jak i do sprawdzania kolizyjności oraz wizualizacji statycznej i dynamicznej gotowego wyrobu, co jest wielkim udogodnieniem przy przeprowadzaniu

Page 44: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

227

kampanii reklamowej urządzenia, które dopiero pojawi się w rzeczy-wistości.

Do tworzeniu wirtualnej postaci urządzenia nieodzowne jest odpowiednie oprogramowanie a w przypadkach rozbudowanych projektów również wysokowydajne stacje robocze, które będą w stanie, w odpowiednio krótkim czasie, przeprowadzić wymagane obliczenia.

Poznany już program AutoCAD był dotąd wykorzystywany przez nas do pracy w obszarze 2D. Jest to jednak oprogramowanie, które pracuje również w przestrzeni trójwymiarowej a projekty 2D są tworzone na płasz-czyźnie dowolnie wybranej w przestrzeni.

Program umożliwia tworzenie modeli przestrzennych krawędziowych, powierzchniowych i bryłowych. Ten ostatni sposób tworzenia modeli 3D jest uważny obecnie za rozwiązanie najbardziej zaawansowane technologicznie i dające najwięcej możliwości, zarówno przy przeprowadzaniu analiz i obliczeń, jak i w dziedzinie wizualizacji. W naszych rozważaniach szczególny nacisk zostanie położony na modelo-wanie bryłowe. W najnowszych wersjach programu AutoCAD pojawiły się jeszcze dodatkowo dwa narzędzia. Pierwszym jest szkicowanie w obszarze dwuwymiarowym z wykorzystaniem więzów geometrycznych i wymiarowych oraz zaawansowane modelowanie siatkowe oraz z wykorzystaniem powierzchni NURBS, ułatwiające uzyskiwanie bardziej złożonych powierzchni modeli z możliwością przekształcenia odwzorowania siatkowego w reprezentację bryłową.

5.19. Interfejs programu dla modelowania 3D

Dla prac prowadzonych w przestrzeni 3D w programie udostępniono obszar roboczy o nazwie Modelowanie 3D. Struktura wstążki zawierającej polecenia różni się w istotny sposób od wstążki stosowanej przy pracy w przestrzeni 2D, gdyż musi zawierać szereg poleceń związanych z modelowaniem przestrzennym. Wstążka w dalszym ciągu jest podzielona na karty a karty składają się z paneli zawierających poleceń.

W obszarze roboczym Modelowanie 3D dysponujemy możliwością wyświetlenia następujących kart:

• Narzędzia główne,

• Modelowanie siatki,

• Renderuj,

• Wstaw,

• Opisz,

• Wyświetl,

Page 45: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

228

• Zarządzaj,

• Wyniki pracy,

• Express Tools.

W każdym panelu zebrane zostały polecenia, które pozwalają na re-alizację określonych wspólnych lub zależnych czynności.

W karcie Narzędzia główne dostępne są panele:

• Modelowanie,

• Siatka,

• Edycja brył,

• Rysuj,

• Modyfikuj,

• Przekrój,

• Widok

• Podobiekt,

• Warstwy,

• Właściwości,

• Narzędzia,

• Schowek.

Karta Modelowanie siatki zawiera następujące panele:

• Siatki elementarne,

• Siatka,

• Edytowanie siatki,

• Przekształć siatkę,

• Przekrój,

• Podobiekt.

Karta Renderuj zawiera panele:

• Style wizualizacji,

• Efekty krawędzi,

Page 46: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

229

• Światła,

• Słońce i położenie,

• Materiały,

• Animacje,

• Kamera,

• Renderuj.

Karta Wstaw zawiera panele:

• Blok,

• Atrybuty,

• Odniesienie,

• Import,

• Dane,

• Łączenie i wyodrębnianie.

Karta Opisz zawiera panele:

• Tekst,

• Wymiary,

• Linie odniesienia,

• Tabele,

• Znacznik,

• Skalowanie opisu.

Karta Wyświetl zawiera panele:

• Nawigacja,

• Widoki,

• Współrzędne,

• Rzutnie,

• Palety,

• Palety 3D,

Page 47: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

230

• Okna.

Karta Zarządzaj zawiera panele:

• Rejestrator operacji,

• Widoki,

• Dostosowanie,

• Aplikacje,

• Standardy CAD.

Karta Wyniki pracy zawiera panele:

• Drukuj,

• Eksportuj do pliku DWF/PDF,

• Eksportuj do programu Impression,

• Wydruk 3D.

Karta Express tools zawiera szereg poleceń bardziej

zaawansowanych, obsługiwanych w języku angielskim i zorganizowanych w następujących panelach:

• Blocks,

• Text,

• Modify,

• Layout,

• Draw,

• Dimensions,

• Tools,

• Web.

5.20. Nawigacja w przestrzeni 3D

Głównymi narzędziami niezbędnymi do przemieszczania się w obrę-bie rysunku i wybierania potrzebnych w danej chwili fragmentów są, znane już z tworzenia rysunku dwuwymiarowego, polecenia ZOOM i NFRAGM

Page 48: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

231

oraz zestaw nowych poleceń niezbędnych do nawigacji w przestrzeni trójwymiarowej. Zaliczymy do nich polecenie 3DORBITA, narzędzie ViewCube oraz zestaw standardowych widoków. Wszystkimi tymi narzędziami - poza ViewCube i zestawami standardowych widoków - można zarządzać za pośrednictwem obiektu nazwanego SteeringWheels. Wywołać go można:

Wstążka (3D): Wyświetl > Nawigacja > Narzędzie SteeringWheels. Menu rozwijalne: brak. Pasek stanu: SteeringWheels. Menu kontekstowe: SteeringWheels. Linia poleceń: PISZBLOK.

Obiekt ten jest wyświetlany na ekranie po wywołaniu go, porusza się

razem z kursorem i zawiera szereg pól służących do uruchamiania omawianych poleceń i ich opcji. Narzędzie to jest bardzo elastyczne, może być konfigurowane i zmienia swoją postać (zatem i dostępne polecenia) w zależności od aktualnie realizowanych zadań. Na Rys. 5.4 pokazano standardową postać obiektu SteeringWheels.

Rys. 5.4. Standardowa postać obiektu SteeringWheels.

Jak można zauważyć dostępne są bezpośrednio pozycje podstawowe:

• ZOOM,

• PANORAMA,

• ORBITA,

oraz uzupełniające:

• PRZEWIŃ,

• ŚRODEK,

Page 49: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

232

• SPACER,

• OBSERWACJA,

• W GÓRĘ, W DÓŁ.

• ponadto dwa przyciski umożliwiające rozwinięcie menu podręcznego oraz wyłączenie widoczności obiektu.

Omówienie wszystkich dostępnych w SteeringWheels poleceń i opcji wykracza poza ramy tej książki.

Drugim rozbudowanym narzędziem jest ViewCube. Jeśli narzędzie to jest włączone, to pojawia się z chwilą przejścia do przestrzeni trójwymiarowej. Włączyć lub wyłączyć narzędzie można:

Wstążka (3D): Wyświetl > Widoki > ViewCube. Menu rozwijalne: Widok > Wyświetl > ViewCube lub zmienna systemowa NAVVCUBEDISPLAY (0 - nie wyświetla, 1 - wyświetla).

Standardowo wyświetlane jest w prawym górnym narożniku obszaru graficznego. Jego typową postać pokazano na Rys. 5.5.

Rys. 5.5. Standardowa postać obiektu ViewCube.

Posługiwanie się nim znakomicie ułatwia i przyspiesza zmianę kierunku patrzenia na obiekt. Umożliwia wybranie jednym kliknięciem określonego kierunku patrzenia, czyli zdefiniowanie aktualnie potrzebnego widoku. Składa się z sześciokątnej kostki, w której wyodrębniono, w postaci niezwiązanych fragmentów, wszystkie narożniki oraz wszystkie krawędzi. Kliknięcie wybranego fragmentu powoduje zdefiniowanie widoku związanego z położeniem tego fragmentu na kostce. Na Rys. 5.5 pokazano wybranie jednego z narożników.

Oprócz kostki występuje w ViewCube okalający ją pierścień z zaznaczonymi kierunkami stron świata. Pierścień można "chwycić"

Page 50: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

233

za pomocą myszy i wlec w wybranym kierunku. Pozwala to na obracanie widocznych na ekranie modeli 3D względem osi pionowej.

ViewCube ma również dwa mena rozwijalne, w których można dokonać wyboru odpowiednich opcji, piktogram domku, który pozwala na wyświetlenie widoku przyjętego jako standardowy oraz dwie strzałki (wyświetlane tylko wtedy, gdy na ekranie mamy do czynienia z jednym z widoków prostokątnych) umożliwiające obrócenie aktualnego widoku o 90° w wybranym kierunku.

Sposób posługiwania się narzędziem ViewCube zostanie praktycznie omówiony na zajęciach laboratoryjnych.

Wyżej opisane narzędzia będą nam towarzyszyły bardzo często w czasie tworzenia rysunków 3D. Bez poznania możliwości tych narzędzi oraz wprawnego posługiwania się nimi niemożliwe jest skuteczne tworzenie rysunku w przestrzeni trójwymiarowej.

5.21. Układy współrzędnych

Definiowanie obiektów trójwymiarowych jest najczęściej związane z płaszczyzną XY. Standardowo podawanie współrzędnych X i Y dotyczy tej płaszczyzny. W rysunku zawsze występuje prostokątny prawoskrętny układ współrzędnych, zwany globalnym układem współrzędnych, który skrótowo oznaczać będziemy przez GUW. Dla ułatwienia rysowania w przestrzeni 3D w programie istnieje możliwość zdefiniowania własnego układu współrzędnych, dowolnie zorientowanego w tej przestrzeni. Po zdefiniowaniu takiego układu wszystkie wprowadzane z klawiatury współrzędne będą się odnosiły do tego układu. Układ taki będziemy nazywali lokalnym układem współrzędnych i będziemy oznaczali dalej przez LUW.

Lokalnych układów współrzędnych możemy zdefiniować dowolnie dużo, zatem w rysunku występować będzie szereg LUW oraz GUW. Z tego zbioru tylko jeden wybrany układ współrzędnych może być układem aktualnym i do niego odnosić się będą wprowadzane dane. Przechodzenie od jednego LUW do drugiego jest możliwe z wykorzystaniem opcji Poprzedni, jednak taki sposób postępowania jest kłopotliwy. Dla usprawnienia przemieszczania się między układami współrzędnych wprowadzono możliwość przypisania do zdefiniowanego LUW nazwy. W takim przypadku ustawienie aktualnego układu współrzędnych zostaje znakomicie przyspieszone. Jako zasadę należy przyjąć, że jeśli określony LUW będzie jeszcze w rysunku wykorzystywany, należy mu przypisać nazwę.

Lokalne układy współrzędnych mogą być definiowane na różne sposoby. Zarządza tym polecenie LUW, które można wywołać:

Page 51: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

234

Wstążka (3D): Wyświetl > Współrzędne > LUW. Menu rozwijalne: Narzędzia > Nowy LUW. Linia poleceń: LUW.

Do dyspozycji mamy następujące opcje:

• <początek> - definiuje nowy LUW za pomocą jednego, dwóch lub trzech punktów. Jeśli zostanie podany jeden punkt, początek LUW zostanie umieszczony w tym punkcie, a poszczególne osi będą równoległe do swych odpowiedników w poprzednim układzie. W przypadku określenia drugiego punktu, określi on położenie dodatniej części osi X. Jeśli dodamy do danych trzeci punkt, określi on dodatnią półpłaszczyznę XY,

• Powierzchnia - LUW zostanie dopasowany do płaszczyzny wskazanej na obiekcie 3D,

• Nazwany - jako aktualny zostanie ustawiony LUW o wybranej nazwie,

• OBiekt - LUW zostanie przypisany do wskazanego obiektu. Usytuowanie LUW jest zależne od rodzaju obiektu,

• Poprzedni - ustawia jako aktualny poprzedni LUW,

• Widok - LUW zostanie dopasowany do widoku aktualnie wyświetlanego na ekranie,

• Globalny - jako aktualny ustawia GUW,

• X - umożliwia zdefiniowanie nowego LUW przez obrócenie bieżącego LUW o zadany kąt względem osi X,

• Y - umożliwia zdefiniowanie nowego LUW przez obrócenie bieżącego LUW o zadany kąt względem osi Y,

• Z - umożliwia zdefiniowanie nowego LUW przez obrócenie bieżącego LUW o zadany kąt względem osi Z,

• Oś Z - definiuje nowy LUW przez wskazanie początku układu oraz punktu leżącego na dodatniej części osi Z. Obrót względem osi Z, przyjmowany podczas transformacji, jest zarządzany przez wewnętrzny algorytm i może sprawiać wrażenie przypadkowego,

• Zastosuj - przypisuje aktualny LUW do wybranej rzutni lub do wszy-stkich rzutni w rysunku.

Jak wspomniano wyżej obiekty trójwymiarowe zasadniczo są związane z aktualną płaszczyzną XY i przy ich wprowadzaniu powinno się w pierwszej kolejności ustawić właściwy układ współrzędnych a następnie narysować obiekt. Procedura ta powtarza się bardzo często, zatem, aby ją

Page 52: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

235

uprościć, wprowadzono w programie narzędzie tzw. dynamicznego LUW. Po włączeniu tego narzędzia - przełącznik w pasku stanu (Odblokuj/zablokuj dynamiczny LUW) - przemieszczenie kursora nad powierzchnią obiektu 3D powoduje podświetlenie tej powierzchni i przyjęcie jej jako aktualnej płaszczyzny XY, co umożliwia rysowanie obiektów na tej płaszczyźnie. Śledzenie tych powierzchni odbywa się automatycznie, co znakomicie przyspiesza pracę, gdyż zwalnia nas z konieczności ręcznego definiowania LUW.

5.22. Rodzaje modeli trójwymiarowych

W programie AutoCAD dostępne są cztery rodzaje modeli wykorzystywanych w przestrzeni trójwymiarowej.

• Modele krawędziowe,

Modele krawędziowe są najprostszą formą reprezentacji obiektów trójwymiarowych i są tworzone z wykorzystaniem linii, łuków, okręgów, elips, splajnów itd., czyli obiektów dwuwymiarowych rozmieszczonych w przestrzeni. Tego rodzaju przedstawienie obiektów jest często użyteczne, gdyż pozwala na istotne przyspieszenie operacji manipulowania widocznością modeli. Jednak, przy bardziej skomplikowanych modelach o dużej liczbie krawędzi, takie podejście może okazać się trudne do zastosowania ze względu na włączoną widoczność wszystkich krawędzi.

• Modele powierzchniowe,

Wyższym poziomem prezentowania obiektów 3D jest modelowanie powierzchniowe, w którym korzysta się z powierzchni o nieskoń-czenie małej grubości, rozpiętych pomiędzy krawędziami. Obiekty tego rodzaju są wewnątrz puste. Modelowanie takie nie pozwala na przeprowadzanie operacji logicznych na obiektach oraz na pozyski-wanie informacji związanych z cechami fizycznymi obiektów, takimi jak masa, środek ciężkości lub moment bezwładności.

• Modele bryłowe,

W modelach tego rodzaju brane są pod uwagę nie tylko krawędzi i powierzchnie, ale również struktura wewnętrzna obiektu. Obiekty tego rodzaju są wypełnione wewnątrz materiałem. Dostępne jest zatem przeprowadzanie operacji logicznych typu sumowania obiektów, odejmowania oraz poszukiwania części wspólnych. Można również pozyskać dane związane z cechami fizycznymi.

Page 53: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

236

• Modele siatkowe,

Modelowanie siatkowe zostało wprowadzone w wersji 2010. Zapewnia nowy, łatwiejszy i skuteczniejszy sposób przeprowadzania edycji obiektów. Obiekt siatki można wygładzać przyrostowo (co zapewnia bardziej wygładzony kształt), edytować z użyciem przesuwania, skalowania lub obracania jego powierzchni, krawędzi lub wierzchołków, wprowadzać pofałdowanie krawędzi, rozdrabniać fasety w celu całościowego zwiększenia liczby powierzchni do edycji (również tylko dla wybranych fragmentów powierzchni), dzielić na mniejsze segmenty przez rozdzielenie poszczególnych powierzchni. Przy posługiwaniu się modelowaniem siatkowym mamy również

do dyspozycji możliwości przekształcania (konwersji) modelu siatkowego w model bryłowy lub powierzchniowy oraz zamiany modeli bryłowych i powierzchniowych na modele siatkowe.

5.23. Wyświetlanie modeli 3D

Po dodaniu do rysunku szeregu detali może się okazać, że rysunek staje się mało czytelny a jego czytelność można poprawić zmieniając sposób wyświetlania rysunku.

W programie standardowo występuje kilka sposobów wyświetlania rysunków:

• tryb szkieletowy 2D, gdy widoczne są wszystkie krawędzi a rysunek jest wyświetlany w obszarze modelu w starym formacie (na czarnym tle),

• tryb szkieletowy 3D, gdy widoczne są wszystkie krawędzi a rysunek jest wyświetlany w obszarze modelu w nowym formacie (na jasnym tle),

• tryb ukrycia linii niewidocznych 3D, gdy widoczne są wszystkie krawędzi widoczne od strony obserwatora a niewidoczne są krawędzi przysłonięte przez model,

• tryb koncepcyjny 3D, gdy rysunek jest przedstawiany z ukrytymi krawędziami niewidocznymi oraz dodawane są standardowe kolory (w odcieniu zielonkawo niebieskim), ułatwiające odczytywanie rysun-ku,

• tryb realistyczny 3D, gdy dodawane są bądź kolory przypisane do warstw (gdy nie przypisano materiałów) lub kolory (faktury) wynikające z przypisanych do powierzchni lub brył tekstur bądź materiałów.

Page 54: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

237

5.24. Wprowadzanie nowych obiektów 3D

Tworzenie rysunku elektronicznego rozpoczyna się od wprowadze-nia do rysunku nowych obiektów. Cały zespół działań związanych z wstawianie nowych obiektów będziemy nazywali rysowaniem. W programie AutoCAD zaimplementowano szereg poleceń, które umożliwiają rysowanie nowych obiektów. Jest tu podkreślane określenie nowe obiekty, gdyż mowa jest o obiektach, które powstają od początku i przy ich tworzeniu nie posługujemy się obiektami już w rysunku istniejącymi (jak np. w przypadku kopiowania).

5.24.1. Tworzenie brył podstawowych

Użycie brył podstawowych jest metodą postępowania polegającą na tworzeniu projektu od postaci podstawowej, wykonywanej szybko, do postaci złożonej, uwzględniającej detale. Jeśli istnieje możliwość określenia kiedy model podstawowy może przedstawić wymagany obiekt złożony w sposób dostatecznie czytelny, wtedy bryły podstawowe będą drogą do szybszego skompletowania ostatecznej postaci tworzonego projektu .

Bryły podstawowe są predefiniowanymi obiektami przestrzennymi przeznaczonymi do natychmiastowego wykorzystania. Dostępnych jest siedem brył podstawowych:

• kostka (box),

• walec (cylinder),

• stożek (cone),

• sfera (sphere),

• ostrosłup (pyramid),

• klin (wedge),

• torus (torus).

W celu utworzenia bryły podstawowej projektant musi określić lokalizację oraz podać podstawowe wielkości określające geometrię. Po zdefiniowaniu bryły, dostępne są informacje o jej parametrach fizycznych. Gdy w rysunku znajdzie się więcej brył podstawowych, wtedy możliwe są kombinacje tych brył z wykorzystaniem algebry Boole'a, co może prowadzić do utworzenia brył wynikowych o rozbudowanej strukturze.

Page 55: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

238

Bryły podstawowe mogą być użyte do przedstawienia wszystkich typów obiektów, takich jak: części mechaniczne, całe maszyny, budynki, rzeczy trwałe czy meble.

5.24.1.1. Kostka

W celu narysowania prostopadłościanu należy wywołać polecenie KOSTKA:

Wstążka (3D): Narzędzia główne > Modelowanie > Kostka. Menu rozwijalne: Rysuj > Modelowanie > Kostka. Linia poleceń: KOSTKA.

Kostka może być rysowana w oparciu o punkt narożny kostki lub

w oparciu o punkt leżący w środku ciężkości kostki. Standardowo kostka jest tworzona przez określenie dwóch przeciwległych narożników podstawy i wysokość. W poleceniu są dostępne następujące opcje:

KOSTKA Umożliwia narysowanie prostopadłościanu.

śrOdek Umożliwia definiowanie prostopadłościanu rozpoczynając od określenia środka ciężkości bryły.

Sześcian Pozwala na zdefiniowanie sześcianu za pomocą podania tylko długości jego boku.

Długość Pozwala na zdefiniowanie prostopadłościanu przez podanie kolejno: długości, szerokości i wysokości.

2 Punkty Przy określaniu wysokości kostki pozwala zdefiniować tę wysokość za pomocą wskazania dwóch dowolnych punktów.

5.24.1.2. Walec

W celu narysowania bryły typu walec należy wywołać polecenie WALEC:

Wstążka (3D): Narzędzia główne > Modelowanie > Walec. Menu rozwijalne: Rysuj > Modelowanie > Walec. Linia poleceń: WALEC.

WALEC Umożliwia narysowanie bryły o podstawie okręgu lub elipsy.

3P Pozwala na zdefiniowanie walca za pomocą trzech punktów leżących na podstawie walca. Następnie trzeba podać wysokość walca.

Page 56: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

239

2P Pozwala na zdefiniowanie walca za pomocą podania dwóch punktów leżących na średnicy podstawy walca. Następnie trzeba podać wysokość walca.

Ssr Pozwala na zdefiniowanie walca przez podanie kolejno: punktu styczności leżącego na jednym obiekcie, punktu styczności leżącego na drugim obiekcie oraz promienia podstawy walca. Punkty styczności leżą na podstawie walca. Następnie trzeba podać wysokość walca.

Eliptyczny Opcję wykorzystuje się, gdy podstawa walca ma być eliptyczna a nie kołowa.

koniec Osi Opcja wykorzystywana jest, gdy określamy wysokość walca z uwzględnieniem faktu, że oś walca nie jest prostopadła do aktualnej płaszczyzny XY.

2Punkty Przy określaniu wysokości walca opcja pozwala na zdefiniowanie tej wysokości za pomocą wskazania dwóch dowolnych punktów.

3P Pozwala na zdefiniowanie walca za pomocą trzech punktów leżących na podstawie walca. Następnie trzeba podać wysokość walca.

Definiowana bryła może mieć podstawę w postaci okręgu lub

w postaci elipsy. Gdy podstawą jest okrąg, wtedy można go zdefiniować tak jak w poleceniu OKRĄG. Gdy podstawą jest elipsa, wtedy można ją zdefiniować tak jak w poleceniu ELIPSA. Walec jest standardowo rysowany przez podanie punktu centralnego podstawy, promienia i wysokości. W poleceniu są dostępne następujące opcje:

5.24.1.3. Stożek

W celu narysowania bryły typu stożek należy wywołać polecenie STOŻEK:

Wstążka (3D): Narzędzia główne > Modelowanie > Stożek. Menu rozwijalne: Rysuj > Modelowanie > Stożek. Linia poleceń: STOŻEK.

Definiowana bryła może mieć podstawę w postaci okręgu lub

w postaci elipsy. Gdy podstawą jest okrąg, wtedy można go zdefiniować tak jak w poleceniu OKRĄG. Gdy podstawą jest elipsa, wtedy można ją zdefiniować tak jak w poleceniu ELIPSA. Stożek jest standardowo rysowany przez podanie punktu centralnego podstawy, promienia i wysokości. W poleceniu są dostępne następujące opcje:

Page 57: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

240

STOŻEK Umożliwia narysowanie bryły o podstawie okręgu lub elipsy.

3P Pozwala na zdefiniowanie stożka za pomocą trzech punktów leżących na podstawie stożka. Następnie trzeba podać wysokość stożka.

2P Pozwala na zdefiniowanie stożka za pomocą podania dwóch punktów leżących na średnicy podstawy stożka. Następnie trzeba podać wysokość stożka.

Ssr Pozwala na zdefiniowanie stożka przez podanie kolejno: punktu styczności leżącego na jednym obiekcie, punktu styczności leżącego na drugim obiekcie oraz promienia podstawy stożka. Punkty styczności leżą na podstawie stożka. Następnie trzeba podać wysokość stożka.

Eliptyczny Opcję wykorzystuje się, gdy podstawa stożka ma być eliptyczna a nie kołowa.

koniec Osi Opcja wykorzystywana jest, gdy określamy wysokość stożka z uwzględnieniem faktu, że oś stożka nie jest prostopadła do aktualnej płaszczyzny XY.

2Punkty Przy określaniu wysokości stożka opcja pozwala na zdefiniowanie tej wysokości za pomocą wskazania dwóch dowolnych punktów.

Promień górnej podstawy

Pozwala na podanie promienia górnej podstawy stożka ściętego.

5.24.1.4. Sfera

W celu narysowania kuli należy wywołać polecenie SFERA:

Wstążka (3D): Narzędzia główne > Modelowanie > Sfera. Menu rozwijalne: Rysuj > Modelowanie > Sfera. Linia poleceń: SFERA.

Definiowana bryła może być definiowana przez określenie jej

największego przekroju, który jest okręgiem. Standardowo jest rysowany przez podanie punktu centralnego bryły i jej promienia. W poleceniu są dostępne następujące opcje:

SFERA Umożliwia narysowanie kuli.

3P Pozwala na zdefiniowanie kuli za pomocą trzech punktów leżących na równiku.

2P Pozwala na zdefiniowanie kuli za pomocą podania dwóch punktów leżących na średnicy równika (kuli).

Page 58: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

241

Ssr Pozwala na zdefiniowanie kuli przez podanie kolejno: punktu styczności leżącego na jednym obiekcie, punktu styczności leżącego na drugim obiekcie oraz promienia. Punktu styczności leżą na równiku.

śreDnica Umożliwia zdefiniowanie bryły przez podanie jej średnicy.

5.24.1.5. Ostrosłup

Bryła tworzona za pomocą polecenia OSTROSŁUP może być piramidą (kwadrat w podstawie), ostrosłupem o podstawie dowolnego regularnego wieloboku (opcja "Boki"), ostrosłupem ściętym (opcja "Promień górnej podstawy") oraz graniastosłupem (promienie dolnej i górnej podstawy są takie same). W celu narysowania kuli należy wywołać polecenie OSTROSŁUP:

Wstążka (3D): Narzędzia główne > Modelowanie > Ostrosłup. Menu rozwijalne: Rysuj > Modelowanie > Ostrosłup. Linia poleceń: OSTROSŁUP.

Ostrosłup jest standardowo rysowany przez podanie środka dolnej

podstawy ostrosłupa, promienia okręgu, na którym opisany jest wielobok podstawy, oraz wysokości ostrosłupa. W poleceniu dostępne są również opcje:

OSTROSŁUPUmożliwia narysowanie bryły w postaci piramidy, ostrosłupa o podstawie dowolnego regularnego wieloboku, ostrosłupa ściętego oraz graniastosłupa.

Krawędź Pozwala na zdefiniowanie podstawy ostrosłupa przez określenie długości boku wieloboku.

Boki Pozwala na określenie liczby boków wieloboku podstawy.

Wpisany Pozwala na określenie, że definiowany wielobok podstawy ma być wpisany w okrąg definicyjny, zamiast opisywania go na tym okręgu.

koniec Osi Opcję wykorzystujemy, gdy chcemy, aby ostrosłup nie był prosty (wysokość ostrosłupa prostopadła do aktualnej płaszczyzny XY), lecz pochyły (wysokość ostrosłupa będzie pochylona zgodnie z pierwszym punktem wskazanym i punktem określającym koniec wysokości).

2Punkty Opcja pozwala na określenie wysokości ostrosłupa za pomocą wskazania dwóch punktów z nim nie związanych.

Page 59: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

242

Promień górnej podstawy

Pozwala na określenie promienia górnej podstawy ostrosłupa ściętego (lub graniastosłupa).

5.24.1.6. Klin

Klin jest definiowany standardowo przez podanie dwóch punktów przeciwległych prostokątnej podstawy oraz wysokości klina. Wysoka część klina jest rysowana przy pierwszym punkcie wskazywanym przy definiowaniu podstawy.

Do narysowania klina wykorzystywane jest polecenie KLIN. Polecenie to można wywołać:

Wstążka (3D): Narzędzia główne > Modelowanie > Klin. Menu rozwijalne: Rysuj > Modelowanie > Klin. Linia poleceń: KLIN.

Klin jest standardowo rysowany przez podanie dwóch

przeciwległych wierzchołków prostokątnej podstawy i wysokości klina. W poleceniu są dostępne następujące opcje:

KLIN Umożliwia narysowanie bryły w postaci klina.

śrOdek Pozwala na zdefiniowanie klina rozpoczynając od wskazania punktu leżącego na środku skośnej ściany klina. Następnie definiujemy podstawę (za pomocą jednej z trzech metod) i wysokość.

Długość Pozwala na zdefiniowanie klina rozpoczynając definiowanie od określenia długości podstawy. W następnych krokach podaje się szerokość podstawy i wysokość klina.

Sześcian Pozwala na zdefiniowanie klina zdefiniowanego jako połową sześcianu. Zatem wystarcza do narysowania podanie tylko jednej długości.

2Punkty Pozwala na określenie długości za pomocą wskazania dwóch dowolnych punktów (nie związanych z klinem).

5.24.1.7. Torus

Torus jest definiowany standardowo przez podanie środka ciężkości bryły, promienia torusa i promienia samej rury torusa. Do narysowania torusa wykorzystywane jest polecenie TORUS. Polecenie to można wywołać:

Page 60: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

243

Wstążka (3D): Narzędzia główne > Modelowanie > Torus. Menu rozwijalne: Rysuj > Modelowanie > Torus. Linia poleceń: TORUS.

W poleceniu są dostępne następujące opcje:

TORUS Umożliwia narysowanie bryły w postaci torusa.

3P Pozwala na zdefiniowanie okręgu torusa za pomocą trzech punktów. Następnie trzeba określić promień rury.

2P Pozwala na zdefiniowanie okręgu torusa za pomocą podania dwóch punktów leżących na średnicy. Następnie trzeba określić promień rury.

Ssr Pozwala na zdefiniowanie okręgu torusa przez podanie kolejno: punktu styczności leżącego na jednym obiekcie, punktu styczności leżącego na drugim obiekcie oraz promienia okręgu torusa. Następnie trzeba określić promień rury.

śreDnica Opcję wykorzystuje się, gdy chcemy wykorzystać średnicę zamiast promienia.

2Punkty Opcja pozwala na określenie promienia rury za pomocą wskazania dwóch punktów nie związanych z torusem.

5.24.2. Tworzenie modeli 3D z profili 2D

Obecnie zajmiemy się tworzeniem modeli powierzchniowych i bryłowych w oparciu o profile 2D z wykorzystaniem odpowiednich narzędzi umożliwiających poprawne zdefiniowanie rozmiarów i kształtów modeli. Wyjaśnione zostanie również sposoby pogrubiania takich obiektów jak: linie, okręgi, łuki, polilinie, splajny i linie śrubowe.

Używając do tworzenia powierzchni i brył obiektów istniejących w rysunku można częstokroć uzyskać końcową postać projektu znacznie szybciej niż w przypadku budowania wszystkich powierzchni i brył od początku. Profile 2D częstokroć umożliwiają utworzenie obiektów 3D, które są niemożliwe do uzyskania w przypadku posługiwania się bryłami podstawowymi. Operacje logiczne są dostępne zarówno w przypadku brył podstawowych, jak i brył uzyskanych z profili 2D.

Tworzenie modeli 3D z profili 2D odnosi się do tworzenia modeli zarówno powierzchniowych jak i bryłowych utworzonych z wybranych profili 2D. Profile te zawierają geometrię, która podstawą do utworzenia obiektu 3D. W pewnych przypadkach należy utworzyć geometrię profilu na ściśle określonej płaszczyźnie, w innych można utworzyć profile wyjściowe dowolnie usytuowane w przestrzeni. Profile są określane jako profile o pętli

Page 61: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

244

otwartej lub zamkniętej. Profile o pętli otwartej nie odnoszą się do ich punktów początkowych, natomiast profile o pętli zamkniętej są z takim punktem związane.

Samo pojęcie otwartej i zamkniętej pętli nie jest jednoznacznie zdefiniowane, ze względu na to że wynikowy model zależy od wybranego profilu i metody tworzenia obiektu 3D. Modele wynikowe mogą zawierać:

• powierzchnie płaskie,

• bryły wielosegmentowe o segmentach prostoliniowych i łukowych,

• powierzchnie lub bryły uzyskane przez wyciągnięcie (extruded - WYCIĄGNIJ) ,

• powierzchnie lub bryły uzyskane przez obrót (revolved - PRZEKRĘĆ),

• powierzchnie lub bryły uzyskane przez przesuwanie (swept - SKOS),

• powierzchnie lub bryły uzyskane przez pokrycie (lofted - WYCIĄGNIĘCIE).

Ogólna zasada jest następująca: wyciąganie, obracanie, przesuwanie i pokrywanie realizowane na obiekcie o profilu zamkniętym generuje bryłę, natomiast realizowane na obiekcie o profilu otwartym generują powierzchnie. Oprócz tego, obiekty o profilu otwartym lub zamkniętym, ale złożone z różnych obiektów (np. otwarta polilinia, ale zamknięta za pomocą linii), generują odrębne powierzchnie a nie jedną bryłę.

5.24.2.1. Tworzenie powierzchni z użyciem polecenia POWPŁAS

Do zdefiniowania powierzchni płaskiej, która może być później wykorzystana do utworzenia bryły, korzystamy z polecenia POWPŁAS.

Polecenie POWPŁAS można wywołać:

Wstążka (3D): Narzędzia główne > Modelowanie > Powierzchnia płaska.

Menu rozwijalne: Rysuj > Modelowanie > Powierzchnia płaska. Linia poleceń: POWPŁAS.

Polecenie pozwala na narysowanie powierzchni w postaci prostokąta

lub przekonwertowanie istniejącego obiektu zamkniętego w powierzchnię. Obiekt zamknięty może być utworzony z okręgu, elipsy, polilinii i splajnu. W przypadku przeprowadzania konwersji, o pozostawieniu lub usunięciu obiektów pierwotnych decyduje zmienna systemowa DELOBJ.

Page 62: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

245

Tak utworzona powierzchnia jest nieprzezroczysta w procesie ukrywania linii niewidocznych i renderingu.

5.24.2.2. Tworzenie modeli z użyciem polecenia POLIBRYŁA

Polecenie POLIBRYŁA umożliwia narysowanie bryły złożonej z wielu segmentów, które są definiowane za pomocą prostokątnego profilu przesuwanego wzdłuż wielosegmentowej liniowej ścieżki. Polecenie POLIBRYŁA można wywołać następująco:

Wstążka (3D): Narzędzia główne > Modelowanie > Polibryła. Menu rozwijalne: Rysuj > Modelowanie > Polibryła. Linia poleceń: POLIBRYŁA.

POLIBRYŁA Umożliwia utworzenie bryły złożonej z wielu segmentów o przekroju prostokąta przesuwanego wzdłuż obiektu o strukturze polininii.

Obiekt Pozwala na wybranie istniejącej geometrii jako ścieżki dla przesuwa-nia prostokątnego profilu.

Wysokość Pozwala na określenie wysokości (wzdłuż aktualnej osi Z) prostokąt-nego profilu (prostopadłego do ścieżki).

Szerokość Pozwala na określenie szerokości prostokątnego profilu. wYrównanie Umożliwia wybór punktu podstawy prostokątnego profilu,

który ma być przesuwany wzdłuż ścieżki. Do dyspozycji są trzy możliwości: Lewo, śRodek, Prawo.

łUk Opcja umożliwia użycie segmentu łukowego zamiast segmentu prostoliniowego. Występuje również opcja podrzędna "Kierunek", która pozwala na redefiniowanie kierunku stycznej w punkcie początkowym łuku.

Linia Opcja umożliwia użycie segmentu prostoliniowego zamiast segmentu łukowego.

Zamknij Umożliwia zamknięcie ścieżki. Jeśli znajdujemy się w trybie rysowania odcinków prostoliniowych, zamknięcie jest wykonywane za pomocą odcinka prostoliniowego. Jeśli znajdujemy się w trybie rysowania łuków, zamykanie jest realizowane za pomocą łuku.

Po wywołaniu polecenia należy zdefiniować szerokość i wysokość

prostokątnego profilu a następnie należy narysować ścieżkę składającą się z odcinków prostoliniowych i łuków (podobnie jak w polilinii) lub wybrać ścieżkę z obiektów istniejących w rysunku.

Page 63: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

246

5.24.2.3. Tworzenie modeli z użyciem polecenia WYCIĄGNIJ

Polecenie WYCIĄGNIJ jest używane do tworzenia modeli 3D w oparciu o dwuwymiarowe profile płaskie. Gdy profil jest wyciągany, model jest tworzony w określonym kierunku i określonej odległości od tego profilu. Jako profil może być wykorzystywany dowolny obiekt o zamkniętej pętli. Jeśli pętla jest otwarta lub pętla jest zamknięta, ale składa się z osobnych obiektów, wtedy tworzony jest obiekt powierzchniowy.

Wyciąganie profili o złożonych kształtach częstokroć jest znacznie szybszą metodą uzyskania skomplikowanej bryły wynikowej niż składanie jej z brył podstawowych.

Polecenie WYCIĄGNIJ można wywołać następująco:

Wstążka (3D): Narzędzia główne > Modelowanie > Wyciągnij. Menu rozwijalne: Rysuj > Modelowanie > Wyciągnij. Linia poleceń: WYCIĄGNIJ.

W poleceniu dostępne są również opcje:

WYCIĄGNIJ Umożliwia utworzenie bryły w oparciu o istniejące profile płaskie.

Kierunek Pozwala na wybranie kierunku wyciągania innego niż standardowy kierunek prostopadły do profilu. Powierzchnia na końcu linii wyznaczającej kierunek jest równoległa do wyciąganego profilu.

śCieżka Pozwala na przeprowadzenie wyciągania profilu wzdłuż ścieżki określanej za pomocą innej geometrii (np. splajnu lub polilinii). Ścieżka może być zdefiniowana w dowolnym miejscu w przestrzeni. W trakcie wyciągania profil jest równolegle przesuwany do ścieżki i bryła (lub powierzchnie) jest tworzona w miejscu profilu. W trakcie wyciągania profil jest przemieszczany prostopadle do ścieżki. Wyjątkiem jest część początkowa powstałej bryły, gdyż zaczyna się ona od profilu, dopiero od pewnego miejsca na ścieżce profil może być przemieszczany prostopadle. Płaszczyzna kończąca bryłę jest prostopadła do ścieżki. Uwaga: Opcja ta jest bardzo podobna do polecenia PRZEKRĘĆ, z zastrzeżeniem że model jest tworzony w miejscu profilu a nie w miejscu ścieżki.

Kąt zwężania Pozwala na określenie kąta zwężania modelu podczas wyciągania. Kąt dodatni oznacza zwężanie, kąt ujemny rozszerzanie.

Page 64: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

247

5.24.2.4. Tworzenie modeli z użyciem polecenia NACIŚNIJCIĄG

Polecenie pozwala na zdefiniowanie bryły przez tłoczenie lub wybrzuszanie zamkniętego obszaru płaskiego. Posługując się tym poleceniem można bardzo szybko zbudować wielościenny model, gdyż obszar jest określany automatycznie, podobnie jak w przypadku kreskowania do granic.

Polecenie NACIŚNIJCIĄG można wywołać następująco:

Wstążka (3D): Narzędzia główne > Modelowanie > Naciśnij/Ciągnij. Menu rozwijalne: ---------- Linia poleceń: NACIŚNIJCIĄG.

Tłoczenie może się odbywać w kierunku prostopadłym dodatnim lub

ujemnym w stosunku do płaszczyzny tłoczonego profilu. Obszar zamknięty może być postaci:

• obszar zdefiniowany jako zamknięta pętla utworzona z wielu obiektów płaskich,

• obszar zdefiniowany przez przecięcie wielu obiektów płaskich,

• obszar zdefiniowany przez powierzchnie płaskie,

• obszar zdefiniowany przez przecięcie się obiektów płaskich i krawędzi płaskich powierzchni.

Aby obszar mógł być wyznaczony, musi leżeć na płaszczyźnie XY aktualnego układu współrzędnych lub być częścią istniejącej powierzchni na bryle.

Jeśli tłoczenie jest wykonywane na istniejącej bryle, wtedy bryła ta staje się bryłą złożoną, o ile była bryłą pojedynczą, natomiast tłoczony obszar staje się formalną bryłą.

5.24.2.5. Tworzenie modeli z użyciem polecenia PRZEKRĘĆ

Polecenie jest używane do tworzenia modeli obrotowych wynikających z obracania profili względem wybranej osi.

Polecenie PRZEKRĘĆ można wywołać następująco:

Wstążka (3D): Narzędzia główne > Modelowanie > Przekręć. Menu rozwijalne: Rysuj > Modelowanie > Przekręć. Linia poleceń: PRZEKRĘĆ.

Page 65: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

248

PRZEKRĘĆ Umożliwia utworzenie bryły przez obracanie profili względem osi obrotu.

Obiekt Pozwala na wybranie obiektu liniowego jako osi obrotu. Punkt wskazania obiektu bliższy określonemu końcowi obiektu decyduje, że koniec ten jest traktowany jako pierwszy punkt osi - jest to niezbędna informacja do posłużenia się prawem śruby prawoskrętnej. Jeśli obiekt jest otwartą polilinią, wtedy jako oś obrotu przyjmowana jest zastępcza prosta łącząca końce tej polilinii.

X/Y/Z Pozwala na przyjęcie jako osi obrotu dowolnej osi aktualnego układu współrzędnych.

Kąt początkowy

Pozwala na określenie kąta rozpoczęcia tworzenia modelu. Kąt ten jest odliczany od płaszczyzny wskazanego profilu. Następnie podawany jest kąt rozwarcia modelu a nie kąt końcowy.

Obrót może być wykonany w obrębie dowolnego kąta, z kątem

pełnym (360°) włącznie. Jeśli profil jest zamknięty, wtedy tworzona jest bryła. W przypadku profilu otwartego lub profilu zamkniętego złożonego z odrębnych części, powstaje model powierzchniowy.

Standardowo, po wywołaniu polecenia, należy wskazać geometrię profilu (zamkniętego lub otwartego), wskazać punkt początkowy i punkt końcowy osi obrotu i określić końcowy kąt obrotu. Znak kąta obrotu jest określany za pomocą reguły śruby prawoskrętnej, przy czym jako zwrot osi przyjmowany jest kierunek od pierwszego punktu wskazania osi do punktu drugiego.

5.24.2.6. Tworzenie linii śrubowej (helisy)

Linia śrubowa (helisa) służy zasadniczo do definiowania ścieżki wykorzystywanej w przesuwaniu (polecenie SKOS) lub pokrywaniu (polecenie WYCIĄGNIĘCIE). Zbudować ją można wywołując polecenie HELISA.

Polecenie HELISA można wywołać następująco:

Wstążka (3D): Narzędzia główne > Rysuj > Helisa. Menu rozwijalne: Rysuj > Spirala. Linia poleceń: HELISA.

Standardowo, po wywołaniu polecenia, podaje się środek podstawy,

promień podstawy dolnej, promień podstawy górnej i wysokość linii śrubowej. W celu zdefiniowania spirali płaskiej podaje się środek podstawy, promień wewnętrzny (zewnętrzny) spirali, promień zewnętrzny (wewnętrzny) oraz wysokość równą 0.

Page 66: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

249

W poleceniu dostępne są również opcje:

HELISA Umożliwia narysowanie spirali (obiekt 2D) lub linii śrubowej (obiekt 3D).

śreDnica Pozwala na podanie średnicy zamiast promienia. koniec Osi Pozwala na przyjęcie określenie środka podstawy górnej,

co jednoznacznie definiuje wysokość helisy. Ponadto powoduje zmianę nachylenia osi helisy w stosunku do standardowego kierunku prostopadłego do aktualnej płaszczyzny XY.

Zwojów Pozwala na określenie liczby zwojów helisy. Liczba ta może być liczbą całkowitą lub ułamkową.

Skok Pozwala na określenie skoku linii śrubowej. Podana wartość jest traktowana jako wartość bezwzględna.

kiErunek zwojów

Pozwala na zdefiniowanie kierunku tworzenia linii śrubowej.

5.24.2.7. Tworzenie modelu z użyciem polecenia SKOS

Polecenie SKOS umożliwia zbudowanie modelu, który ma bardziej swobodną formę niż modele poznane dotąd. Przy tworzeniu modelu posługujemy się profilem, który jest przesuwany wzdłuż wybranej geometrii w przestrzeni (ścieżki) z możliwością obracania tego profilu wokół ścieżki. Przy wskazywaniu ścieżki wybrać można tylko jeden obiekt liniowy otwarty lub zamknięty.

Polecenie SKOS można wywołać następująco:

Wstążka (3D): Narzędzia główne > Modelowanie > Przeciągnięcie. Menu rozwijalne: Rysuj > Modelowanie > Przeciągnięcie. Linia poleceń: SKOS.

Przed wywołaniem polecenia w rysunku musi istnieć profil i ścieżka.

Standardowo, po wywołaniu polecenia, wskazuje się profil i ścieżkę. W poleceniu dostępne są również opcje:

SKOS Umożliwia utworzenie bryły przez równoczesne przesuwanie i obracanie profilu.

Dopasowanie Pozwala na zdecydowanie, czy płaszczyzna profilu ma być prostopadła do ścieżki w punkcie początkowym, czy płaszczyzna ma zachować swój aktualny kąt pochylenia.

Page 67: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

250

punkt Bazowy

Pozwala na wybranie punktu na profilu, który będzie przesuwany wzdłuż ścieżki. Standardowo jest przyjmowany jakiś punkt centralny profilu, który jednak nie pokrywa się ze środkiem ciężkości profilu.

skaLa Pozwala na określenie współczynnika skali dla profilu. Umożliwia utworzenie szeregu modeli o profilach różnych wielkości z wykorzystaniem tylko jednego profilu.

skręT Pozwala na zdefiniowania o jaki kąt ma być obracany profil w trakcie przesuwania wzdłuż ścieżki, między punktem początkowym i końcowym ścieżki.

Jako profile i ścieżki standardowo mogą być wykorzystywane: linie,

łuki, okręgi, polilinie, splajny. Oprócz tego, jako profile mogą być wykorzystywane płaskie powierzchnie brył (z klawiszem CTRL przy wskazywaniu) oraz jako ścieżki krawędzie powierzchni i brył (z klawiszem CTRL przy wskazywaniu).

5.24.2.8. Tworzenie modelu z użyciem polecenia WYCIĄGNIĘCIE

Polecenie WYCIĄGNIĘCIE pozwala na wygenerowanie modeli o bardzo urozmaiconych kształtach i powierzchniach. Operujemy następującymi pojęciami: profile, prowadnice i ścieżki. Zarówno profile jak ścieżki i prowadnice mogą być zarówno otwarte jak i zamknięte. W pierwszej kolejności wskazywane są profile. Profile wskazujemy w kolejności pokrywania. Profili może być dowolnie dużo, jednak co najmniej muszą wystąpić dwa. Potem wybieramy jedną z opcji postępowania: prowadnice, ścieżki lub bez prowadnic i bez ścieżek, zatem na podstawie samych wybranych profili, jednak z możliwością wyboru szeregu opcji, definiowanych w oknie Ustawienia wyciągania złożonego.

Jeśli profile są otwarte, wtedy generowane są modele powierzchniowe, w przeciwnym wypadku generowane są modele bryłowe.

Polecenie WYCIĄGNIĘCIE można wywołać następująco:

Wstążka (3D): Narzędzia główne > Modelowanie > Wyciągnięcie złożone.

Menu rozwijalne: Rysuj > Modelowanie > Wyciągnięcie złożone. Linia poleceń: WYCIĄGNIĘCIE.

Przed wywołaniem polecenia w rysunku musi istnieć profile,

prowadnice lub ścieżka. Standardowo, po wywołaniu polecenia, wskazuje się profile, a następnie dokonuje wyboru sposobu postępowania. Standardowo podpowiadana jest opcja Tyko przekroje poprzeczne, co pro-wadzi do otworzenia okna Ustawienia wyciągania złożonego.

Page 68: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

251

W poleceniu dostępne są również opcje:

WYCIĄGNIĘCIE Umożliwia utworzenie bryły przez uwzględnienie przy tworzeniu kolejnych wskazanych profili.

Prowadnice Pozwala na sterowanie sposobem przechodzenia od jednego profilu do drugiego za pomocą wskazanych prowadnic. Prowadnice mogą być otwarte lub zamknięte, ale muszą przecinać każdy profil (lub być do niego styczne). Przed użyciem tej opcji należy pamiętać, aby, przed wywołaniem polecenia, zmienna systemowa LOFTNORMALS miała przypisaną wartość 1.

śCieżka Pozwala na wybranie pojedynczego obiektu, który będzie sterował przechodzeniem od jednego profilu do drugiego. Może to być obiekt otwarty lub zamknięty, lecz musi przecinać wszystkie profile (lub być do nich styczny).

Tylko przekroje poprzeczne

Jest to opcja domyślna. Polecenie korzysta wtedy tylko z wskazanych profili. Jednak istnieje możliwość sterowania kształtem modelu wynikowego za pomocą parametrów, ustawianych w wyświetlanym automatycznie oknie "Ustawienia wyciągania złożonego".

5.25. Tworzenie brył złożonych

Zajmiemy się teraz sposobami przeprowadzania operacji logicznych na bryłach. Do dostępnych operacji zaliczamy dodawanie logiczne, odejmowanie logiczne i iloraz logiczny. Możliwość definiowania brył złożonych pozwala na tworzenie modeli dokładniejszych, zawierających więcej szczegółów i bardziej realistycznych niż modele utworzone jedynie z wykorzystaniem brył podstawowych.

Cechy modelu złożonego, takie jak warstwa lub kolor, wynikają bezpośrednio z cech obiektów składowych. Przy przeprowadzaniu operacji logicznych wynikowa bryła złożona jest umieszczana w warstwie, w której znajdował się obiekt bryłowy wskazany jako pierwszy. Z tego obiektu pobierane są też inne właściwości, o ile miały przypisane wartości JAKWARSTWA. Przy przypisaniu parametrów fizycznych, powierzchnie w modelu złożonym, pochodzące od tych modeli pomocniczych, będą miały parametry tych modeli, np. w takim kolorze będzie wyświetlana ta powierzchnia.

Page 69: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

252

5.25.1. Tworzenie brył przez sumowanie

Do przeprowadzenia operacji sumowania dwóch lub więcej brył wykorzystujemy polecenie SUMA. Po wywołaniu polecenia należy wskazać wszystkie bryły, które mają być sumowane i zamknąć zbiór wskazań. Polecenie SUMA można wywołać następująco:

Wstążka (3D): Narzędzia główne > Edycja brył > Suma. Menu rozwijalne: Modyfikuj > Edycja brył > Suma. Linia poleceń: SUMA.

5.25.2. Tworzenie brył przez odejmowanie

Odejmowanie logiczne pozwala na odjęcie od jednej grupy brył inną grupę brył. W krańcowym przypadku odejmowana jest bryła od bryły. Po wywołaniu polecenia RÓŻNICA, wskazujemy bryły, od których będziemy odejmowali, zamykamy zbiór wskazań, wskazujemy bryły, które będziemy odejmowali i zamykamy zbiór wskazań. Polecenie RÓŻNICA można wywołać następująco:

Wstążka (3D): Narzędzia główne > Edycja brył > Różnica. Menu rozwijalne: Modyfikuj > Edycja brył > Różnica. Linia poleceń: RÓŻNICA.

5.25.3. Tworzenie brył przez zdefiniowanie części wspólnej

Do uzyskania części wspólnej brył korzysta się z polecenia ILOCZYN. Po wywołaniu polecenia, wybiera się bryły i zamyka zbiór wskazań. Jednorazowo można wybrać więcej brył niż dwie. Polecenie ILOCZYN można wywołać następująco:

Wstążka (3D): Narzędzia główne > Edycja brył > Iloczyn. Menu rozwijalne: Modyfikuj > Edycja brył > Iloczyn. Linia poleceń: ILOCZYN.

Page 70: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

253

5.25.4. Sprawdzanie kolizji

Sprawdzanie występowania kolizji między bryłami jest możliwe do przeprowadzenia za pomocą polecenia PRZENIKANIE. Sprawdzenie może dotyczyć jednocześnie większej liczby brył niż dwie. Polecenie PRZENIKANIE można wywołać następująco:

Wstążka (3D): Narzędzia główne > Edycja brył > Przenikanie. Menu rozwijalne: Modyfikuj > Edycja brył > Przenikanie. Linia poleceń: PRZENIKANIE.

W poleceniu dostępne są również opcje:

PRZENIKANIE Umożliwia wygenerowanie części wspólnej wybranych brył przy pozostawieniu w rysunku brył pierwotnych.

ZAgnieżdżone zaznaczenie

Opcję wywołuje się wtedy, gdy chcemy wskazać bryłę, która jest elementem bloku.

USTawienia Pozwala na wyświetlenie okna dialogowego Ustawienia przenikania, w którym można określić parametry obiektu przenikania (styl wizualny, kolor, zaznaczenie pary) i rzutni (styl wizualny).

5.26. Edytowanie obiektów 3D

Przy tworzeniu projektu w przestrzeni trójwymiarowej często spotykamy się z koniecznością przeprowadzenia uzupełnień lub modyfikacji w opracowywanym modelu. W takim przypadku na plan pierwszy wysuwa się konieczność wprowadzania zmian, czyli przeprowadzania edycji modelu. Zapoznamy się teraz ze sposobami prowadzenia edycji, związanymi z tym poleceniami i ich opcjami. Będziemy też mówili o dodawaniu detali, konwersji obiektów, pobieraniu danych o geometrii z modeli, przesuwaniu, obracaniu i dopasowywaniu modeli w przestrzeni 3D, powielania modeli i uzyskiwania z nich danych fizycznych.

5.26.1. Zaokrąglanie modeli bryłowych

Zajmiemy się teraz zaokrąglaniem krawędzi w modelach 3D. Jest to częsty zabieg stosowany na zakończenie projektu. Plecenie służące do zaokrąglania krawędzi nazywa się tak samo jak w przypadku rysunku

Page 71: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

254

dwuwymiarowego (ZAOKRĄGL), ale ma nieco inne opcje. Opcje te są dostępne po wybraniu obiektu bryłowego.

Polecenie ZAOKRĄGL można wywołać:

Wstążka (3D): Narzędzia główne > Modyfikuj > Zaokrąglij. Menu rozwijalne: Modyfikuj > Zaokrąglaj. Linia poleceń: ZAOKRĄGL.

W poleceniu dostępne są również opcje:

ZAOKRĄGL Umożliwia zaokrąglenie wybranej krawędzi z przyjęciem zadanego promienia.

pRomień Umożliwia podanie promienia zaokrąglenia, o ile jest to promień inny niż bieżący. Gdy opcja jest używana wewnątrz polecenia, wtedy do każdej krawędzi można przypisać inny promień. Jest to szczególnie przydatne w przypadku, gdy stykają się ze sobą dwie krawędzi o różnych promieniach, gdyż otrzymuje się wtedy płynne przejście między krawędziami.

łańCuch Umożliwia zminimalizowanie liczby krawędzi, które trzeba wskazać przy wybieraniu, ażeby zaznaczyć wszystkie krawędzi stykające się ze sobą.

Krawędź Umożliwia powrót do wskazywania pojedynczych krawędzi w przypadku uprzedniego wybrania opcji łańCuch.

Po wywołaniu polecenia należy wskazać krawędź (jedną z krawędzi),

którą chcemy zaokrąglić, podajemy promień zaokrąglenia. Wskazujemy teraz krawędzi, które chcemy zaokrąglić z wykorzystaniem tego promienia i zamykamy zbiór wskazań. Krawędzi zostaną zaokrąglone. Jest to standardowy sposób postępowania.

5.26.2. Fazowanie modeli bryłowych

Zajmiemy się teraz fazowaniem krawędzi w modelach 3D. Jest to częsty zabieg stosowany na zakończenie projektu. Polecenie służące do fazowania krawędzi nazywa się tak samo jak w przypadku rysunku dwuwymiarowego (FAZUJ), ale ma nieco inne opcje. Opcje te są dostępne po wybraniu obiektu bryłowego.

Polecenie FAZUJ można wywołać:

Page 72: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

255

Wstążka (3D): Narzędzia główne > Modyfikuj > Fazuj. Menu rozwijalne: Modyfikuj > Fazuj. Linia poleceń: FAZUJ.

W poleceniu dostępne są również opcje:

FAZUJ Umożliwia sfazowanie wybranej krawędzi z przyjęciem zadanych wartości faz.

Następna Umożliwia wybranie drugiej powierzchni związanej z wskazaną krawędzią. Można dokonywać przełączeń cyklicznie.

Pętla Umożliwia wybranie wszystkich krawędzi, zaakceptowanej powierzchni, przez wskazanie tylko jednej krawędzi.

Standardowo, po wywołaniu polecenia, wskazuje się krawędź. Z tą

krawędzią związane są dwie powierzchnie, z których jedna zostanie arbitralnie wybrana i zaznaczona. Jeśli akceptujemy tę powierzchnię, wybieramy opcję OK, w przeciwny wypadku, wybieramy opcję Następna, a potem opcję OK. Teraz określamy wymiar fazy powierzchni bazowej (wybranej), a następnie wymiar fazy dla powierzchni drugiej. Wskazujemy krawędzi do fazowania i zamykamy zbiór wskazań.

Opcji Pętla używamy wtedy, gdy chcemy fazować wszystkie krawędzi związane z wybraną powierzchnią. Po wybraniu tej opcji wystarczy wskazać tylko jedną krawędź powierzchni.

5.26.3. Przecinanie modeli bryłowych

Zapoznamy się teraz z poleceniem PŁAT. Pozwala ono na przecięcie bryły za pomocą płaszczyzny lub powierzchni. W tym drugim przypadku konieczne jest wybranie odpowiedniej opcji. Po przecięciu bryły można zdecydować, która część zostaje w rysunku, a która jest usuwana. Można pozostawić w rysunku obydwie części. Jest to miejsce, w którym można uzyskać wyrafinowane kształty bryły, odpowiadające kształtom powierzchni użytej do cięcia.

Polecenie PŁAT można wywołać:

Wstążka (3D): Narzędzia główne > Edycja brył > Płat. Menu rozwijalne: Modyfikuj > Operacje 3D > Płat. Linia poleceń: PŁAT.

Po wywołaniu polecenia, standardowo wskazywana jest bryła (bryły),

wskazywane są dwa różne punkty definiujące prostą, przez którą

Page 73: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

256

poprowadzona zostanie płaszczyzna tnąca, prostopadła do aktualnej płaszczyzny XY (zatem zgodna z kierunkiem osi Z). W następnym kroku decydujemy, która część ma pozostać w rysunku (część wskazana pozostaje). W poleceniu występują niżej opisane opcje.

PŁAT Umożliwia przecięcie bryły za pomocą powierzchni istniejącej lub zdefiniowanej w trakcie realizacji polecenia.

Obiekt planarny

Umożliwia wybranie obiektu płaskiego, który zdefiniuje powierzchnię cięcia. Może to być: okrąg, elipsa, łuk, splajn 2D i polilinia 2D.

Powierzchnia Umożliwia wybranie dowolnej powierzchni przewidzianej do cięcia, która musi jednak przechodzić przez bryłę w taki sposób, aby krawędź powierzchni nie przechodziła przez bryłę.

oś Z Pozwala na zdefiniowanie płaszczyzny cięcia, przyjmując że pierwszy wskazany punkt jest punktem początkowym układu, punkt drugi leży na osi Z, a płaszczyzna XY tego układu jest płaszczyzną cięcia.

Widok Pozwala na zdefiniowanie płaszczyzny cięcia równoległej do aktualnego widoku kierunku patrzenia) i przechodzącej przez punkt, który zostanie następnie wskazany.

XY Pozwala na zdefiniowanie płaszczyzny cięcia równoległej do aktualnej płaszczyzny XY i przechodzącej przez punkt, który zostanie następnie wskazany.

YZ Pozwala na zdefiniowanie płaszczyzny cięcia równoległej do aktualnej płaszczyzny YZ i przechodzącej przez punkt, który zostanie następnie wskazany.

ZX Pozwala na zdefiniowanie płaszczyzny cięcia równoległej do aktualnej płaszczyzny ZX i przechodzącej przez punkt, który zostanie następnie wskazany.

3 punkty Definiuje płaszczyznę przechodzącą przez trzy różne punkty.

Obie Umożliwia pozostawienie w rysunku obydwu części bryły po przecięciu.

5.26.4. Historia bryły złożonej i metody edycji

Przeanalizujemy teraz pojęcie historii modelu, możliwość jej zapisywania i odtwarzania. Dowiemy się jak edytować bryły, czyli zmieniać ich rozmiar i kształt z użyciem uchwytów oraz poleceń edycyjnych. Praktycznie zawsze będziemy musieli się liczyć z koniecznością przeprowadzenia jakiejś modyfikacji modelu. Dopiero po dokładnym

Page 74: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

257

poznaniu poleceń edycyjnych będzie można wybrać właściwe polecenie i jego opcję.

Przy tworzeniu złożonego modelu bryłowego istnieje możliwość zapamiętania jego historii tworzenia. Jeśli nasza bryła wynikowa była budowana z wykorzystaniem innych brył podstawowych, to, jeśli zapisujmy jej historię, możemy przeprowadzić modyfikację bryły wynikowej ingerując w parametry brył składowych. Historia może być zapisywana tylko dla wybranej bryły złożonej, dla kilku wybranych brył oraz dla całego tworzonego rysunku. Historię tworzenia bryły indywidualnej najłatwiej kontrolować za pomocą palety właściwości, natomiast historię tworzenia dla całego rysunku najlepiej włączać za pomocą zmiennej systemowej SOLIDHIST, która steruje domyślnym ustawieniem właściwości Historia nowych i istniejących obiektów. Gdy jest ustawiona na 1, w bryłach złożonych jest zachowywana historia oryginalnych obiektów wchodzących w skład bryły.

0 Ustawia właściwość Historia na Brak dla wszystkich brył. Historia nie jest zachowywana

1 Ustawia właściwość Historia na Nagraj dla wszystkich brył. W każdej bryle jest zachowywana historia obiektów, z której utworzono bryłę.

Trzeba pamiętać, że, po narysowaniu brył złożonych z włączoną historią i wyłączeniu zapisywania historii za pomocą zmiennej systemowej SOLIDHIST, we wszystkich bryłach w rysunku jest usuwana ich dotychczasowa historia. Natomiast włączenie zapisywania historii obowiązuje dla brył tylko od chwili przełączenia zmiennej na 1.

Bryła złożona z zapisaną historią może być wyświetlana z uwzględnieniem tej historii za pomocą zarysu brył składowych. Wyświetlanie to może dotyczyć wybranych brył lub całego rysunku. Zarządza tym zmienna systemowa

Gdy przeprowadzamy edycję brył, zmieniamy rozmiar bryły lub jej kształt. Istnieje kilka metod przeprowadzenia edycji. Wybór metody jest zależny od sposobu tworzenia bryły, dostępnej historii i rodzaju przewidywanych zmian. Sposoby przeprowadzania edycji na bryłach można podzielić na trzy kategorie.

• Cechy brył podstawowych, Są to wartości, które można zmienić w zakładkach Geometria lub Historia bryły w palecie Właściwości. Cechy geometryczne, które można zmienić, to wysokość, kąt pochylenia, promień, długość i szerokość.

• Uchwyty, Najbardziej uniwersalna metoda modyfikowania modeli. Można edytować bryłę z użyciem uchwytów związanych z wybraną geometrią, zawierającą nieistniejące już bryły składowe, gdy ich

Page 75: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

258

historia jest dostępna w bryle wynikowej. Za pomocą uchwytów można również modyfikować bryły bez zapisanej historii, jednak dotyczy to jedynie powierzchni bryły.

• Polecenia edycji dla brył. Polecenia te zawierają narzędzia edycyjne dla wyciągania, przesuwania, odsuwania, kasowania, obracania i pochylania powierzchni. Polecenia te umożliwiają również tworzenie powłoki, odciskanie wzorów na powierzchni oraz rozdzielanie brył, które są niepołączone a stanowią formalnie jedną całość.

5.26.5. Edycja modeli bryłowych za pomocą uchwytów

Uchwyty, które pojawiają się na wybranej bryle, oraz rodzaj edycji, która może być przeprowadzona za ich pomocą, zależą od wybranego obiektu i sposobu w jaki został wybrany. Każdy rodzaj modelu, który został wybrany ma różne rodzaje wyświetlanych uchwytów służących do przeprowadzenia edycji.

• Bryły podstawowe wyświetlają swoje uchwyty do zmiany geometrii w postaci trójkątów. Zależnie od rodzaju bryły podstawowej, kliknięcie uchwytu kwadratowego umożliwia przemieszczenie bryły lub zmian jej rozmiaru we wszystkich kierunkach,

• Modele bryłowe utworzone z profili 2D wyświetlają swoje uchwyty dla profili definiujących. Używając tych uchwytów można zmienić kształt i rozmiar modelu bryłowego. Modele wyciągnięte (WYCIĄGNIJ) mają również uchwyty umożliwiające zmianę wysokości wyciągnięcia. Modele obrócone (PRZEKRĘĆ) mają uchwytu do zmiany kształtu oraz punkty centralne do dostosowywania promienia obrotu. Modele przesuwane (SKOS) mają wyświetlane uchwyty pozwalające na zmianę geometrii przesuwanej i geometrii ścieżki. Modele pokrywane (WYCIĄGNIĘCIE), utworzone bezpośrednio z jednego przekroju do drugiego lub utworzone wzdłuż ścieżki mają uchwyty dla całej geometrii. Modele pokrywane, utworzone z wykorzystaniem prowadnic, mogą być tylko przemieszczane lub obracane,

• Dla brył złożonych, zawierających historię, można mieć dostęp do uchwytów ich brył składowych. W tym celu trzeba przy wskazywaniu brył nacisnąć klawisz CTRL. Gdy uchwyty na bryle składowej są wyświetlone, można się nimi posługiwać tak jak na osobnej bryle,

• Modele bryłowe, których historia została usunięta, mają dostępny tylko jeden uchwyt. Umożliwia on tylko przemieszczenie bryły lub jej obrót,

Page 76: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

259

• Można wyświetlić pojedynczy okrągły uchwyt dla dowolnej powierzchni, krawędzi lub wierzchołka bryły o ile bryła jest podstawowa lub jest bryłą złożoną, ale z wyłączoną historią. Żeby wyświetlić ten uchwyt, trzeba nacisnąć klawisz CTRL, wskazać bryłę (pojawią się uchwyty dla bryły) a następnie wskazać powierzchnię, krawędź lub wierzchołek (znikną dotychczasowe uchwyty i pojawi się uchwyt dla wybranego elementu). Po kliknięciu tego uchwytu, aby stał się aktywny (czerwony), można za po-mocą klawisza CTRL zmieniać dostępne opcje zmian, jakie można wykonać (dość często jest to tylko jedna możliwość). Po przejściu do następnej opcji widok zmienia się, aby pokazać co się stanie po zastosowaniu tej opcji. Ta technika edycyjna jest szczególnie użyteczna do dynamicznego edytowania brył, które nie mają zapisanej historii (również bryły podstawowe).

5.26.6. Metauchwyty

W programie pracującym w przestrzeni 3D dostępne są metauchwyty. Są to narzędzia umożliwiające chwilowe blokownie stopni swobody przy wykonywaniu operacji przesuwania, obracania i skalowania obiektów trójwymiarowych. Dostępne są trzy rodzaje metauchwytów:

• metauchwyt przesuwania - umożliwia ograniczenie kierunku przesuwania obiektów bądź do jednej osi, bądź do jednej płaszczyzny (Rys. 5.6),

• metauchwyt obracania - umożliwia ograniczenie kierunku obracania obiektów do jednej osi (Rys. 5.7),

• metauchwyt skalowania - umożliwia ograniczenie punktu skalowania obiektu 3D do punktu wskazanego w przestrzeni (Rys. 5.8).

Rys. 5.6. Metauchwyt przesuwania - lewy w wybranej osi (X), prawy

w wybranej płaszczyźnie (XY)

Page 77: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

260

Rys. 5.7. Metauchwyt obracania - względem osi Z,

Rys. 5.8. Metauchwyt skalowania.

Jeśli są włączone, to metauchwyty pojawiają się przy edycji za pomocą uchwytów oraz przy posługiwaniu się poleceniami przesuwania, obracania i skalowania w przestrzeni trójwymiarowej.

5.26.7. Struktura polecenia EDBRYŁA

Niżej zostaną omówione sposoby edytowania powierzchni w bryłach. Wszystkie te możliwości są zasadniczo opcjami występującymi w poleceniu EDBRYŁA. Polecenie to jest poleceniem rozbudowanym wielopoziomowo i wymaga krótkiego omówienia.

W menu Zmiana > Edycja brył oraz w pasku narzędzi "Edycja brył" są dostępne bezpośrednio wybrane opcje, natomiast samo polecenie ma strukturę pokazaną w tabeli Tab. 5.1.

Wybranie z wstążki pozycji Wyciągnij powierzchnie formalnie powoduje wywołanie polecenia EDBRYŁA, opcji Powierzchnia i opcji Wyciągnij. Ponowne wywołanie polecenia za pomocą klawisza ENTER powoduje wywołanie polecenia EDBRYŁA a pozostałe opcje trzeba wybrać samemu.

Page 78: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

261

Tab. 5.1 Struktura polecenia EDBRYŁA

EDBRYŁA Powierzchnia Krawędź ciAło Cofaj konIec Wyciągnij przEsuń Obróć oDsuń Pochyl Usuń Kopiuj koLor Materiał Cofaj Koniec

Kopiuj koLor Cofaj Koniec

Odcisk Rozdziel bryły Powłoka Wyczyść Sprawdź Cofaj Koniec

Należy również pamiętać, że wykonanie opcji, np. Wyciągnij, nie

kończy polecenia EDBRYŁA, ale kończy jedynie wykonywanie tej opcji, zatem mamy możliwość dalszej pracy w ramach tego polecenia. Natomiast, jeśli w takim przypadku chcemy polecenie EDBRYŁA zakończyć, wtedy wybieramy opcję Koniec w ramach opcji Powierzchnia i ponownie opcję Koniec w ramach polecenia EDBRYŁA.

5.26.8. Wyciąganie powierzchni

Opcja pozwala na przemieszczanie powierzchni w bryle w kierunku prostopadłym do powierzchni. Przemieszczanie powierzchni jest możliwe po wywołaniu:

Wstążka (3D): Narzędzia główne > Edycja brył > Wyciągnij

powierzchnie. Menu rozwijalne: Modyfikuj > Edycja brył > Wyciągnij powierzchnie. Linia poleceń: EDBRYŁA > Powierzchnia > Wyciągnij.

Standardowo, po wywołaniu polecenia, wskazuje się odpowiednią powierzchnię na bryle, podaje odległość wyciągnięcia (dodatnią na zewnątrz bryły, ujemną do wnętrza) i ustala kąt zwężania (dodatni oznacza zwężanie dodawanej części bryły, ujemny oznacza rozszerzanie tej dodatkowej części bryły). Jeśli odległość wyciągnięcia zostanie zdefiniowana przez wskazanie dwóch punktów, będzie to wartość dodatnia. W poleceniu występują opcje:

Page 79: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

262

EDBRYŁA Powierzchnia Wyciągnij

Umożliwia przeprowadzenie edycji bryły.

Dodaj Umożliwia wejście w tryb dodawania powierzchni do zbioru wskazań.

Usuń Umożliwia wejście w tryb usuwania powierzchni ze zbioru wskazań.

WSzystkie Umożliwia wybranie wszystkich powierzchni bryły do zbioru wskazań lub usunięcie wszystkich powierzchni bryły z tego zbioru.

śCieżka Pozwala na wyciągnięcie powierzchni nie w kierunku prostopadłym a wzdłuż wybranej ścieżki (linii). Przy wyciąganiu wzdłuż ścieżki nie można wykorzystać zwężania.

Uwaga: Po wykonaniu tego polecenia, cała historia tej bryły jest tracona.

5.26.9. Przesuwanie powierzchni

Przesuwani powierzchni umożliwia zmianę ich położenia w bryle. Przesuwanie pojedynczych powierzchni jest podobne do poprzednio opisanego wyciągania powierzchni, ale np. dla otworu będzie to zmiana położenia tego otworu w bryle. Przesuwanie powierzchni jest możliwe po wywołaniu:

Wstążka (3D): Narzędzia główne > Edycja brył > Przesuń

powierzchnie. Menu rozwijalne: Modyfikuj > Edycja brył > Przesuń powierzchnie. Linia poleceń: EDBRYŁA > Powierzchnia > przEsuń.

Standardowo, po wywołaniu polecenia, wskazuje się odpowiednią

powierzchnię na bryle, podaje punkt bazowy i drugi punkt, co pozwala na zdefiniowanie wektora przesunięcia.

W poleceniu występują opcje:

EDBRYŁA PowierzchniaprzEsuń

Umożliwia przeprowadzenie edycji bryły.

Dodaj Umożliwia wejście w tryb dodawania powierzchni do zbioru wskazań.

Page 80: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

263

Usuń Umożliwia wejście w tryb usuwania powierzchni ze zbioru wskazań.

WSzystkie Umożliwia wybranie wszystkich powierzchni bryły do zbioru wskazań lub usunięcie wszystkich powierzchni bryły z tego zbioru.

Uwaga: Po wykonaniu tego polecenia, cała historia tej bryły jest tracona.

5.26.10. Odsuwanie powierzchni

Odsuwanie powierzchni w modelu bryłowym służy do dodawania lub usuwania materiału z bryły przy zachowaniu równoległości wybranych powierzchni. Jest to opcja szczególnie przydatna w przypadku modyfikacji średnicy powierzchni cylindrycznych.

Przesuwanie powierzchni jest możliwe po wywołaniu:

Wstążka (3D): Narzędzia główne > Edycja brył > Odsuń powierzchnie.

Menu rozwijalne: Modyfikuj > Edycja brył > Odsuń powierzchnie. Linia poleceń: EDBRYŁA > Powierzchnia > oDsuń.

Standardowo, po wywołaniu polecenia, wskazuje się powierzchnie

na bryle i podaje odległość odsunięcia, która może być dodatnia (na zewnątrz bryły) lub ujemna (do wnętrza bryły).

W poleceniu występują opcje:

EDBRYŁA PowierzchniaoDsuń

Umożliwia przeprowadzenie edycji bryły.

Dodaj Umożliwia wejście w tryb dodawania powierzchni do zbioru wskazań.

Usuń Umożliwia wejście w tryb usuwania powierzchni ze zbioru wskazań.

WSzystkie Umożliwia wybranie wszystkich powierzchni bryły do zbioru wskazań lub usunięcie wszystkich powierzchni bryły z tego zbioru.

Uwaga: Po wykonaniu tego polecenia, cała historia tej bryły jest tracona.

Page 81: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

264

5.26.11. Usuwanie powierzchni w bryle

Opcja Usuń polecenia EDBRYŁA pozwala na usunięcie zbędnych powierzchni, które występują w bryle. Warunkiem wykonania tej opcji jest, aby, po usunięciu powierzchni zbędnych, pozostałe powierzchnie stanowiły bryłowy obiekt zamknięty. W ten sposób można usunąć fazowania, wewnętrzne otwory itd.

Usuwanie powierzchni jest możliwe po wywołaniu:

Wstążka (3D): Narzędzia główne > Edycja brył > Usuń powierzchnie. Menu rozwijalne: Modyfikuj > Edycja brył > Usuń powierzchnie. Linia poleceń: EDBRYŁA > Powierzchnia > Usuń.

Standardowo, po wywołaniu polecenia, wskazuje się zbędne

powierzchnie na bryle i zamyka zbiór wskazań. W poleceniu występują opcje:

EDBRYŁA Powierzchnia Usuń

Umożliwia przeprowadzenie edycji bryły.

Dodaj Umożliwia wejście w tryb dodawania powierzchni do zbioru wskazań.

Usuń Umożliwia wejście w tryb usuwania powierzchni ze zbioru wskazań.

WSzystkie Umożliwia wybranie wszystkich powierzchni bryły do zbioru wskazań lub usunięcie wszystkich powierzchni bryły z tego zbioru.

Uwaga: Po wykonaniu tego polecenia, cała historia tej bryły może być utracona. Wtedy pojawia się odpowiedni komunikat.

5.26.12. Obracanie powierzchni

Opcja Obróć polecenia EDBRYŁA pozwala na obrócenie względem dowolnej osi wybranych powierzchni, które występują w bryle. Obracanie może dotyczyć powierzchni zewnętrznych, ale największe usługi oddaje w przypadku powierzchni wewnętrznych.

Obracanie powierzchni jest możliwe po wywołaniu:

Page 82: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

265

Wstążka (3D): Narzędzia główne > Edycja brył > Obróć powierzchnie.

Menu rozwijalne: Modyfikuj > Edycja brył > Obróć powierzchnie. Linia poleceń: EDBRYŁA > Powierzchnia > Obróć.

Standardowo, po wywołaniu polecenia, wskazuje się powierzchnie

w bryle przeznaczone do obracania, zamyka się zbiór wskazań, definiuje oś obrotu przez wskazanie dwóch punktów i określa kąt obrotu.

W poleceniu występują opcje:

EDBRYŁA Powierzchnia Obróć

Umożliwia przeprowadzenie edycji bryły.

Dodaj Umożliwia wejście w tryb dodawania powierzchni do zbioru wskazań.

Usuń Umożliwia wejście w tryb usuwania powierzchni ze zbioru wskazań.

WSzystkie Umożliwia wybranie wszystkich powierzchni bryły do zbioru wskazań lub usunięcie wszystkich powierzchni bryły z tego zbioru.

Oś przez obiekt

Pozwala na zdefiniowanie osi obrotu za pomocą krzywej płaskiej. Oś jest wyznaczana za pomocą punktu początkowego i punktu końcowe-go wskazanej krzywej.

Widok Pozwala na obrócenie wybranych powierzchni względem osi równo-ległej do kierunku patrzenia i prze-chodzącej przez wskazany punkt.

oś X Pozwala na obrócenie wybranych powierzchni względem osi równo-ległej do osi X i przechodzącej przez wskazany punkt.

oś Y Pozwala na obrócenie wybranych powierzchni względem osi równo-ległej do osi Y i przechodzącej przez wskazany punkt.

oś Z Pozwala na obrócenie wybranych powierzchni względem osi równo-ległej do osi Z i przechodzącej przez wskazany punkt.

Uwaga: Po wykonaniu tego polecenia, cała historia tej bryły jest tracona.

Page 83: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

266

5.26.13. Zwężanie powierzchni

Zwężanie powierzchni jest szczególnie przydatne w przypadku otworów w bryle. Klasycznym przypadkiem jest otwór walcowy, który chce-my przekształcić na otwór stożkowy lub przypadek, w którym chcemy zmienić kąt nachylenia stożka. Należy przy tym zwrócić uwagę na istotę doboru punktu bazowego i zwrotu wektora, czyli wskazania drugiego punktu. Zasada jest następująca: kierunek powinien być definiowany zgodnie z kierunkiem zwężanej powierzchni. W płaszczyźnie prostopadłej do wektora w punkcie bazowym powierzchnia nie ulega zmianie. W kierunku dodatnim wektora (od punktu bazowego do drugiego punktu) powierzchnia jest zwężana, natomiast w kierunku przeciwnym rozszerzana.

Zwężanie powierzchni jest możliwe po wywołaniu:

Wstążka (3D): Narzędzia główne > Edycja brył > Zwęź powierzchnie.

Menu rozwijalne: Modyfikuj > Edycja brył > Zwęź powierzchnie. Linia poleceń: EDBRYŁA > Powierzchnia > Pochyl.

Standardowo, po wywołaniu polecenia, wskazuje się powierzchnie

do zwężania, zamyka się zbiór wskazań, określa punkt bazowy, określa drugi punkt definiujący wektor kierunku płaszczyzny i podaje kąt zwężania.

W poleceniu występują opcje:

EDBRYŁA Powierzchnia Pochyl

Umożliwia przeprowadzenie edycji bryły.

Dodaj Umożliwia wejście w tryb dodawania powierzchni do zbioru wskazań.

Usuń Umożliwia wejście w tryb usuwania powierzchni ze zbioru wskazań.

WSzystkie Umożliwia wybranie wszystkich powierzchni bryły do zbioru wskazań lub usunięcie wszystkich powierzchni bryły z tego zbioru.

Uwaga: Po wykonaniu tego polecenia, cała historia tej bryły jest tracona.

Page 84: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

267

5.26.14. Tworzenie powłoki

Przy tworzeniu powłoki z wybranych powierzchni bryły uzyskuje się ściankę stałej grubości, czyli praktycznie wykonuje się odsunięcie powierzchni. Przy podaniu dodatniej wartości grubości powłoki, odsunięcie jest wykonywane do wnętrza bryły, przy wartości ujemnej- na zewnątrz.

Tworzenie powłoki jest możliwe po wywołaniu:

Wstążka (3D): Narzędzia główne > Edycja brył > Powłoka. Menu rozwijalne: Modyfikuj > Edycja brył > Powłoka. Linia poleceń: EDBRYŁA > ciAło > Powłoka.

Standardowo, po wywołaniu polecenia, wskazuje się bryłę (bryły),

wybiera powierzchnie, zamyka zbiór wskazań i podaje grubość powłoki. W poleceniu występują opcje:

EDBRYŁA ciAło Powłoka

Umożliwia przeprowadzenie edycji bryły.

Dodaj Umożliwia wejście w tryb dodawania powierzchni do zbioru wskazań.

Usuń Umożliwia wejście w tryb usuwania powierzchni ze zbioru wskazań.

WSzystkie Umożliwia wybranie wszystkich powierzchni bryły do zbioru wskazań lub usunięcie wszystkich powierzchni bryły z tego zbioru.

Uwaga: Po wykonaniu tego polecenia, cała historia tej bryły jest tracona.

5.26.15. Odciskanie krawędzi

Odciskanie krawędzi na powierzchni bryły jest przeprowadzane w dwóch przypadkach. Albo jeśli chcemy mieć na powierzchni bryły widoczny rysunek, albo chcemy utworzyć na bryle dodatkową krawędź. Przy tworzeniu rysunku obiekty muszą być współpłaszczyznowe z ozdabianą powierzchnią. Natomiast dodatkowe krawędzi mogą być potrzebne jeśli chcemy wprowadzić do bryły dodatkową powierzchnię, w celu np. przeprowadzeniu edycji tylko tej dodatkowej powierzchni.

Przed wywołaniem polecenia odciskane obiekty muszą już być narysowane na powierzchniach.

Tworzenie odcisku jest możliwe po wywołaniu:

Page 85: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

268

Wstążka (3D): Narzędzia główne > Edycja brył > Odciśnij. Menu rozwijalne: Modyfikuj > Edycja brył > Odciśnij krawędzie. Linia poleceń: EDBRYŁA > ciAło > Odcisk.

Standardowo, po wywołaniu polecenia, wskazuje się bryłę (bryły),

wybiera obiekty do odciśnięcia i decyduje o pozostawieniu lub nie obiektów pierwotnych. Uwaga: Po wykonaniu tego polecenia, cała historia tej bryły jest tracona.

5.26.16. Rozdzielanie brył

Opcja ta służy do rozdzielenia brył, które formalnie stanowią jedną całość. Takie sytuacje powstają wtedy, gdy w trakcie przeprowadzania edycji bryły zostanie ona zmieniona w taki sposób, że występują fizyczne przerwy między jej częściami. Jeśli chcemy rozdzielić te części na osobne bryły, wtedy korzystamy z tej opcji.

Rozdzielenie brył jest możliwe po wywołaniu:

Wstążka (3D): Narzędzia główne > Edycja brył > Rozdziel. Menu rozwijalne: Modyfikuj > Edycja brył > Rozdziel. Linia poleceń: EDBRYŁA > ciAło > Rozdziel bryły.

Standardowo, po wywołaniu polecenia, wskazuje się bryłę (bryły),

które mają być rozdzielone i zamyka zbiór wskazań. Uwaga: Po wykonaniu tego polecenia, cała historia tej bryły jest tracona.

5.27. Przykłady dokumentacji i wizualizacji urządzeń mechatronicznych

W mechatronice, podobnie jak i w innych dziedzinach techniki, jesteśmy zainteresowani możliwością wykonania wyrobu oraz jego sprzedaży. Z wykonaniem wyrobu wiąże się opracowanie dokumentacji technicznej, która jest obecnie dość często opracowywana w postaci trójwymiarowej. Jeśli proces produkcyjny jest zautomatyzowany, wtedy taki rodzaj dokumentacji wystarcza do przygotowania programów obsługujących obrabiarki numeryczne. Jeśli jednak w proces produkcyjny jest zaangażowany człowiek, wtedy najczęściej na warsztat trafia dokumentacja w postaci rysunku dwuwymiarowego. Rysunek ten jest

Page 86: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

269

bardzo często generowany automatycznie lub półautomatycznie w oparciu o opracowaną w postaci elektronicznej dokumentację trójwymiarową.

Trzeba jednak nadmienić, że w dalszym ciągu w kraju najczęściej używa się dokumentacji w całości opracowywanej w przestrzeni 2D. Jest to spowodowane, przede wszystkim, dwoma czynnikami. Pierwszy z nich, bodaj najistotniejszy, to czynnik ludzki - opór przed wprowadzaniem nowych narzędzi i konieczność rezygnacji z dotychczasowych przyzwyczajeń i technik pracy. Drugim istotnym czynnikiem pozostaje relatywnie wysoki koszt zakupu sprzętu i oprogramowania, niezbędnego przy tworzeniu rysunków w postaci elektronicznej, zwłaszcza przy modelowaniu w przestrzeni trójwymiarowej. Jednak poniesienie tych kosztów zostaje szybko zrekompensowane nowymi możliwościami, zwiększoną wydajnością, bardzo istotnym przyspieszeniem opracowania dokumentacji i produktu finalnego oraz poprawieniem konkurencyjności wytwórcy na rynku.

Praca w przestrzeni trójwymiarowej pozwala również na zastosowanie w obliczeniach projektowych obliczeń, symulacji numerycznych i sprawdzania kolizyjności przeprowadzanych w oparciu o jeden model. Obliczenia i symulacje mogą dotyczyć zagadnień z różnych dziedzin techniki, jak np. mechaniki, elektrotechniki, termodynamiki, ale również symulacji ekonomicznych i analiz przewidywanych potrzeb rynkowych.

Trójwymiarowa dokumentacja techniczna może być również wykorzystana do przeprowadzenia wizualizacji produktu jeszcze przed jego fizycznym wykonaniem i do przeprowadzenia wczesnej kampanii reklamowej. Ma tu zastosowanie zarówno wizualizacja statyczna, jak i wizualizacja dynamiczna, czyli animacja.

Wszystkie wymienione wyżej sposoby opracowywania dokumentacji są dostępne w większości pakietów wspomagających tworzenie dokumentacji technicznej, również w podawanym jako przykład programie AutoCAD.

Na Rys. 5.9 przedstawiono przykład rysunku złożeniowego z dokumentacji dwuwymiarowej. Najczęściej taka postać dokumentacji trafia do warsztatu, w którym, w procesie produkcyjnym, niezbędna jest ingerencja człowieka.

Page 87: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

270

Rys. 5.9. Przykład rysunku złożeniowego dokumentacji technicznej napędu DVD w

przestrzeni 2D (AutoCAD).

Page 88: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

271

Rys. 5.10. Przykład wizualizacji mikrosilnika opracowanej w oparciu o mikrosilnik

krzemowego wykonany w LAAS w Tuluzie (AutoCAD).

Przykłady wizualizacji statycznej przedstawia Rys. 5.10 oraz Rys. 5.11. Przy tworzeniu rysunków uwzględniono materiały, zdefiniowano światła i przeprowadzono rendering. Tego rodzaju rysunki pozwalają na realistyczne przedstawienie obiektów jeszcze w fazie projektowania. Są też przypadki, w których korzysta się z wizualizacji dynamicznej, czyli wprowadza się animację. Wtedy definiuje się nie tylko materiały i światła, ale również opracowuje się sceny oraz definiuje ścieżki ruchu dla obiektów i kamer. Umożliwia to wykonanie prezentacji tworzonych obiektów, przede wszystkim dla celów reklamowych, ale również dla wykrywania miejsc kolizyjnych, które mogą pojawiać się w projekcie, .

Rys. 5.11. Przykłady wizualizacji struktur MEMS analizowanych w IMSI, Politechnika

Łódzka (AutoCAD).

Page 89: 00 strony tyt - wiak.imsi.pl · • Znormalizowane elementy rysunku technicznego: Forma graficzna arkusza (PN-76/N-01601), 5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE . 5

5. TWORZENIE DOKUMENTACJI TECHNICZNEJ W MECHATRONICE

272

5.28. Literatura

[1.] Bis J., Markiewicz R.: Komputerowe wspomaganie projektowania. Wyd. REA, Warszawa, 2008.

[2.] Osiński Z., Wróbel J.: Wybrane metody komputerowo wspomaganego konstruowania maszyn. PWN, Warszawa, 1988.

[3.] Smardzewski J.: Zintegrowane komputerowe wytwarzanie mebli. Wyd. PWRiL, Poznań, 2007.

[4.] Tarnowski W., Kiczkowiak T.: Komputerowe wspomaganie projektowania. Wyd. WSI Koszalin, Koszalin, 1992.

[5.] Tarnowski W.: Podstawy projektowania technicznego. Wyd. WSI Koszalin, Koszalin, 1989.

[6.] Tarnowski W.: Wspomaganie komputerowe CAD/CAM. WNT, Warszawa, 1997.

[7.] Szczerbanowski R.: AutoCAD - Modelowanie 3D - ćwiczenia, opracowanie wewnętrzne, Łódź 2010.

[8.] Szczerbanowski R.: AutoCAD - Modelowanie 3D - wykład, opracowanie wewnętrzne, Łódź 2010.

[9.] Pikoń A.: AutoCAD / AutoCAD LT 2008, Wyd. Helion, Gliwice 2008. [10.] Jaskulski A.: AutoCAD 2010/ LT 2010+, Wydawnictwo Naukowe

PWN, 2009.


Top Related