Transcript
Page 1: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 1

��� ی�انا

وی�ۀ ��� ��� �� زاد

�� ه���ري ��$#" ه��� ن !�� ز��ن%�

*�()'&�ر

:���+� ه�

�� ��� ��� زاد�: ع ه��ی ن !�� زی�ن.م :�� � ز���1 در ی0 $

��� زاد� در 7+��ن 4�5�6: ا+3ا ای�����2 ��89م ��)�زاد� و ��>#� �;�د��� : :

9���8ر�روز���� !�و� و ا���ن �;�ی� ���ت ای�ان: ���� �A@�ا�� از �� ��� ��� زاد�: +�& ن. اس. <. ان

&��� *�ری43. ا. م��B�7 در زی� *8;��: C�%� 4�9� :زاد� ��� ���8D7ی�

:31ی�� ه�

�� ��� ��� زاد� : E'� ب �(�و@�، �;�د، �6اردادH١٩٣٣ا��

:��� و ��ر � !&�ب

�������E ار�M و �8 ع 6 �� در ای�ان : � رج ا���)�'D ا���� )

4���� HRم،!���ان �9Q(ر��ن ��ری�P در ای�ان : و+� *��Aش ا�%� ) ���روی�*��زاد، *�ی8 ش �S�8T(� ی��1�8ن � ی� ای�ان : ���ی� ر�� )

Page 2: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 2

����ر���

����ر ���

�Uز��� د ��ز �� !�د� ا�� �V ��� ر

���� !3 ه�&� اش �� رو4 ز��� �� �(�ن �

>�A ��د�� ز�Q وان *���DW را !�

���� �8X B!�Aن �P رد !3او ا &P ان �

ز��� ا &�8م U�خ � ��Dوان �� $�ل

������" �8�D � �! ED\1وان � �X�1

����ر$D E��8Rن وHU ي !� اي��A

������7�� HUن � ]��� زان *�(&� !�

�� �� ^&���� ��" زاد� از ��8Dس ���� و !^ �� �&A�8D�� ��9X ه�ي ��&�ز ا��ان �6ن

E "، *�ر+���&�ر��E و ������8 : ا�� E��+ز��ن ده��8 و ژور��� �"، �a#` و Hرز ا���a�

�%a ب �;#V، �(�و@� A ا� و د� !�ات و M� ا��Q��b+�P� ،E��+ *�د�Dه" ر�A�Mن *9# ي،

Mر ��ار و وز���& �de� ،��D ب و ��cود ر��D�M، ا &�د دا�()�� +�8ن، '�� ا��ان در ا�)#�V و ا

E �* �9�� ،" �� ��!3 �6رت � �� b+�P� "+8&" وc# �8، � ا��a�U(�و@� V#;� V�fر

�aD ح و+" �8&�� �;�د !�ذب وHTا� �;�د و ا Aا@"، ه ا�Uا ^��+�� � �� �� b+�P� ��ا

��� .�ان ودا�(��8 و *�وه��8 @�از اول در ��ر�i و اد���ت��ر���^، و، ����AW، ز

��" : از ه��� �Dح � :3 و �P&�5 دو ��&� اT#" در ��ر� !�ر و ز��1" ���3اد� روD "� �D د

�$ �� W در �;S� �! ،^9� �8�8 ز��X در E E'(D ا�)�3 � دن ه ش و +��E6 و ه�8��8ي او

'�؛ د�)�ي E'(D ا�)�a� 3 دن 0D و �9aD اي اي از 7دم ه�ي درA(�ن :�k ��( د، �� �0 �

�� و �&" �ل ه� *V از ��B1 در��ر� او و: د $ �A7 �� "1از دوره�9ي ����� ز�� �! E ا

�m ء �� و��� در ��ر� ه�!V !� ��م و �(��" -داED، 7ن ه^ در :���S اي !� 0D و ��د�� و

.ا��ي @S�a" و �1���3*\�� ا E -دارد

��:�&� ���� و �9^ ���� روV#;� ��'8D اول و 8P) ي �3ب ��" زاد� : ان و ،"�Hا��

� د V#;� و . د� !�ات در 7ن p�$ "+د و �و ا�X�1 از �ان ��8رو و ا��E��+7 ا��Hب �(�و@�

�" 7ن ز��ن ���� �" !�دH8'��ان ا��Dرو ���� ا�� وA ،bT د او ��Sه� . درا�E و �&��&B او را از ه

� د !� *�U(�ري او . ن دورا�A B(8 د �a داز ��8روي ه�ي 7 ��D � و در دوران *��ي �&" �� ا��

� د، !�ر 1909در �ل "&D7 زش و� t#T ر�& ��$#" ��D، در E وA �! "&6 ا%� k#A ��

E � د� ا "& .��در

�+)"، در �ل � � ر ��1911ا�� ��" زاد� دور� اش در " و �� ، . �� �ل *�B از ا��

Page 3: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 3

��X�� ،"��9a9ر ا��ان د+� uا�a$ �� �3رگ و �3رگ �3ب ا$&�ا+"، �9&;� p&6 در E!ا��9م �(�ر p

&�، را�3ن !p ا� ر ��+"، . را ��< 1'&� � د D ت � ر�1ن����5� � ���� ا��ان �� ا��، و6&" رو

�ان ����A رد !�د و !�ر �� ا�Uاط !(��، ��" زاد� �� �#)�اف ه�ي *��*" از �Aرج E#� و E+دو

و�;#V $;3وا+&��س !�د !� د E از وا!B8 ه�ي U�T� ا��� " و$�@'" ��ار��؛ $;3 و

�&U��\*،د A E��D za " !� ��8روان �;#V و �ان �#E ��د��� U�1&�8 ودر �&�;� ��ا+&

���D V#;� p�cSو��& D 3ل$ ،�� ��ود و �� . �Dن او+&���� م رو �+�� ��*�(�98د !�د !�

ا�� *�(�98د را . ��a" ��+" 7ن !( ر �Ba8: 0 ��89" و M� ا��Q��+��&" را �ز��ن ده�*(&�

��&� �#� ن«*\��EU و �� ه���ري رو8D'��ا�" X ن ��3را �%���Aن 36و�8" و :��+3اد� : ان ! «

!�ر اT#" ا�� !��&� ). � M ع ���Wت ا������2 و ��89م در ا�� و��� ����(��+� را �(��p داد

� ز��ن دادن و ه��ه8[ !�دن ���وه�ي M� روس و ا�)#�V و �(� 7راء و ارزش ه�ي ���9

" ا��ان و +3وم �;��� و �;�د و � دو &��� و 7زاد�P اه���، و �%~ و 1'& 1 در ��ر� ���pf ا

�D "� وف !�و� @�ح�S� ���)� د !� در �9���8ر(و��1" ه�ي 7ن ��� *���ن ). ���Wت ��89م و

�� ،]8: ��AW��" زاد� و :��ل زاد� �� د E ��98 و !��� �9" دور� دوم !�و� را �R7ز !�د�� و+"

.�9" د &" و �f�98" ا���ن ادا�� ا�&(�ر 7ن را ��اد

�D ��8���� ^;8* V#;� و در E)1ز�� 1304در ه��� دور�، در 7��ن . ��" زاد� �ا�;�م �� ا��ان

ا�� ه�دو (او ه^ ��p �5�ق . �� *�د�Dه" �E'+�P !�د � د !� �� *�(�98د ا�&�Pب ر�A�Mن *9# ي

�� ر�A�Mن و ا��HTت او � اCU ا E ) در 7ن اوا�A :3ء �(�وران T 5A" ر�A�Mن � د�� �! E'1

#E� �� E8c �(�و@� را �&3+3ل !�8 ���e� �! ب . و+" �)�انHه�ج و ��:" !� ا�� �� �&a+ا

� د، ��" �(�و@� *��� 7ورد� و در *���ن :8[ :��9" ���� 7 &��� �Uو*�D" ر ��اول !( ر را

3!��� د�� !� ا��ان ���ز��8 �� �&" ���و��8 و �& �&U�1 �;�&� �(�8'��ان دDز رو��ر����زاد� و

E �8��ا��، ��" زاد� . در واk6، ا�� � M ع ��" از ���a~ �% ري دور� دوم !�و� � د. ا�

�� ���م :��� �! EDر:� در از���ذه8" ��7د1" دا�A �98د وزارت)�* �X�1ري !�8، و ا���ه

�3ودي وارد دو+�D E و در �ل ،EU��\Q� 0 را+���1309!���U &�� �8" ا+ �� �� وزارت ��+�� ر .

�ل �Aد !� در اوا ��� دور� ا�&��ز دار " E5D -را �61933ارداد �'E 1311در ه��� ���م �!

�ل ا3Uود- dد ا� A و اراد� p�� فHA��$�� ا:�aري ا�� �6ارداد روا�� ر��D�M و ��" زاد� . �ء !�د

� د �د��!�د ���fدي �1ا� ��در�&�;� و�aP� �! "&6ا+�#�8c از ر�� E . را !� ���" *�(�ز7ن

����، و �� وزارت � E+دو E<اي ��" زاد� در ه��� "f�: EU�1 ي او را�: "Rو�U و �D �8ر!��وزرا

�D د��& �U V�ري در *�ر�&P� . د � ��8m �9 اوS� داري و�Uو �� Ea�� �82ن��� ا�� ه��، ��D ه

�D za !� ��" زاد� �3Sول و ��cود D د و �ا�;�م ���9�� ��� -و ه��� ��ر�V 1314-در

�& ن(در دا�()�� +�8ن ��Qدازد + �+���.(

�V* �#T�UH از �9D� ر �a����1320 ر و�&P���زاد� وز "�� ،��D�Mي ر�'S& *V از �1&�ش -و ا

V�#(ان و ا���ا ��ه8)��" !� . در ا�� ���م ���� 1326 '��!��a ا��ان در +�8ن �D و �� �ل -روا

� �31 E�� X ن B�8ا���� ا��ان ��زE)1 و ����V#;� ��8 *��3ده^ �D در ���A ��" از اراد�

EDرا ��ا "a �8� ���A ��ا�! EAدا�* "fل . � ا��� �� $ d�E و ر�� 1328در ��&�P� E

ED\1 در "(+� �ل ��S در � د و �0 E��� �8 ا�&�Pب �Dو V#;�.

��Sه� �8(�ء ا��9م 1933ا��dي �6ارداد »V�#(ا� " �� ا��ادات » :� W�� و �D زاد� "�� ��

Page 4: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 4

از :�#� ا�� !� �Xا او و ده�Pا و �8X �� د�)� *V از! د��ي �%��$#" ��D !� . د�)�ي ا�;����

'�رت ا�)#�V در *" 7ن �8" ����اي �'� :��(�ن ،��� �8X از �(�و@� A اه�ن را �� p&6 ر

، ��" زاد� در �;#V *��3ده^ و ET�U �8X د�)� � t�M 1933در � رد ا��dي �6ارداد . *��8 ��د��

� د و+" �Xر� اي :3 ا��dي �6ارداد ��اX ED ن ا�1 او b+�P� E'� دور� ا�&��ز ����� ��داد !� او

��� ��" زاد� و �� رp��$ ��D�M . " !�د د�)�ي �" !�د و+" :�ن او �� �cA �" اU&�دا��dء �

5��^ و اراد� �0 �� را �� . ه�� �6رت �Aر:" �a د��� �! ���D ادي�a& ��7ن �6���" ���م ا

�8! "� z+�R �S��: ED �� . "��a�&)* 5�ق� E+و دو E'� ES8T ن�D "#� زاد� از "��

����Sا �X�1 د و !�د و��� E'+�P� �8#$ او ��ا�� ��� ر �� !� �5�ق �� را� ا�Uاط �" رود، و+"

�! ED � ��8D را B&D\1در �aA "&6�6در «: و B���� ���� �6ري �&��� و ا��وه)�� ه�&^ !�

^D�� "��. «

� د !� ا��ان ���� از �&D � ن ز���" در !�و� X ب زد1" ه^ دا��&� ا���R زاد� را ��8دي "��

D د، �� ا�� !� ��زه^ در t�M � ET�U �8X داد� � د !� �Rض او در وه#� » ��U)" ��ب«�:E9 ه

�"، و �D � ه�ي ��رن ادار� !( ر و رU&�ر #$ Bو *�وه C��%� �7 زش و *�ورش و E�P�

�3د1" و �aD ��ر���^�R �� ،د � "$��در ���� ه�ي �#�8ي !� در دور� '�ر�B در +�8ن �� . ا:&

� E+ان دو� �� �cAات ا &�aاد و ه�ج و ��ج 3�X از ه� B�� ED � ") �� !� دو روي �0

، �> ري � @>�، �� � ��+��^ ا�Uا@" و �! ب ا6 ام و ز����9ي �U��Rرس، و �;�د A اه" )ا��

EDدا ��!�� "%c . !�ذب و

D\1&� از ا��، و ES و $�C دا�B ��" زاد� �8Xن � د !� �T ���%�HR��" او را

8� &��" *�ر�3ي، (����� ا��ا�" *V از �6ن �3ده^ ��Hدي �" دا��E دا�(��� D&� ه�ي

" و ). �%C� و +�& ن�� ا�� �&" ��B از 7ن، ��ر�i او را �� $8 ان ا���(��8 و ��aرز

" ا��ان و �D � ه�ي ��رن ��A رد �� 7ن � ��اري A اه� EA�8D !� در در< ���pf ا& ��

��: �! EUر B�* �8نX�S- "&8 .از در< او ��ز���� -از را E و �X و �&;�د و

� .> .

�� ز�&� در %$ #"�: ������ ��� زاد

�+"�#*� ه"�%'ن )��'ز%�ن

��+0 رV�f ا+ زرا �در�aAا E !� و6&" در �;#�9X Vرم �(�و@� ���زا��� �Aن ��& U" ا+

������در �;#V ا$Hم !�د، ����� ��رس A د را -"*�و�1ام"�� �� اHcTح 7ن ز��ن -�D و

E'1 :» �� ��ارادت دار�^ و �� دو+&" !� ا�(�ن در رأس 7ن ��A �D ش ��7 �" " �67"ا+a&� �� ه

^�f 1" .و�1ام�* " ������دو+E ه^ ا��ادي ��ارد، :3 ا�� !� در � M ع روا�� �Aر:" !� ��U د��

�� !( ره�ي ه����� ا E در E ر �8�� ��وE��� �D !� ��8 ر از ا�� دو+E �'� روا

Page 5: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 5

E !� A دش ��� ا E، �67ي و� ق ا+�و+� ه^ ��� ا X"�67 " ،E ن . ��� !�ام ��� ا

���8 ه^ ��8^ .E 9���م !� ��8 ر از ا�� ��� !�ام ��� ا'� E E8 ه�� (» در Ca@

"6 &�� ��"�67 "�8&'1 "� .»������ د» !( ره�ي ه V�#(از روس و ا� ��زاد�). ه^ !�8 "��

�� �A@�م X ��7 ن و6&" !� از ز��1" ��" زاد� D "� Ea%T د . ه^ ��� � د E���� ��ا�� ا

�! ��7 "� B�* ال� »ا�� ��" زاد� !�ام ��" زاد� ا E؟«ا��

"� �8D7 زاد� "�� � �� E " ��" زاد� ا�� در ا�� � �D �! �&Dح و �%#�#" از ز��1"

^� D .$ د را از A ل ��" زاد� اول !�ر� ��Hدي، در 81911' ان : ا�" �R7ز �" !�8 و در ��ود

�� *���ن �" ��د "(+� ��" زاد� دوم از ه��� ��ود !�ر A د را �Dوع �" . " و � �9Xر

�� ا�&�9 �" ر ��� 1934!�8 ودر �ل "(+� E'ه BD م از . در ��ود *8;�� و ��" زاد�

�R7 "� د را A "1ز�� �A7 ود دور��� ���در ��ود � د و دو �+)" ا�� :�9ن 1970زد و در �ل ه

.را ��رود �" 1 ��

��� زاد اول

�� ز��ن $��" و �#�� ����" زاد� در اوا�p : ا�" در ��a�3 دروس �6�^ را A ا��� � د و $Hو�

� �D ���&9�اد���ت �6�^ �7 زش �Uا��� و ا�)#��" را �Dوع !�د� � د و �Uر " را در ��

�ED � "� 1.)�رش 7ن ز��ن b;� �� �&Uل ر��A و �D ر �% ل�Xد !� د �و در ه��ن ز��ن ه�

!� در7ن ز��ن ��اي �Uرغ ا+&p�5% درA(��" ����8 او ا��ي -��اي ر ��ن �� در:� ا:&�9د را

� د "S�a@- ه�ي 2.ره� !�د Ed9� �� �&)�� "��8D7 اي���� �;�د و �(�و@� A اه" روي 7ورد و

�� 6'��ز و ��!�� '�ه��" !�د، و در ���وت �� A ا��ن �Uا��� و ا�)#��" ادا�� داد:��� .

����a� "1�8�3 در � �� �! EDي ��ا�� �ل 6 " در��1ودار�(�و@� A اه" ه8 ز ��B از

� د !� در ��9ان ا$&�aر ز��دي �� ه^ زد ��� ه^ . �;#V اول ا�&�Pب �D و ه8 ز از�1د را� ��

��ر �" رEU و در ���ن ��دم $3ت و در�;#V و هD ��^ در�Aرج از 7ن ��" از �ان ا��Hب

EDدي دا��. ا�&�ام ز ���5���ا+� �;�� �� Bا����1وه" از�� zDه� E'1 "� 3اد�+��:) ��

�ش ���ز �" A ا����) �� ���Tا+��� E)* ر . �" ����7 و�a&$ا ��دور� اي � د !� !�"

" او�� - �! � �ي ه^ ���X�D ر �� ����$ ��- ��در #�#� �6���� و ���!�د�1ن

��ل زاد� �" . ���ب �" رEU و �" 0D �" � ا��E در ET�U ! ��ه" ��ل �3ر1" �1د !�8:

"�� �� �! E'1�V* zD 0 از ���ز ��:�ي *�B ��7 و *V از $�ض ارادت ����ر �2�+�6 �'��"

����AW 7ن . !� ه��� ��" *\��د او �(�� !�د و E'1. زاد� ����^ !�د EDد ا��ي ��ا��ار ز�Tن ا X

���P��� 7ن را D ^8! "� Bاه A �� و E ��9ي �2�+�6 ���E � ��ن ا �! E'1 �:�� . زاد� "��

��S * ل �6+��2 را �� او A اه� داد zD �! E'1 �:�� ���Uدا V* zD از ���ز ��" زاد� . *\��EU و

���� ��:� E'1 �� ا��وز در E5D �� و ،E زار �6+��2 را �6�E !�دم �S# م E5D �D � ��ن ا

.و ه��6ر ��:� $;3 و ا+&��س !�د !� ���E � ��ن ��ه� �\Q��EU. � ��ن ��ارم !� ��اي 7ن ��Qدازم

در . ��" زاد� از �ان ��:�&� �3ب د� !�ات � د !� در 7ن ز��ن �� 7ن �6�U د� !�ات �" 1'&�8

از اول �����1�8ن و ه اA اه�ن 7ن �3ب و :��1 �1&�د� �� �(�و@� �;#V ��3 :3و ره�aان @�

Page 6: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 6

EUر �" ر��D ��از �� $�aاu -ا��98 �� �(�و@� A اه�ن �S&�ل و �%��cU !�ر. A اه�ن راد���ل

�8c#�+ا�aP� 0 و+���اH&Aف داD&�8، و+" ��و6&" -��T�� �� �&U�1 "��9a9ا+�#0 و ��& U" ا+

�� E� )A ��(��!� ه8 ز !p �(�و@� ،����&�� ^! E ��$#" ��D، د%� �� . A اه�ن

�#�� 3��7�96 ��8روان �� !�8روان در ز��ن �Tارت ���زا$#" ،3��7 E� )A رد A�� ^��&����R رد �

�� p&6 ا���0 ا�;���� ��AW��*V از ا���!��a و -ا���0 . ا�A�eTن ا��� ا+�#�cن، ا���B�* ،0 ��7، و

Q � د، ��دي ����ر��ه ش و -W��9ر�(��ا+�و+� ��D ���+ا�T�� �&�:���A7�� �Tر ا$�^

W�C، و ���8� ����ري از د� ا���ن 7ن ز��ن *�< و در &��ر �a د، �� و��� 7ن !� در 7ن دوران ��Uد

EDاز �(�و@� را ��ا V* �8يS� اه�ن از او �'�ت 3.دو+&" �'9 م و P�7زاد p�W1 �� د ��ا ��

�� $#" �X . ��D او در ه8)�م اوج Ed9� �&U�1 �(�و@� اHT در ا��ان �a دداD&�8، ا�1%�- ���D

V�#(اي روس و ا��' ��او . ازاو د$ ت !�د !� �� ا��ان ��ز�1دد و رV�f دو+D E د -در �( رت

��D ! �D E+دو V�fي !� ر�A7 ر��� د در ا�� E��'! �� E *�(� اي ����ر �6�p و �� �! 3��

� 0�! �� ������9a9"، � $" ه�3��&" و �ز�1ري uا�a$ �� ��� �(�و@� A اه�ن �S&�ل،

. �(�و@� A اه�ن و دو+&" ه� � : د 7ورد

ا�� ا�� را �� د� !�ات ه� و ��8روان �" A ا &�8 �� دو+&" ه� و X ،��D ن ه� �0 از ا�� دو �1و�

� ����ا��ازد �� ا���8 "#! �� � و �� �" A ا E د�)�ي را �� CUزش و ��5+%� و � ا� "$

� د�� 0�����8X در aD" !� او در V#;� �%T . ه��� د+�p ه^ ه�دو A ا &�ر از ���ن ��دن ا��

��D ه^ 7د��(�ن �D �8(��ورc#�+د1" � �6 ا�!� ��در �7;� � د�� ه^ $�aس �T ،�67اف )

�� ه��� دW�p ا. : ان ��a�3ي !� �� او ���ا��ازي !�د ��8)! "S6وا E� ر� ه����S در ��ز 7ن ز��ن

E ��7ورد ���م D اه� و ه�� 7را�" !� در ا�� . �� !(�1�8ن ا��� ا+�#�cن �%~ و اH&Aف � د� ا

��� ��ر� ا��از ��D �" ر ��� !� ��� $�aس �67 ا���0 را �� p&6 ر . 3�� ��D �! E��� "�D ��ا

�&U�1 z�R ��� ��� د !� او را ��U 4.ر !�8در d$ اورا �D س �67 *��ا�a$ z�:ر�" !� در�!» �&��!

"a�R «د�! "� "U�S�.

E ��&� اي �� T رت �0 �ز��ن �8�^ و ��8;^ و: د داD&� ��د��ا! ��8X �! ��درا . "�ا��

z���� *���ب 0 ��3�0D �0 د &� ��ور��E در��9ان E�+�SU داV* ����8X ،�8&D از !(&� ا��

��D ���+�! ��8��" در !�ر � د a� �X د، ���ر�Aن . A ا &�8 او را ��ور !�88 � �&��! �X

� اوR#" از �ان ا�� �1و� � د، و �&" 9D د $�8" 1'&� ا�� !� *V از ���ا��ازي $�aس �67 $

�8! 0��� ه ا �" !�د� !� �� �Uار او ! >�A . ��D ���+�! �� z�����ر�Aن ��Sا �� ا��9م *���ب

�� ا�� U(�ر د� !�ات ه�ي �;#V او را ��ون ر ��1" ره� !�د��د &)���D، و+ " . ����8X

�D ��9" ���ارa9� .A اه�^ د�� ا�� رو�� $�8� در وا�S6 ��ور

��ا�� � د !� ��" زاد� از ره�aان 7ن �1و� ا E و ا�1 ه^ �� ��ور ا���0 رأي ��اد� "� ���ور $

E �. *�(�*�B از 7ن �aA داD&� ا �8X 8;�� و* �%��T "P�ع در �%����ت ��ر M � ��ا �! �S�ل

ا�� را ���� 5.��م ��د» ���ر�Aن 6'��زي«��cح �D ��" زاد� 7ن را �� E�S@�6 ا���ر !�د، ا�X�1 از

E ��ور !�د و+" دو ��&� �6�p �(�ه�� ا . p&6 )� ��" زاد� !� او �&" از��9ر دmا ����8 ا�ا "��

� د� ��ور !�د� ��D ���&� 0�ا��T ��8ف ا�� �D��S !� ��" زاد� -و �9^ �� -دوم . " ���Eا��

Page 7: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 7

��ر D ��*�(�*�B از ��ور ا����aA 0 داD&� �" ر ��� !� در 7ن ز��ن از �ان ��8روان @�از اول

E .�" رU&� ا

� د "(&�a�ا�� �� �%� t&U ��9ان و *��وزي ��9�" ا��Hب و ��D k#A و . ا�� ��ز� دوران A ش ه

�" �D) و در ���ن A د�Dن((��V#;� p دوم زد و A رد ��� دو :�8ح �fا . ا��ي $�دي و دا��ز

� د�� �&U�1 اد را�a& 8)� ا ���A7 �! ا�" -ا!8 ن��(� دار و !9� ا�ر E8 Ca@- ب و D7 E6و

�� ه^ � د، و رواج �2�7 �)�ر��� " �� ه�ج و ��ج و زد و A رد E�5PD ه� و ���وه�ي

»E �� "U\� «و . ������ ام bSM �%� �� &��" ��ر�i ا��ان !� ��� ���-�8S" 7ن و��1" -

� د�� ��اي �\ف ����)� �� :�ن ه^ ��D �%&� 7ن �M �� �! "fان و ���وه��aره ،E+ط دو �

�8&Uا "� .

uا�a$�� �" ه� � د !� Hن ا������$#" ��D ز�� ز%� E��D ور� ه8 ز ��3 :(� و

�9a9�����ر �� �' ذ، D;�ع، ��&�ر، و �� . �" را ��ور !�د�� �� A7 د و ��3رگ ا$&�ا+" ه� "��9a9�

" �� * ل ه^ �" EU�1، و+" در �Uه8[ 7ن ز��ن �9�7�" !� ��" (+��E6 و درا�E در !�ر

�� �Tدق%� �� B13ر� ��* �X�1ا ،"��a@�a@ ��%� �� ا���3اد� � د��، ����8 U�1&�8 در ��

" !� ). در ا�� ز���8 �" هa� �8 د�� ���و��8 D و �6رت و �' ذ و �M�$ p�+د �� E در

�3ر1" در را� A د �" دا��&�8 ]8 ��9X zD 0ر �� *�8 �� . ���9a9" داED د� !�ات ه� او را

���9a9" رU&�8 و او را #1 +� ��ران !�د��» !��&� a�R"«از ��� ه��ن ���A ����ز ه^ ���ر .

���ر د�)� او را $ �! �D za او�D ^9&� "#R و د &)��ش ه^ !�د�� و+" �' ذ د� !�ات ه�

�+� اي � د �� ��م ���زا $#" . ��ون ر ��1" ره� !�88 �8X و E����0 �&9^ د�)� : ان

E���� ��" زاد� ��Ea دوري داED) از �ان �;�ه��� H�1ن(�%���Aن �� �!- EP �X�1ا

�Qد� � ���A "8Sل �" !�د�� !� (و �� R#� �" *�8اA �! �8&D اه�زاد� او E -او � د ���� و

E ��ن ��ور ). *�� ���زا ر�A�Mن ����E ا��A ��9" درa9� p&6 ا��9م ���0 روز 7ن : ان را، �mه�ا

� د�، �#�� �&" �%�<� اT#" 7ن . !�د�� p�A��9" دa9��A#" ه� ��ور داD&�8 !� ��" زاد� در ��ور

� دE : �� �7;� !� و6&" ��� ت ���9a9" را �" ��د�� :��SD E�Sر �" داد. � ا

E)* د � 9��U" !� ا Hم را

E)! زاد� "�D و E'1 ��6" زاد�

�mه�ا رV* �! EU از ��ت ! ��ه" . ��" زاد� ��31�� از ��< ا��ان H�� .�Dدي � د 1910ا�� �ل

k6ز�1دد، و+" در وا��14 �� �S� �ل E)1�����9a9" ه^ ��" زاد� ه��(� . ا��ان p&6 در � رد

EU��\* ����و+" ��زه^ ا�9mر ��" زاد� م !� ��" . ه���D�a� �� 1" را �� D�ت ا���ر !�د و

"��9a9� p&6 �aA ��8نD دش(زاد� اول از A ردن A E�9� ^��� د� �� وا��S6ت ) �)� از ��D ���&�

�� �9^ ��" زا. 7ن دوران ��" A ا�� ��� � p�#;� EP !�د� و "��9a9�د� م در�A@�ا�B از

B��'T ����- " �� p�$ و E$�;D- E و در وراء ا�� ���، *(����" 7.ا�)(E 1\اD&� ا

�� ��� ��" زاد� اول را �" � ان �V !�د Ea��.

Page 8: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 8

�8���� ��9ان ��7 و !� 0� : �(��p داد در �A@�ا�B در ��ر� ا���0 و ���9a9" �" � ��� !� ا��

� دم، �� �� ا�Uاط �8� "#�A �� .دم�! E'+�P� او �� .ED�ل دا�از . . . * +�ار � د. او ه^ ه3ار �� $

& ن !�ر � د �3د��" *��ا !�د �! "��9a9� uا�a$ �� �� �� $�aاu ��د . . . �0 @�ف ه^

�� ��ر�� ا���V#;� 0 را ز�. �;#V ه^ ���k او � د. ر��Dي � دEU�1 د A ذ '� � . . .

�8�a���ا�)�EP !� ا��� ا+�#�cن ��ا p�� . �� ه�a6 E6 2 ل ���دم. ��&(�را+�و+� �A#" و

� دم b+�P� �! ن X .دم�! "� Cc� ش�M �� 8.ه�وEU در �;#V �\ا!�� �" !�د

��� د� !�ات ه�«و در ادا�� �" 1�� V* �! از t&U ��9ان "�fد . . .و ا$&�ا+� ن. . . �3اع دا : �

ا�� !(��B ه��82ن ادا�� داED !� » «.�9�7 را $�:3 �" !�د��. د� !�ات ه� �7(�� � د��. ��7

� ن !� رو�� ��" زاد� » از $#��ي �;b ��^ 7ورد��d� ��ا �� E ا Hم«�� ا E و » HAف

�D�� V#;� در ���a� . زاد� را "�� ���� ا�� �����D z��S اي !� @Ca 7ن $#»Wا "U ��'رض� «

E �3رگ ا$&�ا+" ه� � د، و -@Ca روا�E ��" زاد�، ���9a9". ا$Hم !�د�� �" ا �س ا �X�1ا

p�+ن د���� ه ���D- �� Ea�� داد *�(�98د !�د !� ��" زاد� z���� زاد� "�� ��در �;#�" !�

�� د��ار�Dن ��ود، و ا�U�M !�د !� VQ �� ه^ ����z �" ده�^ «��^ $#��ي �;b � اkM !�8 و

����\Q��� را D ا�&�ام �� "#�A . . .���1د "����� ا�&�ام "#�A . »و��زاد� �" 1 "��:

� دم �8� "#�A ^م . �� هH �� $���� دار�� رو�� �� �� HAف اD ؟��دار ����$ �X��D �67 ^&'1

��P� E'1 ؟E ��دار �#)�اف !�. ا V* ^&'1 . . .^8! "� 9.�� ا+&��س �

c� ��ل ا�aو+" در د� �! �D "� E در ا�� ��� «#z �" 1 �� !� از را� ه�ي د�)� !�ر داED در

�D اب�A 3�X �� �� $�aاu ا�'�ق اU&�د و ه p&6. « �8 و ��3ي� �������E'1 !� دره ���� ا�� ه

7ن ه^ !���" �� : ا�" -��" زاد� �&��&" � د !� در ��� رو8D'��ان و ره�aان ��8رو �(�و@�

�� . �" � ان د�� ����ر �� ��رت -او p�Uا� ����ري از � ���1�8ن روز���� ه�ي ���وات و T را

��D "#$��� د-�% E�#�� V�fو ر ��D �! "+�� )� -در�داد��، ��8روه�ي د "� " ��� B%U

در ��+" !� ��aPا+�#�8c !� �(�و@� . ا���0 و ���9a9" را !(&�8 و �� ��ور ��D ا�6ام !�د��

� د در !&� "+�&S� ا� A � ب �A@�ا�B، ا�X�1 ��" زاد� را از :��1 ��8روان �" دا��، و+" در دو

10.:� ا��5ف �" ده� !� ��اي �Uو!(���ن : � ����p و �BD ! ^T�P و ه���ري �" !�د

��D-EA�8D "� ن�;����� �PD او، ����8 -!� ��" زاد� را از ز��ن �� �A E د در 7ذر Ea��

��ل ا+��� اT'��9" و �#: �� ���D و EDدا "������ و :�A��(��9ن ��Dازي، !��8 $#�&�0 ا+

�� ED ه��ن ه� د�Xرش �" !�د ��ا�� . اV* �1 از ! د�� �� V#;� �M او را �� 8X[ �" 7ورد

3! & ��ا�� ���$�ت ��ون ا:�ز� �وان ا)Claude B. Stokes (- �98� و V�#(ا� "���� �&��وا

���" !� در ا�� ��1و دار #Q�دد � �M�� رت در ��9ان�' ��" زاد� و ده�Pا و �8X �� د�)� -در ���

�� ��7ن ا��ن داد� �D !� ا��ان را ��< !�88 و ��Sه� A B%U رد�� �� �8&U�� ��8* V�#(رت ا��' در

&��" �9Dدت و ��9D*�وري داو@#�X �! . ^�#�� ���aا ��8X !�د� � د���� E8 Ca@ �����mه�ا

�� ���D "����a� �D�.11ن را

Page 9: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 9

�0 ادوارد ��اون در :#���" در داpA و 1908در �ل ! ����" زاد� �� ا�)#�V رEU و در �7;�

��اي ���و�E در ��ا�� ا &�aاد �M��� ��eTي !�0 !�د V�#(ام ا� $ V#;� رج�A . �! 3��a� در

��EU�1 W ��" زاد� �� �7;� رEU و *V از t&U ��9ان در !��&� �\ا Eو���� ��D "#$��%� �� ��!

9�" داED) 1909در �ل (��اي ��D ���Sا�� k#A و ���Sa او از ا��ان � B�� . ط � *�B از

z�$ EP �(�8" !�د� � د و از �(�و@� A اه�ن د$ ت �" !�د !� ��D "#$����9ان �%

� د !�. �;#V را ��ز !�88 �&U�1 W���" 1357-ب ه����8 دوران ا��H -ا�� !�ر !��8 و �'�ت �8Xن

� د» .ا�� ��ود، ه�A "� �X اه� �( د«1'&�8 !� �#��� . ��" زاد� ه^ از ا�� : ��او در 3Aان $

�زش و ): و اU(�ر ��Sه� �� �� E'1(ا��ج اU(�ر 1'&� � د ����م $�� X ب �A E'+�P د را � ��

��$#" A ��D ردم%� ���� او *�ه��^ را در �B'! 0 !�دم و 1'&^ �� ه��5� .: 2+%� ���a� �

. ا�� داوري ��" زاد� م � د. ��5+%� !�د

��� زاد دوم

"� �8D7 "��9a9��V* �#T�UH از ���Sa �%&����� اش از ا��ان �� د��aل ��ور �a���� زاد� دوم "�� ��

^� D . ل� &� *�B ��7 1911در D �S6" . وا����ال ��7�a�+ ان : �& D ان � ر�1ن��ا E+دو

� د و را� و . �� اA&��رات ز��د 3Aا�� دار!p !�د را E��+7��و ا �� &� ��دي در E !�ر و !^ �;� D

Eدا�� "��)�� !�د ه^ . ر ^ �����E در او�Mع و ا� ال ا��ان را �)A ان را��ا ��!�� E<ه^ ه�

��ل ا��ان ����E� �� �a �" !�دD و �6ه� روس را !� در ���: E+و6&" ه^ !� روس ه�،. دو ��

&�، از دو+E ا��ان A ا &�8 !� $\رA اه" !A ،�8 ن �#E و D ر� اي از ا�6ا��ت�* Ea �8�

�D �&A�9دت � اD اي���� : ش ��7 و @pa ��7د1" V#;� �1�8ن���� . �� �D "� �! "��:در

za �0 ژ �U Eو�A B�7 ���8(^ روس ه� را �Uو�(���، وا!B8 ��8 و �" ���ب �#�R E ر

�� �� ا�eDل ��9ان �� ��!E در7ورد �D !� رو ���9� ����ل D د را در A ��)+ در �&�;�، . �3اري

���� و �T ي و�S��� ����Mه�ي �D ر a;� % ي� ��ر���� E'A ��ودر �A7�� +%��ت، دو+E ا��ان

&� از ا��ان -�D���� روس ه� D اج�A3ل و ا$ �#��� در ده� و، ��ز ه^ از روي ���Xري، -از :

� V#;��8! p%8� 12.%&�م را

P&" ! د!��� و � �ان �#E و دو+E ا+&��س !�د !� ����" زاد� در �3د� �#)�اف از �Aرج

�� ا+�#0 : ز��ن ��ر را ره� !�88��� ��)V#;� V�fن ���زا )ر���# �� ،) �a�8ري، ره� ��Sا ا

V#;� 0 )د� !�ات ه� در#���Sا ��a�D"، از ره�aان د�(، �� و���ا+V#;� ات در�! ( �� ��

��ر��D �Mازي %�)V#;� ان د� !�ات در�aا ���وات، از ره�S� م ) �S �دار ا ��) �'S:

��5م ا+�#�8c رV�f ا+ زرا � دT B� ��� -)وز���Aر:�(، �� و� ق ا+�و+� )�P�#6ن �P&��ري، !� $

��ر �8X ،�98�از ا "dS� &� ���E، اه�M � E� ع ��U در ار��aط �� ز��1" ��". D �S:�U زاد� و

� �� اي از ا�Uا@" �1ي ه�ي �#E ا��ان ا E !� ه� ار� �� رد� ه�1 �� � �fدر ارا ��� � ��#�

E ��اي A د �U7 �S:�U��� و از 7ن ��3 در " �)�U&� ا �%+�5� . �� �� 0#��� ا+��� ���#)�اف

E �9�7 p! رز�� :

�� ا�� @�ف د�Xرش � دم ه�31 1��ن ��" !�دم !� �� ��9�E ا�cMاب و �%��ي !� از �0 ه'&�

Page 10: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 10

��د ��ه�8 ���� ا�� !� . . . دو+E و �#E ا��ان � �0 $\رA اه" ��#�E را k:ر ا��وز را�aAو+" ا

�� $�ض U ري �#T�UH����� !�د�� SD#� ا���ي در د+^ رو�D !�د !� � �a8D � او+&���� م را ��

�" دا. ا�� �#)�اف ��aدرت !�دم� H��! را k6 � E���^ در ���ن او+��ي ا� ر !�" ���E !� اه

� �0 $\رA اه" ا�� ه�� ا��&�د1" �" �! �88! "� t�a�� را �� ^+�$ ����8;� و��ا�� !� ه

�� ��م و@� ا+&��س �" !8^. !�8^ �5PD "+�$ 0 . . . از :�8ب�ري و+ U �8��ه��� �Uدا �0 !�

13.ه" و ��E� !��8 !� وU E6 ت �( ده'&� اي �(��p داد� و $\رA ا

0#��� ا+��� �PD �X�1�8، ا&Uر �S:�U ي�* �� �&a+د !� ) ���� *�����(ا �از ��Sود !���"

. � $" ��5+%� را ��:�t �" داد��

� د !� �;���!�8 ل 7+��ن در �� � ر< 1914-در د ���a -��" زاد� دوم از ارو*� �� ��7��� رEU و ه

��ن ��ود�� او ���س +7 �� V�#(روس و ا� �M ����اي ��aرز� �! EU�1 :» ن��+7 ���� D ق ز��دي

^�&Dه�. دا����d� ،�aت داود �" دا��&�8 !� ���7 �9�7 را �;�ت e�* p�� ن را���� . ا��ا�" ه� 7+

��اي 7+��ن ��8 �" زد�^ ���D�� ��" زاد� ��" دا��E !� در ه��ن ز��ن در ا��ان 14». . .ه

6 �� z�+ ،ن��داد�� و 1'&�8 !� �� د�� ا Hم �(�ف ��D و » ا Hم *��8«��5، ا���ا@ ر 7+

E �9�7 �c# ا�� !� p9 ا E، در �56.15ش از:8[ �� روس و ا�)#�V �;�ت �#E ا Hم از

رژ�^ ��S" $�اق در ���ن رو8D'��ان و درس A ا���1ن ا��ان H�� ( EPدي 1970( 1350ده�

� د X ن �� دو+E ا��ان ��A رد �D�� داED$3�3 و �%&�م و E��+�� . ����U1 �� ا ��ا

�8(�ن ��3 از و��1" ه�ي Dد ��Dر� د�� �زي ه�ي �#E ا��ان در "" �� "- �M k6در وا

" �� - "U�! ��U ر:"؛�A 0 �6رت� �X �D����، ��U 0د Dد ��Dد ��ا �X ،E �9�7

�� � �#&" ا E . ��ف ا E �6ر�" ه^ از A د �(�ن ده�، و+ � و » �9m ��&8 ر«�#E ا��ان ا

�� را� ا�� !� ^)X»�8����ون 7�� و !�ري z�R از "& و6&" ه^ !� از 9m ر !��88 و د E » .د

E�+ <�� 9 ر را ره� !�8 وm ا�&��ر �����" ��1د !� � �;�&� �D ون ���7 �� ا����� z�R از

�� ا�&��ر 9m ر " درو��R"!� 7ن 9m ر !��88 �&�;� �" ��1د. �� A ED د را �Q\��د ����� د و

��88!"��& . �(�E" را

��ري ��" زاد� �� �1د ه^ 7وردن !���" X ن :��ل زاد� و !�m^ زاد� ا��ا�(�9 و 36و�8" و * ر داود

��+� را �� را� ا��اEA و دو دور� !�و� �8&(� !�د "#� �&����ل زاد� 16.!:- d$ ���� ان : �!

� د و �� ��" زاد� ��3 ����ر �3د�0! �+�� �&����ن، از وزارت -+7 E��D از V* �! E'1 �� اي��

"��a�&)* ��7ن E�+�SU ا��8 از � "��Aر:� 7ن !( ر ا$�dء !��&� را A ا &�8 و 1'&�8 !� د�)� �

�، �� در 7+��ن �� ه��0 از ��7ن �e#a" داد�� !� �� 7ن �� ا��ان ���1د��، �� �� :�ي د�)�ي ��و�. !�88

�8D�� �&Dن ��ا��+7 E+)� ا�&��ري از دو��8 و+" د����ه��0 از �D 1 اي �Uا رU&�8 و+" ��" .

��ون از رC� «زاد� و :��+3اد� در !��ل P&" و �8)� &" دور� دوم !�و� را �8&(� !�د�� �� د�)�

���� �Sي(» در ����(�ن � E���� ا��< �U�5" در .(17 "�� ��AW��زاد� ��� ر�&" از دو+E ا��ان

EU�1 ��� زر��1" در�� ��8�����ل زاد� ه^ . ا�� ��� ر�E ����ل و ��^ @ ل !(��. �� $8 ان �:

��S ه^ دو+�: E�� ��U &" . !�ر��8 �%#" '�رت ا��ان در ��+� �D !� دا &�ن د�)�ي دارد

،EU��\Q� �! ،د D �:ر�A ��0 از ��" زاد� د$ ت !�د !� وز+���و در $ ض از :��z دو+E ا��ان ا+

Page 11: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 11

��اي �\ا!�� �� دو+E :��� �3ب !�ر�1 د��اري از ا�)#�&�ن !�د . V#;� "1�8���� �� ����R ��M در

� د ��D ب�P&8;^ ا�* .EU�9ان ر� �� ���� V�#(در ا� Bه�� ! E�م ��� ر�� . ا�� � د !� *V از ا�

�ل ه� � د !� �� �E �(�و@� ��" زاد� �� ا��ان ��زE)1 1924/ش1303و6&" در �ل

��ور !�د�p�)� B ا ��U ،E ا�;�د رژ�^ د��&�� ري �� �X�1د و، ا ��� !#" از ا$&�aر اU&�د� �a����

� د ��D �� ن�(aP� 8'��ان وDح !� �&" در ���ن رو�c� ��U . t&U ���Uو ر�P&� دو+E ا &�aادي

� د، �9�1909ان در �ل �����;���� " p9 ا E� �� "&� E �(�و@� ه^ *��� �� د� !�ا

� د . ������ � د " � د �� د� !�ا ���7 B�* �2�7) ���� ����د��" �� �E �#""!� 7ن را :�� ( ��

��6 �� ،�8���R E� �� "8S ا &�aادي � د E� �� و@�، !� ��8 ر از 7ن�)� .

� د " �� !� ����8 ا &�aاد در �2�7 �� ��م �(�و@� در ا��ان *��� �D ��7#" از ه�ج و ��ج

EDدا "��& ���� ه^ در ��dد � د��. ��ر�i ا��ان ر�(� ه�ي �)��. در :���S ا��ان دو+E و �#E ه

�� ه�ج و ��ج p����� دو+E و �� �ز�1ري ا:&��$" -در دور� ه�ي #�c ا &�aاد � E��M "8S�-

EDو: د دا ��fل . دا��Dا �� p���� د �" و6&" دو+E ���و��D "� �8 ا�� �� b�SM و ���D *

�� T رت ه�ي ��رز��ي EUر "� bSM ��*���ار �" -از :�#� ��6م ه�ي �%#" -!�د، و و6&" رو

�D . ":ر�A �� "#Aوه�ي دا��� E �� د E+دو(و+" ه8)��" !� دو ��ري ا��� � ط �" ) ��ه

�� :�ن ه^ ���U&�د�� E+3 از ��!3 دو�8". !�د ���وه�ي �1S�-� " در �� 6 ل ���م ا+ @ 0##

���� E �� ����AW ��" از ���وه�ي ��$" �6رت - �� �D "� ز��در U&�8 و ��Uد و D7 ب

��ري !� �A�X . د�)�ان را �! ب ����د و ا &�aاد �c#�� :���ي �� و: د �" 7ورد ���A7

و ا &�aاد �� ��!E در���7 � د و6&" � د !� *V از ه�ج و ��ج -D7 ب و ه�ج و ��ج -ا &�aاد

�!�د1" �67 -!� �� د��aل � ط دو+T E' ي *�B ��7-*�ا!1�8" �6ن ه��ده^ ���6:�ره�

�8&U�1 E ���Aن �6رت را �� د%� .

V'� �&Aا��ا���Uق ا��Hب �(�و@� �� ا��Hب ه�ي *�(�� ا��ا�" د��6� در ا�� � د !� ه�ف 7ن

����6 ن "8&a� E� �� ���� اوا � �6ن . � د - �E �(�و@��� -ا &�aاد و :��)3�� !�دن 7ن

�8S" �� �&" !� �8 ط و �(�وط �� ه�� �XرX ب p�&�� "� ��6 از -� زده^ در ا��ان ا &�aاد

E��� د A- �D "� "�#� E� �� "S�a@ p�D . ادي�a& ��اي �� �E ا "#����8S" ه��

� $�ل و m#^. �&5 ر �a د �� E� �� ��. د �� �(�و@� و ا &�aاد� -"داد و ���اد"-در�&�;�، د$ ا

E� �� 0� ا��از�� و��در ��6م ه�ي 8&" ا��ان ه�ف ا�� � د !� �E� �� 0 ا &�aادي �m+^ را

در �6ن � زده^ � د !� ���س ه�ي �3د�0 �� ارو*� �(�ن داد . ا &�aادي $�دل را �� :�ي 7ن 1\ار��

E ��6 ���8 ا E� �� و: د دارد و 7ن "#�����اي ا &�aاد �! . "&� �� ��8X p! ��در ا�&�ا

� ن �" 1'&�8 c�c�86 . �'+ "���را در ��ا�� +'� " �(�و@�"در اوا�A �6ن � زده^ در ��!�� $�

. و ا�� +'� �� ا��ان ��7. ��9د��" ا &�aاد�©"

��ر ا��!" رو8D'�� و D "و �17ه ،"(��U ا+) ي �� " � ا�� �Tف � D&� �0 ��6 ن ا

)� E� �� �8 از��8، ��" � ا��E و �& ا��E ا���(��و@� �� $8 ان �� �E �8�^ و ��6 �

�� . ��8X رژ��" *��� 7ورد �S��: �! �D za E8 د����، �Uو ر�P&� دو+E ا &�aادي Ca@

Page 12: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 12

�� $�دت D7 ب و ه�ج و ��ج ��ز �1دد E$� �� ��U در ا��Wت و وW��ت و ��زه� ��R" �1ي و .

�D ")9^ �� از 7. �1د��� ،��#� "� E و�� �E ��3 ه�: ��ج و �� ن، در ��!3، و در ��!3

EU�� رواج "&�+ <�� .

�� زودي از ه^ A اه� E�#�:8[ :��9" اول ه8 ز ���م �(�� � د !� �� ��� �" ��D ��7از� �

� د ���D�* ي 'T E+ط دو � -�A#" از $�Hي 6 م. *��8X ،��Dن !� در �6ن ه��ده^ *V از

�� ا��از� -��� 1 ��1 ن�&" �� 7راء و $� H�� �! "&� �� "8S� ،ري�&�� E� �� �! �8&U�1 �;�&�

E ���M ،�Dوري ا �&Dا6&�ار دا V�#(ا��� و ا��U ه�ي " �dS" از �9�7 . ���" از د� !�ا

� !�ر 7ورد�� �� V�#(ا� "��a�&)* �����8 و� ق ا+�و+� را �! . �S�و+" و6&" دو+E و� ق �0 �ل

�� 7ن ����AW �61919ارداد E'+�P� ج �1&�د� اي از � E�� V�#(ا� ���� ) 1920در ژو�f (را

� @B ا�;���� . �8' �ا�;�م ��M��ء و ر�A�Mن درا �� EU�� �تD 1299ه�ج و ��ج ��ر U ،

1921�8&U�1 E ��ت ه� و ا��Uان ا�)#�V درا��ان �� . ، ! د�� !�د�� و �6رت را �� د#Q�ازد "S�:

�0 !�د��، ا��دو+E ا�)#�V �� از 7ن �aAداED و �� از 7ن *(&���a" !�دا�� ! د�� !.18

����ري از رو8D'��ان و درس E)1ز�� �ل ��S از ا�� !� ��" زاد� �� ا��ان � �8Xن !� 1'&�^

�&" رو8D'��ان ا��ا�" ���^ ارو*� ه^ �Xر� اي :A . 3 ا���1ن �T�A �% ا &�ر د��&�� ري � د��

��&" �#0 ا+(�Sاء ��9ر ه^ !� در :��1 . اHT د��&�� ري �� روز � د. " د����د��&�� ري �

ه اداران ر�A�Mن �a د �� �Mورت �� �E ��&�ر ��!3ي ��!�� �" !�د، �8Xن !� *�B از ا�� ��3 از

19.دو+E و� ق *(&���a" !�د� � د

^;8* V#;� 1303-1305(��" زاد� در (EDا�� "+�SU B�� . �1�: ��د� !�ات ه� و �&"

V#;� ل د� !�ات ه�ي�� ��ن ���زا ره�D�aن � د -�# �!- E �Q� . و ����8ي و �;�D ه

�" � ان :���S را� �+� �8X +� و����و �a8)�� �! د � �&A �7 او �� Bه�ا��)�- �S��: ^7ن ه

» " زاد��Uا�" �#D\1»�� ،E&� از ا��، !�" !� ز���" ��م A د را . ��#" $ ض !�د-ا��ان را

دو �ل *�B از . ا��dء �" !�د ا�08 ه�� � ه���B را در ��ر� ه� @B��8 از د E داد� � د

�� ا��ان در ���� اي �� د!&� �%� د اU(�ر E)1ز��)V� �� : � ED) از 7+��ن

��م ا��ا���ن �E $�58 و�\�\ب و��اه� و�&�#C و�� ��Sرف و� اCU ���م � ���#�� �3د�0 z#Rا

و دروR) و اهp ���� و ��ارا و �� اHcTح A د�Dن اهp *#&�0 ه�&�8 وه� روز �� ��z ��ف زن

�8D�� 7ن روز�a#R دارد �" ودا�^ �(e ل د ��V وا �aب . . . ���م داراي �0 $���� !� در��

8�X.20" و!�ر8�D" و�7&��[ ا��

�� � ��ت �D�� ا�� ���98 ردي ���D !� ��" زاد� در ��ر� !�"، �X ر#! ��8X ��!�S��: p اي،

��8 و ��� س و A(^ ��17 ��د !�د� ���D، و �� ه��� د+�H��! p �(�ن �" ده� !� در 7ن ز��ن

� د، . � ه��ت D\1&� را از د E داد� � د ��� k6ل و وا�&S� "a#@ حHTا!8 ن ا "�Hزاد� ا�� "��

A E د را !�8ر �)\�� " اHAق و � در �;#V *8;^ ��" زاد� . اEDا�X�1 او ه�31 اT ل ا

�� Ea�� در ه� � رد ��#� ،E���!د�� �� ا � V#;� E�#6د، !� �� در :��1 ا �:3و �8'�د��

� د E���!ا� ا��. � M ع �d6وت �" !�د�� و رأي �" داد�� !� �1ه" � اCU اE�#6 و ز���" ه

Page 13: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 13

����1�8ن �%a ب �;#V در ا�� :��1 � د��، از :�#� �(��ا� �&)�� ،0#�+�8�+�و+�، ��ادرش ���

7��دي E+%�" دو�9 ري. ��5ق و ��ج ���زا �. ه�0�2 از �8'�د�� � U�(� kM&�8 -در د$ اي :

� د !� ه اA اه�ن ر�A�Mن �SDر ا$Hم :�9 ري را :�ا ��cح !�د�� !� �� ا�� B�*1304 از � روز

�8�� ز��ن در �;#V ه�� 7دم �9�" در7ن. ����z �6:�ره� را k#A !�88 و ر�A�Mن را �� �6رت ر

�a د !� اW T ه اA ا� #E8c �6:�ر ���D، و+" �1وه" �� ره�aي ��رس �)�ان � د�� !�

��6 ���8 �(�و@� E� �� ،9 ري����6اري :)�D���� *�د�Dه" &� E��� زمW �&a+را ) !� ا

اد� $(�" ��3 �" � ان ��ز��ب ا�� �)�ا�" را در ا�SDر 7ن دور� �#0 ا+(�Sاء و ���ز. ��) ن !�8

21.د��

��اي ا$Hم :�9 ري � د !� ر�A�Mن �ان �8'�د�� و ��" دو �� د�)� را BD ! E��D از V*

���� �0 دور� �( ر�" د$ ت !�د !� ه'&� اي �0 ��ر در ���A ��" از ��7ن در ��ر� ا� ر !( ر

��+0، �(��ا+�و+�، �. 1'&) *�داز����aPا+�#�8c، ��5ق، ��" ا$�dء ا�� �%'U &�� p" ا+

7��دي و ���� $Hء � د�� E+دو ،"Rو�U ،" . زاد���ن در �A�M�98د ر)�* ��و ه��� ه� � د�� !�

�D��و �8Xن !� دو+E . از :#���(�ن � اE�U !�د�� !� او در ���م رV�f ا+ زرا p! ������U 6 ا ��3

7��دي در �A@�ا�B �" � ���، از �d6 �5�ق � د !� در 7ن :# "& �� $8 ان �� �6ان �� در ��

*(&���a" ا�� �1و� از ا�� *�(�98د �D za !� و6&" در �;#D V را 22.ا�� ��� ��!�� !�د

�� 7ن �E'+�P ���د�� Bرا���رس و �� "&� V�2ه� �D ح�@ . ���e� ع M � �! "��(8ا�� ه

U�1 )�ي�د kM � ��8'�د� �D ح�c� ��7ن ��7��ن 9در روز . &�8 #E8c ���91ن و ��ون �( رت

1304 ��!� k#A ���8Sc6 �6:�ر �� �;#��R ،�D ^�#�� V از ��رس !� �� @�ح 7ن ا$&�اض !�د و

��+V#;� �96 E را ��< �9X ��U E'1ر �� از �8'�د�� �� 7ن �E'+�P !�د��، و ه� �9Xر �� از

7��دي و $Hء: ا$�dء �%'p �( ر�" ر�A�Mن � د�� E+�8ا�" ��5ق . ��" زاد�، �5�ق، دوP

����ر Wزم و . �#�8 و ا��� ��" و+" ��&�ل � د E+دو E او ��!�� !�د !� ر�A�Mن را ��اي ر��

�'�� �" دا�� و+" ا�&�Pب *�د�Dه" !� در رأس ا� ر اداري و ����" ��HA �Dف �(�و@�

E . ا

"�c8� ل و�&�� "�c� ،E �S&�ل و+" p��- EP ه��(� -�Cc ��" زاد� در A ر ��S+�c ا

E : و �H�^، !� �(��� �% ل ��" زاد� اول �� ��" زاد� دوم ا

و �Aا را �Dه� �" ��1م !� ا�� ��ف !� �" 1�A��A �%� ^ اه" ��#�E و A��A اه" . . .

ه��ن �PD ا E !� ز��م ا� ر ��#�E را در د E دارد و �� ��A او را �" A اه^ و از :�ن A د

#t�:��)E8c �" دادم !� و+" . . . ��(&� �" A اه^ ���e� ع M � ( ،ن ����! ��ر: ع D د

� در !�ر *��ا �9&� و ��6 �" ��ي *��ا D د !� ه�� �D�A و �p� را� E X ن ���� ا

�D�a� . . . حHT C��c� د و D "� در !�ر *��ا � ا�1 ا�� را ا:�ز� ��هD �&'1 �8 د،

E��� ن�Dد A .��3�Xي $�ض ��" !8^ و ��اي ا��، ه�� 3�X را �Uا �" ���R ��8 از ا�� �0 !#

!8^ و �Aا را �Dه� �" ��1م و �#E و ��#�&" !� ��ا و!�p !�د� ا �D Eه� �" ��1م و در

" � �C 6 ا��� ا�c� z���� ��ا ���p ��ر�i و در ����p�� p ه�ي 7���8 �" 1 �^ !� ا�� !�ر ���

E��� ^ه E�#��HT Cح ��c� و E��� E�#�� .E��� حHT ^ف زدن ه�� ��از ا �&)�� . ��ه

Page 14: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 14

���ن ا E. �" دا��8 �� E:�� �X E �7.23;� !� $��ن ا

���1�8" ��9ان � �� �D p��)� E8c# ���e� از V* �#T�UH� �! ^)D V#;� زاد� در "��

�D ب�P&ا� .EU�� V#;� ����+0 . و+" � E را !�8ر 1\اED، �&" د$ ت ��& U" ا+�� H�$

��ا &���اري �Aا �ن، : ��5ي وزارت �Aر:� �\Q��EU و �� ���Aت U�T� اداري و دو+&" *�داEAرا

'�رت ا��ان در �Uا��� ��AW��در ا�� . '�رت در +�8ن، وزارت @�ق و D ارع، وزارت ��+�� و

��" زاد� در �A@�ا� 1 "� B�� �A7 . V* �!�� ���م � د !� �3Sول و �de ب �D و در ارو*� ����

#E8c در ���A ه�ي ��P+'�ن ���e� �� E'+�P� از"B&'� "����f�* "� د�� و �9�7 را � �&Dو . 1\ا

��3 �" 1 �� !� �5�ق �� او و ���� $Hء *�(�98د !�د� � د �� ق ��ه��� ����1�8" ��7ن را

�ل ه� ��S ��" زاد� �� $Hء � 24.��Qدازد !� �� �;#V ��و�� و+" �9�7 رد !�د� � د�� �! ED

E را ره� !�د و !�ر دو+&" *\��EU ���ز ��+" او � د�� : د+�p ا�� !� او

V#;� ��� د�^ p��� � A ب �" دا��� و6&" :�8ب $�+" و �67ي �5�ق ا+�#�8c و ���8 ه�

�� وا �M �cورت �E)�S �& ا��&�^ ا�� ��8���و�^ و از !�ر �Aرج �8(��8^، +�� :�8ب $�+" و

اA&��ر !�8^ و �67ي �5�ق �� وا �c داD&� و �#� �A ،E$�8 د را �9&� از ��D 1 ��8 ��1ي را

25.� ا��&�8 �'� !�88

E��� E �1 8)" . و+" ا�� �'��� �T در�T در ��ا�1 ��" زاد� ه��ن ��" زاد� اول �" � د

EDدا "�� �� E . اد� � دا�� �8Xن !� 1'&�^ او � ه��ت �6�A ^ د را از د E د. �" �EA و د

�� D\1- �5$&� از ا��، $�5 $�5 :���ي � د و �A#" ه� Ea�� د را A ت��!� �� د� �ل ��S � ه

� د�� !� در �XرX ب �E� �� 0 ��!3ي ��&�ر ��اي ا��HTت و -:��� از د E داد�� �M��

�زي !�ر !�88 � : "&� ،�8c#�+ا�aP� ،�S �دار ا ،"Rو�U ،�+ر��ش، داور، ��5ت ا+�و ���

��+0 و ��رس، و �A#" د�)� !� ���A �8 د ��" زاد� ����AW ه��0 �� �% ي را��� ���& U" ا+

E8 ه�ي -و �� اHcTح ��U)"، د��&�� ري-X ،���D ن �� �E ��!3ي ��&�ر �� E$� ��

��fادي �1ا�a& . ا

��� �3Sول !� از وزارت �P&�ري �Uا 1313!� ��" زاد� ا &���اري �Aا �ن را *\��EU �� 1307از

�9D� ر (�D �8(�ء !�ره�ي ����ر �D ا�� �9Dت او در ا�� دور� از �A7 دور� وزارت ��+�� او

�� �" ��1د !� �6ارداد ) 1312)X� � د!�. را �� E'� E!�D ا��dء !�د 1933 i�از7ن ��ر- Ca@

9�E ز�" و � @>� �1ا�" ا��ا�"� E8 - »V�#(س ��ر< دار ا� �: «EU�1 ه^. ��م �S��� و

z�+»pSU E+7 «�D z�#� .

�" و �8�^ �� E'� E!�D را ��� ر��ش از �ل ��Sا د�)�ان، از . �R7ز !�د� � د �1306\ا!�� ر

E�S6 � z���� ��ا ���#� ����5+�و+�، داور و ��" زاد� را ��3 در E'� ��d6 دE+�A داد�� و :

�� E'� E!�D �&3+3ل �A&�8در ��ا-!� �\ا!�� !��88 اي �6ص و �%�^ � د-��� ر��ش را . E در

� د و+" ا�1 �\ا!�� �� p�D �8�^ و �� D ر و ^! V�#(ا� ��ا E !� �6رت ��a" ا��ان در ��ا

"� �&9��� ا�&��ل ����ر �&�;� 7ن �" ا��از� ��اي ا��ان EU�1 "� 8" ا�;�م�� k6رت و وا )�

Page 15: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 15

� د .����� �6ارداد � اE�U !�8 و در ��ا��، �&" در �E'� E!�D �#��� 0 *�(�98د !�د !� ا��ان � �

�#��ت A د را در �ا � :�9ن �� دو+E ا��ان ��ه�$ p! �9م ^;8* 0� E!�D.26 *�(�98د ��ا

��ون ،bSM kM � از �S� �ل �8X �;�&� �8 و در&U��\Q� "8�� k6را از روي ��ا�^ !�ري و $�م وا

���� �6ارداد �� داد��� �� ،^9 0� "&� �&U�1 . ره� در �6ن�� �! E ا�� �E#5A 0 ا��ا�" ا

&� در �ل : ���&^ �Dه� �� �� ه�ي �3رگ 7ن � د� ا�^ D �S6در وا E:�;+ H��1911 ؛ و

�� $8 ان ����;" در د$ اي �'E ا��ان و ا�)#�V در �ل "0 :��9��� . \Q�1952��U&� *�(�98د

ان از درE'� ��7 7ن �ل �� �6�z �0 ���91ن در +�8ن ا$Hم !�د�� !� 9^ ا�� 1932در �ل

E �� �C-ر��D �M ا�� را . �9Xرم �ل *�B !�ه B��U&� ا ���D- �PD �� "���&�� �#��

�D ��(�)A EP �� 27.در�&�;� �6ارداد دار " را �#e" !�د��. A د �#�" !�د و V�#(ا�

��اي دادن �0 ا�&��ز :�� ��U�@ �! �D د و �6ار�! E���D p#� �S��: ان��ا E'� E!�D �� E'� �

�� ��9ان ��7 و �� ��" زاد� و داور و �UوR" و . و ا�)#�V �\ا!�� !�88 E'� E!�D �1�8ن���� E<ه�

EAا!�� *�دا\� �� �:�ن !��� . $Hء ،�D CU3 � ا�X ��) رE'� E!�D V�f(و6&" در ��ر� ه

��. ���91ن ����Mي ����� �6ارداد را ه^ �� 7ن ا�U�M !�د� E<ه�EU��\Q� ان��1�8" ا��1�8ن . ����

E در 1'&) �" !� !�د�� ��D اول در . ا�)#�V در D�ف ��< ا��ان � د�� !� ر��D�M �9�7 را A ا

�D ^�#�� �S���ا�� ����Mي ����� ���و�E �" !�د، و+" .28 �� ��1 ،�: �8X زاد� در "��

E '�رش !�د� � د *V از او در ��" از ��دداED ه��. �'p�5، وا�S6 را �Dح داد� ا �! B

: ��D �)&8� B1 د �" � ���

����1�8ن E'� E!�D[و6&" � ��در 7ن A �8&'1 �9�7 �A7 ب ه�� 7ن را . �%~ �D � اCU �" !�دم]

�ل د�)� ����� D د. . . a6 ل �" !�8^ ا�� ا�&��ز :��� E5D 0� .E �9�7 . . . 1'&�^ �%�ل ا

D����ان ه����ن را �" ��8�^ و �" رو�^ه^ ��R �� �8&'1 از ا�� ا�1 X � . �! د �] !���[ا��

"�Uا���A 8 ان$ �� ��D�Mر B�* EUداي 7ن روز ر�U . داي E'1]�#��S�[ ��D وزراي �� ��

�� اHcTح ��� زد. ��" D د ��D�M. ر��رو "���D �! ��D �X E'1 .د D "��0 . ا�� @ ر �

B�* ��#:]ر dدر� [�D��!� �aA ��ارد، در ��+" !� ��� م داور p�� �� �! E'1 ا��. ��

�$E �" 1'&�^) 31ارش �\ا!�ات( �� E$� �� ] !���. . . [�0 :#�� !�د��. . . را �� E'1

�ل از��W . . . �67��ن در 3�X "#�Aه� !�8ر ��7�^ E5D �ت� �! E ����Mي �� ا�� ا

��8!���� �ل $Hو� �� ��ت ا�&��ز دار]� " "8S�" .]��D�Mر . . .E ا��ا ا��ا . E'1 �%�ل ا

�ل +E8S !�د� ا�^ �� 7ن !�" !� ا�� ا�&��ز را داد� . ��" D د p9X �ت� ��در ا ���� ا�� ه

�88! E8S+ �� �� �ل د�)� E5D اه�� A "� . . . �! E �8S� �! E'1 "��Q" ا�� ا! V�fر

��و�^. ��" D د ��8! �A�� . �� را��ا]��D�Mرددر 7] ر A�: �;� . . .ه���ل وازد �� . �a��!

�D E� �a��� 0� ا�X �! ���A . �2�7 �A7 دش E'1 @ ري !�8ر �����f. در &" $#&B را �'9

�D �8& . A "� �9�7 ا

: و در ادا�� �" 1 ��

[

^��D "Mرا�� "#�A "#�A �� .م�D د. . . �� !� �# ل � "#6�$ "#�A داور 7دم . "#�A ^او ه

Page 16: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 16

�D ل #� "#�A .�D ���� �� !� ا�� د�)� �� �D و �A#" ه^ E'1 . ��دو � روز ر��D�M ه"

E �A �S دش � اش � اش �#&'�X �! E'1 "� �� . . .�D E ��ن ا . ��D �! E'1 �� ��

E �� ��D ا "#�A �! ��8�� ل��A .د D "� حHTه� ا�S� 29.ه" ��ا ��#" �" داد.

��م � M ع ا+�eء ا�&��ز دار " � @>� اي � د !� :� س ه�ي ه8 ز ه^ $�� اي $���� دار�� !� �

�!�د1" ر��D�M و ��" زاد�-ا�)#�V در ا��ان ������z داد�� �� در �6ارداد :��� دور� ا�&��ز را -

�88! ����� د. � V�#(س ا� �: "�! �� ،EDاي و: د دا �<@ � �� �! E . را &B ا�� ا

.را A رد !� در �0 رژ�^ ا &�aادي ���را *�B �" 7�� ا��ان ��p ه��(� X ب ��ا�^ !�ري A د

وزرا را . !����aP� �8ا+�#3S� �8cول �D و �UوR" :�ي او را EU�1 1933ا��!" *V از �6ارداد

ر��D�M . ا+��D �&a ا�&�Pب �" !�د، و ا�� ��ر ��" زاد� را !�8ر 1\اD&�8 و داور را وز����+�� !�د��

��ر از ا�� !� ��" زا � �)�� دو )A د ���د� V#;� �� �%�W ر��د� ��ون !�z ا:�ز� a6#" از در

� د ��D.30 و�H$ ���� ��" زاد� رودر����&" -����8X داور �� ��" زاد� 1'&� � د - ��D�Mر

EDد«. دا � ����) �� ��ل HUن !V را �)����. را &B ه^ ه Eا�� � "�� ��f�6 فHA �� �� .

�) �� ه�� 3�X �"]داور[و+" �� او Eزودي ��" زاد� را 31.»� ا�� �� �! �D k��D "&�

EU�1 �8اه A . �! "�m�! �6�� B& &�8 و دو�'�� د !� او را �� ��� ر��A Eرج �M�� ��D "+و

. وز�� �Aر:� � د � �D CU وزارت �P&�ري �Uا��� را ��اي او �)��د

��� �8X ا����U ري�&P� ن (ا�� وزارت��روز���� ه�ي . ��(��f�Q� �&) 1313 �� ��داد 1312از 7

A "� ��D ا E !� ا�&��ده� �& D b6 د و . �Uا��� از ر��D�M و او�Mع ا��ان ا�&��د �" !�د��

�� D ��a8� ان . ا�&��د !�1�88ن � "���" زاد� ا�6ام ه��" !�د و+" 31ارش داد !� در �Uا��� �

EU�1 د ه^. :# ا�&��د را � "Mه^ ��را ،��D- د ��" -� اي�� ا��از A ر�! E ��8، !� ���� اm

�D����+� رEU. زاد� ����ري ���3 ��در 7+��ن د�� . ��" زاد� از !�ر ��!�8ر �D و ��اي در��ن �0

!� �D�de� �S ب B��D دارد او را از ه�� ا$^ از ا��ا�" و ارو*��" �38وي �" !�8 و �&" را�

�5P ص ED � ��D و ه���ر : اب ��8D !� ��" دو ���� �� رV�f دBD�S� . �&U را �" ��8د

�D�� Eرا� ��D E����� . ا�� وا!B8 ه� و رU&�ر د�)�ان در ارو*� ه��82ن �د ����. B+��A از

"Rو�U B8���د E �" *�B از 7ن !� A د او از �E�P وز��ي ��!�8ر و د &B -��ا���ي �� دو!

�� Ea%T ��D !�8 و ��8�a واS6� ���� اي � ED و A اهB !�د !� 5PD�-از ه�� :� ! ��� D د

E��X د. ���ش �و+" . �UوR" ا�� !�ر را !�د و �&�;� �� ه��ن ��ي � د !� ��" زاد� 1��ن !�د�

EDي ه^ دا�(�د p�+د ��D ^)A ر���UوED � "R !� ا+��D �&a از :8;�ل روز���� ه�ي . ا��

E#$�� :�Uا�� ي ��a5$" ا E، و+" �3��

. . .d6 ���' �&� �&D�(� "��� ���+� :�8ب $�+" *�B ��7 !� در 5A ص �Ed9 ه�ي اد

�� A د��ن . . . � د�� Ea�� �98� �� د و �� ���� �� p��aو� ��ه� را �;� �m ء ا�� روش

p�� را درج !�د� و �+��� �! "���! ��ا��� �ت را ���� و �D�� !�د �#�� � :z $&�ب و �cAب

� د� ا�� �D و ه8 ز د��a+� 7ن� E �� ���U&� ا��A.23

Page 17: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 17

� د ��اي *�!��زي ز��ن �Uر " . ��" زاد� ��U ا�� ��" را ���د� � د ��D V� �Uه8)�&��" ��

�8&Dدا "���B ه�� E�5PD ه�ي . از +�eت ��)��� و T 5A� واژ� ه��" !� ر�(� $���!

� د�� "Mه8)�&�ن ��را�U از @�ز !�ر "��� دW�U�T p� اد �S��: ")8ه�U .ن !� :��(�8" ه� ز��

�� ����� ���� 7ن را �� � 5���D z ه^ �" ر ،�� �� � 5��U zه8)�&�ن �" ر "&e+ اي��

��E *��ا !�8 �� ا�&(�ر ) �Uه8[ ��Sي(وزارت ��Sرف . ر E زد� �;#� �S#�^ و ������Eز1" د

�& �� ��" زاد� ���� اي � D&� و از او ���+� A ا ،E��� �eT، $#" ا��وز �PD د و �� د .

��اي A د او ه^ ،�S���ر� D پ 7ن در�X ��M �! د ����ري ���+� ��" زاد� را *��8��� E���

&�د� � د�U "���a� ���� . "&67ورد !� و V��D E�وز��ن EU�1 در ا��ان » @ �Uن ا��� �ت«��

. �a د

��� زاد �'م

EDان ا���ن ��ا��ا ��از *��3د� ��� اE��6 در ��+�، در *V . در�&�;� ا�� � ادث ��زE)1 ��" زاد�

�� 7ن (، ��ر � ��S+�cت 6�D" دا�()�� +�8ن 1936ژا� �� �!»��6�D �8�+ا � �" » ��ر

. ��" زاد� را �� دا�(��ري �58 ب !�د) 1'&�8

�� ا��ان ��7 ��" زاد� ه8 ز در ا�)#�&�ن � د و در ��ر � ��S+�cت 1320در�9D� ر ]8: �!

#�V و D روي ا��ان را ا�eDل !�د� � د��، و+" ا�)#�V در ا� ر ��B ا�). 6�D" درس �" داد

��:�&� اي در +�8ن ���ز � د ��' �� ��" زاد� . ��(&�ي داED، و �� و: د �#T�UH� �a����

او در ا�&�ا ���و�E �" !�د، �� ا�� !� $#" . *�(�98د !�د�� !� وز�� �P&�ر ا��ان در +�8ن D د

E6ر:� و�A ���9#" وز E �� از ا�� $�8و�� ����W اD او ��!�� �" !�د !� �" دا��^ ���م ��

Eم ه��a� و: د��ن ���ز �� '�رت !�aا . ��\* ��AW��EU. و+" V�#(ان و ا���ا ����� 7ن ز��ن

'�� ا�)#�V در ا��ان«و: د ��اED و ��8 ر از «)V�S+��در دور� . ه��ن وز�� �P&�ر � د) و

'�رت ��" زاد� � د ��a! ��' ��&�P� زاد� "�� z���� ��ا �� '�رت !�aا ���6ار �D و �!

'�� !��a ا�)#�V درا��ان ��&�P� ردW � . ا��ان در ا�)#��D V و �ر��ر

���1�8" ا��ان در � E<ه��� E �9^ ���� و �A7�� !�ر ��" زاد� در دوران '�ر�B در ا�)#�V ر��

� د ��اي ��D�E از D رو p#� ز��ن� ا�� ���� ه�ي ����ر �9�" از ز��ن . ي در وا�S6 7ذر���;�ن

�#�� �9^ �� از 7ن در ،E �� �T�$ در ��U �� ،زاد� را "�� p��! غ #� �! ����� "6�� '�رت او

�8�� ��A رد ���� �� �9�7 �" ر "(� (X ان و��ا �S��: "#Tا pf��� >در .

��8 91321�� درا�� دور� *�(�98د �E�P وز��ي را �0 ��ر در ' رد !�د� 1322و �0 ��ر ه^ در ا

و6&" �� ا��ان . �\Q��EU 1321*�(�98د ا��� 6 ام را ه^ ��اي وزارت دارا�" در �Aداد 33.� د

���1�8" دور� *��3ده^ �;#D V راي �#" � د� �� 3��a� ن او از�D ب�P&ا� ����زE)1 ��5دف .

8���� د��" زاد� از دور� V#;� ^)D �� 7ن ز��ن � ��)� V#;� �� . د !� درام �و در ه��� دور�

V�#(ان و ا���ا E'� E!�D �� B���� �#" !�دن �'E ا�;���� -!( ��AW�� �!- �D ز�R7 . E+دو

��اي U�1&� �� ق E'� E!�D �� �#" ��f�)#1ن ��ب �\ا!�� را �a$ " او�دارا ��و وز �$�

� د 1933��(&�ي از �2�7 در �6ارداد ��D ���Sد� ���ز !�د� . �� ��AW���6ارداد «ا�� �\ا!�ات

Page 18: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 18

����f�)#1 «��AWن-�6ارداد V1«�� » ا+6�%" �! �D �;8�-^3ده��D V#;� ن -در ����اول !

��E'� . W و V#;� VQ 7ن را رد !�د E'� ر���و+" و6&" در �;#V *��3ده^ �%~ و :�ل در

E'1 زاد� "�� ����ر $�aس ا ��8ري �cAب 0� ،EU�1 8 ان !�" !� �6ارداد$ ��را 1933!�

�� (���" زاد� از ا�� د$ ت �� B+�X ا &��aل !�د و �� ��8X ��� 0 �(�ن . ا��dء !�د� ����C را

� د� : زد b+�P� �6ارداد ��ا ����ر X) �)" وا�S6 را �Dح داد؛ ه^ ا$Hم !�د !� ��&�P� اي��ه^

(�ن داد !� � @>� اي در !�ر �a د� و �� ر��D�M و �� او و از � ���Xري �� ا��dء 7ن �� داد�؛ ه^ �

�� ا�)#�V �6ارداد را ا��dء ���د� � د��؛ ه^ E��A اي��- ��ا$&�aر �� 6" �6ارداد -�9�&� از ه

را EP در ��Sض ��د�� �6ار داد و د E ا��ان را در ��ا�� E'� E!�D و دو+E ا�)#�V 6 ي 1933

. !�د

دو+E ا��ان و E'� E!�D در ز��ن ر��D�M و �&�;� ��ادن �\ا!�ات و *V از �Dح ا�C اH&Aف

�� :��p#� �S، و ����AW �\ا!�ات ��9�" در ��9ان، ��" V�#(ا� E���D و " ا+�eي �6ارداد دار

E'1 زاد� :

���� ��ت را �� ���ن 7ورد�� و ا�Tار � Ea%T ر ���91ن�! �A7 در روز E'� E!�D �1�8ن����

�8S" !�ري !� . و ��9�� �� kc6 �\ا!�ات و ��!U E ري از ا��ان !�د��، و �D �2�7 �D. . . ورز����

�� ��8X'� ��# ب اAW&��ر �� 7ن راa� "M د�^ و �" ا��از� و U ق ه� �5 ري �# ل �D�^، و از

^��D از�� ��� م داور �&��� و �&�+^ و �# ل V* و �� �PD �&)�� ��+��� ه�� �Xر� �a د، . ه

a+او ا��د ز a� ر��X ا�X ^8! ض�$ �! E��� "&:�� �& . . . C#c� ^!�� اراد���ه�� ���و�&" در ��ا

34. . .اوه^ �mه�ا ازEa6�$ !�ر ا���(� !�د . 7ن $�9 �� ���ور � د و �� �'��

�� را ��ا$&�aر ��6 �" �6ارداد �M ���&13ر� VQ : وارد !�د 1933و

�Aا د�����8 در ا�� !�ر اHT و اE و 7ن ا��dء �X . +&" ��اD&^ :3 7ن !� ا��dء �� *�ي ور�6 ا

�� ��" U را ا��dء �" !�د&� ��W د �. . . ��ل �� � د و �X �� ا�&�8ع �" !�دم و ��ل !V د�)�

� د-و ا�&�8ع ��" از ا$�dء ���در اM � pT ع �8S" ا�;�م 7ن ا�� ه�� �����ي -ا�1 اHT ا�&$�8" �

35." ��اEDو+ �� �6ر A�د+

EDر ��ا��&Aد ا A از EDدا "�9� peD V!د !� ه� �و «�� ا$&��د او او�Mع 7ن ز����a 1 �� اي

�� ز��ن �T�E���� t را �� ��ر�7 i�A ��8 اه� E'1 و �Uق ��� اA&��ر، وا:�aروا�cMاررا E6ع و�Mاو

�. »�A Ea اه� �� د "Mه^ را ��D�Mر ��#����� �6ارداد �a د VQ ��!�� !�د !� �� ��U او � �

za ا+�eي ��;���a �6ارداد دار "-و+" ��- "8�)� z�$ اي��ا�a&Dه" !�د� � د و راه"

EDا�� :

���� ��ت �a دم و د�)�ان ه^ �a د��� �� "Mرا E6 25� ه�PD �� . ،!�ر ��د در ا �و ا�1 56 ري

� د p$�U ��5�� ��#��P&��� ا�a&Dه" !�د و �� ا�a&Dه" � د�، ��� ��a� pSU E+7 د� �� �!

���1دد Eات . �& ا���d� از@�ف z#c� ���9ر اmو ا������ ��ت �a د و در � �� "Mد ه^ را A او

]E!�D �1�8ن���� [E'1 E)و و� "D�%U ��$;z، ا�� !�ر �� ه���D �: 2" : رو��وي �9�7

Page 19: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 19

E��� .،^�د� ا�! E8S+ !�ر ��اي ا�� �ل ��D\1&)�ن " �ل د�)� �" A اه�� �� !� ��;8*

^� )� 36.و+" Ea6�$ در ��ا�� ا�Tار ��#�^ �D. � رد +�S ��دم و 7��1�8ن

�D�;'8� z�� p�� �8ا�" ��" زاد�P ��5ق !� در7ن ز��ن در �;#a� V د و A د را .

»" �� �����ت �Tد���6 :�8ب �67ي ��" «ا$Hم !�د� � د در*���" �� �;#V 7ن را » ��ز�(�&�

��ره� از �Cc ��" زاد� �� $8 ان A.37 ا��» زاد� V�#(ان و ا���ا E'� ي در د$ اي�S�در1'&) ه�ي

1933 �8 $�م ا$&�aر ��6 �" �6ارداد �D د����� ��" زاد� ه^ -�PD ��5ق. ��م Bc�!� روا

EDدا ^��Cc !�د ] �67ي ��" زاد�[درز��ن �E�P وز��ي در�d ر ��" زاد� 1'&� � د -ز�� و ه^

E'1 ن X د و�� 1933]!� �6ارداد[و �a6 ل ��اA،^�&D دش ��@p ] ا��dء !�1�88ن 7ن را[�;a ري

E ��� از���ن. ا$ V*]�67ي ��" زاد� [�D "D�� E'� ن�D "#�.«37

* * *

از ه��ن !�8ر رU&� او از وز�� �P&�ري �Uا��� و �� د��aل 7ن �R7ز ��ر�V در » ��" زاد� م«دور�

، �8S" از E5D 1930�� اوا � ده� D1315 د، �8S" از ��ود �ل دا�()�� +�8ن �Dوع �"

W�� �� "(+� . � ا�� دور� اي ا E !� او د�)� ه�� رؤ���" را �� ��اي A د و �� ��اي ا��ان در

�" *�ورا��، ا���- p�+ن د���� ه ���D- و ،E " و ر�D ا:&��$" ا��ان ا�� �)�ان �# غ

ه^ �� د��&�� ري و ا &�aاد �b+�P : (�ن از :�د� ا$&�ال �" ���8ه�U�)�* �� 1&" را در �Aرج �

و . ه^ @��Uار ��^ ا E ه^ A اه�ن 7زادي � أم �� ��> +�E. ا E ه^ �� ه�ج و ��ج و D7 ب

�� ��aP� Ea)�ن و د E ا��ر!�ران و رؤ �ي دو+E و "&� ،E �� X ن �� ا�� ����z در< او از

:�� ،E ���� و از در��1ي �#B�* "#�A ،E اU&�د� ا� ��D�� در ��U V* ��ده� !� از ا �� t�

��Qه�3د E �� " :���8X �Sن � د !� $� �� از �p5'� Cc او در . :�ي در �� X ن �� �# غ

1933��ر� �6ارداد �'+ ��U»pSU E+7 « د��از او ���%� ���� ا�� $8 ان "&T�U�8 و در ه�&U�1 را

�� $8 ان �Uا�� ن، !�ر31ار ا�)#�V، ا��dء !��88 �6ارداد ��" زاد� �&" �� �. !�د�� ��Aل ه�ي ا

1933 �D "� �&A�8D ب زد�1ن�R �a�e�* ر� ��5ق و �#" !�دن . و���THA ��� ��" زاد� در

E : �'E در �A@�ات ��" زاد� ���7 ا

�� د!&� ��5ق، او 7دم ������ و +;�aزي � د k:دم و. را a� او ����$ b+�P� �� ^&��� ^ه W�� . 7ن

EDا�� "a�$ �� ��� �� . ا�� �0 �6ري ا�Uاط داED. !�ره��" !� او !�د

و در ادا�� �" 1 �� !� و6&" در �0 �8Pا�" در :�S" از ا��ا���ن در ��7��� ���م را در��ر�

^&'1 ���� : ��5ق *�

�� ��� ��)^� (� E���� ��$ ���� �2�7 (��& ر و ا��� و و@� *� E ا�� ا A �! E دش 7دم در

E �E'� "��Q و HUن و HUن !�د، ا�a� C��� �98 د. ا! �M ����اي . 1'&^ ا�� 7دم !�ره��" !�

$�z !�ر . 1'&^ د!&� ��5ق در 7ن !�ر !� !�د ���a� C د. . . ا�C��� "#�A �9�7 ��8 رU&�ر �" !�د��

"X ان ه��ح اHcTا ��:8;�ل ��*� �" . �1ي �" !�د ��5ق ا�� � د !� �A#" ا�Uاط �" !�د،

39. . .!�د

Page 20: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 20

�� ��" ) �;#V، ا��!" *�B از �E�P وز�� �U1320 B��Dورد�� 22در :#�� (�5�ق �0 ��ر

!�8�� اي زد !� د�)�ان *�B از او 1'&� � د��، �T�A ا� ا+'pd +���" در 1933زاد� در ��ر� �6ارداد

،BUو�S� ي !&�بH@0/ي ا%�ان �% �� ا�� !� � M ع 40).1329اول، �Xپ ( ��� ���� ��ا��8ن

EDدا ���� E'� E!�D ا�&��ز در �\ا!�ات �����&�;� �" U�1&�8 !� ��" زاد� �� 1'&� ا�� �41

���� ��ت را �� ���ن 7ورد� ا��«!� � Ea%T ر ���91ن�! �A7 اي را !� در » در روز �<@ � �& �" A ا

���D Q�� د� 0��D داد-��8 ر ��" زاد� در ��+" !� . 7ن t�M � د او A ����8X- د !� در �ا��

در ��9ان �����1�8ن E'� E!�D در روز �A7 ���91ن ����� دور� ا�&��ز را ��cح !�د��، �1933\ا!�ات

�+� ���" از 7ن ��د� �(�� � د ���8X در �\ا!�ات HT!� ا ��ا ��.

!� از :�#� -و � ��� ��" زاد� م -د�و6&" !� ��5ق 7ن ��B را �� ��" زاد� زد، ��" زا

EUد از :� در ر � B'@ا $ ���#�8ي دو��ر� :3ء . A B��'T ���دي و ��#� ز��د "#�A ������در

و ا�� !� او 7ن را �� ر�M و رEaR ا��dء ���د� � د� 1933�� :3ء � ادث را در :���ن �� �� �6ار داد

�� ���ن !�د و �� ا�8;� ر :

���� را �)� �� 1'� ��#! E6 27ن، �� ه� �A7 ا!�� ا�&��ز در ��9ان و روزه�ي\� k6 � �� ام �&

� دم؟ ���8)� ... HTا���D از 7ن و pa6 ل� �� � k6 �\ا!�� ا�&��ز � د �� �9Xر k:ف �� را��

�d�.42ات �ل ه� pa6 از7ن ه^ ���8X 0 ��&" داD&� ا��

:و ادا�� داد

��ا�� !� �� �" دا��&^ ��5 د از ا+�eي �6ارداد، ����� ه���82 ا�9mر �67ي د!&� �5 "8a� �ق

E �cA وه^ و �� "8a� H��! د �ا�� ا�� !� �67ي د!&� �5�ق در $�+^ ا�Uاط و وه^ . . . ��ت 7ن

� دم و در �;��� ا�&��ز د�A+&" داD&� ام b6!�ر وا ��از ا �� HTاز �" دار�� !� ا��. . . �5 را�" ا

��م ا��E��� B���� �9Dدت �" @#a^. . . � �5 رات � ه ���" ��U ا را�A �98� . . . ،u^ ا�ا �!

�C و �� �56 ����� ��ت � �� ا+�eي ا�&��ز ^����� ا�� �5� ا��ا و �c#�� و اHT ا�� :��z �� از

"��$H@اد�" ا- �� .��اD&� ام-و+ �0 !#

: ��&� � رد اH&Aف د�)�، E'1و در د��aل �V* ،z#c از ا�Dر� �� ��" دو

ا�1 ��S از ا�9mرات �TدU ���6 ق !� در واk6 ���ار ����" ا A �! E د �67ي د!&� �5�ق ���8X 3ي

��#! pa6"���6د�T " ق !�د� ا��H@7ن ا����ز 43]ا�Dر� �� �Cc ��" زاد� در �;#V *��3ده^[را

� ت ا�(�ن �P اه�8 د��a+� ا�� �;�د+� و ��Hت �� روا و �� ����(��&" ��و�Hت �9�E 3��7 را

�)���" !8^ و ��^ در ��ر� �8Xن �81ه" را �� ا��^ ا+%�!��� وا �" 1\ارم، !� روش �� ه

E � ت و ا:&�8ب از �;�د+� � د� ا .

��)� �Dرو �Tدر �T ��Aل ه�ي ا� ����� *���ن ��د !� �TاE6 7ن �� ه "���#! ��و ������ را

� د :

��A ا�)�3 در b �� �PD ا�(�ن �� $#E ا�a&Dه�ت ا "M�R ه�� � ع !��8 و �� ^� (� ���� ��

��ور !�88 !� ا�� اد$� ���T 3ق �%� ا E. ا�(�ن *��ا ���د� و ��ارم �� 44.و ��p دارم !� ه

��اي �0 *�وه�T1990 Bق !��p ا�� ا�9mر در �ل V�#(�8د دو+&" ا� ��ر " ا ��M در

Page 21: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 21

�� �a ت "P�ر�� �� ��� ��" زاد� و �5�ق *�B ��7، 1330در اوا�U �Aورد�� . ر W����A رد �!

�Aت 7ن در اوا���P&د، !� ا� � �8 V#;� دور� اول V�f��1328" زاد� ر ��ورد�U و در ��D ا�;�م

� د 1329 ��D ح�&&Uزاد� ا "�� E ، �5�ق ��9D1330 E�P� ر 12 � ه'&� ��S، در . �� ر��

�D ��ا. وز�S� �� i�در اول ��9 -ز 7ن ��ر �! �� k#A "��9� �#��� �� ��� �)23 �a��&Q �R7ز ) 1951

�D- �8ر!���� ه�دري زد�� !� ��5ق را از @�ق ��6 �" از !�ر V�#(رت ا��' '�� و ا$�dء

و از 7ن :�#� ��9��6Hي �&S�د '�� ا�)#�V و ا$�dء '�رت �� ��D و �����1�8ن �;#V و. !�88

� د ��!�� E<ء ه��d$ر:� ا�)#�&�ن � : د و در 45.ا�A �8د وزارت 31ارش ا�� ! BD ه� در ا

E 50 �9D30 )22 �a��&Q� ر 31روز *�B از �R7ز $�#��ت ��9�k#A " ��، 46.د &�س $� م ا (

�� د��ن ��" زاد� V�#(ا� ��' -�8 V#;� V�f8 ان ر$ ��-EUد . ر A ن روز��او در 31ارش ه

� � "� �� E'� �#<�� p� اي���� ��" زاد� 1'&� � د !� ! BD ه�ي ��7ن �! ��» E+دو

�� ه�� �&�;� اي �� ���، و �� ا�� �&�;� ر ��� ا�� !� �\ا!�� �� دو+E �5�ق ���� » � : د

E��� .اه� !�د A ز�� ^��� �! �c# �8��ا�� �D\1 . �&9&� از ��>#� �'E، �5�ق را� را ��اي �

�����E !� ا�� دو�� ���e� زود�� �Xه� E+ . "� !� ا�)#�&�ن ��1 "� E'� ن�D "#� ر���و در

��8 � م �Aر:" : A اه� در دو ���#� ا�;�م D د! �� E!�D 0� ������8X (اول �� T رت �6ارداد

�D ه��S�( ED�8س داDر�! "U�! ا��از� ����� ا E «؛ در ���#� ��Sي، ه8)��" !� ا��ان �

D "#� �� : »�ن !��D �;8� p د��9�&�

E ��>#� �E�P، . �67ي ��" زاد� : اب داد !� ��داED او از ا�9mرات �� ��وي � ��&� ا

E �� ��� او �� در ا�� � رد د�Xر ء �'�ه^ ��D ا�^ . � M ع �#" !�دن �'E در دو ���#� ا

��اي �%�U C ري ���#� دو �� �� �! E �8S" �#" [م X ن دو+E ا��ان �� @ ر kc6 در �Tد ا

p��! ن�D [�8! ��!ن ده�^. �\ا�)� "��a��D د A از ����او E'1 ا &�a8ط او . ����� �� ��� او ��

����8X ا E !� دو+E ا!8 ن ��اي ر ��ن �� �0 را� �p ��7د� ا E و *�(�98دش ا�� � د !� ��

م ا�� !� �� ��� او ا�1 �� ��اي ����e دو+X ! E. �\ا!�� ادا�� ده�^ �� ^�8���&��� ا�6ا�"

�3ر��D z���� "1 ا�^ ��a&Dاز !�8^ ا��ه�� '�� ا��ان در +�8ن �� *�د��D ا�)#�&�ن . ���ي ا

P� ��T �.47 اه� !�د !� دو+&B را ����e ده�

�" » وA �'�m د« '�� ا+a&� ���ات ��" زاد� را رد �" !�8 و �� ر��T � ^R او �" 1 �� !� ��7ن

�%Hل !( ر1'&) !�88دا��8 !� ��ر:�ل Mا�cA ر����� از �67ي ��" زاد� *� ��م 7�� . ا��ان در��Aدر

E��� 3��7 �S:�U اي !( ر�� "#SU E+او دو ��� �� . �� E'1 ال : اب �8'" داد و� او �� ا��

�� ا�� E � ���^ ا E و دو+�M�� E �6در ا! �cA �8! "� ���9� ي !� !( ر را�cA �98� او ���

#���� �cA�8! � . دم ���و��8 ���&�8، و در ه���ل ��� ��� او ��P+'�ن دو+E 7ن �8Xن !� �� 1'&�

���� ا�;�م *\��د E+دو ����� ه E'� �#<�� p� اي�� 48.$���� داBD ! �! ED د�)�ي

'�� ا�)#�V 31ارش A د را �� ا�� ����z *���ن �" ده� !� :

�2�9 :� ���56ارد !� در ��ل ��] ��" زاد�[ ����$ ������T �8، و! E�+�SU E+دو ���e� اي�� �M

Page 22: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 22

49.دارد !� �0 ��رد�)� ��اي �\ا!�� ���5�ق ����! BD !�د

�� ا�� ��AW����U�1W&� د$ اي �'E و ��A رده�ي داA#"، ��" زاد� ��ا+�8X ،�&aن !� د���^،

M��� او و دو+&B ا�6ا�" �&�;� ر �� !� �5�ق �� را� ا�Uاط �" رود، و+" �&" در7ن ز��ن ه^

. ���د

1328�� ا�� ����z از �ل �� �D ��8 ر �� :�9ن �A!" وداع !�د در ه�� 1348!� ��" زاد� �!

�8 V#;� �82ن در���a� B د، �� ا�� !� ه "8�)� ��D�� ،E �� �1ه" (ا� ر، ا�� � ��� در

� د؛ و � 1328��6" ����؛ و �� ا�� !� در �ل ) �&" در ���م رV�f 7ن ��D B+� �ز� ه'&�د و دو

1�p�$ " و ���E ��" زاد� م د�)� :��" ��اي $(C و . �� ا�� !� در � د و دو �+)" ��د

� د �&Dا\(� " �� .ا��� �ت

��(&� �a د �'� 0� �&a+ا �D����، . ا�� ��� !� ��" زاد� #! "S�a@ 9" و����� ��8Sي ��U �� و

�" D د، � �� � �� ��8Sي ا &�Sري 7ن!� �0 �� "&� ��#��8S" ر�(� ه�ي ��" زاد� م .

7 ��" �" � ان د�� ��. را در ��" زاد� دوم، و ر�(� ه�ي ا�� ه� دو ��" زاد� را در ��" زاد� اول

" *�(�U&� اي . ��" زاد� ه�E6 2 $ ض �(� و ه�2)�� ر�[ $ ض ���د�� او از ا�&�ا در<

�� ED\1 ز��ن و �! ED8 ي داS� و "'�! ��� ر�D !�د و ����AW !�ر ا�� ر�D و ��;� ED�aا�

"��� :��" ر �� !� در ���ن ��(&� ه� @�8ن A د، از ه� �1و� و د &� و @��a اي، �R�z و

�D ن��3�3��ن ��د. ه� . و �R�z و �" ه

0*'غ ����� ��� زاد

از دور� �3د�0 �� BD . در +�8ن �D ��" زاد� وز���P&�ر ا��ان �8X1320ن !� 1'&�^ در�����9

��D �)&8� E+ر و دو�� �ان در ��در . �+" !� ��" زاد� در ا�� ���م � د ���E و �� ���� او

���� ���A7- i�ر�� ���� �Tا�E از د�R�R ه�ي �U-1326ورد�� �cA31ب �� $�aا+%��� ه��� و

�� 1 "� �P : ��+" A د

�� دا��A �#P� E�ر ��� ���� ا��ان ���1د�^ و در ا�� ا�� ��د��ي ا�1 ����د� D د �� و ه���م

�p�#6 E$�d و ���� !^، . ��ارم ��:3 ���7 از �6اري !� از �1ا�" !�ا�� ���A ه� D "� ���8D د

ا��� ا E !� ا�� ��z ��ل ه� را در ��^ Ea%T . . . ز��S� "1&�ل ه^ P� p9 اه� � د

�" �Uض ��U د���T و "T 5A "5PD ���8از�� 50.و ا�� ور�6 را *�ر� !�د� دور

E � ن ا�� ���� ه� ����a� ه�� در ��ر� دو 3�X اd� : و "##���� ا+ �S��: و V�#(ا� ��روا�� ا��ان

" ا��ان� " و ���pf ا�� ��(&� از 7ن او�Mع .

pf��� زاد� از "�� ��P)� 3 و�� " � M ع ا�� �f�9� BP" از ���+�، 1'&) در ��ر� �� ا

E �ل ا �S��: . E ا��ان ا p9X �� " :���S ا��ان �3د�0 � ه��� � M ع، �pf��� "8S ا

p�#%� �9ر $8 ان @�ح وX ��د ز A � :و ��و در !#" �� �&Dل دا e)� د A ��!� ا�� �)�ر��� را

E �A�X ا &�aاد و ه�ج و ��ج !� و��p! "1 ��ر�i ا��ان ا E؛ �> ري � @>�؛ : ��D ا

Page 23: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 23

� � ��" زاد� در 51.�+��^ ر���&�0؛ و �aD ��ر���^ !� از �;�رب �9^ ا��ان در �6ن ���&^ ا����

�� ��ر�i ا��ان -��ر� ه�0�2 از ا��98 � �" !�X- �8 ر� �fاي ارا ��3، ه ش . ����X � ��#�

��Dر، دE6 در�(�ه�� و-��� �- "� za �� ���pf از �Aرج از �XرX ب ه�ي � : د �&���(�

" را �(��P ده� و ��� !�8، و + ازم ر ��ن �� �0 رژ�^ د� !�ا " D د !�� او ا�� و: � ا

.��S ل و ���� و *���ار را در ا��ان �(�ن ده�

�� 7ن » �)���&� �� ���pf از �Aرج از �XرX ب ه�ي � : د« p�#%� روش �(�ه�� و ��0 ���3د�

�� 7ن W �S� �! E �" و 3�X»"8�$ي ا#$ �S+�c� «"� �8� 1 . ��8X 1" ه�ي��از و "��

�� ��رت در دوران A د در< ��( د و ا�� �" 1\ارد، X ن ��(&� ��دم �! E �&" -�)�D" 7ن ا

Bو دا� ^#$ pه�ي �" �)���-اه���9ي و� Xر�X در pf��� ���8S" اpf��� "�!�1 را در��" .

��9ي �&�اول ��cح �زد اوW !���" را !� در7ن �XرX ب ا��� Xر�Xاز "M�88 را! "� p�(� و $

��kM � ،�8D او را در< �" !�88 b+�P� او ��. �" !�8 و ����� �a��Tن �XرX ب ه�ي د�)� ��3، و+

و+" و6&" ���ي و �%�" و �%#�#" �Aرج از ه�� �XرX ب ه�ي � : د ��cح D د �E'+�P و

�8" د�)�ان را ���" ا�)�3دDا. �&" د � "�� �a+�R ن X ،��از ا �&D\1 >7ن را در z��T ��� �8�

�� D "� ��8m او �� "&� �88! .�D ر�X7ن د �� "�#� p�#A �! د � "&D �� و �� ا��از� 52ا��

�&�ي ��" زاد�، X ن ��" زاد� !)�����%� �� "T 5A ت�a���� ��8 ازU�T ( ن ���ات�������a� از

" A د در ��ر� ا��ان� �Ea6 7ن را A ب �" د X ،��)! E ن $-د E !^ در �Hء $�م-ا

Eدا��.

�0 . دور� :���ي از ه�ج و ��ج � د 1320ه�ج و��ج، ده� -ا &�aاد -در�A�X ��ر�P" ه�ج و ��ج

� د ��D ر ه�ج و ��ج�&U�1 ان��ب �(�و@� اHاز ا�� V* ،^&�����ر *�B از 7ن در �6ن . "���!

��D" از ��6م و ������U" در ا��Wت !� �� ا�� ��&� � :� !�د� ا�� $� �� ه�ج و ��ج ا�� دو دور� را

" ا�� ا E !� ه�ج و ��ج در A د ��!3، در . و وW��ت و ا�Hت �" دا��8� و+" ��&� �9^ و ا

EDزار رواج دا�� E، در ��ac� E $�ت و در ! �X و �� ����1�8ن . ��9ان، در ��!3 � ���!�ر $

��� BD ار�� و ه�\(���ر !����8 � : د را ��ا��از�� و ا�� � د !� X ب Wي �Xخ دو+E ه� 0�

���8 :���ي �� :�ي 7ن 1\ار���! . �a+�R �8 و&D � "� ��7 "� ن در�)�روز���� ه� ه��X از#6

�1و� ه�ي . $�ض و ��� س و �����D E� و وز�� و و!�p و ��:� و !� z را *����ل �" !�د��

��ن ه� �" ر���A �����" �" !�د��، �SDره�ي ��8 1 ��1 ن ��دم ��3 ه��8X روز �0 ��ر �Q�8، راه&P

�8&Aرت �" *�دا�R و z9� ��درواk6، ا�1ه�: ��ج در��!a� 3 د �D�� . و ��3 �" داد�� و �1ه" ه^

��7 "�� B�* ^ت ه��Wت و وW��53.در ا

. رخ داد 1321، در ه'�� 7ذر 1320��" از ������ � ارد ا�� ه�ج و ��ج در �ل ه�ي *V از �9D� ر

�� در E " و روز���� ه�ي *�A ا���8 د�� �dS" از ���وه�ي 0��%� ��ا�� روز ��دم ��9ان

، را ه^ �Rرت )6 ام ا+�#D7)�8c ب �1&�د� اي زد�� و در :���ن 7ن E�P� ���A وز��، ا��� 6 ام

�� ) و+" �� �� ا�� ��8 Ea(در ���� اي !� ��" زاد� ��S از ا�� وا�S6 . !�د�� �&D � 6 ام ��

��ت ا��A ��9ان«Hر� �" !�8» ا���D" زاد� در ���� 54.ا�� ��ازا B�*8 71321ذر �&D � 6 ام ��

� د !� »E ��u، ا��ان ا��وز �� دو+E �(�و@� و+" 6 ي و داراي ���!3 6 ا �%&�ج ا �9D55».ا

Page 24: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 24

� د�� EP&��* در " �� ��اران ��3 �)�ان ه�ج و��ج & �� �. ��Sودي د�)�از ��%� �$

�� ��" زاد� � ED ���1322 29در ���� ) وز���Aر:�( :

��B داA#" و S" درا�� !� ه��8X ��ه" رV�f ا+ زراء :���ي را � !�ر )! 3 :3�� V#;�

V#;� و E+دو ��� E �&" !� در ا�� � W k6زم ا��T ري و������ورد !�ر د�)�ي ��اD&�، و 7ن ه

E��� ����� @ . . . � : د ���D در V�fاي ر�� "&T�U ���&�X ! ^8! ري !� �" � ا�^ $�ض

" !( ر ��Qدازد� 6" ��" 1\ار�� !� �& ا�� ا��!� ه^ �� ا� ر ا�� E+و . دو "� �$ kMو

56.اHAق ��دم ه^ روز �� روز ���� �" D د

�� وزارت �Aر:� �" � ��� در � رد ه�� ���pf اT#" ��1322" زاد� در ���� �#�8ي !� در �ل

�� اه���a� Eت �" ا3Uا�� !�. ( ر ���ه��B را ارا�f �" ده�! ��!�� ��M او :

E � 3�X ا �� b6 &� 8" و&a� ع�Mت او�a� ��5 ل ا� : p��! م��%& ��a� E�Pت و �6رت و ا

م داD&� ��3ا�" �S&�ل از 7زادي و . . . �� �E ��!3ي، دوم داD&� 6 اي ������8 �8�^

"#� E� ��]�8يS� �� " ��ت در اpT ا E. [و �'� 7ن] د� !�ا#!�� ��!��[57

�� ا�;�د �Dط اول و "(&��او �" ا3Uا�� !� �Dط دوم، �8S" داD&� ���وي ا�&���" ���� A د

م A اه� دا ،ED�8S" ا�1 �0 د� !�ا " �8�^ و !�ر��7- "��R �8ن !� در !( ره�يX

�&U�� ن��� � : د 7��، ا�;�د د &)�� ا -�D اه� A �����" زاد� در ادا�� . �&���" ���� ��3 �

����ر���و��8 �! ب !�د و E+0 دو� E ��� ا E ه�ج و ��ج را �� د� �&a+!� ا ��1 "�

EU�)�* za 7زادي را ه^ EU�1 و+" ا�� !�ر P� "D A Ea6�$ اه� داED و در دراز ��ت

�D اه� P� " �� :

p�)� �9�7 ���� ه�� ا� ر �#" E و ا�;�د دو�" �8S" 6 اي �mه�ا �5 ل ا�� � 3�X و �����

�� و: د �0 دو+E . ������8 ��3 � 6 ف �� �5 ل او+" و �" A اه� � د �T��� ��ا+a&� ا�;�م ه

E p9 �� از ه� D�" ا ،V#;� و E#� 7راء �#Aون ��ا��و+" . ����ر ��&�ر و �96ر و ��#�،

از :�د� $�ل و . . . �� �D !� *�( ا �� *�( ا��ن ز��د E و 6 ي *8;�در7ن T رت !" ��M� 7ن � ا

!� . . . �Aرج �(��، �� 6 ل ��U)" ه� ��6 ن را در د A E د �)���� . . . ا��5ف و $�p و ا$&�ال

���D * �9�7 ت��HTاز ا ^)X ان��ي ���88. . . ��دم ا���" و +�S اfدا ��و !�ره� را . . . ��7ن را �'�

�ل �T رت �(9 د T ��و �(�6" ���� ا "��e� 0+��� "dS�$�z ���8از��، ����8X در

��D.58

�� ه�ج و ��ج و ���R)�ي �D ��aS د " از ي د�)�، �� ا$&��د ��" زاد� ا�1 7زادي و د� !�ا

EUاه� ر A لH%�Mف ا�@ �� E�#� :وkM از 7ن ه^ ���� �" D د و �

�dS" ا�1 $�8ن 7زادي و ا��اد��1ي. . . p�� د و D داد� � �'�ط �� ا ^ �� �E �#" و ا�&��د

Page 25: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 25

���2ر� E+و !�ر31اران ��> ل دو �D�� b+�P� و �&D3ي ا$&�اض دا�Xه� ��. . . ادوار ه�!�"

��D �� ] �" ه3ار fت داH��8 �1�� اي !� در ��Sض ���� . . . "&$� ���D، ه� ��D k6وا

���8D !� ا��ا 8)" روي \�� . . . ]8�z �'&���ت D7'&� و �(e ل د�Uع و رد ا��ادات و

�'� ��^ و ا�E�8 ه^ ازد E دو+�A Eرج �" . . . ����&�د� و ��8ي �� �D "� ���D�* E د و

�#�E رو �� �8U �" رود. . . D د� �Sc6 و . . . ���� و: د �m+^ 96�ري �� ه ���D E�#���Dاز� �

�� ه� �Sc6 "+و �����P��1&� و » ا�Uاط 7زادي«ج و ��ج و +;�م "(&P��1�� ��Uد 7ن *���ار

D "� ���D�*.59 د

��8 و ��ري و +;�م d� ،"(&P��1�د دو+E و �#E، و "� " او � t�M �" ده� !� ��8Sي د� !�ا

E �#�� ��8Sي 7ن �� �E �6در و !�ر ��7ي ا ،E��� E+دو E<و ه� V#;� ��� ^fدا B��)!

E#� �1�8ن���و �&" در � اردي !� �Dا�� ا�cMاري ا V#;� E . !�ر �" !�8!� ز�� ��� �

��� �$W Eزم !�ره�ي ����" را �� ا�;�م ر �� : اA&��رات ��(&�ي �� دو+E �" ده� !� �& ا��

��ن +7 E+دو V�fا��از� ه�&#� ر �� �a���� "#SU ا+ زراء V�fر V�#(ا� E�#�� �������8X در ه

�� ه^ �" دهV#;� 0 . . .�8 �#"�6رت دارد و+" ا�� �6رت را �fاو داد� و دا ��و ا�� �� از . . .

E ) و(7ن :E9 ا E !� !�" �5 ر !p�X�X �&�� �8 واS6� ��د !��p ا+��Sر �" $�a" ا

E��� زمW او ���8��ا�� ����e او �� ا��اد ��#�E داري در ا�� . . . � p�$ و " �� �Dن ر X ��+

� ��P)� ��" ده�8 !� در ��+E ��+�� و: د �PD ��8X در �!�ر، �� �E��� ^! E#� 0 ه

�� @ ر ���E و ��&�ر �Mوري ا E-ه�!� ���PD-�D د�)�ي.60

E دE+�A ���8 و �� ���� در Bر د� !�ا��0 ار��&�� E+0 دو��8 !� در ! "� �U�Mا ��AW��و

�D�� E+ن دو���U E%� B� A اي �U�� b��mاي ا�;�م و�� ��U :

��+0 د� !�ا��0 �%�ود . . . �)�D�ط د� ���E ��&�ر و D راي �#" ����8 ه�� E� �� و: د

!�دن !��p 6 اي ��#%� ����" ا E و ! ��� !�دن د E ��7ن از ��اA#� در ا� ر ��#�&" از

�;3 ا:�اي ! ر! را�� ا���م �� �E !( ري و ��6 �" ،p�a661. . .ه�

���D، در دراز��ت ز����aر و �THA ا�� !� ا &�aاد، ا�1 ه^ د �&Dد��8ي دا ر ! ��� ��ت �&���

ه�ج و ��ج و D7 ب از ا &�aاد ه^ ���� ا E ز��ا �&" در ! ��� ��ت � :z . و��ا�)� A اه� � د

E �#�� �� �E � ا�� و ���و��8ي . و��ا�)�ي ،E��� ري����8 و "�د� !�ا " �� �bSM E و

�� ه�� -�#E ا� ر :���S را ادار� �" !�8 و ا�� �����1�8ن ��3 E%� �! E ���رت �����1�8ن

�S" -ا��UH&A(�ن;& �� ه^ ه��ه8)" دار�� و وA �'�m د را در ! ���ن ��ام ����)�، و ! ���ن د

�" دا��8� E+دو .

E �ل ا �8X HSU " �� pf��� ����A رد � �D ��ا �! E'1 ����ا�� در ��ر� �> ري � @>�

E *�()�ن ا��اند -!��� E !^ در ���ن ����ري از �aP)�ن و - "#! �� �X�1د�، ا�! B!و�U

�T�$ ���� �0 �1دش د�)� �Xخ ��# �Uي دو��ر� �! E��� م #S� ^�8 خ �(��، و ه�� ه�

Page 26: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 26

��ز �)�دد E �� �� ��U را�� ���� p�#%� � �D و ��ر " -�&" �� د� �ل *�B-ا�� *�B از ا��.

"8�� B�* و ��� د، �#�� ه�!� �%#�p ه�ي � @>� 3��7 را ��" *\�� EU�� A دش �&9^ " ��

EU�1 "� "� + د�� �HهE و E'T ^�& در ا��ان �6ن ���&^، . E!�D در7ن �" �D، �� د

�T�S� Eا��ان 1300� ��� از ��ود �ل �� �" در ��ر�i ا��A و �&! �D "� اري Dد �� �S� ��

8&a� B����! �! EU���D�a� �<@ � ري <� ���Aن �������ان دور �2�3ر از ا:#� ا�� ��7ر. "

،"�� � 0#� 5�*��9ح ��ل ر�2ل �%� د �%� د، ��ر%7 روا60 ����� ا%�ان و ا

�� ا�� ه��، . ���� ��" را �" � ان ��م ��د ��ر%7 ��0; ��:� ا%�ان ��9ي ����اد و ا%�ان

���� ��!�� !�د !� �> ري � �X ،" �� @>� ورد ز��ن $�رف و $��" و اس� ا �س �%#�p ه�ي

E�8 !&�ب دا��X ����� �;�&� 7ن را ���a� �: 2�9�� د، و "a&! �X "ه�'D . )�، رواج�د �P ��

V�$ �� .�> ري � @>� در :���S �8(�ء و ا�)��3 ا�� p�#%� �� 1 ه� � د ��

E را د�� pدو�'� از اه ��U )�ر���� ���ت اD ���8 ^ !� �> ري � @>� را D "� ^&���ر �6ن

����ر ز����aر �" دا��&�8 ��#�1��ا� !��88 ��U �� رد �" !�د�� و 7ن را E�S@�6 زاد� و : و "��

"�#� p�#A . و "T 5A ت�a���� 1'&) ه� و �� ��U ر����� ا�� �'�وت !� ���3اد� ��� A د را در ا��

�8X ود �" !�د، و�%� �����%� �! ED�56 ��ا �&D � د او A ���»�9دي: HSU 7ن ��#$�� «�8! .

�� �Tا�E و رو8D"، در �P و !�دار �� 7ن ��aرز� !�د و $ اa6" را !� ��" "�#� p�#A "+و

��)X ����� �)2� E 62.زاد� ��" A ا

� د�� !� اوW �> ري � @>� ��در E ا E؛ ����� �� -و �#�" -��" زاد� ��&S� ه�دو za ور �� 7ن

"� za ��8" ه�ي �" ا �س �" D د؛ ��+�� B�* و " �� �%#�p ه�ي ��در E از او�Mع

#z اراد� و #E�+ <�� z !�88 و ��ور ���ور�� !� �� "#! ��D د !� ��دم و ره�aا�(�ن از A د

�ان» د�)�ان« �&)�� D "� za د !� ���و �P اه�8 ه�� !�ري ��" � ان !�د؛ را�S� ه

E�#��� *\����8X �&U ����� اي A د را -���ن !� ��� ر �6رت ه�ي �Aر:" ���8D -ره�aان �

za ������� و ��اي ا�;�م ه�!�ري � اE�U �9�7را Wزم ��ا��8؛ و ����AW ه)��� د�)�ان �&��وا

� د در ا ���� ر �" D د !� �6رت ه�ي �Aر:" �& ا��8 ����ر ��B از 7ن �X در ��R ا�� T رت �

�88! E+�Aر د )!.

�� وزارت �Aر:� �" � ��� !� B�" از ���� ه���زاد� در "��:

����ري از ��دم ��#�E �� د E داد� !� �� za �0 ��ض $� �" وه^ �X ���" دا�^ �

0� �! E � �" ��ارد و 7ن ا�� ا$ "a@ ض�� �� "6�U و ه�� ��D ��+ P�+�� ي��در p�� E و

�* "� ��ا ��D !� ا�)#�V ه� ��p :� و *�ي در ه�� ا� ر د E دار��، و ����d6 �8 و ا$&��د $

p�!ب و�P&و ا� ��ر ��� �aر� k�U�� ص و�PD3رگ و �&" ���رات ا��6ر، !�p ا� ر :�ر�� از ! 0X و

!�� E�"، و ��� ر�ا�&���اي ��ر�V در ��ارس ا "�#S� ���S� و ���#� ����اي �;#V و �� ا�;

��D :.63ن، ���k اراد� �9�7 E و �� ا�)(E �9�7 �" �1دد

: وي در ه��� ���� ��8X ادا�� �" ده�

�9�7 �! E �� A ��8X �9�7 ا &� ا�� و �2�7 ��" D د �� ا�� :E9 اW د D "� د و )� �2�7

Page 27: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 27

$�dي ادارات ��" A اه�8، و ���� ه� ا��ي را Ha6 از �9�7 �( رت !�د و ��اz6 ا�Dرت �9�7 � د، و ا

�� D "� 3ولS� �9�7 �58 ب و p�� ������ ا!�� !�ر!�8ن . . . و �����ت ����W ه^ C��@ ��ا ��و

E�#��; ��8. . . دو+E و � �9�7 ���� ا�Dر� . . . و �&" �داران 6( �". . . ���ب ^)X 3��

���8D و ��6" و �38ل A د را از �9�7 ��ا��8 �&Dر:" دا�A نHU وي�� 64.ا

: ��" زاد� از ا�� �����ت �&�;� �" ��1د !�

�� ا��ان روي داد� و �! E �Hه��" ������. . . ا�� :\ام ���ي و @�$ ن �9#0 ��" از

����� ^+� �&�!�" ازا�� ��ض وه! . . . i�در ��ر z��R "$���mه�ا ا�� � ع $���� وه�" ا:&

���" ر�D ا:&! p�+و د E E، و ���� ا E !� ا�� ��ض �#" Sc6� د��� !^ ���� ا "$

E��� "�HU ح وHT �د ا����\Q� E�U�$ �� و E 9�.65#0 ا

��" زاد� '�رش �" !�8 !� ا�� 7راء او -�� ��5ا+� ا�&��م وز���Aر:� -در ��" از ���� ه�ي ��Sي

: \ار��را در ��ر� �> ري � @>� !��H �%����� �#�" !�88 و �� د�)�ان در ���ن �)

"� ���� ا�� ���8 7ن ا E !� ا$&��د $$ p�Wاز د "�� . . . ��(�z+�R ر:�ل �� در ��ب �6رت $�+

���� و !�ر او را داراي @#�^ D "� و �6ر �d6 �8نS�����W از ا$;�ز ا�)#�V، !� اراد� او را ه

�6��U ��P�� pص �" !�88��R . . . ��8 را�در ��ب � ارد bSM ا�� � :z 7ن A اه� � د !� ا�9mرات

E�#��)V�#(ن ) ا���� ل !� �&�;� هS� ���# Ca@ �� �د� + �" �" !�د� و �� ���7 �� p��

�8� (� E �8 ���"ا$&��د ا �� ��' ."ا�� را ه^ A د �9�7 د & ر داد� ا�� !�

$��^ و �5 ر ��*\�� !� �D�� در ��ر�i د��� ���� !^ �� $#E ا�� وه �! E دارد و ����8 �0 ا�� ا

��ض و���" در ا�� ز��ن �� ��دم �� ا &�Hي �R� "a��U&� و �� i� ا &P ان ر�8A !�د� و ���8 ا��ا

^8��p�� "#�A دارم !� ��Sو�Mت ��8ر:� در ا�� �(�و�� . . . �56 ��ارم �� $#�� 7ن HSU :�9دي

����� 66.در دا��� ����ر �%�ودي ��& م و �%' ظ

������ ام، ا�X�1 ��" زاد� » �� � ��+��^ ر���&�0« م 3�Xي ا E !� �)�ر��� 7ن را � M ع

��د "��#�� . ا�� $8 ان را �� !�ر � E��� "اه A �@و و "& ��8 ر از ا�� $�aرت، �Tف ���9 *�

E م ��H ��دم ا�)#�V !� در :8[ :��9" دو. ا$&��دي ا��f + ژ�0 �� ��ر�i و ��اد و ز��ن A�B ا

�� ��9��U Eا!�ري و در �� EP�� �Dا�� ��اي د�Uع از ��A �9 د :8)���� �� � ��+��E ر���&�0

و+" در ه��ن ز��ن ا��f + ژي �� � ��+��^ ر���&�0 در �A#" از : ا�k ارو*�a� . �T�A ،"f د��

�ي ��Uي �� � ��+��^ ر���&�0 ��" از د &�ورده. 7+��ن و ا�&�+��، �� ا��Dل 1 ��1 ن ��!^ � د

ارو*� در �6ن � زده^ ا E !� از اوا�A 7ن �6ن �� ا���(� ه�ي ��Sودي از رو8D'��ان �;�دA ا�

� د �&Dا�" ����� 1\ا��د، !� . ا �ا�� *V از ا��Hب �(�و@�، و � ��� از اوا�A :8[ :��9" اول

�� T رت ا��f + ژي ��Sاد 3Uا���8 اي از رو8D'��ان و درس A ا���1ن ا��ان �� 7ن �1و���� �� ا� �! �

�� ا�Uاد و �1و� ه�ي �;�د@#z در��7 ^!�� .

ا�� از ��� $�#" ����a� ه�� �)�ا�" . ��" زاد� از ��� ��Uي و ا6HA" ا�� ا��f + ژي را a6 ل ��ارد

Page 28: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 28

�� و��ت و z���� ��ا ��او در ا�� ا E !� ا�Uاط در *�ن �Uر ��^، ا6 ام ا��ا�" د�)� را ���;��� و

a�او در ��" از ���� ه��B از ه��� 1 �� . �&)" و ه��هE#� "(8 ا��ان 7 �z ر ���ه

رو�� ا�Uا@" �#E «-در ه�:���S اي-ا��� �ت در��!�� ا�&��د �" !�8 و �� � ��+��^ ر���&�0 را

�� ��ر�i و ����C ��ر�P"، و "�W�a� "� �� &" ��Sض 3��7 و �( ب �� A د &��" ��e+�a دار، �*

p�د ��و A ���& �* E#� ���# �����Uن ] !�[ه� ا��ي از ا� ر $�+^ E �� �dS" از C��@

،E :در ���� د�)�ي، �� ا�Dر� �� *�ن ��!��^ در ��!�� �" 1�� A "�.67 �! ا��» ��!�� � د� ا

ا�� $���� را �� ه3اران ه3ار �Dخ و ��گ و دW�U p#�'" و ��ادي و ا:&��$" در ه�� ��ارس

]��!�� [�88! "� ^�#S� . دو�#~ �' س �! E��&�#�و از 7ن :�#� ه� ��!" $���� دارد !� ا��ان �

��� �� و . . . ا �� ه�&�8. . . 7ن ��< ا E و ز�� ��!� E��E)� 0 ا��ا�" * #$ �Tو � د در

'� ا Hم و ا��ان ��< ا��HU و �� ��8 و :Hل ا+��� رو�" و : ه�ي و . �SDاء و اد "#$ �ا

و +\ا �3رگ ���� و ). . . �Uرا�" !� :�ي A د دارد(P(�ي و �&" زردED ه^ ��< � د� ا�� ز�

V��� دا &��" � ران. W��&��� ا6 ام $�+^ ��< ا E و D8" . . . و د�Dار د��ا��ان � د� و $#

� د� ا E" �'��ي"��<، " �� ��م �Uدو.68

:را��ان، در���� د�)�ي �" � ���و در��ر� $ اz6 �' ذ �� � ��+��^ ر���&�0 د

�P اه� ��اي 7 د��A "1ل A د ��D ر�X8 ن �#" د: ���#�E ا��ان ا�1 روزي �Aا��D ��1 و �

���� $Hو� �� ��< A ز &�ن و �6�&" از ا�#�U ��#Pرس و ����� z��S� را E �� ا��

���� و !�د &�ن و 36و�� و !#�� ��!" ز����ن هA ن و�;����ان و ��ز��ران و �U��ن اT'�9ن و 7ذر

و A#� و ���R و ���R در �3د��" *��&EP، و �&" �;^ 7��د ��9ان، و ا�Hت . . . 6(���" و ��9ر+

����7��د و �Aا �ن و �&" اU(�ر !���ن را از ا��ان �Aرج ��& . ��!" ز��ن و !�د �Aا �ن و ��ا!�� ا

�دات ا��ان و @��'� ��a�D" و ��#�R'�ري و ا��ذري و ا��8" و ��'" و �Tه� ��A اد� $��" و

�& �'� �� 69.��اد د�)� ا��ان را :Hي و@� �� د� و �� �;�ز و �

W��Aت «�" A ا�� و �� » �z5S :�ه��H و ا������«و ��ز ه^ در ���� د�)�ي ا�� ا��f + ژي را

"& �* E#� 8 ان ��اد و$ ��در �z5S و �8[ ���ي ���W��A �8ت R# ي «و » $;�z :�ه��H اي

1��ا� A د *�8� �5$ �� p#� "dS� z�;$ « �! �� 1 "ر� �" !�8 و��Dر «ا���" ه3ار ا�1ا

�#�� :8 ن ه�ر *��ا �" !�دم 7ن ا ^ را �� 7ن ���9#�����8 و ���� و �8% س �� و �#S ن �� از :8 ن ا

: ���و ����AW در ه��ن ���� �" � 70».رو�� �" دادم

�� $�ب ^a�� ��8��8ه�&^ و ازا�&Uا�D�8 و#�� E�ا���ا �� �5PD ��]�a���*[ ر�P&Uا � �" ر

� د� و از وW�E ��!" ز���^ ��3 . دارم و ا�1 ��ا $�ب �P ا��8 د+)�� ��" D م "!�� ^���ازا�� !� ز

�8� (� �8ي و $3ت �'V دارم و ا�1 ��ا ��< �A ل��!) "��� �S@ �56 و ��E�ا���دن ازا � ��9� (

+�� ا+a&� ه�� 3�Xي *�B �� $3�3 �� از ا��ان ���E و �� . . . ��7ا ��A د � ه�8" ��" *�8ارم

A د را D(�ا�[ و �Tدر�T ا��ا�" �" دا�^، �� ه��ن ا��از� !� !�و� و �U��ون �� ! رش و

Page 29: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 29

�� 3�X د�)�ي و+ �D�b دار� ش ا��ا�" � د��، و راM" ���&^ �0 دره3ار ه^ از ا��ا�A E� د را

�! E X".71 ا��ان ��a� �� �� �D�aد"���a� �Dد+� !8^ و ورد ز��ن �� 7ن ا

E �;�د A اه" ��3 در �Ed9 �(�و@� ��cح �D و . � M ع �A7 ��ر���^ و �aD ��ر���^ ا

z#Rو ا EU�� ا���1ن رواج A 8'��ان و درسDب �(�و@� در ���ن روHاز ا�� V*- �8���

� ��+��^ ر���&���0-EU�1 د A �� ���8�� k6وا ��R و "�� ��" زاد� . ا��Dل c%" و ا���

��ر� اول دور� :��� !�و�، ژا� �� -�0 ��رD 1920-در �! ED �» و ��ا��ان ���� �mه�ا و ��@8� و:�

V���aD "8S -در7ن ز��ن ��ر���^ ا��� ��" و 7ر���)�ا����» .رو�� ��U)" ��ب D د و

� د-ر���^�� ��D �� ان��اه" . در ا A از 7ن 1 �� �;�د "%��T ن���*V ا�� 1'&� ��" زاد� را

���D 8 د)A د�� و از او�! "�#� . ����Sه� !� �A#" از رو8D'��ان و درس A ا���1ن �&;�د

�����8 و 7ر���)�ا���� از �;�د ������ و :�9ن �Rب را �8(�ء زور1 �" و 1 k6وا ��R اي � �D اه" و��

.A ا���� و �%� م !�د��» �Rب زد��U»"1د در ه�� $�+^ A ا���� ��" زاد� را ��3 ��8دي

�5P ص �0 ��ر �#� م، ص ���=ت ��� زاددر (��" زاد� در��ر� 7ن : �#: ،141 ( t�M � ��ا

�" A ا &�^ ��U)" «را داد !� � E6 2و+" ه� ^� )�ا+A "� �� �&a ا &�^ ��U)" ��ب

^� )�ا�� � �M%�ت ��Sي او در ��ر� 7ن :�#� �(�ن �" ده� !� �aD ��ر���E ه� از 7ن » .

��داD&" !� از 7ن ) 1940ده� ( 1320و در ه���ل ��� او در ده� . ��داED ��در &" !�د� � د�� ��

�� ����9ي از 1326از :�#� در دي ��� . !�د� � د�� ����ر �&'�وت � د i ��" زاد� در *�

�&�9ج � ED !� در !( ري !� در 7ن ا� ا+%�� ا» "��P&" ه� و E!HU و ذ+E و ��ا� اع �&5 ر

EU��! ادي و ������" و 7وار1" و �1 8)" و ��ه8)" و ��D A" و ��A. . . «و: د دارد :

�81ه�ن !���a و !'� ا E و ��رات D�ادي و *�ر��" ا$�$ �&Dا�Uا��. . . ��Pرج *� ا �اف و

Uا� ر��#��از ��در ا E در T ر�" !� �T �9�7ه� �ل �� ��ر�� درا�� !�ره� . ��)" ه�ي �&� ل ا

EP&��* رد�" در A دل . . . ��6" !�د� ا�� و�� !� + +� 7ب�S� ^�D�� �&Dرا�" دا��$ ������ار�^

E 72.$�5ي !� در *�ر�V و +�8ن ه^ + +� 7ب �a د� ا

�� ��8 راA "#T د از �m �&A �7ه VQ : �ي و ��@8" از ��U[ �" *�دازدوي

\Aا �� pa6 ل� E'و ه E���از " ���ن ��U)""و ا����8X ،�1 ا�Dر� ��U د� ا��، �� ��دم را در

�mه� و ��@� و :����" و رو���" �( �C !�د� ام ه�� وE6 56� ا�� 1 �� ��#�� �;8 ���� و

�#" �a د�;� ���9�' .�* ]��U ه�ي�m ن��!��a+ "13س و ���� و ا� ر T%" و �#�� �56 از �

���S� در t�a6 B%U >�� ه�ي و�m ����8�* و 7ب � ي + +�، و 7داب ���S� 3ي��� . . . ��و ��#��

E6و "&��6 "��" �8S" و "U���* و ا:&�8ب از E6و � و ��اد از ���ن رو���" . � د�. . . ��7ن

�� $# م و ��S+�c و ��8ي دارا+S# م ه p�� �د زو:�ت وS� ح ��ل ز��ن و ا�&�از ازHTب و ا�&! ka@ و �

E9: "�و *�!" ز��ن و 6#^ و ا�&�ام و در &��ري و د��U kUد و رD � و ��اpA و ��ز . . . @Hق

ا� ر �8S ي و �� 6" و ا6HA" و 7دا�" د�)� � د� !� ��Sاد �9�7 ه^ د� T'%� د�)� . . . ه3اران

Page 30: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 30

��!#. [�" D د ��!��E ��ت در اpT ���+� ا.[73

: ��" زاد� در ادا�� ���+" �" 7ورد

��ون �0 ����� ��د�� ��:�t �" ده^ !� و!Hي �;#�a6 Vي 6�< و +�aس 1(�د ه'&�د �ل ��

E$� � و ��^ ا$Hم �" D د E$� ���8D و+" ا�1 :#�� �&Dدا B��8 و رD Q�pa6 را

W�@ �� V�fو ��^ ر BD �8، و��8 ���* E���!اي �5 ل ا��ر :#�� ��ود !� ��^ �$E د�)�

���ون Ea%T و "��X ر و�(� ��اي "S���ز : E���!از �5 ل ا V* ���6د E����D ��&8 د، و

�&'�� E���!ز :#�� از ا���� ا���8 ه�� ر�B و p�a را �&�ا�8D ] ا��98را ��:�t �" ده^. [��و�� و

(8D 0 و�D ،7ه�ري ��ز� زد� ����8�3و � �* E)* "(��U ����8�* "$��. . . . ل �� !p 7داب ا:&

��ن �8S ي 7ن را� �� ^�&U�1 ن را�&�(��U ه�ي�m �ن�� �� �� ���&P���از ���ن �mه�ي :3 .

3�� �9�7 "8@��U%(�ء و 6��ر و +�aس ��� ن E'T و A د7را�" �� و �pf وارد� از �Aر:�، و از ���ن

3: ^�&A ���� 3�X ه�� "(��U ،�(�8 ي دS� ����$ 0� و pT0 ا� �����7 ا���ر اد��ن را ��ون ا���ن

�8&A �7 �� ن����ت . [درا�� ��ب �P ���7ر ز��د ا E !� در *T ��;8'%� ه^ �)8;�. ��#!�� ��!��

E��#T74]در�&� ا

� د ه^ �� ا�� ����z ��" زاد� ه^ از ا &�aاد ا�&��د داED ه^ از ه�ج و ��ج؛ ه^ ���9 *� E

�S��: از �;�رب �&A �7 اه�ن �;�د و A ^؛ هEدا�� "� >���cA و �#R ر���&�0 را ^��+�� � ��

��د؛ و ه^ �> ري � @>� را D "� ر�a���ا� و ز��� د، ه^ �;�د c%" و �aD ��ر���^ را 1 "��R

و+" � ا�� از �;� ع 7راء او رو�D ا E !� او A اه�ن �� �&" د� !�ا��0. �� D�ت رد �" !�د

��#! C��� د، 3�Xي ��aD د� !�ا " ا�)#�V، و �;�د �� ��8Sي واS6" و $ . �! EDو $���� دا

�� و��1" ه�ي "$��ا�� ه�ف ه� و6&" �� د E �" 7�� !� ا+) ه�ي ��رن �� �E و � �S ا:&

�8D�� ��D داد� C�ac� ان��ا "��" :a� E9 د !� �� ��" زاد� م !� �. ��ر�P" و ا�#6 "

E� �� در �X ،ب ه�ي � : د Xر�X 8" در ه�0�2 ازS� ،��D ���(���� !#" از �%�� A د ^� ر

"� �$ �T�$ از H��� A د را $$ �A7 ل� E���و �X در ا* ز��� ن، ��" 81;� و در �&�;� در

. !�8ر �" !(�

-----------------------

: %�ددا9; ه�

���� ����ف �Dه� در ا�� � رد �5P ص ���� . 1�S+ا ��ج ز�� ������ر �#�8ي ا E !� ��" زاد�

���وت درس �P ا��، "������7 � �& ا�� در ��ر �� E � D&� و از او ����Mي � رس �%�5#" !�د� ا

E �" A د و ا���ه��" !� ��اي 7���8 دارد داد� ا#$ C��� �Dح ��a @" در ��ر� اM و در

ز��1" : ��. ن، <). �" D د و+" درا��ان ��" اف ��P ا��8 ��" اف �� رو " ��" �A b ا���(

"��U @ :پ دوم، ��9ان، ا�X ،ر�)Uج ا��ا BD ! ���&(�رات �A@�ات ����� ��" زاد�،

،"�#$1372 �T ،226-221.

�� ���� ��" زاد� �� ��" اف، ه���;�. <. ن. 2 .

Page 31: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 31

3.c#�+ن ا��� ا�A�eTر� ���زا $#" ا��روز���� : ��. <. از :�#� ن) ا���0(�ن ��اي ا@H$��" در

،��a!ر، ��9ان، ا����)Uج ا��ا BD ! �� ،�8c#�+دا�� ��"، �A1350@�ات ا$&� ؛ �Aن �0#

&)�ان دور� �6:�ر، ��9ان، ه�ا�E، ��ر�i *�()'&�ر �� ؛ و ��9ي ����اد، �Dح ��ل ر:�ل 1338

�& ان E'1 !� در . �T425-387 زوار،: ه;�ي، :#� دوم، ��9ان 14و 13و 12ا��ان در �6ن ���D

.ورزي !�&� از دو �ka8 *�(�� ا �R �A7 ka8�Eض

4 . �8c#�+ا�aP�)ان��ات و 31ارش ا�cA ات و�@�A :E�@و �(�و ��0 را ) �6:�ر�ا$&��د دارد !� ا��

�3دوران ��D !(&� ا��، �8S" � �6ا+�#�8c و �'��Aا+�#0 و ����ا+�#�cن !� در zD ��د��

7��دي ه8)��" E+د� ا��؛ دو ��" ) ���ت �%�"، :#� دوم(!� �;#�D p�cS� V در 7ن ا@�اف

1��ن "� p��6 "+و ،�&Dاو دا p&6 اي�� 1�� ��D �! ا���0 را ��" A ا E و �D�� ��(� اي

Hم Wا ^m�� ؛E ���اري ا��ا���ن، :#� دوم($�aس �67 � د� ا i�ا+�و+� از ) ��ر�Dار ���3 �" � ��

�D د@�ف�! p� او را p�)� �67 س�a$ �! د � 0�از ��ر�i �)�ران . � �(e ل @�ح ر�3ي p&6 ا��

�" �" دا��، ا�X�1 از ) ��ر�i �(�و@� ا��ان(:�����، !��وي Hد : ان ا�� A 0 را !�ر�p&6 ا��

"�H Wا i�D ع دارد؛ : ادH@او ا �����D "8 ه^ D0«(د�در p&6 ا���0 و » ��:�اي p&6 ا��

3��D�(�م ) د� ���+� �%���" دH Wا ^m�� p�� "+د� و ��S&�� ا p&6 �! E او !�ر $�aس �67

��U ه^ در ��D �! دارد ��!��E � د� ا 0��� ���E !�دن ا�� � .

��. <. ن. 5 :0� p&6 ،"�H ا��Wا i�D )�، ��9ان، !��9ن، " : اد�3د� ���+� �%���" د��D و

، !� از 6 ل �%� د �%� د ��" زاد� را �� 425#� دوم، ص ؛ ����اد، �Dح ��ل ر:�ل، :)1367

E �* ،"��U @ "10 �&9^ �" !�8، و ��" زاد�، ز���p&6 «ه;�ه^، �ز��ن دادن p&6 ا��

،0� . �T640-635 » ا��

���� "��9a9�a� در ه�� ��A\ه�ي ����aد� در ��W، از :�#� ��" زاد� . 6 p&6 ع M �) "1ز��

"��U @ ( ،و !��وي)ب �(�و@�اH��(E!� . ، ه� ��دش، ��" زاد� �" 1 A �� E�در ��ر� �9

»^&Dدا uا�a$ �� . �� �D ���&� "#�Aم. دروغ �%� � د. �&" 1'&�8 !� �� د E در !(&�

،EDدا E�@و�)� ���3ر1" C� ن او X « ص ،"��U @ "1144ز�� ."f�'T ^اه����� 1'&� ا :

�� ��" زاد« Ea�� زار��� د��]� ��8 ن ا�8Tف و ��دم ]�8& ا��اه�^ » .و �;�زات او را �" A ا

.201، ص �1362، ��9ان، :�و��ان، T'��"، ره�aaان �(�و@

E � زده^، : ��. <. ن. 7 �* ،"��U @ "1��9"«ز��a9� uا�a$ �� در ��ر� �;#�p ��" زاد� » .

. 325، ص 1349 ر، ��9ان،:#� اول، ز�� ��� ا��ج اW��� «�)Uت ��" زاد�،: ��. <. از ���9a9" ن

.340ه��ن، ص . 8

.350ه��ن، ص . 9

10 .aPات��cA ات و�@�A ،E��8 ه�اc#�+ا�.

11 . i�را �" ده� و !��وي در ��ر �S6وا ��ح ا�D p�5'� �� "��U @ "1زاد� در ز�� "��

�� EP ا��اد �" ��1د�(�و@� �� *�8ه1�8" ا��8ن V�#(رت ا��' .

12 .p5'� p�#%� 0� اي�� &� و او+&���� م رو �� ن D �S6از وا .> .�� :

Homa Katouzian, State and Society in Iran, The Eclipse of the Qajars and the Rise of the

Pahlavis, London and New York, I. B .Tauris, 2000 .

Page 32: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 32

�� ��� دو+E و :���S در ا��ان، ا���اض �6:�ر و ا &��ار *9# ي: و ��:�� �Uر " 7ن:�� ،

م�91380ان، �(� ��!3، اU(�ر، � p5U ،.

13 . ،^;8* E �* ،"��U @ "1ر، ز���)Uج ا��زا«ا "��،�� .458ص » د� و او+&���� م رو

. 181ه��ن، ص . 14

��$#" ه��� ن !�� ز��ن در. <. ��اي �Dح و �'p�5 ا�� � M ع ن. 15%� ����� �� : ��ا�

�����A ��%� i�D وي، ��6م��!X ،" ،3!�� �)� ،�1378پ دوم، ��9ان.

E ه'&^،: ��. <. ن. 16 �* ،"��U @ "1و ز�� ���� ���و �����&� « � D&� ا�#�3 ا������2 دره!

��+�� ».�#� ن ا��ا�" در

��$#" ه��� ن !�� ز��ن، : ��. <. ن. 17%�»،" �8D ل زاد����9Xرد� » در ��ر� :��ل زاد� و :

، در ��ر� ------؛U1375#�'� و ا6&�5د، ��9ان، �(� ��!�X ،3پ دوم، ���+� در اد���ت، ا:&��ع،

��ل زاد� و :��ل زاد�: ،z6�� �9بD ،�9ان� ،" �8D1381.

��اي �Dح و �'p�5 و��1" ه�ي ��ر�P" ا��ان، ا��Hب �(�و@� و � ادث ��Sي 7ن ن. 18 .> .�� :

E در ا��ان، �%��$#" ه��� ن !�� ز��ن، دو+E و :���S و ��dد دو+E و ��� #E، ����� ��ر�i و

�� .z�@ �M��#$1380، ��9ان، �(��"، ��:

��. <. ن. 19 :

Homa Katouzian, "Poet-Laureate Bahar in the Constitutional Era," Iran, The British

Institute of Persian Studies, 2002 .

�� ! BD ا��ج اU(�ر، ��9ان، � �U 6ت ���� ه�ي دو &�ن، �1د7وري د!&� �%� د اU(�ر،.20.

.100، ص %�1375� د اU(�ر �3دي، د!&�

��$#" ه��� ن . 21%� p5U ،�S��: و E+ن، دو��10!�� ز.

22 . 7��دي، ���ت �%�"، ��9ان، $�cر و �Uدو E+%�" دو�1362"، �T ،�9رمX �#: ،325-324.

�"، ��9ان ���� ��"، د!&� ��5ق و �Cc ه�ي ��ر�P" او،. 23#$ ،1364 �T ،131-130.

24 .Uج ا��ا �T ،"��U @ "1203-204(�ر، ز��.

25 .Uج ا��ا BD ! ��(�ر، ��9ان، ���� ه�ي +�8ن، از دوران '�رت ��" زاد� در ا�)#�&�ن،

.431، ص �U5731زان،

��. <. ن. 26 :�9X ،ان، ��9ان��ا E'� ل� ��;8* ،t��U "'c5� ،�1335.

؛ ��aPا+�#�8c ه�ا��A ،E@�ات و a�:1350"، : ر��D "#� iن �'E، ��9ان�Uاد رو���"، ��. 27

Aات�c.

28 .E'� ل� ��;8* ،t��U..

�3ده^، . 29 E �* ،"��U @ "1ر، ز���)Uج ا��ا»�، »�ر� �'E��دداED �8&(� �(�� اي در

�T552-551 236-242و.

�9X Eرده^، . 30 �* ،"��U @ "1ر، ز���)Uج ا��ن«ا�D ب de� �67ي ���� »��" زاد� ���� ،

�D 5 صP� �&Uد V�f0 ر#� .556-558ه8(�ه" �� ��" زاد�، �D �T � ا+

.220ا��ج اU(�ر، ز����U @ "1"، ص . 31

Page 33: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 33

.572ص » �de ب �Dن ��" زاد�،«، ه��ن، *� �9X Eرده^. 32

33 . ��9��� ���� ؛ �T ،35-27 ����1321 ه�ي +�8ن، ���� �� ���� $Hء وز�� در��ر، اول ����

.1322�T ،137-131ا '�8 10ر��ر، $Hء وز�� د

�Hي ا��ان، ��9ان. 34 �� ��� -p5U ،137 ه'&^، �T 1357ا���!��a، : ا� ا+'H@ ،"���+ pdي

136 .

.137-138ه��ن، �T . 36. 137، ص ه��ن. 35

���E و ��^، . 37 E �* ،"��U @ "1ر، ز���)Uج ا��ا»�، »�ر� ��" زاد������ت د!&� ��5ق در

9�� 10، ���� � رخ 655ص �ا�1 در �;#V �\ا!�ا�" !� : . . . ��5ق �� �;#V *��3ده^ 1327

E���A ���D "�� �M�� د :�8ب �67ي ��" زاد� ��� :�ر و :8;�ل و D "� ��aS� �R R د �(��

�8���� د �Uش � ��D �� 3�3$ �9�� ���" را !� در دور� د��&�� ري ��$ . . .S�d" از �����1�8ن ا�1

�����ت V#;� در E+�88 !� دو! E�U�9�7 � ا �� � ت �" !�88 ء �E� ��ار�� ��!� د$ ت

�88! C��5� د���6 :�8ب �67ي ��" زاد� را�T) . . .c� و E'� �T ،پ دوم�X ،"�� C-110 111.(

.371 ا��ج اU(�ر، ز����U @ "1" ، ص. 38

.366ه��ن، ص . 39

40 .�+ pd'+ا � .138-�141"، ه��ن، p5U ه'&^، �T �ا

��. <. ن. 41 :

Houshang Sabahi, British Policy in Persia ,1918-1926 ,London: Frank Cass, 1990 .

� د و+" ��" زاد� ��" دا����U ،E ا�&��ل داد� � د42 �&Dرا ه^ دا E�� ���. دو+E ا�)#�V ه

.ه��ن: ��. <. ن

�� ��p 6 ل از. <. ن. 43 5� EDددا���38ق در �+��� ��� .ه

44 . ،"��U @ "1ر، ز���)Uج ا��!&� ��5«ا����ر� ��" زاد������ .�T ،661-656 »ق در

��. <. ن. 45 :» �� E'� ن�D "#� ان از��ا ��وز E�P� ���S� اي�� V�#(رت ا��' ! BD ه�ي

،�� k#A «در :"#� Ed9� و " �(���!3، : ��9ان، �%��$#" ه��� ن !�� ز��ن، ا &�aاد، د� !�ا

.�X1380پ م،

��. <. ن. 46 :E از :�#� . ه��ن ���+�، ه��ن !&�ب، !� �� ا �8د �3� ر ار:�ع داد� ��D ا

FO 842/4151 , FO 842/8151 , FO 173/19454 47.ا �8د ز��د � : د در *�و��� ه�ي

.75-76ا " و ��T ،"#� Ed9 ا &�aاد، د� !�

.76ه��ن، ص . 48

49. �T ،ن�� .76-77ه

���� ه�ي +�8ن، از دوران '�رت ��" زاد� در ا�)#�&�ن، �� ! BD ا��ج اU(�ر ��9ان، �Uزان، . 50

.261، ص 1375

��(&� در ��ر� ا�� �'�ه�^ و �� Wت ن. 51 ~%���اي .> .��:

Homayoun Katouzian, Iranin History and Oplitics :The Dialectic of State and Society,

London and New York, Routledg Curzon ,2003 ,_____;State and Society in Iram: The

Page 34: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 34

Eclipse of the Qajars and the Rise of the Pahlavis, London and New York: I. B. Tauris,

2000.

�9�7 " E در ا��ان، ��:�: و ��:�� ه�ي �Uر�� � $#���d� �Mد دو+E و �#E، ����� ��ر�i و

دو+E و :���S در ا��ان، ا���اض �6:�ر و ا &��ار *9# ي، ��:�� . z�@1380، ��9ان، �(� �"،

X ،ر�)U�1380پ دوم، ��9ان، �(� ��!3، ��� ا.

��اي �%�" �%#�#" در ��ر� ا���(� ه�ي p�#A �#�" ن. 52 .> .��:

Homayoun Katouzian, "Khalil Maleki, The Odd Intellectual Out," in Negin Nabavi, ed.,

Intellctual Trends in Tuentieth Contury Iran: A Critical Survey, Florida, University of

Florida Press, 2003.

��$#" ه��� ن !�� ز��ن، ; %� ��در ��د ���� p�#A « p�#A �#�" و ��>#� 7دم ��R $�دي،«و ��3

.�1370#�"، ��9ان، ا�&(�ر،

�8��a��� kد� در .<. ه�ج و ��ج ن -ا &�aاد -��اي �Dح و �'�A�X p�5 ه�ج و ��ج . 53� ��

EDددا��4.

.����20 ه�ي +�8ن، ص. 54

.8ه��ن، ص . 55

56 . �T ،ن����" زاد� در ��A" از ���� ه��B در 7ن �ل ه� �T�%� ا�� � M ع را . 270-271ه

�� رد !�دن 1322ا '�8 10از :�#� در ���� . ��cح �" !�8M ،ر���� ���� $Hء وز�� در

��اي دو��� ��ر(*�(�98د �E�P وز��ي (��� � "� "T 5A p�Wاز ادا�� د V* ، : ���7 �(�د �&��

�88�� "�� z��S� 3: 3�X ا�� و ه�� ��D H&a� "� : z�$ ض ا�&��د و�� ����دم $� �� در ا��ان

�U V!ه�&�8 و ه� "M3ي ��را�Xد و از ه�!�" و ه� A دا��&� رأي p��! و p6�$ د را A د�U دا

��ردD "� p@���S". را در ا� ر T اب و رأي د�)�ان را : ��8X اي�� E��� ���ه��ن، . (HUح �

).135ص

.76ه��ن، ص . 57

.77ه��ن، ص . 58

59 . �T ،،ن�� .77-78ه

.79 ه��ن، ص. 60

61 .�;��� .ه

62 . �$ � �ل ه�ي !&�ب ��A رد $���� و 7راء، !� �; ��� "�#� �! E 1330و �W���1328" ا

E �9+� �� $8 ان . � D&�، 1 ��ي ��aرز� �T�t و�����ن او ��M� �> ري � @>�، 7ن ه^ در 7ن

�� ��� $��p *�(�� ا��D �U�M ا�� ا E !� $�� اي از 7زاد�P اه�ن و : � �! "8� � p��$

ء �D�� E�" از �V ز� �"، ه� �� �� ��� �E�، . . . ه���82 ��$��ن 7زاد�P اه" �� ��

��ري ا�)#��" ه� ��Ea داد� ا��S& ا�� ا�PDص . �d9&" را !� ��&p� از �9�7 � د� �� $��p ا

E از ا��Qا@ ري ���&���� !� در ��ل ا�%�cط ا E و *��)�� ه�ي A د را ��" *V از د�)�ي از د

در *��&EP !( ر . �و�E ��*\�� در E !�د� ا���" ده� �0 �6در �&�Sل و �0 ���وي �Aرق ا+�Sد� ��

��ون ��#�^ �Dن " �� E�+�SU 0� ا���ن �! �� D "� 8'�� *��اDف رو�a& �� �� $�� اي

Page 35: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 35

��� �" دا��8���R را ���(�� �� . . . ��+�& �dS" ه� ه�&#� �&�� و �D�� ا ����$ ���" دا��^ !�

��ر ���&���� taD ه +�8!" ��اي �#E ) 41ص. . . (��3 د E �(���� ا�)#��" ه� � د� ا��S& از ا

��1���" و �" ا����" و $�م ا$&��د ����8" و �� ��%� 0� taD 7ن ��� ا��ان �A&� ا�� و در

�� و: د 7ورد� ا�� E#� ري را . ���وي��&U��! ��ا�1 �� رV�f ادار� اي ا��اد �)���� !� �Xا ا�� ه

�����، ا�1 �� وز�� و �� و!�#" از ��Uد د &)�� Ea%T ادار� ��� @� ا�;�د �" !�8 �� �%� "� p

�� اH&Aف $�aرت و ژ E، �0 . . . !��8، �&" ا�1 �� !�ر�E�+ <�� �&a�� �8 داري �9�7، ��98 ��ه

�� A اه�8 دادD ��*� واtM ا E !� +3و�" ��ارد ��:k . »!�67 �)� �" 1\ار��«: : اب �(&�<

م �ال D د، �PD ��1\ارد؟ !�«ا "�� « E �� �! E ز��ا : اب 7ن *� واtM ا

�" 1\ارد� ����&�����ري S& ��A رد $���� و 7را، و��ا�B و ����� ) 43ص . (ا ،"�#� p�#A

.�9�1376ان، �(���!�X ،3پ دوم، �%��$#" !�� ز��ن و ا��� *�(�اد،

.����49 ه�ي +�8ن، ص .63

64 . �T ،ن�� .49-50ه

.50ه��ن، ص . 65

66 . �T ،ن�� .157-158ه

67 . �T ،ن�� .109-110ه

68 . �T ،ن�� .103-104ه

69 . �T ،ن�� .60-61ه

70 . �T ،ن�� .115-116ه

.115ه���;�، ص . 71

در : اب ���� اي از ا� ا+%�� ا�&�9ج � ED و در �;#� 1326ا�� ���� را ��" زاد� در دي ��� . 72

1328���0 �#" ا��ان، �ل �D �)&8� ، .ن .> .�� : "�� ��� �� ز���A ،"��U @ ،"1@�ات

���E و م، E -�T673 » ي در ��ر� ��" زاد�،��A\ اه^ از � D&� ه�ي ا�&��د«زاد�، *�

672

. 673ه��ن، ص . 73

74 .�;���� د. ه ��8�����" زاد� *�B از . در ز��ن � D&� ا�� ���� ��" زاد� در �;#V *��3ده^ �

��ر �� ا�� � M ع ا�Dر� !�د� � دا�� ��3، در ���� ه�� �8X ،د � &�د� �U از +�8ن �! " .�#�: از :

��5 د از ���ن، 7 ��� ر �� ���A � 96 ر�6 دار و و���" A ردن و +�aس ��D * "(��Uن ��

z&! ^د و �� و�� � �T �ن در�� "8S� ��#� ،E��� ب و $�م �;�ب �� ان�;� �� �&Dدا p�a� ا�

. ����65 ه�ي +�8ن، ص : ��. <. ن. ارس $�+�� و *V از 7ن �8T�k :����ا E و ��Sرف و ��

��� زاد در ?:"�ن �3<�ي

Page 36: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 36

�@��A%ا B*%ا )Ilse Itscherenska(

��� زاد در ?:"�ن �3<�ي

*�/���T� در�0ر ه"@�ري �0 ?:"�ن در ا�RSي �P2 QR2� اول

او در ا��8ي :8[ اول :��9" �� �R�E داوري ه� در ��ر� ����� ��" زاد� و E�+�SU ه�ي

��ون ه�� . �&'�وت و �� �&" �&�dدا�� �a���� �! �8ا� A "� �7(�� �3اج "& �0 :� او را ���9 *�

��ن و �� �kU�8� ���H 7ن !( ر E�+�SU �" !�د و در :�ي د�)� او +7 "+�� k��8� �� "(&��1 �� وا

����D "� ن��+7 ^��+���Qاراد� ا� "� p��$ رو �" . را ���� ا�� ��ور E'(D ا�)�3 رو ��1 ��3

د دو+E ا�)#�V !�ر �" !�د �� k6ه� در وا "���+7 ��. D �^ !� او در �ل ه�ي ه���ري A د

� در *" ه�ف ه�ي A دA اه��� � د� واE�S6 7ن . ��A" از *�وه�1�8ن ه^ �S&���� !� او ا

����� ��و � ����8 ����ري از 1����8)\ار �;#� !�و�، ا D\1 �! ،E&� از E�+�SU ه�ي ��" زاد�

��� ژا� �� -���Wت ا�� �(��� �#T�U 1922و ��رس 1916!� در �D "� �)&8� ن��در��ر� -در7+

" او �� $8 ان ����!��&� ا��ا�" �� E�+�SU)Persisches Komitee ( و��ر���و�D ۀ ه

E��� E ��ن ا@H$�ت �8Xا�" در د+7 E+�1�8ن دو��������" زاد� در ز��A ���8�1 د��98 در .

�%'T E)ن در 2ه���� ه���ري اش �� ا��Qا@ ري 7+��ن، !� �� :#z ��� او � � !�8 ل 7+

E���%~ �� اه ��� �c�� اي !� از �%'T E)د، �" *�دازد؛ 7ن ه^ ه � ��D وع�D >ر � ��

��+� اي از ر�M اU(�ر ��3 !� ��" زاد� �%� *� i دادن �� � 73ن T BD'%� اي. �8Xا�" ��ارد

9�" ا�Dر� ��" !�8 4)دارا، �� در واk�'D k6 زاد�(� �&�� ��� د �&D �.5 " و�ا$&�8 "�ا���ر،

E ا &�8د �� �Uا� D"، �%& اي وا!B8 ��" زاد� �� 7ن �BP از ا�9mرات اU(�ر � د !� �� A ا

EDز�1ري ��ا� ��" زاد�

��A" از �Dا� " " ا�� ���+� ��ر� ���" ه�ف ا+7 ���، ه�ف ه� و �% � ه���ري ��" زاد�

E از��8�k د P� E رد� اي !� �" � ا�� درا�� � رد �� !�ر *�وهB . ه� در:8[ :��9" اول ا

�� . ��ري ر ��� *�و��� ه�ي � : د در 7ر�D ه�ي 7+��ن ا�� ،ka8� ��ا ��� ����8 ا�� ���+�

�3ر1" از *�و��� ه�ي وزارت �Aر:� 7 BP� ����ن،5A ص +6 �! E ر: ع !�د� ا E و �S&�� ا

~%���A" از ا@H$�ت ���D V�S8 در ا�� *�و��� ه�، !� �� �� ��ل ��A�8D&� ����� ا��، �� �8Rي

���" ه� دره���ري ����" زاد� و 7.در ��ر� E�+�SU ��" زاد� در 7+��ن �" ا3Uا��+7 "#T�56 ا

��ن ه���ري �" !�د��و �� ا��ا�" ه��" !� *�B از 7ن د -!��&� ا��ا�"+7 �� -رداpA و�Aرج از ا��ان

��اي E�S6دور از وا "#! ����8ن » ا�;�د ا��Hب«ا:�اي ������ اي Dد �c# در �ز��� ه�ي ز��

�aSD ا@H$�ت «��اي �%�C ا�� ه�ف، دU&�ي در وزارت �Aر:� 7+��ن، �� ��م . 7+��ن در:8[ � د

�Nachrichtenstelle fuer den Orient (�D V(» �(�ق��. "A��درا�� �aSD در!�8ر 7+���" ه�

��&� ه�ي �#" A د، ��E�+�SU 3 �" !�د��! z+�6 0 در�ع !( ره�ي �(�ق، ه��aاي . ازا���ا��ان

در » ا�;�د ا��Hب«7+��ن در �R7ز :8[ ��(&� از ا�� :E9 !� �" � ا��E و �#� اي ��اي

Page 37: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 37

����� �����D و V�#(ا� ���S&�� ن�& �� !�ر��� ر�E ا���eU&�نه�8و �! "#*))Afghanistan

expedition)8 EDدا E��وزن و��� ا��ان در ����Hت 7+��ن رو 1915ا�� از ا�&�اي �ل . ��P رد اه

ED1\ا B�3اUا �� . ��� د !� ا��ان از ��U�c" ا$Hم A ��D د ��D �8� �6H$ ن��از ه��� رو 7+

Bن و �&%�ا���+7 k'�)B�ا��-�& ���"�;�ر�$ E+ف ��� !�8) ن و دو�T.9 ،�! � �" ر� ��� ��

&" �SUل �� در � رد �� ����8X �� pان �(�P و+" در $�� ��ل ��D7ر 7+��ن �� ا��Pذ � ���� ه

"� HTن ا��+7 ��7 �! �D���� ا�� *� B اU&�د� ��D ب��� "P �* �&U�� ��U ��ا��ان، !�"

@ ���� A E�+�SU د درا��ان Eا�� ���A �� ��3اU ��� " � i ا�� > ال ��U �" . ر ا�*

�� �� �Uا��� و رو k�� ���D ز��ا ��(� :8)" 7+��ن !� �cS ف �� �0 *��وزي "'8� Eا�� �

�� ���ان :8[ را �� ���ب ��" 7ورد-� د V�#(3 -و ا���ن ورود ا���ن *����� E��D 1914در ه

� د ��D رو �� .رو

� �S � �� E�S6وا ��اEDز�1ري ��ا� �� ا�� ه��، !���" !� ��> ل ����S . ��ان :8[

��ن در� رد ا��ان � د�� ه^ A د و ه^ ه���ران ا��ا�" A د را �U�z �" داد��+7 E �� ا�� .

�� ا��ان در 0�� د !� ا��Qا@ ري 7+��ن � ا��f" ��+" و ����" Wزم ��اي ! �D3 رو�� E�S6وا

EDر ��ا��&Aا .�� BP� E��Mر p� ه^ �&" در � ارد p�� و p�� ط �� ا@Hع ر ��" و ��� p��

��� �a د���� ا�&��زا�" !� ا�)#�V و رو �� در *" . �%�ود ه �#���اي ��� "1����ا��، 7+��ن �8�

EDن ��ا�aد�� در ا� � �V �#)�اف ���A ه�، . �' ذ و ��اA "�W @ �#A د در ا��ان !�z !�د� ��

��ريD ا$3ام ،"�����6����H� p از !�ر��8ان، ��زر���1ن و �������" !� �� وE�SM ا��ان �aSDت

" � د��، ا�;�د �1رد �)��a9" 6 ي ��اي !�8 +)�ي ه� و ا &��ار ���وه�ي ����" رو �8D7

��ل ا��ان، از :�#� ا�� ا�&��زات � دD10در

.

�ز�B !�د !� D\1&� از:��f3ت ��(� ه� E9: ��ن، !� �" � ان ��" زاد� را از ا��و ا�����ت 7+

��P)� ���8 اي�� k6ر وا @ ���8 z ���وه�ي @���U :8[ را � "&������او�;9 ل � د��، �8���

�� �11" داد ز��ا او از ��7���ي ���cف "���& ��ن ���7 � د، �8S" از :�f" !� ا�����ت د+7 ��

EDن و: د دا��و+" ر$��E ا�&��ط در اوا3�f�* �A . ا@H$�ت ��(&� از �2�7 � د !� ��Sا ��اي او در 7+

� د 1914 p�)� از ا��از� B�� E در او�Mع و ا� ال 7ن ز��ن، ا��ان . ��اي �0 ا��ا�" ���9 دو

V�#(و ا� �� ��ر روS& ��ون ��ري �0 �&%� 6 ي از �U �cAواU&�دن �� دام ا Eا�� � "� p�)�

���� "fا���ن . ره���ري از ا������اي �! E �� در از ه��� روT�P� ازن ���وي ����" دو@�ف �

���"«�Dوع :8[ اول :��9" �0 :# � �" !�د و �� ه��� $#E در �R7ز :8[ » ه��� 7

E *�()�ن ����� رو، ا��< �� "&� ،E ا��� �ت 7+��ن دو &��� در���ن ا��ا���ن ���9 *�

. �a د

ا��ان را در �ل ه�ي *�B از در E ا E !� ا��Qا@ ري 7+��ن !�ر ����� �kU�8 ا6&�5دي A ددر

��ن و دو +7 ���� د، و+" �� �R7ز :8[ �&Aا��ا C� S� ��ا��Hب �(�و@�E و �ل ه�ي ���رن �� 7ن

��ر�1ي !� ا��ان را در �8)�8 �6ار داد� � د�� �Dا�� ����e !�د� � دS& �� ا�� ه��، در �6.12رت ا

و وزارت �Aر:� 7+��ن در @�ف د�)�، اH&Aف �R7ز ه���ري ��� ��" زاد� و ر�M اU(�ر در �0 @�ف،

EDو: د دا "fد�� . ���ه�����" زاد� و اU(�ر ه�دو درا�� 6 ل �&'��8 !� در �� � ر< 1��ن �"

Bدر ار� �! E ��ن �� $����" ا+7 ����ر از ��#����ن ��اي ه���ري D 7ن z#: ��7ن در B�� �!

Page 38: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 38

��ن از .�&'��� :8)��� و �� ا �رت 7+��ن در ���7 � د��+7 E+�2�7 دو �! �D م #S� ��+��و+" در

�� ��A �9 د از را� ا��ان � د �&Uاي ر���� �#� ن ه�8ي ���^ 7+��ن 0�! ��a#@ "� �9�7 . ا�� در

�� :�ي ا�� !�ر !��&� �#" ا��ا�" را �(��p ده�8 �!���D CU � دو ��ا E��9� . �&�� �8X ر�)Uا

�8! "� �U�M)� را ه^ ا�د ه� دو: د A د�� � �&U�1 ��� اي �9�7 در���� ��98 از a6 ل ��(" !�

�� ��7��� ه�&�8 E)1ز�� �� p��� �! م !�د��H$8 ان ا$&�اض ا$ �� ��#������ت . داري !�د��،

�� "&�������"، در : اب 1'&� � د�� �9�7 ا!8 ن از��(� ه�ي 7+��ن @ ري ����D �aA ا�� !� +7

����8 و ه� روز دو ��ر A د را �� *#�U�S� V" !�88*���ن :8[ �� �Aج A د در �در ا�� . 7ن !( ر

�! "8�� د !� ��" زاد� و اU(�ر *�(�98د �(��p �0 ا�;�� ا��ا�" را داد� � د��، ا�; �#���

�� ه�ف ه�ي ا &�Hل @#�aن M رز� �" !�د و در�a� ان��ا p��! لH�& ��اي ا "&����

EDن را ��3 ��$" �" دا�& 13.ه�8و

�8! "���!8 ن در *�و��� ه�ي . ��" زاد� در وا!A B8 د �� ���+� اU(�ر ا�9mري در ا�� ��ر� �

ا+a&� . وزارت �Aر:� 7+��ن ه^ ا�Dر� اي �� �2�7 اU(�ر در ��ر� ا�� ر�Aاده�� D&� ا U��� E&� ا�^

E��� اده��Aف ا���ر و6 ع 7ن ر�� ���8ي اS� ."�9� �8 �&��در *�و��� در � رد ������ ا�� !

E ����ر �9a^ ا E. ه�ي وزارت �Aر:� 7+��ن � : د ا ������وي �� . ا�Dر� ��" زاد� �� ا��

���" ه� ه���ري D د و 7ن ه� ��3 ��ون +7 ��ا�� ا!&'� �" !�8 !� �6ار �D �������8 اي � D&� و

�8&Dر 1\ا��&Aزم را در اW `+�a� ]ط 14.در��aف ��" زاد� در ار�HA����&� ا��ا�" اU(�ر ! p��)� ��

��ن ه� Ea%T �" !�8" �6ارداد"از �0 +7 ��� د�� . ��D �9S&� �6ارداد ��ن ه� در ا���� 6 ل او 7+

^9 ��M�8 و در �8)� E�� !� درT رت *��وزي �����E ارM" و ا &�Hل !��p ا��ان را �� ر

ا�� ��Sه� ا�� * ل درا��ان �� .+� ن ��ر< ��اي ����� ��Pرج !��&� ا��ا�" در اA&��ر 7ن �)\ار��

�� � د �� ��Dر��� �! "U�5�.15 �!�8! "� �U�Mرا�)Uا"��در�6ارداد �\! ر ��9S!�د� " ا�;

� د !� درا��ان �0 »E ���B» دو+E ���9 دو���� و: د 7ورد و از �5- "U�c�� �'� E9: در �X

�� �'k و ���&" $#�� 7+��ن و�& ،]8: �����D و �X در:E9 ورود Bر 16.*��وي !�8 -%�ا��)Uا

��Sي A د را � :�� !�8 kM � ���e� ��A�8ي اS� "� "���� اد$�ي p � �� �D ! "� W��. ا�&

��" زاد� �P(" از ا�� ا�9mرات را رد �" !�8 و �" 1 �� از ا�� !� 7+���" ه� � ��#� ن ��ر<

"����8D ا@Hع ��ارد و ��3 �� ��د � �&D1\ا �&��7ورد !� !��&� 6 ل �(��p �0 دو+E در اA&��ر !

�D��، ��> ل )Ca@)Otto Gunther v. Wesendonk ��دداED وز��و�[ �9��.17 دو E را داد�

" وزارت �Aر:� 7+��ن، ��" زاد� در روز �� �aSD ي ��1915رس 7ا� ر �(�ق در از

��&� ا��ا�"!"�������� ز��ن �Uا��� و ��ون $8 ان، ه 18اي در " �%'Tدر "& �9U ��8��ا� ،�%'T

�� p��D ���زه�ي ��+" �Mوري ��اي ا:�اي ������ و ا�����ت 18.�� او ارا�f داد� � د��M E �9U

� د ��Dاي د����ا �س �'�د ا�� ������ �6ار � د ����9ات Wزم ��اي 19.ا�;�د �3ا��E و ��Aرت

B�ن، ا����;�ر &�ن و $����" $#�� رو �� و �-ورود ا��ان در :�U ]8اه^ D د و ا��ان ه��ا� 7+

��ري ��ه���S& �;8)� و A د را ���� @��C از ��6 �6رت ه�ي ا V�#(ا��ي . ا��& ا�� ه�ف �� ا

EDدا E���c� ن��� د !� . 7+ ��D اه�ن 7ن A د� و�! �� �P)� ان را��ا kU�8� "ا���ا �&��و+" !

���E !�88!( ره�ي ا�%�د ��#~ در ������ �(&�!" ا &�Hل و �����E اM ان را��ا "Mر.

Page 39: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 39

� د !� 7+��ن ��� ا��ا���ن و ��< ه� ��D �9ر ا���واريmرا ا��� �&��! ������$Hو� �� ا��، در

�8! E@� �� در��� �e�#a� �&U�1ت ��9�� !��88 *�ن � را���&" و *�ن ا ���H&" . و p���ا�� �

&" !� �9�7 در ����p ا��ان ا$��ل �" !�د���� ، و �� �d� �c�H ر ���وه�ي ����" ��< ه� و

�� � د !� �� ��8 ر ����9 . ��< در �A< ا��ان �6�p در< �� ��� �" ر ��D E�U، � ا��ا��ا3Uون

�� ،�9�7 ����� ���وه�ي ا��ا�" �(��D p د و ه k� �����ت ورود ا��ان �� :8[ ا�&�ا ا�%�دي و

ر ا�� :8[ �� و: د ���7 � د در را� ره�f" رR^ ا�UH&Aت �ل ه�ي *�(��، در�Dا�� و��� اي !� د

�� . �#" ا��ان �1م ��دار�� E+و دو V#;� ،��D ��8 ا�%�ديX C�%� از V* �! د ���3 �6ار ��ا��

���� �Q��� �(��p . 7ن �������� ه�ف ��« CUا � E �* �9�� �8���! 0� «EDدا ��� . E+دو

�� ا�6ا���" E ��&� د! ������ Ca@ "&���� ���: ^Rر ����اي ��A E�a د �" زد و !( ر را،

EA� ��ري، ��اي ورود �� :8[ ��7د� �" S& P&" �" � ان ا�� . �E'+�P �6رت ه�ي ا ��

� د�� ��D7را ا�&��ر �&��! d$ �! ن��واE�S6 را ��ور !�د !� ��" زاد� و د�)� ا��ا���ن ���^ 7+

�� ا�� ��!E وا!8( Ea�� V�#(و ا� �� . " �(�ن ��ه�8داD&�8 !� رو

0� ��88!��� � H��! ��ا�D ا�&��ر در 7ن ��ا ��8" $�:3ا��«7���a د؟ !( ري !� ه�� » A ش

��&� $#�� �6رت ه�ي ! �������� B6 را #z !�د� � د�� ��" � ا���a� Eرز� اي را !� در

� د ��ون �����A Eر:" �� ا:�ا در7ورد ��D ري ��8 ر��S& ن ������ ا�&��ر از ا��8و، � ���1�8. ا

�8! 0��� ا��ان ! "Dن در ز���8 ه�ي ����"، ��+"، ا6&�5دي، اداري و �7 ز��+7 �! �8&Dدا .

������ ه�f" در ��9�E �8;� » راد���ل«�8&��ان ��8X �! �88! �$ا��8 اد � "� �&����" زاد� و !

�D "� ن��+7 ��از ! BD ه�ي �Tف ���-ا��، 7+��ن در T رت *��وزي. �� وا��&)" ا��ان

��اي � �S �' ذ A د در ا��ان "+��� ان ا�eDل 7ن � اSM" را !� در اA&��ر �6رت ه�ي -ا�&

EDد ��ا ���ري S& ��اي �V'8 . ا "&T�U �1ر��S& �8��ا��، ا��ان در ��aرز� A د $#�� ���وه�ي ا�

��ن و ا��ان در دوران :8[ و *V از 7ن . *��ا �" !�د+7 kU�8� ����8��ا�� �ه�� f" واS6" و: د

ED��8 . دا�����&� ا��ا�" Ea%T از 7ن �" �D !� ا��Qا@ ري 7+��ن �! ������از @�ف د�)� در

»"��9: E+ه�ي » $�ا C#A �(�ق و د�)� ه�ي C#A "#� ت� ا E، !( ري ا E !� ا���

����د و D "� ن را �%&�م����ر �Rر�)�«��#S& �8" �" ورزد» اDد.

$#E ا�� !� �� ا�� . ��" زاد� ا$&��دي �� ا�� �a$ �� 1رت *�دازي ه� ��اED �(�ن A اه�^ داد !�

�&��! b#&P� در ا�&(�رات ����&� ا��ا�" و �� T رت �(�! ������و: د ���� ا�� � ع $�aرات را در

�9�7 "��e�#a� ن او �5 ر �" !�د�� !� !�ر�& 3� ر �" ���8^ ا�&��W ا�� ا E !� ��" زاد� و دو�

$#E د�)� ا�� � د !� �D�� �X �9�7ر� د�)�ي . ا��ان ��98 از ا�� را� �� � E��U د A E اه� ��EUدر

��ن ��" د����+7 E���� z#: اي��� د. "��e�#a� "ا���ا �&��! "#Tا b��mو ������ Ca@ . د ��6ار

��ر ز��دي از ا��ا���ن در7ن اE��6 داD&�8، وD �! ،"�����B از !� اz#R ا$�dي !��&� در $�

�88! E�+�SU ،ان��د. ه�:� در ا � �&��! �������� �#� ن ه�8ي و ا��eU" ه^ :3ء 0�! . �'�mو

E�+�SU ه�، و "���+7 ���� ه���ري M ه� در E�+�SU ����&� در ��+�� ه��ه8[ !�دن ه! E�3!��

�� �'k ا��ان � د "f�*در !( ره�ي ارو . �&S�a@ ه� E�+�SU ��ا "+�� p�� ��ن ����� و+��9$ 7 ��

� د .

Page 40: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 40

Ca@ ،�9ر ��� اول !�رX در B�1�8" ه������&� در ��+�� و �! "#8 �* ��R 8#" و ه3��8 ه�ي *�

،������ ����M E �9U901100 د � ��D 7ورد��$Hو� ��ا�� ��اي :#z � ا�A CUن ه�ي . ��ر<

`#a� 3�� تW��ن ا��وا�����U و ��د����ر< در ��� �1 ��500000 200000$(� � �&U . رس 31در��

&�د !p ار�Nadolny(B(وز��و�0 از �وان ��دو+8" 1959 Eو��S� " �� BP� V�f20، ر

�6�A.21 E ا A ��� �! E د را در ��ر� ا�� *�(�98ده� ا$Hم !�8 �! �D �!\&� او ��M در

���1�8" ه�ي 7+��ن� � ��&� *�(�98د !�د� � د �%E ���رت و � ! �! "fا$�^ * ل ه� p%� در

�� ا��6ط �� �9�7 *�داD �&A د �&����رس *� i داد ��18دو+8" در . اE��6 ه�>E ه�ي ا$3ا�" !

����&" ا�;�م D د«*�(�98ده�ي !��&� » ����a� �� ا!��«!� �! E ��p��D B !�ره�f" ا��! .

�P(" از �2�7 �&�! p��17ه�ن �� و�D E�SMق و �� 5A ص ا��ان A اهE'1 �8 !� در $

�6�p ا�;�م A اه� � د و A اه�ن *�( E �� ا�� » .!� &� ه3��8 ه� A اه�D �8. . . �98د ��D ا

�D�� "e#a� ���8 از 7ن�Dان �" � ا�� ارز��در ا CU � ت�e�#a� 0� �! دو+8" ��!�� !�د��� ،��ه

E ��د��، 22.!� درA ا ��D E اD ل �S� را �&��ا�� 23�� 7ن !� 7+���" ه�*�(�98دات ��+" !

�6�p *\��ش � د دو��R (�ن�ا�� �&��! E .درA ا

��ن در ا��ان � د+7 E+ي دو�S�. اول ا�� !� !��&� A اه�ن ا@Hع ��U&� از ه�� ا�6ا��ت *�(�� و

���"«دوم ا�� !� !��&� �" A ا A E د �% ر ه ��ا �س . در ا��ان ���D» ا�6ا��ت ��R ر

�Dر��� در 7ر�(� ���H� در 7ن �%& اي *�و��� ه�ي � رد �� E وزارت �Aر:� 7+��ن �� ا�� دو A ا

�� ه���ل �mه�ا وزارت �Aر:� Wزم ���� *� P" . ز��ن و �� در �ل ه�ي ��Sي � :9" �(�

��&� ا��ا�" ��ه�! ������ �� "� ����1�8ن ا��Qا@ ري 7+��ن !� �� ��" زاد� و !��&� 24.ر�

�� A د ��" د���� و *�(�98ده�، ا���ل و ا��ا�" ه���ري �" !�د�� �9�7را z��T �� ق ���وي

���kU�8 ا��Qا@ ري �! �8&D�98 �� 7ن ���ار ��$" �" دا� W Tا�" را ا��ا �&������Mه�ي ا$�dي !

��" زاد� در � a� "&�S6 د !� �& ا�� . �ز�1ري داED-7ن @ ر !� ��8 ر ا�� �����1�8ن � د-7+��ن

� �&D�8ا�" داX ����� E�SMو ��ا ���e� در�D� . ���" از@�ف �0 !( ر �� �����R "1�8ر� ��او

. ��&�p و E�+�SU b�SM �" !�د

��اي ا��ار��Sش A د��3 "&� ��#� ،" �� از ��� ��+" ��3 ��" زاد� �� ��98 ��اي E�+�SU ه�ي

EDن ا���ء دا��+7 ��H��!.25 ���D "� �U�M�98 ا�ا ��اوW، ه���c ر . �%�ود�E ه�ي د�)�ي ه^

�� ه���ري !� �M�� �! ا�" اي��)� *�8ه�1�8ن ا�، ��" زاد� و د��7 "���از ���+� ��د��D اU(�ر

��ن را ��< +7 >�A ار�� و\(� �د1" ا�� E�+�SU ه�را !�8ر ��� د�� ��" � ا��&�8 ��D ن��+7 ��

�88! .+7 >�Aو ��7 7زادا�� �&" در EUر ����ن ه^ �9�7 �� �D �@�Aا�� U ق ا+�Sد� ����" �6در

�� !( ره�ي �" @�ف. �a د�� "&� ��#���ن، +7 �%&� ،B�ا�� �� '� ��" زاد� �� ��98 -

�f � د !� � رد ����� وزارت �Aر:� - V�f، دا���ر< و "8�S� ه�ف ه�ي �@�A ��ه^ ه� ��ر

EU�1 "� ن �6ار���� ا�� '�ه� �� ���� � $" ا��ازا$&��د؛ ا$&��دي !� ه�7ن �" . 7+ E�Uا �

#D z د Eا�� � .�D "ر� ��� �88!�)&8��8& .�����، ه��X ��" زاد� و ��را�A "� B ا

. ��8Sي ا�� $�p 7ن � د !� �;#� !�و� و�6�k :8[ را ���� از د����1 7+��ن 31ارش �" !�د

��� ر!��88 در در:� اول ا &�د ا��ا�(�8 "، ا ��ر �� )Oskar Mann( �aSD "�fر دا���، ه

Page 41: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 41

� د ا@H$�ت �(�ق . �a�� &��ن �V*1917 0 از ��گ او در د�a Sebastianا�� !�ر �� دوش

Beck EU�� E �� ���م ا &�دي د �S�ا�1 �6ار � د !� ا�&(�رات ا��ا���ن در . اU&�د !� او ه^ �8Xي

�D "� 3ود�Uا ��)�* k��� ���) د ���k د��(ي BP* ه� "��� �ز��� ه�ي ز�� �����Uه" $� .

���" ه� در !�ر ��� ر �kU�8 ه��زم ! A �� 0X د، ��< ه� را ه^ �#% ظ �" �� ا�� !� 7+

��زه^ "����$ E+و+" �����ت دو ،���D "� ه� �&D � ���e� اه�ن A ء�d&6رت ا T �8 و در&Dدا

��+��، �����aت 5PD" ��" زاد� و ا$�dي !��&� را ه^ 26.���رأ *BP �9�7 را ��8 ع �" !�د��

��� ر �" !�د��.

!8&�ل ���� ه� . وزارت �Aر:� 7+��ن S" �" !�د ا�� $�p را از ��a��� ��8د�1ن �P'" �)�� دارد

��A رد ��" !�د ز��ا ا��ا�" ه� از ا���ن ار �ل 7ن ه� از @��C وزارت �Aر:� و "#�)� ��

���1�8" ه�ي 7+��ن در �Aرج ا &'�د� �" !�د��� . �<�c��� E��R ��*�E $�دي در ز��ن :8[

�. وا�)9" ا &'�د� از 7ن از ��� ر ���� ه�، �� در 7+��ن ����ES �" !�د و �� در !( ر ���5. د

��ز �" !�د�� و ��اي �D "� �7;� وارد ����ر ""ه� ���� اي را !� از 7+��ن �Aرج �� " �aSD ��

&�د���U "� ت �(�ق�$H@ا .�� &��ن �0 ���� اي را �a اه��E ه���1 *�و�U ر ا ��ر�� ��

"��� "���+7 ����د�� �THA ��7ا ���9 �" !�د��، �� ه�� ���� و �� �BP ه�f" از 7ن را D "�

از ا�� رو ���� ه�، ا�1 5�.27��^ در ��ر� ار �ل �� $�م ار �ل ���� �� وزارت �Aر:� � د. �1دا����

���� �� ����Aز��د �� د E �����1 �" ر ،���D "� ل� �ي وزارت �Aر:� در *�و��� ه. اHT ار

���" ه� �&" و��D.28 "&6��ت �&�Sد ��" زاد� از ��� ر ا�� ���� ه� �� A "� ^)X رد+7

�� ا�� !�ر "�%d� p�D ����ز ه^ �D "� م������Aات ��D" از ��� ر �� �Mر A د �9�7 ه^ �

��اي ���ل، ه8)��" !� ��" زاد� ��اي E!�D در !8'�ا�V :��9" . ادا�� �" داد��

�fه� در ژو E��+��1917 ن�A "#�8��� ،ن��� د ������8 ا��ان در 7+ �&U9#^ ر�& �� ا

ED � ا����U ن���6ار � د !� ا�� � D&� را :��ل زاد� از @��C . � اب، � ��T ���� اي ��اي او �� ز

�& �'�� در و+" از �7;� !� :��ل زاد� ا�� '�رش ���� را، !. وزارت �Aر:� 7+��ن ��اي ��" زاد�

�� ���� اي �� �U �Aر " ه��ا� !�د� � د ��7ا ��98 در 5 ،�D ^�#�� �:ر�A وزارت �� �f14ژو �fژو

��ن در ا &�9#^ ار �ل +1�8" 7���� ����ل زاد� : "#$ ��%��� ��D ر ��� ���� ��ه��ا�

�8�� ���8 �^ !� ��" 29.!�د�� �� �� د E ��" زاد� D "� ^اردي را ه � ،��زاد� و �� ا�� ه

���D "� �(���� ���� ار��aط CU � ه� "���+7 ^)X دور از B��& � د p�D ه�ي 30.دو ��8X

�8 �ن 7+���"، . �(�P وا��&)" و �%�ود�E ه�Dد !�ر a�! za ��ا�� وزارت �Aر:� 7+��ن

��!� z��T ا@H$�ت، � ان و روا�� Wزم ��اي ا:�اي ��(� ه�ي 7+��ن ���8D، از �dS" +%�ظ

�� $8 ان �� ��، ا��ا���ن *�8ه��8 ���^ 7+��ن �� �9�7 !� . �" زاد� و !��&� ا��ا�" ���ز��8 � د�

�! �8&D � "� "�ت و :3و� ه�W��� ،ه� ���H$د�� ا � ��c8� د در A E�ل ا:�اي ��� ر e)�

��ن ه��ا� � د؛ !�ر د�)� W��� �&D � �9�7ت ��اي روز���� ه� در 7+7 B�� B��& �� z#Rن و ا��+

�D "� �)&8� رت +3وم T د !� در � .!( ره�ي ���cف

"� �� " ���" ه� �� �(�ق ز����8ن د�)� را �� �Uر+7 "��e�#a� ه�ي �&D � ، ��7ن��ا��ا3Uون

�1دا����، روز���� ه�ي ا��ا�" را ارز���" �" !�د�� و داوري A د در ��ر� ��A" از E�5PD ه�ي

���8� ا�� ���A �� 1ت . ي ��&p;S ا��ان را �� 6#^ �" 7ورد��ا��ا�" و و��1" ه�ي !����8 ه�

Page 42: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 42

kU�8� ���a� اي ��" زاد� در را��� "&T�U اه^ 7وردن�U ن در����اي وزارت �Aر:� 7+ ^9� �&a��

���D k6ان ���� وا��ا.

�z+�: �D �)&8 � :� ا E، 1915در *�3�f » ا��ان و :8[ ارو*�«از ا�� ��� :3و� اي !� �� $8 ان

در ه8)�م ا�&(�ر ا�� :3و� �' ذ 7+��ن در ا��ان ��(&� از » .���ن ����«�� و��� �BP اول 7ن �� $8 ان

�� . ه� ز��ن � د:�� "���+7 ��:3و� ��ون ��م � ����8 ا�&(�ر ��EU و ا ��ر�� 7ن را ارز���" و

�P �" 1 �� درا�� :3و� ��" زاد� $Hو� ���kU�8 �(&�< ا��ان و 7+��ن از �SU�8" 31.!�د 3��

��ن �&'�وت �� �&" �&�dد � د��+7 kU�8� �� �! . p�$ �� (X ر ��� در $�� ��ل �" دا��^ !�

. � D&� ا E» �0 :3و� !��H ��ه�ا�� و ��S ل«وز��و���P)� 0 داد !� ��" زاد� 32.�" !�د

ر �;� ع �'� D د � D&� د«او *�(�98د !�د !� . *�و�U ر ا ��ر�� ��:�� ����� ��7ا ���9 !�د

��هH�� ،�8 ا�Dرا�" را !� در�7;� �� رf ف �[ ��D ا E �\ف ���e� ت ��7ا��f3: از "A��و ��98

�88����م ���� رf ف �[ �a�� �;�وزات 6( ن ��< در ا��ان و ! BD !( ر�)1���� ��D7ر 33.»

��اي ��" زاد� در ا!&. دو+a&� E ع او � د ]��6��a1915 p و+" �\ف ا�Dرات �� رf ف E9: از 7ن

& ن ز�� 18*\��ش � د !� رf ف در "8�)� z�$ �� "8a� "����U ل� �a��&Q ه��ن

���" در��EU !�د� � د،�$ >�A ���� ������U34 "8Sه" A د ،�D م #S� زودي �� ،�! "����U

�� در ��ر� *�و�U ر «@Ca 1'&� وز��و����e� . 0 اT +" ا &�ا��ي ��< ه� در ����p ا��ان �a د

&�د�� ��f3:.«35ت !�ر �� ا��ا�" ه� Ea%T !�د�U "8+اي ��دو��اوه^ ��ون ه�� . � D&� را

�� در ��� S�a@- �&U�1&� :�ي اT#" در �BP اول :3و�. � �M%" � اA E�U درا �� 7ن ا$Hم !�د

��8P" $#�� رو �� و ا�)#�V اA&�5ص داED-وE�SM ا��ان ���� ا�� ��. BP�&� ��3 در ا��

��ن و ا�%�د ��#~ +0 7�! ����ر�1 S& � د !� �EP ره�f" ا��ان از ��6 �6رت ه�ي ا ��D �����

�D اه� A �&)��������«در$�� ��ل، در ا�� :3و� از 7+��ن در �� . « ��)� p�#;� "ا���ا �&��!

HTو ا���ن ا "(&���� ����H دور ��@p وا ������ «��ت ا E و �� ا$&��د � ����8 7ن ا��ان ��

!#" از ره��D * ^)X "f و �� �� �D از �6رت ه�ي ��)���، 7ن ه^ �6رت ه��D �! "fا�c(�ن از

،�8! EU��ت در���0 ه�ي ��+"، ا #%� و �9! ،E �� «و ا�� !�0 ه� را » ه�� ���$��� ا

��م در ا�� �a9 د او�Mع ��+" و �6رت ����" A د �� !�ر ��د� "S در ��" زاد� �:.«36�E و

� رد � kM ا��ان در ����p �6رت ه�ي E!�D !��88 در :8[ ا�U�M �" !�8 !� ��8 ر او از

»E!�� « "� ��9��#�� �'� و �� � ،E��� ]8: ��در :E9 ره��a� �98� ،"#� "fرز� و ورود

�D�� E ا+U�@ . �&a" واS6" ا��ان ه^ �" � ا�� �0 ا�6ام ارز��� �� �� ��� او ��اي د�Uع از ا��

��� 0� �� A.37 اه� � د» ���وي ��#t �#"«ز

E+ر� �" !�د !� دو�Dان ا��ا "U�@ "� د��8ي ������ � :� داED !� ��" زاد� در ز���"

��+0 را���ن -7+��ن �� :� �" ! ��D دو+U &�� E" ا++7 "& �� :#z دو �6H$ ��M در �!

�� � ا��f" ه�ي واS6" رو �� و ا�)#�V ه^ � د ��17- � �� ��#$ ]8: ���" @�U" و ورود >�

��ري واداردS& &" را !� �� �� ��ل �6.38رت ه�ي ا�� در ��ور ��" زاد�، ا�1 ا�� �6رت ه�

�� ا��ان ا$��ل !�د� ا�� ادا�� ده�8 و ازا:�اي ا��HTت Wزم در ا��ان :# ��1ي !�88، و Ea��

�6����� ��3�X ا &�Hل ��7ا ��ز ه^ �%�ود�� �ز��، ��»��� �Hش �A7�� . . . 9&� 7ن A اه� � د �!

Page 43: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 43

��Qداز�^ و �� :�9د ��اي . . .^�3�A�� �&U�& �� ��� او ا��ان در ه���ل 39».7زادي و ا &�Hل ازد

�� A ED د را �� د A E د �)��د ز��ا در ��R ا�� T رت ������ن و -" د�)�ان"+8" �&" 7S�

"����� ه3ار ��#� و U&�8، �%��0 � د« -$� �(���� ��� ه�ي ��دم، ا�;�د ا� اع D7 ب ه� و :8[

��" زاد� ا���واري ��A" از ه� @�8ن A د �� ا�� را 40»دو+E ا��ان را �� !�م :A ]8 اه�8 !(���

��ن ���k �;�وز «!� �0 $����" *��وز��8 از ا &�Hل ا��ان ����A E اه� !�د، و �� ا�� !� +7 E+دو

،�D اه� A ان��ا �� "����� ��� او ه��0 از ا�� دو+E ه� �� �0 ا��ان . ه^ 7+ د �" A ا���» $�

و+" �5 ر ا�� !� �9�7 �� ار�A B د ا��ان را از A �&S�a@ « ]8X ش A ��7 اهE'1 �8«���و��8

VQ ���ون A اه�8 رEU«رو �� و ا�)#�V ره� A اه�8 !�د و �����5 ري �Aد��8ا�� » ��د

E���.41 » b�SM �� �! "��(8ه ���D �8اه A �� �8ن�Dن �� د�& ����^ دو��9�7 �� را از .

^� D �9�7 د A اي���� ��Dري S@ �� اه�8 !�د A 8)�ل �1گ ره�X.«42 3�(ا� E'(D تH�ا��98 :

� د !� �Aج ���9 و ا�&(�ر 7ن را "��e�#a� اي �&D � در E و در $�� ��ل واtM �0 ���9 دو

��ن �" داد+7 . W���� ا�� $#E �8&(� !�د�� !� ��" زاد� در 7ن ��B از ا�� � D&� را ا�& �98�

�#� �" !�د� V�#(و ا� �� E رو�� �� 3�Xه�.

�A&� ا�� �BP از 7راء ��" زاد�، !� �ز�1ر �� � ا��e�#a� kM" ��7ن ^�H� اي�����" ه� +7 �&a+ا

�BP اول � D&�، !� $8 ان �� �! z���� ��ا �� ،�8&U�� "#� د، را� a�»،���� ن�����ر�i ده^ »

�a&!ي 1915ا�dو ا�»E �BP د�)�ي �� $8 ان » �0 ا��ا�" ���9 دو ،EDرا دا»ED � "* « و

��ون ا��dء و ��ر�i ا3Uود�� . �! �D���� ��8X "8S�»ED � "* « ^#6 ا3Uود�" �" � ا�� �� ا��

E��� ��43" زاد� ��� !� در �� ا�� !� او ��" A ا A E درا در ا�� �BP 7ن �8Xن ������ن «�ز

» *�ED 8«� ����8 . �'�وت ��D7ر دارد» ���ن ����«از ��� �%& ي �� » *�ED 8«ز��ا . »����

�� اه�اف A د ���Qدازد، و در $�� ��ل ��د7ور �" " �& �� �Dح �Mورت ا�%�د ��اي د E�P�

EAا��ا C� S� ����A" از A ا E ه� را ����� ����� ��D.44 kU�8� ����� ��8 د !� در را� ا�%�د

ا��ان را ��D7را در :��a)��ي در :8[ �" ���8، 7ن ه^ در ا�%�د �� �6رت ه�f" !� � ����8 از �9�7

B�ن و ا����+7 �� "8S� ،زد� �� اه��E ا Hم، -�;�ر &�ن و -�5 ��ي 7ر���" �" ��!�� ��M

���ن ����«����ر ��(&� از 7ن �X در «E ���"-���745 ا�$ ���� ه��� د+����eU.47 p&�نو ا 46

�P از ا���ن �" @�U" ا��ان در ا�� »ED � "* « 7ن �#T�UH���98 از 7ن رو �� ���ن �" 7�� !�

���� ا3Uود !� وزارت �Aر:� ا�� � D&� را �8Xن *��8��� � د !� 7ن را 48.را رد !�88 و !�8ر 1\ار��-

� د ��D �)&8� "����� ز��ن ه�ي ����ر د�)� ��:�� و �8&(� -!� ا�&�ا �� ز��ن ه�ي �Uر " و 7+

��ن، 7ن �8Xن !� در . !�د��+7 E+ن ����«ا�&��رات ��" زاد� از دو������7 ا �A E+" از � ه^ »

� د.

��داري از اD&�ا< �kU�8 ا��ان و 7+��ن ��9� �� ��� �&)�� ���;� ����ار & �� او �� $8 ان �0

��اي ره�A �9�� "f د و �a9 دي او�Mع ED7ن دا �&'D7 . ه�ي او در دو �a �%� ،���� ا�� ه

���" ه�-� رد+7 ��� د -د E !^ در ا�&�اي ه���ري اش E اوW او در . �&�" �� �Uض ه�ي ��در

"� �e+�a� ان��ا �� ���R 0 ����" و�! �fاي ارا��اه��E ا��ان ��اي 7+��ن و ا�����ت ا�� !( ر

�� �� �� ��. k�Ba8: 0 �#" و �T�8$ ����" 7ن در ا��ان از �� �" ED\1!�د؛ و ����� ا��� او

�� D "� z���� ��8�1ن *�8ه �)�* E �� W �S� �! E �(�ن ه�ي ا�� 1 �� . ا�� f�cA" ا

��&� ا��ا�" �#��، از :�#�، در �UاA ا�" �� A "� ^)X رد !� ��" ! ������ا���ه� �� ��98 در

Page 44: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 44

&�د�� ��م !� �1915 ا��a 25زاد� در �U ان��ا ��درا�� ز��ن 49.�&� و از @��C وزارت �Aر:� 7+��ن

از :9&" !�0 ه�ي 7+��ن، ا$^ از * ل، . او�Mع ا��ان �� ز��ن 7+��ن و �&%�ا����e� B !�د� � د

�� ���5 �" ر �� و �� اHT از 7ن 3�X�� اد�S� ار و��� ������ر �� ��A�� ��9��ت و !�در ����"، �

�D "� .از ي د�)�، ا�aAر رو �� ���8X 3ان ��اي ا��ان �D A�a� �8 د. �aAي �

��ن +7 ���� ا�%�د Ea�� ا�;�م� �aا� � � ��+0 ه^ در اوا�!� -��D و !���U &�� �8" ا+

� د�� -� M ع E'1 و 1 ه�ي �%����� � د �&U�1 ن در ��9ان���� �� ^��. �E'+�P !�د� و �5

"#� b#&P� ل، �1و� ه�ي�� �����ن، ا���Bدره+7 "� �� -و �����1�8ن ر ،"����;�ر &�ن و $�

ي 6^ ��< �" !�د�� و �8&�� 7ن � د�� !� ��D و ���A@� *�(�وي ��Q روس *��&EP را

���� �Q� �9�7 ��9��� !� از ي . دو+E ه^ U ا�" را Aا�U ان � "� �! E ��*��� ه��� �% Wت ا

��$�p ا���3�Aي، ��" �� �(��" ا �&��� د �� 7ن ! ��D ل� �� !����(�� ار ،�&��از ا$�dي !

�8& �'���+�� !� د�)� ا�&��ر ه�� ��!&" از :��z . را �� ه��ان، اT'�9ن، ��Dاز و 3�� ^6 �&��!

E ���وه�ي ����" �#" در ز�� «دو+E ا��ان را ��اED در ا�� �UاA ان ا$Hم !�د� � د !� Wزم ا

�� D �%&� بHا�� ^X�* « ����ل و D در :8 ب و ��Dد � � ��D ل�eDت اW���9ان و ا�

�88! �#�از «و ��D را » !( ر را ره�«�� ا$&��د � ���1�8ن �UاA ان ا�� ���وه� ����&" . !( ر، �

���1�8" . 7زاد �ز��» د E ا@�ا��Uن ���A&��رش� ������ در ه���ري �8��(8[ ��ا�� !�ره� ه

�D "� ن ا�;�م����اي 50$�� ��ل ا@Hع �" داد !� ���ر�Aن $� اوR#"��" زاد� در . 7+

»��D �� �& �* «E E وزارت �Aر:� 7+��ن ا��acق . راه" ��D ا�� ��ا�� �UاA ان، !�

�D د��& �U ان��ا �� ،EDدا p��! . ^ن ه��+7 Bه" ار������U 3!�� ��7ن را $Hو� ��ا��

&�د�� و ا$Hم !�د�� !� �U» � �! ��6م �#" اي �� � ���9 دو &�ن ا��ان ��اي ره���D "f از

E ��� ���$�ت. . . د E رو �D �9وع ��D ا� p�� A.51 اه� �D» از ا�8;� �� ه�� و

���D رو �����9ات، ا�� ��(� ه� �� E��D رو � ����ه .

"6�� "���در ا�� ه8)�م، ��98 � اري از �A< ا��ان در �Rب در ��5ف ���وه�ي ه��زم 7+��ن و $�

� د��� �� . �8c#�+م ا��� ���" ا�� ���وه� و �����Uه" ) ر�A "#6�Mن �������U)"Uه" ا

���"، * پ +7 �a9Q �� �9�7 "S6وا)Popp(د �درا�� U(�ر رو �� 1916ا��98 ��3 در�R7ز ��� �� . ،

���D "����$ >�A �� "8�)� z�$ ����9:�ا�" !� در ���c8 ���م ا+�#�8c اa;� . E��6 ر

� �8&D�8دا& �* �9�7 ����(&� ا$�dي !��&� ا��ا�"، !� در ا��ان E�+�SU �" !�د��، ��. �3، ه��ا�

�!�د1" ��< ه�، �� ا��ان ��ز1(&�8 و+" ���� 7ن !� ا�� �1و� در ����&�ن ه��ن �ل، ا�� ��ر

�ا�;�م در U �A7 ر�� "�����ن و $�+0 7�! ����7ب �1د�� 1917رؤ��ي ره�f" ا��ان B�� .

�(�وي ار�B ا�)#�V در ��� ا+�98�� � z: ا�3واي ���وه�ي $����" در ا��ان �D و ��7ن را �;a ر *

�� ��< �A< ا��ان !�د .�8& �* �9�7 ����ري از ��9:�ان ه^ D �8 وc#�+م ا��� . �� ��ا��، ا�� ه

.��8Sي *���ن ه���ري ��" زاد� �� ا��Qا@ ري 7+��ن �a د

��B از *���D ! "� B �� دره�A "&T�U ا E ه�ي �#� ن ا��ان را در درواk6، در ا�� ه8)�م او

ا�� !� 7+��ن ه^ از ا�� E�+�SU ه� در �%�ود� اي !� A د ����S !�د� . �c� "��9: tcح �زد

E��� "a��R د ا���! "� E�����ن د�)� $�8X �6Hا�" . � د �+7 E+ع و ا� ال ��!^ دو�Mا�� در او

Page 45: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 45

�� :#z ه���ري ا��ان �EDاي !� ��وي . �ا "��e�#a� ه�ي E�+�SU ن از������1�8ن 7+� ،���� ا�� ه

��رA "� �1 رد S& � د و �� !�ر �%��� �' ذ ا�� دو �6رت ا V�#(و ا� �� ا�&��د از ��B رو

� د !�، در اوا�A ژا� �� . ا &��aل �Uاوان �" !�د�� "Uه� �#)�ا E�+�SU �� 1 ��ا �#�، 1917از :

�9 ر ��7���، وودرو و�#� ن، )���زا$�aا+%��� �Aن ��a�D"(�ا+�#0 ��" زاد� و و��: V�fر ��

&�د���U . ن��+7 ������A 0 د را #Q�ت د�a ار �ل ا�� �#)�اف، !� ا��!" *�B از 7ن !� ��7��� ��8

� د "��9: "� � &�د� �D، ا�6ام �9^ ��اي :#z ا��Uر $�U �8! kc6 . #)�اف ��" زاد� و� ��در ا

��� *���" ا &�8د !�د�� !� و�#� ن در ��ر�i و���ا+ 0#22 t#T ��ر� � از��ژا� �� ه��ن �ل در

&�د��U �����7 �8ي ��و در 7ن از ��ا��ي �#E ه�ي �3رگ و ! 0X، و �52 رد ��� A د �cAب

�� ED و را� *�(�A EU د، �P را��� � د ���S� اي�� E#� ه� C� و��8 و ��� ان، و از��� .

E�+�SU ل� " ��" زاد� در tc :��9" در �� ���9 �����ت �(��p 1917ه�ي � ��، ���رن

�� �� اوج A د ر ،^#9�& ��+��E ه� در ا "��9: Vزاد� و 52.!8'�ا� "�� V!8'�ا� ��درا

���D �8%T ان وارد���1�8ن ا����� $8 ان � �� در�#)�اU" !� وزار��Pر:� 7+��ن �� . و���ا+�#0 ر

7 "1�8��� &�د 1917+��ن در ا &�9#^ در ��ر�i اول �� ��U53 �!م !�دH$ا�" «ا��ن ه�8ي، ا �#�

�f �� ����)�-» و ��5ي ���^ CUدر � ا W�� ��+��E ه� و -ا�& A ا &�ر E!�D در !8)��

�8Xي ��S ��" زاد� �� ا�Dر� �� ا��Hب U ر�� در 54.ه�&pf��� «�8 ه�8، ا��ان و ��5«@�ح

�� ��A" از «�� ا@Hع وزارت �Aر:� 7+��ن ر ��� !� او و و���ا+��� 0#�p ا�� 55رو ���� ا�Dر�

ا�&��D W راي *&�و�1اد �� ��" از �Uا!�� ن ه�ي E!�D !��88 در -» ا�9mرات �a#@ t#Tن روس،

�� ا���ء ا &�Hل واS6" ا��ان«��دداD&" -7ن "8a� « ده�8 و در �fه� ارا E��+�� ��(8! ��

�زد$� �Dان رو��ا �� Ea�� د را A kM � �! �88!�M��� �� 56.� ��ل از دو+E6 � E رو

� د�� �&����ن ��3 �� ا��Hب U ر�� در رو �� ا��� �Uاوان +7 Bه�ن ار������U و E+ان دو�aا . ره��ز

�D�� ��D ز���� ا�� د1�1 �" ه� را� ��اي �t#T 0 :�ا���1 �� 7ن !( ر �! �� �� ��� �" ر.

�� درA ا E ا��ا���ن از �� �E ��ز� رو �� ��اEDد E'+�P� اي����ن �� ���� د+�#" +7 E+و .

��A" د�)� از �(����6" !� �8�����$�V، وزارت �Aر:� ا���وار � د !� در ا &�9#^ ا��ا�" ه�، ه

! bT ��� د��، �&U�1 �9D 7ن �� �' ��ن ه���ري �" !�د�� و از 7ن وزارت ���A ا:�ز� +7 �� 0X

��ن«� ا��Uن +7 kM � «���� �Q��� ا�� ه��، �(��" از ا�� !� ��" زاد� �� و��� ا+�#0 در7ن 57.

�� " �9D در � رد 7+��ن ��D7را �8Pن دو &�ن ه�ي ا��اد !�د� ���8D در ا �8د � رد ��ر

�" A رد� ^)X .+7 �:ر�A د�� و �� وزارت ��� ��8X ا�9mرا�" p��� �9�7 د A �� W����ن �& k6 ا�&

� د p�D ��ا ���X، از ا�&�ا �m 7ن �" رEU !� ه�� . ا��Pذ SM � ��8X" از ي ��7ن

�8D��� د�� از $ ا�p و ا��دي 7+��ن �&U9#^ ر�& و از ه��� رو ا�1 �58(����6" !� از 7+��ن �� ا

EDدا "� د 7+��ن �" 1'&�8 ا��ي � �� "8P 9�&� ا�� !� �9�7 ��اي E!�D درا�� . �

� ��+��E ه� ��31ار -��Bه � � t#T >�&)� 0 @�ح��8 ر ���8^ � ��!� �6ار � د

��+��E . د$ ت �(�� � د��-D59 د "��9: ��(8! ����" زاد� و و���ا+�#0 در *��م A د

�� ��>#� t#T و X) �)" *��� 60ه� ،���& ��+��&" و ا���ن دو �� ارزش ه�ي ��! �� ��M

��* "��9: t#T 0� �8ه�ي&A. �ار *�دا ��در ا "f�*ارو �a+�R �1�88ن! E!�D �: � z#: �9�7 �56

�� A ا E ه�ي ��دم ا��ان � د ��(8!.

Page 46: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 46

"��9: t#T ظ�%+ ������ ��7ن �� ا�� ��&� � د !� ا��ان ���� ه^ �� A t+�5� �@�A د و ه^

" و ا6&�5دي 7زاد D د�� �، A ا E ��" زاد� �(5P. ا &�Hل !��A p د را ��ز ���� و از ���

�� ا��ان ار��aط �" ��EU، 1907و و��� ا+�#0 ا�� � د !� 7ن �BP از �6ارداد �! �� ا�)#�V و رو

�� D "e#� ،د�� ��� ا��ان �%��p !�د� E+دو دو ��ا �! "f�6ارداده� �� �����ه" . �� ا�U�M ه

U��ر:" و در�A ن� �8Dب !�ر�P&ان، 7زادي ا���)�، ا� ر��+" و ����" ا�وام از !( ره�ي د E

��داري از ��8�k !��" و 1��!�ت !( ر ��9�7زادي !(&��ا�" در 7ب ه�ي ��#" ا��ان،

�8 Ea ه�ي �b#&P در . A ا &�9ي �(�P د�)� ��7ن � د� ��A ا E ه��" !� از ي ا�� دو

EDز�1ري دا� ���kU�8 �#" ا��ان �D "� ح�c� ^#9�& . ا

� دن ا� ��\* C�%� ،��دا �در اوا � ا!&A � . �a ا E ه� در او�Mع و ا� ال 7ن ز��ن ا��ي د�)�

1917 "& !� از ا��ان ���7 و �� @ ر � E6 در ا &�9#^ اE��6 -��" زاد� از ��+� ���� اي �� دو

EDدا- EDدا�� E ا��ان را در�� 61ا��ان» دو+E !8 �"«از : � ��T � �! ED ه�ي ز�� در � رد

����»���م 6 ا������U�c" ا��ان را �'� !�8 و �� �D !� 6 اي » ��E !�د؛ E+دو ��ا �! E Wزم ا

��)��� از ا��ان �Aرج D ��؛ ا��ان ���� از »"#��ا�� !� ا�� ه� ه�� «7زاد D د؛ ا��، » ��9Sات �%

E ا�� A د � ��U&" ا A p�5%�. « E اه� �D و �� �" � ا�� �D p�5% د A د �ال �3ر1" ا

» �� را �� a6 ل ا:�ز� ��زE)1 *�8ه�1�8ن ا��ا�" در ا &��a ل، از را� 7+��ن، �f و ا�1 �( د رو

��� ا��ان 62» .رو ��، وادار !�د ���8 Ea ا��Hب ا!&�a، در روا� ��ا��!" *V از �)�رش ا�� ����،

�D ز�R7 ز� اي�� p5U �� �� *����ه�ي U ري و �p5UH ا�. و رو Ea�� زاد� "�� B8!در � رد وا �

�Qه��ن رو " و "8�)� z�$ ��ا��Hب ه��� �6ر ���� E'1 !� او @S�a&� از �5��^ ه�ي ��� ط

V� B�7 اي !� در�6ارداد "+ Tان و ���ت ا��ا >�A 15(��!" از �a�� )3و �6ارداد ( t#T 1917د

� د و از ����) ��1918رس ��D ��6 ان��ا "Mار E���� 0�U &�+ E در� رد ا &�Hل و ����� ه�

.و د�)� ا�6ا��ت رو �� در :C�%� E9 ا�� ���ت A(8 د � د

�a& او، در $�� ��ل �� �Mورت ا�6ا��ت ��(&� ا�Dر� �" !�د و از دو+E ا�)#�A "� V ا E د

ا��، ه8)��" !� از:��z دو+E ا�)#�V در ا�� ز���T . �8ور������ ه� وا:�اي ا�6ا��ت �(��� ز��

E+دو ��ا V�$��از �Aوج روس ه� از ا��ان �� �' �� k�E � اkM �6رت A د �aAي �(�، و

E ا�)#�V . ا &'�د� !�د، ��" زاد� ز��ن �� ا�&��د 1( د�� وزارت �Aر:� 7+��ن ازه�ا�&��دي از

��ن ���زا . ا &��aل �Uاوان �" !�د�# از ه��� رو، ه8)��" !� 7ن وزار����P ازد &)��ي

���" ه)ا ��8ري(+7 ���� زو�� ، !� در ا��ان EU�� عH@ا V�#(ا� � � ه���ري �" !�د، �

)Sommer( ت�$H@ا �aSD ��� د، و��3 ����� "6���98 ������8 اي !� از '�رت 7+��ن درا��ان � ،

در$�� ��ل، از 63».�� @ ر و �k ا &'�د� ���e�#a" !�88«�(�ق، د & ر داد !� از ا�� � M ع

�" *�و�U ر ��& خ، ���� �aSD ا@H$�ت �(���ق ��A 3 ا &� �D!� ا�� ا�6ام ا�)#�V را، !�

�� �% ي �1&�د� �� ��98در�;#� ،EDا�����e� ان��ا "U�@Der Neue Orient ]��ق :��D [ �!،

ا�� �aSD �8&(��" !�د، �#�� در tc و �k در�ac $�ت 7+���" و �&" �" @�ف �� !�ات

�8! V�S8�.64 و ��� ،" زارت �Aر:� 7+��ن و ��" زاد� در� رد �� ا �س *�و��� ه�ي � رد ��ر

� د ������ B�* ف ���يH&Aه�ا ا�m �9�7 "��#(ا� �M ��1ي E9: . ف ���، ا��، در � ردH&Aا

"��� 0�U &�+ E -6 اي ����" $���ه8 ز در �A< ا��ان *�(�وي �" -!� �� رR^ �6ارداد

Page 47: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 47

�� ا�� !� وزارت �Aر:�، ه�X. !�د�� �� !�ات �� و: د �" ��7 p�در 7ور ،��A�� �� �81918 �� ��D ! ،

از �0 @�ف ��< ه� را �& :� $ اz6 ز��ن 7ور *�(��: EU�� A د �زد و، از @�ف د�)�، �����Uه"

��� ����ن را �� ا$��ل �' ذ Wزم ��وز��:8[ $����"، ا� ر *�z�R�� ،�D !�8، و+" +7 Bار� "+�$

�ر)Erich Ludendorff(ار�B + د��ورف p! V�fوي ��< ه� ر�)�* Bداري ار� �&D» �;�&�

V�#(ا�6ا��ت ا� ����3*\�د» �1 �.65 ������� اي ه^ !� ��" زاد� از وزارت �Aر:� در��EU !�د �� ه

� ن � دd� .

i�د !� ��" زاد�، در ��ر ��� �T BD �&D � 0'%� اي i ، در ��ر� 1918ژو��f 9ا�� ���� *�

+���� ��م �#� ن ���^ ،�#<�� ����� و د�)� ���ط، و �� ا���ق �� ا��ا�" د�)� در ��+�� ���9 !�د� ه

� د.66 �� Ea�� �98� �� ،ان��دم ا�� "#Tا kM � �! �8ن �" داد����ا��ا���ن در ا�� � D&� ا@

"� "�������� ا��Qا� ري $����" ��3 دو &��� ا E؛ �9�7 ��د7ور �6 Ea�� ��#�ا��Qا� ري 7+��ن،

�A ��� د؛ ��7ن ا�)#�V را���D !� ا��ان ��D p�*V از �Aوج -@� ا�� دو &" در ا��8ي :8[ �&%

��ري رو �� از ا��انS& �� ا��ان �" A ا���� و در$�� ��ل �� �Tا�p��! E -�6رت اD�98 د�

��ر �9�7 $#�� ��1918!�� �" !�د�� !� ورود 6 اي ��< از ��9ر D "��� �A< ا��ان، ��S��ت �S� ��

ا��ت ه���3ن و ه^ :E9 �6ر���8ان $����" و ��e�#aت *�ن � را���&" اي !� �9�7 ��دم ا��ان، ا�6

��� د و 0�U &�#& �� t#T ف �6اردادHA��در � رد 7ذر���;�ن �R7ز !�د� � د��، ه�)" ا�6ا���"

EDت دا���e� ان��ا "Mار E������ ��� ��7ن ا�� ا�6ا��ت دو+E ا�)#�V را ��3 �� . ا &�Hل و �

���" �" �D؛ ادا�� ر�$ E+اي دو�� � ط ا��ان و ز��ن ����ر z: � و EP�(ا� "���وش A د

�����"، را وادار �$ E+د، دو A�%&� �!�8& ��ن �#&����� �" A ا+7 E+��9�7&" ازدو

A E د!�8�� ���e� .

����f ري �" !�د و در�)U�* Bار� p! "ه�����U kM � � ��7ن �� ا�� ه��، وزارت �Aر:� 7+��ن

�! E � t�M �" داد !� ه�ف از �d ر 6 اي ��< در ا��ان ��98 ����ES از *�(�وي ا�)#��" ه�

�#��ت ����" $#�� $ �� E �� ا$&�ا�Mت دو+E ا��ان ��" 1\ار��، و �� ��98 از �A< ا��ان د "S6و

���" �" ز��8، �#�� 7زادي ا��ان را ه^ ��9�� �" !�88�$ E+دو.

�� ا$&��د وزارت �Aر:� pTا ����ن، $�#��ت ����" ��< ه� +0 77�U &�+ E �� t#T �6ارداد

�� "8a�»"Mار E������ ا�� ����z، دو+E 67.ا��ان �D�A اي وارد ��" !�8» ا &�Hل !��p و �

���" در � رد ا��ان را، !� ا��ي !����D7 Hر � د، ا���ر �" �$ E+دو ����ر1(� )! �T��� ن��+7

� ���� . �< ه� ��ا�B او+ �E داED!�د ز��ا ا�%�د �<�c� ،^ن ه��+7 E+و دو Bار� p! "ه�����U

� ا��f" ���وي ����" A د، ��ه8)�م �Uو*��m "Dه�ا ����91" ا�� ���و، دل �� ه�ف ه�ي �1&�ش

�D "�� د��، S�a@ ،�X�1&� ا�� ه�ف ه� p��D ا��ان � �&����ن :���a#@ . "(8 و *�دا�A �8 د +7

��� t#T د��&� ��D ور �ي �� را !� A د در �! �D ر�X�� و EA�� EDدا ���� "�9 Bد��!�*�

��� ا+�##"، از :�#� در � رد . در ده� �T�$ ان در��ا ����ن +0 7�در �&�;� ا�� �% Wت د�)� از !

�� ���ن 7ورد� �(� "8P ،t#T ان در �\ا!�ات��ر ا d� . �&U�� اي�� B� A BD ! زاد� در "��

��ز��� �Dط ��8ي !�د� � د�&%�ي ��اي ر z او ه8)�م �Dوع ه���ري A د . ه�f" ا��ان �� روي ا

���� داED و �� �5 ري ���ون T�P� �6رت @�ف ه�ي z ���" ه� ��7ورد در &" �� از ��8+7 ��

��&� ا��ا�" ��8 . واE�S6 از ��8 z ���وه�ي اT#" در ا��ان! ������در واk6، ا�1 داوري را �� ا �س

��ن ه^ د�Xر � ه^ � د��9^ ��+7 E+�1�8ن دو���� �� �زش . " زاد� در �%� A E�S6 � �a د در ��ا

Page 48: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 48

EUا�� ر�U ��)�اي !�ر �" ا���&�وي، �� . ه�f" ه^ !� او �� 7ن �� درداد �� ���� از ��ي !� در ا

�D ^�9 . A E�+�SU د در 7+��ن، در !(��� �Dن دا��8 :8[ �� درون �A< ا��ان

�� ا��ا���ن ه^ وارد �D و *�ي ��A" از �9�7 را، �� �'k ا�� �� 7ن @�ف ز��ن �1&�ش $ ��T�P� �T�

ا�� رو��اده� ا��ان را �� �2�7 در ��� ��" زاد� �Dط . :8[، �� ���ان ��8ز$�ت ����" !(��

وي A د ��Sه� ا$&�اف !�د !� . ا��(�ف �Uا��1 ��اي �p�5% ا &�Hل �#" ا��ان � د �3د��&� ���د��

�3رگ از ا��ا����" او و "S���ن، �� $8 ان 68:+7 �� b#&P� ح c �� «!� در دوران :8[ در Dد

��8ن ا��انDد« ���D ري �" !�د�����از ه8)��" !� ه���ري 69».ا�a&Dه" !�د� ���8D«، ه

��D ! "� د و ��" زاد� ه8 ز � ��D "'&8� ه� "������ ا��ا���ن و 7+ "����- "+�� 0�! ��

��ن+7 E+دو-SU "'8� ��9" ادا�� ده�، *����ه�ي: tc " A د رادر �� " اE�+�"��a&D ه�ي

EU�� Bاو ه^ !�ه.

�� �(��t و �kU�8� ���a ا��ان �&)���� �kU�8 -درواk6، در 7ن �Dا�� EP و �&���e او �! �;�7 ��

�� 7ن �a د ���e� ^! E ��ن ه�P ا�" داED و �� د+7-EAن �. �" *�دا��+7 E �� �! �;�7 "&

�� ا$&�اض E �� �" زد ��" زاد� از �;�ري T 5A" دc+ ان��ا kU�8� �� ^��&����R ر @ ��

�� . �" زد Ea�� B�9ا�S� ا:�اي �@�A ����ن +7 �! "& �� ���� $8 ان �� ��، �" � ان

���" ا��Pذ !�د� � د ا�Dر� !�د�$ E+دو � �� ه���ل، از �7;� !� ��" زاد� . ��5ف �A< ا��ان �

��� *�U(�ري �����1�8ن 7+��ن �� � اkM و او+ �E ه�ي اT#" 7ن !( ر ��17 � د، �� ا�UH&Aت ا�& W�

��" زاد� و دو &�ن او در ا�� � ع � ارد �� ��98 ���ي ��" داد، " ���و�E"ا$&�اض و . دا�� ��" زد

��ن در � رد ا��ان دا+7 E �� �� Eو �' ذ �%�ودي را ��3 !� �" � ا�� ����� ��#����D از �&D

��د "� ����� ه���ل، ��" زاد� �� *���ن :8[ و *V از 7ن ���8X �� 3ي �� ! BD ه�ي A د .

د !( ر A د ادا�� داد ����داري از �kU�8 �(&�< ا��ان و 7+��ن ��9���اي .

----------------------------------------------------------------------------------

���"، در�XرX ب �0 @�ح *�وه(" در ا�* +7 �� ،�&D � �»ن�����8د *�وه(" 7+ «Deutsche

Forschungsgemeinschaft ��9� "��9: ن درا��8ي :8[ اول�� " ا��ا���ن در7+�� E�+�SU ر���در

E �� وي در��ر� �%& اي 7ن دا��D . ^&D ا �! "f&�، 1'&) ه�� ��ا ��از ا��D �eTازي ��اي ��:

%�M � 3ارمو( �Q " .ا. ا. �ت او در��ر� ��A" از �(�Hت ��8��U kر

---------------------------------------------------------------

��'9; ه�:

1 . ����ز� ���� � b�T ا�� �BP از E�+�SU ��" زاد�، �� �7;� !� �" دا��^، !�ر !� ا��EA �96ري

���� زودي �� ز �! E : ن ا�)#��" ه^ �A �)&8 اه� �Dز��ن 7+���" ا

Keivandokht Ghahari: Nationalismus und Modernismus in Iran in der Periode zwischen

dem Zerfall der Qagaren-Dynastie und der Macht-befestigung Reza Schahs. Eine

Untersuchung ueber die intellektuellen Kreise um die Zeitschriften Kaweh, Iransahr und

Ayandeh. Berlin .2001.

Page 49: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 49

��. <. ن. 2 :"��U @ "1زاد�. ز�� "�� ��� �� �Xپ دوم، . �� ! BD ا��ج اU(�ر. �A@�ات

.�T ،181-188 �9�1372ان،

��&� �#� ن ا��ان در ��+��،«ه��ن، . 3!« : �T484-974.

، 4.اد���ت ��a�3، دور� D(^، ش�(��� دا�(��� » .�D 1 اي از ��ر��T�S� i«ر�M اU(�ر، . 4

�8' .1333ا

��&� ا��ا�" E!�D !�د. 5! p��)� ا در�&���ن ��7 و ا+7 ��او . ر�M اU(�ر ه��ا� ��" زاد� از ��7���

�� ��9ان رEU و در V* �;�7 از و6 ع اH&Aف ���ه��" ��� او و �&��5��^ 7ن !� �� �8� VQ

��ن ���زا ا ��8ري و ��� او و ا$�dي�# kc6 د�1ن و ��" زاد��a��� �����&� ا��ا�" در ��9ان، !

�D �c���اي �17ه" ه�ي ��(&� در ��ر� ا�UH&Aت ن. را .> .�� .446ر�MاU(�ر، ه��ن، ص :

" ا��ا���ن در 7+��ن ���D و: د ��ارد. 6�� E�+�SU ص�A �! اي �$ �;� ka8� ��درا.

��. <. د ار:�ع ا E ن��اي ا��ي !� در ا�� ز���8 ه8 ز �� �C � ر. 7 :

Ulrich Gehrke: Persien in der deutschen Orientpolitik waehrend des Ersten Weltkrieges.

Stuttgart 1960 .

E �3ر1" از ا�� !&�ب ��&�8 �� *�و��� ه�ي وزارت �Aر:� 7+��ن ا BP�و+" �1!� ��اي دور .

� �� �(�ن از � M ع اT#" !&�ب A د، و ��98 ��ا �س ��D�� د�، در�a��� �8د رد�b از ا

��&� ا��ا�" �" *�دازد! . �M�� B3وه* ����ل ���7 �)�ر��� ا�� ���+� در :�&; ي ا �8د ��� ط

E � $� ه�ي �&�Sد د�)�ي ��3 د E��U&� ا;� ��.

�� ه�8و &�ن � د. 8 �#�ا�� ا��� در . ه�ف ا�� ��� ر�z#: E � اE�U ا��� ا���eU&�ن ��اي �

�� .�A Eر:" A د از دو+E ا�)#�E�Sa� V �" !�د

�� ا��ان و در ��ر� ا�6ا��ت Wزم ��اي �E!�� ��8X 0 و ا�����ت . 9 Ea�� ن��+7 E �� ��> Wن

�8&Dدا b#&P� 7ن �5 رات C�%� اي�� .Wزم

��اي �17ه" ه�ي ��(&� در ا�� ��ر� ن. 10.> .��و ��S و 64و ��1.1�T ، .60 ،�S!�، ه��ن، ج:

111 �S� .و

" وزارت �Aر:� در ��+��، ��" زاد� در روز . 11�� �Dس 7ر� وارد 1915ژا� �� 13��ا

�)8�+����. <.ن. :

PArch AAB, 21034, Blatt 22.

در " �mه�ا"از �� � ر< ��!E !�د و 1914د ���a 31ا��، در ز�����8�1 اش ���7 ا E !� وي در

��+�� ر �� 15روز �� 10در ���+� اي !� �� ز�����8�1 او �#%��D C ا Ea%T E از .ژا� ��

��. <. ن. ژا� �� ��( د : �T ،"��U @ "1481و ��183" زاد�، ز��.

Page 50: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 50

��ن را ��د7ور �" D د. 12+7 �� Ea�� �����7 ^��� ا���ن��ا "(&'�D 3�� ط، ��" زاد��aار� ��در ا .

.181. ��" زاد�، ز����U @ "1"، ص: ��. <. ن

��" زاد�، ز����U @ "1"، : و ��S و �� 144و ��S و 634�� ر�M اU(�ر، ه��ن، �T . <. ن. 13

�T181 و �S� .و ��S 480و

.��185" زاد�، ه��ن، ص، :��. <. ن. 14

��. <. ن. 15 : �T ،ن�� .و ��S 446، 443اU(�ر، ه

.443ه��ن، ص : ��. <. ن. 16

.483 ��" زاد�، ز����U @ "1"، ص: ��. <. ن. 17

��. <. ن. 18 :PArch AAB, R21037, Blatt 34 . د و D "� د��م �� ���در ا�8;� از ��" زاد� �� ه

�����«در :�ه�ي د�)� �� !�ات �� ��م « ��»���«.

$Hو� �� ا��، �� اد$�ي . . R21037, Blatt 37a, S.1-18, Blatt 37/2-37/5 ,Blatt 37/1ه��ن . 19

در ��ر� ) ر �� در ده^ ه��ن ���( ��1915رس D 6&� اي ه^ �� ��ر�i وز��و�0، !��&� ا��ا�" �

E �P(" از ). R21037, Blatt 62-69($(��� ا��ان و، از :�#�، �6رت ����" �9�7، ارا�f !�د� ا

��اي ا@H$�ت ��(&� در ��ر� ا�� . ����D p ا �T ،312-314 E 2ا�� ������ در !&�ب �1!�، ج

������ ن .> .�� :

Ilse Itscherenska, Das Programm des Berliner Persischen Komitees vom Marz 1915.

Exiliraner im Spannungsfeld zwischen nationalen Interessen und internationalen

Gegebenheiten. In: asien, afrika ,lateinamerika, Nr. 5 (1999) 27 .

ه��ه8[ �A&� ه�� «A ���8�1 : p%� �;�7 د � c�7ED ر !� ��دو+8" ��Sه� در ز��. 20

���D "� 8)" ا�;�م: E �� E��Aرج در�Aد !� در �ه�� د & ره�ي وز��و�[ را » .ا�6ا���"

�8&Dر او �" 1\ا��&Aع در اH@اي ا����. <. ن. :

Rudolf Nadolny, Mein Beitrag, Wiesbaden 1955 ,40.

��اي �Xپ !�" ����e��U&� 7ن ن .>. �� :

Guenter Wollstein (Hsg.), Mein Beitrag .Erinnerungen eines Botschfters des Deutschen

Reiches, Koeln, 1985, S. 85

.

��.<.ن. 21 :

.PArch AAB, R21037, Blatt 34

��� زد� � د، از �0 �#� P� "ا���ا �&�� ��3ان ه3��8 اي !� ! R��#$ و p�+ون د��ن وز��و�0 درا�8;�

�P �" 1 �� ��6ر< ��اي ���.

Page 51: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 51

��. <. ن. 22. :R21037, Blatt 36.

D �Reichsschatzamt&� اي در ��ر� ا�� � M ع �� دا��f ��+" دو+E ��1915رس 26در . 23

�D ل� ��. <. ن. ار : ��Dدر�� EDددا��R21037, Blatt 34 . ر����� �\!� ��" زاد� در �&D � ��ا

��" زاد�، ز����U @ "1"، ص : ��. <. ن. د ��اED ا��acق داردا�� !� �(�p ��+" اي و:

185.

�6����� � D&� اي �� ا��dي ر�M اU(�ر �� $8 ان �8(" . 24���2�7 در *�و��� ه� درا�� � رد

�� وزارت ��1915رس 28ا E !� در ) $d د�)� !��&�، ا������2(!��&� ا��ا�" وا��اه�^ * رداود،

��8 *� P" ه(�ارداد� �Dه� �AEر:� ر ��� ودر7ن �X �� Ea�.ن.> .��:PArch AAB,

R21039, Blatt 8 .E �� ا�� » .از @��C �\ا!�� ��D p«: در����D ا�� ���� وز��و�D � 0&� ا

،z����"�6ارداد"EDد و: د ��ا�� .ي !� ر�M اU(�ر از 7ن ��م �"

25 . `+�a� ر���در��U&" ��" زاد� و ا$�dي !��&� داد� ه�ي ز�� ��اي رو�D !�دن �� ���" !� در

� ��ن و: د دارد �Mوري �� ��� �" ر+7 E+ا�" از دو���8 : ا�ه3 ����� ��� ط �� E �9U Ca@

�� �%p ��� ر�E، 16ه�ي ������ �6ار � د �&���'� از ا��ا����" !� �� ��� ر�E �" رU&�8 ��ه���،

���300 ��400 �88! EU��8#". ��ر< در ��اي ه3��8 *� �S�: ��+����&� در ! "#8 �* ��R و

� د ��4ر< ��اي 30000 ��D 7ورد�� ��� . "���+7 ����" زاد� در E'1 و f 1" ه�f" !� در��7���

، 1914در �ل (�� ق ��a+�c !�د� � د) ��ر< 840�� (دWر 200ه� !�د� � د ��اي A دش ��ه���

� د 20/4�� ��1خ دWر �� ��ر< .( Aه� در "���. ا E او را ��ون X ن و �Xا a6 ل !�د� � د��7+

��د" !�U""��" زاد� ��Sه� در :�f" ا�� �a#` را A �5&P� "#�A ا�� ا�� در :�ي د�)� 7ن را D .

��اي �17ه" از ��خ ��aد+� ��� ��ر< و دWر ن. 182،184،186. ��" زاد�، ز����U @ "1"، ص .> .

�� :Statistisches Jahrbuch fur das Deutsche Reich, Berlin 1915, S. 296 . ،������ در ���م

�ل 3�f�* 1914در ^� "���ر< � د !� از 150، �� ق ��ه��� �0 �#)�اف � �E!�D V �#)�اف

�D "� ^! ^او ه "$���� ا:&�� C� ر� ن. 7ن����. <. در ا�� :PArch AAB, R21030, Blatt 91

�ر� ��اي �� ق ��ه��� *�و�U ر 1915در U ر�� )Friedrich Sarre( ،ان��ا� ر ا "@�aار� ��Uا ،

� د ��650ر<، �� ا�U�M ��ود 1000 ��D ���S� ،او ���Rرج روزا�� و�P� ����� اي��. <. ن. ��ر<

،�;����� هR21035 ,Blatt 109 ff `#a� ��دWر ه^ 200در ���� �!�8 ل 7+��ن در �� � ر< ه^

E ��اي ��" زاد� و. ��اي ��" زاد� ا�Dر� ��D ا �! ��D �&D � ���� ���دWر و 200+" در ه

�� $Hو� �� �� ق ��ه��� �9�7، ا������2(دWر ه^ ��ه��� 100��اي ر�M اU(�ر #�� ( EAدا�* E���

� د ��D z� 5� "1ز�� pf� �!�8 ل �� �Tر ا$�^، : ��. <. ن. ه3��8 ���� و د�)� و ����

23 �a�� ر�M اU(�ر را در ا�� � R133757d ) �&D، ه��ن، )�1915 �� ژا19ر ��� در(، 1914د

�8��ا�� وkM ��+" ��" زاد� درا�� ز��ن !��A H ب � د). ���زا ر�A�Mن ������ ا���او ازا�� !� .

در ��ر� ��خ ��aد+� دWرو ��ر< در . �� ق A د را �� ��8aي دWر ���ب !�د� � د ��Sه� ه^ د ��د

�" اي و: د ��ارد �ل ه�ي :8[ ا@Hع ر . �&U�� Bا !�ه���D ل ه�� ا��، ��خ ��ر< درا��

��ر< ،32/7�8S" ��ت ! ��ه" ��S از *���ن :8[، در V�f �0 دWر را �� 1919در ژا� �� . � د

��. <. ن. ��Sو�M �" !�د�� :Die Reichsbank 1901-1925, Berlin, 1925, 127 . ��fژو ���

Page 52: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 52

1914 �a&!1918و ا�� ا�&��ب �6�E ه�ي ��زار ���، ه3��8 ���ز��8ي ه�ي روزا�� ��H �0 !�ر�1 ،

�D �&)����. <. ن. ��+��9X "8ر ��ا�� و :

Thierry Bonzon/ Belinda Davis, "Feeding the Cities," Jay Winter and Jean-Louis Robert,

eds., Capital Cities at War: Paris ,London, Berlin 1914-1919, Cambridge, 1997, p. 321 .

0 �%� �a د�)� ��خ � رم در �ل ه�ي :8[ � Ca@250 د � �Tن. در.> .�� :

Wolfgang, J. Mommsen, Der autoritaere Nationalstaat. Verfassung, Gesellschaft und

Kultur des Deutschen Kaiserreiches ,Frankfurt/Main, 1990, S. 443 .

�8ي !� �� ^�&U��� �8! E+Wل ه� د� ا+a&�،در ا�� . �� ا3Uا�B �� ق ��" زاد� و ر��U�B در ا��

�@�A �� �ل ه� ����� ��Pرج R\ا�(�#" �3رگ � د، 7ن ه^ �� ��98 �� $#E ��خ � رم، �#�� ه^

��اي ���9 � اد �! "�H�)� E#$ ����اي ا�Uاد ����S !�د� � د و ه^ E+روزا�� ا��!" !� دو ���:

REDو: د دا "fا\ . p68)" ��د�� ��ا ه3ار �S�700اد !���" !� در ا��8ي :8[ در 7+��ن از �1

��. <. ن. �'� � د :

Hans-Ulrich Wehler: Das Deutsche Kaiserreich 1871-1918 ,Goettingen,7. Auflage, 1994,

S. 203.

�� در ��� U�1&� ا�� واE�S6 �" � ان *" ��د !� �Xا ��" زاد� د �a�� در ���� اي �� 1917ر د

���(�Hت �3رگ � : د ��اي ���9 «*�و�U ر ��& خ، ر�aSD V�f ا@H$�ت �(�ق، *V از ا�Dر�

"fا\R اي » � اد������ري از دو &�ن �(�6" د�)�«و ������a" !� در ا�� � رد « �&U�1 ��� در

� د، ����Mي ��D»ت و ا�&��زاتH�9�� «ا��ا pf� و+" . ر ��Sش ��اي A د !�ددر ا�� ���9 و

&�د�U �:ر�A وزارت ���� . ��& خ ���� را ��ز� ��S از � ه'&� �M��� ��اي ار:�ع ا��د+�#" !� او

ا��ان ��W دو��ر� � M ع «وزارت �Aر:� 7ورد ا�� � د !� ��" زاد� A اهA B د را ���ار !�د� و

E ��(&�ي ��D ا �6H$. «ن .> .��، ه��ا� �� ���� ��" زاد� �� 1918ا� �� ژ ��11& خ، . 7. گ:

از ���� و �\!�ات ��& خ در� رد �اWت . PArchAAB, R 19168:در 1917د ���a ��21& خ،

وز��و�S� 0# م �" D د!� ��" زاد� �� 7ن ز��ن ��HAف ����ري از ��< ه�، ا$�dي !��&� ا��ا�"

A ت در ا�� ���9 � ادH�9�� از ،"��a�D 0#�����AW ��& خ، �� . را!" ا &'�د� ���د� � دو و���ا+

، !� در7ن ز��ن �� )Charlottenburg(��م �aSD ا@H$�ت �(�ق، �� �9Dداري �Dر+&a8 ر<

� د، ر: ع و����M !�د ��اي ��" زاد�، $V#;� d ا��ان و p�&���9D 0� ��#� ��+���P(" از

�8�����&� ا��ا�"، در ا�� ����� � اد A را!" ه! V�fر�� D pf�6 "ت، ا�&��زا���#Q�0 د� . E<ه�

�(�ور� در ا�� ���ات $#�� �1ا�" و �pf ز��1" در �9Dداري �Dر+&a8 رگ *V از در��EU ا��

�! �� ����0 در 7+��ن اE��6 دارد و «����M از وزارت �Aر:� *�#Q�د E�0 ��� ر� ��7�� ا�� �67

��ت#Q�اي د���8��ا�� �C دارد !� از ���رات و��� � ��A �� �8! د��'& �9Dداري : ��. <. ن» .ه� ا

در*� i وزارت �Aر:� ��" . U1918 :PArchAAB, R 19169 ر�� �D28ر+&a8 رگ �� وزارت �Aر:�،

" �Aص«و » $d ره�aي �;#V ا��ان«زاد� را �� E���� اه "&�5PD « د�! �U�Mا�� و ا A

�� دو+A E د $�p �" !�8«!� او در 7+��ن &S� 8 ان$ ���� «وزارت �Aر:� '�رش !�د !� » .

��ه�8 Ea�� i ��. <. ن. ».����Mي او در � رد ����� � اد A را!"، �� ا��از� ��S ل، *� : ����

.R 19171، ه���;�، ��1918رس 11�� �9Dداري �Dر+&a8 رگ، ] وزارت �Aر:�[

Page 53: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 53

26 .8$ �� �9!�� � ��. <. ان �� �� ن��اي ا@Hع از ��� ر ا�&(�رات ا��ا���ن در 7+��ن � :

،��8c8c�6 در ��' ���� �Tر ) ��" زاد�(؛ !��&� ا��ا�" R 1524، ه���;�1916اوت �S�11ون

Peraاز*�ا Prueferدر ���� اي از د!&�*�وR 1526 ، .�Uو ��ز ه^ ه���;� �1916 ا��a 20ا$�^ 7+��ن،

��رو��*�98�^ ��Baron Oppenheim،ت �(�ق�$H@ا �aSD ع�a� ، ،و��! �! E � ��D �&D ا

���(�Hت ��� ر رو�� رو�" D د ��fا�"، دا���8وز���� ا�ا�� » . . .ا A "� "+��� �Uرا *�و ��ا

�� د��ن د�8X E+�Aان ز��د �� در «��اي 7ن !� "#����� ��� �" ر � !� �����ت ��< اHT ه�� �

�� ا���6رت ا �H"، در د��� �� ،"���ر:� اول ��� ط �� � ز� $�A p د �" ا� ري ���&�8 !� $�

. ا�� را �" دا��^« : ��دداD&" ه^ !� وز��و�0 در ����D ا�� �z+�: �&D � z#c ا E. »دا��

p�)� ��ا kUر �� CU � ط !�و�، ه8 ز�&%� �%+ ^Rر ��ا��ا�" ه�، �� رR^ ه�� ���$" A د و

��. <. ن» .�(�� ا�� : �;���*�و�U 71917ور�p 12، و ���� 1917 7ور�p ��26& خ . 7. ، گ R 1530ه

�� 7ن��M در.

27 . "�� ����ر�M ���وات را %� �� ��$�p ا���3�Aي و ��اي �0 ���ل !� ���� ه�ي ��ج ا

�� ه���;�. <. زاد� ��اد�� نR 191650 i�وز��و�0 در ��ر "�� � ��D�� ،28 ��1917 در

Blatt����ن ��ا����ان، �cAب +1�8" 7���� ��� ط �� ،> !�! ،B�ر ا$�^ را�T16 p�71917ور

در $�� ��ل ه^ �%& اي � D&� و ه^ $�م ار �ل 7ن �� �17ه" �aSD ). ��1917 12ر ��� در (

�D ���� &�د !p ار�B ر Eو��S� " �� ��اي ا@Hع از ��دداED ه�ي *�و�U ر �� در ��ر� .

��. <. ن) وات :�+a� z داز��� *�و�U ر �� ���� ���(�%& اي ه� دو ���� ا���3�Aي : �;��� Rه

19165 ،��+�� E در &�د !p در �� �aSD ��در . ��1917 31، ا+6�%" �� � D&� وزارت �Aر:�

���"، از اH&Aف در ���ن �$ >�A �� �8c#�+ي ���م ا�aره �� ���:�9� "8�)� z�$ ه�، از ����

EDزدا�� �8c#�+0 ���م ا��%� ��� د��، ����D "� E د، ��p �9�7 و از ا��ا����" !� ��D

��&� )ا��ا�(m�! ����)�9^ زاد� ! d$ ����$�p ����"، !� ه �� :#�p ارد��#" و ���زا ا ،

.ا��ا�" � د��

��&� در . 28! ��8���� �� �a���� ��� ط �� E���D د �" � ان�S&� ت����D اي�� �� ��� $8 ان �

���" زاد� در . �3د وزارت �Aر:� ��د ��1917 �23&� در ا &��a ل را ��م ��د !� ��" زاد� �� ��م !

E ���� �Dن وkM در او�6ت ا��D ��A ا �!\&� �#�ا!�� ���� ه�ي ار �ل ��D، در ه� : �7;� از :

�����1 �9�7 ��" ر �؛ ���� ���� ه� �0 ��� و ��(&� در را� �" ����8 �� ،E9: دو . k6ا � "A��

��" زاد� �A7 ا$Hم �" !�8 !� �� ه�D �! "��(8ا�� $�دي . ه^ ���� ه� *�ر� و ��ز ��D ا��

����1�8ن !��&� و د�)� ا��ا���ن را در � ���( �� a;� �9�7 ر A اه�8 � د !� ��8 �aت و �����aت A د

�88! kc6 ل a��& ��. <. ن. ا :�;�����اي R19165. ه "U�! p�+ا�" ه8 ز د��ا �&���� ا�� !� !

�8 �aت A د � EDدا E���Dد��� kc6 �&a+ل ا a��& ��&� و د�)� ا��ا���ن در ا! ��8���� ��وزارت . را

���Aر:� S" !�د از ��6" 1\اD&� ا�� ��� ر در روي ���� ه� ��Qه�3د و ��ت ر ��ن �9�7 را

���D و �&Dد دا�� ��� ر در ��+�� ا$& ���&��$� !�دن '�رت 7+��ن در ا &��a ل �� ا�� !�

��در ه� T رت . ! ��� ���8) د & ري !� '�رت ا+a&� ��ا$�ت ���د(ر� ��� ر ���8 ���� ه� را دو

������^ 7ن را داED !� ا��ا�" ه� را� ه�ي د�)�ي ��اي �����aت A د *��ا ���88 و �� د�)� �& ا��^ «

Page 54: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 54

^�8�� " ��. <. .ن. »�9�7 را ��ر :�;��� '�� R 19164و 1917ا!&R 19167 ،22 �aه ��، ��Sون

��8c8c�6 در)Constantinopel( و ،R 19167 ،ون، *�ا�S� �� '�رت ،30 �a&!1917ا.

��. <. ن. 29 :�;���وز��و< در ��ر� ر �� ���� و ار �ل 7ن 1917ژو�f 5، ��دداR19165 EDه

��ن در . ��اي ��� ر �� �aSD ا@H$�ت �(�ق+1�8" 7���� ���� وزارت �Aر:� ��M ���� �&�

�در . ا �BlattEر� ���� :��ل زاد� و A اهB ر ���ن 7ن �� د E ��" زاد� در ه��نا &�9#^ در

i���8ر �f3ت 1917ژو$ E ��ن در ا &�9#^ ���� اي از ��" زاد� ��اي ر ���ن �� د+1�8" 7����

'�ر���8D � اب ا�Dر� ���� وزارت �Aر:� ار �ل !�د !� در 7ن ��" زاد� �� ���ز U ري E�ه�ا uا

��+3اد�. � د!�د� : ���� ����ن : ��. <. ن. �� ا�� ���� ه��ن !�ري را !�د�� !� +1�8" 7���� ،�;���ه

�� ادار� ��!3ي وزارت �Aر:�، ^#9�& �� �\!�ات ��� @� و ��:�� ��Sc6" از 1917ژو�f 8در ا

�� و �#� *�و�U ر �� ����.

15�� $8 ان �� ��، از � D&� اي !� ��" زاد� در . 30 �fا�" ��#�^ !�د �1915 ژو��ا �&���� ��م !

�� �" 7�� !� ���� اي از :��ل زاد� ��8X)�:ر�A ه�ا از راه" :3 از را� وزارت�m ( د � ��D EU��در

��� ��� د ��A" از �z+�c ��7ا �� ا@Hع 7+���" ه� p��� ر� . و ��" زاد�������، از :�#�، در

� د�� �aA �" داد و اد$� �" !�د !� رf ف، �;�وزات ار������U E%� �! >�� Bه" رf ف ]�

E ��A ردار ا "����$ E+دو E������"، از ��$ "� ��HAف ا�9mرات �����ت ر . "�� ��� ��

>�� �� Ea�� ���98+ا ��� �$z: � E از ��� ر�6H$ �&U ��دم ا��ان و �� "+��زاد�، ��8X ا$

�D اه� A ا. ه� �&D � ��زاد� ه8)�م ��#�^ ا "�� z+�c� از "fه� ���U�M !�د� � د !� ��:

R 21045 ,Blatt.ه��ن، : ��. <. ن. روز���� ه�ي ا��ان در ��ر� ا�6ا��ت رf ف �[ اراA �f اه� داد

73ff ر �� در �Uو�*�!\� �� ��2 �a&!ن 1917ا�A�Mاز ���� اي !� ���زا ر "��Sc6 ��:�� ��درار��aط

،E���� "#S�HR ،د A ادر�� �� E��� د �� �&D � ل a��& �\!� ��وي ا�� ��&� ا E !� او . در ا

*V ا��ا�" ه� ���� را� . . . «: او �&�;� �" ��1د !�. 31ارش ه�ي ا���3�Aي درا�� ���� را ����� � د

���8D، را� ه�f" !� !8&�ل 7ن ه� ��اي �&Dد دا A ل 31ارش ه�ي ��& ب� ه�ي د�)�ي ��اي ار

E��� �����. <. ن» .�� � : �;�����R19166ه��M ، : �ي وزارت ه�>E �%����� !�و� �� را�3ن

1917 �A24 �a��&Qر:�، .

��. <. ن. 31 :

Persien und der europaeische Krieg. Von einem persischen Patrioten. Berlin 1915.

�� $ �1915)�ر��� �� ���P�� �&U اي از�&� �Uر " ا�� ا��، !� دره��ن �ل ��+��8 ان ا��ان و در

E �9 E ��+�'�ت ��" زاد� در ��د���� : ��. <. ن. :��U ]8)�&�ن ا�&(�ر ��CU � ،EU �(�� اU

��f"، ��9ان، e� z�a� م�� �+�وز درED\1 7ن �Dدروان، �� اه& Ea �8� ����" زاد�

.306،ص1349

PArchAAB, R21050, Blatt 62، 5191ا!&�a 5وز��و�0، . 7. گ:��. <. ن. 32

.

33 .�� D ف\� ��&� ���� .وزار��Pر:� در����D �;�دا �\!� �" ده� !� ا�� �6�E ه�

Page 55: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 55

.و ��1.1�T ، .182 �S!�، ج: ��. <. ن. 34

��ون �&�;�، در!�R\ه�ي ����� از ا ��ر�� �� :�&; ي �(�ن ه�f" ازE�+�SU ه�ي ��" . 35 ،��

^�&Aدا�Q� ان��ا �&���P(" ازا�� !�R\ه�. زاد� در7+��ن و! ��+�� -در 7ر�D 7!�د�" $# م

��ا���a رگ Berlin- Brandenburgischen Akademie der Wissenschaften in Berlin �6ار دارد و

��+����ن دوم !&�����P دو+&" &A� �BP د�)� 7ن در �BP د � E�V ه�ي Staatsbibliothek

zu Berlin E ��ر� . اD �aS: 11در7ن :�، در���� Persien und der" ، ار��� �&� 7+

europaeische Krieg �5 اي و: د داردP)� ه�� "���A" از� D&� ه�ي � : د در ا�� :�aS و .

��ر� D ه�ي �aS: �6 13و 12درH$ ���(�ن از 7ن دار�� !� ا ��ر�� ا��Hب �(�و@�E ا��ان را

"�� �� Ea�� او ��� �! EU�1 �;�&� " � ان� ��ا���8�� د� د��aل �" !�د� ا E و Ea�� زاد�

E .ا

��. <. ن. 36 :Persien und der europaiesche Krieg �T ،28 �S� .و

��. <. ن. 37 : �T ،ن�� .30و 27ه

.و ��S 172، ص �11!�، ه��ن، ج : ��. <. ن. 38

��. <. ن. 39 :Persien und der europaeische Krieg 34، ص.

40 .�;��� .41.ه

.6ه��ن، ص . 41

.31ص ه��ن،. 42

1916از دpfW در &" ا�� �(��P ا�&��W ا�� ا E !� *�و�U ر او�)� ��& خ، !� از U ر�� . 43

��S ر�aSD V�f ا@H$�ت �(�ق � د، در *�( 8�V ��دداD&" در ��ر� ���+� اي از ��" زاد� او ��

E ي 6 ل ��8 ل از ��ا. را ���9 !��88 ���ن ���� اي �" A ا�� !� وي ����" از 7ن را ��p !�د� ا

���ن ���� ن .> .��:

Hassan Taqizadeh:"Persiens Lage,"Suddeutsche Monatshefte, Nr. 15 (1918) 10, S. 251.

��. <. ن. 44 :Persien und der europaeische Krieg �T ،36 �S� .و

45 . &��" و �6رت ا��ان در دوران *�B از ا��. Hم ��!�� �" D ددر ���ن ���� �� !�ات �� �Uه8[

��. <. ن : �T ،ن�� .35و ��S و 32، 28ه

Page 56: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 56

46 . ��� دن A ا E ه�ي *�ن � را���&" و ��3 �8S� "� ��در � رد $����"، در ���ن ����

�S� E ل ����Aل *�دازي ه�ي «�aAه�f" ا�Dر� �" ��� �! �D�E از *��وزي �� 0�

��. <. ن. �" !�د��» ����Pدا�� : �T ،ن����Sو 41ه.

47 . �T ،ن�� .و ��S 39ه

48 . �T ،ن�� .و ��S 45ه

��$�p ا���3�Aي، : ��. <. ن. 49 ��&� ا��ا�" �� ��ج ا!25 �a�1915 ا� ،ArchAAB, R 19175.

50 . C� )� �����" ه� +7 �� "#Rاو ���اي ا@H$�ت ��(&� در ��ر� ه���ري � 6&" ���ر�Aن $

��&� ا-��" زاد� ! d$ !� او ��ون ا����. <. ��ا�" ���D ن :

Ilse Itscherenska, "Heydar Han, das Berliner Persische Komitee und die Deutschen-

Interkulturelle Begegnungen im Ersten Weltkrieg," in Gerhard Hoepp und Brigitte

Reinwald (Hsg.) , Fremdeinsaetze .Afrikaner und Asiaten in europaeischen Kriegen,

1914-1945, Berlin 2000.

�� � رو�&#� ) وز���Aر:�، ا�Jagow) (�����2(���� ��1 ف . 51)Treutler ( ،7ن ����M 27و �aا� �

1915 ،.PArchAAB, R22238.

��ن ه���ري �" !�د��، R 21862, Blatt 91f.ه��ن، : ��. <. ن. 52+7 ���(���6ن د�)�ي ��3 !�

D ت�$H@ا �aSD 0�! ����A" از ا��8ن ا��!" *�B از *���ن :8[ . �ق، �� و�#� ن روي 7ورد��

&�د���U #� ن�و �� "9�5�� وز��و�Perzynski ( ،0(*�ژ���8" : ��. <. ن. �#)�اف �(� �a&!ا

��، ه��ن، 1918��M ��R19148 . C�� ��8���ا�� �#)�اف را ��" زاد�، و���ا+�#0 و *�8 �

.�;#V ا��dء !�د� � د��

53. �� ��+���)�ر��� �(e ل ���9 ���+� اي ا E در ��ر� E�+�SU ا��ا���ن *�8ه��8 اي !� از

� د�� �&U9#^ ر�& .ا

��. <. ن. 54 : ،^#9�& ��ن در ا+1�8" 7����902I ,75/1 ,L250984 ،PArchAAB.

*V از � ط . �" دا��8) ��رس 12( 1917ه��ن ��� در �D27وع ا��Hب U ر�� را . 55<>

���D ز�R7 ���1ه�ي دو E���0 دو+E6 � E و د�)�ي D راي : �E �3اري، �0 دور� ��!

��زان *&�و�1اد� ����1�8ن !�ر�1ان و � .

,PArch AAB، ��1917 15، رو� ED، ر ��� در ��1917 12وز��و�[، . 7. گ: ��. <. ن. 56

R191165.

.R20526, Blatt 101ه��ن، . 57

Page 57: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 57

.R20522, Blatt 130ه��ن، . 58

59 . �' ��+��E ه�ي �Uا��� و ا�)#�V از دو+a&� E ع A د 1\ر���� Wزم ��اي از �7;� !�

EU��� p��)� ا���ن �� و+" ��دداED ه�f" !� . را در��EU ���د� � د�� !8'�ا�V ا &�9#^ ر

E دو+E ه�ي �� ����� E%� ا�� ي�U ا�)#��" و ،"��� ��+��E ه�ي 7+ E���!�8ح ا:

A د در ����� !�ر !8'�ا�V ���9 !�د�� و �\ا!�ا�" !� ا�;�م داد�� �(�ن �" ده� !� ���ن �&a ع

EDو: د دا "#� p��6 ��R ت�UH&A8[ ا: �P)� pf��� �9�7 در� رد . ����� E%� ،0 ه�� )#�

��+��&" رو ��، از ا�&�اء E!�D در !8'�ا�V را رد !�د� � د�� . +��8، و ��HAف د�)� ا�3اب

�" داA#" و ا�;�د ��7نH0 :8[ ا��� �� "&��+���Q8[ ا�: p��a� "* د در A ا��ي�& �� ا �س ا

.ا�&��� � ��ل م � د��

�� ه^ ا��dء !�د��، و���ا+�#0 در �A@�ات A د ���" . 60 0#��� ا�� !� *��م را ��" زاد� و و���ا+

�& �� �Dح اA E��6 د در ا �! "f�: د، �� در�� "�9#^ �" *�دازد و �� در ه�� از ��" زاد� �

��. <. ن. :�ي د�)� �A@�ات : "��a�D ���%+�a$)0#�از دو+�A ، : E@�ات ��9:�ت)و���ا+

��&� �#� ن ا��ان! �� ��)����! E6 � . ،ت، ��9ان���1378�� ! BD ا��ج اU(�ر و !�و� . �&�

�� ز�����8�1 ��" زا ^#9�& ��+��E ه� در ا V8'�ا�! �����" *��م +7 ��D ����M د�

E ��اي �&� �Uر " ا�� *��م، . 864-868�� ��" زاد�، ز���T ،"��U @ "1 . <. ن. ا

؛ ��3 �� ��Aو �D!�ي، �T ،2-5 22) 1917(، �2;#� !�و�، : ��. <. ، ن»دادA اه" �#E ا��ان«

��ل د� !�ا " و !� ���&" ا��ان، ج ، U# را�V، 19ا �8د ��ر�Ba8: "P !�ر�1ي،

�" در��ر� ����9 �����ت !8'�ا��T176-185 . V ،)؟(1364 �&� �Uا�� ي *��م در 31ارش ر

��+��E ه� � : د ا E، ن .> .�� :

Comite organisateur de la conference socialiste internationale de Stockholm, Stockholm,

Stockholm, 1918, pp 394-403.

�� ز����9ي «��� ا��ج اU(�ر، :#� ه'&^ ه��� �&� در ���Wت ��" زاد�، ز�� " �� � D&� ه�ي

�9 �A1356 �T ،865-868 ،)��)� ��6 z+�c� Eر:"، ��9ان، U !� $8 ان در ��ا �� ( ���7

E �� ��� �" ر � !� ���� �Uه دي، !� A د �&� �Uا�� ي *��م را. ا- ��:�� ����M از �!

E ارو*� در ا���� "، �Uر " !&�ب �%� د اU(�ر، ��#Q�و د " �� i��8 از ��رX "6اورا ��ان

�� !�د� ا E، �& ن �U ��D �)&8� Ha6ر " و �Uا�� ي ��د��D در ا�� 1358:�� " �� �Uر ،

� �8D "�او در ����� !�ر A د و در �THA 7ن �� ز��ن ا�)#��" ا�9mرات . ��دداED را �

�8! "� "& 1��ن او !8'�ا�V. ��در �� ،�� ���31ار �D و �� �� $8 ان � �S6ه� وا E��+��

�8&Dدا p�)� ^#9�& �� ا �' ��اي ]8: �@�A �� 0#�واE�S6 ا�� . ا�� !� ��" زاد� و و���ا+

�8&U9#^ ر�& ��ن �� ا+7 E+0 دو�! �� �9�7 �! E ��A" ا@�U �! "��$Hه دي در��ر� ا�&�Pب . ا

�� $8 ان ������8 در !8'�ا�V ا 0#��� د E �" ده� ��3 در E ��" زاد� و و���ا+ ^#9�&

E��� .> ن .��ا��ان ����، �ل » D ��� "#5U&� در ��ر��T�S� i ا��ان،«���� �Uه دي، :

��ر� D ،^&'3 ( 1ه��1367*�( �T ،95-109.

Page 58: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 58

، *V از � ط !����8 و� ق ا+�و+�، �8�1917 ر دو+H$ Eءا+�#�8c ا E !� در ��� �� . 61

�� .ا &�Hل ا��ان !�د �(���D p و � :� ��(&�ي

��� �Aن، : ��. <. ن. 62� ���BP ه�f" از 7ن � � 1917ا!&�a ��24" زاد� ���� T رت ��: ،

�� س��M �� '�رت . *�و�U ر ا ��ر��، ")8� ��ا!&�a 13) وز��و�[، ا������2(���

1917 ،PArchAAB, R19145 63 .ن .> .�� :$H@ا �aSD ���ت ��Sون �� !�8 ل در � pT و

، U1918 ر�� 25وز��و�0 �� ��& خ، : ��. <. ن. R19145. 64، ه���;�، U1918 ر�� �22(�ق،

، Friedrich v. Perzynski((وز��و�0 ��اي � D&� ا�� W��� �� 1ت *�ژ�R19145 . "��8ه��ن،

��اي . 65. � ���1�8ن ا��ا�" را" ��زه^"!�ر��aSD �8 ا@H$�ت �(�ق، را � ��T �" !�د و

H@نا �&)����. <. $�ت :

Werner Zuerrer, Persien zwischen England und Russland 1918-1925;

Grossmachteinfluesse und nationaler Wiederaufstieg am Beispiel des Iran. Bern,

Frankfurt/M-Las Vegas 1978, S. 54 ff.

,PArchAAB، 1918ژو��f 9ارت �Aر:�، ���� ��" زاد� و د�)�ان �� �Tر ا$�^ و وز: ��. <. ن. 66

R19147.

�� ��� ��" زاد�، . <. ن. 67 ��18�� ���� ��Sون ��fن، 1918ژو��ا�� � R 19147 �&D.، ه

��اي ا@Hع �����Uه" !p ار�B و '�رت 7+��ن در E !� ه��ا� �� درA ا E ا��ا�" ه� ا

�D ل� .��8c8c�6 ار

��ري از E�5PD ه�ي ��Sوف �� �1ا�B در ا�� � رد ��" زاد�، :3 ا. 68D ا�"، از��ا �&��$�dي !

�� �Tدق %��� �� ��� ��رس، ،"U�� �8c#�+ن ���م ا X ،" �� b#&P� ه�ي

��ن ���زا ا ��8ري و �# 7��دي، ����A "#�8ن � اب، E+%�" دو�ج ���زا �� ،"f�a@�a@

��ن را ���ر�Aن $� اوR#" ��م �" ��د، ا�� ��ون ا�Dر� �� ا�� ��+7 ����A" از �9�7 ه���ري �! �&

�� دW�kc6 b#&P� p !�د�� .

��� زاد و ���V� �*Wد��� �RP0م"2

�#� اي از 7ن : �! ED � �+��ه(&�د و ا��ي �ل *�B، ��" زاد� ���+� اي در �;#� !�و� �Xپ

E � ز��ن ه� ��8�، :��� و رو�� ��U«: ه8 ز @��در » .)" ��ب D د و �Vا��ا�" ���� �mه�ا و

����ر� ا�� ���+� ����ر 1'&� و � D&� ا�� و در ا�� ���ن ����ري از � ���1�8ن و �&'��ان ��3

�#� $���� ��" زاد� را در ��ر� �;�د �THA !�د: ���1��ن !�د� ا�� !� �" � ان �� ه "& . ��در

Page 59: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 59

��P@� 7ورد !� ا���(� �;�دA اه" �3د ��" زاد� در دورا�" ����@ �� "�W�� ��U&� و �� � ادث

E وي ه� ار� در ا$&��دي !� �� �Mورت �;�د در ا��ان . ز���U�* "1از و �(�z او در P��7&� ا

��داU�* ED(�ري !�د ا�� ا�� ��aت $���� ���k از 7ن �a د !� ا���(� ه��B در ا�� ز���8 �% ل ��

� �� " و VQ ��ر��3ا � ن ا��ان �� .%~ در ��ر� �T�8$ اT#" ��ر��&� ر �و از @�ح �;�د

X�0 ����Y'رد

�D �8D7 د A زود�� از ه^ روز�1ران "��R (� ه�ي�ا�� ���� �Rب ��" زاد� . ��او در دوران : ا�"

"Dو�'���E"�1وه" از دو &�ن در !&��� " z&! ر���در �a� �9D�3 �1د ه^ �" ����7 و در

�! "fه� ���� ز��ن ��!" و $��" از ا a�H ل و �6ه�� �" ر �� �Uا�� ي و ا�)#��" و �� ��:

E روز �(��� ه�ي �Uر " . 1'&) �" !�د���� �ka8 د�)� �17ه" ه�ي ��" زاد� از او�Mع و

� د !� در !�� ن ه�ي ��ون ��زي ا��ا���ن ��&�از:�#� ا a�H ل، -ز��ن X ن ���� و *�ورش و �pa ا+

!��!� در *�ر�V �8&(� �" » ��< ه�ي : ان«روز���� ه�ي �� �Xپ �" ر �� و �� -�6ه�� و

�D . ��26" زاد� در "(+� �3ر�1ن 7ن ) 1904( �� '�ي �� 6'��ز و $����" و +�8aن و ��5 !�د و

�D �8D7 ر��د . E �� E " ا��HTت"$����" و " ���8��ت"از �� "��$H@در ��5 ا "#$��%�

$ E%� ED � اي �+� �%��C در ��Wت !8 �" ا��ان �� �%�!�� «8 ان 7ورد و در *���ن '� ر

i�د و از 7ن » ��ر��\Q�و در 7ن �� ا�� ��&� ��!�� !�د !� ه��#&" !� �P اه� ���ن دور� A د را

�D اه� A د A �5$ ن�� �+" 1.ا�a&6س !��8%� م �� زوال ا E و ��9 ر �#E ه�ي �& �8X

E *�:8;�ل ��S ��" زاد� �� و!�+�a� E�3 در �;#D V راي �#"�� �T�$ و وارد �D ���31��

او در ا�� دور� از :�#� �(�و@� @#�aن رو8D'��ي � د !� �%E ����� ا���(� . 7ن روزي ا��ان �1د��

�� اpT " رو8D)�ي"""�8" ��6&Dو . ا$&��د دا "f�*ل �'�� ارو Tورت ��#�� از ا�M �� ��!�� �� �9�7

�" ه�U(�ن ��aرز� �� ا &�aا�R ن��� \A��6 ن و ا E� �� و " �� د و ر ��ن �� �;�د

� د E�#�� EU�)�* . ورت�M از �P ��ن «�8X ده� pa6 از ا��Hب �(�و@� ���A ^�#� 3ن � \Aا

��ون ��5ف ا��ا�" "(��U «د ��� ���ن 7ورد� . ��@�+z اوف !� ��" زاد� �� او در 6'��ز ��6Hت !�د

E'1 "� د و � b+�P� ف�T ��#��»E#� ل از ه�� a6 3ي�X ���'� ت�� #S� و ES8T 3 $#^ و:

���. «EDدا "���دوران اول 1908در �ل . ��" زاد� در ا�� ز��ن در را� �#�^ �Aن �6م

7ر��ن 7زادي و �� �E �(�و@� *V از �0 . �(�و@�E *���ن ��EU و ا &�aاد �R7 ��eTز �1د��

X 8'��انDاه�ن و رو A رد و 7زادي A E��D �8*��وزي زود 1\ر&U��� ا�� در . �ر� اي :3 ��9:�ت

��f1909ژو ���� �Aرج �1�EP و *��ش، ا� ��D "#$ ��%� ،���D �#�� �9ان� ���� ن Hا��

E�)� B��: �� ،��D . ان��ا ����A" از ��9:�ان دور� pa6 از :�#� ��" زاد� "SM��8 وX در

��U�%� 3ب� ���" د� !�ات در ��اHز1(&�8 و �3ب ��8رو و ا���� EU�1 ر ا$&�ا+� ن �6ار�! . "��

�� �;�د �5 رت رو�D �� و ��c8" ��ي در ��ا����8 �3ب Ea�� د را A ��� Bرا���زاد� و

"#Tط ا cA �(�ن د���� ز �� ،"$�� " و ا:&�� ������د� !�ات ا��ان ارا�f !�د�� و � $"

�8&A� . *��� 1\اري �D 1909 ا�� �3ب در �%�� *�: ش و �Aوش. ��ر��3ا � ن ا��ان، را ��cح

در ��ا�� �3ب د�)� !� ا:&��$� ن ا$&�ا+� ن ��م (7ن را �3ب ا:&��$� ن $��� ن ��A "� 3 ا����

EDء )دا�d$ا �#���ن ���زا ا ��8ري، ���وات، و ���ر�Aن از :�# ، ر ل زاد�، ��" زاد�،

��&� ��!3ي � د��! .E ��اي �Dق ه����E �6ن ���&^ : در����� ��ا����8 �3ب ��8X ���7 ا

Page 60: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 60

7 �� !� �6^ ا$�^ �(��E را �! E��8" دور� �;�دS� د � ����R 0+��!� �6ن ه'�ه^ ��اي �

� 6 ���(��p �" ده� �� :Ba8 و ه�;�ن ���7 و U> دا+��^ ��&�pT در ا�� :� دور� A د را

��ا��از !�*&��+��^ دارد ��#�^ �" D د ���A ت��:�9� ��ن ��3 !� در ا��ا. :���ي وا1\ار �� د�

E �� ا�� �W�aت �Mور�� !� از ��7ر ����p ا �! E��� ���� E �(��E �0 اوWد �6�^ ا �#f�$

^f�6 ^��+دا <U د��&Uس از !�را� �%� م ��D�a و �& ا�� روي ��8ي * ��� ا &�aاد �C#c و ا

�)� �#f�$ اد�Uم ا���E از 7ن D\1&� ا�� ���D ��31�� از �;�د � د� و ���Xر ����&" در:��" را !� �

� د� ا�&%���ت ��ر�A ��P د را داد� �� �Dه�ا� !�روان �(��E اU&�د� و �� ا$ ان و ا��5ر � "@

6 � : �9�&��� اT ل ��ا����8 �3ب د� !�ات $�aرت � د از 2.�" ر ��. . . A د p��! >��'ا�

t�:�� ،"��;� ري�a:ا ^�#S� ،ري�a:;�د ���م ا�از 6 � رو���"، ا " �� ����+��ت ��&��^

����R&��^، ����^ ا�H< ���ن ر$���، 7زادي �;�k و �%3ب و ��ا��ي در ����p ��6 ن ��8U�T از

zو �\ه E�� 6 0 ���م !�89 3. . .��اد و�ان از ��1\ار ا k���� د را در A E+� د� !�ات ه� ر

وف و ���زا �A�67ن !����" و U> دا+" �� �0 ���م *�(�U&� �� �" د���� و �%E ����� ��7ر @�+z ا

" �� �" EU�1 �3ب را �� ي � $" د� !�ا)X� �� ا��Uري !� از ��7ر �&'��ان رو

ق داد�� "$�� . ا:&

���=ت �0:�

��fد 1910در ژو � ��D ،�8سD� ���9a9"، رو���" p&6 در @�ح E!�D ��، ��" زاد� !� �&9^

E'1 >�� �9ان را� . EUل ر a�H �� ا E�P� ا�;�م� �+" را در ا����� 1\را�� و �8X VQ و

�0 �1وه" از دو &�ن �6�^ و : ا��ن 1915در ژا� �� ! �� '� !�د و �+�� ����ن +7 E+د$ ت دو ��

ا$�dء ا�� !��&� در :8[ $#�� رو �� و ا�)#�V . را �(��p داد» !��&� �#� ن ا��ا�"«�;�د A ا�،

D از �S���ز 1(&�8در�A< ا��ان E!�D !�د�� و �+�� �� ��31�� Bن و �&%�ا���+7 E�� . ���در ه

��ر� اول دور� دوم 4.��ر � د !� ��" زاد� دور� دوم �;#� !�و� را �R7ز !�دD �+���� ��" زاد� در

�56 �;#� !�و� ��(&� از ه�3�X ��و�� ���ن ارو*�f" ا E در : ED � ��8X) 1920ژا� �� (!�و�

،z5S� �M���� �'� �#�E و و��ت �#" ا��ان، �;�ه�ت در *�!�13" و �'� ا��ان، :�9د E��A

" ��اي ا��ان Wزم ا E و ه�� و@� دو &�ن . . . ز��ن و اد���ت �Uر H$ا �� ��ا��وز 3�Xي !�

�e+�a� �9�7 ت +3وم�D ر��� � 3�X ا E !� ه��X در �8D ����م 6 ا ���� در را� 7ن � ��ا��ان

1 E���� از �&��a6 E�P ل و ��و�� ���ن ارو*� ��D Hط و ��6 و ��#�^ �D��D �&' : C#c د !

�Dن �� ارو*� و اA\ 7داب و $�دات و ر م و ����z و $# م و �8T�k و ز��1" و !p او�Mع ��U)�&�ن

�8& و !�8ر 1\اD&� ه�� ع A د*��8ي و ا��ادات �" �8S" !� از �8S" ) :3 از ز��ن(��ون ه�� ا

"& دوم اه&��م �#�` در . ��D "� "D د و 7ن را و@� *� &" !�ذب � ان A ا��R#� و@� *�

"� ���^ 7ن، م �(� $# م ��U[ و ا�a6ل $S� و �S �'� ز��ن و اد���ت �Uر " و ��6" و �

�V ��ارس�� ����اي . . . ��82��� ا��ان و ه E��A �A ر در c ا�� ا E $���� �)�ر��� ا��

" ز��د �� � ����8 ه^ $���� ا�� !� ��7ن !� � ا �c �;�رت�� ا��ان ���� �mه�ا و «$#�" و

V���(&�!���" !� در ��ر� ��" زاد� �� داوري » .��@8� و :��� و رو�� ��U)" ��ب D د و

���7 �#��� �pa6 �! "a+�c از ا�� : ���7 "��(�&� ا�� ا�� :�#� را ����9 !�د� �� او ��A&� ا��

�88! �: � E و �� �� ���Wت د�)� ��" زاد� و �� اW T را� و روش �;#� !�و� ا�Dر� اي داD&� ا

Page 61: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 61

�8D����ن . � \Aز�� اW ) �� در ��� ��" زاد�X �! +� �(�ن �" ده���� ��ا C�6ا��ن د A ،��ا

�Aر:"، � :� �� �#�E و �'� ز��ن �Uر " و �17ه" �� ��ر�i ا��ان � د� ا W��� ،Eت �&�Sد !�و�

و ��3 0a �)�رش 7ن را �" � ان �S�ف ا�� -�� و��� در ��ر� �Dه�U ���8دو "-� ز���8 ه�در ا�

Eم ا:�ادي . @�ز �'�� دا�� در T'%�ت ا�� �(��� و ����+� ه�ي 7ن a%T&" از ��< 7داب و ر

E �� $�z ����1" ه�ي ا:&��$" در ���ن ا "fرو��ت و رو�Uا�A >�� از +3وم �P ��#� E��� .

�" A اه�^ �) �f^ !� اHT �(�ق ز��� را ��� ذا�" و «�1ن !�و� ��!�� �" !�88 !� � ���8� ��

،E . ا�� �� دW�#" ز��د ا��ان $�z ����� و �Rب *�B رU&� ا �e�«5 Eب را �3�a: "&#" ا

�&Aد *�دا A "1���� z�$ p#$ ر���������" ه� �� �'�� در �� ��ا��ا���ن از د� ه� �ل *�B در ��ا

�p�D "S ��+�� د�� را ��aاء �Aا�" �6ار داد� و روح !�89 *� &" و HAف ��$E و �dS" « و:

�� "��� z��S� س� د�)� �;�ب و ا ��ي زن و ��+E *�&" ��7ن را در ز��1" ا:&��$" ا

��د� ا��D . z�! E+7 اري D6" را و *�ر� اي ��3 د�D ل ادار� Tو ا E� �� p�D ^ه "A��

�&U�1د��8" S� ^#$ء را�a'+و ا E������� �A.«6 و !&� �! E ا�� � ���1�8ن !�و� را $���� ��ا�� ا

"6�� EU7 و "� " . . . در E#'R ����ن $��� ��دم ا E«ا �aب �Aا�� E����اي دادن �0 ��

E �9&��� را� ��د دادن ��ر�E���� i �6�^ 7ن �#E ا E#� اد�Uاي ا�� "6HA8 ي و اS� E��&� 0� و

�5P ص �#& E ��د� ا ���" ���E#� �8 ا��ان !� �8X�� ه3ار �ل در ���ن ا &�Hه�ي 1 ��1 ن

E��&� ل��! ��ا��ا�" ���� ��ر��6 E���� i�A ^ د را A.«7 د را �'� �� د� ا E" روح ا��ا��E"و

�8 � و در )���ن ارو*�R "f ر !�8«� C�$. « � �8)� "& �� " ��$ ب"ا�1 ا��ان را �� در

��9 " �'& ن"�D اه� P� ب�R ب . د��R ن����P@� داED !� ��98 را� �;�ت ا��ان ا�a&6س � ����ا��

E ��ا��^ !� «��" زاد� در :�ي د�)�ي ��!�� �" !�8 !� . ا ����ه�ف *�(�EU ا��ان ا E و

��5�� ���a� ه^ ���&�8 و �� ��Dد �)���Aر:" ه� �� را در ا�� را� !�P� 0 اه�8 !�د و+" ه

"�������� ���3رگ ��ا��ان . . . ه� را ���1دن $ ا��A pر:" ���8از�^ ه �cA �� ^اه� P� E ا�1 را

�cA $��^ از �Aر:� ���E در داpA . . . از �Aر:� ا E و �� را� �;�ت در دور!�دن ��U)" ه�

E 8».ا

* * *

�� $���� او �(�ن Ea�� "'#&P� ه�ي B8!8" ��" زاد�، وا+��در ه��ن �ل ه�، دو &�ن

�� 36و�8" در ���� اي از *�ر��cA Vب �� او � ED. داد��%� :» kMا � ��8;� ا�ا�" ا��ا ��در دوا

"#�A د D "(��U �و رو� ��� د�� !� ا��ا�" ���� a#6� و :� �&D�2�7 ��6 م دا �T 5P� و��!

�D k6و 1'&) وا ~%��� �67ي ��" زاد� ا E و �dS" ه� �" . � M ع C� �8&'1 "� ه� "dS�

�� ا�� �Tا�HA Eف ا�&��ط و 1'& z#c� ��و+" 1'&� ا E �� ا�(�ن ا C� k6در وا �X �1�8 !� ا

��ل �Dت @�ف �!�ر را �" ! �� �D "� (&'1 �! V#;� و �� در ه� E E ا�� HAف

�!�ر را !�د� ��D^ �� @�ف �!�ر را z�e+��8 �'� ا�اي ا���� �" دادم �� D ��U�1&^ و �C را

^D�� �&U�1 .E ��اي A ����$ ���7 دم ا�� ا ،��A.«9 ^��6 ر���!�m^ زاد� ا��ا�(�9 دو E و ه

در �;#� ا��ا�(M � �9 ع را ��8X @�ح �" » � اCU �(�وط«��" زاد� در �;#� !�و�، �� $8 ان

�0 ��&� را ���� ��د7وري !8^ و 7ن ا�� ا E !� اوW �� در ه�� ا��Uر A د ا$&�ال را ر$��E و «: !�8

�T � ��#� E ���f^ و ا�� �� از را� ��س �� ��#�� ا� "� "f : !�8ر� ��اط و �'��U�8^ و از ا! "� �

��ره� 1'&� ا�^ !� ا��ان �� رو�� و ��Uا و �! E �� E%T ا�� $���� دار�^ و ا�� ا p��! ن��ا�

Page 62: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 62

6�� ��#� ����� �����( د و �� در ��ل ��1 ار ا��وزي ���� "(��U �8@�����8 و ����" �mه�ا و ���� "

����ا��ان ���� �96ا ���ن 5P�.«10 ص �� A د !� ��7ا ���ن ا��ا�" �& ان ����� �p�5% و ا�;�د �

������ن ا��وزي �Rب �� :�a8 ه�ي د+'��z و روح ��R . . . BPب را a6 ل �� �! Eدا�� ����ا��

E��� �)�!� از �' ذ و ] ا E[و ��dاتا�� ���ن داراي �dS" از ��S�A . z د ذ�� دار �Sدت

��Qه�3�^ ������ر� �;#� a6.«11 ل 7ن D ��+او �+���� �Xپ W�3Q�[ " $#^ و ه�8":��ل زاد� در

�� ا$&��د او ���ي �� او�Mع د��� و T'%�ت ��ر�i در ز���8 روا�� ا��ان . را� د�)�ي *�(�98د �" !�8

: �P اه� � د» �D ق � ���1«" از ا�� �� �Rب رو�m �! �8! "� �Dه�ا �Xر� اي :3 اA&��ر ��

�ي و ��aد در ��aرز� �� ��U)" ه�؛ ) 1« ���A2 (ه�؛ "(��U ��!�ر و $�p و رkU و ) �T ^�#��3ف

او از �7;� !� ا�&�Pب دو را� اول را ا���ن ��*\�� �" دا�� +\ا را� م را » .دkU ��ر�;" ��U)" ه�

"8S� �8�31 "���»��H6�$ اراي�� ���م 6 ا !�ر!�دن »@���� ��!�ر!�دن �� ه��ن ����a" !� در . و

� ل و �� م ا ��a8: ��U �� Eن �S� ��R ل و �" �U��� �8Xن !� @�ز و A � �D د��ن S� �*ارو

��ا E؛ ه��ن !�ر!�د�" !� ژا*8" ه� و �#�eره� را در ��ت ا��< ��ان :�f" ر ��� !� از ه���~

��ن د��aل ا�� ��. ��U)" ه� ه���ي �" !�88� \Aرا� !�و� را در ز���8 ا ،�+���� ��U)�&�ن، �Xپ

��ر� A د ا$Hم �" !�88D ��&�P� �+���� �� «: �" !�8 و � ���1�8ن : ان و *� D ر 7ن در

�#�8ي و ا�P&Uر � ��ه�� : ا��^، �� ه�� ا��� ز����1" دار�^، �� ه�� �" A اه�^ �+��ن دراز

�� @�ف �0 ��5 د �" رو�^، #��U E8c : ان �� ��U �� ه�� �0 7رزو د. �)\را��^ ��ار�^ و ه

��* .^� �� "�� �� .E �� �� ا C� ا���8^ ز<�c� د A �'m ���� �" A اه�^ �� �'� �3ا��ي . ��

^��8��3رگ را ���ر �P ا��ان ���� رو�� و :���، �mه�ا و ��@��U �8)" «: ا6HA" ذا�" ا��ان، ا��

:�ان ا��ا�" ��8a��Tي !� در ا�� �;Hت �" � D&�8 از +%�ظ � و �8(�ء ��9 12».��ب D د

�8&Dر دا������ ����)� �'�وت " �� �� ���Aان ه�ي رو���" و . ا:&��$" و �;�رب "A��

E �� ��A" د�)� �� ���Aان ه�ي د� ا�" �� ��زاري �C#S داD&�8 و ���ن �9�7 از اد�z و �D$� و

� د�� !� در �Dا�� 7ن روز *�(� و ��زر�1ن �� دا�( ��&S� ��; ��ن *�D ر د��� �" �D و+" ه

E �%~ ��98 در ��ود و ��3ان ا�a&6س از �Rب � د. ��#�� از �Rب و a6 ل �;�د ��98 را� �Xر� ا . "��

" و واk6 �1ا � د در ��+" !� !�m^ زاد� �U#� ف � د و ر���&��^ او �� زاد� �%�C و ��د

� �� �! �D "� z: � ز��� !�دن ��ا$&��د داD&� » روح !�89 ا��ان«8S� �S ي �;�د � :� !�8 و

�D��� د�� !� ��98 . ��&S� �8 و&Dدا "�Hر ا�� D ن�&�(��U �#;� �1�8ن��و � "�m�! C')�

در ��ا�� ا�� . از را� a6 ل ���ن �Rب و داD&� �0 رهp6�$ �a و ���و��8 �" � ان ا��ان را �;�ت داد

CUي ���ات � ا�S���ر� ه�ي D د ��اد و در A �)�ي در ا�����e� و �(�وط، ��" زاد� b+�P� و

��ر� اول �ل دوم . �;#� !�و� �S� ��U�f3: "#" در 1'&� ه�ي او �� A "� ^)X ردD دور� (در

��" زاد� ��ر د�)� �� �Mورت اA\ اT ل و 7داب ارو*�f" ��!�� �" !�8 و �� !���" !� در ) :���

� &� ا�� *� i �" ده�ا��ان �� او �A����ز ه^ در ����� 1928 �ل ه� � �S�8S" در . � �;�د+�

"� ��8X EU�� ن ا�&(�ر��� " � ��ت $� �" و �� اT ل ا�#S� ����� 8 ان$ �� �! "��&!

���&� ا�9mر ����f^ !� در $���� �� : � ���� �Xه� Eا��T �� ���� "���اي رkU ه�� ع ء �'�ه

��ن� \Aر� ا���� ه��ن T ر�" !� در H��! ^و ه8 ز ه ���ي $�رض �)�د���e� �� (2ه� "(��U

���ن E� )A �6ري �� �ل *�B در روز���� !�و� رو�D و واtM و ��ون ه�� ا���9" و �&" �8X

�� ا$&�aر A د ��6" ا E و ا��وز ��3 ��ون ه�� ��د��ي ه��ن $���� را ���ار �" !8^ E �1د��� ا

Page 63: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 63

��DHط ���ن ��eب ز��� و ��ز �" 1 �^ ! "#����ون !^ و ز��د و �" ��د�� و ��^ و ����� ا��ا���ن

����\Q����D !� �� . . . را ا$^ از ���ن ��دي و �� ا6HA" و �8S ي k��� ���a� p�و+" ا�� $

"@�)� �زد �%' ظ دار�^ "��� ز����1" �� وارد � "##A �! د��ن را A "#� �8 �6�&" از

: �S6وا �!�D���� ��9ان ر��D �M در . 3ء ���اث �#" �� �cA 1926دو �� #E8c ر �� و ��

و��ت �#" از @��C ". �;�د �1اf""و د�)�ي " و��ت �#""دوه�ف ا�D "#Tوع �� !�ر !�د ��"

3!�� " ��8Sي 7ن ��� ��وري و 6 م �1اf" ا���ن *\�� � د، و از +%�ظ �6�U �� 1ه� ����aرز�

E+;�د دو�وا- E#� ���� $8 ان ��98 ز��ن �#" و � :� " و از +%�ظ �Uه8)" �1&�ش ز��ن �Uر

&�ن�� �S ��7ا��«. ��ر�i ا��ان T 5A� ا��ان � C��@ از "fد» �;�د �1ا � E+)� دو�ه�ف د :

�U و ^#$ �� &�دن �1�Dد �� ��eب ز���، 7زادي ز��ن، � :� �U ،وت�d6 دن �7 زش و�! "U�$

#��E، ارز���" !�دن 7داب و ر م و ا�� دو ه�ف ه��ا� �� � $" :���، S8T&" !�دن �

� د �&U�1 را "& ��" زاد� در ا�&�اي ا�� دور� ��اي . �� � ��+��^ دو+&" � د !� :�ي و@� *�

E)1ز���� ا��ان ^;8* V#;� در E!�D . از �� BD از z!�� "� ���" $ d�E ه�>&" ��R ر

��D �Mن ر�� #E8c �(�ور او � د��، ر:�ل را داB�* �! ED از ر ��!� ��ز� » در �3ب �;�د«

��ر� �;#� 7���8 D ��+او �+���� � د ه��ن ا��Uر �6�A ^ د را @�ح !�د و در ��D p��)�)1925 (

��اي دو+E :��� ارا�f داد ������ا�� ا��< ا��< در را� و روش �� �&" ر���e� ��D �Mا�" . � $"

��A" از ا�6 ����د*��ا �D و او !� ��� �+" در �Aرج از ا��ان �8X د a� CUا � E+و+" . ا��ت دو

�D ان در ا�)#�&�ن��ا ��' ��D �Mر �&Uاز ر V* .ل� ���1�8" 1326در � ���� ا��ان ��زE)1 و

�8 ا�&�Pب �1د�� VQ . �;#D V را و

�ل � ت را E��D و ه8)��" !� �1وه" ا ��1960" زاد� در 7 &��� ده� �8X از V* ز

رو8D'��ان 7ن روزي 8P" :3 ا�&��د و ��1 �� 3ا در ��ر� �Rب و �;�د ��اD&�8 و را� �#" :3

"E)1ز����� ا��اد !�د " #S� ��(D���� ��Sوف A د را در �cA �8؛ دو&A�8D "�f 1" ا�� ) 1959(�

�P 1'&� دو��ر� ر ��ا ا���س ��د، در دوران �+P رد1" و در ��ا�� رواج 1'&��ن �;�د &�3 ���ز

E �:�� � ا$&��د A د *������ . ����د و ��د7وري ا�� �z#c را !� ه��82ن #S� ��(D��ا�&�Pب

��اي �8Pا�" ه^ �D�� در ��� او ��8Sي T�A" داED و ��aت $���� او را در ��ر� اه��E �7 زش

�� را ��3 . �5P ص در �;�د ا��ان �(�ن �" داد�cA ر:"«او $8 ان دو�A ن��� \Aو 1\» ا EDا

�%~ را �Uا�� از � M ع tc �ن ����واژ� ه�X "f ن ،]��U�� �Rب �� ارو*�f" را ���ر ��aد و

�3د1" و �� ��#�� از ارو*� و ا����� �6ار داد�R . ع �;�د را از M � و E'1 �P ��ن ه� � �c�از را

�� ��R7 ��'+�Pز �" D د. را��c ا��ان و �Rب :�ا !�د i �* ���� اول �cA :�و ا ��در �%� z��: �

�" در ا��ان �R ن��� \Aا �� C� )�)اط�Uو ا �cA ��*�B �6م � د� ام و ����8X ) ا�1 ه^ �6ري

�� �! ^&Aوا ا���* "� pa6 ل� p9X را "(��U ن��� ��اz#R �" دا��8 او+�� ��ر�;0 ��#�^

��aS� ي�;���د� �" �D و D �8روي� ���D ع 7ن ز��ن�Mت و او��d&��»��� \Aا"��R ن « E *

��دم و X ن ا�� D z:و رو���" را وا "���!��U ��8)" ��ب �Dن ��m C#cه�ي و ��@8" و :�

�&Dزم داW "%�%5� ز��1" �� ����� ا�1 �'��� و i�در ��ر �D �&ا@" دا���U�6ري ا �! ����$

��Sي ا�� ��ت ���� ���ت �&�;� �'�� و �;���A از pa6 دم A �! E��7 �&9� �&a+ا �D��را روزي

^8! t�M � ن و����" در . �R ن��� \Aا ���" ��ود C� )� اط و�Uر 7ن � ع ا\$ �� t�M � ي����

"��e� p#� �� Ea�� ا��از� "����اري و �p#� Ed9 �(�ق 7ن ا X �! E ن ا�� �#E ه� p�اوا

Page 64: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 64

� د وA "���� "&6 رد� ��D د��ز z �8� "� �9�7 ��� �#T�U و ����� z�$ ن��و ا�� در $#^ و �

�(�ن در ����p درA(1�8" 7ن ���ن ���A �1د��، �1ه" )X را در< !�د�� و EU��� �S�

��� �Mور��ت در:� اول ���ن و $ ارض ��P)� 3 و��*�(�وان : ان �9�7���aر� ��ون ���p ز��د و �

C#c� ^�#�� k6و در وا �Tدر �T و �&�� ^)X اه� ��7ا m ل و Tف و ا�Tاو ���mه�ي 7ن اA\ ه

�� و �8& ��د� و دل �� در�� زد�� و ��7ا �( �C !�د�� و A اD زمW را "��R ن���� 7ن � ��6 "�

� د �&U�� p���� ل� �B9: 0 7ن T�U#� را @" �� د� A د را �� !�� ن ���ن :��� !� در ه3اران

�ت ��!�� �7)�� ��" زاد� در ��ر� ا�6ا��ت ��k و �D�� در ��!�� و ���D p�� ه� 14. . .���8از��

�� E�#� �P �" 1 �� و از 7ن ا�&��د �" !�8» ا &%�+� در�Rب«7ن � . ���� ا�Dر� VQ

�� 1 "� E �� 7ورد� ا�cA در �! "#�W7ن ا�6ا��ت : د ��� دن ه �cA �� ^���� "8a� ن���ا��

p#� ����'&� �1ه" در �! E za ا��Hب ��Uي ��دي ا t�M � اي�� ��#� E��� "�Hا��

* "6�Dد D "� و ��D ا��، در . . . ��ا ��در ا �� "�Hاي ��8 و ا�� &U �! ^8! ا�6ار ���� ��

�� ���اري از ا�� � ع ا�Uاط d&� 3�� ي�S� �ل *�B در روز���� !�و� و �W��� "dSت p9X

�dS" ا�Uاط و ��8روي . . . � د� �� Ea�� ا�&��ط و �3م ��ا�� �P&�5 ا�1 ��اي ا�cAر Wزم و د$ ت

� دن �&" و � b6 در �� ه�ي 3��: �� p���د ���a� �D�� دا$" �� �'��� ه^ �#�" D د �� �

��د� D دD ب #c� ن��� E��R ����" زاد� در ا�� 15.��ر�;" و @" @��C در را� وT ل

��ن در � �� �� pا��� "(� (X ���� ا��ادات وارد اM � pT ع �" D د و i �8Pا�" *V از *�

دور� �A و !&��E، دور� : او �9Xر دور� در ���ن �(�ي �(��P �" ده�. *�دازد��eب ز��� �"

از (دور� $�+" ���ن ا �H" ) از �6ن pa6 ^)D از ��Hد �� �6ن اول pa6 از ��Hد(���ن � ���"

�" :��� ) �6ن م ��ه'&^ ه;�ي�R ن��) ��8c8c�6 t&U، اA&�اع �Xپ و !(b ا�����(و دور� �

c�1��ن او را ������ رو��اد E�%��� 6" و�D روم ����ن � ��ن و ��3 � ��� ا��ان pa6 از ا Hم

��د� D دD ر )! i�3ر1" در ��ر� . � �3رگ $#�" ���ن ��#����ن �" ر Ed9� �� VQ وي

Vن ر������� "fو *��ا ���W ن���� ز "��� ا$&��د ��" زاد� در ا�� دور� ا E . و ��:�� ��7ر $�

B��از �� �5 ر از ه^ T�U#� �" ����1؛ T�U#� اي !� در �6ون ��S رو �� ا3Uا��R �! Bب و �Dق

�� ��" زاد� �� ��S�b :���ي از ���ن و �;�د �" ر � و �" . �" 1\ارد�cA از E�در ا�� �6

�! �� 1 : �&U�1ا�U دم و�� E���!ادي ا �� �98� �D�� ������8 ر �� از ����" !� �R�E ��7ل ��

�" ����a� Eدي $# م �e� 7داب و $�دات ���� ��a�p $�دات و +�aس و و�m E)�S� kMه�ي �9�7

�#�� روح ���ن و9U^ و *P&)" و ر�D ا:&��$" و روح ���هp و 7زاد�8(" و 7زاد� ��Uي و

�HA �T 5Pص از ��a5Sت ا�Uا@" و �&����U Eي و و@� دو &" �%�^ و+" �S&�ل و E��9D و

�" � ان E'1 !� 16.ا E !� ه8 ز �� ا�� ���#� �3د�0 �(�� ا�^�Uا!�ري در را� $���� A د

��" زاد� ��P&�� �&'�� ا��ا�" ا E !� از ��S�b ��ر��3ا � ن �� ��8Sي ����e و �;������ در

�� �: � ����9ده�ي ا:&��$" و ا6&�5دي، :# �� �" رود و �� +3وم د1�1 �" وا�S��: "S6 ا��ان

� $��p : �ا�� ر ��ن �� ا�� ���#� را در �9Xر $���THA p �" !�8وي D. : ه� ��ر��&� �" ر

�&�9� ����اي ه�� @��aت �#E و �C ا�9mر ��� در ا� ر $��� و E!�D و " 7زادي"اول و از ه

" ا�� 7زادي $�م �;�وز �� �� ق د�)�ان ا E. دE+�A �9�7 در �p و p5U ا� ر� . ا�� �Dط ا

» �#�p��$»E دوم17.»ر�D ا��Uرو $�E������� p«ا E و ��ون 7ن Wزم » 7زادي �Mور�� و ذا��«

E �k 6 ا��� �(&�< � د� و در�kU�8 وز��ن و R^ و «. و و��ت �#" ا�� ���� �S��: 0� �8�

Page 65: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 65

��kc6 ،�8D ��� از ���7 داراي د�� �(&�< �� ز��ن �(&�< �� ��اد �(&�< 0��D �(���� دي�D

�8D�a� �� �8D�� م :# 1» . p��$ ا@"«��ي از�Uزي ا�� E#�« ��7ا �! E ، �� D و���8^، ا

"f7ن را *��ا pT�� دا�� و "� >���cA»"#� د*��8ي A« . �9رمX p��$ ��AW��" ���هp"و

�� E ��" زاد� �" 1 �� !� از دوران : ا�" �� » .و �T ESر و �%���$ p�� �A b+�P د«ا

� د� !� د�)�ان را ��'�� �" !�د�� �8D7 ادي�Uد�� !� ا��و �56 :�ن �9�7 را داX �8&D ن 1��ن �"

E وي در *" ا�� ا�Dر� :�#� ��Sوف ��8 ب �� و+&� را �" 7ورد !� . ��98 را� A د�Dن �C ا

» ���& ا��� 7ن $���� را ��D ���7 اي���� ��P+'^ ا�� ���Mم �&" :��^ را �Uا !8^ D ����$ �� ��

��8ن �� 18».7زادي ا�9mر !��8D��8 ا$&��دي اي !�ش دX ،B��& " زاد�، و �&" ��A" از دو

داD&�8 و او را وادار �� دادن � �M%��" در ��ر� ا���(� ه� و 7راء دوران : ا�" اش ��" !�د�� و

�8Pن او را �(�ن 3�� ���cA اد دو��از ا V*"����د��"ا &e'�ر"و " � D "�در ا�� دو . ش �

��HAف �9D �2�7ت داد� ا��، ��" ،���cA �� ��U B8�&�P� �)�ري در ا���)U�* ��� $" «زاد�

�� دوم » ��د � دن ا��Uر A د در دوران : ا�"«�� » ا�Uاط�cA E��6 ���A7 ر� !�د� و در�Dا

E �" را �Mوري دا��&� ا�R ن��� \Aر ا���& ان ����� . د�)� ���D ���cA دو ����� ا &�8د �� ه

HA��ح ز�D ��اA\ و ا�a&6س $# م و ر م و «�E�P 7ن !� : �T !�د��" زاد� را در ��ر� �;�د

��ن و 7داب و �8 از ا6 ام �Aر:� از ا� ري ا E !� از اول �(��Hت 6 �" در د��� �� م و �

�(� و 7��دي د��� و ����T p'�ت "6�� ���� V��;&� ��R b�ن @ ا��� E�����8 وE#T و �6ا

E �8��ا�� ��A رد و را 19».ا����" �1د��� ا���c ���ن ���ن ه� ا��ي �Mوري ا E و ه��

����� E+3$ ا�� در � "�� "����a� E'Tت ���� ا E �1ه" :� د A ا��� D د و :� د «. �

���S� . . .�D�'" ��ارد ����8�* �����" . . . ا�� ا &�Sاد اA\ $�دات ��&%�� از ا6 ام د�)�

E+ 9 ه^ ��a�� ا ����د� D د���a" �'�ط و �6�#�E ��< 7داب A د D ب #c� ف�T20».ز او

�dS" ه� �" 1 ��8 !� ���ن �;3�� ��*\�� «: در��ر� �;3�� ��*\��ي ���ن ه� ��" زاد� �" 1 ��

�� "�c8� ه�ا�m �! ف�� ��)� را رد !�د و+" ا�د E�ا E و ��" � ان �0 �6�E را a6 ل و �6

7 ��" �" � ا��8 �» ���رت �#"«V� �! �9�7 . . . ��� �" ر � ا �س T%�%" ��ارد ���ار��

�88! \Aر:" را ا�A ن���8Xن !� دو 6 م �&��ن �Dق �8S" ه�8ي ه� و . . . �6�&" از �0 �

�" را �� �'� ����E اA p�T د �R ن����ل $3ت و �DاEU �(�ن داد�� !� اT ل �! ��ژا*8" ه�

�� اA\ و ا�a&6س ��a�� ا. D د" ا &%�+� در �Rب"و+" ا�� ا�a&6س ��a�� � z: 21ا�a&6س �� د� ا��

"U�5� و pAد "f�*ن ارو���� !�ر� ��X �D ن �&�;� اي ��ارد �� ه�وA E6 ا &�^ در ��&�aت ���

E �� ��i و 9m ر ا��Dل �d%0 و ����D 3��7 ��P ا �;8� �)���8��ا��، �� 22».!�8^ ه�

���� �� ا���8 �0 � "6�� "���6 z���� ن���� » �;�د اA&�ا$"«ا$&��د ��" زاد�، �9&� ا E !� ه

�� �A@� :�اf" 23.و: د ���ور�^ ��Aد !� در @ ل �6ن ه�ي ا � "fره� )! �#�دوم، ا��ان از :

� د !� ا��ان �� A د ��7 و ا���س ���A و . �Dق از �Rب ز��ن ����ر د���� ^&���در 7 &��� �6ن

�Hش ه�ي ا�� دور� در ا��Hب �(�و@�A E د ��R7ز دور� اي � �� � د، ا��. $�z ����1" !�د

" در ا��ان �� E��D رو��و �1د���� �زي و �;�د ��7ا�� دوران *9# ي ه� �� . ���� �;�د �

ا�;�د و��ت �#" و *" ر�3ي ��9ده�ي ��رن !( رداري را� را ��اي *�(�EU ه�ي ���" و

�� " را� �� �T�$ در "� �$ E!ار !�د ا�� در ز���8 �1&�ش �(�ر �. :��a� "fد ا6&�5دي ه

م، *V از ED\1 د� ه� �ل ه8 ز ه^ ��98 را� �Xر� ��اي ��6" و :�aان $�z ����1" ه�

Page 66: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 66

E $#^ �1اf" و . �1&�ش �7 زش $� �" Wز�� ا�� ��#�� و ا�a&6س ا E. ��#�� از ���ن �Rب ا

��ن ا��ان و ���ن �Rب از + ازم 7ن� "S6وا EA�8D ل �9^ �;�دا�� و Tاز ا "fد�1ا�U .�� \Aاي ا

،z5S� از ������ن �Rب � t�%T»"#� د*��8ي A « ا�� ���اث » ���رت �#"«و E�: دوري

EDان را �1ا�" دا��ه8)" ا�U . ^���� �#����8X ��ا�1دوران ��!E ا��ان در ���� �;�د را

�" � ان - ��1979 1952، و از ��1952 1940، از ��1940 1925، از 1925�8S" از �R7ز �� -!�8^

1EDري �%� س دا d� pا��� ��ا ����B در ه�� E' . E8 !� ��" زاد� ! p�او در ���

���1ا��ن ا�Uا@" و �;�د &�3ان �" *�وا و �� �Tا�E و د6&" !^ ���� 7راء و ا���(� ه�ي A د را

. ا�f داد���ن 7ورد و ��1 ��اي �%�C 7ن ه� ������ ه�f" ��3 ار

---------------------

��'9; ه�:

��ل زاد�، . 1: "#$�� �ل » �� ��� ��" زاد�،«�% ،��e� �#;�19 ر���D ،11 ��9� ،

1345.

�� ! BD ا��ج اU(�ر، . 2 ،E�@ب �(�و��ان در !&�ب اوراق ��ز� ��3ب د� !�ات ا� ������ �����

.�9�1359ان،

.ه��ن. 3

� د. 4 ��D �)&8� در دوران :8[ :��9" اول ��(�� ��ن. دور� اول ا. > .����89م، : ��)�:

».�#�� �0 ز�;��«، �� و��� �9X p5Uر، 1380��+8" ه�، ��9ان، �Uزان روز،

��ر� . 5 D ،�1;#� !�و� ��، ژا� ��1921، دور� :�.

.�1918 ا��a �15;#� !�و�، . 6

.U1918 ر�� �15;#� !�و�، . 7

.�1922;#� !�و�، ورU �6 ق ا+�Sد�، ��رس . 8

.3و�8" �� ��" زاد� �� ! BD ا��ج اU(�ر، ��9ان���� ه�ي 6. 9

��ر� . 10 D ،م .1925، 2و �1;#� ا��ا�(�9، �ل

��ر� . 11 D ،ل اول� .1922ژو�f 15، �12;#� ا��ا�(�9،

��ر� اول، �� . 12 D ،ل اول� .��U ����1924)�&�ن،

��ل زاد�، . 13 : "#$ ��%�»،i#� زاد�» ران "�� ����� �ل ،.در ��ر� ،��e� �#;�19 ،

��ر� D11 ��9� ،1345.

14»،���cA ر� �9^ و ده^، » دو��D ،^3ده� �ل ،��e� �#;�1339�9ان� ،.

�� اول، ص . 15 �cA419 .

�� اول، ص . 16�cA426.

�� اول، ص . 17 �cA469 .

�� اول، ص . 18�cA475.

.��1920 �21;#� !�و�، . 19

�� اول، ص . 20 �cA428 .

�� اول، ص .21�cA428.

Page 67: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 67

.��1920 �21;#� !�و�، . 22

��ر� . 23 D ،م . 10، ص �1918 ا��a 15، �33;#� !�و�، �ل

روز��� )�و و ا�@�ن ��V%� ���ت ا%�ان

���� ��R"P0ر

��ون ��د�� �Ed9 �(�و@� را ���� ��c$ �c'" در ��ر��T�S� i ا��ان و در ���� �% Wت ��Uي و

" ا���� ��دD د . ا���ن � "P�3ش ��ر�A ��ا " �� �� ��� ��" زاد� ��" از ره�aان

" A د �Uاز و �(�z ه�ي �Uاوا�" را @" !�د�� وي از ��8رو���� ره�aان . !� در @ ل ز��1"

" �(�و@� � د !� �� د+�E�+�SU p ه���X�� Bر را� ���Saي ���W @ �&a" را �� ارو*� در ��

EU�1 B�*.1 ��ا �� �� " او �� ا�;�م ر�� E�+�SU E�P� دور� ��Sa�2 )� در�و دور� اي د

��ر 7وردD �� ��+��ا�� دور� . ز��1" اش �R7ز bc$ �c�� �! �D 7ن را ���� ا�&(�ر روز���� !�و� در

�& �A رد1" ����ري از �(�و@� A اه�ن از �% �W" !� در !( ر �� و6 ع *� ����5دف � د

� د.

E از ����)� ا�1 ��" ز �� اد� در ز��� ا�Uادي � د !� از ه��ن ا�&�ا �� :�اf" � ز� ه�ي د�� و

در����p ���وه�ي �6ر���8ي و: د داD&�8 !� در داي 3��7ش و اH&Aط ���ن و 3*�ي ��'(�د،

� د�� �S�D ��U ^8&" 7ن ه �� $�aرت د�)�، 1'&�ر ��#� �� !���" . �;�د �Rب �� ا���(� ه�ي

E8 ه�ي ��Uي را � د !� �8& ���� ر�(� در :���ن ه�ي �Aص د�8" اواA "�- �A ا$ �!

T' �� داED، و �� د��aل U&�ت دور� ه�ي اU(�ر�� و ز����، دردور� �E�P �6:�ر ��ر د�)� �� �6رت

��7ورد� � د و را� را �� : Wن ه�1 �� ا���(� U#�'" ���ود !�د� � د � �� T رت �;�د �� ه^ -

از ا�� ره)\ر �%�ا�" $��^ در � ز� ��� روي داد، در $�p اH&Aط دو � ز� اي !� !��H . ��3در��7

� د�� �%�ان ه�ي ا:&��$" �Uاوان �U7�� و اR&(�ش ه�ي $���� *��� 7ورد ���2�7 در . �� ه^ �" ر

E8 ه�ي د�8" ���� �;�د داED و �� "&a�� �� د � ���fن رو��� ��و@�، از 4.ا�)� E��D

7ن � ع و 1 ��9ي !� داي اH&Aط و ا�&3اج �T�8$ ��ه�&� �&�a�� را در � �" *�ورا���، ��ر د�)�

��A" از رو8D'��ان ا��ا�" را �� ا�� �TاEU ا��اEA !� �;�د را ��ز��S�b !�88 و ��اي ا��ان

ارو*� و زا�B ا�� دور� ��5دف � د �� :Ba8 ه�ي �� � ��+��&" 5.ا��f + ژي �Aص 7ن را ارا�f ده�8

��� t�c� "fرژوا � kژي : ا� + f��ا ����� �� � ��+��^ را �� �! "T�A "'�#U (� ه�ي�ا��

����ري از رو8D'��ان ا��ا�" ���^ �Rب �� ا��� ��U&� �'�ي ��اي �Aوج ا��ان از �� . �6ار �" داد

� ��+��^ ا��ا�" د�� �� 0�� " و ا:&��$" را� �Xر� را در ��� ��E ه�ي ��&�P� �! ����

� د ��D زد� ��D ���+ا�T�� 6.:��6 ه�ي 7ن از دور�

��ر ����ري از رو8D'��ان ا��ا�" ه����8 $#" ا!�A�aن داور، $#" D ي ا�� ا��f + ژي از

Page 68: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 68

�"، ���� !�m^ زاد� ا��ا�(�a$ ،�9اu رازي و !���ي د�)� از m�! C')� "d��� ،"&Dد

از��E�P� p �(�و@� A اه�ن �� ��� . �" �D رو8D'��ان ��p دوم �(�و@� ��و��

7.��" زاد� ��3 �� ا��از� اي �%E ����� ا�� :Ba8 �6ارEU�1، ا�X�1 از��8روي ه�ي 7ن �5 ن ����

*V از :8[ :��9" اول، �� ! BD ��" زاد� و � اب در ��+�� روز���� اي ا�&(�ر ��EU !� !�و�

EDم دا�� . E���� در ��(�� ��ن �1دا��1�8ن �1دا��1�8ن ا��� د�� !� » ا�;�� ا��ان«ه ��+��در

��ر �" D �� �� ��� ��" زاد� و ����A "#�8ن � اب دو �� از ��:�&� ���� ا$�dي 7ن

����7 . "#$ �� �9Q !� در ا�� دور� !�ر��8 '�رت ) � رخ ا+�و+�(در ا��ان، !���" X ن ا�

� د�� �a��� 7ن ���1ن ا�� �1و� ا���(� �;�د و ��6" را �+ �� !�ر �(��� ار. رو �� در ��9ان � د

� د�� !� ���ن :��� �Rب را ���� ���Qر\* �X��EU و در . A د �6ار داد� � د ��&S� �1دا��1�8ن روز����

. ا��ان رواج داد

��� ا E و را� �� :��" �P اه� ��د� ��R ب�R ن��ا�&(�ر !�و� را �" . �� ا$&��د ��7ن 31�B8 از �

� ��ر 7ورد !� p5U � �8" در ��ر�i �;�د@#a" � ان D ���R7ز دور� اي از :Ba8 رو8D'��ي ا��ان

ه�ف ه�ي ا$Hم ��D از ي �1دا��1�8ن ا�� �(��� ��اي �;�د ا��ان ����� ����ر . ا��ا���ن 1( د

�� :���ن ه�ي رو8D'��ي ا�� دور� و دور� ه�ي ��Sي ��6" 1\اED و ����ري از ا���(� �1ان

�� $�aر�"، 1'&�ر ��!^ �� ا���(� �;�دA اه" !�و� روح z+�R ا�� . ا�" را �;\وب A د !�دا��

EUر �" ر��D ��*V از ا�&(�ر روز���� !�و�، از . دوران و ا���(� ��#� :���ن رو8D'��ي

����ري از :���ن ه�ي رو8D'��ي �%E ����� 7ن �� �Hش و ���* *�داA&�8 و، از ي ،"f

�D ،�(�)� 7ر��ن ه� و د��د و د;� �#��ري ه^ $#�� 7ر��ن ه�ي ��ز��ب ��U&� در 7ن، از :

�8& �A�� 3�& ���1وه" د�)� �%�S� ����� E+�^ د�8" ������ ه�ي 8.د &�ورده�ي �(�و@�،

�ز�� و . و��� A د را ارا�f !�د�� ���e� ش P& ا��، ه�� !�ام از �9�7 �& ا��&�8 1'&�ر z+�R را د

� د !� ا���(� ه�ي !�و� از �Mورت ه� و ���زه�ي ��aم ا:&��$" !( ر ا�� A د E�S6وا ��ن ا�)�

E �A "���ه�ف ا�� ���+� ��ر " و ��� د����1 ه�ي � ���1�8ن !�و� در ار��aط �� �% Wت 9.

E �� ا �س � D&� ه�ي ��7ن در ه��� �(��� ا ���� . ا�� دوران و $

در )�و�]� #B%"; د%�&� ه�ي ��Rرج

،EDر ���ي 7ن دا�&A� �� د��aل �%�ان ه�ي $��^ �(�و@� !� ر�(� در ��ه�E دو���1

��T � �a��: ������ري از اHTح @#�aن ا��ا�" ��اي ره� �A&� !( ر از �1دو�� ��&� ا�%�cط ه

�D �" !�د�� !� ��A" از ���ه� و m اه� ���ن :��� اD \A د و �� ا��� �� �9�7 !( ر ا��ان را� ر

kU�8� �U�� �! �8! �f8" ��ز� اراP ���8ن !� �Rب p� ������ و در ��ا�Q� �a��: ��و � �S ه

ا�X�1 در �Mورت و اpT ا�� �� +� �'��0 و ����3ي ��� . �#" و ���ي ه �E ا��ا�" �1دد

�� "��UH&Aاه� ا m ه� و��� ��ا \Aا "fب را� و روش ا:�ا��� �;�دA اه�ن د��� ��" �D ا�� در

EDه� . ��7ن و: د دا i �� � ع �ا+" !� اHTح @#�aن ��cح �" �A&�8 � ع *� �&�� ،k6در وا

در ��ا�� . ا��، *� B اT#" در � رد راز ���R "6ب و $#p ا�%�cط ا��ان � د. ه^ �'�وت *��ا �" !�د

��� ه�� �9�7 در � T#� ا�� ���+� � �&Aدا�* �! �D "� ح�c� "fه� i " ا�� *� B ه^ *�

��ز�����8 د����1 ه�ي ��" زاد� � د �" . 81;� k6روز���� !�و� !� دروا " ��ر ��در ا��98� �;8

Page 69: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 69

�2�7 1'&�ر روز���� !�و� را از د�)� 1'&�ره� �&���3 �" !�د ا���(� ه�ي �9'&� در 7ن در . *�داز�^

��ن :��� � د !� در ����c$ �c�� E'" در ��T�A kc" از :Ba8 رو� \Aا � �D 8'��ي � ردD

��ر �" رودD �� .ا��ان

��ن :��� � \Aا �#<�� ����A رد �1دا��1�8ن !�و� EDر دا���� "&��7ن �X در ���#� �E�P اه

���D "� pf�6 !�ر ��د !� در ا ��� *\��ش و ��و�� ���ن . و ��ود و �e ري "8&a� �)�ا�� ��ا

�� ا�� ا���(� :\ب �" !�د $ ا�#" !� ا�� � ���1�8ن را. :��� ��ون ه�� ��6 و �Dط � د

" و ا6HA"، از �0 ، و E��D :���ن �� ،"#�ا�%�cط ه�� :���a ا��ان از ��� $

p�+د ���;�دA ا� در ��kc �(�و@�E، از ي د�)�، � د !� $#" رH� ^Rش ه�ي �&��دي

ي *�(�EU ه ���%�ان ه�ي � : د در ��� و $�p �& ا���S��: "��1 "&� E ا��ان را E�ا�

�زد b6 &� ��8 7ن را��&D ط�c%و@�، در . !�8 و ا��)� ��از ��� �9�7 ا��ان �� و: د 7ز� دن �;�

!#�� $��T ه�ي ���ت، �X از ��� $�8" و �X از ��� ذه8"، از �#E ه�ي �&��ن �T ]��U ه3ار

�� �� ��� �" ر �� z�$ ]8 �U.10 ا�" در ه���ا �S��: ط � ج و D\1&� ��!�م �;�دA اه" و

��ج و �1�3 7ن از اHAق ���" و ا�&�8ع p�D ��1ي ��8 �aت :��� ����" ه���ران و � ���1�8ن

� د، �� ��د�� �" ا��اEA و �9�7 را از ��D د� ��* �&D\1 راه" !� در "& �� در Ea�� ،و� را�!

�� ��!&" روي �1دان �" !�د !� �� د��aل 31�B8 و: ه" از ���ن و �Uه�R ]8ب و ا��acق 7ن

�� �'� ���اث ��ر�D\1 "P&� از E �Dا�� ا��ان، و ��ون *� B :�ي از A "� ،E8 ا

�P د�)�، از د�� � ���1�8ن ا�� روز���� :���ن ه�ي . د &�ورده�ي �;�د ه^ �D �8� ��9 د ��

��z+�R �;�د A ا� در D\1&� در *" 7ن � د�� !� �� �'� ��6 و ��8ه�ي �S��: "&8 را

�ز�� و �� ه��� د+�p ا:&�9دات �" �8S" �" !�د�� و ا�6ا��ت د &�ورده� �8D7 ���: �ن�ي �

���D و �� �" �&D\1 k��8 و ودا �U�� Eر� اي ا�;�م �" داد�� !� �� �" � ا���! ����

�زد �� �A&�ر و ���ن ��Uي . � ا��E �&" ا��!" ا��ا���ن را �� �'�ه�^ ����E � �� ه ،�X

�س �� �#���ت 8&" در ��Sرض � د، ���a" 7ن ه� �� ����)� ��6�8 داED و �� ����E � �� از ا

�� �;�د وارد داد و &� D د Eا�� � "�� E8 p�+د ���� د. ه k8&�� �9�7 ����8��ا��، . 1'&) �

"� � ي �;�ت و HUح را در �� داي ره�aي ا��ا���ن �S6اه�ن وا A �8 !� ا�1 �;�د&D �

���� :�أت !�88 و ا�� �6 د را �� !�8ري ��89 و ���ن :��� را �� ا+3ا��ت 7ن �Q\���� *�ورا��8، . ��R در

�� ا+3ا��ت E8 و�Uدار p6ز��1" !�88 و ��ا �&D\1 ه�ي � �D ن���� ه �! E ا�� T رت �9&� ا

�� �! E �9&� از ا�� ا � �D ��ا ا���8 ز���� 11.د E ��ز��» �;�د ���6«

�(�ي !� �� $�aر�"، 1 p�$ د و�A �� E��8$ ����م ا+3ا���B و � ���دا��1�8ن !�و� ��ر��3ا � ن را

p��� رد � �;�� ����� د�� !� ���م ����" ا��ان را ��&S� د � رد � :� �6ار �" داد�� و ���8aي 7ن

�ي $�دات و !�و� �� 7ن �1و� ازا��ا����" !� �� ��م و@� *� &" در � رد ���. و *\��ش �;�د �6ار داد

"� �9�7 ��7داب و ر م و �8 ا��ا�" �� �#E ه�ي ارو*��U "� �PU "fوEA�� "� �8&A و �cAب

E'1 �� ا��ا�" از � :E+�9 و E#'R �5 ر �" !�8 !� $�دات و 7داب او �� ر م ��� �#p د���

�����Q��& ا�� را� ��6" را E �� !���" !� دا$�� و@. ����ي دارد �%�ل ا �8، �9�7&Dدا "& �* �

���a>" زد� � د�� @�8S �" زد�� !� �ز��ن �Uا��� �" دا��&�8 و �ي �� ا &��a ل و ��5 و

�� D "� اه" ��دم�� �8Pن � ه م A د در � رد �dU�E#� p ا��ان ��$~ :E#'R ،p9 و 1 .

z�$ �ن ارو*� و������D "� �&'1 "1 ا�� $�� �5 ر �" !�88 ا�6ار �� �' ق $#�" و ��6" و �

Page 70: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 70

�� ا� ر �9�7 �&D�1م دا� ا��ا���ن ���A&" �#" ا E، در T ر�" !� �)�� داD&� ��دم در :p9 و

�" ا��ا���ن را �� ��U ��دي و �8S ي #$ C���� �)� �� ����� ه م را ���� :�8�&" �#" دا��E؛

�� :�ي �;�د ��A.12 6 د ��17 �EA و �9�7 را �� ��!E در 7ورد �! �D "� �&'1 ت��a)� و �

EU��\* ا�X ن و X ون�� ������ !�ر� ���ن :��� را �� .

�! E D "(��U د و » :��� و رو�� و �mه�ا و ��@HT �! �D "� ��T �»�8ح ا��ان در ا�� ا

VQ �" ا3Uود�� !� ا�1 ا���(��8ان ا��ان ا�� را� را اA&��ر !�88 و 13.ه�� را� د�)�ي و: د ��ارد

ا �1م ��89 �� ��98 ��دم ا��ان روي 7��دا�" و ��0 �A "&P اه�8 د�� �#�� از �cAا�" در7ن ���� :�

�D �8اه A 7زاد E �� 14.!� در ��ل و 7���8 در !��� ��7ن ا �: � ����ا �س ا�� ا &�Wل ه� و

����ر� اول دور� :��� !�و�، ��5دف D د !� در �ن ، �1دا�1920�1�8ژا� �� ��8X22 او+ �E ه��"

A E د را در� رد +3وم *\��U&� �;�د و ��:t دا��&� ���ن ارو*�f" در ا��ان و ��#�^ �� 7ن

�� ا�� ا���(� C#c�.15 در ��ا�� 7ن $8 ان !�د�� E'+�P� ان از در��ه�ي ا ��ري از �(���D

T ان��1" ا���� z�$ �! ل !�د��W�& �U� در ������7 و در ��ا�� ��8X ا���(� ه� و 7ر��ن ه�f" ا

��ن ��Q ��د، ز��ا ا�%�cط &� p#� �1�: ���� *\��ش �9�7 !( ر �! E��� k��8T ر� اي از $# م و�*

E .و $��S��: "1���� z ژرف �� و �1&�د� �� از �� �&5 را

�� �9" د &" ا��ا���ن، ه^ از��� ��دي و ه^ از ����8S ي، �: � ����ا �س ا�� ا &�Wل،

�& ان ���ن :� p�)!�د� ��و ��و EU��\* را �� . �AW�� "8S� "��� ا$&��د ا�� �1و� ا:&�9دات

�%~ و �;�د+� +'�" ����+� در��ر� واژ� �(�و@� ���E !�د !� �#�در:���ن �Ed9 �(�و@�، از:

����ري از7راء رو8D'��ان ا��ا�" اه��E و �%& اي �8Xا�" ��اD&� ز��ا در �5 ر ��7ن �(�و@�

��ه��� ا �س، $Hج ����" �Aا�" !( ر E� �� ��f.16 داري ا �98�E � $" ر ^ و 7

" �#�" E�P� ،�D ا &�Pام �" در�[ ��Sادي ��&(�ر �Aر:" و � �� دو ا�6ام ا �&��وا

EDا�� "fا:�ا E���M %" !� ه���ا + z� 5� ر� و�! ��ا:�اي ا�� ������ ه^ از . د�)�ا��HTت ��

ر ا &�Pام ا��ان � د�� ���� 7ن + ا�t را ��ا �س ��p و دو ��ل �Aرج �a د �� ��U)" ه��" !� د

�E� �� H را در اA&��ر A د �6ار داد� $ �! "fه� "(��U ��8�ا ��ا���ن ا:�ا �" !�د�� و ��ا ���#

�� ا:�aر 7ن ا��HTت را $�#" �" !�د�� ����از د����1 !�و� !� در ا�� دور� ��ز��ب د����1 . � د��

��د� ه�ي ��" زاد� � د، D ان��اي �;�د ا�� " � �" و اfر:" ا��ي دا�A د$ ت از ��&(�ران

��ران S� E ��8ي !�89 ا��ان �� د k�� ��� U ري و S� �+38� ���#�� !�ري � 6&" و �D "��

�� د E و ه�A E د ا��ا���ن ��8 . ��ه� �Aر:" � د ����در ��ور � ���1�8ن ا�� �(���، ا��ان :���

��ت $� �" و دارا+'8 ن ه�ي �&�Sد D د و ��اي ���9 �#S� ران ��ه���S� E���t+�5 7ن و ��3 ��

" ���� و �9�&��� ا�6ام ��اي �;�د و ��6" !( ر � د 17.�� �V �1دد� .از ��� !�و�، ا�� ا

��Rو ^�ورت ا[/��ت \�ه )�و

����د � ���1�8ن !�و� ��ا�� ��ور � د�� !� :���S ا��ان در ا�%�cط ���م $��ر "� � و ��8ي 7ن از 18

E ���ات :f3" و . *�ي ��E و��ان اS� �����D+ د� اي ا & ار "f�8� ��8X ���;� ،رو ���از ه

����ي دارد "%c . z�$ "#Tا E#$ �8 !� �& ا��&� ا��&U�1 "� اد��)� ا�اه�ن د A�د;� ����7ن

Page 71: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 71

E �� � د� ����1" !( ر را �(��P ده�8، ز��ا �%~ z+�R �9�7 در ��ر� " �� و ا��HTت

�&U�)�* "&+دو ��(& ا E و $#E ا�%�cط ا��ان را در ��ا�� �Rب ��اD&� � پ و ار�B ��8^ و د

EU�S� ب در ��3ان�R ��دا��&� و از ا�� ��&� E#'R �" ورز��� ا�� !� �'�وت ا�S��: "#T ا��ا�"

� �" و در:� رو8D" $� ل ا:&��$" �9'&� ا E و �� 3�X د�)�$.19

�� د+�E#'R p از ��ه�E ا���(� ��6" !� از $�5 ا��Hب �Uا��� در ارو*� رواج *��ا !�د� ا E، ا��

�%~ و �3اع در ا�� �����8 ه� �" !�د�� و �! �&Aا��ا�� �� p��)� �5وف� �����1و� وA E6 د را $

�9&� ا E �� $�م ���!3 و 7�� :�9 ري �Uا��� !� 3!��� ��7 �! �8&Aز���8 �" *�دا �� E ر��7 ا

�� E�5PD ه� � :� داD&�8 و ا��ا از . :�9 ري ه�ي V�f و ��7��� �&)�� p�+د ����� ه

"8P E �V ��ارس و ا�&(�ر !&�ب !� ا�3ار اT#" �;�ت و ��6" !( ر ا�� ،"� �$ ^�#S�

�� ���ن ��" ��7 و در �&�;� �;� $� �Hش ه�ي �X ! �9�7&��� ار���e" ��اED و ���ي ��aر

20.��ورد�

�P&" ه�ي ا��ان را در �&�;� ��� ���1�8ن !�و�، ��$�V، ر�(� ��S�z و $#E اH�)� "#Tت و

��ت $� �" و �#S� ���� �زي ا��ان � E��3$ �c�� د�� � ��&S� دا��&�8 و "� "� ���� ادي $

�D���8��ا��، ��7ن �;�د را در وه#� �E�P �� +� اي �Uه8)" و ��� . �(� $# م :��� �ط �� � ز�

" �� �p ه� . �EU�S �" دا��&�8 و �� ��U *���� اي %� �&U�� د�T د !� در � p�+د ����� ه

� د�� �S��: 8(" در�� ��8X ��و ��و `�#a� اي��دردر:� دوم، �;�د . و �� �V ��9ده�ي �Uه8)"

��د��D "� "#Aدا " � �� ا��HTت ا �&����وري،. را ا��ي درو�" و وا ��8X س� ��دم ��ا

�� D ���: ن��!�و� �� @��aت ادار� !��88 7ن روز !( ر !� �;�ت و . ���� �E�P ��7د� و *\��اي �

�P&" ه� و و��ا�" ه�ي �� ����6" ا��ان را در �1و ���$�ت ه�ي ��� ا+�##" �" د���� و ه

��اي �;�ت ا��ان و "#�� د E !( ر را ��D" از �' ذ �Aر:" �#�" �" !�د�� و �� :�ي ��U&� و

'�ر����P ه�ي �Aر:" X(^ ا��� داEA�� "� ،�8&D و ��زدن �� ا��HTت داA#" ه� ار�

��ر �" 7وردD ���3رگ در ���� ��6" و �;�د ا��ان k" از � ا�����8 رو��� اي را X 21.ادا��

�P د�)�، ا�� �1و� از �&'��ان �;�ت ا��ان را � ! ل �� ا��HTت داA#" �" دا��&�8 و �� ��

E ه�ي !( ره�ي �Aر:"�� ������ ه� و . ���� " � ا3Uون ��ا��، �8Xن !� �D �&'1 ��7ن ا

�� E را �� pذه� اه �X د�� 7ن � ��&S� دا��&�8 و "� "� �$ ^�#S� ^را ه "#Aح داHTا

���اري و ���P&" ه� را �� �' ذ دول ��)��� ا��+� �" !�98� �8 �� ��A د �(e ل داD&� ا E و ه

اد و ���ار �( �� �' ذ و دE+�A و �&" �17ه��" ��دم از ���ن �" رود و �� ز���" !� ا��ا�" ه�

"�����ار A اه� داED و ا�1 روس ه� ��و�� $�& �;�وز ����" دو+E ه�ي �3رگ در � رد ا��ان ا

�� ��� � ���1�8ن !�و� ا�6ا��ت !���" !� �9�7 را 22.ه� :�ي A �9�7 اه�8 ��7»"2& �� «"�

������� در را� ��&��^ �;�ت و �Sدت ا��ان �a د X ن ا�� �1و� ه�ف A د را U�T� ��اA#� در ا� ر

"� "8�D�� ��دو+E و ا�&��د از 7ن �6ار داد� � د�� و �� �cA ا��HTت را ���Qر�X �& :� و �cS ف

&2" ه� !����8 ��9د� � د�� و �� �� 6 ل ه��ن �� E+ت در دا��&�8 !� ��م 7ن را دو��HTا ��

�8&D9" ��ا: � �S��: "1)� ز���ه�ي د �T�$ ر . ز���8 ه� و���9�7 ��!�� �" !�د�� !� ا�1 ه3ار

���� و 7زاد�P ا� � !�ر 7��8 و ا�9D �8X �1 ا��ان �;� �����8 $ ض D د و ���وه�ي : ان و �!

E� �� 0� �9D اه" ��6م !�88 و ا�1 در ه� A9 ري«�;�د�D د و ا�1 ��ز �� �D «V روي :

Page 72: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 72

"f�����7 23ه^ ��&(�ران ��ا &�Pام D �� و ده�9 !�ر د�)� T رت ��1د ��ز ه^ ا��ان ��6"

�#�� از ��S�z و �H��ي ا:&��$" و ا�%�cط ���(��*�P� B اه� رEU و �� ��98 از 8X)�ل دو+E ه�ي

�� ��ا�z از ��#� ��)��)�ن ���� ا E �;�ت *��ا �P اه� !�د �! "#A3ي !� �" � ا�� �8. دا�X �9

E � �" ا$ ^�#S� ��U و ��U �D�� 24.���� �;�ت ا��ان

�c�� د A ق �� ���� $�aر�"، �17ه" �#" و ���اري و ه ��Dري ا:&��$" و ��17 �A&� ��دم

�E !�و� در ا�&��ل �;�د �� ا��ان � د، و �� $�aر�" �9&�، رواج ا���(� �;�د و ا+3ا��ت 7ن ���م �3$

�� ه�1�D "� "�#� "f�8��� ا�� وbT، �1دا��1�8ن ا�� �(��� ه�2)�� ������ 25. �� ا��HTت رو

� �" در :���S ا��ان ارا�f ���د��$ E��در واk6، . اي :��k و �6�p ا:�ا ��اي � S� �S#�^ و ��

از د����1 !�و� �2�7 ��اي ر�D و 26.������ ه�ي *�(�98دي �9�7 ��B از a� "#! ��T � �8X د

�� ��� �" ر �� ��و�� :�ي ا�� ا���(� � د !� �(� $#^ و �EU�S در 7 �� z �1ه" ��دم ��8

��د� D دD "#� زه�ي��� ���� " � از . ��� ��دم او+ �E�P� E دارد و ���� در ز��� ا

*�(�98ده�ي $��� � ���1�8ن !�و� �(��p و ا$3ام ه����9ي اد�7 زي �� ه�� � ا�" ا��ان و

�P��&! V� �� ��ارس و � �S �9�7 و ه���82 . �� ه�ي $� �" در �ا � !( ر � د�� 0�!

���8D در �&Dدا "�9 "� ��� و �(� !&�ب ه�f" !� �" � ا��8 در ��17 �زي و ���اري $:��

EDر !�ر �9�7 �6ار دا & ��ري از �%5#�� . دD ]در� "� ����از د�)� *�(�98ده�ي ��7ن ا�� � د !�

�� �Uا��1ي $# م :��� ��Qداز��ا��ا�" �� !( ره� �� �� D ا$3ام �&U�)�* �1�8ن . ي��ا$&��د � ��

!�و� ا�1 ا�� *�(�98ده� �%� "� C��EU و ا�� 1 �� !�ره� ا�;�م �" V* �D از د� �ل ا��ان در

�� �" داED و و��ت �#" 7ن ا &%��م �" ���8X EUن !� ژا*8" �8#�را� �;�د و ��6" �1م ه�ي

��� دن را� �;�د و ��6" *�داA&�8 ه� ه^ �* �� 27.ه��� �D � ه�

� �" در واk6 �1&�ش اد �7 زي � د $ ^�#S� �1و� از �1&�ش ��، ��5 د ا��7 "� ���8Xن !�

EDا�� B�* (� �1ان دور� ه�ي�از ا�� "A�� ��. و ���P ه�f" !� �; �3 �" !�د�� ه�� �'�و�"

���;� ��ا+3ا��ت �\ه8�D z& !� در . ژا*� ه^ ��ون ا��Dل �a د ��6س او�Mع و ا� ال ا��ان

� د و در !�8ر EU�)�* ���8ي ا� ]8 � د و ��B ا��f + ژي ژا*8" ه� C#c� E$�@ا ��f7 E����

E�S6 � د !�د و ��3 از��ه8)" ژا*8" ه� �U و ا��;�م و و��ت "#� "(&�a�7ن ���� از ه

�� ا�� :�eاf��U" 7ن ��د �� د !� �%5 ر در7ب ا E و ��� p9 و 7 �ن ��9: "��� E ���k از د

��ون � :� �� ا�� �� Wت ��" � ان �A&�ره�ي � �S ا:&��$" ژا*� را ����a . !( ر �" D د

از @�U"، ه�2)�� د��� �(� !� � ���1�8ن ا�� �(��� از � ا�k ا�&��ل �17ه" �� ه��ن �Aد . !�د

8 "��a� د !�88 و در��ان ��ا ��در واE . ،k6 ه�ي �� م در :���S ا��ا�" ���p ورز����رن �Rب

�Hش ه�ي � ���1�8ن !�و� ��B از 7ن !� �cS ف �� ��p� در ���a" �;�د و *� B از $#p ا�&�8ع

^�#S� ورت�M �� �&Aدا�* ���5 ل ا��ا�" ه� �� 7ن در �Dا�� ��ر��A "Pص !( ر�1دد، ��5وف

&D � ا��ن و A و �a'+ا �&A �7 و "� �����ر دارد، ا�� $ E��� �" �D !� ا�X�1 در :�ي A د اه

EU�1 "��� ه�� و:� :�ي @�ح *� B � �� در �Dا�� ��ر��A "Pص ا��ان را � .

�@'�; ����ر ��)Bي

Page 73: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 73

�%�ا�" *V از :Ba8 �(�و@� و ��&� �Dن *" در *" �;#V ه�ي اول �� م و روي E�SMو

"، ا:&��$" و ا6&�5دي در !�ر ��7ن دو+E ه�ي b�SM و ��� ان و ه�ج�� و ��ج �1&�د�

از 7ن . !( ر، ����ري از ا��ا���ن را �� �Mورت �� �V �0 دو+E ��&�ر و ��!3ي را i !�د� � د

��اران �" & �� �#� � ���1�8ن !�و� � د�� !� ر�(� ��������" ه� را در $�#��د ه�ي :

�" ���a" و �3+3ل ~$��و � ط *" در *" !����8 ه� �" دا��& �8�8S" ه��ن !���" !�

���D . �� �! �8& ��اران �" A ا& �� از ه��� رو � د !� ا�� �1و� از �&'��ان و � ���1�8ن از

�� E� �� 0� ;�د�د را ��5وف ا A �زي و �� �Hش ��اي ��ا�8�Uن !����8 رz�6 ه �8��:�ي !�

!�دن ز���8 ه�ي ا��HTت را �+ �� ��aت و ��!3ي !�88 و از 7ن @��C ا &��ار ا�E�8 و �Uاه^

�%�ا�" ��" � ان �� ا��HTت ز����8�" د E زد . !�ر A د �6ار ده�8 E�SMدر و �! �D "� �&'1

��ت $� �" را �1&�ش داد و ��&(�ران ��U)" را :E9 ا�;�م ا��HTت U ري �#S� ان � "�و �

�8��ا�� ��P&�� �1م ��اي ا��HTت U ر. �� ا��ان �Uا A ا���ي و ����� Wزم ��اي ه�1 �� ا��HTت

" در �� �E دو+E ��!3ي و �Uاه^ !�دن + ازم دوام و ا &%��م 7ن و ا�;�د ا�E�8 *���ار � ا

��اي ا�;�م ا�6ا��ت �#" ��7د� D د �dU �! د � 28.ا E و ��98 در ا�� T رت �" � ان ا���وار

A ن� �8Dام !�ر�P& ��اي ه���D\1 �8&�، �1دا��1�8ن !�و� ا " � �ر:" را از :�#� �1م ه�ي ا

واE�S6 7ن ا E !� ��اp6 از دور� �(�و@�E ا���(� . � �S و *�(�EU ا��ان �#�" �" !�د��

��A" از ا��ا���ن و: د داED و �� ED\1 ز��ن و �;����ت ���ا &�Pام ��&(�ر �Aر:" در

EU�� از ���ن "& �� ��� �" ر �� ����e و �% ل ا�� 7ن �X � رد ��� !�و�. $���� ��A ��8X 3 ا

" در �A&�ره�ي �b#&P ا:&��$" !( ر � د و 7ن ه^ :3 از @��C �0 ا��Hب �Uا��1 � ا

� د، و �� ه� ��ل �Dا�� $�8" و ذه8" ��3 ��اي و6 ع ا��Hب �a� ��9 د� "� ������R . ����� ه

�� د !� �1دا��1�8ن !�و� ��اي �%C� ا�� ���e� �� 1ات U ري p�+ع از د�Uاد �8 ر«� د�a& 29»ا

�� ��� �E� و ��A "6 ا� �����a! �c* �8 در ��#c� واي�����U 0� �! د�� � ��&S� �8 و& �A��

��ر< در 7+��ن در ز��� ا�� 1 �� اHTح @#�aن ا�����از دو � ع د�)� . رو �� �� ����دو در ژا*� و ��

�د �" !�د�� و از � ع �9Xرم 7ن �% E� �� E�S&" ا &�aادي و �(�و@� ��S ب و ���6 ه^ �

p��6��R ��ا E� �� p�D ���&9� �9�7 ��� ��$8 ان �(�و@� !��p و t�%T ��م �" ��د�� !�

. �%C� در ا��ان � د �8S" � ع �� �&" !� ��U در ��� �#p �&�6" ا���ن 9m ر دارد

ز �ان �3ب د���ات � د�� و ��A" �1دا��1�8ن !�و� X ن � اب و ��" زاد� در دور� �(�و@� A د ا

" داD&�8، ا�� در ا�� ���#� ا &�aاد �8 ر را ��اي !( ري � در ��) �" دو+E ه� ��(" ا

����8 ا��ان � ��T �" !�د�� و �� �Tا�E �" 1'&�8 ه���) �� !� *��a! �c و ����دو + ازم ��6" و

��@Ca ا+) ه�ي �;�د ��7ا�� ����E �;�د را در !( ره�ي A د �� �U �96اه^ 7ورد�� و ��دم را

ي �;�د ��!�د��، در ا��ان ه^ ���� �E� �� 0 ��&�ر ز��م ا� ر را در د E ��1د و !( ررا

�8! E�ان . ه�ا��در ا t+�T ص�PDا �� ا��ز EDدا "a��S� ^را� ه ��از ��� ��7ن ا ،���� ا�� ه

�� �����8��ا�� �� � ،E � �� در ده�8 �� �� �(�و@� و: د دار�� و �� �Dا�� ��8 z ا�U اد�a& ا

ه���) �� !� ا�Dر� �D، از د�� !�و� ا &��ار �(�و@� واS6" در ا��ان ���� ���E و �6��.30

��&�P� ب �(�و@� ���6 از X�9رX ت در�a� ����ا�� روي !�ر 7وردن �E� �� 0 ��&�ر و �8�

E ��اران �" A ا E !� از ه��� رو !�و� از �;�دA اه. �Uا�� U ري ا��ا���ن ا& �� �ن و

Page 74: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 74

�8 �ن Dر�! E6ون 1\ران و�� VQ *�B از ه�� �E� �� 0 �6ر���8 و �� ��aت روي !�ر 7ور�� و

��م در � E��: ���Aر:" را ��اي ا�;�م ا��HTت �� ا��ان ا &�Pام !�88 و ه���3ن �� ا�� ا�6ا��ت

�(� و �1&�ش دا�B و 8U ن در !( ر را� �Uاه^ 7وردن ا�����ت Wزم ��اي �S#�^ و ����E ��دم و

�� : ي ��ز 7�� و در ��R ا�� T رت �&U�6ار ��1د و 7ب ر EU�)�* ���� ان در��ا ���D �� �8D ��

EDاه� دا P� �9 �&�;� ايDH� ��� .31

Y`� &�ا_�

از :�#� ���f#" !� � رد � :� �1دا��1�8ن !�و� �6ار داED و �� اه��E 7ن ��!��ي ����ر �"

��HAف $�9 �(�و@� !� ا�� �1و� �� ��B � د� . aP� B�� �D)�ن در �% Wت :���S ا��ان � د

��31���1ن B�� ��ه�ي ��دم در p�D ��1ي �Uا��8ه�ي ا:&��$" ��!�� �" !�د��، ا�� ��ر �9�7

و ��6" و �;�د 32در:�ي :�ي �z+�c �9�7 از @��a ����� ��د �" �D. ا�)(E ��!�� �" ��9د��

ان را � ! ل �� $����، ا��Uر و $�#��د t�%T �9�7 �" دا��&�8 و ��ا�� ��ور � د�� !� $�Hي 6 م ا��

�S��: ن���aD �9�7 ��aS� ���� ا�%�cط :���S ا��ان را در����8 و 33�� )X� ���� �1د ه^ 7��8 و

ز رU&�ر و $�#��د !�و� وE�SM ا '�8< ا��ان را ��D" ا. ز���8 را ��اي ��و�� ���ن :��� ���9 �ز��

�8ي �" !�د و راز �A�� از���aP)�ن �" دا��E و از !�ر���� ����ان ��S از �(�و@� �D��ا ا

" را ��D" از �cAه� و !� &" ه�ي �� ا�%�cط ا��ان و �38ل 7ن از ��� ا��HTت ا:&��$" و

Eن !( ر !. ��7ن �" دا���(aP� "8S� ��a@ ��ا ����&� !�" در�����D "� �&'1 E !� در

���D و درا�� را� :� و :�9 !�8 �&D�6 داH$و C)$ ان��ا EU�)�* ���� .34��D "� EU د!�

. ا�� ه��، !�و� ر6^ زدن 7���8 رو�D ا��ان را ��3 �� د E ��7ن �" د��

��D �D)�� ه� 6(� در ��6" !( ر رو�ان :���ا ����� ��a@ ه�ي B�از �1ا p�#%� و ��در �;3

E �� Ca@ ED ا�� �. ا �� Ea�� رو�� و "� B� A kU�8� ل�aد� ��%#�p �1وه" از �aP)�ن

از ا�� دو �1و� . !( ر �" ا$&�8 ه�&�8 و �1و� د�)� @��Uار ا &�aاد و �b+�P ه�1 �� اHTح ا��

EDان دا � "�ا��، ��R از ا�� دو د &� �1و� �" ��3 و: د دار�� !� *�()�م . ا�&��ري �

&�ن ا�� و دا$�� اHTح :���S دار���;�دA اه�ن و و@� *� . ^���� �& ا�� �1و� A د �� دو د

�� D "� . "�17ه�� �! E ��اران 6(�ي و c%" �)� ا& �� �1و� �z!�� E�P از $�� اي

ا�� �1و� �&9^ �" . و ! �� ��Uي ه�� �Hش ه� و ���ت A��A اه��� �9�7 را �" �&�;� �" 1\ارد

&" از � ع ��در E 7ن ه�&�8 و �" ا���(�8 !� و@� ���D !� ا �� A د*��8ي �#" �Q8@و و

� �" و ا��aت ����ي �9�7 �� ر م �#E ه�ي �8 �� $�دات و �@�A C#S� "8S� "& �*

ا�� ا�Uاد X ن در ا$��ق ���ن :��� R ر ���د� ا�� و �& :� روح 7ن �(�� ا�� ��" � ا��8 35.�&��ن

�Q\���� و اA\ !�88 و �Xر�Q�� 7ن را �� E �8��ا�� از د &(�ن !�ري �E��� �&A و �%�ل ا�

�8���ري ا��< از . ��6" و �38ل �#p $�+^ را در��D از z!�� ،�1و� دوم ��از د�� !�و�، ��98

EDن، ا��� �" � ان دا�a#@�د;�.

ا��8ن �� ا �س ���ن :��� و ����ي 7ن �� �D � ز���D p#� "1ق *" ��د� ا�� و ه��� ه�

ر �+E ��ر�P" �;�ت و . �8 !� �" � ا��8 را� اHTح @#a" و �;�د ����" را در *�B ����1ه�&

Page 75: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 75

E �� ا�� ه��، !�و� . اHTح ا��ان �� دوش �9�7 8)�8" �" !�8 و ا��ان � �� �)��� ا��� �9�7 ا

6" ا��از �� b �" !�د !� ����ري از ا�� ا�Uاد ه8)��" !� از �3د�0 �� �Rب D "� �8D7 �� و ��

�7;� را �� �38ل !( ر A د ������ �" !�88 �� ��ر�� از ��دم A�B ��ا��� �" D �� و �� ز��1"

!�و� *V از ا�Dر� �� د &� ه�ي �b#&P ا�� �aP)�ن �&�;� . �" د�R�R در ارو*� �� در �" ده�8

]8: �! �8D���aA "� ادان و �aP)�ن :���8X �Sن از :�9ن �� �" EU�1 !� و6&" ��A" از

��ن ارو*��" ه^ ا$&��دي � �� � ��Sن ��Uوز� ��(�� ر *�8ار�� و ��:��9" اول را !(�!B :�9ن

���8D ه�� ا���ي �� 7���8 و: د ��ارد �&Dع . ��ا�Mاو ����R از ا��98 �1وه" د�)� ه^ ه�&�8 !�

ا��HTت در �� و: د ا�� دو �1و� ه�� ا���ي ��اي . :��9" و6 ف دار�� ا�� د�Xر � ���ي ��D ا��

E��� ان��اه�ن دا��&� . ا A�د;� ����3ر�&1�� �p�) ا��ان �a دن �1و� �" در ،z���� ��ا ��

�" �D، �1وه" !� ه^ �Dا�� :��9" و ا+3ا��ت ز��ن را در< !�د� ���8D و ه^ در :E9 ادار�

�8D��� 36.ا� ر !( ر A د �6در �� ��!E و ا�6ام M ،و��! ،�D ر��Dا �! �� (���� ����� ه

���� ��a@ E�� �V دارا+'8 ن و ��ا!H�5%� 3ت $�+"، �� ا$3ام دا�(; ��ن ��اي ���� E��اه

��E ه��" �#�" �" ���&;�د و اHTح @#z ��!�� �" ورز�� و 7ن را از را� ه�ي �Aوج ا��ان از

��ر *�(�98د !�و� ا�� � د !� . !�د !� از ه� !( ر را در �%�A ��T د �6ار داد� � دD ل� ه�

�� $# م و �D � ه�ي � �� "��8D7 و ]��U در p�5%� اي����(&�ي از �%5#�� ا��ا�" �Xه�

!( رداري �� ارو*� ا$3ام D �� ز��ا � �9� E��U�aP� ")�ن ا��ان در ا�� ا��HTت و *�(�aد �;�د را

��دD "� اري و �17ه" � د� ه�ي ��دم��� 37.� ! ل �� ار���ء ��Sرف $� �" و

��PRدي )�و�� �0��� ه�ي

��#��" !�د��، � �fان ارا��ت در ا��HTاي ا�;�م ا�� "5P)� "#��1دا��1�8ن !�و� @�ح ه�ي $

� د �&U���� C�%� از 7ر����9 و 7رزوه�ي "!�� �! "fره��SD �98ده�ي !#" و)�* �#�# در �0

�8&A� !� �Mورت ا��HTت � رد � :� و در واk6، از ه��ن اوان دور� �6:�ر. �a+�c" را �8&(� �"

��اي � �زي !( ر "S��: و �P)� ������� د، ه�� �0 از رو8D'��ان ا��ا�" �&U�1 �6ار ��!��

���� ��D" از �" $�8�&" ا���(� �1ان ا�� دوران . ارا�f ���د 3�Xازه� B��ر�(� ا�� ! ��ه" را

���� �Mورت ���p در��ر� �% � ���6ار !�دن 1'&) Ea��Eو �;�د دا�� E8 � . �! "fه� ������

"� �THA " �� � ���1�8ن !�و� ارا�f �" !�د�� در �;� $� اي از *�(�98ده� �� �aP)�ن

�D . k��8� ��� �"، و �Hش ��اي �1&�ش 7ن، و ا�&(�ر !&�ب و ��:$ ^�#S� ،�D �&'1 �! �8نX

ED*�(�98ده� �6ار دا ��ر ا�T در " �� �Uر "(��U .��&$ا ��د ا�� � ���1�8ن، �aP)��" !� درد

���8 ه� !�ري !�88 !� �! EU��7 و ر �� 3!���� :�ي � ����و@� دار�� و A اه�ن *�(�EU 7ن ه�&�8

�+ �� !�ر E �� *�(�EU !( ر اd&� �! رات !#" � رد ��� را & �(��p�D "�H ��1د و د

. A د �6ار ده�

���"، �Hش ��اي �'� و��ت و ا &�Hل �#" ا��ا E���� �� �: � ،" ن، *�س داD&� ازز��ن �Uر

�� و��� "� ���aرز� �" ا��ن $#�� ا$&��د �� ����< و � اد ا+�#"، و :��E در *�()��ي ازا��اض $

&��a5S� ��#$ 3ت :�ه��H و ����� ���وات . ��Wر��، از*�(�98ده�ي د�)� �1دا��1�8ن !�و� � د

Page 76: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 76

b#&P� zق *��وان �\اه �� p��! روي ��� د !� از د����1 !�و� را� �Sدت را "f3 در$�اد!�ره���

اه&��م دررا� ����� 7زادي و�� ق ز��ن و �Uاه^ 7وردن ا�����ت �S#�^ و ����E . ا��ا���ن �" 1( د

ED�6اردا ��(�� ���1�8ن ا��ار� � رد ��!�� � ��1دا��1�8ن !�و� �S&�� . ��7ن از� اردي � د!� ه

�#$ ����� د�� !� E#5A ت و�'T �� ��D ! رز� !�د و�a� "� : �e+�a� " و�ه3ل 1 ،"fا� � ��و�

E و . ه�ي ��Ea و E8 ه� و ر م ��� ي �6��" و �#" ��دم ا��ان ز��� D د�� در ز���8

���8 ه� �! "� (�� ا��HTت ��� ط �� 7ن ��3 ��7ن *�(�98د �" !�د�� !� �� :�ي �Hش ��اي

�� 7رام �� Hح، و راه��3ن و دزدان را *�B از ه k#A ر��، �9�7 را��1 E�!�دن ا�Hت و $(��� ه

�8�����ور . �! ب و �� �E ��6 ن را �� �E !�88 و �� ا6&�ار 7ن ���3Uا��8 و در !( ر ��aت ���6ار � ��

�&Uور�U ان را از��*�(�98ده� �" � ان ا ��ا C�%� اي�� "#���7ن، ��98 �� ا�P�ذ ������ ه�ي $

�اz�D ا�%�cط �;�ت داد �� �&)��.38 ��ا3Uون ��ا�� *�(�98ده�، �1دا��1�8ن !�و� در ���+� اي

" و ا��HTت U ري«$8 ان � @��" U(�د� ��اي اHTح ا� ر ا��ان ارا�f !�د�� ز��ا » ا��HTت ا

��� ا��HTت ��)X� " و ���8دي در ز���8 ه�ي �Aص � ��ا�� ��ور � د�� !� ا��HTت ا

E ا�� ���+� ��P&�� �#�� از ا�� ا��HTت را اA\ �;�د �" دا��E و 7ن را ز����8ي ��� . ا

��دD "� ت��HT39.ا

��!3 و ���و��8ي � د &� E+ار دو��& �� ا$&��د � ���1�8ن !�و� ��P&�� �6م ��اي ا�� ا��HTت ا

�� ا�;�د و �� �E 7ن ه�E !�د و �' ذ و ا6&�ار 7ن را در ���� �ا � !( ر ��� و �1&�ش داد !�

E �� 40.ز��ا ا�;�م ا��HTت ��ون ����� ا�E�8 و ��aت در :���S ا��ي ����D" ا ����در ا�� � رد

�و@� ه8)��" !� + ا�%" ��اي ���6اري ا�E�8 ��د 7ورد !� در �ل ه�ي �V* E�P از ا��Hب �(

�� 7ن ���" ����7 و �5 ر E'+�P� ري از د� !�ات ه� از در���� �D "� �fارا V#;� ��در !( ر

�" !�د�� 7ن + ا�t ����� اي ��اي �! ب �;�د@#�aن ا E ا�� �� ��ر�� وا��S6ت او�Mع

" و ا:&��$" !( ر ��7ن را �� �Mورت ا�;�د ا�8�� EA� ��&S� E�.41

� ���1�8ن !�و� �� ��� :���ن �;�د A اه" در ا��ان ��ا�� ��ور � د�� !� �� 7ن ز��ن �� :�ي 7ن !�

1��D �&D د �� ���f3 و ��B و �)�ر ا� ان � :� E���8ي *�ي ��E ه�ي و��ان ا��ان ه ���;� ��

" و �M��Rوري� �1د��� ا E و از ه��� ��D و � ش و � ان دو+E و �#�T Eف !�ره�ي ��Rا

��د و ا��ان � را �� در ه^ ر�P&� ا �س !�89 و ��9� ���7 E �� "P�ه�ي ��ر ET�U از ����رو

ED��8د 1\ا� ��� *.

"� �S��: "$�� �A&�ره�ي �Uه8)" و ا:& �� �a��� ان را درو�" و��ط ا�c%ا� p�8ن $ ا��ا

ري �� �;�د را ��3 ا��ي درو�" و داA#" �" دا��&�8 و ��ه��� ا �س �;��� ��8ي ��#�E و رو7و

��د��D . "� ��;��� ا�� ه��، ا�� �1و� از �&'��ان �� ا��ان *�B ازا Hم �� د��� �%��� و �

� د�� !� ���8د ���ن ا��ا�" ر�(� در دوران *�B از ا Hم دارد ��&S� &�8 و��ا�� در $�� ��ل . �)�

za ا ��� د�� !� ��� �%�cط �Uه8)" و ا:&��$" و �1&�ش دا�p9: �8 و �� ا�� �&�;� ر

B8��U7 اد�S& �Aا�Uت و �D�� z5S" از ��وره�ي �\هa" را�� در ا��ان 7ن روز، ا��ا���ن � ا��f" و ا

�� ���زه�ي ز��ن را از د E داد� � د�� C��c� "&���� ��8د ��9دن����" د�)� و �.

� " در او�Mع ا��ان را U(�د� 7ن !� � ���1�8ن !�و�، از f" ا��� � � ه����e� �� 1 و �% ل ا

��*��� ارزش ه� و ��وره�ي را�� از د E داد� � د��، و از ي د�)� A د را �Dه� ا�&��ل !�� ن

Page 77: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 77

��ن :��� و ����ي 7ن �� د�)� ���ن ه� �" د����� "+ ���7ن ��اي . ���ن �� :�9ن �Rب، :��9(

���R �X 9&� از 7ن�در �'�� . �ن در ��8ي ���ن A د *�� د� � د�� ��" �S��:�8&A�8D ا��ان راه"

��7ن، ا��ان ��اي ��ون رEU از وادي $�z ����1" و ا�%�cط �Xر� اي :3 *\��ش ا+3ا��ت ���ن

��ون ه�1 �� ��6 و �Dط«:���، « ،EDا�� .

----------------------

:%�ددا9; ه�

ب ه� و ر �+� ه�ي �b#&P ا�Dر� ��D ا E، از �� ��B ��" زاد� در :Ba8 �(�و@� در !&�. 1

اوراق ��ز� ��ب �(�و@�E و ��B ��" زاد�، �� ! BD ا��ج اU(�ر، ��9ان، :�و��ان، : 7ن :�#� در

1359.

�� !��A ^mا ��" و ��ج u�a$ i�D ��ز��را�" . 2%� H� �� A7 ل ���� اي از�aد� �� ��Sa� ��ا

EU�1 رت T .د و ��" زاد� در دور� دوم ��(�و@� ��3 ����8 دور� �E�P �(�و@� A اه" ��8رو

" ��!�� �" !�د�� �� :�اf" � ز� ه�ي د�8" و Eا��T ��ا�� رو�� �8;� �� �E'+�P ه�ي .

�� ���رت رو���� ن �� 6 ا��� �#��Uاوان وي �� د & رات ��ا:�D b;� ^��� ��#�� k، از 7ن :

�� ن �;Ca@ b $�ف � زه�9ي د�8" در ��8X رو��. � M $� و �5 ��ت �;#D V راي �#"

�� ا Hم ��U�8ت دارد B���1 ه���ا����9ت :�ن وي را در . � اردي او را �&9^ !�د�� !� د ��ار ا���

EU�1 B�* را� ارو*� در p�+د �����A" از � ر�Aن �S&���� !� رو�����ن . ��Sض ��9�� �6ار داد �� ه

��. <. در ا�� ز���8 ن. ي واE�S6 ��اb;�ED او را ��'�� !�د�� ا�� ��8X ا�� : uا�a$ �� ����

��&� .�15 ق، ش 1327، 18، �ل )�Xپ !#�&�(���9a9" در �pa ا+

3 . �T�S� i�در ��ر E+و دو ��د "fا�: ����� B�ل زاد� در زا �� ا��� ر%� B�� ��ون ��د��

��6�U ���8 ا$&�ا+� ن و �� : �%�� ا��� ر ل زاد�: : ��. <. ا��ان ا���ر ����D" ا E؛ ن

������ ارد��#" رو8D'��ي . � ق1338ا:&��$� ن ا$&�ا+� ن، �Xپ �U ،"(8روس، ��9ان،

� د در !� ت رو����E و :�+z ا���8 �� ا &�8د �� ��U و اT ل ��:�اf" و �Mورت �'��0 د�� و

E ��!�� �" !�د، ن�� .> .�� �ل �^، ش : ،V#;� �134\ا!�ات �a8D ،2 z:1328ر �

"«ق، � �� وي ن»���ات در اpT دو�^ �&�^ ��6 ن ا "P �\ا!�ات �;#V، .: <. ؛ ��اي *�

�a8D4دو z:ق1328ر �.

������ �3دي ��ا�� ا�&3اج و اH&Aط ��!�� �" . 4%� i�D p�� از ا$&�ا+� ن "A�� �5P)�

U "� ي�* E �� (�د��، و در ��� ��7ن !�د�� ��ل ���7 د���ات ه� ��:�اf" � ز� ه�ي د�� و

� د��، b6ع ز��ن وا�Mاو ��رو������" د��� �" ���D !� ه^ �� ��U و اT ل ا�Dاف داD&�8 و ه^

� د�� "#����:�&� ���� ا��8ن i�D ا��اه�^ ز�;��"، i�D ر�M دهP ار��6" و �� ���� ارد.

5 .�� �&Dن دا�& ���D و � ز� ����" ا��ان را ��8 ر ا��f + ژي اي ا E !� ر�(� در ��ر�i ا��ان

.از ��� !( ره�ي ا �H" :�ا !�8

Page 78: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 78

� ��+��^ ا��ا�" A7 "#S%&U ��زاد� � د؛ ن. 6�� �)a� ��&�P� ��ون ��د�� .> .�� : "#S%&U

. A71123 ��زاد�، ����H: �aل ا+�و+� و !��ل ا+�و+�، ��cA �P"، ��9ان، !&�����P �#" ا��ان، ش

�%� ����ا�� ��� � د !� ر �+� �T ��& ب ���زا �A�67ن !����" در ز��� ��د ا &�د �% "f�a@�a@ �

E .واk6 رو� ��" از ا�� ر �+� A7 ��زاد� � د� ا

ه�!�ام از ا�� E�5PD ه� �� D&" �&'�وت *��ا !�د��، ��" زاد� �� وزارت، '�رت و . 7

VQ �8 ر ��، $#" د�8X "&D دور� ����D V#;� ��8 را و V#;� E �D �8ر�� .

���� "6�� "P�دوران ��ر ��ا �&A�8D�� ر �9^ و�������� . ����A "#�8ن � اب از ��9X ه�ي

!�m^ زاد� ا��ا�(�9 �� �5 ف و�D 1 �(�8" روي 7ورد و داور *V از �ل ه� ����V#;� "1�8 و

��Wي دو+&" A د!(" !�د zT�8� �� .ر ��ن

�(9 ر �� (��A �'f�@ "#$ �6�%ر:�� ا+ ه���� T ا$i�D : C ا� ا+%�� ����ي: ��. <. ن. 8

�Sa C$ا T( ،8)"، ��9ان .� ق�X ،1344پ

9 . ���*���� ���ن 7ورد و �P *�B از ا�� ��دي �� ��م ��:" ��D �67ازي ��D7را $#�� �;�د

�� !#�� ���ه� �Rب E'+�P� ��� د ��D ر در ���� �;�د )! E!�� k��� �! "و��& �8

E �A��وي ������8 دور� دوم و م و �9Xرم �;#D V راي �#" � د و �8Pا�" ه� �7(�� .

�� د���1ه�9ي وي ن. $#�� د���ات ه� ای�اد �" !�د "f�8D7 اي�� .> .�� �ل : ،V#;� ا!�ات\�

��U ، . 3(�ر $�+^ ا Hم �� �;��� :z�#T ]8------� ق، �1329%�م �9X50 �a8);8* ،17رم، ش

�P&" ا��ان، �Xپ 8)"، ��9ان، ��:": ��. <. ن�� i�ر�� �� �+� � ��D �671330ازي، وا�S6ت دو

�� $�aا+%��� Wري، ��دي �� �R�k;��� E، . ق ����ا�� E'(D ا�)���3�� ��9X ا�� دوران را

��ن و ا�;�د �dUي ر$z �\هP� z&�ر او � د و @��U ا���8 #����R ه�ي E�#6ا �� 3�& �! Eدا��

��دA د را �(�و@D "� 3�� ا� A � . داد p��)� "�H وي در Wر &�ن در :8 ب ا��ان �� �E ا

�� $�aا+%��� Wري، ر �+� �(�و@� . <. در � رد د���1ه�9ي �S&���Rرف وي ن. و ���a زد

��ي، ��Dاز، %� �Sac� ،"(8 ��6 ن در ا�%�د دو+E و �#E، . ------� ق؛ �1325(�و$�، �Xپ

�Sac� ،از��D ،"(8 ، ��6 ن ادار� ا���م �#���، �Xپ 8)"، ------؛ .� ق%�1326��ي �Xپ

��ي، %� �Sac� ،از��D1326د� اي از 7راء وي ن�)U اي��7��د��ن:��. <.� ق؛ ���� : "��a�

.�T ،117-111 ���1374ي �� �E �(�و@� و�(�و$�، ��9ان، �(��"،

.6، ص 1320ژو�f �18 ق، D ��R ،1338 ا+��ل 6!�و�؛ دور� :���، �Wول، ش . 10

��اي �17ه" از ��رز���� �� �� د���1هf�9" !� �(�وط را �� ا Hم �C�ac �" داد�� ن. 11 .> .�� :

E!�D ،د @�+���"، ��9ان �%� �� BD ! �� ،�#������� ����a8� ،"8�f ا��W و �38�� ا+%�

��$��H%� p"، ا+#>�+" ا: ��. <. ��3 ن. 1360 ��9" ا�&(�ر، � @� U" و: ب i�D ا��+

هC؛ ��a$Hا+� ل !���D"، ر �+� ا��D�! ،��U�5ن، 1327ا+�(�و@�، � kac� ،�9D ��'�ي،

Page 79: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 79

�'T ،���� �Sac�1328 ،8)"، ��9ان ��ي، !#�� :���X ،�Sپ D�! V�D b هC؛ �67 ���زا �

ا�� ر �Wت �S; �" دره�; ش از ��U و اT ل و ��3 ا��رزه�ي. ق. ��D �Sac�1329ه8(�ه"،

� د ^9U p��� �(�و@� ر�c" ��اED و ��U در �0 ��8 �� د��6 "8 ��� د !� #�a و ا�;� "�H! .

��اي � :�� T رت �(�و@� � د و 7ن ES��D از ��د� "f : ��9��56 � ���1�8ن ا�� ر �Wت

�� �(�و@� �aDه&" داED و �� �� ���م ه�ي د�8" �� EU�1 p�D �! 3ي�X . ان در ��� را��%�

��ز !�د و ��A" از !�ر�1دا��ن ا�� ز��ن �� :�ي ��� د����1 ه�ي A د !� را ��ا p�ي اR&(�ش در $

�� �Aر:" ا��اA&�8 و D�1دن د ��� د E�+ <�� ��81 ه� را ����� ��D �;8� p��%�ان در $ ��

EU�1 p�D د A "ا���ا E�<@>� در ه � ��د !� ��� � . از ا�� :�

6، ص6؛ ��3 ش3، ص1920ژو��R ،1338،17 ��f ذ����S 7ش !�و�، دور� :���، �ل اول،. 12

.

" A د 1\را��� و ��Sا ا�� . 13�� ه���c ر !� ����W ��7 ��" زاد� ادوار 1 ��1 �" را در ز��1"

.د��A ��1 د را ��S�p !�د

��دي ا�AW 1!�و�، �ل اول، ش. 14: ��R ،1338 ،22 �� 2، ص1920ژا�

.

15 .�T ،ن�� .1-2ه

.3، ص1921اوت ��R ،1339 ،6 ذ�%;� 8ه��ن، دور� :���، �ل دوم، ش. 16

.3، ص1921، د ����R ،1340 �a ر��k ا+���" 12ه��ن، دور� :���، �ل دوم، ش. 17

18 .�)� �fان ارا��ط ا�c%ب ا����� ا�� وbT ه�31 در ا�� دوران و �� �&" ادوار ��Sي ����� اي در .

.4، ص 6��، �ل اول، ش !�و� و�، دور� :�. 19

.1، ص ��1921 �9 ق، ��R ،1339 ر��dن 5ه��ن، �ل دوم، ش. 20

.6، ص 12ه��ن، �ل دوم، ش. 21

.1921ژو��f �7 ق، ��R ،1339 ذ����S 7ه��ن، �ل دوم، ش. 22

�� ��د داED !� �1دا��1�8ن !�و�، !� A د ز���" در ز��� ره�aان �3ب د���ات � د��. 23 ���� ،

��ر ��&(�ران ا�����f" را �� ا��ان 7ورد�� ��&�P� اي����8X رو��ادي در دور� وزارت �Aر:� .

EU�1 رت T ن � اب�A "#�8��� . �&(8Dان در وا��ا+�و+� !�ردار ا p�a� ن�A "#��#$ ��وي

�� وزارت �Aر:� ا�� !( ر وارد 1'&) D د "f���ادي ��&(�ر ا���S� ام�P& .د & ر داد ��اي ا

Page 80: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 80

�� ا��ان ����7 Bاه�� &� و ه�>E ه D ا�;�م ه^ � ر�1ن� ��اي �17ه" ه�ي ��(&� در ا�� .

��ر� ن .> .�� &�، اA&�8ق ا��ان، ��:�� ا� ا+%�� � ي D D&�ي، ��9ان، : D ر�1ن �

،��)�#$ "'T 1344ا�&(�رات.

.2، ص 71921ور�p �10 ق، �aSD ��R ،1339ن 4!�و�، ش. 24

.3ص . ه��ن. 25

��ر �" 7��، . 26D ��ارد��D:" ا��+;" ر�Q ر��، !� از *�()���ن �� �V ��ارس :��� در ا��ان

� �" و �� @ ر �Aص �S#�^ ز��ن ��!�� �" $ E��� د !� �� �S#�^ و �� "���! ��&�P� در ز���

�� �a#R ان را��در ا ����1ي ��ارس :� p�D 3ر1"«!�د و���اران» @#�^ &S��D �! ا�� A "�

� د�� B�U�� .ر� رو���� ن ن���� د���1ه�9ي او در � رد ��د ��D و ��3 در "f�8D7 اي�� .> .�� :

���Aن *�ورش،«%� "#$ �� " ، دو�a8D �9^ 28، ش )�Xپ ��5(*�ورش » ���� ارد��D :" *�ر

.2، ص 1900 �a��&Q �31 ق، 1318ر��dن

.5!�و�، ص . 27

.4، ص 12ه��ن، �ل دوم، ش. 28

�� ا�� ��&� ����ا�Dر� !�د !� . 29"enlightened despotism " از "A��� د !� "�HcTا

ا���(��8ان ��A "6 ا� �6ن ه��ده^ ����8 د�" د��رو ��اي �����Uوا���" X ن �Uدر���a! 0 و

�� !�ر ��د�� ��a! �����! . �'+ ��ا»^��� Q �� ��8Sي » د � � ا c� E� �� « �! E#��«ا

��6 ���8 ا E، ��ل 7ن !� ا�X�1 د� ! E��� 0اد«�ا���a& .�� ��U Eدي و د+Pa ا� ا E» ا

�T ،4-3 9!�و�، �ل دوم، ش. 30

.

. 6، ص 12ه��ن، ش. 31

� د !� ز���8 را ��اي . 32 ��Q����D7را ا�� ��3 ��#��ي از ه�>�� E��� �Uا��� ��S از � ط رو

. ST د ��*#> ن ��8*�رت �Uاه^ !�د

���aSي �\هa" از ��B ره�aي در ه�ا��S��: E ا E و ر�(� در ����" دارد !� �" ا��. 33

.!#�^ راع و !#�^ ��> ل $� ر$��: 1 ��

2، ص 9!�و�، �ل دوم، ش. 34

Page 81: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 81

در E در ه��� ز��ن �3ر1&��� ا���(� *�داز �3ب د���ات و دو E �3د�0 � اب و ��" زاد�، . 35

���� ا��� ر ل زاد�، %� "8S� د ��!�� !�د و � � ��+��^ ا�Uا@" A د !� ���8د *�ن ��!��^ ��

�� ا�P�ذ SM � ��8X" دو &�ن د��وزي A د ����8 �%��$#" �UوR" را ه^ ر�;���� . "f�8D7 اي��

�� د���1ه�9ي �� � ��+��&" وي ن .> .���#�E و� +(� و�3م : �%��ا��� ر ل زاد�:

)^�� )#�� $� ���Wت، ا &��a ل،);� ، ،����Aاور �Sac�1929.

.�T ،4-1 �1920 ا��a �13 ق، ��R ،1339 ر��k اWول 11!�و�، �ل اول، ش. 36

.5، ص 4ه��ن، �ل دوم، ش . 37

.�T ،3-2 1ه��ن، �ل دوم، ش . 38

.2، ص 12ه��ن، �ل دوم، ش . 39

.�T ،4-3 1ه��ن، �ل دوم، ش . 40

6، ص 12ه��ن، �ل دوم، ش . 41

�a�Xا� از ��� ��� ��� زاد

:"�'ن. اس. c. ان

E%� ا��� و A اون را�� �� ��� ��" زاد� ��اي ه�� دا�(; ���" !� ��ر�i ا��Hب ا��ان ادوارد

E ��رز ا "&�5PD ا�� �&U�1 ل . ����� 7ن �6ار� $�V او، در ��ود ���E و*�8 �+)"، در

1906 � V#;� 3 در��a� ��8���ا�� 1.ا�� !&�ب �� A "� ^)X رد 131و 130د، ��� T'%�ت !� �

���9X V�$» 0 اي 6 ي و �5�^ را �(�ن ���ه�، ه��8X در *V 7ن �" � ان �(��� ه��" از

p�!� در V�$2 د�)�ي از او در ��دوار� اي �� $8 ان ران �# .i��EU» ��د �U ر در ه��ت �0 ��د $

در ا�� . ا���ن ��ر��D �)&8� �@�D در د E ا E ه8�8[ و. ب. �� ! BD و 1962 �ل

�a#R در 7ن ��'� E+�� �! '�وت� ��ا ��$�V �" � ان ه��ن ��" زاد� $�V اول را �(��P داد

. دارد

�� ��� ��" زاد� ��" از ره�aان �Ed9 �(�و@� ا��ان و �� 3�C�%� 0 @�از اول �Uه8[ و

��ن ا��ا�" � د� . �T�$ ت !�ره�ي او درW��� در Bان، و ��3 در � ز� $#^ و دا���ا " �� ا� ر

E �� �2�7 از دور� . د�)� ا�� و��� ���� � رد �%~ و ��ر " �6ار U�1&� ا �98� �� �&D � ��در ا

Page 82: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 82

وي �� د$ ت � 1936در ژا� �� . در +�8ن �� �A@� دارم �" *�دازم 1930اE��6 ��" زاد� در ده�

�� ه��ت !�ر��8ان ��ر � $# م Sir E. Denison Ross ( "6�D(د���� راس. اي) � ��Sا ��ر

"�����U7 6" و�D م #$ (E هV* �! "��(8 از �R7ز :8[ :�9ن دوم 7ن . دا�()�� +�8ن *�

�a&!و در �7;� ���� �� 7ن !� در ا EUر ���a�! ����a�� �p�&8 !�د�� او ه^ ! �9D ����ر � را

1941 a�� ر����� او ���$� �D و او را وز�� �P&�ر ��� دو+E ا��ان دو E)��' ا��ان در ) و ��Sا

�� ا��ان ��ز1(E) 1326( ��1947" زاد� در �ل . ا�)#�V !�د�� . �����" اش +7 ���او �� ه

���D د، و+" در $ ض، و a� در �� او "�� د !� از ��� $#�" و اد �&Aري *�دا�! ��+�8ن ���7 و

�� ����)� . ن ��A اد1" ��1" ��اي او در +�8ن � : د 7ورد�9^ �� از 7ن، ه���ش !�� H��! 7ن دو

� د�� �&�a+ش دارم. د A ات�@�A �9�7 ن � ازي�� . �� از �9

� د ��D 3رگ� �;���ا�X�1 او ��Sه� �5PD&" �#" . ��" زاد� در 7ذر���;�ن �& +� ��D و در ه

�� ا��!" از +9;� 7ذر���;��" A د را �&" �� �D .A7 و+" ر�(� ه��B را ه��U 31ا� ش ���د$ �

��^ دادن ��� در ��ر� و��1" ه�ي �#" و 6 �" ه� :���S اي ه��(� !�ري �" . �'� !�د� � دS�

E �� ��� �� ر�(� ه�ي 7ذر���;��" ��" زاد� ه� ار� �����ن � د. ����H ا bTو ��ا �� .

E$�;D و@�، و�)� Ed9� ش از���D "��a�&)* ن و��� E��5U و B��'+�P� ��و *���ار��ش در��ا

E ��ا�� در " !� از . در ��ا�� �zf�5 و �cAات ه�� 1 ا� ��ا�� ا ���D ،ش����Sي $ pدر ��ا�

�� � د، A ددار و �%&�ط �� ��� �" ر �&U�1 د A i#� رب�;� . p@����;� و "U�� �! د a� "7د�

� ط او را از اM � pT ع . ز������ pf��� �! د a� �M���8! 8%�ف� . �� ��دا��8 �%~ و 1'&) را

، در ��ت ! ��ه" !� ��" زاد� !�ر��8 1908ادوارد ��اون !� در �ل . اW p6زم �%�ود �" !�د

EA�8D "� "8 ان 7د�$ ��� د ����a� ه� روز �� او ���س داED، او را ���a�����P دا�()�� !�&!

�!» E$�;D و "f (& و ه�31 8P" ��8;��� و » او �0 ا��از� � د�" M�R" و در &��ري، را

.او ا�� T 5A��ت را در �ا � ز��A "1 د �'� !�د 3.�" ���ب ��" زد

�� ��ر � $# م 6�D" ��7 �� در �7;� دا�(; ي دور� 1936ه8)��" !� ��" زاد� در �ل

� د. د!&�ي � دم "&�S� ا��ن �3د او A ن . درس�)Aدر "#�A �7 ز�1ري �U در �X�1 د، ا�� a�

�D "� �&)��� د، ادب و �a��D�" او ه^ ���;� "��� . ه��6ر دا�(; ��دان و Ea�� زاد� "��

��اي ر ��ن �� ژر�Uي دا�B او . �Uو�8" �" !�د -!� ����ر ژرف و �1&�د� � د -��3ان دا�A B د

: "� P� B&��aان ا���ن ���� !8;��وي ����ر �" !�د و+" در $ ض و6&" �� 7ن �" ر �� ز�

�D "� . ���� $#E ا���8 � �7 ز � دم و �;��� ��اD&^ �& ا��&^ �! E �98 �� b �� ا�� ا�

�0 او EP �7 ز��� � د، �X او ه^ از . ا��از� !�U" !8;��وي !8^! �� " A ا��ن ��U �&� 0ر

"��R k�� د و ه^ از ��8 �&U�1 ر���� ��9��� ��" زاد� در او. ا�����ت �7 زش در ��ارس �6�^ $ �Aا

�8! (&'1 "�#$ pf��� ر��� " ا!�ا� داED و ��:�t �" داد در �� ~%��� و��� . از �� �2�7

از او در �A@�م ����� ا�� ا E !� ��دي �Uو��، A ددار و z��T در< $#�" و �'�ه^ ا����"

� د C��$.

-------------

*E .�&� از اpT ا�)#��" ��:�� ��D ا

--------------------------------

Page 83: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 83

:%�ددا9; ه�

1 .Cambridge University Press, 1910.

2 .The Locust's Leg .

3 .The Persian Rvolution of 1905-1909 ,p.332

�VR� ?�e در ز%�

��ر%Bي �����0 fا�0اه��"+�

EU�1، �0 در ���ن �����aت �'5#" !� ���ن ا�� ���8 و ا &�د �3رگ، ��� م :��ل زاد� T رت �"

� نd� ��ا �� �� : وE6 ��ددا�X ! ED" از ا�(�ن ر

&��" *�ر�3ي ا &�$� دارم���� ���7 �" دا�^ ����ر U�1&�ر ه�&�8 -از ��dت �67ي د!&� - �8X

7��د. (د���6 اي �� $��دت ��dت �67ي ��" زاد� ��و���)�U- ن ��� ، پ����A15 ( ��و ا�� ور�6 را

��ل زاد�. D م��8 ن �" . ا�(�ن ��ه�8:

� د �5&P��c �8X ���67ي ��" زاد�، ��وي ا E��A م�a� :��دداD&" !� �6ار � د

�9D48]13[1� ر 12ژ� ،

�� ز�����P و�" ��م و�(�ن A اه�� د

��� 1 ي در *�� ��eن A اه�� د

�H&" و �Dد���" ��ه�. �6��ن و: د $3�3 و �D�E' �" روم ��D ��دارم ا &�$� . �Aاو��

^�%&�� �! ��8���Aا ���U، ا &�$� دارم ز��E : اب . د$�ي ��A در �C اراد���8 د$�1 ي A د

�� A د ��ه�� �&D �- ^&��� "Mز�" را � ��ل زاد� . :

Wزم �� �\!� ���E !� ا�� ���� ه�31 �� �z@�P 7ن �� ��، �X 7ن روزه� �� در ��1ودار �����ت

"��S+�c� ET�Uد� از�'& �� � k6 ا E��� ���� ه^ در "T�A z#c� ن X دم�! "� ��U دم و �

��� pU�R از ���7 ا:p در !��� ا E و � �9Xر ��� ��S @ ��ر -7ن را �� ��" زاد� A اه^ ر

�D اه� A ���2�* ^ان در ه��ا E�@(�و� ��*�� د ��ا "�W @ "1ز�� .

��ا �س � ��T ��� م :��ل زاد� � د !� �� ��� م ��" زاد� را ��98 �0 ��ر ��6Hت !�دم، و 7ن � 3�

@" ���� اي �� �� ��6 م ) م1965 �a��&Q 22/ش1344اول �����9 ( � �9Xر �ل *�(&�

� د �&Dدا :

Page 84: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 84

�� Ea�� وي�U �8ي�ا��Aا !� ��dت �67ي ��" زاد� دوه'&� اي در ژ� � د��، از ا$&��د و اراد�

�!�ر$�+" f�8D7" *��ا ���د� ا��:�8��S+" �17ه" ��U&�8 و �z;S !�د�� !� � ��و �&" -� �� ��ل

����ر ���� �z;S اراد���8 �1د��، و �� ا�(�ن و$�� دادم -�5 ر !�د� � د�� !� ���^ !���ن ه�&��

�( م "f�8D7 ��P+ا©#� +9\ا ا &�$� دارم �� �#' ن Hم و ارادت ��ا �� �d ر ا�(�ن ا�Hغ . !� و

�)\ا "��6H� د�، �6ار ��U��-ر ��اه�� �1د P� b . ���� دارم ه���2ام �ae ن و �&�

� دم و �&" 7ن �8D7 z&! ت وH;� ��7ر او در ��ا+a&� �� ��" زاد� را �R�A ���a ب �" A�8D&^ و

"� p#S� �9ان� ��� د و در��7ن ��D ب�P&3 ا���a� ن از�;���وE6 !� در ارو*� � د و ��S از �d6��ي 7ذر

���+� اي � �A ����- ^&Dور !� ���� 7ن ا��� �Uا��زي از دو &�ن ��" زاد� � ددر روز -!�د ��

و در�7;� در: اب �E'+�P ه�ي ����ري !� �� ا�&�Pب » ��" زاد� و �;#V *��3ده^«�%E $8 ان

� د از ا�� ��د �3رگ د�Uع !�د� � دم ��D ت . ��" زاد����در �8Pا�" ا�(�ن !� در دا�(��� اد

�67ي د!&� �%�� ا��� ر���" دا�(; ي 7ن روز اد���ت و !�ر31ار ا�;�� دا�(; ��ن �� ه�E -��9ان

�Uاه^ ���7 � د �d ر داD&^ و ه^ �8Pن ��� م د!&� �%�� ���م را در: اب ��" -7ذر���;�ن

�� �U�� �SD زد ����8D3م �! "d��S� ����ز!�د: زاد� ���� ���8د ��� �� U T/ 0#U" ��9د دام و

. !�د��� ��ز

" �� و+" ����9ل ه�f�8D7 E6 2" رودررو ��اD&^، و ��98 �0 ��ر ا�(�ن را در دU&� �67ي د!&�

� �� ���Wت R#� ��1ي ��D �;#� دا�(��� اد���ت را E��A د!&� . رV�f دا�(��� اد���ت د��م�

��د� � دم و �D �: &� �;�7م !� ��� م ��" زاد� در ��ب د$ ت �� !�ر ��� م د! " �� &� زر��ب

" از ��� م د!&� ���#�8" & د� �� �� دا�(��� اد���ت Ea%T �" !�د، و د!&� "� A

�� �* EDدا E ��زA ا �%+ �! E� )A "!ا�����Xا ه8 ز درس د!&� «رV�f دU&� دا�(���

" ��!�� !�د » زر��ب �Dوع �(��؟�� د!&� & د� E'1 ا$�dء �1و� ه8 ز: اب ��اد� ا�� ود!&�

��� !Hس ��ود!� از ه ������ ه���ل، ا�� ���� :��+3اد� ��#�'" �� �1دن . �� ه'&� �67ي زر��ب

EDد. �� �" 1\ا��7�)�U ن ��� در����A ���A ن��!� ا:�ر� اي و 1�� �C#S& -وU�1 E6&^ و در ه

� د 0#��� ��� م �P&�را+- ^&U(�ن ر�ار ا��د ���E !�د و . ��� ،^��A ��c$ (�ن، ��� م�ا ^��A

از �d6، �67ي ��� . ��ا �� ا@�ق *\��ا�" ��د و ��" زاد� را ار ���A�X "+�8Tار �� ا@�ق 7ورد

�D وارد ��%+ ������" @ a� . E��A "�W ي 3aواري ��3 !� ازاراد���8ان ��" زاد� � د در ه

. ا�(�ن � دم

A د� ام�! p�� (�ن�ن از 6 ل ا���! i�را!� �� در����� ��ر "��D �D م #Sد� � : ا���

��� م �;��ا+��a� 0#�3ي !� از �3د���ن �%��$#" ���زا در وW��9S&ي اش � د ��p !�د !� روزي

��ل ��a�3، !�8ر ا &�P دا��f وار ا��&�د� � د�^D غ��و+�Ea%T �9S از 7رزوه�ي A د !�د و . در

E'1 : 7رزوي او ��3ر1&��]�9S�+د] و )�!� ��p � ه�8" �� و ا�� ��ف. 7ن ا E !� ��!^ !���ن

��A رد و 1'&�^ �� �� �D "�#� ن�;����6��ن ا�� ���U �X�(" ا E؟ 7ذر���;�ن ه��(� «: 7ذر

E � د� ا ��)��9S�+و و �&Dان دا��3ر1" در ا�در » �Xا !���ن را �� 7ن ��:�t �" ده��؟. ���م

E'1 ش«: : اب�a� ��' .7 "���، ا�� اهp ا�� ا�1 در !���ن * E ��دم را ���T ��8اf" در �

Page 85: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 85

E�W3(و��a� (�88! "� �R R ه�&�8 و �D ر و D�*.«2

p�$ ����ل زاد� �" A ا E �( ��" از �� : ���8Xن �" ����� !� ��� م ��" زاد� در 1'&)

�� ا�� . 7ورد� ���D، ه���c ر !� ه�:� SD#� اي از D ر و D ق �" د�� �� 7ن دا�� �" زدM در

E'1 را �&�� :» �� را �8�a^ و �) �^ !� �� ا �8د و !�R\ه��" ه^ از دA �� i�D �&A اD ^&

��ه^، ا�� ا��وز �& ا��&^ *��ا !8^ ��D ���" دا��� !� . ا��� رو�" دارم و �" A ا &^ �9�7 را

�� ��D ���A ام ���A ر�� �8X ،رج از!( ر�A "�W @ b6 � ��و ه� ��ر ا�� !�R\ *�ر� ه� H$ ��3و�

�: ���� �" ده^. !�د� ام ه�ور6" در�D 1 اي اU&�د� ا Eرا :� D ��. ا�(�ءاu *��ا�" !8^ و

��f��� �� B�* ^ز ه��. « ����� B�* "&T�U 31)� ه��ام د "a#6 ف 7رزويHA������ $�ض !8^ !�

�� د��ارش D م CU � �!.4

D � �� �� E60 و�ل زاد� ه^ ��� ددر ��ب i�D ا��� رو�" ��9D، ا�'�6� ��� م : �&:

� د، و �� ����� "6���� ��م ] :��ل زاد�[از i�D ا��� رو�"، دA&�ي در �a6س �&Aد ��ا ��*

�k ا�)#�H:]Vل ازل ���^ �a6س �� [ ���D ،ان !�د��ا ���� �����U" ه^ $ �Aم !� در اوا��را د

E��� م #S� "+و ،E �� او �����a داpa6 . ،^&D از 7ن ه^ ����Uت ه�ي د�)�ي !�د� ا �&D � و

^& �'���ا�&�ن �D 8" *��ا<�c� �U��� �! روزي ���D �! " ازو دارم�5.ه�

E �� ��9ان ��7 و از �� !�A 0 ا �� �ل ه� *���A ��+�$ B^ دi�D �&A ا� �! E'1 زاد� "��

� د �)��م، و �� �� !�8 ل ا�)#�V در ��D k��M �! او را C� ن���! >Hب ار��� و ا���!� در

Ea%T 6!�دم !���ن "#�و او �%��C !�د و �S# م �D اوW از ��� م i�D ا��� �#0 و ��ل �6

،������ "6���� $#E ا�i�D ��8 ا��� دا��د taT ازل � د� ا E اW T او را از ار��� �%�وم 7 �����

��. !�د� ا���� �;�&� ��&� ��" زاد� R�! �� ،E'1\ه� و ا �8د اورا �)�� داD. و �� ه���ل !�ر او

ام و ��S ازA ا��ن ��ر�i !���ن و � اD" 7ن �& :� �Dم !� �9&��� !�" !� �" � ا�^ 7ن

�� ه�&��D ^ه���� �d ر ��د �3رR�! . "�� p�� "1\ه� را �� او "���U�D ��#�� ^&'1 ��

E ��اي �� ا�P&Uري �3رگ ا 1�8" �" !�8���. زاد� !� �3د�0 �� �0 �6ن ��ر�i ز��� ا��ان را �

E و ر:�ل و E�5PD و+" ا+��D �� "&�#�� ^)X �! ^د را �" دا�^، و �" دا� A �� �� �&a

�����8، و peD و !�ري ه^ !� ��D ر d� ����ري �" !�88 !� +%�� اي D ���6ري د����ه�ي

�� ا���ل �P#� !� �%#" از ا$�اب ��ارد ا:�ز� ��" ده� !� ،��D د��Q ��D ��در ��8 *��ي

�� ��D "(&�A ���8! k��M )�ان را�د C� و ��3ا' .

E'1 ر���� p��� ����f 1 "� �X �67؟ �� ا��وز �R�z ���� 7دم � ي ا�� : ��" زاد� �)�ه" !�د و

�8 ^ . �c#�� ه^ ز��ن ��ارم. ��#�E ه�&^)���اي ا���8 او را �� ،��7 "� �� B�* V!ه�

E��� "U�! �&a+ا ��ال !8^، و ا� ���. ���Xرم اول از *�رش �� �� �� (�� ��T 5Aت *�ر�3رB1 را

���ورم !� �� �X !�" @�ف ه�&^ و 1'&) �" !8^ �@�A �� . �� ��ز��ا � ��p از!���" !�

^ د�P ر � د� ا�� D\1&� ا E و ��اي �� ��م p���U ا��R �98�z �" 7��، و ��ز� و6&" ه^ �" *�

��+0 �� دA&�زاد� HUن ا+�#��� U" ا+��p � � �(��ا+D �! را B��(&D\1 z�+ �8 ه�&�� اوc�

�� D "� �THA د، و ��6Hت ���م �" D د. ��" دا��#! � �8��ا��، ه�� 1'&) ي �� در دو � .

Page 86: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 86

�#� �67ي *�ر�3ي، �� ه(&�د و � د �+� د�)� ا��وز �R��� z�� �R�z ا�� ��#�E ه�&^ .

U(�ر �A@�ات ! ��� و+" *� $��a$ Cرات ��� م ��" زاد� را ��Sه� و6&" �� در< !�دم !� ا��ج ا

"� E���z#c او را در ز���X "��U @ "1پ !�د و ��S ه^ �A#" رو�D �� در< !�دم �8S" ا��

: ���� zf�T را !� �" 1 ��

E @ ��ر درد داغ $3�3ان رU&� ا

ا�� �#9&" !� $�� دراز ا E ��م او

V� � ن روز�����& �� ��" زاد� و روش او، $Hو� ��7ن، �% � ��A رد اهp 6#^ و دو E �� pو اه

" A د !�د� ا E، و �� �� �2�7 او در ��ت @ �W" ���ت i�ر�� pري از اه���� "(��(��و

�� E ا�)#�V و روس، و ��Sا ا�����،�� 9���ن و در< !�دن ���f#" !� او در ��1و دار U وارو��

ل ه�ي W � p(8: ]8#* ��� Aي �&" رو8D&��� � ادث !� ��A رد �� 8X)� -7ن رو��و � د�

�D��� د� ��D "#$��%� "8S� �@�8+" -�(�وT روي ����ا �& :� �EA !� ��" زاد�،

" ا��ان � د !� �0 �� �8 ه^ ��د� �" �R ،�D�z ���� و ��8 ا���� ��د ���A�Xار!� �1ه"

�� @ �W" را در ���A ا:�ر� اي ز��1" !�د$.

"f�98� ،ه3ار �� ه� �T ��

� �T "8 ه3ار، ��98، �� ه��"

در ��ب ا �8د و ��دداED ه�ي ��" زاد�، ا��ج اU(�ر :�#� $;�a" در ����� دارد !� �� �"

��� ا�� ��دداA ED دم را �� ����f 7ن اA&�5ص ده^$ E�از «: اU(�ر �" � ���. A اه^ �6

ا �� درد ادب و ��ر�i اوراق و ا �8د ��" زاد�، �P(" را ه���ش در اA&��ر �� 1\ارد �� �2�7 ر

� د !� ��" دا�^ . �" A رد �Xپ !8^ �&Dد �)�� دا A B�* (" راP��P(" را زا��� و �&a+ا

�� A د �� ا�)#�&�ن ��د� �! ���D و ،�D�� �&D�9�7 را در ��9ان 1\ا ���D ،���7 �9�7 � �� �X

E �� ه������ �aAي از �9�7 ��ارم. ا. . .«9

�+� �T �8د ��ف �� ا�08 در ��ب ا�� E8 ��ر�P" . ��ر�i �(�و@� ا��ان؟ $;B�7 �a در ا

E ��� ��ر�E��� "P. ا� "� ���' �dS" ا �8د و ��ار< �&� �&A "8S� ،!�ر ��ر . ا����

!��ن ه�&A �! �8 د�Dن ��7ر�Dن را در ز��ن ���ت از ���ن ��د��، و ا�� �D � اي ا E !� از

i�روز�1ران در ��ر ��^ ���دارد�6 ���� " ا�� !�ر را �" !�د��. �� pfWد �� "dS� . �� "A��

�8&A �� @�ف، ��S از *��وزي، ا �8د او را �" "8�Dد E#$ .

�Dه� ��$�ي �� در ا�� � رد ����� اHAق ���Tي A ا:� ���5 @ " ا E !� !&�ب را �� ��م

،ED � �96&�ن "#�$�� ا�� . !� A د A ا:� �8(" او � د���Tا+��� �%&(^ از �����Uوا��ن ا

��$�#��ن �� اU ل رA ،EU ا:� در �%��� �;�د !&�ب � ��T !�د� � د !� ��Sه� !� &�ر� ا�a6ل ا

روا�E . ه�!V از 7ن !&�ب ���P اي دارد ����� �6�^ را ��دارد و ����� :��� را �� :�ي 7ن �)\ارد

� د ��8X ��&�P� :» . . . ��D89(�� ا$�^، *�دD م وH Wا b9! ،���+وا C%+ا�T�� ،^�S�

���، �#0 ا+�# < ا+�Sب و ا+S;^، ا$�ل وWة ا+��b و ا+�#^، ��Aو :�9ن، �9D��ر ا��ان، #��ا+

���c# b$�M و ���D u58 ر ا$#" ا� "� ». . .$�aا+���^ �� ا

Page 87: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 87

�� ��م ه�A !Hن �e ل زد و A ا:� ���5 را �� وزارت او E�ر ���، A ا:� و6&" روز�1ر �$�6 �

ED � د و�! t�%5� را �����:

z#�� za روز�1ر ] �%���[ ���� اHAق ���Tي، درو6&" ا�'�ق اU&�د !� E �� !&�ب !� � م ا

�8� p�a ا�cMار اA&��ر !�د� � د و د E ����� او را �� ���م �96&�ن *�ي ��:Hي و@�

��S+�c 7ن رEaR اU&�د و ��EP ه�ي ����ر از 7ن @Hب U ا�f را �� اH&Aف $���� ��. . . �1دا����

E)1 �)&8� ب در ���ن ��دم�&! . . . E��8$ �c ��ؤ� �� وا ��S از 7ن X ن +bc !�د�1ر :#E ا

�ار را A ا E !� د��X�a !&�ب را ] �8S" ه �A !Wن[$��S� E+&� -*�د��D روز�1ر�Q ��8�ا��

� د ��ل �1دا�� "M�� ��R E6�� ���� � :z ا�� ا���(�، ا�� د��X�a را ��ان ��5�� *. !� V

�D�a� اد !�د، �� اول ا+�ن دردي��ب را -ا�&! t&&'� و �� D b6ت وا����ا�� !# �! i�� ب��ا�1 ار

���� @�ز !�88 �� T اب �3د��&� � د. . .10

�A B�* ^��6 ����� از �P�� 0� �+�%�W �! د � pU�R ��5� �:ا A ه���ل ��� اده�ي ��6" و+"

�" ���� و ��S از D(�5 ه'&�5 �ل �� د E ا &�د :Hل ه���" �" اU&�، و ا &�د �� $��

��� 7.11ن ����� را در �;#� دا�(��� اد���ت دا�()�� ��9ان �� �Xپ �" ر

��دن �9�7 از دو �����دن � D&� ه� �" � ا��E 1 ��1 ن ���D و ��اي از �������8X 1'&^ دpfW از

�$E "، از . ��P� p�a" �9^، 7ب و B�7، ا &'�د� �" ��D ا�� $ ا�p �\هa" و *V از 7ن

�0 �" ���7 ا�� -��� ^9�� � �a:ت ��8X ا��ي � د�! ����د و �A< ه^ �1ه" �X�1ا . ����

E �(� ا i�ر�� E��6 ا��از� �� �&a+�8د، ا و ا�� T 5A� در� رد *���ن :8[ . A&� و �D&� ا

����D �&A�8D E ا E، ه� و ��8 ب �� �D12 �! �;�7ن ��P+'�ن ����a� �0 ا�� ���9" و �� ر

b+�P� ي� �D$�ان ��3 ��ح 1'&�8 #�cن �%� د را !� *V از t&U ري دو��E دار ��*� !�د و رؤ

�� دار !�د، و ا �8د و !&�ب ه�ي ��7ن را در ز�� ا:��د �9�7�8S" ز�� داره� "c��6 8 ان$ E%� را

EA .13 » �f�� k���دي اWو+" 8© $(��� و ار: k �� �a8D420/1�/27ج 9(روز دو ��

ا�(�ن را :�#� �a6 !�د، و ����ر داره� �'�� د زدن، �3ر�1ن د�#^ را �� درEA !(���� و ) م1029

&�د، و ���ار *�A ��;8وار، دU&� روا�U و ��@��8ن و �U ��36و ����9ي را در * E �1و دوEA و

،�' HU �&A 14».از �اه�ي ا�(�ن ���ون 7ورد و ز�� درA&�9 و 7و�P&)�ن �'�� د

�� �58 ر �Hج ���� p&6 از V* �! ��� � "� ي��اد و «ه; �e�*8;�� *�ر� �b�85 وي در

E ه3ار ��ز���� «ا�� *V از 7ن !� �Hج را » .� ا�" 7ن، و در A ز &�ن، و �Aا �ن د��� � د� ا

E �3د�� و �9Xر د �8&P�و���و *�ي او ��a���� و ��8" او ��a����و�1دن او�3د�� و � اورا در :��

&�د���U ن� � او �� �Aا ،�A7 ��. . . و:�� او را A&�8 و �A!�&� او را در �D ر�P&�8 و،

�8Dو �'�و ���P� ج راH� �81 داد�� !� !&�ب ه�ي و ا�� و:� �aDه&" دارد �� 15».ورا�6ن را

�� ا@Hع ا$ �� �H" !� در روز�1ر A د��ن �� T رت 917" �3ا��� �Uوش !&�ب ه�ي ��A �8 ر

�� � م ر$- "D3ي �7 ز�ر ������ �ز��ن *�وهB و z��: 16.از

"a&! د ���HAف *�رش �8Xان زاه� و $��� �a د �� 6 ل �% �! �'�� ��D ��D;�ع *�� ا��� �%

»cS� �@�A ءHdU ء و��#$ E���� �� ،�D "� �M���9�7 سH:ا ��ا6&�اS� [ �f\+0[ ف داED، و

17�8�� *�ر ����ار،� )�*�رش ا��� �%�� ��'� در z&!. . .«18 �%��� ا�W&'�ع را ا�� ��U د ��

Page 88: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 88

�8 ��U "8Sرس و!���ن و �3د و -!� �(� ا��+E او � د-م در ا@�اف ���+13590/ ���760ود

��زوي �� �E د�� «T'�ه�ن �� � ،B����! ،���+�S#+ ©�� � ر��� �Mاز رو E��8$ و ا��اد و

E�D 7ب �� �9X. . .«19ر ه3ار �;#� !&�ب U#�'� در $�ض �0 دو �ل،

����P ا ��8ر��«و ا�� ��p 6 ل را �� در ���+� �&! « ���P��&! �&A ��� D&� ام و ا�Dر�

P�����ان دو ���ل و ��A ��AW د !&� E8! ]8:در V#���� ا ��8ر�� !� �0 ��ر در ��#� رو���ن @�ا

�D �&A 1 �� -، د�)� ��ر ز��ن �> دو � س، و ��ز در ز��ن $�� و $�ص.)م. ق47(ز��ن !#> *���ا

�����1�� ه�ي ا ��8ر�� -�� ���Uن $ ��#! ��� BD اي ��ت�� "c'6 ���� ��ارت «و �� روا�E ا

�D "� �1م ���8ر� 20». . .!&�����P ا

و ] 7�6ن[�8X�� ه3ار �b%5 «^ �" دا��^ !� روزي !� از���ن �� �(���D �#�� �9 ا�� را ه

1��ن �S�D z&! ���7 ا E -�'���را ����غ �Dه" - ��!� در درب -در7ب ا��اA&�8، و ا!�� �9�7 را

E 21». . .ا�D�a&�8] از !&�ب[��د� 7ن � ض را - �اب واk6 ا

E�+دو)Dolecte ( ن را @HUد!&�ب ه�ي ا ��� !�د� :�� .E �� !�د� ا:�� �� �! �8&�: ���9� .

�� :�م ��$E 1\اD&� در ��:�� اHU@ ن، ه��ا� �� !&�ب ه��A ،B د �&�:^ را ه^ زا����

زا��� �Dن ). �953/م1546( E6د� در و � T z' ي ��9@ ��D روز�1ر �� �T�S� �! 36او

E � د� ا �+� .D "� ز *�� و : ان � �'�#U B�7� ���� ه��" در ��ب «و6&" !&�ب . �8

V�#(ء $�م » ��دم ا�H� ر داد !� 7ن را در & ا�� و+&� ��D �)&8 *�ر+��ن �Uا��� ���91ن د

E و+&� . �� زا��8، �� ا�� $8 ان !� �8[ 7ور و M� �\هz و اHAق و �" ا�&�ا�" �� 6 � �;��� ا

��� �88! p�& �� �8��U 0#� ف �U ،p6�$ار را �� �6ار ��:�t داد !� �� �� دو��ر� او را راه" ز��ان

EU�1 B�* 3 در�22.و را� �1

م، ه��ن �+" !� �a$ ��Dس �3رگ �� ��dA ��W �998�/1590 ،E�)� EPي A ا���ري در

ED\1د وا+�� «: در�&U�8 در اU ���T �! �: در7ن ،EUد ر A 38ل� ��� �dA ��Wي، X ن از T'�ه�ن

*�ر� *�ر� -!� �� �R�A E ش 1'&� � د -ا، �U �T 5Aه�د و ��D�� اش راو ه�(��� او ا�SDرش ر

�����)Uت وي ا ��� � �� 23».!�د�،

�� �#P&� "D�'� دق�T ��، ��ر�P" در ا� ال ز���� � D&� »���"«7ن @ ر !� � D&� ا��، �%

E ا �%�� �Tدق ���" ��S از *���ن ��U&� !&�ب، $#" ��اد�Aن ز��، روزي در اT'�9ن ���ز -� د� ا

E'1 ب�&$ �� za از ��p !��ن � D&� اي، !��ن !;� و ا��8غ «: را @#��a و �X ��� !��^ ز�� را

را ازو A ا &�، و در » ��ر�i ز����«ه��ن �$E » .+� !;�؟ �� �6�U +�، از اذ+� ا��ان و �Aدزدا��^

�8D��� د !� 7ب او را �� A رد او داد� � ^�� �&�D �(+- ��7 p�$ ��� د �&'�2��8 1X 24».و

را ازو » ��ر�i ز����«��Sه� !� :�A�'Sن ز�� �� �� �E ر ��، ���زا �Tدق ���" را @#��a و

E ��ر��U . . .» iاه^ 7ورد�، ��S از �0 ه'&�. او �\! ر !�د !� �� د� ه�ي 7ن � : د��«. A ا

�� او . . . ��EU، و :�A�'Sن �a#` *���5 � ��نرا �3د :�A�'Sن 7ورد�، ����ر �%��� و �U7�� » ز����

���D، ز��ا �� روا�E » .ا��Sم داد ��D ����� ي��$ �A7 "��� ط دود و دم��� �! ����و �8Xن �" �

،i�ر��» �� د� ا�" و ��7ن �� ا�Uا@" !� در A ردن ا�U ن �" !�د ا!�� روزه� در ا�eDل �9 ���

� د� p��6" !�ه�A ���A E+25».دو

taT . . . «: �" � ��� -م 1885د ��R1303�/8 �a�� ر��k اWول -ا$&��دا+�#�8c در �A@�ات A د

"Rو�U زا��� �������� ذ!�ء ا+�#0[ا��وز، %� [^&Dدا �SUه3ل و ��^ !� ��:" . ��ا "��&!

Page 89: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 89

��ون ا:�]!'�ي !����(�ه"[�� �%��0 ���زا �%�� -ا�(�ء !�د� � د] 36و�8"[ "Rو�U ز� ، ���زا

26». . .ه�� راB�7 ^&U�1 زدم -�� ا�� :e� E9�� ز��دي �� �UوR" !�دم. �� داد� � د �Xپ !�د��

��� م ��ج ���زا �%������ ��8�f" !� ��اkU �(�و@� � د ر �+� اي ��3 در و: ب و د�Uع از

�! ©#�� د � م �� ���a8 اW�© و �38�� ا+ �&D � �@و«�(�و�)� "#� Ed9� p�در اوا E�@

�Xپ، و A7 �� 27ا��ان �� �Uر " ��+�'B داد�، و در �ل ه3ارو ��5و ���E و ه'&^ ه;�ت

"�� �� !��A)^mا%�H� ("ز��را��� uا�a$ i�D )� ��3 . . . و ��ج�ي دH:از ا "dS�و

��Sه� !� �aAه��" از ا��ان ر �� و �(�و@� 28».�������" �� 7ن � D&� ا�� ،E ��Sوف ا

�T 5A»��1 ري��&P��D، 1 �� �0 روز ��8�f" !� از !�8ر د:#� $a ر �" !�د در �d ر �1�Dدان »

EAد:#� ا��ا ��� د و . ر �+� A د را �: ��� د در ه ��D پ�X �! "8�f�� �+� ا�� �� ه���ل ر

��� 29.ا��!" *�B از ا��Hب ا �H" ��3 ا�E اu @�+���" 7ن را �� �Xپ ر

�3رگ ��دداED : �� م و� ق ا+�و+� ��3 �� A د ��67E'1 ��8ي $#" و� ق *�� � �&U0 د�رم �*

داED !� 7ن را ��اي �%' ظ � دن از د &�س د�)�ان ا�&��@� در ��Wي راخ ��Pري د� اري

�زي !�د� � د�: . . .�D "�� د . X ن د�)� از 7ن ��Pري ا &'�د � �& ��Sه� �0 وE6 ��درم A ا

���@#� را \R�! ز��ن، !&�ب . � زا�����اري ED\1 ن ه ا و��د، و در ا�� :� ���Pري را رو�D !�د�

�D �&A . �E+�� ���e داد� و �Uو اU&�د� � د و 7ن ��3 ���م

�Qد� B�7 ���" 1 ��8 ���اري از ��دداED ه�ي ��� م ��ج �a$ i�Dا+���^ ����ي �3دي ��3

Hم �%�C دا��د Wاز �;© ا ������ Ea%T د!&� �%� د اU(�ر در 30.�ال !�د��D ا �X ،Eا؟

���ن ا E، ا�� را ه^ $�ض !8^ !� او !� از ه�����ن و ه^ د��ا��ن ��� م ��" زاد� � د و �3د�0

EDو روز���� دا EDددا��ه� و ه3اره� 7دم ���� و �T د، از�! �� �ل $�T . ،ر�)Uج ا��ش، ا��*

E، ا�� در ����� ه��ن ���� ه� �&� '��� �" ���اري از 7ن ���� ه� را ��31��� و �Xپ !�د� ا

�ل *���ن ز��1" در �Tد ��D � ��7&� ه�ي *�ا!��8 ] د!&� �%� د اU(�ر[«: � ��� BD �8* در

� د -A د درا ��D پ�X b#&P� �8د �1د ���7 -!� در روز���� ه� و �;#� ه�ي و ه���82 اوراق و ا

�' ��ر �، و -!� ��ز����� ه'&�د �ل � د -ه�ي �&�Sداز دوران �;#� � ��" و ���Aت دو+&" و

�� ��ر�� ��8X !�ري را ا�;�م �" داد و د &� د &� :�ا�� . �2�7 �������" ا E از ���ن ��aد V*

�" و ����� ه�ي روز���� ه� و � D&� ه�ي D\1&� و اوراق اداري و ���� ه�ي A �(�ن و ��6

�U غ�� �D 1 �7(" !� در �#SD �� �Qد و �9�7 را ��� د دو &�ن را "� �D "� �&Aو�Uا��دوس

��E'1 "� :»�D. �" !�د C#S� ^! ���� 31». . .7د�" در *���ن ز��1"

A&� ��دداED ه� و ا �8د، �&�;� �0 ا &%�+� رو�" و �% ل درو�" ��3 �! �����8Xن �" �

��ان � :� �" !�8 "�! �&�! �! E. ه��در� رد درو�)�ا �T 5A ����* ��ا ���ن و A دA ره� و

E �� روا�E دار�^ !� ا� ���ن � ���ي � D&� . @ ر !#" اهp ه�8 و ذوق ��(&� !�ر��د داD&� ا

ه�ي A د را �B�7 �: 0 زد، و در ه��� ��د� د A د ��، ��� م ���k ا+��3ن �Uوزا�'� ��X 3 ن *���ن

�� را �3د�0 د��، B�U ه� و � D&� ه��" را !� ��اي !�ره�ي 7�8$ � �� A د :�k !�د� � د در و

��p ا E «ا�� را ه^ ���8D ا�^ !� �(U���" !&�ب ه�ي ����ر داED، و A ���A.32 د B�7 زد

EDدا ~��� z&! از ��c�6 E'را[!� ه ���� ا�8;� ه��9Xر$�58، 33».در ز�� �A< د�U !�د] و ه

��اي �% ا �8د *��� ���ان ��9د� ا�� ��i�D 0 درو�B ��3 از �3ر�1ن �. 7ب و��د و�A< وB�7، ه

EAا��ا "D�� د را A ب ه�ي�&! ��از 34.$#��ي �;b داD&� ا�^ !� در �0 �% ل رو�"، ه

Page 90: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 90

�� $#" ���\ي ���� ��م �% "Uر�$»EAد را در 7ب ا��ا A b���5� �#���ر : 0� �! E . ��p ا

E'1 ز 7ورد و�� 35».�" دارA د را ���� �(e ل : �dA $#�� ا+�Hم 7ن :�#� را �)�EU و

��ز !�8 V�د را در *�ر A �1ز ا@�ق��D ���7 از pa6 ،��8 ����ار�� � ،E�دق ه�ا�T �! ^�دار E�روا

�Qد� B�7 �� �&Dا� دا�����Qرد، ���اري از ��7ر و � D&� ه�ي A د را !� ه �d6 ��و ��

E ���8X3�� 0 !�ري !�د� 36.ا X دق�T�� 1 .A "�� �! E ا &� ا�� � :�� !�ر �9�7 ا�� ا

���� ا &'�د� ا�� و 7ن D د& ���� و د� "6���� ����3�X- Eي �����م از �9�7 ��c+ W��و ا�&

��3� �9�7 ��D pT�� . " از��د، � ����*�و�a�cA 3" !� از �SDاء و � ���1�8ن ��T�S و ������:"

���B ه�ي ا��ان ����(���8 � ���ن �(9 ر ا��ان ��3 ه�E و �8ر� ي ����ري از �U#^ ه� و �

E �� 6#^ او � ��D �&D، و A د ��3 ��ز�)� � د� ا E�����S از �9D� ر ."a�cA 3�م *�و ���-

�dS" از ����(���8 ه�ي A د را -!� ����a دA&�ي ���زا ر�Mي !����" � د- ��ه8)�م ��9:�ت

�Qد� � د -ا����� ��8� �� ا���E �3د ��� م ��" 9m ري، ��ز�)� ��Sوف .�cA ات�@�A در "a

�اغ 9m ري «: A د �" � ��� �� �ل D\1&� از ����Uي !� �� ��9ان �" ر�M��� EU !�دم

���8)����� ��9ان رEU و . ��ا از او �)��د» �%� م �� ازدواج«��ود و ��P�� 0 ا�� � �U���

� �ن و �) از ه��ن ��ر�i !� از 6^ �� Hم "�HU �� �! E'1 9 ريm و از 6 ل E)1�� ^�&)1�

37».�� ���م ����(���8 ه��" را !� در ���A ام � د زا��م ����از ) Richard Burton(ر��2رد

E �8 �ن �6ن � زده^ اD ق�D ���&13ر� �+)" درED\1 �69 در 1308م /1890او در . . � ��

����� ه�� ��دداED ه� و ر �+� ه� و ا �8د و �THA !&�ب ه�f" را !� E�� او در اش، +��ي ا+�3ا

��)! B�7 ��� د، ه�� را ��D �)&8� ه8 ز �! �+� �D�� . د D � E&� داED، و �8X�� ر

A&� 7ن، 7ن وا�S6 �9^ ��ر�P" اي ���D !� در W��دC�6 ���� � رد در �% ��دداED ه� و ا�&

م، $���ن �� $'�ن . �Tر ا Hم ا�'�ق اU&�د �'�#A ن �7وري 7�6ن را �� k� 23از (��#����ن :

��ن در ��زE)1 از '� ار��8&�ن از . ه�&�8) م ��655 ��35�/644 � �� ©'�\� �! E ��Sوف ا

�U ! زان��� Efف �6اH&Aا����-ا A "� �'� ��8 1'&� -!� 7�6ن را ازX �'�#A �� ��D �&'D7��

�!&�ب �Aا اUH&A" ه����8 اH&Aف �9 د و �5«: � د �� �S��: ��اد ا�U��8 ا�از ا B�* ري *��ا�

���A اهB !�د اورا6" -$��-A#�'� ��3 از �'�5 دA �&A#�'� *�(�� » .!�88 ا�� :���S را �;�ت

�E ���9 !�د� � د در اA&��ر �� ��را !� از *�ر �� او ر ��� و �P�� p��D ه�ي او+�� اي � د !� ز��

�. او �6ار ده���S �� ز��� و uا�a$ و E��� ���z!�� "S از ز��ن : VQ ��� $�ص و $�aا+��

���D "�د از و�;� �P�� 0� ��9� رث، ��> ل�� �� . 0� �D V� 7�6ن رو� ��AW��و6&"

&�د�� و او د & ر داد�U ن���2�7 در روي �0 ��گ �� در -: 3��P��-�P�� 0 از 7ن را ��اي $�

�E ��� ر ��و�� ا�� 7�6ن � د 38.روي �0 :#� � د �� زا��8�� ���� $�ص و ز����S ا�aAر . ��

�! ،���R و �&D b&! ان P& رواf" ه^ ه�E در ��ر� ا �8د �P&#'" از p�a6 ��� ه�ي �Xم و ا

���8�U7ب ا ��ا�� روا�E را ه^ دار�^ !� . 1'&� ا�� ا�� ا��Dء را *�ر� *�ر� !�د�� �� زا����، و ��

��ز � "����$ b%5� ش��از *\ �&���� �Xه� "&:�� ���� ��S د، uا�a$ د را A �P�� زد و

EDر ��7ن �)\ا��&Aه^ در ا . b%5� ر �" ده�8 !� از & �� �� د �� (X �! او ا$&�اض �" !�د

ز�� �E�Sa !8^، ��ل ���7 و6&" ز�� �#�� ! د!�ن در د E داED و �� $�و 0 ه� ��زي �" !�د

^&Dدم و از �'� دا � ���8D �a�e�* ر� 7�6ن را از ده�ن �8X دن ��. �� ه'&�د و�! V� ا از رو�

و ��ل ���7 ��دي را ��> ل ا�� !�ر !�د� ا�� !� و6&" !� �� -�� �� ه�ي �7�6" �� دور داD&� ا��

Page 91: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 91

39.ا���ن 7وردم او ه8 ز در *(E *�رش � د

�� ��S د 7وار� د��ر دورد �D E و از uا�a$ �� �D ~$���D�� ه��� ���و�E ه� � د !�

�#��Dم، �� در A7� !�ر، ��6 0�� 0X ! در ا��ان *�8ه)�� او �9D ،�Dي �� �9Dي �" رEU، از :

ED\1در ��او �" رو��. و او در7ن �6 �a6 رت��ز ��و �D�� ��� م ��" زاد� . ��دم ا��ان ه8 ز ه^

�� ��S د، در �6�� دهP ار�6ن در uا�a$ �a6 ن X ،�D�� 51ه^ �0 و6&" ا�� ز��رت را !�د�

��a� "��R ي :8 ب�&� #�!E ��a �" � ان ��د !�د . 3 اe�* ���%T ���� z5S&� 8 ان$ ��از او

�� ��D از ار c را *�B او 7ورد�� :�� �'�#U z&! "&6�8 و�ن 1 X» z#@ و 7ب E)@ uا�a$

اد ��اد در ���ض !&�ب 9m ر ��EU، و �� ز��ن ��� ن، ا��ي �! E�D �8ن ا:3اء !&�ب راX د، و�!

�� 7ن !� ��� ن ار c را �� A اب د��، و از E'1 و 1 ي . �mه� �a د] '�HU[از !&�ب ه�ي ا�(�ن

�Hد ا Hم �� '� را HU z&! �! د�& �U ]��U z��: ��� د� � ���S� "2#�ا ،�D ظ �%� c ار

� د��� p��.40 ه8 ز ���D �! E !�ر $���ن در ��و�� ���P ��9�" 7�6ن از �Dه��ره�ي او

����ن �(�� ���D!�" �& :� اه�E� !�ر ا#�� ��#! ��� � E9: ر . و از & �� ه���ل �� د

����ن A#�'� از ا�� ���9X ،t�8� �Pر رو� �V و �� روا�&" ه'E رو� �V ���9 !�د�� و �$

C)و د� �U !��5 و�و �� -�9Dه�ي �3رگ !� 7ن روز �� �5�ف ا Hم در���7 � د �8S" ��� و

�& �U 3�� �98+&" ��و و ��وراءا�ن 7�6ن ��وراء . د��روا��و A D" روز�1ر ا E !� ��" از T'%�ت ه

�D �#P� " از!&�ب ه�ي��ن �D���A ^� (��&9� �� ،�&A ~$��� t�M ���7 �� در . ا+�98

�� زر�� D�U&)�ن �5 ��ي از �T 0'%� 7�6ن ���8�D را�&U7 در � ز� -!&�ب "f�8�& �� T ر�" ا �!

�� ��D "� �'� �8�D د و اد$� �" !�88 �&a+و ا ،E !� ��" از ه��ن 7�6ن ه�ي �Tر ا Hم ا

��D �&D � ^ه E � دم -* �&D � 7ن ��پ !�د� ز�X :ن���$ ��. در� ز� ���8�D-7�6ن ��8 ب

�ل �Aد1374اوا ��� ا�� ا�&(�ر -، ا��م ����9 : �" ه��" وزارت ار�Dد ��اي ���a8 � ���1�8ن

0� "T 5A 0 !&�ب در ا� ال�رف �S&���R ار� ��زرس ه�ي وزار�" $ ض ���D و �1و� . *� ��ه

�9�7 �&'X ن دم�(&D�U ��زر ���&U7 ب�&! �d6 �8 و از)���8 �1�� را دم �;#� & ��ز� اي A ���7 ا

� ي ��#���" ه^ �" ده�، و ��8aي 7ن �0 . اU&�د "�! �! E ا�'�6� ا�� ��98 !&�ب �� ا

�� ه^ �H! Cم �� �P#� داد� � د�� �8Pا�" � د در دا�()�� ا��م �Tدق، و�&" ^�� 0� .

����� ���� د ز�� 7ن ا�9mر ��� !�د� � د !� ه ��� 1 �� ��� ر ار�Dد و6&" �� � 5�� T'%� 7�6ن ر

�D����ن �� $'�ن � د� �$ �� C#S&� b+�� �67ي ��ا ��� ��ا+a&� ���ت د�)�ي ه^ . !� 7�6ن �� ه^

�a���* دن �و �� ه���ل !&�ب در . ن � دن *����aان و ا���ل ا��98 در7ن � دو X *�)ص(در��ب ا�"

��� د !� �0 ��ر� ��� ر�� k�8&�� ا:�ز� � ز� "U�%T در ��D "U�%T پ و�X �P�� �9ره3ارX

��� د��، و ���م �9Xر ه3ار ���P را ز�� ����D ه� ��9د�، ��� :�� و ����D ه�ي ��ش �;39 ر

�)\ر�^ . !�د�� و ر�� «�8&U��� B�B«�� " ر�B ر�P� ��aS�"B#� ، و ��"��!�رو�""6 ل A د�Dن

�� !#" ����e !�د �8����ت :���، !��P&در ا� ،�S���م !&�ب ه� از ���ن رU&� و . از ا�� !� �ل � �&a+ا

� د ��D ���A . و ��ر� �%���و �� ��� س !� X) �� دو��ر� �" � ان از روي �� د� ه�، !&�ب را دو

!� �S;�3 �6ن �� داد �P#� ر �� و 7ن ���Q��! ��U ��ي ��و8�2U" !&�ب ه� E و ��+�b !�د،

�� ه^ زدن ���م !&�ب را دو��ر� ��7د� �Xپ . PaD A&��� از X(^ ار�Dد دور ����� � د ^)X 0� در

�� �� ز��E �5 ��ي از -اه��E ا�� ���P 7�6ن �� %� .�8�D�p داد و !&�ب 8�$� �� �Xپ ر �� �!

�" . روزي �� �� ��D7ر �D !� راد� �"-را *��ا !�د� و در !&�ب A د �Xپ !�د� � دم �0 ورق 7ن .

Page 92: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 92

" �D �&'1 !� در ��اج $� �"، 7ن �Ea%T . 0 از �Uوش �T 0'%� از ا�� 7�6ن در +�8ن !�د.

�8&Aو�U �� * 8;�� ه3ار* E��6 ��و ��U �Sو�D �: &� �! ��8D ارزان �UوA&� ا T . E'%� را

و X ن *#�V دE+�A !�د �S# م �D !� 7ن T'%� را �� +bf�c ا+%�p از �3Pن ��D �)�D�E !�د،

E 7ورد� � د از . اي � ز� ���8�D دزد��� ا�� و �� ارو*� ر ���� ا�������� @��C، 7ن * +" ه^ !�

��ز�1دا���� "#Tز� ا � �� زي ��ر�i ه^ 7ن . د E رEU و 1 �� T'%� را �8 ���� z�;$ ���D

����D�- �Dروزي "aD 7ن ^� (� �&9�!� SD#� ه�ي B�7 *���ن �0 *���� �3رگ �6ن � زده^ -��

EDم �" داH$ر، را ا��S& �9&� 7ن ا E از 6 ل ��+'�� !&�ب 7زادي در . و ���&^، �8S" *���� ا

^� 8)� zD ���aSDن / م1947، اوا�p ژو�f »ده#" � «�p5U 0 ا�� !&�ب �%E $8 ان . ��

�#" دود، !� ��pT از ��a$ :» . . . 0رت �Dوع �" D د �� ا��. �1366P� و ��� & ن ه�ي

��ن ه�8 7 �� زي ��ا ^ ��a� ��U د، در �ا � �aD �6ر� �� @ ر *�ا!��8 ���* �&Dر

���3A . . .د�! "� �Dب 7+ د را رو�&D زي�a)�7 ��د !� ا a� �8لT ب X . �#SD ��ر� �1ان ا���

اداران 8�&�اA ان، �#�� $�� اي از � رو!�ات ه�ي �" ا���س ���&����f" ه�ي *� � و �Tا، �� 3$

� د. � د�� \R�! EUو �" ر�U ه� �#SD " . �2�7 در !�م�ه� �#SD ،�8 و 31ارش و *�و��� �9Xر ��

i�از ��ر �D ر و D�* "�ه� p5U 3�(را� D ت��f3: د، و � ��D �*�� �#�U�8اد ! ر!� �� د & ر �!

!�A از -�&� �" !�ده�8 را p�� �8* "fا p5U ه�ي ��Dر از C�U و U; ر و +3eش و ر

����1�8ن *��*" راج -��9ر:� ه� را� C�68" د����ر�0 �� ،i�ر�� z���� �� �9�7 ��ا��Qا@ ري [ه

����&���� د] ��D �8ي� E �9U و "��(���ا�� *�و��� ه� در د E �� �&)�ان ه�8 و *�!�&�ن .

Eا�� � "� p�&�� د D �ذيAاي ا�� "S��8� �� p��a�- ه� "f����&���ا &'�د� اي !� ��اي A د

��a� "8 د B�* p��6 ��R �8انX ،�8&U�1 �9�7 7وري k�: �� ^��! ر�U#� !� ا!8 ن د�)� . ه^ !� �5

�8! E�U�%� �9�7 �&D\1 از p6د !� ��ا � ^���� 7��8، ��9را:� ه� �a د �5d� ��او در . . . �6در

�� ده#" . اCU دو+E ا�#" را ��اي ��� د !�دن ���)��" ه� :#z !�د� � د+�8ن � E)1ز�� �%� ��

�D "� ط ���دن �8�^ *�و��� ه��" را داد !� �� ز��T 5A "1" � !#�� او �� ���. د & ر از

60�� ا �8دي رو�D !�د !� در�0 �1و �8Tوق 42 �!�8اد �B�7 ��&�P را ز�� *8;�� ا@�ق !�رش

��&�� �8&Dر دا��&A)�ي در ا�د �PD دش و A ��U د و !#�� 7ن را � .&�ي *�98ن

��pT ���5و *8;�� �ل ��S+�c و د ��X E !�دن 7��ار���� ر اf" ه�ي �Dه3اد�1ن ه�8ي در

��ن ه�ي ده#" *�ا!��8 ��A م ه� و�� �!�8اد دود �D و �A!�&�ه�ي 7ن �� �Uاز 0X ! زي�a)�7

E)1 .ع اH@ا �%� ��ز ا�� !�ر، �� �A@� از ��� رa+�c� �&U" !� در ��� او �BP ذ����&" ��9و

� د. ا$&�اض !�د-از ���اث ه�8 � د ��D ��)� د�از . ا�� د "D�� *�و��� ه� ��98 ا�6ام ��دي ا ���

�� +�8ن �a د �#�Uر ! �' ا�&��ل ��9�" �6رت . ش��1326داد 24/م1947اوت �615ار � د روز .

�� . ا�;�م ��1د ���� E� � ا:�اي @�ح i�ر�� ����7 راد �%�)Mountbatten ( ن��را ا$Hم !�د، �8;

� ه�8 ا$Hم !�د�� !� روز ��� 15 ����&���اوت �%V ا E و �9&� ا E !� ه�8 �0 روز د�)� ه^

�8! p�� د 12ا�� ������ در �$E . را �% ��D مH$ا zD ���� . �! E'1 "�ا�1 �p و «�8;

�� �A@� 7ن A اه� � د !� ه�8 7زاد روزي �& +� A(���+" و ،�����c%6" و p&6 $�م در *" 7ن

E D "�.«43 د !� �%V ���� روزه� از :E9 �1دش &�ر�1ن ا

��ن �" را� �a د;8" �8�� B�* �� 1 ،ه���ل �� . �+ &� p�&�� �8ن و ه�&�!�* ،zD ��درا

�ل، ه�8 و *�!�&�ن و �H(8دش و .���D، و+" ��ارا و �ز�1ري ه3ار �+� ه�8 ��د ��;8* "@

Page 93: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 93

� 1\اD&�8 و ه8 ز E)* 0 را ا�&%�ن !�د�� وX ! ]8: ه��T 3رگ و����، ��اp6 دو :8[ )!

�9�7 "� �8eXر �3رگ ا E-ه^ :8[ ا� �D�� ��*�V ���� . در �� د�[ ��6" ا E-!� در ��

�9 ر ا Ca و ��&: V�f�2رد ���� ن ر�اران $�+^، ر��& �� �D��!� دهS- �9'" ا����� � د�

�&D � وف ��،-!&�ب�S� 0� 0 از��8 !� 44D�� �&Dا�� �aA ه� "dS� ���D "+و» . . . �D7ر

V�f�2رد ���� ن ر�اي � اره�ي ر &%� ���#" ��7���، ه'&�د ه3ار T'%� ��دداED ه�ي ��� ط

�" ا$Hم !�د !� ا�� د� ان $�+" !( ر ��7��� � د » .:�9 ري ا Ca ا����� را زا���� "@ �!

E��� ء�)Uا p� 45».ا �ار � : د در ا�� ��دداED ه� ه��6 31

B� A ���Aدر B� A E �� دود B�7

�� A�B؟Dازد ^+�� �X،د زد� ام A ��

: در ��ب ا���$�aس ه ��ا، ��دي !� ��ود �3د� �ل دا���fار !�ر ا��ان � د، � D&� ا��

ي ���ط ز��ان ه�ا�E !�د��] *V از �%�!��[ه ��ا را ���� �%� ���7 . . . از @��C �0 راه�و

EU�1 E �ش �" ��7 ه'E ���ي �� د E)* از !���" !� از "�� �� *�ي ه ��ا �� ���ط ر

از �d6 7ن روز ا��Uا+�# < . . . ه ��ا �� ز��� اU&�د. و 1# ي ه ��ا را �(��� رEU و دو ��� �A+" !�د

�8 از ��� ان ه��� و �+B در ا@�ق �(��� �38ل D�U ^��A&� ا�(�ء A&^ و �X "8] ��دره ��ا[

� د�� �&U�1 م�Sا� .�&Dد �\ري دا �A ��#A# �(�ن را ز�[ �#'� E��D و . ��در ه ��ا 1'&�

�D �@�A E�S�7ن �8�c��6 ،zD !�دن ��در ه ��ا از ا�aAر . . . !��ل د+��9 و ا�cMاب :��(�� :

��(&� zD را . �#'� دو &�ن و ا6 ام، �e)� �98#� ذه��A "8 اد� ا�(�ء �a د راد� و �# �3� ن، و از

زا��ن ا �8دي 1\را����� !� در �38+(�ن *�98ن � د �� .E'1 "� د!&� ا�(�ء : ��اz#R ا �8د

EDدا C#S� ا��د. ه � زا���^ ���� ه�ي ه ��ا �� ��D و �#�� zD " !� 7ن�3ه��X �#�. از :

�D�� ه ��ا �&" �5 ر ��" !�د . ا�1 ا�'�6" ��ا�B اU&�د ه�� ا �8د را �� زا��^ A د او 1'&� � د

7ن ه^ رو���� �" -!� در ا��ان رژ��" روي !�ر A اه� ��7 !� �0 � ز�� �)�� رو���� ن A اه� � د

� د "P��8د ��ر 9�&� از �'� ا� zا��� ���� $Hو� در zD ��گ . !� ��ا�(�ن �56ص و �;�زات

ام و دو &�ن او ��3 ��(&� در ��U ر�cA kU از A د � د�� و داي !8;��وي ه�ي � ر�Aن ه ��ا ا6

�8&Dدر دل ��ا �Sa@ ��8 را�7.46

�ل �� T ر�" د�)� دا���fار -$;�z ا E !� رz�6 ه ��ا، ا���ا �اu $#^ ه^ �8X و E��� �!

�ل وز�� در��ر، و *�A �#: �8@�ات ه^ از او �8X د و � زي ��!�8ر -��6" �����!�ر �8 ��ز از ا��

����� . �a8)�� ات�@�A 18او در ��ورد�U1353 ��� � "�» . . . ن�c# ��U�D taTب �Dم، ����

^&D^ دا��8 ����������" ار�B ا��ان زود�� �#S� ان��Uد ا �ا��Uان . . . �6� س را !� ا &�$� !�د�

#�cن �6� س *�B . . . ��و، و ا�A �U�5 ب �" :8)�^�� �7;� ه�&�8 �� دو �1دان � � ر��3 و ! ��

ا�U س !� �� 7ن ��دداED ه� را زا��م !� :��f3ت -از $�� �� ��9ان ��7 و 31��D "#�Aار � د

47».در7ن � د

زا��ن ��دداED ه�، $#^ �� ��D 31ارش �" ده� �����S از ه :» E�8ز��ن ا�� $�ض !�دم

Page 94: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 94

. ا�� !� E��� t�%T -ا�(��� ه�ي دا�()�� را :�k 7وري !�ده�� !&�ب ه�ي !&�����P ه�ي د

� د �+�M z&! �8� 1 "� م�� �� �Xا ��8X !�ري !�ده���؟ $�ض !�دم *��Q���اي . ��U د��

3�X ���� $Hو� ��U د�� �)\ار�� ��2 ه� ه E��� �+�M 3�X ؟ ه���X "8S� �+�M ��()دا�

�P ا��8 و ��c8� : اب �(8 ��، و ا�� را� E ���� ه��c8 ر �( د. t�%T ا �&a+د�� ا ��U- غH�ا

��ه�8 و د�)� از ا�� R#� ه� ���88 V* ري U ر 48».!�دم !&�ب ه� را�! �� �! �����8Xن �" �

�� �%��© ا�W&'�ع ز��ن ا��� �%�� ��'� �%&�z، در اوا � �6ن ���&^ ��3 � رد #! �&U�1

E �8�k ��ر�i در 7��X ��8 ��. !�ر��دي A د را از د E ��اد� � د� ا� B�3اUا ���" دا�^ د��� �

�� ،t��� �8د ز��ن ���8؟ �6ر ��#^ ا�� ا E !� ا��وز ا�1 �0 ورق، �&" �0 ورق، از ا ����

�D����ن A اه� -ز��ن *����a ا Hم در د &�س ��" از � ز� ه�ي $�+^ 7 �� �PU � 7ن � ز�

!�# �&� ر ���، 17ل 6'�� ه�ي 7ر�D ه�8# �� ا�UاEA، و+" ا�� ه^ ه�E !� ه^ ا!8 ن، @

�8X وا����ن �D7ر �$ �;� ��و �;� $� ا �8د 7ر�D ده#" از ا�� ه^ ��(&� ا E، و ه� روز

�0 روز A اه� ر �� . و و p! ES وا����ن ه^ ��!�" * E��� ���D -6'�� ا3Uود� �" D د

������ �" A اه^ �) �^، ا�1 �6ار در ���م. !� 7ر�D وا����ن از ����A E د 7ن ��(&� D د

" ��#��رد 7دم E��� �� �ل 7���8 ��;8* p9X ز��� در E�S����D ا�� BD ه'E ��#��رد :

�� 1 ر &�ن !�د، p��a� ���� � @ +" �P اه� !(�� !� �6�E ا$�^ ز��� ه�ي !(�ورزي را ��

&�ن �3رگ�a6 0� �� �D اه� A p��a� و د��� .�� A&� ا:��د !�د� ا�� و 8�X" ه� !� �Dوع

ه�8ي ه� !� �A!�&� ا:��د را �� روي رود���A ه� و در� ه�ي �ز��� �0 ��#��رد :��S&" ه�8

��7 �D�� �Uدا، ��8X �1ا��؟ و ا ��D م��)�* "$��*�ا!��8 �" !�88 در را� �0 اHTح �3رگ ا:&

��ر �Qدن ����ري از ا �8د 7ر�D ه� �� SD#� ه�ي A ،B�7 د �0 ا�6ام اD �� ���a#@ حHT

�� D "� �&'A د A z&! �8د و .�P اه� رEU؟ �dS" 7ر�D ه� و !&�����P ه� دار�� ز�� ��ر 7وار ا

�� زر�� -�8Xن �" ����� !� اA&�اع �3رگ �6ن�&U7 1'&^ !&�ب �! E ه��ن ���Q��! ��U ��ي ا

� $� ه� و 7ر�D ه� ��3 �;�ت دهU�1 ��8&�ري دو+E ه� از !��ت -D�U&)�ن را از ��� دي �;�ت داد;�

A د " د���E"ه�� �E��� ��S !� روزي �����8 و �8(��88 و و6&" ه�� ا �8د را در . A اه� � د

�8� (�3��ن �Uدو " D �� و � :�)�� داD&�8، اpT �9�7 را ه

��ا ا�� 1'&� ه� �1 � د ��T اب

�( ران �� 7ب B�7 ���� زان

� �67 ^��! p�� "!� 7د� ��ط ا�D ��ذر:��9ي *��ا �( د !� و6&" �� او 1'&�8 ا �8د �A�� !�� و

�0 رو� ED از ه�!�ام «: ادار� دواب ز��د ��D، ا:�ز� �" ده�� �9�7 را �� زا��^، 1'&� � د

��دار��، 7ن وE6 �9�7 را �% !��8. «

* * *

&Aه� *�دا D �8د �dS" ا �&A �� ،^��A ��c$ ،زاد� "�� ���و ا��ج -� � دا�Dر� !�دم !� ه

� ر ��� ا�� و ����� 7ن ا �8د را از !�م B�7 �;�ت داد� ���ون "��91�� �! "� A ب��ر و زر�)Uا

ه��(� ا�� �Aر�Aر در ذه� �� � د !� �0 زن �p�5% !�د� ��U)"، !� د��� را د��� و . !(��� ا��

D "� ر cX �8! "� >در i��8د را در ��ر �8 � و اه��E اD "� ه� را �D7ر �S� د !� �0 ��ر�

Page 95: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 95

B�7 �� �ز را �� ا�� �د1" i�ر�� "�W @ ��از ��گ D ه�، �� ��U �" اU&� !� ا �8د �0 $

���Qرد .

���8 ا�� !�ر را �� � D ��T ه� و �� : ه��� �8X روز *�B ا�'�6� �� !�R\ي ��A ردم و �� A د 1'&^

�p !�د� ���D؟ د+�p �� ا�� � د -او و �� $8 ان ��" از � اد وE�T-ا�Dر� A د ��� م ��" زاد�$

�#�� ��7ا �1ه" ،�&D�8د �� ��98 ا!�ا� ��ا �dS" ا �&A ��ون � :� -!� A د ��" زاد� �mه�ا از

�� اه��E ��ر�P" ا �8د-E ��د� اD "� زمW . د از ���" زاد� 7ن وE6 !� ا &���ار �Aا �ن

�� &�د� و در *���ن 7ن �" � ���:��z ر��D�M ��دداD&" �%����� از �Aا �ن �� در �U ... «: ر ��ا

p�a ��ددا�A ED#" �%����� $�ض �D، و ���� و �� د� ه^ ��ارد �� �c �8X- E ��&d" ا

��f���U 31ارش(�7;� ه^ ���ر Efاز �6ا �S� (�8����mه�ا ��� ر 49»...��� ��" زاد� . *�ر� �

&�د� و ��+8&�;� از ��� @� !� ���p ا�� ���� � د� در در��ر ا�� ���U )�ي�د ���دا ���� را ا�a&Dه"

�&U�� ت�;� �&A . د E *�ر� �Dن و

ا�� ���+� را �� ا�&�ام و �;#�p از ��� م ������ ��" زاد� � D&� ام؛ ��دي !� از ار!�ن و

��او��د �(�و@�E ا��ان � د؛ ��دي !� �%��$#" %� ،��D�p او را، ��" از �Dا�� ��5+%�

'�رت �( ���� *�8ه�D ��8ن V#;� ران�a���و@� A اه�ن #6��اد !�د� � د؛ ��دي !� در روز

��� � د؛ ��دي !� �� ه��� د+��8D�� ،pس �� 6'��ز�� و �&U�� ت�;� "�ا�)#�V، از ��گ �&

� د و �;#� !�و� را در7+��ن *" ر�3ي C�%� �! ؛ ��ديE��ري ز�����ط $�+^ رEU و �+�9 در در

��دي !� ����ري از ا &�دان �3رگ ا���ل ز!" و +��ي @ �Rن و د!&� ���� خ را از در��ري !�د؛

��دي !� �( ق ا &�دان �3رگ ا��ان ا���ل د!&� ��ر�D@� و د!&� زر�� ! ب و د!&� �50;�ت داد؛

^9 ��اري !� در �;�ت 7ذر���;�ن & �� �3رگ $# ي � د؛ kUو ��ا "� A ب�����9اري و زر:

Dدا �����Pري B�7 د��� $ pAدا �� ��D �Mر � E؛ ��دي !� A د *���ب �Dن *�و��� �'E را �

�3رگ �� �#" �Dن �'E !�د؛ "��! ،�#����ن �0 : ��� د و �� ه��� د+�p، در �;#V *��3ده^،

� 1\اD&�، و ا &�Hل و E)* را "##��� A د دو :8[ ��� ا+$ "�W @ دي !� در ��ت��

E�#�$Hو� �� ه�� ا�� ه� ��" زاد� ز���U B)" . � ر ��� را �� X(^ د��� � د*��ا�B ده�9 �

��a ��ارد«ا E و �� 6 ل !������9 &! V* دي و �&" 6 م و »!�مW�2 و او�، و A دش ه^ !�

8)�� ا A250 E �(" ��ارد، و ��و�" ه^ ��ارد ز��ا �� 6 ل A دش B�ا�� ���A ��ن !�ا�� � .

�����" ا�&��ط ��8X 7د�" ��U ��در � رد A&� ا�� �X �8 دا$�� اي دارد؟ 7�� ه8 ز ه^ او

��S از ��گ ���ن ه^ وW�&" ه� � د؟

E��� م�� در !�B �� �;�د ��8$ �

ED\1 8� ��م ����، ا�1 از�(�ن� در

��د Wزم �� �\!� ���ED\1 �! E روز�1ر دوران A د را @ ري !�د !� �� ���� ه��" !� :��ل زاد�

�� �� �� E و -!�د� � د، و �� ��دداED ه��" !� ��� م ��" زاد� و$�� داد� � د، ه�31 �� د

���" دا�^ 7�� در �R�! �5&P\ه��" !� از ز��ن "THA ^��A ��c$ ^)A B�7��U&� و � �&a+ا

�ز��ن ا �8د �#" ��د E ا��ج اU(�ر و زر��ب A �" ر ���، �� 7ن ا �8دي !� از :��ل زاد�

�� ��D B�7 ا��؟ S@ ���A ��;8* ����8 در ز�ا ��ي ����� ا��؟ �:��ا��ان ���D p�&8 ا�� اوراق ه^

Page 96: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 96

7ري، ��8X 7دم د+�� و �&9 ري، ��ز ه^ ��" دا�^ �� �X د+�R�! p\ي را !� A د � D&� و ��ان

���a� ���� د�، ����M !�د� ا E از ��&S� .PD�8د را !� ا �ص 1��ن pU�R از ���7 ����ري از ا

��ز ه^ �ل ه� ��S 7ن را ��دم *��ا �" !�88 و �� ��ز �زي �" ،EUاه� ر A د�� از ���ن�! "�

�88! .�����U "� ��W � :» ام "fدا �� E�ز za �f�c�U^،/ از E�ز� za و » وز

^� (� داf" ام«: �� �� ����e �0 ��ف، در ا�� ���+� �" A اه^ �� E�ز �8 � وز 8/ از

^�f�c�U E�ز� . «

-!� �0 ز���W @ "1" ��" زاد� را ��وA(0 !�د-$��A ��c^ را �" 1 �^-ا�� ��� ي �%&�م را

در��+��� ا��� �� $ ا@�U bز��ي ����3ا �98� �� ،ED���aر د��م و ه��ن �0 روز � د !� او+�� و

. �A7�� ��6Hت �� �� ��� م ��" زاد� � د

��aT �8X "8S� ،�S�� دم �ل ه� p&ن را �� در ژ� در ه�&����� م :��ل . " ��S از ا��Hب، ��

�ل دوم . ش��1359داد 22/م1980اوت 13 � �a8D (زاد�، ��ا �0 روز �� ��ه�ر د$ ت !�د

"�H �� �A D 0" ��!�� !�د� ) ا��Hب اM د � �&D � p&ه ��و ا�� د$ ت را @" ���� اي !�

�Aا �" دا�� !� 7�� در د!�ن * &�� دوز (" !� در ژ� ه�&�� S" !�8^ درا�� ��ت ! ��ه«. � د

�)�دد �� ��؟ z�5� اري��ز د�� �9D (E �8�E اR ^�D���8� در *���ن ���� ��6 م . »����ر ��ه^ M

� د �&Dدا :» �� E ��A^ ��" زاد�، ه��� اWن از ا�)#�&�ن �#'� !�د��، �a#c" دار�� !� A ب ا

Ea%T ب���8��S+" در7ن : ����ار�^ و ه�A ��82 دم ه^ �z#c د�)�ي دارم !� د+^ �" A اه�

�8��S+" �( رت !8^:.«

��ل زاد� در ��ر� A د ��cح !�د، ا�� � د !� !&�ب ه��^ ز��د ��D و �" A اه^ : �2�7 ،^&U7ن روز ر

�� ه�� �X*" . ��7ا �� دا�()�� ��9ان ��ه^D !&�ب ه�ي ��دادم و 1'&^ ا b+�P� ��� �&a+ا ��

E �9&� ا E �9�7 را �� دا�()�� -و در !&�����P ��!3ي از ه�!�ام ���P ه�ي �Uاوا�" ه�E-ا

" �8 " و �S#�^ ز��ن �UرD ان��0 ��!3 ا�د )�ا�� :��ل زاد� روي . ژ� ��ه�� !� A دش

A ش �(�ن ��اد، و ����8X �" دا��^ �ل ه� ��S، ه�� 7ن !&�ب ه� را �� دا�()�� ��9ان ����^

�H" !� :3ء � �'�ه�>E ا��8ي :��ل زاد� در دا�()�� !�د، وWا i�D د �� ود!&� : اد A

��اي T رت ��داري و �% �p !&�ب ه� �� ژ� ��7�^ و !&�ب -�51'� اT#" ا+a&� ا��ج اU(�ر � د-� د�^

�D د��& �U �9ان� ��ا��، �z#c دوم !� :��ل زاد� در ��ب $��A ��c^ ��" زاد� ��cح 52.ه�

��W را، ��9ان ���&�U&� ا E !�د ��8 و او A د را �� +�8ن ر ���� و -ا�� � د !� ا�� زن �%&�م در

�� ���8D ام !� � در ��ب �dS" ه� ���� : :��ل زاد� E'1. در !��ل $��ت ز��1" �" !�8

��ب ه��" �� ا�� و 7ن � D&� و از ا�� و 7ن ����E !�د� و �&�;� اي U�1&� اي، 7�� �" � ا�" در

��داري؟ "��6 "�H �� ق ��ز�(�&)" ��� م ��" زاد� �� ��&��ي ه��� او در :�9 ري ا

: �� اول ا�� zf�T �SD را ��اي ��� م :��ل زاد� A ا��م !�

$��� اي ه����31دم ��زاز!�ر!�"

����رX ن د �8X EراU&�د� ام ،��Xدر

��S از ا��Hب ����E ه��ن -�� ���E!� ��" و دو -��S ا�U�M !�دم !� دا &�ن ���� �)�ري ��

��ود� B�7 و E & �* �� 2��Q !� و�U B�7 ���A "&6اه^ �D و ا��اه�^ را در7ن -� < *�7ب ا

Page 97: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 97

�� ��ن ر 7 ����ل ز��ن �" رود و -ا���8�U و SD#� ه� "f & �* �! �D �: &� ^اه�����dت ا

�� اي � < A د را *�7ب �)X 8[ را� 7ن @�ف ��، از �U �8X ���A ��" !�8 و ��ل ز��ن �" 7�� و

�D�* "� B�7- E'1 & �* ����8"؟ � < -ا��اه�^ �cAب "�*���� ��ز���، ا�� ! � B�7 را �)� �

زان ���E؟ �Xا A د را 7زرد� �" !8"؟ *� & : اب داد B�7 ��ر� ا�X �! � ا �" : *� 7ب�X

�A ر� 7ن�X ،7ب ��c6 ��ب ه^ �" دا�^ !� ا A �8^ و���� �6ر ���� V!ا��، ه� ،E��� B�7 ��

�8! E� . �6رت و � ان A د در را� ��A ش !�دن B�7 ه

^&'1 VQ : ]8 �� �م z#Rام و+" ا �&Dدا��در E ا E !� �1ه" �6م ه��" ! ���

E A-"S رد� ا �� Wن ا���H+ V�+ ،�: ��. و در�� � رد ه^ ا+�@ �� �&a� A C�B �" 7رم

�)\ر�^ از�� !� ه ���� و!H و ��8 ره�ي �;#V را � bm !�د� ا�� !� ه��X �� ق U�1&� ا��

��ز �1دا��8 E+�8وق دوT- ه��ر �( د��c�7 ر !� �� �A@� . و �Aا !��A ��c$ �! �8^ ا�� :� 3�Xي

" �� &�دم-�" 7ورم ���� اي، ه^ در��ب $��A ��c^، و ه^ در��ب د!&� �U "��: ��- �8Xه�

�! �D م #S�»D "��� ^��8���Sه� !� �A@�ات 7�E ا�P#A u+" 53». . . د ز��ر، ا�1 ا��ام �"

�" � ا��E -رV�f داد�1ه�9ي ا��Hب را A ا��م� "��: �� �M��� ه�31 7ن �&a+م !� ا�D �: &�

� ���� د+�p 7ن !� ه��ن روزه� در �;#� !��9ن ا���(� !�" در ��ب ��� م ده�Pا ���+� اي -

� د �&D �54 )A ��� ش �1369داد و/��fي ) 1990ژو��A د��ا و ��" زاد� �Pو در 7ن ���+� از ده

� د . !�د� � د �&D � ،�+��� 7ن ���� ا$&�اض M ،داد��1 ه� V�fر "+�P#A �67ي . . . «�67ي

E در���+� �3� ر S" . ده�Pا، �Uز�� ��" از A ا��� ا@�اف 36و�� ا E و در ر��U ز��1" !�د� ا

ا�� �U �X��� اي دارد !� ����D z#6 C د؟ او �� . $��ت !(�ن �� ���ب ���ور�� ��D او را :3ء

"(��U 0 زن�د�، و ��" زاد� ���د�، و :3و �� �" ه�ي ا��ان ��8* V�#(رت ا��' ����" زاد�

» 7ن را ه^ ��اD&� ا E؟] �8S" ده�Pا[داD&� !� او

��� Ee+ b�#�� ،EDدا "(��U ا زن�Pدا�^، ا�1ده "�� ����8X ،ه���ل ��� اش �D "� �X؟

"(��U زن ��و 7ن @ ر !� �" دا�^ ا �� �� "��: ��!� در ا��ان ه^ -1'&^ 7ن �6م ! 0X ه�31

���A د در ��� A د را در ���A ا:�ر� اي، و در !��ل ا6&�5د و ا+��8$� 1\را��� $ ���$ E��6

ED\18)" در� E ��ادرش در +�8ن و در د .A ن، در�& �رج و داpA ا��ان، �� �D �@�A�� دو

E'� ر� �6ارداد�����8D !� و6&" ��� م ��5ق از ��" زاد� A ا A ��� �! E د را در �&Dدا

در ! �X «و �� 6 ل !����" ه� ) impasse(م ���ن دارد و ����a� *����د را در �%� ر 1933/ش1312

";8! � �� 5PD� ه�� وE6 راM" . . . « :��" زاد� ا�� :�#� ��Sوف را �� ز��ن 7ورد-�6ار داد»

���� ��ت �6ارداد �a دم، و د�)�ان ه^ �a د��� ��و ا�1 56 ري در�� !�ر، �� ا�a&Dه" � د�، ����5 -

� د p$�U ��5�� ��#����1دد-a� pSU E+7 د�، Eه" !�د و �& ا���a&Dا ���&P��� �!.«56

�+" ED\1، ��" زاد� در �8X8 ��9� �+)" U ت !�د 91در . م1970ژا� �� 28/ ش1348 .

��Sي ،�#P� Ea6�$�� �ل ��S از U ت ��" زاد�، �0 ه^ �9Dي A ش #6^ E)ه

�#� 7ن ا�� � د: �8X �! ED � ب ��" زاد��� ��:��" ���+&" ��8 در :» . . .E'1 زاد� "�� :

� E��Mون ر���� �0 ا��dي ��RاA&��ري، 7ن ه^ �5%8� ��d6 ��ا � ��� �@8" دE+�A �� در

E � د� ا . . ."#�!� 7ن ه^ ��R اA&��ري � د� -د����؟ ه�� !�ره� �D �THA در �0 ا��dي ���6

E 8��ي 7��دان در �%��� ��$" �D !� :�م z���� "8�(8 . ا� �S:�U p��$ �1ا "& را

E � د� ا E�#��6 "� E��a! 0 دا���ن ��)! �� �5%8� ��d6 ��در B&+�Aد ��در -�(��، و ه

Page 98: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 98

�X B��" ��f 1؟ ا�1 ه�&#� ��+�� !� 9^ �� در :8[ دوم : ��U "��9����U 0ن �P&�5 : ا

E �� *��8ي در ��ا��ش A اه�� داED؟-� د� ا�%� p�+د �X ،�&)�� 57»و ��

���"، !� در �%� ر ��A#�ي و ��Sي و $#^ e� z�a� ،د����* ،�D پ�X ��e� +� در��� ��و6&" ا

� د- �! ED � �#�: �8X �+��� �A7 "� ت +� و $#�� ��" زاد���$�Uف ه� و د�� ��1 �" : اب ه

�� ���ب 7�� E. � ا�� ��ن �� در X �! دارد ^��A ��c$ ��در�� ���ن او ا�Dر�" +b�c ه^

BP��&A9^ ��� م ��" زاد� را د � ل، ��A ��c$ ^9^ را *���BP، و S� فHA�� �+���

^8! "� p�� �8�$،7ورد� ام .ED � "���e� م ���:

���� $�ض !8^ !� �� ،��D �&D � ����� uن ��� م ��" زاد� ا$#" ا����6�E د�)� !� در !

E��� �eTداور، $#" ا �a!ل، $#" ا�a6س ا�a$ ،ءH$ ���� ،"Rو�U "#$��%� �� �ل ه� ��8�

!^ و ��B �%( ر و ��� ط � د� ام، :3 ذ!� ��0 ��9دي -و د�)� �3ر�9D �! "��1ت ��0 ���" دار��

از ��ا�z ادب *�وري او و ���م E$�86 و درو�(" او و . و و@� دو &" ��" زاد� از ��7ن �(���8 ام

�� ا@H$��" دارم !� وا �c و �Dه� 8�$" � د� امDو د E از :�#� در -د &)��ي ه��B از دو

"#� �9a: اد�U" ا�ي !����"، و ره� Mر ������ر دارم . ����E از��� م ��89س ا� b ا!8 ن ��

!� ا���ن و $���� ا & ار ���8 را !� @" �+��ن دراز �� دE6 و ر�� ����ر �Uاه^ ���7، �� ���91ن

. . . . :�8ب ��Sي $�+��9 �U#�9 !�د و در ه^ � رد��، و ��ي :#�p را در رد�b ه�&#� �6ار داد

��� ي �;�z و �� و�Uي ��" زاد� $��A ��c^ دا ��!� از ��A �U د -رمدر *���ن ا�� ���Wت، �%�5&"

�������D Q، و در !( ر A د 7+��ن ^)X ه� D ان -در !�8ر P& X ن ���� ا E از 7ن *V !� ا

�8&U ! ����ز�� ���� -7ن را �� زا��8-* ��� ��" زاد� را ���� ���* ��!�ري !� +(����ن ا�� ز��د

V*.58 از ا A�� z&� !�د��-$#" $#�� ا+�Hم

��c$ ���D ،^دا� "���� A د �" د�� روزي را !� 7ن ��دداED ه� و �A@�ات �M �8�f7در ،^��A

� د ���� U�1&�ري D د، *V د EU�1 B�* E، و pa6 از 7ن !� �� � ��T و ���D ه�ش �

�8! p�$ "���e� z�a� ،z��� z�;� �� E%�5�- ،"����! 6 ل زن ه�ي ��در A ���A د،

�Qد B�7 �� :�Xا��R" !�د و ه�� را

ل ازSD�T ،V'� �aM#� ر�56ن !�د� ا�^درد

��59زA ���A،�T�T درا�Xا�Rن !�د� ا �^

��زي B�7 0� ���9&� ا P� E#� در *���ن ���+� ،E ��زي در ���ن ا B�7 ن و�Rا�X Ea%T ��

^�3� E �8 " �D "� �)&8 د-دD ان��ا �#;� � !� -7ن ��3 در ��دوار� ��� م ��" زاد� !� �

��8�X� : »�D" ه�؛ �" 1 �8 ������� �Dط ا���8 در ���A ه ،E ��زي !�ر د+Q\��ي ا B�7. «

�+�(روزي !� در p�7، :(� ه3ار� �T ه3ارو �� t�%T p�� د��) �&U�1 ي � رخ را�a@ د ��� -��د

*���ن ���+� ا�c8 ر -!� ا+A �&a ا��� �(�-ه^ د$ ت داD&^، و ���+� ام در ��ر� ه��� @�aي � د

a@ �! �D "� ^&A اد، دوات�e��� ا ^ اH&Aف ا+'�X �! ،�9 ن روزي �&�a5Sن �&Dدا "��ي !&�

�� و -ه� را �� @�ف @�aي *���ب !�د��، و ���A او را 8)��ر !�د�� !� �� E'X در �a@ ���Aي ر

Page 99: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 99

� د !� ��7 و 8[ ه� را ��داED و @�aي را �;�ت داد �@�D V�fب -��98 ��زو< ر�&! �Sa@

� د. 31 � ز�k �(�اH&Aف ا+'��9 ه� �&Dي ��3 7ن را *�98ن دا�a@ د A "&� . ،ي�a@ از ��گ V*

و 60���1�D "Aدا�B، ا�� !&�ب را از ز�� �A< در 7ورد�� و �A< 7ن را ������� و رو� �V !�د��

�8&U�1 " از 7ن�ه� �P�� ود�S� . �! �D "� وع�D ال� ��^ اu ا+���� «ا�� !&�ب �� ا�� ��7

ا�� روا�&" «61�� �Aرج از 7ن؟-�8S" :3ء ا+%�� ا E -7�6ن، :3ء ��U%© ا+�&�ب ا+���^، در اول

� د� و ���� :E9 7ن را از 6 ل ���8D د A از *�ر E�روا pه�ون، از ���6ي اه ��3�3S+ا�a$ �! E ا

E Ea%T . مA "%�5U310 �/922 اU" و6&" از � ادث �ل 62.*�ر A د ه�ون روا�E !�د� ا

�� :���ا+� رخ، z��T ��ر��a@ iي«: ��" !�8، �" � ����او «: و ��S ا�U�M �" !�8» و�Uت �%

��eاد �56 او !�د� � د��-را �� zD د�U !�د��، و �a6 او ��*��� !�د�� ���$ ���7 �c !� او -�� وا

� د ��� �ل !�&� از ��" زاد� -63».راdU" ا E و �� ا+%�د ��3 ��8 ب، و �� او �� � د ر 0� .

���D �! ��� A&� ا �8د @�aي، در ه��ن zD، و ��S از ��ا ^ ����U او T رت U�1&�، و

z��R "رد� ��ز��را� P+� !� D ه�ش �R�z �� ازو -:�a8 ا�&��ط ��3 داD&� ا E از :��z *�� زن

EUر "� >�A �� &��" *�ر�3ي ه^، از 6 ل *�ر A دم، روا�&" در ��ب ه��� . در ��eاد �� �� W��

: *�رم �" p� .E'1 �" 7ورم، و ��a8 را �a@^8! "� ^&Aي �

� د� ا E-روزي !� @�aي درED\1، ه��� @�aي ��D د��&U)� او ��3 *�� و ا�د ��W �!- �%� ��

�����S� ^��در ه��ن A ���A دش د�U !�د��، �� 6 ل *�ر�3ي ه�، -ا�D ��: ��8 ه� را از

!&�ب ه�ي ��D ����� "6 ه�ش را ر�EP روي �8S" ��7 و ���م ��دداED ه� و » �Xا�Rن !�د«

و ��اي ا�z;S� ��8 ا�� �S� ���� �a#@ �� �8Xود !� در . ز��� و � ���ط، و ه�� �9�7 را B�7 زد

�� !Hم 1( د، و $��� ه'&�د �+� را ��ز !�د و E'1-��ا ^ �d ر داD&�8، ز��د �( د z+ :

� د��« ���� 64».ا��98، از �9Xر�� ه و ��اي ��

��p ا���A ��c$ ��8^، در ��ر�i ��98 65�� روا�E را ��ره� *�رم در �;�+V و �%�p�� pU �" !�دا

E �� دا�� !�R\ه�ي ��@#� D ه� A د زد� ا B�7 �! E f 1" ��ل ه��� @�aي -ز�" �a د� ا

� د� ا ��U �! E د �$�D E�� :و ��ل $��A ��c^، ه�دو، ��5اق ا��

b ��رز��� �" �1دد دل ��از���^ ز+

���Xاغ ��د� را، از��د، رو�D !�د� ا�^

-------------------------

: %�ددا9; ه�

1 . ��3��ا �a��&Q ��ن ��� �a د1969��A )� ��" زاد� در�روزه� د ��ا �&a+و ا ، .

، ��p از �8Pا�" در ��D)�� ��25��� �)�ر��� �� ��ر�i !���ن، وز��ي، �Xپ �9Xرم، ص . 2

.��1�9ن

3. EDدر ��9ان ��ا ���A ل . ��" زاد�� ��� ر�E او �� $8 ان '�� ا��ان در V*1326 از ���7 در

��ن ��A ا در�&��� ��9ان ��7، ا V#;� ^3 در دور� *��3ده��a� ��8���+�8ن *���ن ��EU و �� $8 ان �

�� EU�1 �: 0#����5ا+ ���A در ��)�#$ "'T270 ��0 !�ا. � ��ن !�ا#��� a6 ل و X ن ���5ا+

Page 100: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 100

�� �Tو EUد ر��7�)�U 0 در#��" !�د ����AW ��" زاد� :� �� :� �D و �� A ���A اه� �P&�را+�

و X ن �7;� را ر�M اU(�ر �A�����A ، را �P#�� !�د و رو��وي !��9D �Uداري در . ���E � ��ن !�ا��

�� ��ه" ��5 � ��ن EU�1 �9ر ا@�قX � ��ن *9# ي ��A . "1ز�� �Aدر اوا ��U د !� در �

���ان ���A اي �� د E 7وردD .

9�� 8در : ا��ج اU(�ر �" 1 ��. 4�در D\1&�، و+" ��� م $#^ در 1970ژا� �� 28/ش1348

9�� ه��ن �ل از ��گ ��" زاد� 1'&) �" !�8� .��دداED ه�ي *8;^

5 . �a��& .ش �9D1357� ر 3/م1978از ���� :��ل زاد�، � رخ اول

� د�� د+�p ا�. 6 V�#(ا� E+ج دو�A و k� .��8 7ن روزه� �a6س در :

�#0 رو�" . 7+HdUادر ��� م ا����غ u اي و �� �'S: ��%�H� �� A7 ز���U "رو� ��i�D ا�

b، ��در ���زا $#" �67 رو�" � د !� در . � د �H� �� A7 ����" ���9c ه "�A اه� ا�(�ن

���ت دور� ��5ق از !���ن و!��D p و �P&ا�EUر V#;� از "Uا�D�9ي ���ا� �� "#� . ن. �

�، ��9ان، ص . < E'3ي، اژده�ي ه�ر�* "��& ���� ا��اه�^ %� ���S" در @ �Uن، ص 176D ؛

299 .

8 .^&A�8)� ��8 را�ا��. 1 A ^�ا����ت ا �SD .E را �67ي �;&" ��و:�دي #! �� "f�a�زي ز�� .

9 .@�A ؛"��U @ "1زاد�، ز�� "�� ��� �� �ات �� ��� ��" زاد�،، �� ! BD ا��ج

،"� .2، ص 1372اU(�ر، ��9ان، ا�&(�رات $#

&��" *�ر�3ي، 8[ ه'E 6#^، ص : ��. <. ن. 10��، ��p از ���+� ا &�د %�302�� ا��اه�^

ه���" در ��ب ����� �6�A ^ ا:� ���5 �� اHAق ���Tي، ��8رج در �;#� دا�(��� اد���ت

.دا�()�� ��9ان

، �)�ر��� ��ود د� �ل �����E داA#" و ادار� 17، ص 3، ش �3;#� دا�(��� اد���ت، ج . 11

^&D��9 دا$ �� . �;#� دا�(��� اد���ت ��9ان را

12 . �� 5� ��و ا�� ا+��R �&a از *�< !�دن !&��a ه�ي دو � ه3ار �+� و :��(�� !�دن �9�7

. ���ل 7ن ا ��DEر��1 ه� و �� !&��a ه�ي �E�U�S ��+���" و ا

13 ."��&�� "A�U : �!ه� E ��D ي A ر Aدر ��1'&" !� E��ري دو��دار �Uو ��دي

��88�a و �) ��8 !��� دار HUن �! V� E �" A(0 ا��ر ه ا X� ��از�(�ن �� ه ي !�ر !�د

E �& �� HUن ��Sن ا E و 7ن را ا�c6ع HUن رو ���Aرا ��ا E 9��ن !��� .�9&� و

&��" *�ر�3ي، ! �X ه'E *��، ��9ان، ص : ��. <. ن. 14���� ا��اه�^ %�242 p�، ��p از �;

.ا+& ار�i و ا+��5

� ! ��، ��9ان، ص : ��. <. ن. 15�� &��" *�ر�3ي، ����� ا��اه�^ %�605 p�، ��p از �;

م �aM !�د�، و+" �mه�ا ���� A "%�5U301� /912 اU" وا�S6 را ذ��5U . p%" و !(b ا+�%; ب

.رخ داد� ���D. م920/� �309 ا+"

.، �Xپ ��D ا 403E$�� ا$Hن در !� � ! ز� ���ن، ص. 16

17 .E .��5 د A د ا��� �%�� ��'� ا

&��" *�ر�3ي، از *�ر�V �� *�ر��X ،Vپ ه'&^، ��9ان، ص : ��. <. ن. 18���� ا��اه�^ %�578 ،

�'��+7 i�از��ر p�� .

8[، ��9ان، �Xپ ه'&^، ص �%�� ا��اه�^ : ��. <. ن. 19 E'ي ه�� &��" *�ر�3ي 7��247 .

Page 101: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 101

.251ه��ن، ص، . 20

6�"، THA© ا+& ار�i، ص . 21 �� .M�6898" ا�

�� د!&� زر��ب A �"، ص . 22:�� ،�'�#U i�ر�� ،Eدورا� p�291و .

. ��S� ��2#1198"، !�روان ه�8، �� ��p از �\!�� $��Uت، ص : ��. <. ن. 23

.212ر�M ��رو��، �;#� ار��eن، ص : ��. <. ن. 24

&��" *�ر�3ي، �Dه�A7 ���8ش A ش ا E، ��9ان، �Xپ �9Xرم، : ��. <. ن. 25���� ا��اه�^ %�

.493ص

���A448 . "6@�ات ا$&��دا+�#�8c، ا��ج اU(�ر، ص . 26���!&�ب ��:" را ا��Aا د!&� �%�� د

� د� ا �X Eپ !�د�، و �S# م �" D د !� د ^! E��P�� 0 از �&U�� "THA B�7 م�!.

27 . ����$#" ��D از #E8c -م1909��ا%� k#A ل� .

.م درD\1&� ا 8�f��1355�/1936E" در . 127، ص 6ر�%��© اWدب، ج . 28

�� ه�� ���ز��� �� �X �@�Aپ !&�ب �Hش 7زادي . 29 3�X�� ��8����P اي از 7ن ��3 ��اي ا��

���U E د���- �� .د:#� ا�8�Uن �a د !� A د !^ از

� د. 30 ��D وف�S� دا��د uا E�7 �� .*�رش X ن دا��د �a$ i�D�67ا+���^ � د

.��11��� ا��ج اU(�ر، ������ ه�ي دو &�ن، ص . 31

&��" *�ر�3ي، ه3ار &�ن، ��9ان، ص : ��. <. ن. 32��%�555�� ا��اه�^ .

.8107%^، ص �U��ا+��� $�cر، �\!�ة اWو+��ء، ��9ان، �Xپ *. 33

� ! ��، ص : ��. <. ن. 34�� &��" *�ر�3ي، ����� ا��اه�^ %�605.

. �X ،79پ *8;^، ص�U2��ا+��� $�cر، �\!�ة اWو+��ء، ��9ان ج . 35

��ر� . 36D ،3د�577روز���� ��اي .

.�A296@�ا�" از ه�8��8ان، �� ! ��U BDوز� a�cA"، ��9ان، ص . 37

�� و �#� ا. 38 �aA ��ا��D p�� داود "��� ا.

� د را���ر، ص . 39%� ��82��DH، در 7 &��� 7�6ن، ��:.

.رو�Mت ا+;�8ت. 40

وا�� ����D ه� ���اث '�رت ا����� � د !� ��اي �% ا �8د '�رت از 7ن ا &'�د� !�د� . 41

� د�� .EU�1د �6ار�Dداري ار�� ��9�����D ه� درا�� ���م از 7ن . و ��S از ا�eDل '�رت، � رد

�D "� د��'& ��اي �% !&z �%��© ا�W&'�ع ا.

�#� !&�ب 7زادي در ���� U�1 zD&� ام. 42: ��� .�� $8 ان ���+� را از ه

43 . �T ،�ري، ��9ان& �� *�وا�� :�� ، ،zD ��و W197ري !�+�38 و دو��W 0�8*��، 7زادي در ��

216.

44 .S: �&!�9ي ��� م �� د)���(&� �9�7 را هE �� !�د� ا:�� " �� �Uر "�H Wا ©�� �'.

45 . �a8D � .م1998ژو��f 7/ش���1377 16روز���� ا@H$�ت،

��ي ه ��ا، ��9ان، �(� اA&�ان، ص . 46 S� ،"�H�� س�a$462.

.41، ص 4��دداED ه�ي $#^، �Xپ ��9ان، ج . 47

.41ه��ن، ص . 48

: ��9:�ت ��!�ن �� �Aا �ن � D&� و در 7ن ��) �� ا�� ��دداED را ��� م ��" زاد�، در��ب. 49

Page 102: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 102

��A اه�ن �" � ���8 دو�#~ �' س ا��ان ��!" ��اد و ��!" ز��ن . ��#�E، ��6 ن ��9:�ت ��ارد«

E » .ا

��a�� در!�+� *��aو< . 50! " �8D ان��در !8)�� ا �! B�* ل� �8X)Pembroke ( 38ل�

���" !� در 7ن &A� 15�� �� ا@�ق داد� � د��، ��م داD&^، در راه�و ورودي b�ر�S� از ��

��ن ��& �� !�د� � د�� �� �A درED و &A� �ل ا�1�8X ��Aه" در 7ن �T �8ان را !� در�دا�(

� د �&D � �Dدم، . رو��� EDددا��م ه� را �� ���' از � ع ��اون و ��ر� +� و �8X �� د�)� !� �&�

�7;� �����^ : و ��" ه^ 1��ن !8^ ��� م 36و�8"-� دو+" �� ه���ل ��" از 7ن ه� ��م ��" زاد�

.H�T Xب و ز�;p�a ه��8X در د��ر � !���ن و ز��� ا�^

��ن � د-:��ل زاد�، !p ��وت A د را در ا��ان. 51� ����ري از !�ر���A ه�ي p��D �!- C� و

�>E ا��8ء �6ار داد !� ا�&(�ر !&�ب ه�ي A د را، �� دا�()�� ��9ان �P(�� و � �� را �� $8 ان ه

"، ا��ج اU(�ر و �� �a!د�� از ��� م د!&� $#" ا ����8 �)�ر��� �� ه�� ���ز���«$�aرت «-

&��" *�ر�3ي�� �Qد� . "�H Wا i�D د!&� : اد �� " ��> +�E او �� *V از U ت د!&�

�D . ن ��9ان و��� ���A9^ !�ر 3043 �9م او $�aرت � د از *��3د� ه3ار ��ن � 9^ از �9م

��لD-د �. و ا�� �9م را ��� م ��89س ��@C از �C ا+&�+�b ه� ��اي :��ل زاد� د E و *� !�د�

�" ه� 9^ ه3ار ر��ل � د و در � رس �ل ه� 9^ ه(E ه3ار ر��ل . م1990/شa�1379#` ا

E ��ل زاد� . ��Sا ��3 دا�()�� از د �9م، ���اري �9م ��ز� �A���A .�� و �Uوش ��D ا:

�Qد� �D. م�1997 ا��a 9/ش71376��ن 17در >�A �� �;�����ل ا+; د . در ژ� درED\1 و ه!

.او �\ل � : د � د

ا+a&� ا �8د و � D&� ه�ي او را 7ر�D ا �8د «1��ن !8^ ��B از �9Xر ه3ار ���P !&�ب � د . 52

"#�-E E 7ن :��*� �P&��ري �9Xر+8[ !���" 0� �!- "& '�رت *�(� 0�! ��!�د و ��7ا

.در ژ� �aM !�د و �� ا��ان 7ورد

� د . 53%� �� �� �A@� دارم !� �0 روز در ه��� 1 �� � ارد، ���� اي ��د� � دم E��A �67ي

��33�� ه^ �9Dي �� !� -د$��" ���� روز���� ا@H$�ت E از :��z ��در، و -در�T او !����" ا

%� �� � W �� �� ا���ن ���� ه�ي ��ا . �� زارX" و اهp �3ددو �#~ د�)�ش �3دي ا E از S� او

&�د !� ����z ا�� ��ه�8�U "� "��: �� .E'1 ^ : 7ن روز�ا ��D �� ،E��� "U�� ،"��& ���67ي

�� و �����تD ن ���ن� ����" ا�8;� و . و+" �0 *� B دارم. HSU ���� ر �! �D E6 2ه�

�� : ر �0 ���ز :�E!�D �S !�د� ���D؟ در : اب 1'&^و �@E !8" از !�" !� �0 ��ر اH6 د

E . !� ه8 ز ���ز :��S اي در !�ر �a د-�3ر1 ار و �@E ه�ي �� $� �� در� ز� *�B از ا Hم ا

ا�1 �6ار ���D روزي �� از i�D ا� ا+%�� ��6�A" و A ا:� $�aاu ا��5ري و �@A �! ^8! E د

E و *� �ار *� )�� ��A < ه^ �� و �@E �� ا��م :�pT�� p�5%� .. E'D �;�� �S ا

�3ر�1ن A د �3رگ و ��0 روز��: ا�&��ج ��ارد !� .E -� رد و �@HSU �� E �� دA&� ��� م $Hء ا

�� ه��� -!� روزه� �� *EP ��ن و �Uوش 7ن، * ل �)�ر D ه� ز��ا�" A د را ����� �" !�8

E��A ل� D ه�ش، ��E)* W در �(�� ���A ��دم �+P رد� ��� م ��" زاد� !� ��S از � د

"�ا�� ه� دو �'� !� ��م ��دم، . ���B ه8 ز ��Aو ��ز��ران ده�: ��D ا E و �� 6 ل �U ��9mر��

��S از ��� م 6 ام !� در�� -ه�دو در ��زE)1 7ذر���;�ن �� ا��ان ،��+�& 7ن ��3 در $�5 �6رت ا

دو !��U، دو �m+^، : � ه�دو وز��ان @�R ت � د� ا��از ���9اران �3ر�81، و ا+a&-��:�ا ��D ^9 دارد

Page 103: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 103

�� 1 ر B�7 دو . . .���� "�� �&)�� ��"، �� ا���8 -��S 1'&^، دو را� �� �5�� ���� ا���8 ���� ��ا

�88! �e�� 3ي�ر�* "��& ��و ا+a&� ) 214از �� �� *��ز، ص . (�) �" در روز���� ا@H$�ت را �� روي

��&� ���E ه8 ز 7ن در �� روي �� .

� د در ��ب !�" !� . 54 ��D � '� ^ر ه����ي @ �W" !�د، . . . «T 5A� !� ه��ن روزه�، �0 $

» . . .و $���� داED !� ا��ا�" ���� از �Uق � �� � < *� D "(��U د

�67ي �P#A+" در�� ���� �0 :�#� د�)� ه^ دارد !� . 205، ص �T2دق �A ،"+�P#A@�ات، ج. 55

p��� p�� ع �cAي ��اي د�� ا Hم دارد«: ا E او 1�� �6;�-+Ee ���� ده�Pا، �� ��~ ا+

Eدورا� p�و i�2 ن !&�ب ��ر�ا�� را �" 1 ��8 �� �0 ��� دو �(�ن زدن، و �8S" واS6" ��� دو » .ه

����! :���)� �� �+0 36و�8"(اU&� ه�� :� ����)�هE دو�(��� /�� زان ��ه� ��� ��8aد (

56 .T ج از�P&��^دور� *��3ده V#;� ا!�ات\� "� 9�� -7 رت :#�� ر�� د (1327-%�

و ا�� ا$&�اف ��" از � ارد �9^ ��اي ا���ق ���9X ،"$ #@357 ( E#� C ه� و ��ده�، ��9ان، ص

E�8راي ا� D ان در��ا E���D زاد� ه8)�م @�ح "�� �! E ا��ان �D، و ا�� ��R از ��A&" ا

).360ه��ن، ص (ا�;�م داد

�ل . 57 ،��e� �#;�1357 424، ص.

.435، ص 1357ه��ن �ل . 58

59 . E�� ���� د ا�1 ا��ج اU(�ر ه z �8� �X رش، و D �� �#P&� "+�(8��SD از ���t ا+���

.را � + �� ز����U @ "1" ��" زاد� �6ار �" داد

60 .E .�S# م �" D د در :3ء �Xر�A ،�58$<، از 7ب و ��د و B�7 ا���E دار�� ا

��ء ��^ ا�D uوع �" D د 54��6 ت �� ي، �S;^ اWد��ء، ص . 61 ���، و ه�� ا�UH&Aت از ه

�" D د� ^&A E� .و+" �� ��ء �

&��" *�ر�3ي، ه3ار &�ن، ص . 62�� .59، ص p�� ،18 از �S;^ اWد��ء ج %�527�� ا��اه�^

&��" *�ر�3ي، �%�� ا��اه�^. 64. 29، ص �2;��X ،"%�5U pپ �%� د �Uخ، ج . 63��

.54ه3ار &�ن، ص،

'��� �& ا��&� ام �ka8 او+�� واT#" ا�� روا�E را *��ا!8^، واk6 ا�� ا E !� *�رم،��ج . 65�&�

A7 �� *�ر�3ي، 7د�" ��ر��Pان و اد�z و ������ر � *�ر�3 � دو !�&� روا�E ��ر�P" از او ���8D ام

�ل ه� ��S، 7ن را در�0 !&�ب �� :8[ *�� �!E . ا ��8^، ا��ا�� ��"، ه8 ز*��ا�(�� ا

?�R9%� �0 ��� زاد

g�+� ي�P�

��� م �� ��� ��" زاد� را ���� از E�5PD ه�ي �9^ ��ر��T�S� i ا��ان، در رD&� ه� و ز���8

��دD ه�ي 1 ��1 ن . ��او در � : ا�" @�+z $# م د�8" � د و�8Xن در 7ن $# م �& pR �1د�� !�

Page 104: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 104

��اي . 0 �� ا:&�9د ر �����#� �3د� ��7��در : ا�" د+B از p�6 و �6ل ��ر � EU�1 و در �Tد

��ر 7ن ز��ن !�8 E6ر kMون 7وردن !( ر از و��� �� "��از ا�� روي . و@� A د !�ري ا�;�م ده� و !

E �D E و �� �(�و@� A اه�ن *� �� �T�$ ان روي 7ورد و در . وارد �و د �&Uد ��7ن ��1

'�رت و وزارت �� E��A *�داEA و در ه�� ا�� ��ا�p !&�ب و $#^ را ره� ���د و �8Xن ���م ه�ي

��&�ن و �EU�S � اA E�6 د را �(e ل داED !� ��7ر �$ i�2 ن ��ر�در ��A" از � M $�ت ه

E ��ز����� از او در ا�� ز���8 ه� �(�ن و ES ا@Hع و دE6 ��� او . �a8: ���1د7وردن ا ��وي

ر ����E ��5اق ذوا+�'��&�� �� ذوا+�'���ت � د و 7د�" را �� ��د E�5PD ه�f" ه�ي �b#&P د

���A �8 ا:� ر��D ا+��� pdU اu ه��ا�" و �� A ا:� $��c#0 : �8" �" ا��ازد !� $#^ و د��

��� د�� و �� 6 ل �D �&'1$� $�ب !� �� ����e� �5&P درا�� :� �&A� E را در A د ��&� �� و

�W z��: "8ا�S�M: �" �1دد ��8 Ea ��د #S#+و /z��: © . و +#��� �8" وا+���

" ��" زاد� 8P" ��ارم !� ا�9mر !�X ^8 �����7 در ��ر��T�S� i ا��ان �� �� در ��ر� ز��1"

�f" !�د� ا�� �� �� !�U" از 9^ و ��B ��" زاد� ��د !�د� �U ^#6 E�@و�)� i�ر�� ���و ��

�� 5A ص $#^ دو &" و دا�B *�وري او � د� ار��aط. ا�� Bۀ $#^ و دا�c�� در ��U او �� ��

E !� �� در دا�(��� ��S ل و ��8 ل �Ea ��م !�د� � دم و در ��1330 1327در �ل ه�ي . ا

�8Pا�" در �#�# ��ر ��م ��" زاد� را ��8Dم !� ��اي ا��اد �0 ��&�P� اي�� ^&D�7;� ��دد دا

$ i�رۀ ��ر��� د ��D ن د$ ت�&��ا�� �8Pا�" در ��Wر �3رگ دا�(��� در $��رت �Uه8)�&�ن . �

�D ر ا�;�مW��9Q "+�$ � �� �z8: . "U�S ��ر E�P� وزا�'� در روز�U ا+��3ن k������ م

��&�ن و ا6 ام �b#&P $�ب �$ i�ر� ��ر����" زاد� *�داEA و از $#^ ��Dر و ا@Hع و �k او در

�� ���ن �P ���^ . 7ورد� ") �� ��" زاد� رو��و D م و از او *� ^&U��� ET�U �� ��#: ��در ا

�� ��� م د!&� �T ���%�HR��D �8D7 " م و در ��ر� دا &�ن �! �D ا��* C�U � ��و+" ا

� ذا b و �# ه�« « i�D از ��� م �'�#U درس ��M م را در�� ��ا �� ،�X ،^8! ال

3aواري را �d رش �#�\ �" !�دم �� $8 ان �%����" �D �! "#�7ح ��8 �� E���

»"P �8� b � دم» � ذا ���8D . ����ري در ا��ان �6�^ از ��" زاد� D ��1 م !&�ب��ا ���در ه

�8 " ��ا E'(D زد� !�دD و ز��ن E�6ر او در $#^ � ا�D� Bو دا� �� .د &^ ر

�%��C در د� ان ��E%�» �T $8 ان !� �� �� �%��� ر �+� د!&�ي A د 1337و 1336در �ل ه�ي

�D V#;� ���P راي �#" �" رU&^ �� د� ان �Xپ �� ي و » ��Aو�&! �� �a��� ^&Dل دا�e&Dا

�&�ي !� در �7;� � د ����#� !8^ و از ا�� روي �� �Dح ��6 �P�� ����" زاد� و ��8 ي و ده�Pا را

D7 د � �&D � ان �د ���D �8م و دE6 ��� و � U��D" او در ��ل �%���" و �'�5#" !� ��" زاد�

�� 5A ص د� ان -ا &�Pاج � اد �Dح ��ل از ��7ر او- z#: ر او�D� � :� ��ا �� و ES ا@H$�ت

��$�#��"ا�� او�6ت ��5دف � د �� ز���" !� �� �0 #�#� ���Wت �%E $8 ان . !�د در �;#� " ا

�� �" � D&^ و :�ي :�ي �� د� ان ����A�Tو ا &(�9د e�^&�: "� . ��روزي در ���ن را� !�

���� ��" زاد� ��A ردم !� او ه^ ���P� W��9Qر و !&� � ��� ��ر "8S� ^&Uر "� ���P��&!

�V* EU��� ���P از Hم A د را �U�S" !�دم �� $8 ان �&!"C�%� ". i �� ��9ي �%�C؟ *��*

"#� VQ او �cAب �� �� E'1. دادم :»D و را��A �T�� �! C%+ا��ا��� !�د ���� �� ا�� » .

�#� �( �C 3��7ي �(���8 � دم و ا�� :�#� �1م او ��ا در !�ر : ��8X دي�& ز��ن از ه�� ا

EA� ��اي ��ر�V ز��ن 1340در �ل . �%��C و �&ka در ��ر� ����A �Tو ����ر ا���وار �!

Page 105: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 105

� دم ���8D م�D ا�)#�&�ن د$ ت ��!� ��" زاد� ز���" �Uر " در ��ر � ا+�6�D �8�� +�8ن

E ��اي . �7;� درس �" داد� و از او�Mع $#�" �7;� ��17 ا �! ^& روزي �#'8" از او وA E6 ا

��م ��ا �� �d ر *\��EU و . E'1 و 1 در ��ر� ا�� '� �3د ا�(�ن ��وم� "f1(�د� رو ����" زاد�

^&Uرش ر d� د ��� او ����ر D A%�ل �D . در ���A اي !� �mه�ا در 09#6 V�اي ��ر�� �� �!

E'1 �8ن �" روم و+ :»���8 " » �6 ر:k ا+%C ا+" ��5D ق�D ر���و Sa)� p5U VQ" در

��ا�^ ���ن داED و ��اي �� 7رزوي �;�7 �&�:���8 �ن Dور�A در ا�)#�&�ن و " �8D ان��و ا

��8 ر � د �� ) ��ج �67 ر�M رk�U(در ه��ن :#�� ��� م f�6^ ���م ا+�#0 رC�U � . "&D !�د �!

�D ل از او . ��" زاد� وارد� �� ا�(�ن را �" A�8D&^ ز��ا �� ��� م *�رم ارادت �" ورز�� و ه�

��ود �a8� B+38� را در D�$ د$ ت �" !�د !� در ده� . ��f�6^ ���م ا+�#0 ��ا !� د�� �Dوع !�د

C�%� "#S وا$� �Aا ��"، و ا��a$ i�D از *�رم، ��� م ��ج b��S� ~�ر و ا��د�aAا ���@� او

او *�رش را «: ��" زاد� �� ا�Dر� �� �� E'1. و �'� �� و ذوق $���U" او در ���ن �z+�c د�8"

�� از ا�� :�#� !� از ��%Ea و �( �C زد �8Xان D A^ �����، ز��ا ��A i��. « Ea اه� !�د

^&Dه^ دا "#dU و "��� *�رم $Hو� �� ارادت *�ر �Uز��ي ارادت $# ��در ه���ل ا�� :�#� او ��ا

EAا��ا �SD ��د ا�� :

C)$ z�اد B�* Cf��� z&در��

ه�ن اي *���� ش !� روزي *�ر D ي

��� د ز��ا ��ه" �0 ��ر او را در :#��ت ا�; ��D �&)���� ��" زاد� �� "f�8D7 ز��ن ��در ا

D "� p��)� "#� ���P�در ا�� ا�;�� . � �" د��ما��ا�" U#�'� و $# م ا����" !� در ��Wر !&�

� د�� d$ دي��اد ز�Uد ا ����� ن �#" � ��� در ا��ان ! �� �&��از ��X �&D\1 p ن : !� وا

" و د!&� �T ���%�HR��p�� �� �&U�1 " : ان �� �a!%�" ��9وي و د!&� $#" ا�د!&�

�5� ���� �� �1338 در �ل �. ����8 د!&� ا���ن ��ا6" و د!&� $#" �%�� !�ردان و د!&�

�� ورودي A د را �%E $8 ان ��A م و�D ��ا��اد » ����� ز��ن �Uر " در $��"« $d ا�� ا�;

��" زاد� در . !�دم !� در ه��ن �ل ه� در �;#� دا�(��� اد���ت دا�()�� ��9ان �8&(� �1د��

%� ا�Dر� !�د ه8)�م �E'1 �� "U�S ز��ن �Uر " و $��" ه�دو در ����)� �����1\اD&� ا�� و �# �

�&U�1 " �� �1وه" !� در7ن ز��ن �" 1'&�8 !� $�ب ه� ز���" ��اD&�8 و !#��ت $��" از �Uر

E �� را �9�� و ���م را . ��D ا%� ����9وز و د!&� �%�� ���م � د !� !# t��او ��5 دش ذ

Eدا�� "� " �� ��" زاد� در دوران ر�� E در ا�� ا�. ��eم �" � ED و ه�دو را !#�� �Uر;

�8Pا�" ه�ي ا$�d را در دو �;#� �8&(� �زد �D CU � . از "�� ��از ا�&(�رات د�)� 7ن ا�;

W��9Qر � د "+�$ � �9 cA i�� E" ��رU ات�#;� . V* �� "و $# م ا���� �'�#U ��ا�;

" ر�� E ��7ا $��9 دار�D وا�Uادي �� �a!از ��" زاد� د!&�$#" ا V* د و �از ا��Hب ���6ار

�8 ا������� 7ر���Q ر و �� $�aاu ا� ار و ا��� �Uد�� و�a$ i�Dاu � را�" �� $ d�E 7ن ���

. در����7

Page 106: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 106

ه��%B&:

ه� �%B&

��A" از ره�aان رو���" درا��Hب �(�و@�؛ B�� ر����BP ه�f" از ارز���" ه�ي ��" زاد� در

Bا���� ،"P��ن در ���8 ��ر�در ��ر� �Hش ه�ي ا��ان در*���ن :8[ ا$&��دا�B در ��ر� �;�د و �

�� او در� رد ��(" !� در ��D ادات وارد��ن؛ ا�;��� �خ از 7ذر Bون را��ن ار����:��9" دوم ��اي

�� ا�� B�ه� i �;��� و ����� ا�&��ز �'E ا��ان و ا�)#�V در دوران #E8c ر��D�M داED و *�

� E ه�ي د!&� ��5ق؛ ا�Dر� ه��B، دردوران ا��ادات؛ ارز���" اش در��ر� �B8، اه�اف و �

"؛ و �� �� �Mورت ا�&�ام �� � از�� �� ق �(� و ����� 7زادي ه�ي ،�8 V#;� E ر��

E ��ري درا��ان، در ا�� �BP ���7 اD ��1 i�ر� ��ر�� �ا�;�م U(�د� *�وهB ه��B در .

�aو�� �P`P01�، 'ري و a�`a`�%� در ا�/ب �

uا�a$ �� �� :�أت U ق ا+�Sد�، *(5PD . E� از ر:�ل �Aرق ا+�Sد� ا��ان � د�67 ���� "� �����

��(&� *P&)" و $�p ادار� و ه^ ا &���E و ��aت U ق ا+�Sد� و ���" ��p و از ه E�+�SU ر و�!

� د ��D k��� �Uد . ��د��اري و �\ل و �B)P در و: د او : �5%8� B&��5U ن و��+ E6H@

�� ا��Hب و & ن �%�^ ����ر 6 ي و. � دf�6 E���� د و در ��� دوام و �&%�p ه�� �D �� 1ا��

��� د و a�$ ��U" !� داED ا�� � د !� در ��� �dS" ��دم �&9^ � د �PD ن��و روح ����� ه

ا��ان a�7 د !� ] �(�و@�[از $;��f�5A zf ا��Hب. ا�� !� د &)�� �%�dش �A+" از ��S�a� "a د

���Mه���)�*��ا ����8X �D در دور� ه�ي ا��A از��ت ه� �� ا��c8ف 7ن از��aرز� �� �U ��a@دو

����د� � د��و ���م !�ره� W���Hه� درا��ان �' ذ ���" ر ����� و ��Uد ادار� را �� در:� ا$#"

�" ا��از� �" !�د�� �#Aا�� E+و در ا� ر دو ED\1 "� و ��8 خ i رD ت و ا���م ���C و ��

� د�� �� ��ي � �U د�� و دو+&��ن ه��6ر ���م دوا�f دو+&" از د H� Eه� �� :�ن ���7 � �!

& � 7ورد� � د�� ��� د� و �9�7 را ��3 ��Uه� اH� "�1ه . E���� ��ا �� ���ب ���ل از �Tه� � ��

^�f 1 "� ��D ���8D ا� Uاز ا E6را !� 7ن و :

� د �e#a" از E! D ا+�#0 ا��� �6�� p5U i�D اu � ري !� �� $�� ا+�و+� @�ح د �&Aا��ا "& و

U�1&� و *�B $�� ا+�و+� � � و ا�Tار !�د� � د !� او را ��!^ �6��8ت و ���:�8 !�د� و $� ي او

0#��E ا+)�)E W�� ( p ���م ا+�#�8c ا &� �&Uر i�D �8ب: B�* 3�� �9ان ��7 و او@ ��

���8 �� او را �� peD او+� � � �! �D � Dرا+�� ر�)� �� "e#a� وف�S� �1دا��8 و از �6ار���ش

داد� � د و او ��R�! 3\ي �� $�� ا+�و+� � D&� و A اهz5� B �(�را+�� را �� �� ��8f�6 Eت !�د�

$�� ا+�و+� از ا�� ��6�8 ��D7'&� و !�R\ را دور ا��اA&� و 1'&� � د !� ه8 ز از � � او+" . � د

�8 ��� ��" 1\رد X ��D)�T 326-325 .(

* * *

Page 107: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 107

� ه^ در @�9ان ا�'�ق اU&�د !� ����� ا��Hب �D 1323در �ل . . . E)* "S��6و . E���D

uا�a$ �� �T 5P� ي @�9ان و��#$ E� �� و ^��S+ا�a$ ��D ن در�D �5%� ،ر از ��� � ز�;�

9c��� @f�a@�a" از �9�7، $ دت دادن دو+E �9�7 را %� �� �ان �� و$�� ه�ي اHTح ���9a9" و �67

Hم Wو �;�ا ���Dا+�و+� و ��:" ���زا��� ر�S !�ر V* ،�9�7 از 7ن ��� � ا$� و U�1&�ري

!����" و ���زا �67 اT'��9" و ��Rه^ !� ��$~ D�ت ه�;�ن روزا�� ا��Uر ���M $�� ا+�و+� و

�D "� او E� �� .�� E�� >�* Eاو را در���� �! "f�a@�a@ ��%��� ��ي @�9ان و �67#$ ��

��م 6 ا و �� :�أت U ق ا+�Sد� از ��!�D �! "#� Eوع � ����د D ������وج ����" ا��Hب ا��ان

�P �� �M ا &�aاد "&P ��ل ! ��� د �� �E !�د� و A د zD �5PD ه� �� ��a8 رU&� و ��D

� د�� �0 �&U�1 را ��ه�;�ن �&3ا�� �R�E'1 "� "a و در ���ن ��دم و �5P ص ��زار��ن !� دور $#

��D وع�D E#� ن �� د !� روز �� روز D�ت و و EU�1 "� ES و در����E ا��Hب $��^ در !

� د.

�� @5PD "f�a@�a� 7دم *�< دل و �%z $�ا+E و 7زادي و *�< اHAق و �" �Rض � د %� �� �67

ر �" �Rض ا��Hب � د +��� !� در ����E روح *�< ا��Hب را در 7ن ز��ن او �(��p �" داد و $#��ا

"#�A د� � ��� �د� + ح و �" ا��از� c%" و !^ $�C و �A+" از $�p و �� "#�A �5PD د A

�k ��ف ا�� و 7ن و زود ��ور و a6 p9 ل � د �c ري !� ا��a5$ . ��� �1" و �3د�0 �� :8 ن � د��

�a� "��9a9 د uا�a$ �� �67 ������� �����م �E#� �'#&P را و ه^ $#�� را و !� ه^ ا6 -ادار� و ��

�� @f�a@�a" را ����8 ��2 را� �" ��د%� �� � د P��1&� -ه^ �67 ���در ه� روز رD&� !�ر �

). 329ص (�( د

-----------------

�Rو��� �aو�� 2در ز%�ن ه�ي ه�ج و ��ج و ا��`�اد و :Bوم �@'�; �

�� 6 ام ا+�#E�P� �8c وز��( ����(

71321ذر 8

^�S� م�&%� E دو

� د� !� �" b��D او�6ت E��$ر ��U Baa ا�1 در�� ��ت 3�Xي �c ر T 5A" $�ض ���د� ام

�" ده� و از @�ف د�)� � "T 5A ت�Mو�S� اب : �� �S+�c� �� "&Rا�U "�8ه&�W pR�)� ^دا�

��� و ��aد+�P� ت�Uا�(#� �#� �� و �a��� z+�c� ^ه " �� �� ا� ر :�ر�� k:د و را D "� �

�� و �#� *�E $�ض �" D د او�A W#" د�� �" ر � و ����� �� او�Mع "��D "ا�1ه^ �1ه

�8! "���7ن �Tق � "ea8���! �����%� E'T "#SU . دو �� k:را �#� �A "� 0+\S اه^ ���� و

� ���U ا� ر �9�� �D �@�A�b را �c ر T 5A" ��5ع �1دم .

Wو. او E+;" �6رت دو�ر�� ��3ا� ���ا�&��م روز ا3Uون ا� ر وا &%��م و ���a" !� در �&�;� ��ا

��u ا��ان �9Dو ا E ��" D A 6&" و !��ل �(�� ا z: � د D "� و ��D ا��* "+�S��d�

E �� . ا��وز �� دو+E �(�و@� و+" 6 ي و داراي ���!3 6 ا �%&�ج ا E اW��Dت �Aر:" ا��� ا

&� ������ ���7 3: ���� b�'P� ��ت ��دم ��رH �;� ��#� � �A "&6ر:��ن �D ع ��Uد $��^ �

Page 108: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 108

� �1د���، �U دم�� ��ان �5 ر !�د !� $�� � "����� از�� دردي � �! E A د��ن �� �Aر:� ا

�a9 دي ا� ر �#� �� �9�7 را و z���� ر:��ن دا��&� و�A E ه�� 3�X را ����d6 �8 و �6ر در د

����د �" D دA "5PD د *�8اD&� ا�� و ���� @��C ا��� "#�� "#� E���� و V'� ن و $3ت .

��R ����� A د �&%� و �� دو+E د���ز و ه��از �" ���D و ه�� � ع ا$&�8 E�#�اA �1 د ��دم �

� E)* Eا�� � "���اD&�8 و *(E دو+E ا��&�د� او را �� �E �" !�د�� و !�" از ���اه� �

���� ا�� و 7ن �3د���D 0 ا��Uدي � E�#�� V�fر��0 . � E�#� " �Aر:" ��� Sc6� ا� ر

EUر "� B�* �&9� E+و ا�6ا��ت دو �D "� �� ب A د��* . E��� �!ذ ��ا+a&� ا�� ���ت �%&�ج

و+" درد �" در��ن ا��وز ا�� ا E و �" �� ^ ا�� ��Uد و !�" �DاE���� &U در����ري از

���D �8D ع �� "#� Eار������#$ "&�������D و ��$~ �Aا�" !#" ��ا!3 �&" ������" !� �&U

�#�E �1دد� ����P&�� .

�#�8 !�دن و � �" ا��از� � :z �)�ا�" و �( �B و ��س �" D د �#P� ��� ����&� د�)� !�

��D ���)! �9�7 �A�� ن��X H6ا �� k���اي k#6 و 6 "#! E�:��a8ن 6 ا و �T�8$ي ا E !� ز�

�� ��ر�� �� ��ل ���!3 دو+&" E�#� .و و��ت �#" �" اU&�د� د و �

"D�! ���� z��� اي���)��د و W��از دود��ن ه�ي �6�z�;� ^ «ا�1 ار�;�ع ��ا�� رk��� kU *��6رت

E�#� ء �56 �� «و ر�M : زا�" » � Ef�: ر:� ه��A و: د او ^���Uز�� ر��D ا��ان !� از

�8&Dل �� ��اH�& �6���S#" ز�;��"» ا H� اي���)\ار�^ و ^&A V#;� ن�A اي�����ز�^ و �����

� د��«��! E�#� ���دار �;�z ر��D !� ا�� $� :� ��رس درواز� � « �����3�^ و در �%�! 0Dا

8���f^ و از ��7ن A ز &�ن در #6��و ا��ان در �ل ��T+%� ا���6 د$ ي ���M دkU !�1�88ن D� او

1304 "��D ه;�ي)pa6 ل� �� ) �8S" در ه'�� ��#� ��D b ا��� ��&�p ��� م �7;� �&�

��� !�د� d� 7ن ��M د را در 7ن ����� در A "#%� E� �� و �&�� �+�a�X ��!� $�����9 ا�%�د

!� D;�$&(�ن ��98 ��$#�� 6 اpU » ����ار �;�D z;�ع ا��ا�"«� د 1 اري !�8^ و �داران

�&A� �#�ان از ����� �;�ر�" و !�روان ه� �� دار � د و p#6 و �SDب :�aل را ��واي A د E�$ر

ا�(�ن ��$ ب و +(�� #�cن �e# ب � د �;�دا �� ��W ز�a ري �6�A ^ د ���1د�� و �(e ل

#E8c و ����ا�" در � ز� #6��و »p�#: p�د » ا A �1د !� ا D م #S� و �� D د A �'��@ و

E � د� و ه��81ه" ا E�#��� �1دن �ي و �# < ا+c ا�'" و �Dار�" � د� از +(�� ����" �

ا���8 و ������ن ا E و ���س و ��)��8 و ��# م در ��#�E ه��ن �Dه� ن ارد��p و �P#Aل و

&�ن و ا�Hت ���س �� و �%&�م �� ��!3 و :8 ب ا E و ��ا!3 �#" ��!3 ا��ان ه^ در �+ �� �

و C&U ا� ر در �p و $�� و ر�C . . . د�Uع از�� �9Dاي ا &�aاد ��� ����" �U��د ���8 و ا�1 ��ز

" $�ض +%�� �����8 و�� در kc6 و ��� p5U�p و $3ل و �z5 وزراء دE+�A *��ا . . . ���" و

�� ��96ا ���&P���!�د� و �#�8 !�دن �pP در �X+� ���ان ��$~ *�(�EU ا�&�Pب ا�� �� 7ن و!�p �1دد

. � دادA اه�^ رEU و HTح و �HU" در�� ��#�E و ر &)�ري ��اي ا�� �#E روي �P اه

��� �6رت 6( �" ا��ان و k�: ��7 "� ��� �� م !� �(�p ���� !�ره�ي ��#�E در ���7 �&��

E ا�1 6( ن ��8�" ا�;�د �(�� و . �E�� 5 از ا &�aاد و ��#� :���ا�� �C#c �0 ����" ا

��� و ��#� در !�ر ����E �( د دو+E و ��#�E و �#E و ز�� �� p6�$ ر�&�� C�W ن�a58� z��T ارع

"�fارت ه�ي دا�D �8 ه� و&U ت و��و ده��ت و دا�1 و ��زر�1ن و 8R" و ���U ا �� و *����ل �%�

��زان . . . رؤ �ي �Xدر�(��8ن T%�ا و ! � و #�#� :�a8ن ه�ي �Xدره�ي zD ���A �9 وD

Page 109: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 109

��زاري *��&EP و E �� ��eض A اه�8 � د، و ا�1 6( �" �� �6رت ا�;�د D د » ار��ب #6^«

���اي ه E�#���ي �6رت ����" A د را !� ��� "���� ������U 0� �! د ���^ 7ن A اه� �)�

��ل زور �� A د ��دم ��#�E(د�Uع در �����A pر:� �� او داد� S& ��اي ��#� :���ا�� ) �� ��اي ا

�� ��م :����Aن !���" �� H�� ���� �� و �0 �� �#�� E�#���ل �� د� و �� ��دم و �S& A د ا

�8������ و ��8ر � �9D را ��8ر !���" �: �� p��a� و i�� از و !���ن را��D �9ن و'Tا ^ ��98 ا

0 ��#�E را �� زد)A �8 �7(" �� و��� ���#�� :�a ا�� :� .

���$�+" ا E و �D�� دا�a58� z��T �&Dن �Aر:" �� ��$Hج ا�� !�ر E��� p9 و �%&�ج

z�����mه� ��اي ا�� درد �'�� �� ��� 7�� ا��اض د�)�ي � +�� ��H ا�����f" در 6( ن ه^ !�

�� ��9�E ا�&��ط $�D p د ���7 �(� �D�a� p9 ). �T10-7 (!�8 !� در��ن �9�7

-----------------

در ��Rkي �V�د

3(1326�P(" از ���� ��" زاد� �� ا� ا+%�� ا�&�9ج در دي ��� (

������ ا� ا. . . E�#����" و 7وار1" و و+" در ا�� ���A "��P&" ه� و E!HU و ذ+E و ��ع �&5 ر

�1 �8 !� ر�[ p�#$ و ا@'�ل ��U از "D�� EU��! ادي و ����1 8)" و ��ه8)" و ��D A" و

���88 و ��9�E *�&" در ��Sش �c ر �Aرج از �� �5 ر ا E و ���ري $�م "�� "8���D و � ��

��D �8ن �� و@ ���B از �� $(� ه �! E �9&� از �(�ات ا "&� "dS��9&� از �� ا��ت ��ر�� و

�88! "� . ز��1" �

��رات �Dادي و *�ر��" ا$�^ �81ه�ن $ �&Dا�Uا����8 ��#�&" ��Pرج *� ا �اف و X در V*

�� 6 م ���a! »�8� 9U و !'� ا E و ا�1 � ردي �����ن ��اي ���~ �a)� �� « ��#�� ������D ه

درT ر�" !� �T �9�7ه� �ل �� ��ر�� در ا�� !�ره� ��6" . ا�� ا� ر از ��U)" ه�ي �&� ل ا E در

��ر�" $ �����6 ���+0 �%�و � ��ار�^ HP+و دارا EP&��* رد�" در A د� ا�� و �� !� + +� 7ب�!

E ���S� ^�Dدل $�5ي !� در *�ر�V و +�8ن ه^ + +� 7ب �a د� ا �&Dدا .

�� اA\ و ا�8X ،�1ن !� ا�Dر� ��U د� ا��، �� ��دم pa6 ل� E'و ه E�����ن ��U)"«را در � «

از �mه� و ��@� و :����" و رو���" �( �C !�د� ام ه�� وE6 �56 ا�� 1 �� ��#�� �;8 ���� و

�#" �a د�، �#�� �56 از ���ن �mه�ي �a+ "13�!�* ]��Uس و ���� و ا� ر T%" و ;� ���9�'

�� و 7ب � ي + +� و 7داب *��8��� �S� 3ي��� �� �&Aا��ا b� و ���S� در t�a6 B%U >�� ه�ي و�m

�6�&" وE6 و ه3اران اT ل و "��" �8S" و "U���* و ا:&�8ب از E6و � ز��� و ���� �� ��7ن

�� $# م و p�� "�ن رو����� د�، و ��اد از � ^�� 8�7داب !� �" � ا�^ د� T'%� در �Dح �9�7

اHTح ��ل ز��ن و ا�&�از از ��Sد زو:�ت و @Hق �" :�S+�c� E9 و ��8ي دارا+S# م ه� و @z&! ka و

و ز��f D" د� �+� و *�!" ز��ن و 6#^ و ا�&�ام و در &��ري و د��U kUد و رD � و ��اpA و ��ز

��(ه3اران #! "���� "8S� ��ا� ر �8S ي و �� 6" و ا6HA" و 7دا�" د�)� � د� !� ��Sاد �9�7 )

���8D در اm \A اه� �" � "8S�� 8S� ^!" و ا. ه^ د� T'%� د�)� �" D د ��P� �� �1 : ا��ن

»"(��U ن��و �� ا8S� \A ��ت و ��< m اه� �� ��ون �0 ����� ��د�� ��:�t �" ده^ !� و!Hي » �

���8D و+" ا�1 :#�� �&Dدا B��8 و رD Q��;#a6 V#" �6< و +�aس 1(�د ه'&�د �ل pa6 را

Page 110: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 110

$� � و ��^ ا$Hن �" D د E$� �� @�Wر :#�� ��ود !� V�fو ��^ ر BD �8 و��8 ���* E

"S���ز : E���!از�5 ل ا V* ���6د E��� �$E د�)� ��اي �5 ل ا!���D ��&8� E د و ^��

p�a ��'&�، �� ���7 ه�� ر�B و E���!ز :#�� از ا�����ون ��و�� و Ea%T و "f�X ر و�(� ��اي

8D) ل ��!p 7داب ا:&��$" *��8��� E)* "(��U *� را �&�ا�8D و ��� 7ه�ري ��ز� زد� 0�D و

�8�3���ن �mه�ي ��U)�&�ن را U�1&�^ و �� ���ن �8S ي 7ن را. � �� �� ���&P���و از ���ن . . .

^�&A ���� 8" �9�7 ��3 ه��@��) . �T673-672 .(

---------------

X]��0 در�0ب ��ر%7 �"�ن و اlX �"�ن �Xر2�

)1339 4)ش.

�� 6 �" و *\��U&� ر م و را� . . . ��8 �6 �� ��< $�دات و 7داب و ���D p�� ق و D ه س و

z��6 در "������ن �1ه" �;��" ر �� !� ��" از �&'���� و *�(�وان ا��HTت $��e� "1ز��

���� ه�� 3�X ارو*��" را �)���^ �&" ��U)" را و �D�� �d� z+�Rر �! E'1 "� B�* ل� ��;8*

�� ��ا#! �! �8�""(��U " �� �! E �� �8S" ��ض �8% س :�8" ��8 #" ا "���در ��!" $�

^8! "�1 ���8 ا�� ��ف، !� در �d ر A د . ا ^ 7ن را در �Uر " و X "(��U ن t�a6 ا E ذ!� �

� د !� �� ���7 اHT !�د ،"����� ه^ �Uش E'1 د!&� $�aاu : دت، اد�z و � ���S� ��8وف $�

A د روح ���دD "� ا�� ي�U از . د را "D�� "U�$ و "$�D 6 ا��� p! i�� E از ا�� p�a6 ا

�c ر �C#c و ��ون �5�ف و V�f ���R ��6 ن ���" و \A8" و $�دات 6 �" و ا�ت د��d&��

���"، �&" �A و ��e+ "dSت ز��ن �$ E�#� �8 و 7داب � : د در � z+�R p��a� �#�;+������e و

��S از :8[ اول :��9" !� 7ن ��3 �6�� ��D" از ه��ن �� 7داب ارو*��" "���� E� �� E ��

�� ��< اT ل و 7داب 6�D" و ا &%�+� در ��eب � د !� �� 6 ل E6و �����D p�� ه��ت ��!

����^«A د�Dن �" 1 ��8 �� �R. «

t�M � اي�� ��#� E��� "�H7ن ا�6ا��ت ا�� ��� دن ه �cA �� ^���� "8a� ن���za ا��

ا��Hب ��Uي ��دي ا E !� �1ه" در �&'���� �#6�D p" *��ا ��D و �" D د و � :z 7ن

�� ��#c� ^ن را ه����e� "1ب ز�� #c��� "9^ و �&" �1ه� ��R اه� و $ ارض m �! �1دد "�

ا��از� اT ل ���ن $#�" ��7ن ��و�� ���88 و ه^ از ��ر�� @S�a" و �����T pف ��� !�د� @��Uار

����8 و �� ���� ا�6ار !8^ �% ل�Q� �+� را �T ر� �aD 0� �8اه P���6" و ����D k و "�Hا��

�ل pa6 در روز���� !�و� و �W��� "dSت ��Sي p9X ا�� در ��در ا �� "�Hاي ��8 و ا�� &U �!

�! �T�A د� ��� ���اري از ا�� � ع ا�Uاط d&� 3�� "�Hات !#" ا�����e� ���� د$ ت "8a� ��

�p�#�� "dS ه�ي ���c# ب z: � "ت در 7داب �#" �1هW�a� از "dS� �! �D ���د ���;�

.�" D د

�dS" ا�Uاط ه� و ��8روي ه�ي �� Ea�� ا�&��ط و �3م ��ا�� �P&�5 ا�1 ��اي ا�cAر Wزم و د$ ت

b6 � و "&� � دن 3��: �� p�در �� ��د �Mور ���a� �D�� دا$" �� �'��� ه^ �#�" D د �� �

��د� D دD ب #c� �ن�� E��R �� .��ر�;" و @" @��C در را� وT ل

�� ���9D "8S(�8" و در Ee+ pTدا��8 در ا "� ����ن �8Xن !� ه� �! ^� (�ا�&�ا �" A اه^

Page 111: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 111

�" 1 ��^، در ����T p%�ا�(�8" �� ز��1" ! چ » �P&� �6* «واk6 7ن 3�Xي ا E !� �� 7ن را

�H�� "6�D p#� "dS در ���ن . ��Dر��Xن �(��8ن و �Xدر�(��8ن و ���اW�� �X�1 ا�� !#�� در

�د� �#z�$ p ����� را ��dرت �" E���� د و D "� قH@ارج $�+" �� ا�� �� �a+�R ب ه��$

�8 !� ���ن ��ا�p و Xه� E ����8 و+" در ����E در:�ت او+�� ز��1" ا:&��$" ���R7 3ز ���ن ا

������ر b#&P� دارد��ارج ���و *� W . . . .

E ��� p9X �6ن و ه'E �6ن pa6 از ��Hد ���t واk6 ا �! ���8S" در واk6 در (در �6ون �6�

��ن $#�" در �dS" � ا�" ���� p��EU و ��7ر 7ن �� و �#� � D&� ه�ي ��6" ) �6ن 33@" �

E E ���7 ا�� ����� . �� ��� ا+�98�� ا E(در ��5 و "� 8: E�و $�Hم !� ) !� در �6

��ل �� و �8 در ��eب D در p�����ل ��� ا+�98�� و D ر در D7 د و � �� در �(�ق

E��! ���3: ن و�& در (و �" !8" �� �� اHcTح �dS" از ارو*��" ه� ���� ) در �%�ا+;3ا��(ه�8و

ر�� ) � ا�" ��#" :8 ب 6�D" � ��ن "+��D p�� و ��c�#U و ر�� و او�1ر�E در

��ل �U7��� و ) Wذ��6(D ��8" در �6@�:�8 درU ���S&�� �8ن وa+ "� 8: pا� و ����8U در

�" ا��ان و �R ل��D و ��و اورا� ر در �(�ق ��7@ +" و 6'��ز ��eT ي�� ��#A E&" ه� در 7�

"#�� ��+8�S� 0" ه� و f�a" ه� و ��a&6" ه� و ���d �" ه� در ��� و در �dS" � ا�" �

$ "��R ل��D�8&U�� ����ن ه��" از ا�� � ع داراي �A �( و �� ��X ��82 در���&�ن و ه� .

�p و $#^ ���ب و @z در ��5 دار�^ +�� ا�� $# م در ��ا�p ا�&�ا�" � د��ا�� دور� !� . �; م در

7ن را دور� �A �" � ان ����� او+�� دور� ���ن �(�ي �� �8S" ا�HcT" و *���ار 7ن ا E و

��د� D د 5U#" �9^ درD ���� .��ر�p���� i 7ن ���ن و �R7ز $#^ و ه�8

*V از ا�� دور� �0 ���#� ����ر $�+" از ���ن $#�" در �ز��8" !� 7ن را ��Sه� در �dS" از

��+0 �(�ق و از 7ن :�#� در ا��ان، � ��ن ������� و � ا�" �;�ور 7ن و ��� ا6 ام � ���" ��اد و �

pا� �" در��ي ��� و A �(�و�� � ��ن در �R 8 ب: pا� �(�6" و :3ا�� در��ي ���&�ا�� و

�� 9m ر ��7 و در ا�� ���#� در واk6 $�+" ���� در:� ���ن �(�ي از ��eT ي�� 7 b#&P� "ا� �

��و ��ر�i ا���ن �� �Ed9 ���" و $#�" ا��A ارو*� *V از »V8" دور� �;�د و ا���ء (» ر����S�

� : د ��7 !� زا���f روح و $�p و ��U E�+�SUي ) ���%" �15�� دوم �6ن $# م و 7داب � ���" از �

� د � م �� ه#� "� 6 "� ).�8S" � �����ن(و $#

�5$ "8S� t��� از pa6 ^)D ي و $�#" !� از �6ن��U و "��" و ���" و اد#$ Ed9� ��ا

��ل �(�ي ! ��U ka8� �ن و��� $#^ و �)X� EU�1 "+�S� رس R���U و V+�� د و ���اي د���

�� ����E � ر $���" در 7ن �Sc6 ز��� و در ���ن 7ن 6 م �@�D k و @# ع !�د !� ���U7 �8&�ب

�X ا�" $�+^ را � ��� ES8T )� و $#^ و��ن ه�ي د�� b�SM ر� ه�ي 6 ي و�& :�9ن ��ب ���م

EAع ا��ا�S)+ا E%� د A از �S� �X د و A از pa6 .aو � ه ��U ��ا "#Tا � �A "S�a@ Eرق

��ن ه�ي د�)� �6�^ و :��� � ���p و ��5 و ��X و ه�8(ا+�Sد� و ��6س ��*\�� ������ ) از ����8X

����ري از �%���� ��ر�i $#^ و ���ن ه^ �� "&� ���D و ����)H��! ( ���S# م ���E و ��اي ه

E . ��p ه�ي ��Sي و ا6 ام :�9ن ��3 � رد ا$;�ب و ���ت � د� ا

��اي z&! ��:�� �c ���ل �" A اه^ $�ض !8^ !� در ���+0 ا �H" و ا��ان ه^ !� � ا

�" و ا &'�د� از $# م � ��ن و �6ن ه� ��S+�c و �%~ و �&ka و R ر در �9�7، ����ء و �$ �� "��� �

z�! ��U ka8� )� از 7ن�ري د���� ��8 و ا�� ر�D و ����ي ز��د *��ا �D و ����U �8را�" و ا#$

Page 112: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 112

8Dرو ������� "� p�7ن $# م !� $# م اوا����" !�د�� و+" ��#� � ��ن ����� و !�&� 3�Xي ا�&��ري

��د� . ا3Uود��D EU�S� C)�� �� ه��� �� �5$�8S" اوا�p �6ن �9Xرده^ � ��ن !�aS $#^ و

�D "� . ^�ا�� A "� �� �c ري !� در $�9 : ا�" �� !� �Cc8 و ���E �6�^ �3د $#�� و ��ر

�)����د�� �� �7;� !� ا����U اي ��� �9�7 هD "� E��� �� �&D� �A< � ��ن را �8(� $#^ و

"�� 7�% رواج داD&� و �� �1�Dدان A د �" 1'&�8 !� در �A< � ��ن U E�T�A ق ا+�Sد�

�@�A ز��� در� ه�E !� و6&" !� !�روان ه�ي ����U�� از a$ �;�7 ر �" !�88 در ورود �� 7ن

�U��� ار �" ه�!�" از����� ه�� �2�7 در $�� A د د��� و ���8D و �Uا� ش !�د� �� ���91ن

��ز از ذه� �U �9�7ا� ش �" �� D "� رج�A ن�� � ��� D د و �� ��د�Dن �" 7�� و X ن از

!!! D د

�ل *�B . ه8 ز دا����ن ��eب ز��� �� $#^ و ���ن � ���" �� ��� ا$;�ب �" �)��� �8X ����8X

fر ��و�+��� ن d� ��ا �� z��6 د A Cc� ��M در E�#��V ا+ زراء ا�)#�V در �;#V �#" 7ن �

�dS" $# م ��دي و S8T&" از ز��ن ����ي � ��ن �� ��ل ��U "6 ق ا+�Sد� !�د� و+" �! E'1

�D�� �&Uر c �� �'�� ا����" ��6" ����W از $�9 ار "8a� ^#$ و p�$ 9^ وU �! 0 دارمD .

�� از � ���" ���� $���" رو�" ه� و ����" ه�:�� �#� �� و "�H و ��#��� �6ون اوWي ا

.از ���ن و $#^ و هA �8 د را از 7ن �ka8 اA\ !�د��

* * *

��ن �(�ي را �� �9Xر دور� �3رگ �" � ان ����^ !�د� i�ر�� �� ��� �� .

�t �� �6ن ه'&^ و D(^ دور� �A و !&��E از �R7ز 9m ر 7ن در ��ود �9Xر ه3ار �ل pa6 از �� 1-

t��� از pa6.

. دور� ���ن � ���" از �6ن pa6 ^)D از ���t �� �6ن اول pa6 از ���t و دو � �6ن ��S ه^ 2-

.دور� ���ن ا �H" $�+" از �6ن م �� ه'&^ ه;�ي 3-

-4 �8 �" :��� *V از � ط ��8�c8c�6 در �R �ن����%" و اA&�اع @ka و 1453دور� �

. ���R ا��� و ��7��� و 9m ر ! *���0 و �� � ن و ���� و د!�رت!(b د

�� و !�'�E و !��E 7ن ه^ دو� ع �b#&P د��� �" D د !� ��" �0 �6+����ن �#p و �� E+�� در

����� "�����8 � ��ن $�9 �6�^ و ��ا!3 در � ���" ا ��8ر�� و ر�� در . را �" � ان ���ن $#

��B از �6رت و زور �� $#^ و �6ون ��S از ��A ش �Dن �� �! "#T^ 7ن ��!3 ا�ن �6 ��! bSM

7زادي ار��aط داED و د�)�ي ���ن :��9)��ي و !( ر1(��" و $��E و �6رت و ا�&��م و

��رز 7ن D7 ر در �6�^ �� �و ا��ان ) ����ي(�(��Hت �� �&" و #8c&" و ا &%��م 7ن � د !� �

. . . . و روم ��S از 7ن � د��

��3ر1&��� و $�+" ���� و *����� ��A�8 �6ن اX " در�ارو*� ���ن :���S از ���ن � ���" �� 9m ر �

��� �6ن دوم �� ه'&^ � د !� رو�C $# م و 8U ن $�#" در7ن "�H ��ن ه�ي $�+^ ���ن ا� ����

������W�� در:� !��ل ر �� و $# ��� د ��D وع�D "��� � z&! ��:�� �� �X�1و دور� ا ��ء و ��

��ري � : د 7ورد !� $�� �8;��� و ر���M ن ����ار و )�� '� و ر���M ن و �8;��� و ا@�aي HU

�� . . . . b�+�� z��T 7ن ��98 �� �6�z ه'&�5 �'� �" ر

ا�X�1 ا+a&� ز��1" ���" و ا:&��$" ا6 ام ���%" ارو*� ه� ار� ه���� �%E ����� ���ت ���"

Page 113: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 113

��ن $�+" ��ي در ارو*� � : د ��7 ) �6ن *��3ده^ ���%"(ز �6ن �9^ � ���" و رو�" � د، ا� pا� $

" و ��3 �� ) از�1ه" �� �1ه"(و �� و �#� ا�� $ ا�p !� � أم �� ��ي از 7زادي ا:&��$" و

��ن � �! �� t#T و � ن ��&�ي � د $#^ و ���E و ����E رو�U�1 C&� و �� ��ارج ��W�" ر

� �$E ��6" و ا���aط 7ن �� . � 7ن �a دروم ه^ �6�p ��6س �� "��e� ���: �ن�از @�U" ا�� �

���م �#�8ي ر �� و �� اA&�اع ka@ �U و !(b د���R ا��� و ��7��� و اHTح د�8" + �� ا���aط

EU�1 و از @�ف د�)� �(�ق ز��� و ���+0 ا V* "�H از ا &�Hي �e ل !� �p5U دور�

���� دور� ���A و E�#8 ن $�#" در 7ن :�هU م و #$ pS)� و ���د� �1ا�S+ق ا U ط�c%ا� ��ن � د

��H در ا��ان �&" $# م . ��A ش و �� �D b�SM "#�A) :3 در �dS" � ارد ا &��8�"(د��ر

�E و * چ و �" ���� �1د�� �a�8+�� . . . . رو���" و ��Sرف د�3�� "8

�T 5P� در ا��ان ��6" ��S از �6ن دوام ا�� دور� ا�%�cط $��^ در ���+0 �(�ق ا �H" و

W��داED و در ا�� ا�Ed9� �D �&'1 ����8X �8 :���ي ���" در ��eب ز��� *��ا �D و �� ��ر��

"��� �#T�U ���: ا$�ت�&Aن و !('��ت و ا��� EU�1 و �� ا�� ا���ء ���ن و $# م � ���" در 7ن

�D د��از �� �5 ر ز B�� " و رو���" و 9m ر + �� و اHTح *�(��e� .Uب و �(�ق �� E 7زادي

� د رو�����ن 6(�ي ��دان $�p را !� �3ر1&��� � هEa ا+9" ��اي � ع : ��د�8" و ��aرز� اش

��A�8 �6ن اX �����7 �� ��98 در ا z;$ 7زاد !�د و z5S� و �aS� و �6 د p9: از ز��ان E ا���ن ا

�& ا+�� و ��&��ا ��W رEU و در �(�ق ا V���� « "�Hر«���ن و ��6" در ��eب ز��� *V از و

Ed9� 6" از 7ن�D p#� ��#� ،EU�1 ط�c%ط و �3ول و ا� � ��ا و �c ر B��U �8[ 7ور را� &��

���" و $#�" :��� ��eب اHT و ا��ا �k#c ه^ �(��� و ا�1 ه^ 3�Xي �" bc$ ����8D ���ي

��� ه���� اH&Aف $ za ���D د�� و ��X در �6ون D\1&� د�� و �\هz �9^ ���� و . د�� � د�8

� د� و ا &�Hء و ��#� $��^ U ق ا+�Sد� �� ا��Uر و اذه�ن و "$��6 ي ���� و �������� $��p ا:&

ا$��ل و ز��1" ا�Uاد و :���S ه� داD&� و �D�� � د در�T ا� ر ز��E%� "1 ����� $���� و ا��Uر

EDن دا��8" :��9. د: ����" را !� در ��� �#9m "%��� p ر و �� ه�R �ن�� ���#�� E

�� !'�ر در ه�� ا��ي �&" �a)� د� و از ��� ا:&�8ب از��D "%��� �ن�� د � �&U�1 د� و رواج�!

"�H ا� ر د�� ي �Tف و $#^ و ���ن ه^ ��#�� !'�ر را :��3 �(��د�� و از �3ر1&��� $�+^ ا

» ا�Uاد ا+���ل«ا:&�8ب از �(�a را در ر �+� A د �� ا ^ !� ا�� � ع) �8S" ا� ر�%�ن ���و�"(

�� ��ور ز��ن در ���Aاق و ا:&�8ب در �6ون ا�&Uا E+�� ��وي ���د�� و ا��* ،E ���P !�د� ا�

����ن ا��ا�" دوام !�د� و روز #�� �T 5P� و p�S+ا ���D ر�����%E ��6دت *�( ا��ن �&z5S و

�� روز D�ت EU�1 و �� �� 7ن ��D ر���� در �! "(��U ��' �;�ي �6م E �����A E< ر�P&� ا

T z' ي ���7 � د���#�� از �dS" :�9ت . @9 �&U��� b�'P� ^ه ��در دور� �6:�ر E+�9: ��و ا

z��6 و6&" !� از �! E za ا ���170 EP �� و ���� ه^ �D و �� ه �� �ل �� ا�� @�ف

���" از �9$ #�cن #�^ ��+~ و #�cن ��ر�� ا��!" از $#^ و ���ن ��U)�&�ن د�$ E�#�ر �

و #�cن ) ���6ار !�د 1241!� ���م :��� $���ي را در �9X "'c5�) �8رم و #�cن �%� د

�� $8 ان (�;�� ���P#1 "� �����8��ت ���" را �� �A ه� �!»����A �S6د» و �� V� و در ) ��

او �� 7ن د��ر و ��#�� �%��$#" *��D از او �V* �5� �S از ��7ن ��*#> ن اول �Uا�� ي و اردو!("

E�� ن داد و�)� "&aR8" ر 0+���� ��#�� از � �S�D ان��ز ا�� ،EU�1 �5 رواج� ��#P� از

�+� A د در ارزروم ا�&����ت :��� � b6 � ن ا������م !� در ��ت�A "�� ت ���زا��HTا

Page 114: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 114

���" را �(�ه�� !�د� � د و �(��aت ���زا����$ ��' � �Aن W��9Qر !� ���" در ا &��a ل

�� ا:�اي ه��ن � ع ا�&����ت و ا��HTت در ا��ان !�د $��^ ���� p�� د و �ا�1 �(�ه�� ��+��Sن .

���6رت ����" ���+0 ارو*��" و A E��D ردن از ��U)" ه� و $�م �6رت �� دkU �;�وز �9�7

���" و ا��ان �a د �D�� ��" دو �6ن د�)��$ >�A EU�� "� ��A�� اري��� . ه^ �R7ز

�3ر1&��� ����" !� در ا��ان ��اي �! E ���9" ا �� ��� �� �� (�ه�!V ه�A "� �X اه�

� : د ��7 در �A7 ر�k اول �6ن �9Xرده^ �� @# ع "1���� z�$ و z5S� و E+�9: ^�#@ E��D

��ن و ���اري �@��D k و� �;U �! E � د و از 7ن ��ر�i ا E�@و�)� � ر�8A اي در ���8ن

��ن :��� � z�! اي�� b�SM +و "&d9� د و � ES �ل در و �� �ل �! �D ا��* E�#ه�:

� د� و ه�E و ��HAف �2�7 در ��� b�SM ر����$�5ي و 7زادي �R7ز �D و ا�X�1 ا�� �% ل

B���dS" �&;�د�� �" ����� ه8 ز از ه3ار �6م *�8 �6م *�U�� B&� ا�^ و د�6��" taT از

����ر در *�B دار�^ و ه8 ز در z+�R � ا�" ا��ان p�ن ��ا���)\D&� و ��@# ع !��U7 p&�ب �

Ed9� 7ن �! E��� ��در ا "�D ،E ��6" ا ^#�� ��R و ا:&�8ب از z ��9@ ��D ن روح��ه

" و ا:&��$" �%�ود �� �( د @" دور� �� 6 ت �" ��1د و A اه� EU�1 و Sc6� ا�1 7زادي

���ا+c# $�� �� ��ر�0 و رو8D" �� @# ع !��A p رP� "�W @ "#�A ��D اه� �D و ��ون ���7

z�R 1 �" !8^ ا��� 7ن دارم pa6 از �A7 �6ن *��3ده^ ه;�ي 6��ي � ر ���ن ����" در ا��

����� ��U&� و ا &�aاد و ��a5Sت :�ه#" را� زوال A اه� EU�1 و �EU�S و ����E �%�ود E�#��

��8 وW��ت �S#6 ه ��� ������ "(��U ن ه�ي���� ز �8D7 ي ��ارس $�+�� @�9ان و � ز� : ا��ن�

���R و Va@ ن و�& دور د E !���ن و ا��U ��#A pرس و �# �X&�ن و اه�+" �(�!�د و +�

EU�� اه� A 3 ا�&(�ر�� .

�� ���" !� ا��� k:�9رات �� راmا ��د !� ا D �&'1 E �9 ��8 z اaD kUاي د��ا E از

E����� �S#�^ و �� ����D "8 د و �5 ر D د �� �� p� �^ �D�� �6ري ��� "��8Dرو ����ر��"

E S" در �5 ل 7ن �" D د ���� ا W�� �! د� ه��! p�5%� ��$ $�د ��ارس و ��و �3ا

�^ +\ا $�ض �" !8^ ��8 ر �� از ����" !� �R�E ��7ل �� � �38ل ������ ) �%�ود(زود�� ��

�� kMس و و�a+ دات و�$ p��a� �� دي $# م را�a� 8(�ن&U�1ا�U دم و�� E���!ادي ا �� �98� �D

�Dو ر "(&P* 9^ وU �ن و��#�� روح � E��� "��e� دات و 7داب�$ ����m E)�Sه�ي �9�7

E��&� ا@" و�Uت ا�a5S� ص ازHA �T 5P� ي و��U و 7زاد �8(" و 7زاد� pو روح ���ه "$��ا:&

���ن و E��9D و �Uا!�ري در را� $���� A د ا ��U Eي و و�e� "& @� دو &" از � ع و@� *�

.!� ه8 ز �� ا�� ���#� �3د�0 �(�� ا�^

��اي ه�� @��aت �#E و �C ا�9mر��� E �Dا�� ر ��ن �� ا�� ��7ل در در:� اول ��� 7زادي ا

�D 7ن ا� ر، ��8 خ p5U و p� �9�7 در E+�Aو د E!�D ز��� زرا$&" در ا� ر $��� و E��+�� ن

"��e� 0+��� p�D �� "#� E� �� ،"��c ��اي ��R زار$�� �8S" اT ل ار��ب و ر$�E �6ون و

"+�A "���� ���� p���� و E�� " A د، ���� و 7زادي !��p و ����" ��دم در ا$��ل �� ق

��5ف و ا$&�ال و از �Aا�Uت و � ه ��ت و ��a5Sت و و@� *� &" ����" و $�د��W و �� ر$��E ا

� �" و $�ا+E و 7زادي !� � :� $ ��Uاز را� ر "& �Uاه^ 7وردن ا �aب �5 ل و �� ا�� و@� *�

&" ا�Uا@" !� در �* E#� اه� m "dS��� و@� ���D، ا�&�از از و@� *� &" !�ذب و "(&�a+د

��� �6ون او SD تHR �� ��aD و �&U�� ت�D "6�D p#� "dS� ���Wي ا �H" ادوار ا���A در

Page 115: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 115

"(��U ن ه�ي����زي � ان » D و��3م«ا E و 7ن را �� ز E#� 7ن را ���D د��ن A ن��1 ��8 و �� ز

�� ا�Uاط و د$ ي �3�E و �' ق ��ا��Rر و E ��A د*� &" و A د &��" �#" ا "8a� �a+�R و �����

"#� 3��7 z5S� ور�R )� و�ا6 ام د �� � ه(����ي ����ن U ق ه��«�ي !� �8(� �وده� و �+7 «

� ��ل .) در ا��ان �" D د» ����^ !� از *�د�9Dن ��ج U�1&�^«در 7+��ن و �� ��!� ا�Uاط در7ن

z: � ��#� E ���" ه�&#� � ا�� ر �� و �� ��98 دور از $�p و ا��5ف و $�ا+E ا+7 E��+��

"���� ا6 ام �d�ات $���� �#" و ��� ا+�##" و �cAات و � +� E� 5A ه�ي ا�Uا@" E9:

�D رج . � ا���A و+" ا�1 از ا$&�ال E ا+E#� �&a دو &" ��S ل و �S&�ل ��&�dي @S�a" ا6 ام ا

^ �� 7ن ا@Hق !��8 » �� � ��+�3م«�D و+ ��اي ��U)" *��8 !�دن 7ن ��:�� ��U)" 7ن �8S" ا

��ز ��&%�� �P اه� � د) . ��8" �5» �� � ��+�3م«!#S� ����� ارو*����ن در ز��ن ��U)" و t#c

"& �* E#� �� دارد "& و از ا�� p�a6 ا E �1ه" A#� و �e( ش ) �� ����8S� E" و@� *�

W�� �! د A 6 م و ��اد �� "P�3ر�1ن ��ر� ��!�دن ��ر�i و �'��� 7ن �� �'A k د و ��Ea دادن ه

ا��ر ا�Uاط در �3د �1وه" از HRت E�� 6 و �&A z5S د*��8 �6�D p#� "dS" �1ه" �� ا�Uاط

� �Dط د�)� ��اي ر ��ن �� ا�� ��7ل ��R از �2�7 1'&� ا�� $�aرت ا E از �(� . ر ��� و �" ر

ES ��اي ر��U و و "&�#�$# م و ��T �T 5Pف �6�E ا$�^ و �#�� �Tي � د $���ات �

�E)�S و را�E و $#^ و ��* ��a@ EU�S��� �E# از ده��ن و !�ر�1 و ا�8Tف !� ���� @��C ه�

��ن $�+" ����" �� ��ر�� ��D "� pT د� .

��a@ � "���� E �HSU ���&P در ��#�D\1 �� E&� از $�� اي دا�� و �� 9U^ و و@� دو��

0� E �&�dد و �b#&P و: د دارد !� ه� � � :z دور����ن �#E از ���ن ����" و ر�D ا

�k *�( ا��ن :�هp و �&z5S و �&���� �! z5S&� ام و $ ��a@ E���و $�ري از روح د ���� ��ه�

&�ن :�هp ا�Uا@" !� �* E#� )�ي�ه�&�8 و د B� A k��8� z+�@ و E ����" و a+�R� د���*�

�� 6 م A د و ��:�T t'�ت و !��Wت ا��ا�" �� � اهz ا6 ام د�)� �)� �A�'� ��در ��Ea ه

��ن ه� و� ka8� د را A E#� و E�#�� د� �&" �� z �8� "����� و :3 ا�Rاق D "� ^+�$ م #$

ا��aت :A p9 د �&�;� اي ��" ����1 و �1ه" ه^ ا�� د$�وي و �#� a6 ل $��� ��اي ��$��ن �"

E و �" $���� و ا���ن ا D . �! E د�* ES'8� و E م 7ن ز��� ��U)" ��ب A د*� ��a@

��p�5%� 3:)�D * ل �! �#� �k و $�B و اm \A اه� ز����U "1)" ه) �� ه� و: �� p�� و �

و ����Uت � E6 و ���ر و �� در T رت ا���ن ) �� ��اي !�z $#^(��ل و ��دU�1&� ز��ن �Aر:"

�� ارو*� و ��7��� ه " ��اD&� و �� ه�3�22 از �8S ��ت ا$&��د و د+�a&)" ��ارد و ا+a&� از "�دا�

A E#� و@� و �� ��A ا!�ري در را��U و $3ت و V'� لH�& ا+a&� در . د $�ري ه�&E��9D�8 و ا

�� E��U&� و �8 ر ����8X ا�Dر� �D ا &��8ه��" ه^ *��ا �" D د�� ��a@ . 0 ��7ن !� داراي+\S�

��U Vا!�ري و ����E ا����" ه�&�S� HSU �8ود و �%�ود ه�&�8 و ����ري از �#E و و@�

��A �9�7 د �'�ت دا��U CD�$ �&D)" و 7داب و $�دات $�رM" �9�7 ه�&�8 و ���رت "#� V'�

ا�� p�a6 ا�PDص ��p دار�� زن و �Uز��ا�(�ن �2�7 ���� ا E از ا��ا��E دور � د� و . �a#R دارد

m اه� !^ اه��E و �&" ���c# ب و :#��U b)��ن را اA\ !�88 و ��2 ه�ي �9�7 از ! د!" ز��ن

�����اي E�H� p�ادي در ز��ن �#" A �7 "(��U&� و �Uر " در E ��د �)���� و �1ه" در ���

" ��د� و $\ر :A p9 د �6ار �" ده�8 و �1ه" ه^ !#��ت �UرD p�)� را " A د �U �Aر

p��6 "��S� ن����� �9�7 و +�eت ��U)" داراي ه "6�U د� و��D ":ر�A ت�e+ را pTWا "��$

Page 116: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 116

�$ �� "8�Dد �" دا��8 و از د A "& �� 7ن � ع !#��ت را :3و و@� *� E'+�P� ��ب و ���&�8 و ا

��ر��D "� ه� "(��U "���7ر B� A د را 6 م و A دم �" ز��8 و >�� .

�" و $#^ و �EU�S و !��Wت و ����E و �dU�c� p# ب و �R �ن�� \A3وم ا+ �� ��&S� �&a+ا ��

��ن ه�&^ و+" 7رزو��8 �7^ !� &� p#� ف�Tت و ��&%��8ت او�a%&�� "&� ��#��Mوري و

اب و c� "#� �8# ب و �" �Mر A د را ��3 �'� !�88 و �9�7 را ���� ز��� �' س ���� E��U&� �� 7د

�� �#p د�)� و E� 5A ون�����8D و ���� �9�7 E��$ر ����د� �� ��9�E��&� E و �ا�Uازي )�

��دن A "#� E���� �9�7 د را �)�9ار��D ���� �� �9�7 7داب .

"(��U اي ��#�� ! ر! را�� از�� Bه �� p�ه� و اA\ ه�� اT ل و m اه� و $ ارض �1ه" در ���

��� اT ل �Mوري و $ ارض �M ��Rوري و �#�� �1ه" ���c# ب 1'&� �&Dق �)\ا�U �ن �9�7 و��

��D �8���ن �;3�� ��*\�� ا E و ا�1 7ن را اA\ !�د�^ ه�� �&S#��ت 7ن ��+�dور� *�ي � �! ��D

ا�� ��ف !� �D�� �mه�ا . رد !D "���8 د و ��" � ا��� �0 �6�E را a6 ل و �6�E د�)� را

�� 6 ت �&������� ا �س T%�%" ��ارد و اA&��ر ا� ر ��S ل و ���3 7ن از ����S ل ��� �� "�c8�

�'V و �6رت ا6HA" و ����E و $3ت �'V و �DاEU ا�Uاد و �#p و ذوق #�^ �9�7 ا E و �9�7

7 ��" �" � ا��8 �� $ ا ��رض 7داب ا:&��$" ا6 ام د�)� �" !� �V ���رت �'V �#" ��ار��

�8D����ل $3ت و �DاEU . ا$&�8 ! ������8X دو 6 م �&��ن "6�D�8S" ژا* �" ه� و ه�8ي ه�

"��" را �� �'� ����E اA p�T د و ز��ن A د ا�a&6س �� د� و �R �ن��(�ن داده��� !� اT ل �

p�+د E'T ��ه� ���د� ا�� و ا "��R اه� 7داب m ���#�8ي و �ا�Uازي و ����E و ا$&�8�" �

E ژا* �" ه� �� $�+" ���� در:�ت ���ن و $#^ و ه�8 ر ��� ا�� و+" $�دات �6�A ^ د را . $3ت ا

�&" ز��� �(�&� و @�ز A را< و A p�)� �A د را !� در ��اz!�� p6 از ه'E �� ه(E ه3ار

���" !p �' س B�� �9�7 ا E و ��ر�i و �ل و ��� A د را ��< �)'&� ا�� و در ��ت ! �a�8+

E اد ��D ا�� . �A �� V�#(ا� E� �� E%� دو �6ن در z��6 �&��از ز V* ^ه�8ي ه� ه

�ل و ��� ه�8ي و ��ر�A i د را ��8X ^د� ا�� و ه��� \A8" را ا��W �A �8 و��دوا�)�ري �" �

��ل �" !�88S& �" ه^ ���T 5A p#� "dSت ز��1" ا:&��$" A د. ا�R 0+��را �� در �

�E �6م �� ��دم ا�)#�&�ن ه�&�8 �� ��ا &���E ���ت ا�)�3ي �'� !�د� و �" !�88 و �D�� از ه

�� "##�!� *V از دو � �6ن روا�� �A#" �3د�0 �� �#p د�)� �3د�0 �� A د و ��اودات ��� ا+

� ع ��aت در ا�X�1 ا�� (ا�Hي �(�p ز��ن A د را ����e داد� ا�� و �� اوزان و ����س ه�ي A د را

��د� ��" D دD ��%&�� )�ان�د .) ��� د D ا��� A د �ا�� �a� E'Tت ���� ا E �1ه" :

�f�5A و "#� �P)� EDاه�8 دا A p�� 3 دار�����و+" �� �#E ه�ي �b#&P و: د ذا�" �&

"� 6 V'� اد� و $3ت�� E �� �#E د�)� از د �a)� �@�P�ذا�" و �cUي �� $�دي �6��" A د را

) �T59-28 . (ا�&�از ���88. . . �'� !�د� ازروح ���رت را

----------

��r35 ?ذر�V%�0ن

��اف ��� زاد �0 #/ء(*� (

��'ن -���رت )`�اي ا%�انR9[)1325]\�ورد%� 4(وا

ا�aAر :�ا�� ا��وز !� ��!" از �&" �Aرج از ا��از� @�9ان و ا�Uاط در رو�� ��#�^ و �&"

Page 117: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 117

S��8: ���� ��9�E �3م و . �+" � د � :z ��+^ و �� U b ق ا+�Sد� �1د��ا��اد��1ي "+�S��8: ���7 ��

"U�! ا�&��ط ���E رU&�ر و ��U از �� ق ��� ��#�E د�Uع �" !��8 ��ز ا�� ه�H� "&� ارا و��

�ش را �" A اه� �! zdR��� ����د� �(�� و ��اD "� �\A د و �& k6 ه�&�8 !� 7دم D

�6�T ن و����ود��aد �6 . 0DH��" A د را ا�9mر و �6ردا�" A دم، ��T ردي��A ا &^ ��ا�z ه

^���ا���وارم ا��ا د��غ A&� �( �� و . !�E#� �U ا��ان، را از ���و�E د+��ا�� :�8��S+" ا�9mر �

��ت ����&�� و از �Aاو�� � C�U و ����� �H��� �� � ��$�ي ا��ان و �� ق 7ن ��ون ا$&�8 ����دا��

��D ^اه�� A د . را A 5 د�� ���2�7 ا &�a8ط �" D د روس ه� �� وا �c ا�� ا�Uاط در ��8ي

�� D "� p��� . و در @�9ان ��7ر ^� D "� "Mرا z� ���8S" از ��گ U�1&�8 و �� دار�^ !^ !^

ا�� د��� �" D د !� �" A اه�8 �� �9�7 و$�� ��ه�8 !� ا�1 6( ن A د را از ا��ان ��د��

E+ 9 و ��ون 1'&) �� �6ري ��D روي �i#� z در :�A z د 7ذر���;�ن ��و ا�&��ز �'E را

EDاه�8 دا A .^�8! Eو���� E#� z��U @>� ه� و � ��ا p� ) �T602-601 . . . (و+" ���� در ���

----------------

6X �0 ��� زاد-�'اد �*��اف ��� زاد �0 #/ء

[1325 (]�E)9a ارد 25(وا8D)& ن - '�رت !�aاي ا��ان

� دم. . . � ����P� �8ب �67ي 6 ام: ���� ا�)#�V . �#)�اف ��!�ي در ه��ن ز���D �! �8ح داد� ا��

. و+" �Dط $��� ه���� ا &���E دو+E ا��ان ا E. ه� ه^ �\ا!�� و �z+�c را �Dح �" ده^

��U(�ر روس Ea6�$ در@ �! E��7 ^���#�E ا E و � EU7 �������9ان ��#�^ او�Mع 7ذر���;�ن

�� )�روس ه� ا$Hم �Sc6 ��#P" 7ذر���;�ن را . ��$��ت ���cA< *�(�وان �&��د�� 7ذر���;�ن

�8D���� 7ن :��$E و$�� �P#�� ��اد� E+دو E�Uا�� !� �� ا�;�م � ا �&Aا��ا ��A�� ��از �6ار . $��ا

�د� و � رد �(�ور� �S# م '�� :��� ا�)#�V در @�9ان �� رV�f ا+ زراء �6ري �3د��" *��ا !

E A "S د را در . ا ��pa6 از 3$��E او ا�8;� �� �� �(�را+�� ����ر �E%�5 داد� و 1'&^ ه

�p 7ورد$ �� E� �� V�fد ر���� او دل ��ه�. :#z ا$& �8�M .E . ا���وارم �" ا�� �a د� ا

��7 ��� ����ت ا��ان U ق ا+. S� "#�A �5PD&�ل �P&در ا� E�8راي ا� D ب و �'�� ���رت #c� د��S

^�8�� `�#� "S �Aرج !�دن � M ع ا��ان از د & ر D ري ا��ا :��3 . ا E و ���� در ا�� ��ب

E ��ي دو روز D � pa6&� و . ���E و+" ��اي ا�� !�ر !�A 0 د دو+W Eزم ا �+��� 3�روز���� ���

�� ه�� وW��ت داد� � د "a#@ ��3;� Ea�� . در �! ^&D � "�. ه��ن روز���� درج �D*���وز : ا

) 604ص (

------------------

�'اد �*��اف #/ء �0 ��� زاد

] ) 1325[ارد�E)9a 28(+�8ن - '�رت !�aاي ا��ان

. . .�&A� �S# م �" D د �67ي 6 ام در �\ا!�ات . �#)�ا�Uت و ا�aAر @�9ان ���8 را EP �)�ان

�D �M�� و E ��د�� 7ذر���;�ن �E ���7 ا&� ���8�����&" A د�Dن ه^ . � ا�� �� �9�7 !�8ر

� د�� ��D !�ر ��ا k��� "� ���راد� ��a�3 ه^ . ��8X ا�9mر را �� د� و 1'&� � د�� ا$#�%�dت ه

Page 118: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 118

� د �T�8$ ار�;�$" ���EU�)�* k �\ا!�ات و $�� �6ارداد ��D ا�� �&'1 . ��W 5 دش��

� د "� ����c ري !� �D ���8D ا$#�%�dت. ا$#�%�dت ه ��#$ ���� ا$��ل 6 � p��� "� ���ه

و+" �67ي 6 ام . �&��د�� �" ���8D و HTح ��" دا��8 ��B از ا�� �� �9�7 از در ���+�E در��7

�� �9�7 !�8ر ��7 �����&" ا�)#�V ه� �� �6ار �S# م �67ي 6 ام را . ��� د�)�ي داD&� و $���� دار��

�88! "� C� )� E�+��� �� A kU�8� E د�Dن را در ��� دار�� �� ا+a&� �9�7 در . �� � ��T ا��

�� روس ه� ��^ وا�� را دار�� ه��ن و . �kU�8 ا��ان k6 � ��در ا ���' ��د�� !� �&�&� ��!�8ر ��7ن

�%Hل !(��ن ه��نMو ا ��(��* z+ ���%�ان �� ا$#�%�dت . ا��ان را k6 � ��8X در �����67ي 6 ام

&���� و: د ا�(�ن ا E ا�%�د ��� داD&� و �� روح ه���ري ه��� �" !� و��ت ا��ان �

�8���� z��S� E &" را !� HTح !( ر ا�� ���� �67ي 6 ام را �& :� �EA !� روس ه� .

"8�S� �9ي� 0� ���" �Uو�8D !� ا��ان ��#�A b دش را (!) دو &" و ��� ��A E د�Dن را �

$z;S� ^fH و ����X �c در اpT .] �" ده�8. . .��ا�� �#�� ا�� را �&p5 در ���� p�A 0 اه("

E �8ا ].E �� D راي ا�E�8 ا p . ه���c ر !� $���� :�8��S+" ا E را� �;�ت ا��ان �

��� ا E ا�� را� ��اي �� � +�� �(�Hت !�8 +��� ��P� ���D * E���� ��AW اه� ���� و � �X�1

�� و �#� D راي ا�E�8 �" � ا��^ ��# ��A E د��ن را ^�8! E��� ^+�$ ���8��ا�� �Xر� :3 . �

.اA&��ر ا�� @��C ��ار�^

��د�� ��U د� &� ���� !�8ر ��7ن �Aو z6�67ي 6 ام را �& :� $ ا "+�S�A اه(��8ا E دو��ر� :�8

�! p�و �T 5P� در � M ع روا�� ا�(�ن �� ا$#�%�dت ه��� �" و +3وم ا�&�از از ه� ��ف �� $

�� ��� �" ر � ه^ ه�� . ��&d" ���ا��� �� ا�(�ن ���f���U E%�5 د+�p اH&Aف ���D ه�@ ري

ا�(�ن �" (!) روز� �� ا�(�ن �� و �#� �#)�اف در ���س و �" *�د� و روz+�c� �D را 3D 1د

ا��ان �� ���#� �8Xن ���cA!" ر ��� !� ا�1 ا��< D E#'R د ���� ا ��D Eاز� . !��8

) �T605-606 . (ا &�Hل ��#" از ه^ *�D ���D د

----------------------------------------------------------------

��� ��� زاد �0 ���� #/ء

4 ��1946 "%���

�'��D �� 6�� ،3م�3$ E ه��� ا��وز �5$ �� د &^ ر �� �A1325داد �9 ر�A ) �%�����(دو

��6 م داD&� ا�� t�%T ا E و ���م �z+�c و ����" !�. و U را �� $�ض : اب ��aدرت �" !8^

� د�� !��p و ����ر A ب �&Dا�)#��" �#' ف دا �������ت $�+" �� �67ي ����THA �! 3 7ن را

E �� ا�� وkM روز �� . ا ^ �� "� �5PD و E او�Mع ا��ان U ق ا+�Sد� � :�* z��A "��)@� ا

����ي ��و�^ pا��� �� E ��ادن 7ن ا��+A E د و �#� د+�a&)" ��دم �� 7ذر���;�ن و از د. روز

&�ن @�9ا�" �D �9�7 !� ه�� ���A �T د را ������ي ��اي U(�ر از @�ف �&��د�� �7;� و ه

���a� B�* . )� در :# ��1ي از�و دول د E�8راي ا� D E+�Aد �� Ea�� 3ي!�� E� �� E'+�P� ��

p روس ��D و ��^ ا��Uدات ��R ��&��^ روس ه� ا�� رو�� � :EU�)�* z �' ذ و ��#� !��

Page 119: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 119

�T��� ^د و ه D "� ن �;3ي�;���Ea6�$ �! E��7 ه^ *��ز را �P ر�^ و ه^ X ب را، ه^ 7ذر

��dات �� زور �9�7 در @�9ان و ��6" ا��ان *�B �" رود و p�� "&� �� Ea6�$ +�9&�ن و

^�&Uاز روس �" ا C#c� E$�@و �' ذ و ا��ه^ �Xر� اي. � H�1وي *��ا �" !�8^ و �� � ز� #6

�D����� Wزم ا E ا�1 ���� �� ��U و � �" ر� ��� �� "U�@ 0� k@�6 �7" و . t+�T ا�1 6 اي

�� ���D �8ه���� ه^ �3د���D 0 و �(���H" �" � ا��&�8 E+روس و دو �� "8#$ E��M ون��

� دن . ��ر�� و �3م �6ري :# ���E$�;D ��+ �8&U و ����� !�U" د��� ��" D د p�)� ب��در

k ا$#�%�dت ه��� �" !��H �& :� ه�&^ و ��5�C دارم و �D�� ��W ��98 ���� ��1 و@� � 6

E +�� واS6� در دادن �HT �! ��'� "&%�5ح . دو &�ن ����" �PD ا�(�ن ��6" ����� ا

^8���" � ا�^ $�ض � "Sc6 3ي�X ^�D��ه��� �6ر �" A اه^ �) �^ . ا���(" �'��ي !�د�

�#P� ��� ���� ا�&��ط رU&�ر !�د و ا$#�%�5ت !� �2�7 "#�A ���� HSU �! E�8�ا � �" ر

��ت را ����� و �(���8 �H��� ج داد��A ������ � U �#T ق ا+�Sد� و �%�p و �aT و ��ارا "� ���ه

��f�* ��a@ و ��ء و ��د��ن �&�����م 6 اي A د �(e ل :#z � :� 6# ب $��� و $#� ��U�1&� و

��اي ر��U ��ل ��Uاء و زار$�� *�(��م D �� و از @�ف د�)� ا�PDص و � د� در ا��HTت "$��ا:&

ر:�ل �&�� و وز�� �8D Aم را �� A د �3د�0 �� د� و از �3د��" �� ا�PDص �p�� b+�P $��� و

�8����� ار��aط �� �Aر:��ن A دداري � ^9&� �T 5P� . . . . ن ������� ا$#�%�dت ه �&a+و ��3 ا

��U�c" ���م Ea�� د را ��38 و A م��� �&U�1 B�* �)��A د و $�م ا��از ��اA#� و �;�د+� را ه

�� ه�� $�+" و *�را�� �6ار ��ه�8 . �� 1 ����ي !��H و �;b و رؤ �ي ا�Hت ��3 ه#$ �� Ea��

�9���" و �\ل � :� و :#z 6# ب Wزم ا E، +�� ه�� ا�� !�ره� �� �� ا$&�ال و �c ر �&��E و �

��7 p��S�a@" و $ �� �����'� �mه� در ا$��ل و اHAق و ا�9mر . " � و �Tا و ��ون ���ه�

� ز��ن ه� �� �&U�1 ادي��ا��8 ا &� �! E �� ي و د���E و ر$���f�SD E ا Hم ه^ Wزم ا

���8از��) . �T610-609 (

--------------------

)مW��)1312/1933*� ا��rي �3ارداد �%�2 �;

)R*# ��*222 �"P01324� �V*5 9'راي �*�، (�� �<�ق ��RYن د)

�� �67ي ��" زاد� . . . V#;� 0 در�ري �3د������ دو دور� ه� �� از +%�ظ روا�� 5PD" و

ا�� *�ي . ارادت دارم و از +%�ظ ا���8 ا�(�ن اهp $#^ و ادب ه�&�8 �� ا�(�ن ا�&�ام �" !8^

�� ���ن �" 7�� ��" � ا�^ �! E�#�� t+�5�^8! ا� ش�U را C���� . اي�&��67ي ��" زاد� از ا

.�(�و@�E ��!8 ن وارد در ه� ��S!� اي ��D ا�� �%E ����� $ ا��A pر:" � د� ا��

E%#5� اي !� در7ن روز�1ر ���Pر��' 0� �� E�@ب �(�وH(�ن در ا���و �%�5 ا p �

�%� �� " A د را در 7ن �" د�� !� از �(�و@� @#�aن ����E و �� �$#" ��D �6:�ر !� � از��

�aA ������U "�! ،�8ا� ش ���د� ا E و ��D ه^ ��ا�� ه E'+�P� د �را �Uا� ش !�د�

��د داد �� " ��ج و �A EP د را �� #E8c را HAف . ���e� ^;8* V#;� �67ي ��" زاد� در

��ت @�9ا�P&در ا� E+دو �! ^)D V#;� ء�dاز ا�� V* "+م !�د وH$ا " � ن ��اA#� ��6 ن ا

�� �1دن Eدا�� "� " � � د و ا�&�Pب �(� @ ق �1�8" ه��ن #8c&" را !� HAف ��6 ن ا�

Page 120: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 120

�� ��� ر�E ه�ي ا &���اري، '�رت و وزارت �'&�P �1د�� و از + ا�t ��+" 7ن د &)�� !� در . ��9د

�� �z5S د�Uع �" !�د Bوزار� k6 � د در ����1�8" � رد �E'+�P او � k6 � .

�� ا+�eي ا�&��ز �'E :8 ب را �8&(� !�د �� �A@� دارم روزي و6&" !� �fدا ���H$د و ا �وز�� ��+��

از $�p �67ي ��" . ��� م �(��ا+�و+� �� د��ن �� ����7 و Ea%T از ا+�eي 7ن ا�&��ز �� ���ن ��7

+�P� د� و a� t�%T �� ��6 ي ا�&��ز�e+د !� ا ��� دو+E زاد� ا�&��د �" �� د�� و ����Dن ا�� E'

E��� E�#�و+" �8Xي ��S !� ا�&��ز :��� �� ا��dي �67ي ��" زاد� ر �� . ا�)#�HT Vح �

� د�� و "Mر ��را����� دم ا�(�ن از ����� ��ت ا�&��ز �&U38ل ��� م �(��ا+�و+� ر� ��روزي ��

za � د !� 7ن �� ا�� !� �� 7ن ��ر�i اz#R از �67ي ��" زاد� د�Uع �" !�د�� ����� ا�&��ز ��D

��� م #z $���� !�88 و �" 1'&�8 �� ا�&��ز دار " !� �� �T ��Uي 3��Dد� از $���ات �'E را

"8S� ات��م $���داD&�^ �0 ��#� ن +��� در �ل �� �� �" ر �� و ��S ازا���dي ا�&��ز �

" �Tدر���Tل ا��ان �" �D و 7ن روز !� ���ب !�د�^ �� ا�� �&�;� ر ���^ !� در ا�� �����

��ل ! ���#��M Eر ر ��� ا E و ��� م �(��ا+�و+� � ��و دو �ل ���5 و E5D ��#� ن +���

��3����D ا�� ا��از� �Mر �� و@� A د �M�� V! �8^ ه��! "� ��U "� b د 1��ن ��� . . .

) �T655-654(

----------------

)1330\�ورد%� 22در 2*�� (��RYن د)�� �<�ق

" �67ي ��" زاد� وز�� ��+�� !� ��> +�E !�ر را ��&���� و ��6 �� �� $��9 داED و از ا� ر و+. . .

8� د� و ا$&�اض ���د � E'+�P� E'� "��Q�! �� �زش �c � د �� وا k#c� H��! ^ه "##���� ا+

�8! E+�Aا�� د � "�� �D�� E'� E!�D 0 @�ف 7ن� �! "UH&Aدر ا p#� �S��: �! . . .! ��و ا �

�� «: :�8ب �67ي ��" زاد� در ��c" !� در �;#V *��3ده^ ا��اد !�د� و 1'&� ا�� "M5� راPD ��

pSU E+7 ��5�� د� ����� ��ت �a دم و د�)�ان ه^ �a د�� و ا�1 56 ري در ا�� !�ر �� ا�a&Dه" �

���1دد، Eه" !�د و �& ا���a&Dا ���&P���� د� !� p$�U ��5�� ��#�. ا HA Eف �%�» �a د�

���� �ل pa6 از � �8X ^د و ه D ����� E'� E!�D د ا�&��ز � ��D �6ار p#� �S��: ن ه^ در X

� د� k#c� �ت� ����� �� k:را "��Q������ م ��� ر��ش �� د� ا�� از���! �! "��a���� Ca@ ��

�8��ا�� �67ي ��" زاد� A ب �" دا��&�8 !� در ا+�eي �6ارداد ��5 د ا�� �. . . ا��� E a د !� د

*�(8�a" �" !�دم ا�1 دو+&" . . . !�D ��� ! E'� "��Q د �#�� ا�� � د !� �6ارداد ����� D د

E+دو V�f0 �'� ر��� "��Q��Dز� روي !�ر ����� !� �Aاي ��!�د� �� �67ي ��" زاد� �( رت !�8

E p9 و ����) . �T656-655(

-----------------

���Y� از ��� زاد �0 �<�ق

�`R9 }R� \�ورد%� �+*5 9'راي �*� 22را2~ �0 ��0�ت ?�3ي د)�� �<�ق در 2*��

�� ا�� Ea�� "ا�&��دا� ��d&� "�������67ي د!&� ��5ق از �8Xي �� ا�� @�ف از �1ه" �� �1ه"

Page 121: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 121

��� د�، C���� و ا�%�اف از p��! ��a&Dا �� "8a� �9�7 س� :��z !�د� و �" !X �! �88 ن ا

^9U د��و �d6وت $��� و و:�ان �#" و �� ��ي ه^ �� ر$��E دو &" �6�^ و �6ري ه^ ا�Uاط ا$&

�" . در ر$��E ادب �%&�ج �� : اب ����� ام ����U0 ا�ن ���ار ��T 5A� !� ه�� 7ن ا�9mرات ه

��ا��a&D ا�(�ن �" !�دم p�� �)�� . ا �س � د� !� ��R ��8ض $��ي در �9�7 ���د� و ه

�$ E �� ���a� �D�� ه�� و�PD E6 وارد در �&Dا���� و 8� ه�;� �! �T 5A E�#�� "�

از:�د� �%��C و 8;��ن دa+�c� C�6" !� در���م �� ��> +�&" ا�9mر �" !�A �8رج ��D و

�8�����D !� . ازا��5ف و $�ا+E و�E���� ا�%�اف "&�9� ��d&� �9راتmدر � اردي !� 7ن ا �T�A

E �1312ي د!&� ��5ق در ��ر� $�� ا�&��ز���� :��� �'E در �8 67. ��" از �3ر�&1�� �T�S" ا

��E ��ارد �� 7ن ا�9mرات �c� E���� ����" $8 ا���" را ورد ز��ن !�د� ا�� !� X ن ا��ا D ه;�ي

�� �Hزم �� ي $ ���� ا�PDص �" ��81 و �5PD �T 5P" !� در ه E�9� ���a! ��81 z����

�� D "� د� � .

ن و !���" !� �� *��وي 7ن ا�9mرات، �'���ات ��(&�ي ��7ن ا�U�M �" !�88 ه�� ا�9mرات ا�(�

��HAف �t+�5 ا��ان ���U ��د و ا ����� ��ت ا�&��ز � ��d&� E'� ���: ا�&��ز �! E �� ا��8 k:را

�� وزارت ��+�� و6 ع ��U&� و ا��d !��88 7ن �6ارداد z��: ��!�ر در ز��ن �5�ي ا ��و ا E � د� ا

� . د� ام��

�� ��9�E . ا�� �&� و+z اz#c� "#T ا E و در ا�� ��ب �� ا�(�ن �%�" ��ارم z��: ��3 ���7 ا:

�TاE6 و را &" و ��ون �0 !#�� HAف ����E $�� ��وk6 و دا &�ن ����" ا�� ا�� را �" !^ و

اي �#" ���ن ز��د و ��ون *�د� * D" و !&��ن :f3" از !#��ت و :��f3ت ا�� $#8� در �;#D V ر

��� ��� 7ن ا�&��ز ه��ن ����� ��ت � د�، و �� �� و �� $ z�$ �! داد� ام t�M � د� ام و�!

����1�8ن W "$��� E'� E!�Dزم ��اي ا &�'�ي �� ق � ��ا$�dي ه���" !� در 7ن �\ا!�ات

^�&Dاز 7ن دا "D�%� E��9� د� و a� 7ن ا�� �� "Mد�� را����(&�ي ��اي ا��ان ���ر �" . V* "+و

C�� از ���7 ��5ر �6رت �c#�� در7ن ز��ن �mه�ا �� ا���(� $�م *�(�EU ��$�ي ا+�eي ا�&��ز

��6 ����� �D !�" را از �&�5��ن T ري ا� ر ���� a6 ل ا�&��ز :��� �&" ^�5� p#� �S��: در

�dء �;#D V راي ��راي ���و�E و ا�&�8ع �a د و ا��d !��88 و ��� ر�� د�)� �\ا!�� و وزراء و ا$

ا�� $�� ����E ا E و ��U : ا��ن �9$ :��� ���� . �#" و ��Rه^ !H ��# ب اAW&��ر � د��

�8D�� �T�6 7ن ز��ن kMاز �5 ر و E و+" ��7ن !� در7ن $�5 ز��&� ا�� a#6� ذر� اي 0D در . ا

.ا�� �z#c ��ار��

��3 1'&^ !� در �\ا!�ات ا�&��ز���� ا�� ����E را !� ���ن �D �� $�8� در �;#V ا�9mر !�دم و

و+" روز �A7 رM � . V�f ع ����� ��ت در ���ن �a د� و ا�1 ذ!� �" �D � اE�U در7ن �%�ل � د

E'� E!�D !� از � اE�U در ��� � ارد �� �\ا!�� !�1�88ن ا��ا�" ��� س ��D B�* �D رEU و

1����� م . �دد و د$ ي را د��aل !�8ا:�ز� ��!E و ��A "5A ا E و �56ش 7ن � د !� �� ژ�

E!�D V�fداد و در 7ن :� ر z���� د :#�� �;�دي A ر d� و در �D او E!�� k��� ��D�Mر

"� E!�� ز ا:�ز��� �D "�� M ع ����� را ه^ �� ���ن !(�� و ا�Tار ورز�� و X ن a6 ل �

��� � اE�U و ا�;�م $ ^�� . p !�دA ا E و V* Ea6�$ از 7ن :#�� ��D ��� م �5

!� ا����8X ( �1 �67ي د!&� ��5ق ��3 1'&� ا��(��W ���ر د��� �" D د !� �dS" ا�9mر �" !�88

�� "��Q�! p�� از 7ن از pa6 ل� �8X z��: ��ر ا cX V* ��7 ن��� ������ ��ت در �A7 ا�� �

Page 122: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 122

��ع 7ن از ��� م ��U و د�)�ان در ��ا #� A دم �� ��� م وز�� د& ر��ر ����� ��ت و ا

.ذ!�ي !�د� ام) ��� ر��ش(

E �)� �� 1'&� ام �� � k6 �\ا!�� ا�&��ز در @�9ان و روزه�ي . ا�� 1 �� ا��اد در وا�c+�e� k6 ا

���� را �(���8 � دم و �� 1 ش �� ه^ �P رد� � د !� ��dات �8Xن � ��#! E67ن �� ه�� و �A7

�� � k6 �\ا!�� ا�&��ز � د ��. ��#" دار�� k:ات ��ف �� را�d� HTا ���D از 7ن و pa6 ل� �9Xر

�� ه^ ��ارد و "��U�8� �9ر ه�� � عmدو ا ��ا�� و ا �&D��8 ��&" داX 0� ^از 7ن ه pa6 ل ه��

E��� )�ي�د z�\�� ��d&� "��.

... B8�اد$�ي �67ي د!&� ��5ق ��ا�M � ��8 ع ����� ��ت ا�&��ز در :��p#� �S و در را*�ت د!&�

��D ر���E �" ا@p��! "$H ا �� "8a� و ^��$ ��a&Dد ا �ا�1 $�� ا�a&6س (در7ن را*�ت .

�D�� t�%T (�ن�ا ( ��#: ��A�� اي�� p#� �S��: ��T � �� �8� �! ��D داد� "�Uاز � ا �aA ��U

� د و ��D �&'1 !� ا�1 ���7 p�$ �� ��U�@ �����اي �%~ در7ن � M ع �� :#�� ��� �� �S��:

�D ���زم دW �� ��� از �S� ��#: ���%~ � M ع "8S� ،�88�� E�U3 � ا�� E#9� ��ا ������اي �

����� .

��ا���8 ا�� :��z �" دا��&^ ��5 د از ا+�eي �6ارداد "8a� �9ر �67ي د!&���5قm��82 ا�ه

��م ه^ )& E و �� ��8X ��8 ر را ه�E6 2 ا�cA وه^ و �� "8a� H��! د ����� ��ت 7ن �

��E ا�1 ���� دار�� �6^ ���د� � د A �88! ���6ه�ي ا�D �8ا� � "��� ا���8ر � �Sc6 ن Xم و

A ^9 د �� ��aد+� ���Mم �����D و �� z: &�� ا+9" را �'�! �! "��6 ���P ر�� .

ا�� ا���8 �67ي د!&� ��5ق در $�+^ ا�Uاط در وه^، �5 را�" ا��از �" دار�� !� اHT �� از ا�� !�ر

� د و �� Ha6 وا6 �� ��� دم و در �;��� ا�&��ز د�A+&" داD&� ام و �" 1�E�+ <�� �8 7ن !�ر b

����1�8ن ا��ان �� ژ� � �&Uر ~$��8� د� و � E'+�P� ا�� ا$&�اض و ��در ا p#� �S��: E+�Aد ��

��م ا�� �5 رات � ه ���" ��E��� B و اHSU ���&PaD A �X�1 در ا��� �! ^� (� ���� ��U م�D

ا�� �Dه�ي �D�b و �;�z و را &) ي ز��� دار�^ !� دو E �(&�< ه�دو��ن ا �A �! Eا

��ه�، +�� �� ��اي ا���8 در ا�� �R R *�ي �0 دو E ��38 و �T�C را �� ���ن ��(^ B��U �

^a#@ "� �9دتD �� ��U ا را�A �98�) ^ه E���� �� b6)�ي وا�9 د ز��� دD �1ا ا��ا را ز�A ��U

�D �8D����زارش رواج ا Ef�: E اداي �9Dدت �! 3��7 E��� در ����p ا�� � ع ��Hت �9

��ز !�88 z+ �! اه�8 !�د P� ( ^����� ا�� �5� !� ا���u ا��ا و �c#�� و اHT ا�� :��z �� از

�C و �� �56 ����� ��ت اد�� ا@H$" و+ �0 !#�� ه^ ��اD&� ام و ه�2) �� � ��ا+�eي ا�&��ز

"&+�Aد �� S" در ا &�'�ي �� ق ��(&�ي ��اي ��#�A E د 3: ��#c� ���: ا�� ا�&��ز ��در ا

"��C ��اD&� و در ا�� ��8 ر ه^ �� و ه^ ��� ر�� د�)� �\ا!�ات :�9 � �'� ��ت ا�&��ز

���� وا �c ا�D �U�Mن ��د� ����� ��ت �! E ا��از� �� د�^، و+" �8X �d6 Ea6�$ن A ا

��ت ��&� و $��^ A��A اه��� ه�ر �D و �;a ر�E و ا�cMار ��$~ ا�;�م 7ن �8 ا�&��ز���� 7ن ز�

�81 ��د �" !8^ !� �2�7 1'&� و �" . �1د�� ���� در �;#9D p�� �� �! ^&'1 3�� V د �%�

^� 1» ��d&� را E���� از ��R 3ي�X و ه�� E $�� ����E ا E و ���م ����E ا

E���. « . . . .

�8� ا�� ه^ ��8M و E+�Aد ��در ا� ر و �� �� z ا H$ Eو� D د !� �5 ر �(�ور� �67ي $Hء

"� "#�� ��� �5 رات U ق �67ي د!&� �5�ق p�� 3�� (�ن�(" �� در !�ره�ي ا�ح ا��HT

Page 123: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 123

EU�� ان &�� �8 $�9 و *���ن !�د�^ !� . ا �س ا E و ا��ي از ��7ر ��8X �(�ور� � V#;� در ��

���: E� �� $�9 در ا� ر ��در ا "d�� z��: ���8^ و �� ��98 از @�ف ا�� �#Aه�� � ع ��ا

��8X ^ران �� ه��� �8 و ه V#;� ي �%&�م�d$0 از ا�7ن :� !� �" دا�^ ه�� �� ��#� ،��)�

. د�A+&" ���د� ا��

ا�1 ��S از ا�9mرات �TدU ���6 ق !� در واk6 ���ار ����" ا A �! E د �67ي د!&� ��5ق ���8X 3ي

a6 ��#! p"���6د�T " ت ��روا وH���7ن ا@Hق !�د� ا�� ��ز ا�(�ن �P اه�8 د��a+� ا�� �;�د+� و �

� ت �" !8^ و ��^ در��ر� �8Xن ��81" را �� ا��^ �� ����(��&" ��و�Hت �9�E 3��7 را

E � ت و ا:&�8ب از �;�د+� � د� ا �)�� . ا+%�!��� وا��)\ارم !� روش �� ه

� ���� ����A ا�)�3 در b �� �PD ا�(�ن �� $#E ا�a&Dه�ت ا "M�R ه�� � ع !��8 و �� ^� (

E ��ور !�88 !� ا�� اد$� ���T 3ق �%� ا ���T . (ا�(�ن *��ا ���د� و ��ارم و ��p دارم !� ه

656-661 (

-----------------

در�0ر د)�� �<�ق

�� د!&� ��5ق k:د -را �7ن . $���� او �a دم و ��W ه^ ���&^�� �b+�P . او 7دم ������ و +;�aزي

EDا�� "a�$ �� ��� �� . . . ا�� �0 �6ري ا�Uاط داED. !�ره�f" !� او !�د

$�z !�ر ��5ق ا�� � د !� �A#" ا�Uاط �" !�د، . 1'&^ د!&� ��5ق در7ن !�ر !� !�د ���a� C د

�� �Dت �%��0 ��دم را �� �M ا�. :8;�ل ��*� �" !�د. �� اHcTح ا��ان ه �X)�ي �" !�د V�#(

ه^ ��ون �0 �%��0 ا�Uا@" �� ه�;�ن . . . ا�� ��دم. �" !�د، �� در:� اي !� kc6 روا�� !�د

�8�7 "�� .

ED�6رت و 6 �" ��ا p�S� ���" �A#" 6 ي و �3رگ � د. . . p�� �A7 زدم ��D ^&'1 ا�$ E+دو .

E'1 "� "8 �M�� z��� 8" 7. او �A7ش 1'&�8 . دم �" A رد�� در:� اي ر �� ��p ا���8

8" ه� دم دار�� ���� و: دي !� :8[ رU&�8، در د�X ED+�ران B��U E��D از د E . ه

��دار �a د. �� $#E ا���8 �9�7 � پ داD&�8 ا��98 ��اD&�8. ��< ه� A رد�� E . . . . و+" A ب د

� ا ��R ���7 �c از 7ن ��دم . از ا�� :E9 در *�و*����1 ا�Uاط ا�Uاط !�د. د!&� ��5ق ه^ ا�c8 ر !�د

���D "�اR&(�ش �" �D و . 7ن �A7ش A ب ���د *�د��D را از ���ن ��دارد. : ر د�)� �%��0 �

� ���E ه� �" اU&�د! E �T . . . . (ا�1 ا�� !�ره�ي �A7 را ��" !�د �D�� ا��وز ه^ � د. د

366-367(

------------------

�9 و �<�ق

� د. او ر�(� ا��98 را !�8 ��D ق #P� ���� p�+)� ذ�د و د � p�+ه^ ذ ��D . در E'1 "� او �Xه�

�9&� از 7ن � د !� ر�(� را . ا@�$E �%� او � د "#�A EDع را �)�� ���ا�Mري او c8�ا�1 ��5ق ا

�8�� �8 را ه^ . ��A ��5 دش � د. V#;� ،د ���اي ا�V#;� ��8 را ���A k دش !�د� H��) "�

���V#;� ��AW 6 � اي ا V#;� �X ،E . د� �ل ه^ �" ����) وA�D� .���1 ا E ه���c ر

Page 124: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 124

"���� ��R �X و "���� .EDدا����S . ا�� V#;� ��7 را از���ن EDدا��اول �8 را از ���ن

" . ا�� !�ر �� درد A ��D رد. �;#V را� ����z ��6 ن ا ��!�� � 6 EUر V#;� و6&" ه�دو

� ��Dاز 7ن *�د "S�a@ z����ا�� � د !� 7ن ��^ . �8S" ��^ ��^ *�دD "� ��D د. " D دو

E !� او �C ��ارد و+" �A�� �R R ���8 !�د و ا�� &�د و �3Sو+B !�د و زاه�ي را ��� ر !��U را

EDا�� EU�)�* .د���! "� ��D �M�� E'1 "� �X0 �" !�د و ه��د ��دم را �%� � V#;� �1ا .

�� ��D ا�Uاط !�د. را �aA !�دا�� :� . او ه�A "� �X ا E �" !�د�� B&'+�P� در . در ��D

�� A دش ا���س �cA !�د Ea�� ��� م ��داد ���E و . �� EUد ر � Bز���از ��ز��ران !�

��eاد و از �7;� �� رم .�8�����D W�� ا!�� ��دم ��" دا��8 !� . ��5ق �(e ل � د ر�(� اش را

���� 6 � ��5ق و �����B از ا����� $ za �� و: د ا���8 رC�U ا�)#��" ه� � د�� :# . د �9�7

�88��� د�� از ا���8 ��اA#� ����" :�ي �&U�1 6( ن �" . �9�7 را Wد�� و ا � k��� ه� "f���ا��

'���Dن را . kc6 روا�� �D. *�ر�Dن را در7ورد��، �8S" :# ا�)#��" ه� را ��#" U�1&�8. 7ورد��

���ون !�د�� و �&" 6( ن 7ورد�� ��5��%E'� p را �aM . ا�1 ا����� �a د وارد �" ���D. �3د�0

ا�)#��" . و+" ا�����f" ه� � اE�U ���د��. �� ���� دارم !� 6( ن *��د� �" !�د��. �" !�د��

EA ) �T367-368 . (ه� �A#" ه^ د+(�ن

---------

_��S از در&9l; �<�ق

دا��د (E، ��" زاد� �� د!&� ا��� �&�� دU&�ي X ن ��5ق �� ر��E ا�3دي *� ]: ا��ج اU(�ر[

���� اي � ED، �� اpT ���� ار �+" را ����� ام، و+" ورق اول �� د� 7ن �� ) د!&� �5�ق

E �8 . د &^ اU&�د� ا V#;� \R�! روي ��ا�� �� د� $�aرت ا E از T رت ��������� اي !�

E : � ��D �&D و ��8X ا

&Uي، :�8ب �67ي د!&� �&�� د�

�� �6ري �&��� و ا��وه)�� ه�&^ !� z��: ��ا �D k6ر !� وا�� Ea�5� �S63م، از وا�3$ E دو

^D��و�Uت ��� م د!&� �5�ق *�B از ا��از� �� ا�� :��z ���� �1د�� و �" � ا��� . ����B �6در

�� 7ن رC�U و دو �6 E�A ^ دم �X ا��از� � د� و Ea�� �� ت� ��ه�� !� ا��� ��P)�

�� ����E از ���ن ا��� �ت A د �T�6 و $�:3مه �! E� . ����د E 7ن ��� م رC�U �6�^ و دو

� د و ا+a&� �" دا��� !� ��B از *8;�� �ل روا�� دو &��� و ه���ري �� �� ا$#" در:� � د� و ��

�S6وا ��^ و ا�د� ا ��� 7ن ��� م �3د�0 و ه��م ��fراي �#" دا D V#;� از ز�� دور� اول ���M

�#P� ا�� "���$) . . .E��� E ). �T664-663 ) (د��a+� 7ن در د

--------------

f*# ا��ا� eVو ر �� ��'ق 0

� د !� �� �Cc !�دم. دا &�ن دارد. H�� "#�A !�د. $#^ از �� ر�;�� �)�در���م [روز �� ق

�8 V#;� V�f6&" و �(�� !�د !]. . .ر D A�9رmا �������6ار 1��D'&^ ا��وز �)�. � �� ق

�3�X "dSه� �" 8D م !� ��$~ �)�ا�" �! ^� (� ����وCc� "&6 را ���م �" !�دم 1'&^ ا��

�" D د� p�$�)��� 8�D;� . ا ،E��D "8S�� ا�� :� �� �� ق k:دم را � ��e&� "#�A ��

Page 125: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 125

�#�. ا�Dر� !�دم و ��8 1'&^). � د] ��� ر �P&��ر[ز��ن(وHUن � �! ����7��وي 1'&^ �D�� z6ا�� E

�8�� E��$را ر�)a6 �� د را �)�� دارد و A . لH�& ��b+�P� �D ا �)�ا�8���1 و �b+�P �� ق

E ��� م $Hء رV�f . 7ن ��#�E !� �� ق �(� را ر$��C%&�� �8�� E ا &�Hل ���E. ا

� د. ا+ زراء � د �M�� V#;� او در . p��! و�� �&P* �6ري W�� �! ل dU 0: ا� ��ا��D ��)^#$ (

��3�و6&" . �� �� : اب داد. ��A E'1 ا�� 3�Xه� !� E��� t�%T �8&'1. ا:�ز� A ا E !� ��ف

،Eه� �)��#"، �� ه^ �)'&^ 7ن 3�Xه�، 8�D;� ه� !� �b+�P �� ق ^&'1 �D م��� BU��

���D -و: د دارد �! ^8! "���ور � �� ^&'1 .E �� X ��� �1ه" ا�� 3�Xه� . ا�1 ���D ا�c8 ر ا

� ���D و �" A ا E دو��ر� ��ف ���3، ا:�ز� ) X ن($#^ . 1 ش �" ر E+دو p�!و E �" A ا

E �+� �� ا E . 1'&^ �� ا:�ز� ��" ده^ ��ف �A ."�3 ا p9X E �� !� دوD V�fر

E �" ر �. ا�8;�� ��D �����D ا�(�ن �" 1��8، "a#c� �1ا .E�)� ن ا:�ز� ��ادم X .

�7 E'1 �D �* ءH$ م ��� ��و 7ن ا E HU �2ن !E'1 V ازاول �� ��R �A7از �0 !#�� در E ا

�ل ���E، *8;�� ا E !� دو E ه�&�^ p9X ام "& $#^ �0 �6ري !��8 . ا E !� دو

EU�1 .

-----------

ا��0�Yت و ?زادي ه�ي ����� د'+ ) 1340(ر �0ر

:�R2ب ?�3ي #/ء وز%� �+��م در�0ر

�� ا�SDر وT ل ��6 �� � �A" از 10 ر���9را�" !� mا E���� ر��'& �� ا "8a� ن :�ري��7

ادي از 31ارش 7ن �PD در ��ب ����M ��ا$�dي ادار� ا@H$�ت �� ا�z��;8 ا �8د داد� � د

�8X E�+�SU روز� �67ي ه�ر�� ن �+��a ري ��aP �� � ر< ����3 در ا��ان ا:���S� Wوض �" دارد

H� ر را �3� �PD 31ارش �! ��� �c �� وا ���D 31ارش ��م !� ا��د ���' ��� !�دم و �&�

C��c� H��! �8������U �(�را+�� !� Ea%T را !� �� ز��ن ا�)#��" � د !���aM H �& ا��&�

�dS" از �9�7 ذ�H ا�Dر� �" !8^ ��ا�D � ��8&� ا E : واE��� k6 و داراي ا�a&Dه��" � د !�

�� روش Ea�� �! E'1 "�HUE��� t�%T E��� �����ت A ش �P&ب ا���. د!&� ا��8" در

E%T اي 7زادي و�� "��@ z���� اي����ت ا�1 �P&ا:�اي ا� ��A�� 1'&� ام �)��ا�z��;8 ����8 ه

��ت ���D �D�� U" �� ذا�� �P&ا� p��!) p��! E�Uا � " � �� �c8 ق ��6 ن ا ���D ���7 +و

�D�� �&Dا�� (E��� E�H� p���اي ����� 7ن و+" ا�6 .1 ��A�� �� ��7 "�� p�$ ��� ا�� ��8 ر

�D�a�)E ��� ��دم ��� �� �� ��8X �cA ا z+�R ����$ ����8X (E��� 3��: ��A�� . ب 7زادي��در

E��� t�%T ������ت �2�7 7ن �aA �PD داد� ��P&ان . ا���در ا W Tام !� ا �&'(� E6ه�� و ��

��م �8S" 7زاد ه�31 � ����ت �P&راي �#" و ا� D V#;� ا !� او+�� و دو�����ز ،������ p�$ ��

"� H��! �8 7زاد � د� و ا�&�5 V#;� ت دور� اول���P&��82 ا�� م و ه V#;� ت���P&ي ا�����

��7 p�$ �� E#� رأي ����ت . �a د و �P&از ا� E �� �)'&� ام !� ��دم ه�c�7 ��(2 ر !� �D��&� ا

�$ E#$ ل ���د� ا�� و�a�& ��ت A ش ��� ���&�8، در T ر�" !� ا�P&ا� �� Ea�� �! E��7 ��

���8X "� ���ت �� �Uض �%�ل روزي 7زاد D د ا &��aل $�P&دي دار�� و ا�1 ا���ل ز�a�& ��دم ا

�� وا �c ا���8 7زاد ���E و ���" ا E !� 7زاد �a د� ��دم . ��ر �D "� b$�d د HSU "+و

را:k . �� �)'&�9م !� از رو�� �67ي د!&� ا��A "8 ش ��� ���&^A ش ��� و ا���وار ���&�8 و ��3

Page 126: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 126

E �c ر !#" در ��ب ه�� �9�7 �)'&� ام !� . �� :D � �2�7 "#� �9a&� ا�� داراي ا��a&D ا ��

� ��+��&" ه�&�8«�� ���D تH���� �� "#� �9a: 0� �Tدر �T « �9�7 ��!و �&" ا ��و اHT ه

^ �8D "�� �5PD 1'&^. را ��U "� ه� را "dS��9�7 ����Hت !� ���&" ��ار�� و ��!� ه

�T�8$ "dS� E دا�^ !� از 7ن :�a8 دور��، و+" ا+a&� ا�Uاد �b#&P و �&'�وت دار�� و ���� ا

�8D�� ��D ا@" در ���ن �9�7 وارد�U�8. اD�� E��� �! ^8! "�ا+HT �&aح ���E . و+" 1��ن �

� ���E !� ا�� ��8روان !^ �;��� و �Aرج از ! "& ا$&�ال و �1ه" p6�$��R را ه^ د &" د

����ري از 7ن :�k را . �P ا��^ و �� دا�� !� ���E ه� ���8از�^ E��� p�)� z��;8�ا ��� ��

:#z !�د و �� را� � اE�U و t#T 7ورد و ه�ا�E !�د !� ا+a&� ا�� روش �&�;� �9&�ي از �Dت و

ED�9�7 � ا�� دا �� E� 5A . ر �2�7 �� �7;� و c��� !�ات و �a��� �T 1'&� ام و ه8 ز �: ��ه

�� �d ر �� � �9Xر ��ر �d را و ��&�� b#&P� k6$���� را دارم و در � ا ��و :3م ا kc6

��ر �)\ار�� 0� H6و+ ا �D��ه��� �" $�ض !�د� ام ا�A �! E�8 ب ا E !� �%� ا�&%�ن ه^

E#� z��: ي 7زاد 7زاد و از�#� ����ت ا�;�P&ا� E��� ��7 p�� �� �S# م �1دد !� 7�� �T�8$ي !$ ��

�8�� وارد �" D د �� ��؟ و ا�1 ) �� ��8رو :�هp !� ا�&�از *\�� !��E��� p(و ا�Uا@" &� ��$ ��

��ت را �P&و ا� p%8� را ����ون ه�� � و �Tا و ز��&" وزارت !( ر �" � ا�� 7ن ا�; ���D وارد

�)\ار�� �;#��� �� �;��� !�8 و ا�1 �&�;� 7ن ورود 8$ E6د ا�)�3 �(� 7ن و��U "!ا�&Dا �T�

�� �Dط اد در ا�&�Pب !�1�88ن(ه��ن �6ار �&a+ا (�� D ب�P&���5 و ا$&��د . ا�+�A �9ر ارادتmدر ا

^&'1 ���M�e�� ^&D56 ر ���د� و �2�7 $���� دا "� ����� A ش ��&" ا$#�%�dت ه . ����Aدر

9���� و *P&� اي �" A اه^ $�ض !8^ !� �� ��� ا�U �PD �a�8+��z��;8 �67ي �+��a ري

��� ��دم از "f�98� �����D ا�� 1 �� ا�PD+� را �)\ار�� 7زاد�� و �&9���7 و �5 ر �" !8^

V�fر �PD "+�$ م��� �� Ea�� دارم �&�;� 7ن ����ع !�88 !� H@ا z�! و �&Uر ��a@ه�

��اي ��7 �8�M و �D�����f" ه� ه^ �6�p ا$&��د � د� و �5 ر �( د ��#�E ��� $���ت $���

E ) �T626-628 . (�\ا!�ات او �� ��دم �%E !8&�ل � د� و 7زادا�� �a د� ا

--------------

6در �0ب 'روز و &� 9"�ري ا%�ا�

�ل و E�'�! ب�����8D از �8Xي ��S+�c� pa6" در k#c� ����ا��8X z��;8ن !� A z+�R ا��1�8ن

�� ����e ��ر�i ذ!� �" D د و �D�� ��� ا��ا ^��6 z&! ا���ن، !� در��ب ز��ن ا��� z���� "8S� "�

��ري«�& ان ��7ا D ��1 «دم �ا�� � M ع p9 و �د� و روa� �D د و ��اي �%��C . �����، !�د�

�� ��A\ ز��دي Wزم � د �S:^ ��ا�7ن در ادوار �6 "(� (X . pa6 ل� BD و E���ا�� ��S+�c از

EU�� Eاو��� pa6 ل� ��D . Cوع ��D و �� T�U#� ه�f" �� ��" دو S� ر و R ED\1 ز��ن �Xه�

در � M ع ز��د�� و دا��8 �%����ت و �k �� و �z+�c و ���ت :���ي ��3 ���� رو�D "� �D و در

�D "� ا��* "#��S� و ���e� رو. $���� �� �� ��ي � �� k:ز از و6&" !� ���+� اي در �;#� !�و� را

E ��و اpT 7ن � S6 � �� ^&D" !� �&��� �%����ت و !#�� ا@H$�ت ��� ط �� 7ن � M ع را !�

��ري در ا��ان �6�^ �� �Uر " در �ل D ��1 ^ ه;�ي ��1316 ���7 � د در �;#�ي �� ا

EU�1 "� "3و�U ت�$H@7ن ا ���� ��fدم و دا ���" در @�9ان �(� �D.

�ل @ ل !(�� �� ��ر�� ا�� ��S+�cت و ES �" در ا��8ي ا�e&Dل �� @ka 7ن ! � &�ب !� دو

Page 127: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 127

EU�1 و در $���� �� �% �A7 Ea6�$ �� ��7 "� B�* "�W�� �THA �&�;� ا:&�9د A د را در

E��6»�#� . 7ن !&�ب درج !�دم» ��

���%" 1938رD&� ا�� ��S+�cت �� ا�&(�ر 7ن !&�ب �kc�8 �)�د�� و *V از �8Xي در �ل

�� ا�)#��" �� ا ^ ر �+� ايOld Iranian Calondac و t�8� �THA دم و در7ن �در +�8ن �(� �

�8� در اوان � b6 در ا�)#�&�ن M ،دم � 1936از �R7ز (������D p �%����ت A د را �� 7ن ز��ن درج �

� �� ) ��1947 اوا k:و ا�)#��" را "���� p�� ��a ط �� ز��ن 7+;� "�ه(W��� ���U Eت $#

�� "P�ر�� z+�c� در C�6)Chronologic ( و "�H ��" و دور� ا� � ط �� ا��ان �6��9$ ^ ��

�>�� �(�!�دم�T ي و�e *V از �(� 7ن دو!&�ب �Uر " وا�)#��" ��ز ه��(� از . �1ه(��ري

�� ا�� ��>#� و �M � z��S ع ��ز ����&�دم و +\ا :�ي 7ن � د !� ا:��+" از k:ت را�$H@ا p����

�� رD&� �%��� در 7���2�7 * " ورود . V از �+��ن دراز �� �� ��( ف �1د��� ��ز �� ز��ن �Uر

1327 �ل z �8� "&T�U د � Ea�R ل ه�ي دراز� ��" !� او+�� � روز ��8را��ان *V ازD

��اي ا�� !�ر � د . . .

E ي ا��ا�" !� ��� ه�. � روز ا ^ روز اول �ل زردD&" و ��P&�� روز از �Uورد�� ��� � د� ا

��ل �" !�8^ ا�X�1 از �ل S& �� W��1304 �� در ���ب �ل و ��� A د��ن ا "��D ه;�ي

�D "� Ea� "ا���^ ه�ي ا�3 در �� �� i�از 7ن ��ر pa6 ��D ��ان را��@�ف در ا ��در 7ن � ع . ا

E � د� دو �6^ ���ب ا��ا�" ��8رج ا� �c�H� V!�8ن !� ه�X "� ;� ه�ي ^� �� :� "�� �

�)�� �&D � "+H: 9 رD ن & ا ^ :H+" و د�)�ي �� ا ^ �6�H�� ^ در ��� اول ��9ر در

»"+H: ��� ��ورد�U « ��ا�� دو�" ه��ن ���ب �ل و . »7ذر��� �6�^«و در & ن 9D ر �6�

��" را�� D ل� � ل و ��98 S� ان��6" در ا ;# ��� �6�^ ا��ا�" ا pa6 �! E از �#�(��

ب ز��ن ا!���E ا��ا���ن در ا� ر $�U" ه^ �� 7ن � د� و ��S از �#�(�� ��3 �� و: د � د� و ���

�" و �A pU�%� "dS اص، ��ز در ���ن $��� ه��ن �ل ��ري :H+" در ا� ر رD ��1 ل��S& ا

و ��� �6�^ ��او�E داED و ا�08 ه8 ز !��!�ن در��� زردD&��ن ا��ان و ه�8 $��8 و ه���82 �3د

�p و :�ري ا E اه�+"S&�� ���R و ��f�� ز��ران و�� p�� ت ���ان��Wو "dS� . . . .

�ل و ��� زردD&" را در �� ���: "��& ��ري اوD ��1 ذ�P6 ي و: د دارد !� ا� ��و �6ا p�Wد

�ل ���56 ����� ��&��6 ا12 ���30 "U�M�8S" (روز 365$�9 ه8��P(��ن A روز� و ( z��6

"� E��� ���� ����ري ه�ي د�)� !� pa6 از 7ن در ا��ان �� ��� ا6 ام D ��1 E�'�! اي�� ��+ �8!

V�� ل � د� ��U �6ا�� �� " در د E دار�^ و S� "ا���ا b#&P� . �98� �� 0 �" � ان+\S�

"f�& ��ري اوD ��1 "+���� �m 6 ي pa6 �! E'1 از ���6اري Sc6" و ا: ��#� "+���c ر ا�&

���� از ��5(:��� �! �D�� ��D س�a&6)� ��3 و: د ) ا�ل و ��� د� � � ع ���ب ز��ن و

�a�&! د� !� ��7ر 7ن در � ")8��Pان ه��ا "� ��ري رD ��1 ه�ا�m �9�7 از "�� �! E داD&� ا

ا�� �ل و ��� . ��6" ����� ا T 5P� (E� در !&��a دار� ش اول در ���& ن(ه�ي ه8��P(��ن

�ل و C��c� �8�$ ه�ا�m "�H�$ �� "#���� د� و �&�� از "#��� ���) "#��� �� "6�U ه�ا�m �!

�&Dا�� (E ���& ن ���7 ا E و+" �� . ا�a&6س ��D ا �a�&! ل� ا ��" ه(E ��� از 7ن در

"��D ل� 6��ي (ا�� اوا�A � اk6 ����" ه�� 7ن ��� ه� در k6دروا- "#��� "��D ( ��

�(�� !� pa6 از :S� C��%� ]8# م �(�� � د و+" *V از : EP� "�H�$ ن ا+ اح�D ا��� A

"#����� ���� A د در �ل �9�7 E���c� 0 از 7ن ��� ه� و�ه� k6 � �D د����� ا����� ��Aا "fد���

Page 128: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 128

�D �Dرو . . . .

��" -ا�� �ل و ��� !� 6��يD)دار ���a! ي��6 "#��� �ل و ��� �� C��c� "8S� ( د� در �

�m 8(��ن��Pدور� ه "� ��ل ��وج ��p و � ر ا+i در دوا�f دو+&" (ه�ا در دوا�� رS& �� ا ��aD

�8 ��ري :��� در D ��� ل و� ��" ه;�ي pa61304 از ا��Pذ D ( ��S�� د� و p�S&��

��ري او &�f" :��� در ���ن $��� ��دم ��ز �� D ��1 ار��& ��S از ا�&(�ر و ا "&� �! E���

�" و دو+&" � د� ا Eاوا�A 7ن #�#� ��8aي ���ب . ر

�& ��ري او &��" �6�^ ا &�� در ���ن 6 م اT#" اوD ��1 ع دوم �) ��ا�� اHcTح را �� �Mورت

&� و ���1 را �ود�A�� `�#a� �9ر ا�� وmا �� �9�7 ���) 7ن 6 �" ا@Hق �" !�8^ !� زردED در

� د p�S&�� .�D "� ^���� وي��&���R E��6 BD ��!� در �A7 ه��6�&" و �ل در 7ن

� د k6ر وا�a8�1ه ^ �� ا ^9� "a5#" . $��ي �\هU د از �ا�� �6�E ه� �� 5U ل �ل $�aرت

. . . . روز� 80روز� و ��'p5 75روز� و دو p5U 30روز� و ��" 60روز� و د�)�ي 45

"��e� ت�%'T در H���ري �; س �� ��eن ����� �%&D ��1 ان &� ���D �! م را ��+" � ع D و

��Sه� �� ��د �! "&�#�� ل � د� ) ��ي(ا��ان �8S" در �S� ان ��!3ي��د و در ا � ��D وف�S�

��ري ا��ا���ن اT#" و �&" 7ر���" ه�ي �6�^ � د� و �mه�ا �� ا$&�ال D ��1 ا�� ���D و E ا

��6 "fل و دا� ��^ ر���D "Sوع �" �D و 1��ن �" رود در ����ري از !�'�E ه� �aDه&"

E � د� !� *� &��8 ��9 و ��ه�� و �Aا��ن . ه�8ي داD&� ا "� 6 �� C#S&� �Sc6 ��� ل و� ا��

� د� !� ) ��&�ا!���(د�)� ��9eي �6�^ � د� ا�� و ��� ���س �9�7 ��� ��9 و ا$�^ ا$��د�Dن ��9!�ن

� د� ا E و �&" ا���ن دارد !� اول �ل �9�7 ��3 �� "'��A 6 ي در ا$&�ال �m ��� د� �9� �

E . . . . ا

��ري D ��1 ^0 او ه�ف �3دHAش و ا �6 ي در $�9 دار �m ��در ا��ان ��!3ي و » �; س«

��ري او &�f" �6�^ در �3د D ��1 ^د� و ه ��" و �3د *� &�1�8ن ��&�ا ه8 ز را�� �R و "+��D

�S� ����& ل � د� ا E و ا��ا����" !� �� د�� زردD&" �1و��� و اه ر�3داي زردED را �" *�

BD ل� 1��ن �" رود ��" از ا�� دو �6�U�8S" دار���1ن �ل � روز و ��1�9ن �� دار���1ن

��ري ��5ي را D ��1 z���� t��� از pa6 ^;8* اول �6ن ���� �� ^)D �6ن �Aري در اوا�a8ه�!

��ل �6ار داد� ا E و *V از �S& ��ري A د �C�ac و � رد اD ��1 ����" !� �3اع ا�a&6س �� د� و

"&Dزرد ��R �(�ن د��ا�A �1�8ن ��&�ا و& 8" *� &�1�8ن اه ر�3دا و *�S� �'��@ دو ��ا E'+�P� و

�� ��U&� 6 م ��A و ا�'�ق t#T �� Ea6�$»س ;� « C� ��اه ر�3دا وا�(� �8Qان او را *\��U&� و

را �� 7ن وE6 *��و » �; س«���م او ��3 ا$&�اف �� د� و ��#�^ ��D ا�� و زردD&��ن ��3 !� 6 م

را از �Aا��ن �; س در !�A B د *\��U&� ) و �D�� ��� و 7ذر(د� ان �" دا��&�8 در ���م t#T ��&�ا

���: "f�& ��ري اوD ��1 �! د� � k6 � ��اي در:� دوم �6ار داد�� و در ا�A ذ از (و او را A��

�� �&'p! ��#$ C ا��ا���ن �1د��� را ��" از ا�� دو �6�U از د�)�ي *\��U&� و ا�� �ل و �) ��5

�� $8 ان ��5+%� از @�U" اول �ل را در �Uورد�� ��� E6و ��و در ا E �� ��ه" !� در ���م (ا

�6ار داد� و �D�� 7ن را ) 7ن � د� و+" ا�� ا ^ را ه8 ز ��اD&� و �D�� اول �ل 6 م �; س � د�

را �� ��9 داد� ا�� و ه���82 روز اول ه���� را �� ��� اه ر�3دا دا��&� ا�� و از @�ف د�)� ��� ه'&^

�8S" (اور�3د و روزه�ي ��S از 7ن را �� ا�(� �8Qان و ا��aع اور�3د ���5P داد� و روز 3��Dده^ را

�� ��9 و روزه�ي ��S از 7ن را �� ا��aع او داد� ا��) او+�� روز ���� دوم ��� را . . . .

Page 129: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 129

�� �! z��;8�ا ��M�U�� س���� �8���رم *V از ا�&(�ر D "� p��� �6ا�8" �&�ا!^ 7ن را�%& �

�1و���1ن �� 7ن �\ه�D ( ��1 �! z�� ا�&�ا در �Dق و :8 ب ا��ان(��ر�;" د�� زردD&" در ا��ان

#E8c دار� ش � ��ل �" !�د�� در اوا�p �� اواS& ��ري �6�^ او &�f" را در ا� ر د�8" اD

�ل ���� ا �c ار��aط ز��د �� ��5 و ��اود� !�89 501و 517اول �� ا�&��ل 6 ي t��� از pa6

��ري ��5ي را ا�a&6س و ا��Pذ �� د��D ��1 �5� �� "&Dي رو���" زرد���� ا��ان و $# �5� . . . .

��ا �c ر &�� �D ا���ن��رد ا�'�ق ا � �&U�� ���$ ل a6 �! "S6 � از ���: "f�& ��ري اوD ��1

ان :�ري � د� و ا�X�1 *�د�Dه�ن ه8��P(" و در��ر �9�7 �ل و ��� �ل ���56 و ��ر در ا��

�#"(�Uس �6�^ �� # !" ���و�" ) ��A د از ��@H ��ل ����د�� و S& در ) اHAف ا ��8ر(را ا

# !" و �ل و ��� i�و دو+&" ��ر "� H@�� ا�8X �� "���Dي در دوا�� ر ��82�ا��ان و ه

m �8&Dل �" دا �S� ل و ��� ���و�" را� �ه�ا �D�a� "�D در ا���8 $��� ��دم ا��ان �� ه��ن

��ل S& �ل ���56 زردD&" و �� ه��ن ��� ه� !� �� ��W ا ��" �9�7 را ا "8S� ���: "f�& او

�" و ��ري رD ��1 �8ي� ����ن � �" !�8^ ���ب �" !�د�� و ه��ن �ل ا E !� در دور�

ر :���ن A د ��او�E داED و+" ا��ي از 7ن در ا�� $�5 :3 در �#" � د� و در دور� ا �H" ��3 د

�>�� $�اق $�ب و اه از و » �6��"«���ب *�ر ��ن �T ان و��ن ا��&Dن و زرد�& �\هz ه�8و

��ا�� ا�&(�ر @���� ���D و E :��� در ��� زردD&��ن ه�8 و » p5U«*����دان ��ز��ران ������ ا

�� در و��8 �6 �ل » @�9ا�"«W��ت ا��ان در �&�;� ا�&(�ر ���ن ا��ان و �&�و< �Dن �8X ��

��ري D ��1 )� �(��" از 7ن�(د��<��T 3 در �3د: (�����.

E��� ����U "� �&�� � ���� ا�Dر� ��Aي : در�� �� " ��" ���7 ا ^ ��� ��� !� �U p�Dر

�� 7ن دارد !� �D�� ا�� ��� از ��ه�9ي �; س E+Wد E دوم . � د� ا ��E(&���ي او &�f" ا

��82 *� &B او و A(���ر�D و *��ش �1���� و �` ه� و ��ا��اA&� �9�7 و ه �����7 ��#� دار� ش

")8��Pه ��@H � دن a� �9�7 د� و �D�� a6 ل د�� زردD&" از @�ف "&Dزرد p�+از اه ر�3دا د

�8 �p ��7 441ه���� در � t#T k6 زردD&��ن و �; س در ��ود S� t��� از pa6 uوا ،E � ا

�� A د زردED در!&�A�&� z ا �س . ا$#^ ���: "��& �ل و ��� او V� �� Ea�� ���7 م

�� دW� 6 p�� W�� �! در د E ا E در اوا�p �6ن �8��� �m 6 ي و EDا !� زرد��ي ��ارد ز�a&S�

588و ا���ن 1(&� z در �8 600ا$Hن ا�� در pa6 ^)D) �8 از ��Hد ���t �" ز��&�

t��� از pa6 (E . و در 7ن وE6 ه8 ز ����� ��5 و �(�ق ا��ان ار��a@" و: د ��اD&� ا

------------------------------------------------------------------------

1349، ��9ان،1��U�1&� از ���Wت ��" زاد�، ز�� ��� ا��ج اU(�ر، ج . 1

2 .�� BD !1375 ا��ج اU(�ر، ��9ان، �Uزان، ��U�1&� از ���� ه�ي +�8ن،

��U�1&� از ز����U @ "1"؛ �A@�ات ����� ��" زاد�، �� ! BD ا��ج اU(�ر، . 3

،"� �9�1372ان،$#

��ن �Aر:" . 4� \Aزاد�، ا "�� ����� ��U�1&� از، )E#� ،�@7زادي، و ،t���� و pه��� ( ��

BD ! 1379 $3�3اu $#�3اد�، ��9ان، ا�&(�رات �Uدوس،

��U�1&�9ز ز����U @ "1"؛ �A@�ات �� ��� ��" زاد�، ، �� ! BD ا��ج اU(�ر، ��9ان، . 5

Page 130: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 130

1372

1378ه 8D[ ا�%�د، *�وه()�ان ��T�S ا��ان، �Uه�T�S� ]8، ��9ان، : ��U�1&� از. 6

�� و �0ر�� )��ب، ��ل ��0; و ی@f، 9"�ر1_2

�'رج ا��0@

ا%�ان �"���; ار^� و �R'ع 3'�� در

Brenda Shaffer

Borders and Brethren, Iran and the Challenge of Azerbaijan Identity

Cambridge, Belfer Center for Science and International Affairs, 2002,

xiii, 842 pp.

�ز��� ه� و ا6 ا�" را !� ا:3اء �(� ED �� �p ده�U ��8و*�D" ا�%�د :��ه�� D روي ��98

�� !( ره�ي ه����� D روي ��3 �����ي �6�p . ا�� ا��Qا@ ري � د�� د1�1 ن ���د "D�*و�U ��ا

ED1\ا ���H� . درازاي ���� ا�� !( ر 2250��" از ا�� ه����)�ن ا��ان � د !� ��زي �&� #�!

ED�89ور دا* .�� ���E ا��ان � ا��&� � د، �� ا &��8ه�f"، در @ ل دو�6ن D\1&�، روا+��� �&a

*V از *���ن :8[ . 3��7 ا�� *��8(" �� رو �� �3اري و VQ ا�%�د :��ه�� D روي ���6ار !�8

EU�� و !�ر � p�&�� 0 وX ! اي از !( ره�ي �$ �;� ����+" A دD ان در��زه�ي��د، ا� .

(&�< ��U&� از ���ن ا�� ه����)�ن، ار��8&�ن، 7ذر���;�ن و ��!��8&�ن، �� ا��ان ��زه�ي ز��8" �

���8 ا6&�5دي، . ا�� ،E�S� �ز���، : ES در ������ �� ا��ان، ا�� � ه����� ��ز� از +%�ظ و

�� " در وb�SM kM ��ي �6ار U�1&� ا�� و ازه��� رو ��(&� ��7ن �� � ا��f" ����" و ا��;�م

����ي ه�ي ا��ان در ا�� ز���8 ه� �)�ان ا�A E�8 دا�� �@�A .�8ن �6ا!� E���!ا "����E 6 �" و ز

���6�p � :9" در ����S ا��Sد روا p��$ ����ا�� !( ره� �� ��د��ن �!� �C@�8 ��زي ا��ان را ��3

��دD ��U�@ . "ا���ش ا6 ام ا��*�وه(" $#�" در ��ر� ����� *��ا�B ا�� ه����)�ن ��ز� در � دو

�!� در �C@�8 ��زي @S�a&� �" � ا�� ��اي *�وه() "$�� " و ا:&�� �ا�" !� �% Wت

�D�� د��8 �88! "� " . �Aور����� را ��ر

،�'D ا������(&� در »��زه� و ��ادره�«ا�&��ر �" رEU !� !&�ب B�17ه" و دا� ��، A ا���8 را

Page 131: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 131

��+" 7ن ره8� د D دD ن�(����ا��، ارز���" ه�ي ا�S&��� z#Rدل . ��ر� رو�� �% Wت در ا��ان و ه

" � ����8 در ه��ن دوp5U اول !&�ب �(9 د ا Eو �� ا�� 1 �� ارز���" . z5S� ��1 7+ د�

��A" داد� ه�ي ��ر�P" ��3 �����ي B8�31 � %� �� ��#� b+�� " �8D روش ��ه�، !� �� ��98

.�%� س 1\اD&� ا A ،E ا���8 را �A رد� �" !�8

E �� ا��M 0� و p5U BD p��D اول. !&�ب p5U در ��ت اW %� i�ه�ي از ��ر D ��8�� � ،

�� د E ���ه� ��c8�1920 از اوان �� ه;�ه^ �� �ل . �� �� *�(�وي رو p5U ���در ه

��+" ا��ان، !� �ا�;�م �� ��E�a رود D تW��7ن !( ر و ��5ف ا "��3اري در �ز��� ه�ي :8

D ر��D3 ا�� ،�D �;8� دو !( ر ���� ����8 در ا�� �a%~ . �� ا Eارس �� $8 ان �A ��زي

�� ����� رو��اده�ي $ Ea�� �8 و! "� ^&���� :� A�B را ��(&� �cS ف �� �% Wت �6ن

�� ا$&�8 �" ���� B����p5U دوم �� ز��1" 7ذر���;��" ه� در ا�%�د :��ه�� D روي و . � زده^ !

ا��ان و *����ه�ي 7ن ��اي ا��ا���ن در 1357ا��Hب ا �H" . در ا��ان دوران *9# ي اA&�5ص دارد

7ذر���;��" ��aر و ��3 ���ه� و �a# ر ا��� �ت 6 �" در 7ذر���;�ن D روي در دوران ز����اري

E م � رد ��ر " �6ار U�1&� ا p5U در bX���9X p5Uرم ��7ر �Uو*�D" ا�%�د :��ه�� . 1 ر

��ه �E و A د�17ه" ه�� 7ذر���;����ن �� D روي و ��3 ����� ا�;�د :�9 ري ��&�p 7ذر���;�ن را

� �9 ري 7ذر���;�ن در *" . �" ر: p��)� � %� ر����%~ در �� ^;8* p5U ��8 در�� �

�Uو*�D" ا�%�د :��ه�� D روي �" *�دازد و �ا�;�م در f�9� p5U" داوري ه� و U(�د� �&�;�

�� A ا� ��8�7 p�ه���) �� . ��8 در ���ن �" 1\ارد��1ي ه�ي A�B را در��ر� رو��ه� و �% Wت �%&

��A" از!� &" ه�ي X(^ ��1 ا�� !&�ب را، �X در ز���8 روش A�8D&" و �X در �D ر��Dا �!

EU�1 ان � "� . � رد داد� ه�f" !� در اA&��ر A ا���8 �6ار �" ده�، ��د��� �

" و ا:&��$" در 7ذر���;�ن�� ا��ان را در از ��� روش A�8D&"، � ����8 ��98 د1�1 �" ه�ي

�'A V د � رد ��ر " �6ار �" ده� و ��، 7ن �8Xن !� ����، در *� �� �� �% Wت و �Uا��8ه�ي

�� در د�)� � ا�" و ا��Wت ا��ان�)� . "$�� " و ا:&�� �� $8 ان �� ��، وي در ه�� رو��اده�ي

� ا�� ر�[ و � f" از !� در ر�k �6ن ا��A ���م د�� �Wر :�9 ري ا �H" را � رد B+�X �6ار داد

�8����ر " ). 184و A) �T180 ا E ه�ي 6 �" �" ��ا3Uون ��ا��، از 7ن :� !� ��+b !&�ب

� د !� "� "�c8� ،E وkM !8 �" ا��� �ت و ه �E 6 �" 7ذر���;����ن در �;� ع *�داA&� ا

�98� �� "f�& در7ذر���;�ن ا &�Wل ه�ي وي �� *��� *�وهB ه�ي ���ا�" در ��9D C@�8ي و رو

�D���� ��a��5 . ا��ان �#�� در:�9 ري 7ذر���;�ن �&�" E ا��، ��ر " ه�ي ��+b �8%�5ا

�� �Aرج ! ���X ا�� " �� pfWد �� �&)�� �! "��(aP� ���� 7ذر���;����ن ا��ا�" و "f. ه� ��د��

E� ت و ه� ��ون ا�;�م *�وهB ه�ي :��k در درون ا��ان، در��ر� ا��� �! E��� "د�17ه A و

�� �6�p ا$&��د ��" � ان ر ���&� �� . 6 �" در ا��ان

�" ر � !� � ����8 !&�ب دW E6زم $#�" را �� !�ر ��د� � ��� �� 3�� "P�داد� ه�ي ��ر �fدر ارا

�D��در *" ا��Hب رو �� و ه8)��" !� �#� ن ���وا�" در 1918�� $8 ان �� ��، در �ل .

� V� � د��، �1وه" از 7ذر���;����ن ا��ا�" در ��! ، 6'��ز در �Tد �� ���7�� p�&�� 9 ري�: 0

�� ��م 7ذر���;�ن، ������ 7ن � ا�"، �� ا�&(�ر �0 روز���� دو ز ^!�� " �� �)�ان از D7 ب ه�ي

����ا D'� از ا�� �(��� �� $8 ان �� �� اي از E�+�SU ه�ي ا��ا���ن . :3ء W�8'0 ا��ان د E زد��

���;��" در ��! و ���9 �;#" ه �E 6 �" ��7ن ��د ����8 ا�� در �U�S" 7ن را 7ذر���;�ن �" 7ذر

Page 132: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 132

�� ا���س �C#S » :3ء W�8'0 ا��ان«A ا�� و *�ر� دوم ��م را، !� t��T �ف ��!��يS� و �D��

�B8 ����ن ��+b، و 31). 164ص (���Dان روز���� �� 7ذر���;�ن ا��ان ا E، ��د��� �" ��1د

E �� د�)� �BP ه�ي !&�ب ��3 ��� ا��8�U ا z#Rاه" داد� ه�، ا Pa+د .

E�م 7وردن روا�(ه8 �P)� ka8� ��از د�)� !� &" ه�ي !&�ب، ���� از 56 ر � ����8 در ر: ع

�� $8 ان ���ل، در ا�Dر� �� ا��Hب ا �H" ا��ان، . ه�ي �S&���Rرف از رو��ادي ��ر�P" ��د !�د

��� ا�" ا��Hب در ا�;�د ��9ده�ي د� !�ا��0، «ع �� �ka8 و ��ر!"، اد$� �" !�8 !� وي، ��ون ر:

�� �UاA ان ه�ي » ا��ان«��� ��A" از 7ذر���;��" ه�ي ،�8&A�8D "� "ا���د را ا A � � را !� ا

�� اد$�ي ��+b در » M� ا��ا�"«��اي ا��� �ت ). 79ص (:#z !�د » 6 م �1ا����« �! ،3��

�: � �اE . 9 ري 7ذر���;�ن � ج �" ز��، �� �5P)� ka8" ا�Dر� �(�� ا

را �" � ان �� �� اي ��رز از 7ن د E *�وهB ه� » ��زه� و ��ادره�«U(�د� !Hم 7ن !� !&�ب

" *�وه()� �� ��ر�i *�دازي و �9" !�دن ��ر�i از �&� و �� دا��E !� در 7ن ه� �1ا�B ه�ي

رو E !� ���ز �� *�وهB ه�ي �%����� در ز���8 ا��Sد و و��1" از ه��� . �%& اي 7ن �" ا�;���

�� و��� در ار��aط �� ا &��ار !( ره�ي -ه�ي ��E6 6 �" و �% Wت ا�&��+" ه �E 6 �" در ا��ان

��+" !( رD ي ��زه�ي ��ر " . ه��82ن ���زي :�ي �� ��� �" ر � -��&�p در 7ن

ي 6 �" ه��ا� �� $ ا�p د�)�ي X ن اHTح �A&�ر ار��aط ��� ���QرX)" ارM" و ه �E ه�

"� ،" �� E!ر�)� �T�$ ان در���9و��ان اD "S� " !( ر و ����� �� ق �Uدي و :��

�D���" . � ا�� ����� در< ��U �&9ا�W %� �8ت ا�&��+" 7���8 در ا�� ز���8 ه� Xر�X ��8X در

" �� ا��ان را *" EU�1، ه��ا� �� *\��U&� ا E !� �" � ان د1�1 �" ه�ي �%&�p در �dUي

E��� ي�� . ا�� اpT !� ه�� *���� ا:&��$" ا

____________________________________________________________________

و:� ���Xش ا�"�ي

ر��ن ��ر%Y� در ا%�ان

�� HRم %�

�Y%، : ر��ن ��ر�و �+*�� ر��ن ه�ي \�ر� ��1284-���1332 و

،��)X �)� ،�9 رد *�ي �3+3ل 548 �9�1381انQ 1300-1320ر��ن ��ر�P" ا��ان، : ص !���ان

�9�1381ان، �(� و *�وه��D Bاز�،

ص 172

�)�� در ز���8 ر��ن ��ر��U "Pر " در ا��ان ������)� 7ن )X ارز��� و B��3ن دو *�وه�ا�&(�ر ه

" ا!8 ن �� اه���S+�c� E *�(��8 �)�رش و ا E !� دا�( ران و �%���ن اد���ت � �� �Uر

t�M � ����د����1 ه�ي ��ز� �! �8�7����د� ا�� و "* " و��1" ه�ي ��:�&� ر��ن ��ر��U "Pر

Page 133: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 133

����* p�#%و�»"P�ر��ن ��ر «"��Hي ��ر�i ادW در- "��& . ��T�Sا��ان ��Qداز�� -�� و��� اد���ت دا

"��9^ ����8 ا�� و ��ز �A�D ����(�ن ه��(� ه��8X ��ر�i �)�ري اد���ت و *�وهB اد EP

��88�D ان � "� ،bTو ��ا�� ،E � د� ا ]����� HRم، را!�ري ر��ن ��ر%Y� و !%� �&D � ،

، � D&� !���ان �9Q، را از رد ��ي �B:Bل �UاA ر و �D��&� درز���8 ��ر�i �)�ري اد�" A ا�� و

"���� از�� :��8D �S(1 �� *�وهB اد ���� ����د) � " اد���تD . ،دوا�� ��ازا�&(�را B�*

� د ر��ن ��ر%Y� \�ر�� �&U�1 رد � :� �6ار � �&�! �P)� �� 1 ���P(" از !&�ب . �&a+ا

"�W�� b&���! �&D � ،" Christophe Balaiy, La genese du roman(*��ا�B ر��ن �Uر

persan moderne) ( ،�9ان� ،" [� ��ل دا���ن �� !&�ب و*�ر� �R7ز) 1377���1دان �Uر���8" '%�� ا%�ان�$��� ��� �&D � ،) ،دوم، ��9ان B�ا��1377:#� اول، و( p�، ��&� ه�ي �6

. � :9" را در ��ر� ر��ن ��ر��U "Pر " ��cح !�د� � د��

�Y%، : ر��ن ��ر�و �+*�� ر��ن ه�ي \�ر� ��ا��1 و 1284-���1332 و �U Bوه�* ،

�(� i�در ��ر E �� �Uا��T56-29( �8 (در p5U اول . ري اد���ت ��U �T�Sر "�'5#" ا b+�� ،

"P�ر��ن ��ر " �8D �� 1 و ،"P�1" ه�ي ر��ن ��ر��و و b�ر�S� ،ر��ن ��ت -�� ���در ��&� اد

���ن ����R- �8ب ��8X د را A ز���8 ه�، و «: �" *�دازد، و ��8 ر ،p�Wر� د���2�7 در ا�� �a%~ در

�" � ا�� ���� و ا �س �%~ و . . . ر�D و �U �D�" ر��ن ��ر�i ارو*� ��cح �D ��ر��2P *��ا�B و

،" �� ،"$����ر " ��ر��2P ر��ن ��ر��U "Pر " �6ار ��1د �Xا !� ��� او�Mع و �Dا�� ا:&

) 84ص (» .��Uي، �Uه8)"، واد�" *��ا�B 7ن در ارو*� و ا��ان، �6ا�E و �aDهE ه��" و: د دارد

��%� z���� ������ �7 ز� ه�ي د����8 ��ي ،B��HRم در �%#�p ر��ن ��ر��U "Pر "، !^ و

�� �2�7 -و�Uدار �" ���� !� ���� ����ورا��« �S��: E�P�ا��» ��ر A را -� ان " اد���ت ��U �T�Sر

��ه�� . �� ��U ا��*\�� از داد� ه� و *�داA&� ه�ي اد���ت �Rب، �p ��اوم � �S��U&� 7ن �" �)�د

�� � �S� ،t�M�b و � b�T �'�ه�^ و داد� �&)��ه�ي د��8 و �Uاوان ا�� !&�ب، A ا�A ��8 د را

B ه�ي ا���(� ��ا�)�3�* �� �� �8����وره� رو��و �" .

» ر��ن ��ر�P" واk6 �1ا«و » ر���V ��ر�P"«� ����8 !&�ب ر��ن ��ر��U "Pر " را �� دو 1 ��

^���� �� ،VQ �8 " �" !�8 و، Dز����8ي 7ن �� ا �س � �� +� � M ع، �A&�ر، و

�8 �" � M ع"از ره)\ر . �%& اي ر��ن ه� �" *�دازدD "� ز���E�P، : وي � �U �� 1$" را

ر��ن ه��" !� � ����8 �9�7 دور� اي ���W @ �&a" از روز�1ر D\1&� را �� b�T � �56 ��ر�i و

ر��ن ه��" !� دا &�ن �Dن �� �% ر ز���S��: "1 در @" روا�&" دا &��" $��M �" !�8؛ دوم،

"P�ص ��ر�PD8" -ا�ه8)" و ا����� د�U ،"�p�D -دWوران و �����96ن �#"، E�5PD ه�ي $#

��D "�ا�@ "P�0 ��د�� �9^ ��ر�ر %����" ��1د؛ و م، ��7ري !� �A&�ر دا &�ن �Dن

E �� ، HRم دو 1 �� !#"» �A&�ر«از ره)\ر ). T51-49'%�ت (ا " ز�� را در ر��ن ��ر��U "Pر

��ردD "� : �� اي � ادث �9�� و���� $8 ان ز���8 �" i�م !� از ��ر �� "&8 "P�ر�� Vر���

�� �%#�p دور� �� E�5PD ه�ي ��ر�P" از "#���� � � ��:�اه�ي $�����D ا &'�د� �" !�8 و ا

�� ارا �&)�� �! E�5PD "P�ده�؛ و ر��ن ��ر "��f و ����E�5PD B ه�ي A د �(�ن �

"P�ن �" *�دازد �� ���ن و ز��ن � ادث ��ر�& �ا�;�م، ����^ ��8ي د�)� !� � ����8 �� . دا

��ر��ن ه�ي ��ر��U "Pر " ا & ار ا E و » #6��و �%& ا�"«�� » ا��Sد ��8S�"«د E �" ده�

�& ن ه��" ا E !� د &� اول p��D ر��: ����^ �" D د" ��Rا�&��دي"و " ا�&��دي"�� دو د

Page 134: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 134

�� �&)��»E��D م، » دور�HR �&'1 ��ا�PDص و� ادث ���� �Rور �#" «� :� دار�� و در �9�7،

E���« �� �a+�R دوم �& روز�1ران «��� دارد و � �56���U ��8ا��د 7وردن » دور� ه�ي ا�P&Uر«؛ د

�#�8ي �#"� ر ��a@�Pن و د» �A V'&� �#" �1ا�" و و@� دو &"«و ���ار !�دن » $3ت و

E ��8aي !�ر A د را ر��ن ��ر%Y� ازX(^ ا��از �(�P �)�رش ��ر�i اد�"، ��+A .b ا��1�8ن ا

��8ي � ���1 :���ن ر��ن �Uر " �" 1\ارد ^���� ��دور� �E�P دور� 9m ر و p�D ��1ي .

�ل ه�ي �#T�U ��1د !� در "��� ��1300 1284ر��ن ��ر��U "Pر " ا E و ر��ن ه��" را در

�ل ه�ي. �)���D �&D ا�� p��D ر��ن ��1320 1300دور� دوم "��U �D و �Dو دور� ر E ا

دور� م !� $�5 ر! د ��a" ر��ن ��ر�P" ا E، ��7ري را در�� �" . ��ر�A "P ا��� �" D د

�ل ه�ي �#T�U ا�� ��1322 ��11320د !� در ��D پ�X و �&D � .

"در ز��9m �8 ر ر��ن ��ر��U "Pر�� ا:&��$" 9m ر ر��ن -"، � ����8 �� :�a8 ه�ي

"� " ��ر��U "Pر " � :� �" ورزد و و6 ع ا��Hب �(�و@� را ���R7 �cز :�ي ر��ن �Uر

از ر� 7ورده�ي ا��Hب در ز���8 ��8 �aت ا:&��$" ه� ار !�دن را� *��ا��U Bد�1ا�" � د !� . A ا��

E��D ا��Hب ). �T103-100 (" � ان د�� �;#" 7ن را �� �D �� 1��&� �" در ر��ن �

�8�7����اي *� B ز�� "P �Xا از 7ن ه�� «: �(�و@�، ا��، ا��ا���ن را ��7ن داED !� در *" *�

" و �Uه8)" و ا:&��$" D\1&�، د�)� �aAي ���E؟�� E�در *� i ) 103ص (» �;� و $�

� د !� ����ري از ��7ن �� +3وم B �� ا�� *�»� E� ا���نا���ي ه��د��» #" ا��در ا�� . *"

ا���س «!� �� را�&" �" � ا��E » ر��ن ��ر�P"«را &�، ه�� ا�3اري !�ر �ز�� و �'���� از

&�3ي ���(��ا���س ز��a�" «را در ���ن ا��ا���ن ز��� !�8، و ��3 �� ��ي » A'&� و@� *� &" و

�8 " ��a@�PنD « د a� ،زد� �8، در �%~ از �� +� ه�ي در ه��� ز��). 105ص (را ��اب

�� *��ا�B ر��ن ��ر���U- "Pي �a��� "'�#U) �T126-123 ( ^��&ژرف ر��� ����� �� ��8�� �

ارو*��"، �� و��� �U �� 1ا�� ي 7ن، � :� دارد و 7ن را ا�)��3 رو8D'��ان ا��ا�" $�5 �(�و@� �"

�� �8& ��8 »در< T%�%" از D\1&� و � ا���" ه�ي A د«دا�� !� �" A ا�� E از ه��� . د

�� ���ز $� �" و :�&; ي i ا�)��3 � د !� ا�� �1و� رو8D'��ان در را� ا���ي ه �E �#" و *�

�8&�: ��9� . و: � �#" و ��89" �(&�< و ��ز� ��" دوران ه�ي �(&�< ا�P&Uر

��رد، دور� �U �D�" 7ن رD "���ا �� *V از 7ن !� � ����8 ز���8 ه�ي *��ا�B ر��ن ��ر�P" را

" �� -�T142 (ا:&��$" ا�� �U �D�" � :� �" !�8 -!�وش �" ��1د و �� ز���8 ه�ي

��د� �" D د، ��1300 1284��اي �%�� HRم، ا�1 �ل ه�ي ). 127D "P�ر��ن ��ر ��دور� ��

�&Aدا�* �! E دور� �U �D�" 7ن را ���� در $�5 ��#� ر��D�M :�&; !�د، ز��ا در ا�� ��ه� ا

�� �� E ��!^ *9# ي �� ��دوران �D ه��8 «!� ا���ي -ر�i و ��اوم �)�رش ر��ن ��ر�A "P د را

�&D\1 E�). 129ص (ه��ه8[ و ه���ز �" ���� -را از ه�ف ه�ي A د �6ار داد� � د» �;� و $�

@S�a" ا X �! E ن ر��ن ��ر�P" ه^ �" � ا��A E ا E ه�ي �� �E «: � ����8 �" ا3Uا��

���1�8ن و ��دم �� D\1&� ه�ي دور و ا��5اف از ز��ن ��ل ����� !�8 و ه^ �(��" را در � :� �

���D، از ي �� �E � رد ����� و �( �C �6ار ��1د �&Dد دا A ��» از � :� �� �;�د اد�" را

���� ����z، در دو ده� �R7ز�� �� :�ري A ر��Dي، ر��ن ��ر��U "Pر "، در ). 133ص (

�� �6رت �� "� �� "، ارج 1\اري �� ��ر�D\1 i&� و �Uه8[ اp�T و *� �اري از ز��ن ه�� ^!

. �Uر " را �ز� ��9د�� A د �6ار داد و �� $�58 ���و��8ي ��اي �� �� �� � ��+��^ ا��ا�" در��7

Page 135: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 135

ه���3ن �� *���ن - 1320�" : � �! E��� E9���R7 ،��8ز ر! د ر��ن ��ر��U "Pر " را �ل

�D�Mه" ر�Dل ه�ي . �" *�8ارد -�دوران *�د� "$�� " و ا:&�� p�8 ز���8 ه� و $ ا�Xه�

� د، زا�B و �1&�ش ا� اع اد�" د�)� ��1332 1320 ���� EP "a�� ر! د ��ا "(� (X در-

). 156ص (را ��3 در ا�� را &� ��a�� ��د��� �SD- EU�1 � ، ���+�، ��� و ز��1" ����

�ل ��ر��2P �%# ر��ن ��ر%Y��9X p5Uرم ��� �� ��+�b ر��ن ه�ي ��ر��U "Pر " را "#�

��ه� ! ��� �� ����^ �" . ارا�f �" ده� 1284-1332ه�ي � ��� ����8 ا�� دور� ��^ ��6" را

�8! ." 9"5 و ��aا، #�g و �*]R;، دام !� p��- p��D اول ر��ن ه�ي ��ر��U "Pر �ل ه�ي -� زده^ ��Hدي در �ل ه�ي *����" �6ن -ا E &���ان، و دا���ن ����0ن

E�@ا�" $�5 �(�و�%�- �8��S#�^ ��ار و «و��1" $��� ر��ن ا�� دور� � $" ��B8 . ا�&(�ر �" ��

���a#@ حHTا « E �ل ه�ي ). 167ص (ا "�� � i���1320 1300دور� دوم ر��ن ��ر p��D را

�� . �" D د Ea�� ي�� ��و و *��� �� EA� دور� �U7 pa6��� �" در ا�� دور� ر��ن ه�ي A ش

�#�). 168ص ( �f:�T ��)�ن ��X'ن، =ز%@�، ��� ��ش، �*+�'ر، و �0�P9D' �� از :

�" و «ا�� دور� را ! "��U �D و �D�5 ر$ ����در ��ر " :���ن ر��ن ��ر�P" � ��" در ا��ان،

��ر 7وردD �� "��� دور� م ر��ن ��ر�P" ). ه���;�(» ����ي ر�D !�'" ا�� � ع اد "�� �

�+� �R7ز �" D د �8X و و6'� اي "a�� ر! د . ،b+�� t��5� ��را� A د را �� 1 ن ه�ي «ا��،

"، ا:&��$"، و �� د�)� و در p�D *�ورH;� "6ت و روز���� ه� �" 1(��� و �� دW��S&� pد

S8T&" زاد� !����"، ���� ���ور،). 195ص (» �Uه8)" ��a@�Pن ����ري �� د E �" 7ورد

��D . "�� � ر��ن �A�D ��9 ه�يX 6"، از�� uا bc+ و ،"���&D7 "اه�^ ز�����*�� ، ا

�� D "� د���D روز�1ر ��در ا "P�ر�� .

�� ر��ن � ��" ��ر�P"، ر��ن ��ر%Y� ا�9X �1ر E�P� p5U !&�ب E *�B در��7ي � د� ا

" ��Sي !&�ب �� A ا�B :�اBD ���1 ر��ن ��ر��U ^9� "Pر p5U BD،- V��;� از E�Sa� ��

-� $" ��� ���U+��&" و ز��ن A�8D&" از �"، و ��� �'���ي و � �M%" از ي د�)�

E �� �U�S" ر��ن � ���ن، ارا�THA �f . اA&�5ص داد� ��D ا b+�� ،ر��ن ه� ��ا Bا� A در

X �8 ن �A&�ر روا�E�5PD ،E و E�5PD *�دازي، T% -ه�دا &�ن، ��� و �%#��T�8$ pدا &�ن

0a �" *�دازد و، VQ، درو����� ه��0 از ز��ن ه�ي � رد ��� را -*�دازي و � b�T 1'&) ، و

� ���6 ���زا ��Aوي ر��ن 9"5 و ��aاءدر p5U *8;^ !&�ب، . ���" ر ��ا�� �%

�� A ا�D "� �&U�1 B د])50[ش1298 1226-(!����(�ه" ، . B��1ا �&��HRم ا�� ر��ن را در

+�� � 9"5 و ��aا ا�X�1«: ��&" ��!^ روز�1ر �" !�ود و ��8X �&�;� ��1ي �" !�8ه�ي ��

^��+�� � �� �! E'1 ���� ��از �1ا�B ه�ي �� � ��+��&" � ����8 7ن �aA �" ده�، �� ا�� ه

�� A د U�1&� ا �a8: �� E �#" �1ا�" �Tف "a8" و �\ه�ر�[ د �&)�� در. . . . ��Aوي �g و � ��+��^ ا�Uا@" و �z5S 3��7ي !� در ��7ري ���� از :# � ه�ي �� 9"5 و ��aا#

). 229ص (» .د��� �" D د، ا��ي ���R[*� E;، دا���ن ����0ن، و دام &���ان

^)D p5U �Y%ر��ن ر��ن ��ر " �g و �*]R;:�&�ري ا E در ��ر# i�D ا��ي از ،

�� ��� HRم، ). ش1332-1260(� " د &;�دي ��Sوف �� ���ي ه��ا�" "� " ���ي � �

b�ا�� در رد �»"�Hن ا���a#@ حHT��1 . �6ار ��1د» ا��ه" د����� �� ا�� وbT، �^ ه��" !� در

������� «؛ »��� �� �E ه�ي �c#�� و +3وم � :� �� ��6 ن و رأي ��دم«� " ا�� 1\اD&�8، ه

Page 136: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 136

�� ��� *�داA«؛ و » �A&�ره�ي ا:&��$"، ا6&�5دي، و �Uه�S��: "(8 و +3وم اHTح 7ن �&

� د��» ��!��E د�8" . ا�� �%�� ��� �Aن دا���ن ����0ن �� ر��ن ر��ن ��ر%Y�p5U ه'&

k��� �� �#P&� ازي��D)1316-1251ش (E ��+b در �%#�p درو����� ا�� ر��ن . اA&�5ص ��U&� ا

�! �8! "� t��5� :» �)�ن را ا���& ���% ري ���� ا���(� ��!^ �� �dUي دا &�ن

� �� «: او �" ا3Uا��). 319ص (» ��+��&" �� �#" �1ا�" � ��p��)� ��8 �" ده��� �6H$

��S+�c ��ر�i و ���ن و 7داب و ر م و $���� D\1&)�ن ��3 �� $8 ان :# ه�ي د�)� از ا���(� �#"

ر��ن p5U ه(&^ ). 320ص (» �� D�ت � رد ��!�� �6ار ��)��د دا���ن ����0ن �1ا�"، در�Y%ر� ��ر ��، � �a$ �&Dا+%��� S8T&" زاد� دام &���ان %� ا���م X'اه�ن �Bدc �ن

در �%~ از د����1 ه�ي � ����8، �%�� HRم �� ا�Dر� �� . ، �" *�دازد)ش1352-1274(!����"

��� ا6 ام، «: ��B8 �#" �1ا�" ا�Uا@" S8T&" زاد� �" � �����ا���(� ����ي ��اد ا��ا�"

&�1�89" در ��ا�� 7ن ه� T 5A� ا$�اب، و ا��Pذ � kM)3ي�& از د�)� :# � ه�ي ) $�ب

" $�5 و از �� ده�ي ��رز �;�د در $�5 � ����8 ا E !� در ا�� ا�� ��3 �� ^��+�� � ��

، � M ع )ش1248-1315(، ر���" از ���ر$#" !��+" =ز%@�). 389ص (» :# ه�ي *�ر�[ دارد

��+" درا�� ا�� �� ��� �. ا E ر��ن ��ر%Y�p5U �9^ !&�ب ! ،b+�» i�ر�� ���� د��ي ا�&��دي

. او ����E دارد» اHTح @#���a و �;�د A اه���«، و ا�� ��&� از د����1 ه�ي »D\1&� �" �)�د

��� �" ا E !� ��ر و * د �� �E ه�ي « * " �� E�Uا�Dا ����" از ا�� � ارد، �E'+�P او

�� �D#" د�)� در د &)�� ه�ي ا��ا�" را �(��p �" داد� و �� $�5 ز��1" �&a+��8 ��3 ا�� �

E ا�1 ��(&� ر��ن � ���ن ��ر�P" از D\1&� ا��ان �� :# � ه�ي �#" » .��!�� �d ر داD&� ا

،"P�ر��ن ��ر z+�6 در ،"+���� D�ت از @�U ��aود �S��: E «�1ا���� 7ن � :� داD&� ا��، !

�8! "� E��� ).401ص (» �

�P*'ان ز��%�� HRم در p5U ده^ !&�ب A�B 7ن را ���" ر �، ر��ن �(9 ر د�)�ي !� ،

��D ��» درو�����«در �%~ از . ، ا E)ش��D "#$ �&D � . ��*)1376-1286از * ر *�� ، ��Sوف

��D �! م �" �)�ردHR ،ر��ن ��ت ��8 «*�� . ا� �" 7ن !� ��9 ر ��a5Sت �#" �1ا���� و ا���

H�� د و D "&��+�� � �� دور� ه�ي ا�P&Uر ��Qدازد و �z@�P را در � $" ��P�� !�ذب �Uو ��د، ��

�� دور� E��D روي �" 7ورد و �� ارا�f �5 ��ي ا�&��دي از 7ن �" *�دازد . ��او D\1&� اي را

�D��از رو��� �P*'ان ز�ا�X�1 درو����� . . . �5 �� �" !(� !� �" � ا�� 7���8 وا��S6ت ا��وز

"&��+�� � و �#" �1ا���� � ����8 7ن �aA �" ده�، ا�� ا�� $�58 در �3د وي �� ه�� و:� ��

وا*��� ر���" !�، در p5U ��زده^ !&�ب، ��ان ). 426ص (» :�a8 ا�Uا@" و ا��� ��" ��ارد

،E �X �VR'��*�دا��D �&A ا "���&D7 "اه�^ ز������� . ا E) ش 1294-1368(ا�� ا �: �

���[ �� �" D د، ز��ا، �� b+�� �&'1، :�9ت �� � ��+��&" ر��ن! ��� A �;8*در "P�در «��ر

�� ا��Sد �7 زD" ا��، "��8 � :9�� � ،" ��HAف ر��ن ه�ي ��ر�P" او+�� �Uر ،"��& ا�� ا�� دا

او �&" ��ر�i را �� $8 ان ��" از E�#� �T�8$ و �� �0 �� +� . و ��3 :�9ت �� � ��+��&" 7ن ��ارد

���9 ���ز��8 �7 زش B� A ن�& �� �'k دا �Tدر �T ر @ ��، � رد � :� �6ار ��" ده�، �#�� از 7ن

). 452ص (» �" ��1د

��ز1 �" � :3 و ���ac" ��&� ه��" ا E !� در ر��ن ��ر%Y�p5U دوازده^ !&�ب ،E���� در ،

��د� ��cح ��D ا��D ����D در در ������ د����1 ه� و ا���(� ه�ي *�ورد� . �%#�p ر��ن ه�ي

Page 137: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 137

�! � �� Wي ه� ر��ن، HRم �� ا�� �&�;� �" رW :» 3: ����VR � ���1�8ن اz#R 7ن ه�، ��'X ":ر�A �8ن�D�9:^ د� p� ��، �)�ان از د E رU&� ا6&�ار و ا &�Hل �#" ا��ان در ��ا

��ه�&�8، �� ا�� �'�وت !� ��A" از ��7ن ه�2 ن �%����� �Aن ���k و � " ���ي ه��ا�"

�#�8ي �� E�5PD ه�ي ��Ea ��ر�i ا��ان ��� دار�� و �5 ��ي �D ه��8 از 7ن دور� دور� � ه�ي

�88��U7 "� z@�P� در ذه� E�5PD �� . و ،"+��ا�� ��A" د�)� ���� ��Aوي، S8T&" زاد�، !

��D . ان را � رد � :� �6ار �" ده�8 !� دور� ه�ي��ا i�از ��ر "T�PDا ��دور� ه� ، ��*

��ر �" 7��8 ���D&)" و D ��ا��8ن �� د�� . �� E�5PD ه�ي �8'" و �" !'��E ��ر�i ا��ان

�����8 ��ي !� دار��، �cAه� را 3D 1د �" !�88 و ه(�ار �" ده�8 k6490ص (» وا.(

��A" �&�;� ��1ي ه��" ا E !� در @ ل !&�ب EAز*�دا�� "P�" ر��ن ��ر�3ده^ و ��9� p5U

�&Uر� ر�Dان ا�� . ��&S� مHR ،"�� � ن�& ا E !� از ره)\ر 0a �)�رش و ��0�8 ه�ي دا

داD&� ا E، و ر��ن � ���ن » ����#" ��a"«ر��ن ��ر��U "Pر "، از دور� اول �� دور� م،

E�P� ن دور����ر!�ده�ي ر��ن � �! ���� ��0�8 ه�ي !�ر A د و «*���&�، در ������ Ea��

���� ر$��E !�88 ا@Hع و ا�Dاف �! "� 8Uي دار���� B����&� �9^ د�)�ي !� ��+b ). 503ص (»

#�c �6رت «��ان ا�Dر� �" ورزد �d ر �58$ b#&P� ه�ي � #: �� &�3ي و ��aرز� ���(��

HRم ��5�t ����8 !� ا�� $�58 ز���8 �" . دراz#R ر��ن ه�ي ��ر��U "Pر " ا �A «Eر:"

��اي E � د� ا»"�� ��A ردي �z5S 3��7 و ا��� «�� �� "� �#T�UH��� ه�ي ��ر�P"، و+"

&�3ي]���� E'1 !� و: د ه��� $�58 «: ا3Uا�� ���(�� ] p�� در E��9� "� ،"P�در ر��ن ه�ي ��ر

�� EA�8D و �17ه" !�U" از A د و د�)�ان ��ري �" ر ��� و ا���س $��E و $3ت را در �S��:

). �T502-501 (» او ز��� �" دارد

�ز��� و ��Ea ر��ن ��ر�P" در ��ا�)��R �&Pور ر��ن ��ر%Y� ا�1 �%�� HRم در !&�ب B�� از

،"& �� و��ت، ا &�Hل، و ا6&�ار ا��ان، و ارزش و@� دو Ea�� ن�a@�P� E� �#" و ���

&�3ي، و دا�B ا3Uا�" ��د �" ورزد ���(��و د���1ه" ��8X در -���9 *� &"، E$�;D، ا���ر،

�T�S� ت����" ��U&� ا �E#�� ه�ي *�وهB اد�%� ��(��: " !���ان �9Qان، در !&�ب -�Uر

�� وام *\��ي از ره��EU ه�ي ��ز� ����� 1300-1320ر��ن ��ر%Y� ا%�ان، : رد ��ي �B:Bل ،

��A" از داد� ه� و �&�;� ��1ي ه�ي HRم ،" �8D ]8ه�U در �1&�� $# م ا����" و ��ه�ي �

��� �&�;� را �� 1 �� �" ژرف ز�� �ال �" ��د و �8X " !(�، و ��98 در � اردي� ��� ���دا �

� �� HRم 7ورد� ا E، �" ر%� �8 �2�7���از � ا���8ي ه�ي �9Qان در ا�� . ��1ي ه��" ه

E او 91)�� �� *�داA&� ه�ي . !&�ب ا &'�د� درA ر از 7راي دو ����� *�داز ارو*��" در ز���8 ر��ن ا

��&A�� p���P��)Mikhail M. Bakhtin( ه�ي �)�ر� �" ورزد، و+" �����ا���Dم 7ورروس،ا����'&� ،

An( ا�*5 ر��ن ارو%�%��� و��� در !&�ب -) �T�S���'&�)Franco Morettiا�&�+���" �Uا�� � ر�"

Atlas of the European Novel(- E ا�1 ر��ن ��ر�P" . در ��گ ه�ي رد *�ي �3+3ل �%� س �� ا

، رد *�ي �3+3ل �� ر��ن ��ر�P" در ��ه� )1284-1332(در�" � ردد�1&�� ز���" و �S&�ي را

.�" *�دازد) 1300-1320دو ده� (ز���" ! ��ه&�

9�" ا �D E��&� در ز���8 �)�رش ��ر�i اد�"، !&�ب ر��ن ��ر%Y�ا�1 - رد ��ي �B:Bل

��د� D د» ��ر�i �)�ري اد�"«ه��8X �" � ا�� در!#�A E د �0 D- )وه�* k6در وا E ار� اي ا

�8 " اد���تD �S��: �P)� در� ز� " » *�()'&�ر«در . *���ر در ��ر� :��)�� ر��ن ��ر��U "Pر

Page 138: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 138

genre ( EP(!���ان �9Qان �� ر��ن ��ر��U "Pر " X ��ن �0 1 �� ،رد ��ي �B:Bل �! "�اد

�8 �aت ا:&��$" دره^ ���D ���8 ا E، �" �)�د� �� . � ��8X )�ش را� ��ا p�+او د "� t�M

1 �� اد�" در �����dU E�" از ا�����ت ��+� � و �%�ود�E ه�ي �Aص ز��ن را ��اي «: ده�

او . � ����8 ر6^ �" ز�� و او را �6در �� �)�رش �" !�8؛ ا�� ا�� ��اي A ا��T 3�� ��8ق �" !�8

�ا �� ،�8��� "� �8S� "�� $� اي از ا�&��رات �Aص ز��ن !� در درون 1 �� اد;� ��غ �&� ��3

�8ي ا:&��$" ��aل �" �زد. اد�" �" رود ��» از ا�� رو �S+�c� �! E 1 �� اد�" �&� را

�" A ا�� » 3�Xي !��H �&'�وت �� *�B داوري ه� و ا�&��رات«��+pT�� b *�وهA B د را ). 1ص(

��ا �س 7ر�D ا E رد ��ي �B:Bل«: و �" � ��� "��8 " اد�"، : ��ر�i ادD �8���د "$ �

�8! �5$ 0� E#'R و � رد �&U�1 ر�aR �8د �1د و �9Qان، �� �\!�ر ا�� ��&� !� ��U » .و !�وي در ا

�� !#�(� ه��" �8X ا�;����� "��D ري�: �� E�P� ل� E�����ر�i �)�ري اد�" دور�

�A&�ر *�8ار� ه� و *�B داوري ه��" *�داA&� !� ر��ن ��ر��U "Pر " را �&��Dو�U �� ،E ا

»� C#S&����� 0 و ���ن�ژ + f���8، و ��ا!�� اS� "���ر، E+��! ،ت � د������رد» � ادD "� .

�� و :��ل زاد�، �� ،E�ن ه�ا X ،اي �aP� ��9 ه�يX ����+b در ا�� !&�ب �� :�ي *�داA&� ���ر

��8�Uا ��� �� �����aت در��ر� اد���ت �Uر " در دو ده� �R7ز�� �� :�ري A ر��Dي �!

�� ����D را��� و !^ -�" ر��ن ��ر�P"ا��،1 �� اد " �8 " �UرD ت���!� از د�� ��ز در � ز� اد

E را رد ��ي �B:Bل در �&�;�،. را �� درون ���a~ اد�" �Uا �" A ا�� -ارزش :# � داد� ��D ا

�ز� ه�ي 7ن ه���ز و ���" � ان !&��" ه�U �8X(�د�، و+" �%~ ا�)�3 و راه)(�، A ا�� و

. � �� 7ن را *\��ا �D*�داA&� ه�ي

�� ��~ �0 1 �� اد�" ا�Dر� �" !�8 �" "P�ر��ن ��ر �S+�c� ورت�M �� �9Qان، *V از 7ن !�

��� � :» �S��: " �� A دي A د *���� اي ا:&��$" ا E، ا�� ��اي ��ر "�ه��8X 1 �� اد

$���#E -" دو+A�8DE&" ���ز �� �%�ود� �" ا E و ا�� �%�ود� را در ��ر " ���M، ��9د ا:&

�8! "� ���S� .E+ر��ن و دو "(&���#E -در ����E ��" از �Uض ه�ي او+�� ا�� �%��C وا

E �� :�&�ري در ��ر� *� �� ر��ن ��ر�P" و ) �T28-7 (از ه��� رو، p5U اول !&�ب ). 3ص (» ا

E+دو-E ". �#E اA&�5ص ��U&� ا�� » ���م :���«ا:&��$" -ه���3ن �� *��ا�B ��9ده�ي

ا��ان اوا�p �6ن � دزه^ ��Hدي، ��9د �Uه8)" ر��ن ��d� 3 ر A د را ا$Hم داED، و+" ��6" در

��*� U�1&� ��9د ر��ن در ا��ان، ا��،، ���ز��8 . @ ل !(�� �� ر��ن در ا��ان �d ري �%� س ��

-و+E#�E *�ي EU�1، ��9د د-ا�1 ر��ن �� ا &��ار دو+E#� .E-��9د دو+d� :E ر ��9دي د�)� � د

E#�) �9و��انD �9S� و ا���س �P)� اي در �%�ود� ��زه�ي �&U�� ن��� �S��: �8يS� ��

"#� E� ه �� Ea�� 7ن (�D E�a�� ر��ن Cرو� ���� ���8 �6رت . ��3 ��D�Mر �#�� ��

�#��- E�� EU�1 و �D+ د� ه�ي ��9د دو+E» ا��f + ژي �� � ��+��^ دو+&" �1&�د� و ا�%�5ر �1ا«

�D �&P�17ص (. ر .( p�D ��ا�� ��9د ��ز� *� !� *���ه�ي D'�ف و ��� E و �W 0�� �a د

EDز دا��� "a ��د. ���د�� ��8D ���a� دي��� p�)8�اي از ا ���$ BP���&� . ر��ن �Uر " را

��ز�)�ي �5 �� !#�(� اي �� �! E �6����H� p اي !� !���ان �9Qان ��cح �" !�8، ���زي ا-

�^ !� از ر -و �&�6�8�� " �� :�ري در ��ر�i �)�ري اد�" �Uر E�P� " دو ده���ن � ��

1300ر��ن � ���ن در �ل ه�ي «�� *�8ار �9Qان ا�� اد$� !� . ��D ا E، ا���س �" D د

�� د+�p : اA&�8ق و �! ب �� �1�3 از واE�S6 ا:&��$" در ��7ر A د �� ر��ن ه�ي ��1320

Page 139: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 139

!#�(� ���اري اي ��E��� B و ���ز �� ) 23ص (» 7ورد�� ر���&�0 ��ر�P" و ا��� ��" روي

��ز�)�ي دارد.

ر�(� ا�� !#�(� را ���� در �)�E�: "D و : !�د !� 9m ر ��7ر ��:�&� اد�" و ه�8ي را

" و ا:&��$" �" ا�)�رد و �� » $�م او+"«را $#a� « "�c8� E د دو�"«��ه ن 7زادي

#6��اد �" !�8 . � �� �P �! ��(�7 "&P�ر��ن �Uر " ا�� دور� ا a� ،E د 7زادي *��م 7ور D ر

3!��اد�" D "� �&A�8D د، و ا3Uون ��7ن، �Uد�1ا�" ر��ن ه�ي ��ر�P"، و �1�3 ر��ن � ���ن از �

�� :�ي ر��ن "P�ر�� "�� �� ����e و �% Wت ا:&��$" و رو�� ��ر�i، و رو 7وردن ��7ن �� ر��ن ا���

k6�9 و واS&� دا�&��دي و D "� د���D "&P���+b رد *�ي �3+3ل، �� . �1ا، �� �� ��D7ر ا�� D ر

"$���8 " اد���ت، از رو���د ر���&�0 ��ر�i �)�ران و �8&��ان ا:&D �S��: ^از �'�ه� �&U�1 ��9�

�" ��89 و «اي ��د �" !S� �! �8&���� ر��ن � ���ن � k6و ��0 ��X ! ع���� A ا &� ه�ي ا:&

� �� �U7�B8 اد�" �" *�داز��) ا�'�ادي(س �a غ در ا�3وا و ��ا B� A «) ). 26ص ��ا �� i در *�

�� 1 �� ر���&�0 " �X �! Bا ر��ن �Uر�*-E��� ردار A�� "�Wوا "�رو�C -!� 1 �� از !�'�E اد

�9Qان از ��� �� ���A در *\��U&� و �� !�ر��&� ا+) ي ر��ن ارو*��" ،"&��+�fو �� 1 �� ر EU��

��ن �Uر " ا�Dر� �" ورزد، و از ي د�)� از *�A ا���8 � دن ر��ن ��ر�P" در روز�1ر � رد در ز

��د��� z@�P� �&U�1 ا�1 ��اي «��&� 3اوار دE6 ا E، ز��ا » *�A ا���8 � دن«. �%~ ��د �" !�8

E ��اي ر��ن ا��a&D �%� ا ،�D�a� �cA "�ر��ن در���م � ع . . . ز��ا. ه�� !�ام از ا� اع اد

EU�� �+ � "د��� "� ��" !� �Dه��ر�Dن �" A ا��^ *�ور6" ه�ي . ادH! ا!�� ر��ن ه�ي

���D "� و �% ل ���e� ر�X�5 دS��� ذوق A ا��1�8ن ه �8�ا�� ). �T27-26 (» �(���ت � د�� !�

!� �8&��ان اد�" در ا��ان �%#�p �# درا����0 ��#� �� ر��ن ه�ي ��ر�P" و ا��� ��" را رد �"

�� p�D ه�ي *����2 و ا��9م ��ا�)�3 ر��ن A !�د� «�8 ��#�� زاد� ذا��� �" ا E !� از د����ز !8

E ). 27ص (» ا

�A&�ر و ز��ن، E�5PD � �D *�دازي، و ،"�!���ان �9Qان در *" د�Uع از ارزش ه�ي ��+� � اد

E��� "P�ر��ن ه�ي ��ر "RH��3+3ل �0 *�وهB و ��" � ا�� ���D، ز��ا رد *�ي(و��1" ه�ي

E ا3;� �1�� �D �T�8$#" ر��ن «: او، ��HAف، ��!�� �" ورزد !�). :��A�8D �S&" اد���ت ا

����" دارد، � :� �� :�a8 �# درا����0 ه� �M�$ �� ��ه�ي ��ر�E�'�! "P اد�" واW�" را

�C روان �T�8$- "&A�8D را$ �6�U ي و�S���ل �� �5A�D ه-��E�5PD H *�دازي �0 "� "��

B ه� و ����ه�ي رو�� �* �� i ه� و :E9 ��1ي ه� و در *(E 7ن �* �� �زد !� �� را ا�&�ا

B ه� و ����ه��" !� . روي � ���1�8ن ا�� ر��ن ه� و ه^ ��p ه��(�ن ره8� ن �" �زد�*

E+از ��9د دو ���&� �Sc6-E �#E را ��ز����" �" !�8 و �p�P -ر��ن ��ر�P"، دو+E#� .E ا

�� اه��" ر��ن را در ا�� ! BD ��ري �" ده��# د��� ���� ا�� اه�م �� ه8)�م . را����0 �: �

�+� �� را از $� : z��T "ف ��ز A اه� داED و ا:�ز� E�����S+�c ر��ن ه�ي ��ر�P" دور�

�� د�)� :�a8 ه�ي ا�� ر��ن ه� را "���p5U دوم رد *�ي �3+3ل، ز�� ). 28ص (» ]A اه�داد[:# � �

�� روا�E ر��ن � ���ن ��ر�P"«ان 8$ "P�ه� و »ر��ن ��ر ����� C�6د " ��ر �� ،

�#T�U در �! "P�ا��، �" ��1320 1300*�()'&�ره�ي *�ر� اي از ر��ن ه�ي ��ر ��D �&D�(�

ا�� ����� ه� �(�ن �" ده� !� ��HAف د�� ��!^ اد�"، :�a8 ا��� �ت و ���1" . *�دازد

��اي � ���1�8ن ر��ن ��E ا�)��3 اT#" �)�رش ر��ن . ر�P" ه�2)�� اه��E در:� اول ��اD&� ا

Page 140: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 140

�� » را� �����«ه���3ن �� :�&; ي » ��ا�)�P&� ا��� �ت ���9 *� &���«��ر��U "Pر "، ا��،

�8)��^ !� � ���1�8ن ). 30ص (واE�S6 ا��وز و ��ر�i د��وز ا��ان � د� ا E » ه^ ��9دي«��8 ر

�%��0 «: � ��&� � اي � رد ����Dن در �)�رش ا�� *�داA&� ه� �X 7ورد� ا��ا�� ر��ن ه� A د در ��ر

�A&� �0 6 م �� ��ر�i 7ن �P&'� و E#� 0� از �&D\1 3ر�1ن������ (» ��Rت و E�� 6 و ��د7وري

د:��ان ����� �� ر��ن(» د & ر E��9D و E$�;D و ��Rت �#"«): �*+�'رر��ن �����R�( ��ت و@� «؛ ��و� �� » �����ت و روا��ت ��ر�P" و �#"«��ا �س » A اه"ا���

� م ه^ و@�8ن«��8 ر $ "P�6" و ��رHAد� ا�'& 6��8ي �� «؛ )����� �� ر��ن :'E *�<(» اH$

����c��� ر��ن (» �Sدت و@� ���س و ��6" ه^ و@�8ن �3Sز g��� ه��" !� در ). #:��

0��%� �� �&)�� �ت و@� *� &"، 7زادي A اه"، �'�ت از : ر ا«ا�� روز�1ر *��� 3�� ،����7 ���

�����(» $ ا@b �#" و ��د�1ره�ي ��ادي«؛ � :� �� )اد��0ت �Xر2������ (» و ا &�aاد���ر ���+� �" در �;#�(» �Sدت و $��E از د E رE#� �&U«؛ و �;��� )اد��0ت �*�

ا���� در ر��ن ��ر�P" ا�� دور�، *V از ا�Dر� �� 1��X" �'�ه�^ �#" �1. ، و ���ل ه�ي د�)�)ا%�ان

��+b رد *�ي �3+3ل �� :�a8 ه�ي ا6HA" ا�� ��7ر، و ��!���Dن �� �aT و ا &���E و و�U و $'E و

�9� "� E)(ا� ،"� : E���� . �+ ��»قHAا z�\9�« و ���� "�� "6��، ا��، در �U tcدي

��»"#� t+�5�«E+دو �� �! ،- �* 3�� ،E �9Qان از 6 ل . �� داد� �" D د�#E در ه^ ����8 ا

!&z ر��ن و *�V ه��" !� «: ��8X �" 7ورد ر��ن �*+�'رi�D ا��اه�^ ز�;��" در �����

��;��� ا��� �ت و ا�&��:�ت �#" ����z داد� ��D، �� ا��از� �" �6�p ا &'�د� و � CU �

E و $��E ��ر�P" ا��ان دا�(��8ان �� ���� از ���S��: "6�� ��� �c و �'� �DاEU �#" . . . ا

�8����� � ا�� �#" ���D، ا�6ام � CU6" !� � اHAا ���'� z&! V�و ��ر b�+�� �� «) �T48-

47.(

م و ��9�" p5UلB:B� ي�� �ل ه�ي رد �����ر " :���8X k ر��ن ��ر��S� "Pوف !� ��

#%( ر، � D. ا�&(�ر ��U&�8 �" *�دازد 1320-1300 "P�ر��ن ��ر "#Tزاد� @�ح ا "&S8T �&

#�c ا�����Dن ��#$ E ���ن ا�� ��Dاي . !����"، ��6م ارد�� "P�را ��ل ��ر��D7 ن���� �

�D "� اد�� 8&" �6:�ر�� #6 E+3 ���9ي از دو�� "���Dا E� �� د�� و � ��D 9# ي* E+دو .

� د و ���� & � ر ������ر ا�����Dن ��دم را ^& � د�� !� !�" *�(��م« ��&8� ����D ه

�� �9�7 رU&�ر D د E+ل و $�ا�$ ��� د� و � ^#m kUاز �9�7 ر �&Dا�Uا��» .$#^ !�و���" را د�SU د�)�

���D؟ و ا�� ا�Dر� Eا�� � "� �Q ا�� �Uد، در روز�1ر ا�&(�ر !&�ب، �U �Xدي :3 �دار

�P د�)�، 7�� ��� ��Sوف �� ��aS-��&��^، 7��، ر��ن را �� �0 ا�� ��a� "e�#aل �" !�8؟

��&A��- E�روا ��را �*+�'ر؟ �9Qان، »�T �8Xا�"«رو �� رو��^ و �� �� ر��ن » ��T 0ا�"«��

�� Wي �&� W " از�ا�T �8X E�ا��، و+" �(�ن �" ده� !� *�وا< روا A "�ر��ن �T �8Xا�" �

� ��" در دا &�ن �U��د �" ز��. ر��ن �� 1 ش �" ر� ��Dارد ���ا���«: از ��ن اي ا

��(8;� E��9D أت و�: �� �����U "� را ��د ��D ل . ����"، اه را �3دا� ا�V* 08 از *���5

�����8��(��ه��" !� در HRف ه� ز�[ زد� � د، ����&" :�aان D\1&� را D �� E+!���" . ذ ��ا

�� ��اد �� �Uق ����ري �! �8D���� ا��&�د� و �" :8)�8 از ��اد ا ��E ه� �" D #: در �!

#E8c ه8��P(" و رواج �\هED z زر�(E �8 ط �� ا�� ا E !� ا��ي از و: د . دار�� ���;�

از ي د�)�، و در ������D7 pر �� ��ف ه�ي ارد�T ،��Dاي ر �ي » .ا�� ��د��ن ��6" �)\ار�^

Page 141: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 141

���� "�� ���8D�� "���D` ه� !� «: اردوان ا� ��ا ��؟ 7E��! "ا���ا V* ،^�&��� "ا���ا�1 �� ا

�� "a� �#�E را �� از ه� 7� ���#6��اد �� د� ا�� �Uا� ش �" !�88 !� *���5 �ل ه "a8:را ا

� د� ا�^� E�U�%� . "ا���8% س !� *�رت ه� ا� ���� ا�� !# ��U �8ا� � "� " �3ر�1ن *�ر ��7

�8�����8ن . . . ���&�8، ا�P&Uرات *���5 �+� �� را *����ل �� د� #E8c را از �� ا�&3اع �Dد ��

E �8" اD�8 از د� (� �Xرا . ه� �� V!دا��^ و ه� "� B� A �@ان را و��ا�" ه�&�^ و ا��ا ��

�(�� �" !(�^. �Aر:" ��ا��، �� ه^ او را �Aر:" �" دا��^D روي او ���" :E9 » .�� ه^

�9Qان �" در�[ �ال ز��را ��cح �" !�8 و *� i 7ن ��A Ea�� ،�&'1�� ،3 اه� � د �! E��� :

�� �67ي !�ر��� ا E و �� 7�« �� C� ،1'&� ! ��را ��� واS6� در #6��و ر��ن �6ار دار�^؟ :��" !�

��" ا E و �� اردوان ا���D"؟� ��Dارد �� �� C� �! "��: ��7؟ ^��A «) 72ص .(

�� ����� �Uا�� رد ��ي �B:Bل ، � D&� ���ر $#" !��+"، ��+b=ز%@� در A ا�B ر��ن ���� �� ،

-در �%�ود� دو+E » ��زه�«و ا &%��م » ��ز«، ار��aط ��&��^ ��� و�6�k ر��ن ��ر�P" در � ر�"

Wز��� در !�8ر� در��ي ���، در ��ز ا��ان و روم، �6ار دارد و ��اي ا��ا���ن . �#E را �� !�وش �" ��1د

B��8!� را �� ا��ان ارزش ��زر��1" ����ر دارد و از ه��� رو ا��ا���ن *V از ا�eDل ا�� �ز���

و6&" ��9ام ��Uوز، ��" از �����Uه�ن ا��ا�"، A اب ه�ي *��(�ن A د را ��اي !�ه� . ! چ داد� ا��

���� :�ي �A ��aS اب ��9ام، او را ���M �D، *����د رو��ز�" 1 �� �+P رد� اي از ��دم Wز���

B ه��" �U �8Xا �" A ا���* i �� ا��ا���ن �� !( ر �� 7«: *�D ا�X ����� ا�� و ��$~ ا�� ه

��!(&�ر و �Aا�" ��D ا��؟ و �Xا در ���A د�)�ان �� :8[ ا��&�د� ا�� �� رو�" ه� ا�� �9D را

����ه� ��اي !( ر1(��" D ا�X �8؟ و�ب �1دد و از *� در7��اي ��دم �����%���T ا��از�� و 7ذو�6

��HAف ا�&��ر و در ��dد �� 7راي ا�8;�، ��ر د�)�، �" �)��» ��� ان �� از A د &^ �" !��8؟ �! ^

"P�ر��ن ��ر ،" X ��ن *���� �" �8X -��#� در ���ن ��ر�i � ���ن اد�" ا�� دور� از اد���ت �Uر

��ا�)�3 pdS� و *����2 و ��W- ه�ي E �� �� �� Wت ا��� ��" و �� ��a����U `�#aا�� �U�T

. دو+E � *�ي ر�D�Mه" ��" *�دازد

��� ادث روز�1ر �f:�T ��)�ن ��X'ن +" در ر��ن ��ر�P" ! ��� د�)�ي �� $8 ان���ر$#" !

او �� a+�: �� 1" دو ��&� . #�cن �%�� A ارز�(�� و ��#� �e ل را درو����� ا��ش �6ار �" ده�

�mه�ا �&�6�8 را ��cح �" !�8 !� ��ون ��د�� :�ي *�ي 7ن را در و�6�k روز�1ر �)�رش ر��ن ��3 �"

���� دا��E و6&" اR&(�ش �� ��ل ��#�&" روي !�د، «: !��+" ��5�t �" !�8 !�. �� ان د�

�!Hف ��D ^1 و در ه�� :� � . . . ه�3�X از �;�اي اA "#T د �" �1دد �! E 7ن وE6 ا

Eه� � �: �������8ن، �" �)��^ !� در ا�� » .ه��� @ ر � د ��ل A ارزم. ���E و در ه

ا��، ا�;�د ��!3� "&���8X 0 *���ن !�ر . �#D "� ��!�� E د-�0 دو+Eر��ن ��3 �� �Mورت ا�;�د

E��� . �81ز��ان اور ��*��&A EP ارز�(�ه��ن، !� U P� �S#6" (� ����8 ر��ن در ا��aت ا�� ��&�

E �S#6 ه^ در$ ض 1 �" �� «ا�Dر� �" !�8 !� �)�� �!�8ن �9D ه� روز ��ان �" اU&� و ) ا

� ����دم ه^ از . X �+38(^ او � د، ��دم را �" د�� و �� @�ف A د �" A ا��ه��ن راخ ه� !�

� د�� bf�A 7ن �� Ea�� و ���� ��+" در ا�� � b�T از ز��ان » .ا�� ����8 �" ��! ��7- "� �!

��1��ن )Panopticon ( 8&�م� "��: �&Aدا�*)Jeremy Bentham( در ! U p)�� ه�ا+) ي�S� �! ،

Surveiller et punir E��� Eه�aD "� ،EU�13 �6ار��- �cA او از ��اي در��� دارد؟ 7 �&�� �X

�� �0 ز��ان ده(&�aر ه(�ار ��" ده� !� ���� ا E از *����ه�ي ا�;�د �S��: p��a� "+��ا�&

Page 142: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 142

���D؟» �6رت �&��!3 6 ي«�0

�� 6#^ ر��^ زاد� T' ي، ��3 �� ��ودي از �T�8$ 6 ي �0�P9' در ��ور �9Qان ر��ن ،» �8X

��A ردار ا �T «Eا�" . ^!�� ��a@ د��U ه�ي درو�" و B��)! ��درا�� دا &�ن A ا���8

در :��" از . ا��ان، �� و��� � ��ان زر�(&"، و ه; م ا$�اب ��#��ن و 7��� ا Hم � و !�ر دارد

دا &�ن ���7 ا E !� +(����ن ا��ان �� �D�U�98&� ه�ي �;�ت ���&�8، �A p د �� ا� ال و

����ن اردو��1 و از 7ن *�9D V ا�#� را ] ��Q[«: و در:�ي د�)�. ��V ��دم �;�وز �" !��88 ا#��

،�8&U�1 "1د�� ��6 ا��� و 7داب �#" «: در ��+" !�» �Rر���� و ��ده� را !(&� و ز��ن و ! د!�ن را

� د CUر � ا������ » .ا��ا���ن ��HAف �� ��ل ��د�1ن ��8X �9انQ �! E��� E9: "�داوري

�P در��7ن د����1 ه�ي ] ��[«: �" *�دازد ��در:�9ن ر��ن ه�&�^، :����� در7ن �Xر� اي :3

�" 7ن !� ،E��� b#&P�»"��9� مH! «�6ار ��1د ����a� م�&P+ا p5U ر ه^ !� . در ���م��Xه�

�A&� ا�� ���X �� p��� ي 'T ر��^ زاد� �M�U»"��9� مH! «�D��ص (» ���dUي دا &�ن A د

. ، ا��، �� �� E��D ا��ا���ن *���ن �" ���� و �� �� *��وز��8ي ��Q $�ب�0�P9' دا &�ن). 103

�9Qان . A&^ دا &�ن را �" � ان � $" ه�)�اf" دو���وي �&A ^T�P ا�� �2�7 ��را� �p «ر��ن

��اي از. �" ����، *���ن �" *\��د» ����� ��3� Bاه A ،"�� � �9��� ، دA&� �3د�1د D دواج را رد

*���ن -!�8ر ��7ن ا E��H و ا��ا��E-و ا�� ه�)�اf". �" !�8 و �� ه���ي ا��م ���� در �" 7��

در ا�� ر��ن، �7)�� !� ��ا�f . را ��3 ر6^ �" ز�� دام &���ان %� ا���م X'اه�ن �Bدc ر��ن

�� و �S و�6ص ��اي ��زد�� !&�����P ��ا�f ه�&�^$ �&Uه� ر�D ،E در را� . � ط !�د� ا

E �8 �8، و . �3د�1د ��3 *��د� راه" *��&EP ا�eDل A ��D د اD "��� و �3د�1د ه���)� را �$

ه�دو ��د �1 . $�� از � : ا���دي D&�ش را �� �3د�1د �" ده� �� از 7ن در را� ا &'�د� !�8

�&U8(�ن ا�'�ق ا���" 7ن !� �3اع و &�3ي �� D "� EP&��* "ز��ن راه .&a+ه�، ا�S� ��$ �

� ����P را �� B�7 �" !(� و �3د�1د ��3 �� p&6 �" ر�&! .

EU�� �(�د "�ا�� T%�8 . دو وا�S6 ا��A را �D�� در ��گ ه�ي !&�ب ه�ي ��ر�i و در 1 �� ه�ي اد

�� و �3د�1د را، :3 در $�+^ ر��ن، در !;� �" � ان �اغ EU�1؟ $ "����Q114ص (راه .( �����

در . � �&D��6 "�%�z ��3 �" � ان د�� %�k'ب :���E را در ر��ن ه�)�اf" ا E��H و ا��ا�

^� 8D "� ��8X ب �S� ��8��� �ي، از ز��ن ���" � p'%� 0� اي !&�ب، در�&��� . . . «: ا

ا E، و+" �" 1 ��^ �� $�ب �3?ن!&�ب �� . ��#����^ و ����D k�ES ���س �%��ي ه�&�^

�����D^ و ��ج "�� "�! k�7ري، ه�� ��U�8ت ��ارد ا��ان . . . !�" ��" ده�^ ���&�^ و ��

�D��� د� و �\هz 7ن ه^ ا Hم p�&�� .ارد�� "@�aه^ ار� �� ��Q » .$�ب و ا Hم BUدر

E ����ن «: ��S ب ���د �D��&� ه�)�اf" ا Hم و ا��ان ا� "&��� ا�;�ر �6 ��3� ��� BUو در

�D .��5� و uWا uاW �� B�8� 0 @�ف 7ن� �#��E د�)�ش : ا��ان ز��� "� اu و �6 t&U�z و

'�� د+�(" � D&� �1د��� � د" و ا��ا�" ��Uاز �A ��ا��، ا� اع د�)� ). 118-119ص (» . . .

" در دور� � رد ���، �� ��D7 �� 1ري �� ا��f + ژي -�SD و ����(���8 و دا &�ن ! ���-اد�" �Uر

� د� ��D �&U�����T 0� «������ "6ا«� و در �&�;� �� � ��+��^ دره^ . ��8��از ا�� ره)\ر،

E�دق ه�ا�T �&D � ،ر��ز�� "P����8 ��ر)���� ���V"'#� ، و �� دA)1312(�&U اه� � د ا�1 . ا�Dر� D د) 1310( دا����Pي ��ر%Y� ا%�ان

b+�� لB:B� ي����c��" از ر��ن د�)� ا�� دور�، رد ;�2� ��د (+ ر ، ا�� ����8#" ���زا $

Page 143: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 143

�8c#�+رد)) ا��D "� 3���&� "P�ه�ي ر��ن ��ر �� � �9Qان، �9�&��� و:� ����3 . را از � ��� ��

E �� ز���U "1دو " ��3 *�داA&� ا�� �� :�ي �2; ���c ����8 . ا�� ا�� @38 7ن ا �X�1

W�1&�� وا- �&���� -و+" ،� ��&8 ع و :�9ن �Uو، ا��cSف *\��، �«:�9ن 7ر���" و :�ي �

��0-��اژي! «E از 7ن ا�Dر� " ���ي" �9Qان در �)�ش A د �� ا�� ر��ن، �� . ر��ن دل ��&� ا

� د» ش«��ا��dي g�9 ��خ�" !�8 !� در روز���� ��D پ�X . ��ا ��ا�� ��� را ���� 1 اه"

��د�� و �� 7ن را "�� دن ر��ن *" � 0��! �S� �� �� Wن ادب وا�SUا�� �! Eدا�� E�S6وا �����

��د��D "� از » ش«. ��دود»"#Tه�ي ا�cA «�8! "� د����8 X ز����1" «: !&�ب "�در ه�� !&�

E �� �D#" !� در ا�� !&�ب �Dح داد� ��D ذ!� �(�� ا " � ����8 . *�ر و ��A اد� �Uدو

0)A ادب و "� �PD و ��دان و :� او را C��%&�م :�� *�ري �Uدو " را ز�" !��H ا�

�� "� "U�S���� . . . ،م�&%� b85� �&D � CUا � �! E ا��ادي !� در ا�8;� وارد ا E ا�� ا

�� ادب و اد���ت $(�" ��اD&� ا�� pTاز ا " �" *�رش !� او ه^ � !�(��A اد� �Uدو! �(� !

E �E !� در �mف ه3ار ) � د� ا�$ ���� "5PD اده�ي ��A ��8X از E6ه�� و �! E و *��ا

�T�$ �� �ل ���� او �� E در ��� " ش). "�T139-138 (» *��ا �P اه� �D. و: د ��98د� ا

��د ا�&��د �" ��1د و �" � ��� ��� دن ر���" در ��ر� �Uدو " را 0��! �a8: B� A :» ��AW��

�� د E ������ و ،�D���8 ��" �Uدو " و ���Aان او D اي�� ��'� �! "S��: �;�&� !&�ب ��از ا

E از او�Mع ا@Hع ��اD&� و za :\ا��E ر��ن، *V از A ا��ن 7ن را �#�� !���" را ه^ !� در

�� ا��a&D �" ا��ازد ،�8��� ). 139ص (» ��ور �

در �&�;� ��1ي !&�ب، !���ان �9Qي ر��ن ��ر��U "Pر " دو ده� �R7ز�� �� :�ري A ر��Dي

ن ��ر�P" دور� ���E او �� ا�� ��ور ا E !� :3 در ��" دو � رد ر��. �" A ا��» �3+3ل«را 1 ��

E ��ا�� وbT، وي در ���ار و ����� ����� ��ز�)�ي . �+� ا��وز �� وادي �Uا� ش �Qد� ��D ا

" را��cح �" !�8� : ر��ن ��ر�P" !� در �R7ز *�وهA B د ��ان ا�Dر� �" ورزد، �8X ��&� ا

ي �� �E ا��cSف ر��ن ��ر�P" در��ا��ا��f + ژي �� � ��+��^ !� ا��f + ژ«�0، اواز

�5$ ]��D�M�&� �� [E ا�� � ع -��HAف ����ري از��ر�i �)�ران اد���ت ا�� دور� -��د �" !�8و»ا

�" را��» ��7ر �; �3ي«ر��ن را ����� ز�� ��م � ��D�� ��د���1ه" !� ر��ن ه�ي «دو د�)�، او .

�6�p *\��ش �" دا��» ��ر�P" را U�T� اد���ت �U�A "� z ا����R .)�، ا�د � و ه��82ن ا@Hق

��رد» اد���ت ��س«اHcTح D "� �9Qان ه��8X :�ي :�ي . �� ر��ن ��ر�P" ا�� دور� را :��3 �

��ر��ن ��ر�P" ا�� دور� ا�Dر� �" ورزد، و+" � t�M �" ده� !� » �T �8Xا�"«در �&� !&�ب،

" d� ،�&D ر �� �'9 م د��6" !� ��A&�� در ��� دا» �T �8Xا�"«در �1&�� ر��ن ��ر��U "Pر

E ��� دو ��B8 ��!^ در . ��اD&� ا E���� در ،" ��اي !���ان �9Qان، ر��ن ��ر��U "Pر

�P ه�ي ���9 *� &���«از ��� ��Dر از : � �ن �6ار دارد « �� p���و از ي د�)� �&

�زش و ��5+%�« « �� �! E در�&�;�، . �" ا�;���» را� �p �����«ا E، و ا�� در 3�X Eي ا

ا��Hب �� اHTح �1ي، E8 �� : 1 �� اد�" ���ن دو ا�&�Pب �1(&� و دو دل ��6" �" ���� ا��

ED �� �ED و ،�����"، ه��5� "�ا E !� *�وهB » �3+3+"«�;�د؟ ا�� دو د+" و

". 7ن را �� دE6 �" : ��» رد *�ي«!���ان �9Qان �� �� b+�� �&'1 ��9د -E+دو "$��-ا:&

���� " � . ��>#� اي � د !� ا��ان در �R7ز �� :�ري A ر��Dي ��ان ��A رد� � د�#E ا

�� را� A د ادا�� " �Qد� �D و+" ر��ن ��ر��U "Pر "D ا��U ��ا�X�1 ر��ن ��ر�P" ا�� دور�

Page 144: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 144

E+دو ����* ��D�Mن $�5 ر���* �� �! �� (���ر��ن ��ر�P" ا�� دور� را �� . �#E از ���ن ��E6-داد، ه

� "� "& ان ��ز��ب �Uه8)" و روا�E �3+3ل، دود+" و � ��" دا��E !� در دوران *��ا�B و را

E+دو ���ن *� (�� د-ر�D ��ه ��8�Uا ��� �S��: �� E#� .

از د E 7ورده�ي �UاA ري ا E !� در �1&�� اد���ت رد ��ي �B:Bلو ر��ن ��ر%Y� دو !&�ب

ه� دو !&�ب �� �� ه�ي . � ��D ا���Uر " و *�وهB ه�ي �Uه�T�S� "(8 در ا��ان �8&(

را، !� �� ا�&��ل 6 ي ر��ن ��ر%Y� �D.��&� �" از �%��C و *�وهB را �� د E �" ده�8

��ز� ��" ر �+� دا�()�ه" ��+b ا �a� ،E ط ���� و د�� C�6�� B�* در��7 ��ز���8

� �� 3ده^ �� � ا:&��$"، و��1" ه�ي �A&�ري، و �%& اي ر��ن ��ر��U "Pر " از *���ن

��دD ي �" � ان��Dر A ري�: �� �� ا�� وbT،. ده� �R7ز�� �Y%ح و ر��ن ��ر�D �� �&)��

�'��� ر��ن ��ر��U "Pر " ��� دارد �� �� *�ر� اي از �'�ه�^ و ارزش داوري ه�ي د���� در��ر�

" �" دارد را�f، ا��، 31ارU "D(�د� �� از ر��ن ��ر��U "Pر " ارد ��ي �B:Bل .��ر�i اد�" �Uر

�2�7 ا�� !&�ب را ��&�ز �" �زد و �� ا$&�aر 7ن �" . و ��ه� ز���" ! ��� ��ي را در �� �" ��1د

E ��&� اي !� HRم و . ا3Uا��، دb+�� ���U��D � E6 در ��ر " و 8;()�ي �& ن اد�" ا

�9Qان ه� �0 در !&�ب ه�ي A د ��ان ���س �)�U&� ا��، و+" اه��E 7ن در ��ر " ر "P�ن ��ر��

��ز �� دن ���� �0 1 �� اد�" اه���U Eاوان دارد، ا�� ا X �! E ن دا &�ن ��ر�P" ه� ار� ��� ��

)represeutation ( "P�اده�ي ��ر��رو)د D "� �&D�8ا* "P��2�7 ��ر�� ( �� �&S�a@ ،و!�ردارد�

E � د� ا ��;$ "&��+�f)�رش ر� ����1ا و 7 k6وا "D�(� .���* �8 ده�X ت در���!� اد

���و�" در z+�6 اد���ت از د����1 ه�ي U#�'" و E�S6ح وا�D دن و �ر�f+��&" و اد$�ي ��ز�

ه�&" A�8D&" ز�� �ال رU&�، و �&" د &P ش �%�ان ��D ا E، ر��ن ��ر�P" ��3 از �' ذ

E ه��� از *� B ا�� ا E !� 7�� �" � ان ��7ري را !� �17. ا�� �%�ان ��ز�� دن در ا��ن ������ ا

Eه�ي ��ر��� EU8" ره��D1 �� رو ��ز�� ��ر �ز� ه�ي ر�f+��^ اد�" �A ���D+" �" !�88 و

)Eو ) و *�� ��ر��� i�ح و *" ر�[ �9�7 ��ر�@ ���� ���A �! p�+د ��ا �� ،���8�را �� !�ر �"

،���� "� "6�� "P�اده�ي ��ر��رو»"P�» ر��ن ��ر ��)�، 7�د �P �� ��Vب�9زد ا������؟

د)�� 'ن زe را �0��� از �<�ق ه 8D[ 1#(��ي �� دا &�ن ��9D �8#ام ر�����ن، ��8 *� (" �8&�� اد�" و *�وه()� دا &�ن دو�; داردX د؟ @�ح��D "P�ر��ن ��ر ����را

��ر��U "Pر " را ��ان �" دارد �� ��B8 و �)�ش !�9 از ��ر�i را، !� ر�(� در د����1 ه�ي ا��aت

ر��ن ��ر�P" و رد *�ي �3+3ل را������1" ارز��� در *�� دن ا�� را� . ����8 دارد، �Uو �1�8�Dا���� د

Eدا�� .

___________________________________________________________________

��%� ر��"��

'%��R&�ن '%� ا%�ان

Page 145: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 145

زو�� *��زاد

fR( �� ش'��X �� اغ ه� را��

1380، �(���!3: ��9ان

"S�8T 8 ش��*

�� fP�

�9�1381ان، روز��9ران،

�� �� "��8D7 z: � �! ^&D^ ا���" را دا�1#" و !� �� Ea��5� ر�P&Uان ا��ا �� '�م ���A7در

�D " ��ري از ر��ن ه�ي :��� �UرD . ���31�� �M�� ��� اي��ا�� ر��ن ه�، �� و��� دو ا��ي !�

�%� "&U�)�* ا��، �(�ن ��Dا�� " ه�دو ر��ن ��U&" واk6 �1ا . س در اد���ت روا�" �Uر

)realist (ان. دار�����1�8ن ا��ب !� � Hاز ا�� V* ل ه�ي� �� و��� � ���1�8ن - 0a واk6 �1ا در

� د -زن ��D د��Q "D ا��U �� 0a ه�ي �;��" و ��R واk6 �1ا روي 7ورد� � د�� ��در ���ن .

0a ه�ي �;��" روي 7ورد��، و ��7ر�Dن در ا��ان و ��م 7ور���� � ����1�8" !� ��*V از ا��Hب

�Aرج از ا��ان � رد � :� �1&�د� �6ار EU�1، �" � ان از ��9D ش *�ر " * ر، ���8و روا�" * ر،

ا�� U&��� ��ج ��: ادي در ���0اد X"�ر�� ا�&(�ر . $�aس ��SوU" و :S'� ��رس �Tد6" ��م ��د

0a واk6 �1ا ��ر د�)� �d ري �����ن در ، !� �� !1377 �ل ،��� 8 ن �� �Xپ " و ��^ ر

EU�� ان��ا "fت روا���را !� :�+z ���� و �%~ ا�)���3�� ���0اد X"�ردر واk6 �" � ان، . $��T اد

��دD "S�8T در��7 ��7ر *��زاد و B�* ،E � �� ا�� 0a ا� .

fR( �� ش'��X �� ر ،��اغ ه� را��D ان��د !�د، !� در ا A را از 7ن "�ي از :���3 ه�ي اد

���96ن زن !&�ب، !Hر�A ،V د راوي دا &��" ا E !� . ا��ا�" ا E-دا &�ن ���A 0 اد� ار�8"

7��دان ا E روي �" ده� E'� E!�D ه�ي ���A در . ،���A ل و � ش !�ره�ي � V�رH! "1ز��

D "� �THA ش�������ري از ار�8" ه� . د��اEa6 از دA&�ه�ي دو6# ، *�� � : ان و ه �8���

�X " �� و د�)� ا��ا�" ه�ي ه^ ��p و ه^ @��a اش، ه���!Hر�V ��3 در $��a� �Tرزات

� +" ز����A "1 اد1" �" S� Bي 7را��:���d ري �SUل دارد و در�&�;� f�dU" از �B8 و ��س

�8�)� .

�� ورود ��A اد� :���ي در ه����)" د�)� V�رH! EA8 ا��دز��1" D "� . 1 ن ��ي ا�d$ا

� ���ن و دA&�ش ا��#"، از ه��ن ا�&�ا $;�z و � ^��A ن، ��درش��� �� pاد�، ا�� ��A

�8 �� !Hر�V از . ��R$�دي �� ��� �" ر �! E � ���ن � : دي *����2 و ر�3 7+ د ا� ^��A

�� 1 "� �P �� ا@�اف د��� B�ه��' ��دي ا�� *��ش. روزه�ي �� A �&D\1 � �D�B و

�8! "� �8� �6H$ د A �� �&Uر �&Uرا ر V�رH! �! E ا��#" ه^ دA&�ه�ي . 7رام و ا��� ��" ا

�زد و ا��" !� از ا�� ���ن �� و: د �" 7�� دو ��A اد� را �� ه^ "� B� A را �;\وب V�رH!

!� ��در د��ي ��" 1\رد. �3د�0 �" !�8 و !8;��وي !Hر�V در � رد ��در�3رگ را ه^ ���" ا�)�3د

� ���ن در ز���" !� در :#'�ي اT'�9ن ز��1" � !Hر��A ،V@�ات و �D���S" را در ��ر� ��A اد�

� ���ن *����2 �� از 7ن ا E !� ار�8" ه�ي . �" !�د�� �� ��د �" 7ورد� ^��A "1ه�ا ز���m ا��

Page 146: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 146

� ���ن !Hر�V. :#'� �5 ر �" !�د� ا��� ^��A " ه�ي�و !�8ر� : z��R E�5PD را از وي

��ي �" !�8 �� ا�� !� وي راز ز��A �&D\1 "1 د و ه �E اT#" *��ش را �� !Hر���D7 Vر �"

�زد .

� د� �&Dدا �(� "'P� ��� ���ن و $(�" را !� �� ��A �@�A اد� اش از ه� ^��A �&D\1

���" �)�3د B� A "1ز�)�ي ز���� �� او !� ه��(� ��U �" !�د ز��1". ا H! ،Eر�V را

��A اد1" و ا�e&Dل �1 ��1 �� !�ر A ا &� ه��B را ��7ورد� �" !�د� ا E ا!8 ن �� 7رزوه�ي

�Qد� ��D ا�� "D ا��U �� �)��وي ��ز��ب . د U��� E&� اي �" ا���(� !� �� ازدواج ��اي ه

�8��� ���ن �" � ^��A �&D\1 د را در A "1ز�� . z#: ون���در ه��ن ��ل، � :� اش �� د���ي

"� ��� �� ز��1" در �� �X �� دان��7 E'� E!�D ه�ي ���A ز��1" در �! ��D د و در �" ��

E �k . �%#� ه�ي �9D �&'�وت ا&;� "(&A� ^�� V�رH! ،دان��در '�ي �� درون 7

�8�" �%#� ه�ي د�)� ������ �" !�8�� '�، . ��� �" E'� E!�D را �� D7 ب و ���دره

در ا�� . رود و از E�+�SU ه�ي او ��اي �� ق ز��ن D "� ��17 د وي �� د��ار �8(" ه���ش �"

د��ار ا H! �! Eر�V از ��aب ز��A "5PD "1 د ���ون !(��� �" D د، �� D7 ب ه�ي

�1�� H!ر�V ه^ �(�ن A(^ و . درو�" A د *" �" ��د و �� ا���ل *�98ن A د ا$&�اف �" !�8

U�� در "f : و E�: دار �ه�zD . &� راه" ��اي ار�Mي روح �" �6ارش���Xري ا E و ه^ �

�! � �� +k6 � "8% 3��7 از او �" *� ،V�رH! ����Xاغ ه� را pa6» "�! �X از A اب ه

�Xاغ ه� را �� ��A ش �" «و !Hر�V ه^ ه���ر �� او ا@���8ن �" ده� !� » ��A ش �" !�8؟

�� $8 ان ��در و زن ���A دار را د» .!8^ V�رH! "1ز��ب ز�����#� �" � ان د��: 0� ��� . ر ه

���* "�� ���ن �� ز��H! "1ر�V را� �" ���� د��ي �� ه8)��" !� . �%�ا�" !� �� ورود ��A اد�

7��دان �" >�� �� ^��Ea%T از ازدواج ا��p و �0 زن ��ز� وارد *�D "� ���)! B د، ��A اد� �5

� ���ن �" ! �D !� *��ش را ا. ��1د� ^��A ،و ز��1" ��ز� اش :�ا در $�� ��ل ���: C)$ ز

B� A "1اب ز���cMب و ا D7 ����7ن ا E !� ز���U "1ز��ش را ��3 �& ��� ��A ا �X زد�

3 ���د ز��1" اي ا H! �! Eر�A V د را از 7ن �%�وم �" ���8. در�" 3��7د�� �&Uدل !�8ن و ر .

�� ز��1" ه��()" A د E)1ز��ا E و، ��HAف ���96ن در *���ن دا &�ن، !Hر�V در ��ل

. دا &�ن ه�ي واk6 �1اي د�)�ي، X ن ��7!�ر���8 و ا�� � اري �56 د E زدن �� !�ره�ي *��cA ��ارد

�6H$ �! E �� ��6 و ��8ه�ي ا:&��$" و ��A اد1" �(�ن ا�� واE�S6 ا V�رH! C#S� ار��& ا

)� A �&A�8D اي�� E &� A�B و ��ل !� او �� ا��D�� p" از :�E و : ي $��C ��ي ا

دو��ر� �� ز��1" روز��� ��ز1(&� ��7د� 7ن ا E !� را� د�)�ي ��اي ار�Mي A ا E ه�ي درو�" و

�� . ه��()" A�B *��ا !�8 "���& ��اي �1�3 از ز��1" $�دي و 8&" و د V�رH! ال�:

E ��اي ز��ن ا��ان ا �8D7 "+اد� :�ا ��A از p�&�� "&� ه.

� *��زاد را� را ��اي :#A �: � z ا���8 �� :�ال روان A�8D&" ���96ن دا &�ن ��� روان و �" *��ا�

���)1 "� .fR( �� ش'��X �� د� و روز��� ��اغ ه� را� در روا�E دا &�ن �0 ز��1"

�8! "� ^� ا�X�1 ر��ن �� �Uر " . *�1��2" ه�ي 7ن را �� ا�Dر� �� �8 ع :���S ا��ا�" ��

� ه�ي ار�8" در���+�� ه�ي ���ن E�5PD ه� ��د7ور 7ن ا ��D �&D�(� �! E، ا &'�د� از واژ

�� ز��ن ار�8" روي داد� E���� 1'& 1 ه� در ��ار�8" . ا��R ا��1�8ن A ري از������ ا�&��ل 6 ي

�8��8D7 �� ا�� ��D د��� . ا�� !&�ب �� ��7ر اد�" !� در 7ن ��م

Page 147: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 147

�� fP8&" ر� ا روا�E �" !�8، در �mه� از ر��ن ، !� ز��1" ز�" در ���A 0 اد� ��#��ن و

� و�6�k دا &�ن *��زاد در ا��ان pa6 از ا��Hب ا�'�ق �" اU&�، ��ل 7ن . *��زاد �&'�وت �� ��� �" ر

E A ا���8 !&�ب ه��ا� �� . !� دا &�ن S�8T" در ��ر� رو��اده�ي ا��Hب و ��S از ا��Hب ا

"#Tا E�5PD ،5 مS��� fP� ل� . و ��S از 7ن '� �" !�8 1357ه�ي ، �� دوران *�D7 ب

�X�1 *�ر �5S م �� ����e . دا &�ن �� ����e ���ن ��A اد� �5S م از 6^ �� ��9ان �R7ز �" D د

�� دW�p ا6&�5دي ���Xر از ،E��� CU�9ان � ا� �� ^6 "aي �\ه�dU از Bز��ا��U "1ز�� ��%�

��ور�� !� �5S م ���زي �� ادا�� �p�5% ��در و ��ادران �5S م ��ا�� . ��9:�ت �� ��9ان �" D د

ا��، �ا�;�م �5S م �� � اE�U . ��ارد و ���� A د را در ���A *�ري ��اي ز��1" 7���8 اش ��7د� !�8

&�ن �" رود و ا��< ا��< رو �ي را :��)3�� �Xدر �" !�8 �� ه���[ �%�� ��ز� ���*�رش �� د

�� دA&�ي �� ��م *�وا�� @�ح . D د � �� ��:�اه��" در ��ر E دو &" �" ا�8�U و دو ��ر ��ز� د

�8! "� ���e� ش A E .�" ز��8 !� ز��5S� "1 م را د

�� ��9ان p�5%� اي���9 &��" : ا�" !� D دا�(; ي ،��S ،� در دارو���A اي در را� ��ر

�8! "� z#: د A ��و د��ي ��" 1\رد !� �)�� ه�ي �1م. ���7 ا 5S� �: � ،E م و *�وا�� را

��� �5S م و ��S :�ي �� $(�" �7(�� �" ده� ��&�P� ش ��A . از V* 5 مS� اد� ��A

��دن �� را��a���� �c اي ���ن $�CD و �S( ق، �5S م را ���a8 �" !�88 و ��ادر �5S م ��3 "*

در ا�� ���ن، دو ��ادر د�)� �5S م و . A اه� و دو B��%��� E را � رد �Mب و D&^ �6ار �" ده�

�" ��3�A*�ر� ��7��وي A د و ��A اد� اش . ش ��3 �� د�Uع از او ���� اي !� c+ �@�A ���5S م

�� ��ر � �%�وم �" D د و ��98 �" � ا�� �1 ��1 �� *�وا��، 7ن ه^ در �38ل �&Uوارد 7ورد� از ر

��ادر �5S م �1��aن ��A ��1 اد� *�وا�� ��A . D "� 3 دش، د��ار !�8 ^)A ا�;�م� د و ا��،

. �5S م از د��ار ��98 دو &B ����� �%�وم �" ����

��7��و�" ه�ي ��(&� �5S م را �� ازدواج �� ��دي ���Xر �" !�88 !� او ه^ "���اي *�()��ي از

E د��ي ��" 1\رد !� �5S م در�" ���� D ه�ش، ����، . ا�� ز��f D" رaR&" ��اD&� ا

" ز�� ز��8" ا E و �� ازدواج ��A7 3�� "&%#5�� �Hش ��A اد� او ��اي ��1م E�+�SU ه�ي

E � د� ا B8��U7 �cA " �� ��زداري �Uز�� از ادا�� ز��1" .

��&�P� اي����اي �5S م $(�" �� ار��eن ��" 7ورد، ا�� @S^ 7زادي را �X�1 >�&)� "1ز��

���)X "� او �� �Qي !�8 . ��ر �98� ���� �$E ه�ي روز را �&)��ا��< ا��< �� �5S م !�

در !&�����P ه���ش ��7ر A ا���" ����ر *��ا �" !�8 و �" . !(b �%�� ��ز� � D "� CU د

�� ��8Sي E�+�SU ه�ي D ه�ش *" ��د �� �D ! . ي�d$اه� �� ا A "� ه�ش D ر از�a�� "&�

�����اي � "� A ��� �ز��ن �A "'P د را �� �D ���Aن د$ ت !�8 و ��اي ا��aت ا�� !� ه

�� T رت 7را &� و +�aس �9���" از ��7ن *\��ا�" �" !�8ا E . "1�8��D 3: 3ي�X ��ا�� ا�� ه

��ر ��" 7ورد �� �����اي � . 0� ،Bا���U ^و ه �����ا �س ���Sره�ي � �! ���5S م در �" ��

��م ه^ و A ^R د را � ���� �D�� �&Dه�ش � :� دا�m kMو ���� :�ي 7ن !� ��U �Dرو ���ه

. زادي � د� ه� �� !�ر ��ددر را� 7

��� و �5S م ه��p�&�� 0 از د�)�ي �� ز��1" ادا�� �" ده�8� ،z���� ��ا ���5S م ��در .

p�5%� او را از 7رزوي ادا�� ���" D د و ���م و A E6�B را �Tف *��ا�B �" !�8 ا�� ا�� ه

د A E ش د1�1 �" �� �Dوع ا��Hب و د &)��ي ����، ز��5S� "1 م ��ر د�)�. ��ز ��" دارد

Page 148: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 148

�� A د �&�" �" D د، . ه�ي ��ز� �" �1دد B�* از B��در او�Mع و ا� ال ��ز�، �5S م ���Xر و

���eD . E#" د E و *� �" !�8 و �� �B�H�5% ادا�� �" ده�� ��در ه��ن ��ل، *�ر D ه�ش

اش �� �" ه�ي ��+"، و ��A" از ا�Uاد ��A اد� A دش �� *(&���a" ه�ي �8S ي ��3 �� ��ري

��3�A.

7زادي ���� از ز��ان، 7ن ه^ �� $8 ان �0 ���96ن، ��$~ A�� "&D7 ا &� �5S م و ��ادر ��:�ش

���، ه��ا� . ا�� *V از *��وزي ا��Hب ���91ن �EP از ��A اد� �5S م روي �� �" ��1د. �" D د�

�� ��Sاد د�)�ي از ا$�dي �ز��ن ه�ي �X �1ا، ��ر د�)� ز��ا�" و �ا ���;�م ا$�ام �" D د و

،��D در دا�()�� ه^ �%�وم p�5%� از Bو��S� ه� D ي���ا�� ����5S� z م، !� �� ��81 ه

��ادرش، ��3 !� روز�1ري �� . p5U ��ز� اي از ز��A "1 د را �R7ز �" !�8 �#��&"، !���"، از :

���8X�8ان دور �� D "����96 ه�ش ا�P&Uر �" !�د�� از او و �Uز��ا�B روي �� "��.

�8! "� Bز��ا��U B�� ��E و 7�� b6و �����5 م و: دش را S� ،"1ز�� EP در ا�� دوران

pT�� "�!� در دوران *��H@^ ا��Hب و ��ارت ه� و �Ea�5 ه�ي :8[ !�ري �V دD ار و ��1

��(& �ز��ن �;�ه��� C#A �" *� ��د و ��اي ��ت ! ��ه" د ��� د، �8Xن !� �Uز�� ار�Dش

��&Uرت �" ا� �� ا�� ه�� �5S م . " D د و *�� ! B�X ��3 در $��T :8[ ا��ان و $�اق �� ا

�� رو��اده�ي ��1 ار E�H و 7��U ��8ز��ا�B را "fرو��و رو kا� � ��� D "� CU د �� $a ر از ه

�8! ����� B% ����� !�8.در �� ا������� ��9&�� ���� ��� �" ر � !� �5S م �� ه���ل در.

E ���D �8� ��9 ا "a�� از � $" 7زادي "+� &��" اش، را . ���ن ����C د� E *�وا��، دو

�� ا��ان ��ز �" �1دد *��ا �" !�8 z��� ا�� ،E ��S، د+�اد� دوران . !� در 7+��ن اE��6 31��� ا

م و �� رو��اده� ��^ �" !�8 !� ر��ن �� ازدواج �5S. : ا�" اش، ه^ از ��9ان � در �" 7ورد

� �� *���ن A د ر ��S ا�� ��ز ه^ ���A E'+�P اد� و ����H ه�ي �Uه5S� "(8 م را از ر ��ن .

��ز �" دار�� B�7رزوه� ��@��U ا�� !� ��P+'�ن اT#" ازدواج ا�� ��ر �Uز��ان �5S م ا��، �� و��� .

��دD "� "$���� از د����1 �5��^ �5S� "f�9 م �D. دA&�ش !� ��(&� A د را *���8a اT ل ا:&

^9 ،��7 "����� ��� ر �، ا�� ه��ن @ ر !� از $8 ان ر��ن و ��م ���96ن 7ن "�c8� "$��ا:&

E .او ازز��1" ه� ار� �6���" ��6و ��8ه�ي د����8 ا:&��$" ��D ا

���96ن دا &�ن �� ز��1" روز��� ��اغ ه� را �� ��X'ش �� )fR ��3 ه���fP� �8 ��در

از . �5S م و !Hر�V ه� دو 7ن �8Xن رU&�ر �" !�88 !� ا:&��ع از ��7ن � k6 دارد. A د ��ز �" �1دد

��ر در ا��ان ��اي A اد���� E�در روا �! E ا�� د����1، ا�� دو دا &�ن �S�ف ادا�� رو��ي ا

�&U�� ز��ب����ر ��&�P� . "� ر�1 دل�! ��a@ �� C#S&� دي�� ����ر ز�" از ��aر ا�Dاف A اد����در

�8���ر $(C و دل را �� ره�aي در ز�� A "1�B . دA اد������HAف !Hر�V و �5S م، ���96ن

��ر ��" 7ورد و ز��1" �� ه���ي !� در 7داب �� B�ا�� "����)* 3: B8�31 ���8 ا�� ا�31 "���

!Hر�V و �5S م ��3 ه� دو �%� م �� . و ارزش ه� از د���ي د�)�ي ا �U E:��" ��1 ار دارد

ا�� ه�� �0 در دو ا�&�9ي @���U b و �8R، ��0 . ز ارزش ه� و ر م ا:&��ع A�B ا���E�Sa ا

�!(" و ا@�$E �%� �6ار ��ار�� ،"&P� ��� ه����8 د�)� ا���ن ه�ي $�دي . �P&" و

�88�� "��� 7ن را در A د � �#�. ا:&��ع در ���� � ادث ز��1" وارد �1دا�" ��D ا�� !� � ان ���

� +" و �� �8Xان :\اب، !� ��(&� *��ا� ن ���A د��aل !�دن ز��S� ه�ي E�5PD ��1" روز��� ا

ا��، . A ا���8 را��1 �� ��ز��A E+H@��" ر ��� -داري و ��اEa6 از �Uز��ان دور �" ز��

Page 149: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 149

E Erich(ه��ن @ ر !� ار�B 7ر��خ . : ه�واS6)�ا�" در ه��� :��f3ت �Hل 7ور ز��1" �9'&� ا

Auerbach (زي« در !&�ب� ��aD «)Mimesis ( در �� #U ،د D "� د7ور��دام 0'اري�� ��

"� b�T � E و اس �R�T "a%�8 اي R\ا A ردن �Xر+3 � اري را !� ز�B، ا��، ���ر� �1 7ن ا

�8! . ��در ه��� :3���ت �" اه��E ا E !� �" � ان ��3ان A(^ و ��3اري ا�� از D ه�ش را

�P د�. A ا���8 ا+�� !�د �� 0a واk6 �1ا ���زي �� ���96ن ه�ي ��R واS6" و U ق ا+�Sد� ،�(

��ارد، E�5PD ه�ي $�دي ��3 �" � ا��8 �� ���9 *�1��2" ه� و ��dده�ي درو�" ا���ن ه� در

�� D p��a� ع�� . �dUي ��A اد1" و در $��T ا:&

������ ��c$ �c'" در ��ر�i اد���ت ��S ���0اد X"�ر رو��ي را !� �D ز�R7Eدا�� " در . �U �Tر

��(&� ر�)" از ،EDان ��ا��ت ا���ده� ه�ي pa6 از ا��Hب، ر��ن � ��"، !� *�(��8 اي در اد

��زf 1" و �(��t درده�ي ا:&��$" و E��A و در EU�1 د A �� " �� واk6 �1اf" ا:&��$" و

" در��7�� k6 �1اf" در در دوران !8 �"، ا��، ر��ن � ��" از �d ر 0a وا. !� &" ه�ي

" �� �� ارزش ه� و 7ر��ن ه�ي �Aص ��(8 �(�رت �" ده� !� از ��9Sي " اد���ت �Uر

��د "� 0a واS6)�ا :��" ��ز� �P(��� . ر�� � ��از � ��5دف ���E !� در ا��ان ز��ن � ����8

ه8[ و E8 او�Mع و ا� ال دD ار ز��1" ا��وزي ز��ن ��7ن را ��7ن داB�* �� �&D از ه��U 3�X. ا��

@�ح ا�� د����1 ا�&��دي در z+�6 ر���" درA ر . ه�ي ا:&��ع A�B را �� د��ي ا�&��دي ��ز �)���

��Qه�3د و " �� ��م ���ز �� ا�� دارد !� � ����8 از �A "U�S د �� $8 ان �t#5 ا:&��$" و

�fP و )fR ��اغ ه� را �� ��X'ش ��. روا� A E�B را �� 7ر��ن ه� و ��� ���ه��B �����3د��د !� ا�1 ��D E�S6وا ��ا ��� �� ه�ي درA ر � :� �D ��8X � اي دا��E و 1 اه" � ����را

�t#5 ا:&��$" و ر��ن � �V در z+�6 وا�� A د �8����X �8 ا���ن ه�ي ��ز� اي �� $��T ر��ن

EU�� اه� A ان را���در ا "�� � .

---------------------------------

Page 150: ایران نامه ویژه تقیزاده

زاد� ���� �� �� ی�ۀو ای�ان ����

pdf by http://mypersianbooks.wordpress.com/ 150

Source: http://fis-iran.org/fa/irannameh/volxxi/seyyed-taqizadeh © Foundation for Iranian Studies, 4343 Montgomery Avenue, Suite 200, Bethesda, Maryland 20814. Tel: 301.657.1990 | Fax: 301.657.1983

PDF By:

http://mypersianbooks.wordpress.com/


Top Related