Download - 啉食 ê 衛生 kap 營養
啉食 e衛生
Lâng tek-khak tioh lim-chiah, nā bô ōe gō-sí, chóng-sī lim-chiah tioh chiàu hoat-tȱ,chiah khah ōe tit-tioh lī-ek. Ū kúi-nā hāng iàu-kín tioh chai.
Chhùi-khí ū tōa koan-hē tī chiah kap siau-hòa e sū. Siat-sú khí nā bô chheng-khì á-sīchiù khang, khang lāi ōe chhàu, chiū bōe bián-tit bak-tioh so pȱ e chiah mih. Chit hō lâ-sâmōe cho-tòng siau-hòa. Po-khí m nā tùi-tiōng hó khòaⁿ, sī beh hȱ chhùi lāi chheng-khì, lângkhah ōe pȱ hó-sè lâi chān siau-hòa. Gín-á e leng khí nā chiù tōa khang, chiū po-khang sītē-it hó, nā bōe án-ni, chiù-khang hit ki tioh bán khí lâi, bián tit khang lāi e tok to tioh teh-behhoat e sin khí.
Chhùi-khí tioh tak jit sóe koh bín nng pái,lāi-bīn gōa-bīn téng ē lóng tioh siông-sè bín i,bián ū sòe-sòe tè chiah mih chek-chū tī chhùi-khí e tiong-kan. Oá khí-hōaⁿ hit ūi tioh chheng-khì sī tē-it iàu-kín.
Nā chiah siuⁿ kín, nōa lâu bōe kàu-giah thang kap chiah mih saⁿ chham hó-sè. Nā pȱ bē iù chiū chiah mih khah oh siau.(4)
Chiah tioh chún-chat, m thang chiah kàu pá-tiùⁿ, tak lâng tioh chiàu i e lek-liōng chiah.(5)
Tú-tú chiah pá m thang liâm-piⁿ thak chheh, á-sī chòe tāng e kang; tioh lioh-á hioh chit khek kú, á-sī pòaⁿ tiám cheng kú, hȱ seng-khu thang pī-pān siau-hòa e sū.(10)
Teh chiah e sî lâng nā chheng-sim chiū khah ōe siau. Nā iu-būn ut-chut á-sī siū-khì,chiū iok-lȱ khah bōe siⁿ tak hō ōe pang-chān siau-hòa e ek.(11)
Tak hō chiah mih tioh chiàu-ko bián bak-tioh ho-sîn e lâ-sâm. Pī-pān hong-tû lâi siu chin hó hoat-tȱ. Ho-sîn e gûi-hiám sī in-ūi in ài hioh tī tak téng-hō lâ-sâm lâi bak-tioh kha,jiân-āu pe khì hioh tī lâng so beh chiah e mih, án-ni bōe bián-tit tòa lâ-sâm khì bak-tioh chiah mih.
Ho-sîn e kha so ōe tòa khì e lâ-sâm sui-jiân kek chió, chóng-sī tī hit e lâ-sâm tiong kiaⁿ liáu ū tì pīⁿ e sòe khún (ū sî kiò chòe bî-but) tī-teh, kàu-giah thang thôan-jiám siong-tiōng e pīⁿ-chèng, chhin-chhiūⁿ tng-á jiat, làu-tho, chòe-lī hiah e.
Joah thiⁿ sî gín-á siat-sià,kiám-chhái ūi-tioh chiah-mih bak-tioh ho-sîn e tok.(14)
Siat-sú chiah mih í-keng bak-tioh, nā chú sek chiū ōe biat tok. Chú hó e sî tioh siu hó-sè bián koh-chài bak-tioh. Bōe piáⁿ, bōe thng-á e lâng eng-kai khàm mih hó-sè, bián ho-sîn lâi bak-tioh.(15)
Tī chit e tōe-hng chōe-chōe tōa-lâng gín-á siⁿ būn-thâng. Che sī cháiⁿ-iūⁿ? Sī in-ūi so chiah e chhài-soe liâm tioh būn-thâng nng, í-keng kàu pak-lāi chiah chiâⁿ chòe būn-thâng. Chōe-chōe lâng pak-to thiàⁿ siat-sià sī ūi-tioh chit e iân-ko. Ū tî-hông e hoat-tȱ, chiū-sī tak hō chhài tak pái tioh tāi-seng chú chiah chiah. Teh chú e sî būn-thâng nng ōe sí-khì, āu-lâi bōe chiâⁿ chòe būn-thâng.(16)
Chōe-chōe i-seng bat hoan-hù lâng, bē chiah e tāi-seng chha-put-to saⁿ khek kú, tioh seng lim chit nng óaⁿ chheng ám á-sī kún-chúi. Ań-ni hȱ seng-khu ū liû-chit, kàu-giah thang siⁿ kúi-nā hō ōe pang-chān siau-hòa e chiap, koh ū pat mih lī-ek. Tng chiah e sî m thang lim chin chōe, kiaⁿ-liáu ōe hȱ ūi chiap siuⁿ poh, chiū i e siau-hòa lat kiám chió.(18)
Lâng nā siông-siông chiàu kui-kú lâi lim-chiah, chiah khah bōe hōan-tioh ūi thiàⁿ lân siau hit hō pīⁿ. Phòa-pīⁿ sui-jiân ōe i-tit, leng-kh lim-chiah e sî tak hāng chiàu hoat-tȱ, hȱ seng-khu khah bián hit hō pīⁿ. Phì-jū pió-á sin e sî tak hāng lóng sī hó, nā lām-sám ēng sui-jiân siu-lí kàu hó, iā bōe pí-tit iáu-bē pháiⁿ-khì e sî hiah ióng.
Ań-ni thang chai nā thàn ōe-seng e lí lâi lim-chiah, hit e lī-ek chin-chiàⁿ tōa.
果子 e衛生 kap營養
Ké-chí hâm iàu-kín e khòng-bút-chit.
hô-sîn sī chin kiaⁿ-lâng e òah-mih, só-í koe-lȱ-piⁿ í-keng pak-phe e ké-chí boh-tit chiah, kiaⁿ sī í-keng bak-tioh hô-sîn e lâ-sâm.
Nā chiah kiám-chhái ōe piⁿ pak-lāi e pīⁿ. Tī chhù-lāi pak phe liâm tong-sî chiah sī khah ún-tàng
Ké-chí nā bē sek lâng lâi chiah kiaⁿ-liáu ōe pak-to thiàⁿ sòa làu-sià.
Ké-chí bô chap hūn sek e sî thang ēng tām-poh thng kap chúi lâi chú kàu lioh-á nōa, án-ni chiah i chiū bōe lī-hāi.
Thiⁿ-sî sio-joah chiah ké-chí put-chí hap, tok-tok tioh put-sî tî-hông hô-sîn.
痛風 e chiaEh食
Chiah siuⁿ chē kâⁿ phulin seng-hun koân e mih, ē chè-chō khah-che e jiō-sng.
Phulin seng-hun koân e chiah-mih pau-koat ū khak e chúi-sán kap lōe-chōng, chhin-chhiūⁿ koaⁿ, io-chí kap náu
Bín-tāu, Hô-lân-tāu kap but-á-hî phulin e hâm-liōng mā-sī chin koân.
Chiú lim kòe-liōng, ē kan-jiáu sin-thé pâi-sià jiō-sng, hȱ hoeh lāi e jiō-sng chí-sò khah koân.
Seng-oah khoân-kéng--nih nā-sī iân siuⁿ-chē mā ē tì-sú thé-lāi jiō-sng chhèng-koân.
Siuⁿ tōa-khȯ mā sio-kang. Ū kóa-á ioh-á mā ē.
Lī-jiō-che ē kan-jiáu io-chí pâi-sià jiō-sng hȱ hoeh-lāi e jiō-sng chhèng-koân. Lī-jiō-che sī beh hȱ ko-hoeh-ap kap sim-chōng-pēⁿ e hoān-chiá tī-liâu iōng--e.
Kî-thaⁿ e ioh-but, chhin-chhiūⁿ tī-liâu Parkinson e to-pa, chúi-iông-sng lūi, chhin-chhiūⁿ asupilín, lóng ē cheng-ka hoeh lāi-bīn e jiō-sng.
Ī-hông kap tī-liâu kāng-khoán iàu-kín.
Ē-bīn ū gȱ-e ī-hông thiàⁿ-hong e phiat-pȱ
1. Ke lim chúi-hun (te-thng) . Che tùi jiō-sng e pâi-sià kap
hông-chí jiō-sng chek-chū ū pang-chān.
2. Khò chiah chió kap kut-lak ūn-tōng lâi kiám-khin thé-tāng.
Thé-tāng kiám-khin sok-tȱ nā siuⁿ-kín, thiàⁿ-hong ē ok-hòa. Ài ū i-seng kàm-tok.
3. Pī-bián chiah koân phu-lin e s…t-b t, chhin-chhiūⁿ ū khak e hái-sán, hā-súi-thng kap pak-lāi e mih-kiāⁿ.
4. Chiú m-thang lim kòe-liōng.
5. Hok-ioh kàng-kē lí hoeh-lāi jiō-sng e chí-sò
糖尿病 kap飲食計畫
Kiān-khong e chiah-sit thang pang-chān khòng-chè kap ū-hông thng-jiō-pēⁿ.
Kiān-khong koh peng-heng e chiah-sit tùi tak-lâng lóng chin tiōng-iàu, m-kú tùi ū thng-jiō-pēⁿ e lâng koh khah iàu-kín.
Chun-chiàu ē-bīn e kúi-tiám khì chòe, chiū ē-tàng seng-kong khòng-chè hoeh-thng.
- Pó-chhî lí-sióng e thé-tāng - Ài chim-chiok lí chiah e mih - Ài khó-lū chiah-mih e liōng
Ū kóa tē-jī-heng e thng-jiō-pēⁿ e hoān-chiá kan-ta kái-piàn chiah-sit kap seng-oah hong-sek chiū thang kā hoeh-thng khòng-chè hó-sè, m-bián chiah ioh-á.
Sin-thé put-toān lī-iōng leng-liōng lâi pó-chhî chèng-siông e thé-un, kap chip-heng sin-thé e ki-leng.
Leng-liōng e tan-ūi sī khalȯlih (KLL)
Lâng só chiah e khalȯlih nā chhiau-kòe in s su-iàu--e, ke--chhut-lâi e KLL chiū ē khiām tī sin-thé e chí-hông chȯ-chit lāi. Án-ni, thé-tāng ē chēng-ka.
Thé-tāng chhiau-kòe lí-sióng 20 pha chiū-sī “siuⁿ-pûi”, ài chiah khah chió thang kiám-pûi
Kiān-khong e chiah-sit, thang kióng-èng lí sin-thé só su-iàu e eng-ióng. Tak-lâng só su-iàu e
khalȯlih lóng bô sio-siāng. Chia ū lak-e chún-chek the-kióng hȱ tāi-ke chham-khó, tek-piat sī thag-jiō-pēⁿ e hōan-chiá.
1. M-thang kéng-chiah. Bô kȯ 1-hāng chiah-mih ē-tàng hȱ lí só -ū e eng-ióng-hun. Kiān-khong e chiah-sit, chiū-sī tak hāng lóng ài chiah.
2. Chiah lí sin-thé só su-iàu e liōng chiū hó. Chiah e liōng nā chhiau-kòe sin-thé su-iàu--e,giah-gōa e khalȯlih chiū ē khiām chò iû-chit. Chhōe-chhut lí e lí-sióng thé-tāng kap oah-tāng-liōng, ló-lek tat-seng bok-phiau, koh pó-chhî chit-e lí-sióng thé-tāng.
3. Ke chiah kóa-á ngo-kok, chhài-se, kap kóe-chí. Êng-ióng-su chhui-chiàn sit-but-sèng e chhiah-mih, in-ūi kē jiat-liōng, ko chhiam-î, bitabin kap khòng-but-chit e seng-hun lóng chin kôan. Koh ū, bô táⁿ-kò-sûn, iû-hun mā chin chió.
4. Iû-hun kap táⁿ-kò-sûn chīn-liōng chiah khah chió leh. Thng-jiō-chèng e hoān-chiá m-thang
chhiau-kòe chóng giah e 30%.
5. Chiah-sit ài khòng-chè. Thng-lūi, tek-piat sī thng-á, sì-siù, kâⁿ-thng ím-liāu, iâm-hun, kap sio-chiú, m-thang chiah siuⁿ-chē.
6. M-thang pok-hun!!
Kiān-khong e chiah-sit bô khùn-lân. Ū chin chē hó chiah koh kiān-khong e mih! Chia ū chit-kóa-á sió phiat-pȱ:
M-thang iau-ki sit-tǹg, múi 4~5 tiám-cheng tioh ài chiah chit-pái.
Bô su-iàu tek-sû á-sī kóng-kò sit-phín e chiah-mih
Lí lóng-chóng chiah gōa-chē chiah-sī tiōng-iàu.
Chù-ì lí chiah-mih e tōa-sè hūn.
Mài chiah siuⁿ-iû á-sī siuⁿ-kiâm.
Chiah liáu kiān-khong tùi thng-jiō-chèng e khòng-chè khah hó. Tùi lín tāu e lâng mā khah hó.