Download - (ฉบับปรับปรุง ครั้งที ่ 3/2557)thaidepression.com/www/58/guidebookdepress.pdf · ในปี 2552-2556 ... จากโรคและการบาดเจ็บของประชากรไทย

แนวทางการดแลเฝาระวงโรคซมเศราระดบจงหวด(ฉบบปรบปรง ครงท 3/2557)

Guidebook of Depressive DisordersSurveillance and Care : Provincial Level

(Revised Edition III ; 2014)

สนบสนนงบประมาณโดย :

กรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข

ค�าน�า โรคซมเศราภยเงยบดานสขภาพ โรคซมเศรา ไมใชอารมณเศราหดห ทอแททวไปแตเปนโรคสมอง

ทมความบกพรองของสารสอประสาท ผปวยจะเศราทอแทหดหสนหวงอยางรนแรง เบอหนาย หมดความ

สนใจในการท�างานหรอกจกรรมทท�าอยางมาก จะเกดขนตลอดวนตดตอกนอยางนอย 2 สปดาห ถาไมไดรบ

การบ�าบดรกษาอยางถกตองจะคงอยนานเรอรงเปนปกลบซ�าไดบอยหากไมไดรบการดแลชวยเหลอทนเวลา

กจะถงขนฆาตวตายส�าเรจ ทมมากกวาคนทวไปถง 20 เทา จากการคาดการณภาระของโรคทมตอประชากร

ในทกภมภาคของโลก โดยวดความสญเสยเปนจ�านวนปทด�ารงชวตอยางมสขภาพดขององคการอนามยโลก,

HarvardSchoolofPublicHealthและธนาคารโลกพบวาในป2563โรคซมเศราจะกอใหเกดความสญเสย

ดานสขภาพเปนอนดบ2รองจากโรคหวใจและหลอดเลอดส�าหรบประเทศไทยพบเปนอนดบ4ในผหญงและ

อนดบ10ในผชายซงมคนไทยอาย15ปขนไปปวยเปนโรคซมเศราถง1.5ลานคน

ดงนน เพอลดความสญเสยทจะเกดขนดงกลาวกรมสขภาพจต โดยโรงพยาบาลพระศรมหาโพธ และ

ทมผเชยวชาญ ไดพฒนานวตกรรมการดแลเฝาระวงโรคซมเศรา ทประกอบดวยเทคโนโลยเกยวกบการดแล

ผปวยโรคซมเศรา ไดแก 1) แบบคดกรองโรคซมเศราดวย 2 ค�าถาม (2Q) ใชในการคนหาผมแนวโนมปวย

เปนโรคซมเศรา2)แบบประเมนอาการซมเศราดวย9ค�าถาม(9Q)ใชประเมนระดบความรนแรงของอาการซมเศรา

3)แบบประเมนการฆาตวตาย8ค�าถาม(8Q)ทวดระดบความรนแรงของความเสยงการฆาตวตาย4)แนวทาง

การจดการโรคซมเศราส�าหรบแพทยเวชปฏบตทวไปในสถานบรการระดบปฐมภมและทตยภม(CPG-MDD-GP)

เนนการวนจฉยโรคการรกษาดวยยาตานเศราทท�าใหผปวยโรคซมเศราเขาถงบรการเพมขน5)โปรแกรมระบบ

สารสนเทศการดแลเฝาระวงโรคซมเศราระดบจงหวดเปนฐานขอมลการดแลเฝาระวงโรคซมเศราของหนวยบรการ

สาธารณสขทงประเทศ และ 6) หลกสตรการพฒนาศกยภาพของบคลากรทงแพทย และพยาบาลในการดแล

ผปวยโรคซมเศราเพอสรางความมนใจและเพมความเชยวชาญในการจดการเกยวกบโรคซมเศราในพนท

ในป2552-2556ไดมการดแลเฝาระวงโรคซมเศราในพนททงประเทศโดยบคลากรสาธารณสขในสถาน

บรการทกระดบท�าใหการเขาถงบรการของผปวยโรคซมเศราเพมขนจากป2549ทยงไมมการด�าเนนการตาม

ระบบนอตราการเขาถงรบบรการอยทรอยละ3.7ปจจบนป2556เพมขนเกอบ10เทาจากเดมเปนรอยละ33.34

และลดการเสยชวตจากการฆาตวตายในขณะทปวยเปนโรคซมเศราไดอยางมาก จากการวจยประเมนผล

ในภาพรวมทงประเทศพบวา ผใหบรการและผรบการบรการมความพงพอใจอยในระดบสง ซงหากมการคนหา

คดกรองประเมนอาการวนจฉยโรคโดยแพทยดแลรกษาอยางตอเนองและสงขอมลครบถวนถกตองทนเวลา

อยางสม�าเสมอตอเนองจนถงป2563จะสงผลใหความสญเสยดานสขภาพจากโรคซมเศราลดลง

ในการปรบปรงแนวทางการดแลเฝาระวงโรคซมเศราระดบจงหวดครงท3นคณะท�างานไดน�าแนวทาง

การด�าเนนงานตามนโยบายการด�าเนนงานของกระทรวงสาธารณสขในการพฒนาและจดระบบบรการทม

คณภาพมาตรฐานครอบคลมประชาชนสามารถเขาถงบรการ ในประเดนของการบรการผปวยโรคซมเศรา

ใหเขาถงบรการตามเปาหมาย และไดน�าขอมลทเปนขอเสนอแนะจากผ ปฏบต เพอใหการด�าเนนงาน

มประสทธภาพและสอดคลองกบการด�าเนนงานของหนวยบรการทกระดบสถานบรการและเพอใหการด�าเนนงาน

มประโยชนสงสดกบผปวยโรคซมเศราตอไป

คณะท�ำงำน

สารบญหนา

บทท 1 บทน�ำ 5

บทท 2 ระบบดแลเฝำระวงโรคซมเศรำระดบจงหวด 9

2.1 ระบบดแลเฝำระวงโรคซมเศรำทมประสทธภำพ 9

2.2 ขนตอนกำรวำงระบบ 12

2.3 กจกรรมกำรด�ำเนนงำนในระบบ 13

2.4 เครองมอทใชในระบบ 16

2.5 เทคโนโลยทใชในระบบ 18

บทท 3 กำรคนหำ กำรคดกรอง ประเมน และวนจฉยโรคซมเศรำ

ในระบบดแลเฝำระวงโรคซมเศรำระดบจงหวด 19

3.1 กำรคดกรองผปวยโรคซมเศรำ 19

3.2 กำรประเมนอำกำรโรคซมเศรำและกำรฆำตวตำย 23

3.3 กำรวนจฉยโรคซมเศรำ 28

บทท 4 กำรสงเสรมปองกนดแลชวยเหลอ และบ�ำบดรกษำ

ในระบบดแลเฝำระวงโรคซมเศรำระดบจงหวด 31

4.1 กลมทมผลปกตจำกกำรคดกรอง 31

4.2 กลมทมโอกำสปวยเปนโรคซมเศรำ 32

4.3 กลมทมอำกำรโรคซมเศรำควำมรนแรงระดบนอย 32

4.4 กลมทมอำกำรโรคซมเศรำควำมรนแรงระดบปำนกลำง 33

4.5 กลมทมอำกำรโรคซมเศรำควำมรนแรงระดบรนแรง 34

4.6 กลมทมอำกำรโรคซมเศรำและมแนวโนมฆำตวตำย 35

4.7 แนวทำงกำรรกษำโรคซมเศรำดวยยำตำนเศรำ (Antidepressant) 36

บทท 5 กำรสงตอผปวยในระบบดแลเฝำระวงโรคซมเศรำระดบจงหวด 39

บทท 6 กำรตดตำมเฝำระวงกำรกลบซ�ำในระบบกำรดแลเฝำระวงโรคซมเศรำระดบจงหวด 41

บทท 7 ระบบสำรสนเทศกำรดแลเฝำระวงโรคซมเศรำ 43

7.1 แนวคดกำรพฒนำระบบสำรสนเทศกำรดแลเฝำระวงโรคซมเศรำ 43

7.2 สำรสนเทศระบบดแลเฝำระวงโรคซมเศรำระดบจงหวด 44

7.3 ขอมลในระบบดแลเฝำระวงโรคซมเศรำ 45

7.4 รปแบบกำรบนทกขอมลในระบบดแลเฝำระวงโรคซมเศรำ 48

7.5 กำรรำยงำนและแสดงผลของระบบสำรสนเทศกำรดแลเฝำระวงโรคซมเศรำ 49

7.6 กำรประเมนประสทธผลของระบบดแลเฝำระวงโรคซมเศรำ 50

7.7 คณคำและประโยชนทไดรบ 52

หนา

ภาคผนวก

ก. ควำมรเบองตนเกยวกบโรคซมเศรำ 55

ข. หลกฐำนทำงวชำกำรทเกยวของ 61

ค. แบบคดกรองโรคซมเศรำ 2 ค�ำถำม (2Q) 67

ง. แบบประเมนโรคซมเศรำ 9 ค�ำถำม (9Q) 69

จ. แบบประเมนกำรฆำตวตำย 8 ค�ำถำม (8Q) 71

ฉ. เกณฑกำรวนจฉยโรคซมเศรำ ICD-10 73

ช. แบบบนทกกำรดแลเฝำระวงโรคซมเศรำ

ในกรณทไมสำมำรถบนทกลงในโปรแกรมรำยงำนไดในขณะทใหบรกำร 81

ซ. ควำมรเรองโรคซมเศรำและกำรปฏบตส�ำหรบผปวยและญำต 83

ฌ. เภสชวทยำทส�ำคญของยำตำนเศรำ 91

ญ. เอกสำรอำงอง 97

ฎ. รำยนำมคณะทปรกษำและคณะท�ำงำน 101

สารบญตาราง

ตำรำงท 1 เครองมอทใชในระบบดแลเฝำระวงโรคซมเศรำ 16

ตำรำงท 2 เทคโนโลยทใชในแตละกจกรรมในระบบดแลเฝำระวงโรคซมเศรำ 18

ตำรำงท 3 Organic causes of a depressive symptoms 28

ตำรำงท 4 Pharmacological causes of depression 29

สารบญภาพ

ภำพท 1 แสดงกำรด�ำเนนโรคซมเศรำ 11

ภำพท 2 แสดงควำมสมพนธของกำรดแลชวยเหลอและกำรด�ำเนนโรคซมเศรำ 12

ภำพท 3 แสดงผงกำรไหลแสดงกระบวนกำรในระบบดแลเฝำระวงโรคซมเศรำในระดบจงหวด 14

แนวทางการดแลเฝาระวงโรคซมเศราระดบจงหวด 5

โรคซมเศราเปนปญหาสาธารณสขทส�าคญทงในปจจบนและในอนาคตจากการศกษาภาวะทางสขภาพ

จากโรคและการบาดเจบของประชากรไทย ป 2547 (ส�านกงานพฒนานโยบายสาธารณสขระหวางประเทศ,

2552)พบวาโรคซมเศราเปนสาเหตส�าคญของการสญเสยปสขภาวะ(DisabilityAdjustedLifeYears,DALY)

มากเปนอนดบ 4 ในผหญงไทย และมากเปนอนดบ 10 ในผชายไทย เมอเปรยบเทยบกบความสญเสย

ดานสขภาพอนเนองจากการเจบปวยและบาดเจบ135ประเภททเกดกบคนไทยปญหาและอปสรรคในการปองกน

และแกไขปญหาโรคซมเศราของไทยทผานมาคอ1)ประชาชนสวนใหญขาดการตระหนกรความเขาใจทไมถกตอง

วาอาการซมเศราเปนเรองธรรมดาเปนแลวกหายเองและบางสวนคดวาเปนบาวกลจรตจงมความรงเกยจเมอ

เจบปวยกจะปฏเสธการรกษา 2) แพทยเวชปฏบตทวไปในโรงพยาบาลทกระดบไมมนใจในการวนจฉยโรคและ

การรกษาดวยยาตานเศรา3)ระบบการรกษามขอจ�ากดของการดแลรกษาดวยยาสวนการชวยเหลอทางสงคม

จตใจซงเปนวธรกษาทส�าคญ เชน จตบ�าบด ยงมนอยมาก เนองจากขาดทงผเชยวชาญและองคความร ขาด

เทคโนโลยและแนวทางการสงเสรมปองกนโรคซมเศราทมประสทธภาพงายและสะดวกใช4)การคนหาผปวย

โรคซมเศราท�าในหลายพนทแตไมเขมขน และไมเชอมโยงกบระบบการดแลรกษาในสถานบรการสาธารณสข

5)ยงไมมระบบตดตามเฝาระวงการกลบเปนซ�าของโรคทมประสทธผล6)ในการก�าหนดนโยบายสาธารณสขทงใน

ระดบประเทศและระดบจงหวดใหความส�าคญกบการแกไขปญหาโรคซมเศราเปนอนดบรองจากโรคทางกายอนๆ

จากการส�ารวจทางระบาดวทยาโรคจตเวชในคนไทยป2551ประมาณการวาคนไทยอาย15ปขนไป

จ�านวน1,311,797คนปวยดวยโรคซมเศราชนดรนแรง(MajorDepressiveEpisode)และจ�านวน181,809คน

ปวยเปนโรคซมเศราชนดเรอรง(Dysthymia)(ธรณนทรกองสขและคณะ2551)แตผปวยโรคซมเศราเขาถง

บรการนอยมากจ�านวน100คนจะมารบบรการเกอบ4คนเทานนซงถาหากไมไดรบการชวยเหลออยางถกตอง

จะมการเกดซ�าและเปนเรอรงอาจน�าไปสการฆาตวตายกจะกอใหเกดความสญเสยดานสขภาพอยางมากเพราะ

จากการประมาณความสญเสยปสขภาวะของคนไทยในป2546พบวาโรคซมเศราท�าใหคนไทยโดยเฉพาะในผหญง

จะเปนอนดบ4เมอเปรยบเทยบกบความเจบปวยและโรคทเกดขนในคนไทยนนหมายถงผทปวยเปนโรคซมเศรา

จะทกขทรมานจากการเจบปวย ซงจะสงผลกระทบตอระบบเศรษฐกจ และสงคม ทจะกลายเปนปญหาใหญ

ตอการพฒนาประเทศเพอปองกนและแกไขโรคซมเศรากรมสขภาพจตไดด�าเนนการดงน

ป2549-2551โรงพยาบาลพระศรมหาโพธกรมสขภาพจตรวมกบส�านกงานสาธารณสขจงหวดยโสธร

และผเชยวชาญจากมหาวทยาลย ไดท�าการวจยพฒนาระบบสขภาพเพอแกไขปญหาและปองกนความสญเสย

บทท 1บทน�า

กำรเขำถงบรกำรของผปวยโรคซมเศรำ

เปนผลงำนเชงประจกษของสถำนบรกำรทกระดบทด�ำเนนกำรกนอยำงมประสทธภำพ

หำกด�ำเนนกำรอยำงตอเนอง สม�ำเสมอ

6 แนวทางการดแลเฝาระวงโรคซมเศราระดบจงหวด

เนองจากโรคซมเศราท�าใหไดระบบดแลเฝาระวงโรคซมเศราระดบจงหวดประกอบไปดวย4เทคโนโลย/คมอ/

องคความรในการสงเสรมปองกนไมใหปวยเปนโรคซมเศราส�าหรบประชาชนทวไป10เรองและกลมเสยง6เรอง

คมอความรโรคซมเศรารกษาหายไดสอวดทศนส�าหรบอสม.และพยาบาลและโปรแกรมระบบสารสนเทศการดแล

เฝาระวงโรคซมเศรา 3 เครองมอ; แบบคดกรองโรคซมเศรา 2 ค�าถาม (2Q) แบบประเมนอาการโรคซมเศรา

9ค�าถาม(9Q)และแบบประเมนแนวโนมการฆาตวตาย8ค�าถาม(8Q)1แนวทางการจดการตามระดบความรนแรง

การรกษาดวยยาการตดตามเฝาระวงเพอปองกนกลบเปนซ�าและสมดประจ�าตวเพอการดแลเฝาระวงโรคซมเศรา

ผลท�าใหประชาชนในพนทไดรบการคดกรองดวย2Qรอยละ80.03มแนวโนมจะปวยเปนโรคซมเศรา

รอยละ6.03มอาการโรคซมเศราและมแนวโนมจะฆาตวตายรอยละ9.45ไดรบการรกษาดวยยารอยละ72.57

และสงตอรอยละ4.78กลบเปนซ�ารอยละ0.96(ปกตรอยละ22)ฆาตวตายส�าเรจรอยละ0.96(เดมรอยละ

7.06) ผรบบรการมความพงพอใจ รอยละ 91.90 แตผลงานนเปนเพยงการปองกนการปวยเปนโรคซมเศรา

แบบทวไปและเฉพาะกลมในระยะเรมแรก ผทมอาการโรคซมเศรายงไมเหนความส�าคญ และไปรบการบ�าบด

รกษานอยมากมเพยงรอยละ31.94ของผทมอาการทงหมดแตยงสงผลใหผปวยโรคซมเศราเขาถงบรการมากขน

รอยละ6.05(เดมรอยละ1.42)ซงไดม4จงหวดคอจงหวดมกดาหารสงขลานครสวรรคและก�าแพงเพชร

น�าระบบดแลเฝาระวงโรคซมเศราไปใชในพนท ผลท�าใหผปวยโรคซมเศราเขาถงบรการ รอยละ 6.31 (เดม

รอยละ3.7)

ป 2552-2555 การปองกนและแกไขปญหาโรคซมเศรา ยงคงมเปาหมายทการลดความสญเสย

อนเนองมาจากการเจบปวยดวยโรคซมเศรา ทมงเนนการลดความชกและภาระโรค ดวยการลดอบตการณ

การปองกนกลบเปนซ�า เพมการหายทเลาลดระยะเวลาเจบปวย และลดการตายจากฆาตวตายของผปวย

โรคซมเศราโดยมมาตรการคนหาการคดกรองการวนจฉยและการดแลชวยเหลออยางรวดเรวและมประสทธภาพ

ตลอดจนการตดตามเฝาระวงโรคซมเศราอยางตอเนอง โดยมระบบดแลเฝาระวงโรคซมเศราเปนแนวทางการ

ปฏบตงานสวนกลมเปาหมายมงเนนใน7กลมเสยงไดแก1)ผปวยเรอรงเชนเบาหวานไตวายเรอรงมะเรง

โรคหวใจและหลอดเลอดสมอง2)ผปวยสงอาย3)ผปวยตงครรภหรอหลงคลอด4)ผทมปญหาสราสารเสพตด

5)กลมทมาดวยอาการซมเศราชดเจน6)ผปวยทมอาการทางกายเรอรงหลายอาการทหาสาเหตไมได7)กลมทม

การสญเสย (คนทรกหรอสนทรพยจ�านวนมาก) เพอเปนแนวทางทจะท�าใหอตราการเขารบบรการของผปวย

โรคซมเศราทงประเทศเพมขน จงไดมการด�าเนนงานและปรบปรงระบบดแลเฝาระวงโรคซมเศราระดบจงหวด

ทสอดคลองกบบรบทผใช มการพฒนาเทคโนโลยการสงเสรมเพอปองกนการปวยเปนโรคซมเศราส�าหรบ

ประชาชนทวไป และกลมเสยง ปรบปรงและพฒนาเครองมอการคนหา การประเมนโรคซมเศรา การรกษา

ดวยยาและการตดตามเฝาระวงใหสอดคลองกบบรบทของคนไทยโดยรวมพฒนาบคลากรในการดแลเฝาระวง

โรคซมเศราทกระดบของสถานบรการปรบปรงและพฒนาโปรแกรมระบบการดแลเฝาระวงโรคซมเศราใหใชได

ทกพนททมการด�าเนนการสนบสนนเอกสาร/สอ/คมอการด�าเนนงานจดการแลกเปลยนเรยนรในระดบเขตและ

ประเทศและขอรบทนจากแหลงทนตางๆเพอสนบสนนการด�าเนนงานในพนท

ผลงำนทส�ำคญทไดรบจำกกำรด�ำเนนงำนน คอ ท�าใหเกดการปองกนและแกไขปญหาโรคซมเศรา

ทงประเทศตอเนองจนเกดผลลพธดงน

• ระดบบคคล : ท�าใหผปวยเขาถงบรการมากขน เมอป 2549อตราการเขาถงรบบรการอยทรอยละ

3.7ปจจบนป 2556 เพมขนเปนรอยละ 33.34คนไทยกวา 10 ลานคน ไดรบการคดกรองและไดรบสขภาพ

จตศกษาเรองโรคซมเศราจนมความร ความเขาใจ ตระหนกร และปรบเปลยนความคดพฤตกรรมเกยวกบโรค


ซมเศราผทมแนวโนมทจะปวยเปนโรคซมเศรา(ผลคดกรองผดปกต)กวา5ลานคนไดรบการดแลชวยเหลอ

ผทมอาการของโรคซมเศราจากการประเมนดวย9Qจ�านวนกวา1ลานคนและผทมแนวโนมการฆาตวตายกวา

5แสนคนไดรบการชวยเหลอเบองตนและน�าสงพบแพทยและผปวยโรคซมเศรากวา4แสนคนไดรบการรกษา

ตดตามเฝาระวงอยางตอเนองจนครบ6 เดอนจนหายกวา 3แสนคนมเกอบ1แสนคนถกสงไปรบการดแล

ในสถานบรการทมจตแพทยเพราะมอาการรนแรงและกลบเปนซ�า(กลบมารกษาอกครง9Q≥7)จ�านวน705คน

โดยสรปการด�าเนนงานน ท�าใหผปวยโรคซมเศราเขาถงบรการเพมขน 10 เทาจากเดม ผรบบรการมความ

พงพอใจในระดบสงถงรอยละ96.5

• ระดบประเทศ : การด�าเนนงานนท�าใหระบบบรการสขภาพทมคณภาพและประสทธภาพมากยงขน

พนทมสมรรถนะในการดแลเฝาระวงโรคซมเศราดงน

1.มความคมคาหากมการคดกรองดวย2Qและประเมนอาการดวย9Qจนถงการไดรบวนจฉยและ

รกษาดวยยาจะลดตนทนคาใชจายจาก14,381บาท/รายเปน930บาท/ราย

2.เปนการด�าเนนการทเปนความรวมมอของหลายหนวยงานทเกยวของทางดานสขภาพ

3.เพมประสทธภาพการใหบรการทางการแพทยและสาธารณสขทงในและนอกกรมสขภาพจตบคลากร

สาธารณสขมความพงพอใจในระดบสงรอยละ92.3

4. เปนการเพมและสรางศกยภาพดานการวจยสขภาพจตรนใหม และเปนการบรหารจดการความร

ผลงานวจยดานสขภาพจตใหบงเกดผลในการน�าไปปฏบตจรงในระดบพนทเปนทรพยากรทเกยวกบโรคซมเศรา

จากภมปญญาชมชนทองถนสภมปญญาระดบประเทศดวยการใหผมสวนไดสวนเสยทกคนทกระดบมามสวนรวม

ในการพฒนาและด�าเนนการวจยไปสการใชประโยชนทงระดบทองถนภมภาคและระดบประเทศ

5.เปนระบบบรการทสามารถเสรมความเขมแขงใหกบระบบบรการสขภาพทมอยเดมตงแตสถานอนามย

จนถงการบรการสขภาพในโรงพยาบาลศนยบคลากรสาธารณสขไดรบการพฒนาศกยภาพดานการบรการสขภาพจต

ซงสามารถน�าไปประยกตใชกบโรคปญหาทางสขภาพอนๆได

6. ไดนวตกรรมและองคความรใหมในการปองกนและแกไขปญหาโรคซมเศราเปน 5 องคความร

6แนวทาง/เทคโนโลย3เครองมอและ2ระบบทไดจากการวจยและพฒนาแลวถกน�าไปใชในการดแลเฝาระวง

ผปวยโรคซมเศราทงประเทศท�าใหผปวยโรคซมเศราทอยในชมชนเขารบการรกษาเพมขนถง10เทาและท�ำให

ผลงำนนไดรบรำงวลดเดนกำรบรกำรภำครฐแหงชำต ป 2555 (Thailand Public Service Awards)

ประเภทนวตกรรมกำรบรกำรทเปนเลศ ทสามารถน�าไปด�าเนนงานเพอปองกนและลดความสญเสยทเกดจาก

โรคซมเศราทงประเทศ จะสงผลใหการสญเสยปสขภาวะ (Disability Adjusted Life Years, DALY) จาก

โรคซมเศราในคนไทยลดลง

• ระดบโลก : ระบบดแลเฝำระวงโรคซมเศรำเปนระบบบรการสขภาพทครอบคลมทกมตของการดแล

ชวยเหลอและพรอมไปดวยเครองมอแนวทางการดแลชวยเหลอและระบบรายงานสามารถน�าไปใชโดยตรง

หรอประยกตใชกบโรคอนๆ ได ซงระบบดแลเฝาระวงโรคซมเศรานไดน�าเสนอในการประชมวชาการของ

World Psychiatric Association สหภาพยโรป และระดบนานาชาต ไดแก Spain, Vienna, Portugal,

CommunicationControlDiseaseofChinaกไดรบความสนใจเปนอยางยงและไดรบกำรคดเลอกเขำส

รอบสดทำยในกำรชงรบรำงวลประเภทกำรบรกำรของ United Nations Service Public Awards 2013

บทเรยนส�าคญทสดททมงานไดรบคอ สงทท�าใหการพฒนาและการน�าระบบไปใชทงประเทศน

ประสบความส�าเรจตามเปาหมาย คอ สรางความตระหนกรเกยวกบโรคซมเศราใหกบผทเกยวของทกคน


ไมวาจะเปนประชาชนกลมเสยงผปวยแพทยพยาบาลผบรหารทกระดบหนวยงานทสนบสนนงบประมาณ

นกการเมองทเปนผพจารณางบประมาณของประเทศชาต หรอแมกระทงสอมวลชนทชอดงระดบประเทศ

โดยการท�าใหกลมคนเหลานไดรบทราบถงความหมายอาการความรนแรงอนตรายความสญเสยทจะเกดขน

หากไมไดรบการรกษาททนเวลาแลวฆาตวตายประเทศชาตจะสญสนอะไรบางการไดรบเอกสาร/สอ/แนวทาง

ความร และการลองสมภาษณหรอคดกรองดวยตนเอง พรอมทงองคความรทสอเขาใจงาย น�าเสนอขอมล

สารสนเทศการวจยใหอยางสม�าเสมอทงทางหนงสอราชการสอใหกบผบรหารดานสขภาพระดบประเทศและ

นานาชาต

บทเรยนทไดทส�าคญทสดของการด�าเนนงานคอความยงยนของการด�าเนนงานทสามารถผลกดนใหการ

ดแลเฝาระวงโรคซมเศราระดบจงหวดไดบรณาการเขากบระบบบรการสาธารณสขทเปนงานประจ�ากระทรวง

สาธารณสขใหความส�าคญตอการปองกนแกไขปญหาโรคซมเศรา โดยก�าหนดใหอตราการเขาถงบรการของ

ผปวยโรคซมเศรา เปน Key Performance Indicator ของการด�าเนนงานดานสาธารณสข การทจะท�าให

บคลากรสาธารณสขและผเกยวของสามารถใชเครองมอดานสขภาพจตไดอยางช�านาญและถกตองมการตดตาม

ใหความชวยเหลอหลงการน�าไปใช

แนวทางการดแลเฝาระวงโรคซมเศราระดบจงหวดน มการปรบปรงเปนครงท 3 เพอใหสอดคลองกบ

การด�าเนนงานตามระบบและขนตอนการดแลเฝาระวงโรคซมเศราในพนท และบรบทของผใชทเปนทงแพทย

พยาบาล นวก./จพง.สาธารณสขทใหบรการในสถานบรการสขภาพทกแหง เนอหาในบทท 2 ระบบดแล

เฝำระวงโรคซมเศรำระดบจงหวดทยงคงเนอหาของประสทธภาพของระบบขนตอนกระบวนการกจกรรมและ

เครองมอ/เทคโนโลยทใชในระบบและเพมเตมปจจยทจะเพมการเขาถงบรการบทท 3 กำรคดกรอง ประเมน

และวนจฉยโรคในระบบดแลเฝำระวงโรคซมเศรำ ทน�าขนตอนหลกจาก CPGMDD GP มาบรรจในบทน

เพอเหนความเชอมโยงของการดแลบทท 4 กำรสงเสรมปองกน ดแลชวยเหลอ และบ�ำบดรกษำในระบบดแล

เฝำระวงโรคซมเศรำทปรบปรงเนอหาใหเปนปจจบนมากขนบทท 5 กำรสงตอในระบบดแลเฝำระวงโรคซมเศรำ

เพอใหผทมแนวโนมปวยเปนโรคซมเศรา (2Q+ve) ไดรบการสงเสรมปองกน ผทมอาการโรคซมเศรา (9Q≥7)

และผทมแนวโนมจะฆาตวตาย(8Q≥1)ถกสงตอไปรบการดแลชวยเหลอวนจฉยโรคและใหการรกษาตามระดบ

ความรนแรงทสอดคลองกบCPGMDDGP บทท 6 กำรตดตำมเฝำระวงกำรกลบซ�ำในระบบดแลเฝำระวง

โรคซมเศรำและบทท 7 ระบบสำรสนเทศกำรดแลเฝำระวงโรคซมเศรำทมการปรบปรงโปรแกรมการบนทก

และรายงานใหงาย ไมหลายขนตอน ใชไดทง Offline และOnline ทรวมเปนฐานขอมลเดยวกนทงประเทศ

และทายบทจะประกอบไปดวยองคความรเกยวกบโรคซมเศรา เครองมอในระบบ การวนจฉยโรคดวย ICD10

ตวอยางแบบบนทกตางๆ ทผใชสามารถน�าไปใชในการดแลเฝาระวงโรคซมเศราในพนททรบผดชอบตามบรบท

ของพนทนนๆ


บทท 2ระบบดแลเฝาระวงโรคซมเศราระดบจงหวด

กำรแกไขปญหำโรคซมเศรำ ตองด�ำเนนกำรใหสอดคลองกบกำรด�ำเนนโรคและบรบททำงสงคม

กจกรรมกำรคดกรอง หรอกำรรกษำ ไมเพยงพอทจะแกไขปญหำและลดควำมสญเสยจำกโรคซมเศรำได

กำรด�ำเนนงำนทมประสทธภำพนน ยงคงตองมกำรด�ำเนนกำรเฝำระวงอยำงตอเนองและสม�ำเสมอ

2.1 ระบบดแลเฝาระวงโรคซมเศราทมประสทธภาพ

ปญหำและอปสรรคในกำรปองกนและแกไขปญหำโรคซมเศรำของไทยทผำนมำ คอ 1) ประชำชนสวนใหญ

ขำดกำรตระหนกร ควำมเขำใจทไมถกตองวำ อำกำรซมเศรำเปนเรองธรรมดำเปนแลวกหำยเอง และบำงสวนคดวำ

เปนบำวกลจรตจงมควำมรงเกยจ เมอเจบปวยกจะปฏเสธกำรรกษำ 2) แพทยเวชปฏบตทวไปในโรงพยำบำล

ทกระดบไมมนใจในกำรวนจฉยโรคและกำรรกษำดวยยำตำนเศรำ 3) ระบบกำรรกษำมขอจ�ำกดของกำรดแลรกษำ

ดวยยำ สวนกำรชวยเหลอทำงสงคมจตใจซงเปนวธรกษำทส�ำคญ เชน จตบ�ำบด ยงมนอยมำก เนองจำกขำดทง

ผเชยวชำญและองคควำมร ขำดเทคโนโลยและแนวทำงกำรสงเสรมปองกนโรคซมเศรำทมประสทธภำพ งำยและ

สะดวกใช 4) กำรคนหำผปวยโรคซมเศรำท�ำในหลำยพนทแตไมเขมขน และไมเชอมโยงกบระบบกำรดแลรกษำ

ในสถำนบรกำรสำธำรณสข 5) ยงไมมระบบตดตำมเฝำระวงกำรกลบเปนซ�ำของโรคทมประสทธผล 6) ในกำรก�ำหนด

นโยบำยสำธำรณสขทงในระดบประเทศและระดบจงหวดใหควำมส�ำคญกบกำรแกไขปญหำโรคซมเศรำเปนอนดบ

รองจำกโรคทำงกำยอนๆ (อจฉรำภรณ สหรญวงศ และคณะ 2549; ธรณนทร กองสข และคณะ 2551)

กรมสขภำพจตโดย โรงพยำบำลพระศรมหำโพธ รวมกบผเชยวชำญทำงดำนโรคซมเศรำ จำกมหำวทยำลย

มหดล ขอนแกน เชยงใหม สงขลำนครนทร และนำยแพทยสำธำรณสขจงหวดยโสธร ท�ำกำรพฒนำระบบดแล

เฝำระวงโรคซมเศรำ ในรปแบบของกำรวจยและพฒนำ (ดงภำพกำรพฒนำระบบฯ) โดยเรมในป 2549 ท�ำให

ไดระบบดแลเฝำระวงโรคซมเศรำระดบจงหวด และเทคโนโลย/คมอ/ควำมรในกำรสงเสรมปองกนไมใหปวยเปน

โรคซมเศรำส�ำหรบประชำชนทวไป และส�ำหรบกลมเสยง สอวดทศนส�ำหรบอำสำสมครสำธำรณสข และพยำบำล

โปรแกรมระบบสำรสนเทศกำรดแลเฝำระวงโรคซมเศรำ พฒนำแบบคดกรองโรคซมเศรำดวย 2Q แบบประเมน

อำกำรโรคซมเศรำดวย 9Q และแบบประเมนแนวโนมกำรฆำตวตำยดวย 8Q และแนวทำงกำรจดกำรโรคซมเศรำ

ส�ำหรบแพทย พยำบำล และ อสม. ในทกพนทของจงหวดยโสธร

ในป 2550 ไดขยำยผลกำรด�ำเนนกำร 4 จงหวดคอ จงหวดมกดำหำร สงขลำ นครสวรรค และก�ำแพงเพชร

น�ำระบบดแลเฝำระวงโรคซมเศรำไปใชในพนท มผลกำรด�ำเนนกำรคนหำผทมแนวโนมปวยเปนโรคซมเศรำ

รำยใหม ดวยกำรคดกรองโรคซมเศรำในกลมเสยง ไดแก กลมทมำดวยอำกำรซมเศรำชดเจน ผปวยทมอำกำร

ทำงกำยเรอรงหลำยอำกำรทหำสำเหตไมได ผปวยเรอรง เชน เบำหวำน ขอเสอม ไตวำย มะเรง โรคหวใจและ

หลอดเลอด CVA ผปวยสงอำย ผปวยตงครรภหรอหลงคลอด ผทมปญหำสรำ ยำเสพตด กลมทมกำรสญเสย

คนทรกหรอสนทรพย


ในป 2551-2552 กรมสขภำพจตไดมนโยบำยใหเพมกำรเขำถงบรกำรของผปวยโรคซมเศรำมำกขน จงไดม

กำรปรบปรงระบบดแลเฝำระวงโรคซมเศรำระดบจงหวดใหสอดคลองกบบรบทผใชมำกขน มกำรพฒนำเทคโนโลย

กำรสงเสรมเพอปองกนกำรปวยเปนโรคซมเศรำส�ำหรบประชำชนทวไป และส�ำหรบกลมเสยง ปรบปรงและ

พฒนำเครองมอกำรคนหำ กำรประเมนโรคซมเศรำ กำรรกษำดวยยำ และกำรตดตำมเฝำระวงใหสอดคลองกบ

บรบทของคนไทยโดยรวม มกำรอบรมพฒนำเจำหนำทสำธำรณสขในกำรดแลเฝำระวงโรคซมเศรำทกระดบ

ของสถำนบรกำรทวประเทศ โดยอบรมแกนน�ำในกำรด�ำเนนงำนกำรดแลเฝำระวงโรคซมเศรำระดบจงหวด ทม

ควำมสำมำรถในกำรเปนพเลยง วทยำกร ตดตำม แนะน�ำชวยเหลอ และเปนทปรกษำแกผปฏบตงำนในพนท

และอบรมผปฏบตทกจงหวดของประเทศไทย รวมทงไดปรบปรงและพฒนำโปรแกรมระบบกำรดแลเฝำระวง

โรคซมเศรำใหใชไดทกพนท สนบสนนเอกสำร/สอ/คมอกำรด�ำเนนงำน จดกำรแลกเปลยนเรยนรในระดบเขต

และประเทศ และขอรบทนจำกแหลงทนตำงๆ เพอสนบสนนกำรด�ำเนนงำนในพนท

ในป 2553-2555 มกำรขยำยกำรด�ำเนนงำนไปทวประเทศ และมงเนนทกลมเสยงผสงอำย มกำรปรบปรง

กำรด�ำเนนงำน โดยกำรพฒนำ/ปรบปรง/จดท�ำคมอใหชดเจนและงำยส�ำหรบทกหนวยบรกำร มสอวดทศนภำษำถน

ทง 4 ภำค จดท�ำโปรแกรมส�ำหรบบนทกกจกรรมและรำยงำนทำง Web application พฒนำตนแบบของ

แนวทำงเวชปฏบตกำรรกษำโรคซมเศรำส�ำหรบแพทยเวชปฏบตทวไป อบรมพฒนำศกยภำพในกำรดแลเฝำ

ระวงโรคซมเศรำแกแพทย พยำบำล/นกวชำกำร/เจำพนกงำนสำธำรณสขในสถำนบรกำรทกระดบเปนกำรอบรม

เพมเตมส�ำหรบผทมำปฏบตงำนใหม และตดตำมชวยเหลอเชงลกในพนททมปญหำยงยำกซบซอนในกำร

ด�ำเนนงำน

ภาพการพฒนาระบบดแลเฝาระวงโรคซมเศราโดยรปแบบการวจยและพฒนา


“ระบบดแลเฝำระวงโรคซมเศรำระดบจงหวด” เปนนวตกรรมกำรพฒนำระบบบรกำรทเชอมโยงระบบ

บรกำรในทกหนวยบรกำรทเกยวของทงประเทศ ทประกอบดวยนวตกรรมกำรคนหำ “แบบคดกรองโรคซมเศรำ

ดวย 2Q” นวตกรรมกำรประเมนอำกำรโรคซมเศรำเพอประกอบกำรวนจฉยโรคและกำรรกษำ คอ “แบบประเมน

โรคซมเศรำดวย 9Q” นวตกรรมกำรจดกำรโรคซมเศรำทจะท�ำใหมผปวยโรคซมเศรำเขำถงบรกำรเพมขน คอ

“แนวทำงกำรจดกำรโรคซมเศรำส�ำหรบแพทยเวชปฏบตทวไปในสถำนบรกำรระดบปฐมภมและทตยภม (CPG-

MDD-GP)” มนวตกรรมกำรรำยงำนและประเมนผล คอ “โปรแกรมระบบสำรสนเทศกำรดแลเฝำระวงโรคซมเศรำ

ระดบจงหวด” เปนนวตกรรมกำรดแลเฝำระวงโรคซมเศรำของคนไทยทงประเทศในรปแบบของ web application

กำรแกไขปญหำโรคซมเศรำทมประสทธภำพนนจะตองด�ำเนนกำรใหครอบคลมอยำงเหมำะสม สอดคลอง

กบลกษณะกำรด�ำเนนโรคของโรคซมเศรำ (แสดงในภำพท 1) ซงมกเรมจำก มภำวะซมเศรำ (Depression)

หลงประสบเหตกำรณทกอควำมเครยดในชวต ถำบคคลนนมแนวโนมทำงดำนพนธกรรมหรอขำดทกษะในกำร

แกไขปญหำหรอมปจจยชกน�ำและปจจยเสยงอนๆ รวมดวย กท�ำใหอำกำรซมเศรำรนแรงและเปนอยนำนจนเปน

โรคซมเศรำ หำกไมไดรบกำรรกษำกจะมผลกระทบตอหนำทกำรงำนหรอบำงรำยอำจฆำตวตำย ผปวยบำงรำย

อำกำรซมเศรำกทเลำเองได ในรำยทไดรบกำรรกษำอยำงถกตอง อำกำรซมเศรำจะทเลำและลดควำมรนแรง

ลงไดเรวกวำ แตอยำงไรกตำม โรคซมเศรำจะมอตรำกำรกลบเปนซ�ำสงและกำรเกดซ�ำนนอำจจะมเหตกำรณ

ควำมเครยดมำกระตนหรอไมมกได ซงจะพบมำกในกรณทไดรบกำรรกษำไมถกตองและไมนำนพอ

ภาพท 1 แสดงการด�าเนนโรคซมเศรา

ดงนน กำรด�ำเนนกจกรรมเพยงอยำงใดอยำงหนง เชน กำรสงเสรมปองกน หรอกำรคดกรอง จงไมเพยงพอ

ทจะแกไขปญหำ ซงกำรแกไขปญหำโรคซมเศรำทด�ำเนนกจกรรมครอบคลมอยำงเหมำะสมสอดคลองกบลกษณะ

กำรด�ำเนนโรค กจกรรมควรประกอบดวย (แสดงในภำพท 2)

1. กำรรณรงคใหเกดควำมตระหนกและสรำงควำมรควำมเขำใจทถกตองแกสำธำรณะ

2. บงชกลมเสยงเพอใหกำรสงเสรมปองกนกำรเกดโรค

3. คดกรองเพอคนหำผมแนวโนมทจะปวยเปนโรคซมเศรำเพอใหกำรวนจฉยและประเมนควำมรนแรง

ของโรค

4. สงเสรมใหมกำรวนจฉยและประเมนควำมรนแรงของอำกำรซมเศรำทถกตองในโรงพยำบำลชมชน/

โรงพยำบำลทวไป

5. ใหกำรชวยเหลอและรกษำทเหมำะสมตำมควำมรนแรงของโรค

6. ตดตำมเฝำระวงกำรกลบซ�ำและกำรกลบเปนใหม


ภาพท 2 แสดงความสมพนธของการดแลชวยเหลอและการด�าเนนโรคซมเศรา

2.2 ขนตอนการวางระบบดแลเฝาระวงโรคซมเศราระดบจงหวด

1. แตงตงคณะท�างานระดบจงหวด

คณะท�ำงำนระดบจงหวดเปนคณะท�ำงำนทจะท�ำหนำทวำงแผนปฏบตงำนเพอวำงระบบ ก�ำกบ

ตดตำมกำรปฏบตงำนตำมแผน และแกไขปญหำอปสรรค คณะท�ำงำนควรประกอบดวย ผรบผดชอบงำนสขภำพจต

ของโรงพยำบำลทวไป แพทย/พยำบำลหรอตวแทนผรบผดชอบงำนสขภำพจตของโรงพยำบำลชมชน ตวแทน

ผปฏบตงำนของสำธำรณสขอ�ำเภอ ผรบผดชอบงำนสขภำพจตของสำธำรณสขจงหวดเปนเลขำนกำรโดยมตวแทน

จำกโรงพยำบำลจตเวชและศนยสขภำพจตทรบผดชอบพนทเปนทปรกษำ

2. ก�าหนดเปาหมายและวางแผนการด�าเนนงาน

คณะท�ำงำนควรประชมกนเพอก�ำหนดเปำหมำยตวชวดผลส�ำเรจ วำงแผนปฏบต ก�ำหนดระดบของ

กำรคดกรอง (ในชมชนหรอเฉพำะกลมเสยงในโรงพยำบำล) วำงระบบ/แนวทำงกำรสงตอผปวย ทบทวน/ปรบปรง

รำยกำรยำตำนเศรำทมใชอย ในจงหวด ก�ำหนดผปฏบตทตองเขำอบรมกำรใชเครองมอ/เทคโนโลยทใช

ในระบบดแลเฝำระวงโรคซมเศรำ และวำงระบบ/แนวทำงกำรรำยงำนขอมลสำรสนเทศ

3. พฒนาศกยภาพของผปฏบตงาน

จ�ำเปนอยำงยงทตองก�ำหนดผรบผดชอบและผปฏบตใหชดเจนในกำรด�ำเนนกำรคดกรองกำรประเมน

ควำมรนแรงของอำกำร กำรรกษำและกำรตดตำมดแลในระบบดแลเฝำระวงโรคซมเศรำในโรงพยำบำล และพฒนำ

ศกยภำพของบคคลเหลำนโดยกำรจดอบรมใหมควำมเขำใจและฝกทกษะในประเดนส�ำคญ ดงตอไปน

1. ควำมรพนฐำนของโรคซมเศรำและควำมจ�ำเปนทตองมกำรดแลเฝำระวง

2. ภำพรวมของระบบดแลเฝำระวงโรคซมเศรำ

3. กำรใชเครองมอคดกรองและกำรแจงผลคดกรอง

4. กำรใชเครองมอประเมนควำมรนแรงของอำกำรซมเศรำกำรแจงผลและกำรชวยเหลอตำมระดบ

ควำมรนแรงของโรค


5. กำรใชเครองมอประเมนกำรฆำตวตำย กำรแจงผลและกำรชวยเหลอตำมระดบควำมรนแรง

6. กำรใหสขภำพจตศกษำและกำรใหกำรปรกษำ

7. กำรรกษำดวยยำตำนเศรำ

8. กำรบนทกและกำรรำยงำนผล

4. ปฏบตตามแผน

ระบบจะเรมตนจำกกำรบงชกลมเสยงหรอกลมทมแนวโนมจะปวยและกำรคดกรอง ซงกำรคดกรองนน

สำมำรถท�ำไดโดยอำสำสมครสำธำรณสขชมชนหรอเจำหนำทสำธำรณสขในสถำนบรกำร (ขนกบกำรตกลงของ

คณะท�ำงำนระดบจงหวด) จำกนนกจะน�ำผปวยเขำสระบบกำรดแลรกษำและตดตำมกำรกลบเปนซ�ำตอไป

5. ก�ากบตดตาม

เปนขนตอนทส�ำคญเนองจำกตองด�ำเนนกำรเชอมโยงกนอยำงตอเนองตงแตชมชน โรงพยำบำลชมชน

โรงพยำบำลทวไปและโรงพยำบำลจตเวช โดยมผรบผดชอบและคณะท�ำงำนของจงหวดด�ำเนนกำรนเทศก�ำกบ

ตดตำมแกไขปญหำอปสรรคเปนระยะ

6. ประเมนผลส�าเรจ

เปนกำรประเมนผลส�ำเรจตำมตวชวดและเปำหมำยทก�ำหนดไว ซงโดยทวไปแลวตวชวดผลส�ำเรจ

อำจมหลำยระดบทงดำนกระบวนกำร ผลลพธ และผลกระทบเชน

1. อตรำกำรเขำถงบรกำรของผปวยในพนท

2. อตรำกำรหำยทเลำของผปวยโรคซมเศรำทเขำรบกำรรกษำ

3. อตรำผปวยโรคซมเศรำทไดรบกำรตดตำมกำรกลบเปนซ�ำเปนเวลำ 1 ป หลงทเลำ

4. อตรำกำรกลบเปนซ�ำหรอกลบเปนใหม

5. อตรำกำรฆำตวตำยส�ำเรจของผปวยโรคซมเศรำ

6. อตรำควำมพงพอใจของกำรไดรบบรกำร

7. ปรบปรงระบบ

ในแตละปควรมกำรทบทวนระบบโดยอำศยขอมลจำกกำรนเทศก�ำกบตดตำมและกำรประเมน

ผลส�ำเรจตำมตวชวดเพอใหมประสทธภำพยงขน

2.3 กจกรรมการด�าเนนงานในระบบดแลเฝาระวงโรคซมเศรา

ระบบดแลเฝำระวงโรคซมเศรำทแสดงในภำพท 3 เปนภำพรวมของกำรด�ำเนนงำนทงหมดซงปรบปรง

จำกระบบดแลเฝำระวงโรคซมเศรำทไดทดลองน�ำรองทจงหวดยโสธรทไดด�ำเนนกำรในป 2549 ดงน


ภาพท 3 แสดงผงการไหลแสดงกระบวนการในระบบดแลเฝาระวงโรคซมเศราในระดบจงหวด

1212121212 ·π«∑“ß°“√¥Ÿ·≈‡ΩÑ“√–«—ß‚√§´÷¡‡»√â“√–¥—∫®—ßÀ«—¥

6. ª√–‡¡‘πº≈ ”‡√Á®

‡ªìπ°“√ª√–‡¡‘πº≈ ”‡√Á®μ“¡μ—«™’È«—¥·≈–‡ªÑ“À¡“¬∑’Ë°”Àπ¥‰«â ´÷Ëß‚¥¬∑—Ë«‰ª·≈â«μ—«™’È«—¥º≈ ”‡√Á®

Õ“®¡’À≈“¬√–¥—∫∑—Èß¥â“π°√–∫«π°“√ º≈≈—æ∏å ·≈–º≈°√–∑∫‡™àπ

1. Õ—μ√“°“√‡¢â“∂÷ß∫√‘°“√¢ÕßºŸâªÉ«¬„πæ◊Èπ∑’Ë

2. Õ—μ√“°“√À“¬∑ÿ‡≈“¢ÕßºŸâªÉ«¬‚√§´÷¡‡»√â“∑’Ë‡¢â“√—∫°“√√—°…“

3. Õ—μ√“ºŸâªÉ«¬‚√§´÷¡‡»√â“∑’Ë‰¥â√—∫°“√μ‘¥μ“¡°“√°≈—∫‡ªìπ´È”‡ªìπ‡«≈“ 1 ªï À≈—ß∑ÿ‡≈“

4. Õ—μ√“°“√°≈—∫‡ªìπ´È”À√◊Õ°≈—∫‡ªìπ„À¡à

5. Õ—μ√“°“√¶à“μ—«μ“¬ ”‡√Á®¢ÕßºŸâªÉ«¬‚√§´÷¡‡»√â“

6. Õ—μ√“§«“¡æ÷ßæÕ„®¢Õß°“√‰¥â√—∫∫√‘°“√

7. ª√—∫ª√ÿß√–∫∫

„π·μà≈–ªï§«√¡’°“√∑∫∑«π√–∫∫‚¥¬Õ“»—¬¢âÕ¡Ÿ≈®“°°“√π‘‡∑»°”°—∫μ‘¥μ“¡·≈–°“√ª√–‡¡‘πº≈

”‡√Á®μ“¡μ—«™’È«—¥‡æ◊ËÕ„Àâ¡’ª√– ‘∑∏‘¿“æ¡“°¬‘Ëß¢÷Èπ

2.3 °‘®°√√¡°“√¥”‡π‘πß“π„π√–∫∫¥Ÿ·≈‡ΩÑ“√–«—ß‚√§´÷¡‡»√â“

√–∫∫¥Ÿ·≈‡ΩÑ“√–«—ß‚√§´÷¡‡»√â“∑’Ë· ¥ß„π¿“æ∑’Ë 3 ‡ªìπ¿“æ√«¡¢Õß°“√¥”‡π‘πß“π∑—ÈßÀ¡¥

´÷Ëßª√—∫ª√ÿß®“°√–∫∫¥Ÿ·≈‡ΩÑ“√–«—ß‚√§´÷¡‡»√â“∑’Ë‰¥â∑¥≈Õßπ”√àÕß∑’Ë®—ßÀ«—¥¬‚ ∏√∑’Ë‰¥â¥”‡π‘π°“√„πªï 2549

¥—ßπ’È

À¡“¬‡Àμÿ ∂â“ Õ./PCU À√◊Õ √æ. μ. ¡’·æ∑¬å„Àâ°“√«‘π‘®©—¬·≈–√—°…“°Á‰¡àμâÕß∑”°“√ àßμàÕ¢÷ÈπÕ¬Ÿà°—∫§«“¡‡À¡“– ¡„π·μà≈–æ◊Èπ∑’Ë

¿“æ∑’Ë 3 · ¥ßº—ß°“√‰À≈· ¥ß°√–∫«π°“√„π√–∫∫¥Ÿ·≈‡ΩÑ“√–«—ß‚√§´÷¡‡»√â“„π√–¥—∫®—ßÀ«—¥

Õ ¡. Õ./PCU √æ™./√æ∑. √æ.∑’Ë¡’®‘μ·æ∑¬å

§—¥°√Õß §—¥°√Õß„π°≈ÿà¡‡ ’Ë¬ß

º≈ª√–‡¡‘π¥â«¬ 9Q

ª√–‡¡‘π¥â«¬ 9Q

§—¥°√Õß„π°≈ÿà¡‡ ’Ë¬ß¥â«¬ 2Q À√◊Õ ·∫∫§—¥°√Õß DS8

ª√–‡¡‘π°“√¶à“μ—«μ“¬¥â«¬ 8Q

μ‘¥μ“¡°“√√—°…“®π 9Q<7 ∑ÿ° 1 ‡¥◊Õπ ‡ªìπ‡«≈“ 6 ‡¥◊Õπ ·≈â«≈¥¬“≈ß®πÀ¬ÿ¥‰¥â

„Àâ°“√√—°…“μ“¡¡“μ√∞“π°“√√—°…“

ª√–‡¡‘π°“√¶à“μ—«μ“¬

¥â«¬ 8Q

·®âßº≈·≈–„Àâ ÿ¢¿“æ®‘μ

»÷°…“

·®âßº≈·≈–„Àâ ÿ¢¿“æ®‘μ»÷°…“

μ‘¥μ“¡¥â«¬ 9Q ´È”Õ’° 1 ‡¥◊Õπ

μ‘¥μ“¡¥â«¬9Q À√◊Õ/·≈– 8Q

∑ÿ°‡¥◊Õπ‡ªìπ‡«≈“ 1 ªï

¡’ªí≠À“∑“ß —ß§¡®‘μ„®

‰¡à¡’ªí≠À“∑“ß —ß§¡®‘μ„®

ª√–‡¡‘π‚√§´÷¡‡»√â“¥â«¬ 9Q

«‘π‘®©—¬‚√§´÷¡‡»√â“‚¥¬·æ∑¬å

Non MDD MDD

Mild 9Q=7-12

CsgEducation

Moderate 9Q=13-18 Severe 9Q≥19

Csg+Ed≠“μ‘

Rx+Csg+Ed≠“μ‘

9Q≥19

+ve+ve+ve

≥7

≥7

≥7

≥7

≥7

8Q≥17

หมายเหต ถำ รพ.สต. มแพทยใหกำรวนจฉยและรกษำกไมตองท�ำกำรสงตอขนอยกบควำมเหมำะสมในแตละพนท

อธบายค�ายอในภาพ

+ve = ผลจำกกำรคดกรองแลวพบวำมแนวโนมปวยเปนโรคซมเศรำ

อสม. = อำสำสมครสำธำรณสข

รพ.สต. = โรงพยำบำลสงเสรมสขภำพระดบต�ำบล

รพช./รพท. = โรงพยำบำลชมชน/โรงพยำบำลทวไป

รพ.จตเวช = โรงพยำบำลจตเวช

2Q = แบบคดกรองโรคซมเศรำดวย 2 ค�ำถำม

DS8 = แบบคดกรองภำวะซมเศรำและควำมเสยงตอกำรฆำตวตำย 8 ค�ำถำม

9Q = แบบประเมนโรคซมเศรำดวย 9 ค�ำถำม

8Q = แบบประเมนกำรฆำตวตำย ดวย 8 ค�ำถำม

MDD = Major Depressive Disorder

Non MDD = ไมปวยเปน Major Depressive Disorder

Rx = รกษำดวยยำ

Csg = กำรใหกำรปรกษำ (Counseling)

Ed ญำต = ใหสขภำพจตศกษำแกญำต

รพ.สต.


ในระบบดแลเฝำระวงจะประกอบดวยกำรด�ำเนนงำนดงตอไปน

1. การคนหาผมแนวโนมจะปวยเปนโรคซมเศรา

ระบบจะเรมจำกกำรคนหำผทมแนวโนมจะปวยเปนโรคซมเศรำ ดวยกำรคดกรองในประชำชนทวไป

และกลมเสยง กำรคดกรองโรคซมเศรำในประชำชนทวไปนน สำมำรถใหอำสำสมครสำธำรณสขด�ำเนนกำรได

ในหมบำนดวยเครองมอคดกรองทงำย เชน แบบคดกรองดวย 2Q สวนกำรคดกรองกลมเสยงสำมำรถด�ำเนนกำรได

โดยพยำบำลในสถำนอนำมย ศนยสขภำพชมชน หรอโรงพยำบำลดวยเครองคดกรองทพฒนำมำอยำงถกตองแลว

หลงจำกไดผลคดกรองแลวตองแจงผลแกผทไดรบกำรคดกรองทงรำยทไดผลปกตและผลทมแนวโนมปวย

เปนโรคซมเศรำ พรอมทงใหสขภำพจตศกษำเรองโรคซมเศรำซงกำรใหสขภำพจตศกษำนนเปนกำรท�ำให

ผรบกำรคดกรองมควำมรทถกตองโดยใชกำรสอสำร 2 ทำงและอำศยทกษะกำรใหขอมลของกำรใหกำรปรกษำ

จนเกดควำมรควำมเขำใจอยำงถองแทในเรองโรคซมเศรำ (รำยละเอยดจะอยในเรอง กำรคนหำโรคซมเศรำ)

2. การวนจฉยและการประเมนความรนแรงของโรคซมเศราและการฆาตวตาย

ส�ำหรบในรำยทไดผลมแนวโนมทจะปวยเปนโรคซมเศรำ จ�ำเปนอยำงยงทจะตองไดรบกำรสงตอ

เพอวนจฉยและกำรประเมนควำมรนแรงของโรคเพอใหกำรดแลรกษำตอไป ในบำงรำยถงแมจะไดผลมแนวโนม

ปวยเปนโรคซมเศรำจำกกำรคดกรอง แตอำจจะไมปวยเปนโรคซมเศรำกได ซงเรำเรยกวำ เปน “ผลบวกลวง”

ซงพบไดเสมอจำกกำรคดกรอง กำรวนจฉยโรคซมเศรำในระดบจงหวดนน สำมำรถด�ำเนนกำรโดยแพทยทวไป

ในโรงพยำบำลทผำนกำรอบรมกำรวนจฉยโรคจตเวชดวยเกณฑมำตรฐำน ICD-10 หรอ DSM-IV หรอใชเครองมอ

มำตรฐำนทผำนกำรเปรยบเทยบกบ Gold standard แลวเชน แบบประเมนโรคซมเศรำดวย 9Q ซงจะสำมำรถ

จ�ำแนกผปวยโรคซมเศรำออกเปน 3 กลมตำมควำมรนแรง แลวใหกำรชวยเหลอหรอรกษำสอดคลองกบ

ควำมรนแรงของโรคตำมแนวทำงทก�ำหนดไว ผปวยโรคซมเศรำทกรำยควรไดรบกำรประเมนกำรฆำตวตำย

ซงแบบประเมนกำรฆำตวตำยดวย 8Q นน เปนกำรประเมนแนวโนมทจะฆำตวตำยในปจจบนของผปวยทวด

ไดแมนย�ำ ท�ำใหสำมำถรหำทำงปองกนไดลวงหนำจำกแนวทำงทก�ำหนดไวนน กรณผปวยทมอำกำรซมเศรำรนแรง

หรอมแนวโนมทจะฆำตวตำยสง ควรสงตอไปดแลรกษำทโรงพยำบำลจตเวชทรบผดชอบในเขตพนทจงหวดนนๆ

ในกำรประเมนดวยแบบประเมนโรคซมเศรำและแบบประเมนกำรฆำตวตำยทกครง ตองแจงผลและใหสขภำพจต

ศกษำ โดยเฉพำะในสวนขอมลทผปวยยงไมเขำใจหรอเขำใจไมถกตอง (รำยละเอยดอยในเรอง กำรประเมนโรค

ซมเศรำและฆำตวตำย)

3. การดแลชวยเหลอและรกษาโรคซมเศรา

กำรรกษำผปวยโรคซมเศรำในระดบจงหวดนน จะเนนกำรรกษำดวยยำตำนเศรำรวมกบกำรให

กำรปรกษำชวยแกไขปญหำสงคมจตใจเปนหลก เนองจำกกำรรกษำดวยจตบ�ำบดนน ยงไมสำมำรถท�ำไดทวไป

เนองจำกไมมนกจตบ�ำบดหรอผทรบกำรฝกอบรมทเชยวชำญพอ กำรตดตำมผลกำรรกษำนนจะใชแบบประเมน

โรคซมเศรำดวย 9Q แพทยพยำบำลผรกษำจะนดพบผปวยทกเดอนเพอประเมนอำกำร รกษำจนอำกำรทเลำแลว

กจะตองใหกำรรกษำตอเนองหลงจำกทเลำไปอก 6 เดอน จงคอยๆ ลดยำลงจนหยดยำได ชวงระยะทไดรบกำร

รกษำดวยยำตำนเศรำน จะเปนกำรดแลโดยทมงำนของโรงพยำบำลชมชนหรอโรงพยำบำลทวไป


ส�ำหรบในรำยทรนแรงซงสงไปรกษำทโรงพยำบำลจตเวชนน จตแพทยจะประเมนและใหกำรรกษำจนพน

ภำวะเสยงทงหลำยและลดควำมรนแรงของอำกำรซมเศรำลง หลงจำกนนจตแพทยจะสงผปวยกลบมำรบยำตอ

ทโรงพยำบำลชมชนใกลบำน ซงแพทยทโรงพยำบำลใกลบำนกจะใหยำตอและประเมนอำกำรดวยแบบประเมน

9Q จนผปวยมอำกำรทเลำครบ 6 เดอน กพจำรณำลดยำลงจนหยดยำได

4. การตดตามเฝาระวงการกลบซ�าและการกลบเปนใหม

เมอผปวยหยดยำไดแลวโรงพยำบำลชมชนจะสงตอใหสถำนอนำมยหรอศนยสขภำพชมชนเปน

ผตดตำมเพอปองกนกำรกลบซ�ำและกำรกลบเปนใหม โดยใชแบบประเมนโรคซมเศรำดวย 9Q ทกเดอนเปนเวลำ

1 ป หำกผปวยไมมอำกำรก�ำเรบเกนจดตดคะแนน (Cut of point) ในเครองมอ 9Q คอ >7 คะแนน ตลอด 1 ป

กสำมำรถยตหรอจ�ำหนำยผปวยจำกระบบได แตถำผปวยมอำกำรก�ำเรบของโรคซมเศรำ สถำนอนำมยหรอ

ศนยสขภำพชมชนจะตองสงตอผปวยไปรบกำรประเมนและรกษำทโรงพยำบำลชมชน ซงเปนกำรน�ำผปวยเขำส

กระบวนกำรรกษำใหมอกครง

2.4 เครองมอทใชในระบบดแลเฝาระวงโรคซมเศรา

กำรดแลเฝำระวงโรคซมเศรำในระดบจงหวดกเชนเดยวกบกำรดแลเฝำระวงโรคทำงกำยอนๆ ทตองม

เครองมอส�ำหรบใหผปฏบตงำนท�ำงำนไดงำยขน จำกกำรทดลองวจยพฒนำระบบในพนทน�ำรองจงหวดยโสธรนน

พบวำ เครองมอทจ�ำเปนไดแก เครองมอทชวยคดกรองผทมแนวโนมจะปวยออกจำกกลมปกต เครองมอชวย

ในกำรวนจฉยแยกผทปวย เครองมอทชวยวดควำมรนแรงของอำกำรซมเศรำส�ำหรบตดตำมผลกำรรกษำ และ

เครองมอเฝำระวงกำรกลบซ�ำของโรค ซงจำกกำรวจยในป 2549 ไดพฒนำเครองมอทตรงกบควำมจ�ำเปนดงกลำว

และไดทดลองน�ำไปใชในพนทพรอมทงมกำรปรบปรงเพอใหเกดประสทธภำพมำกขน พอจะสรปในตำรำงท 3

สวนรำยละเอยดของแตละเครองมอจะอยในภำคผนวก

ตารางท 1 เครองมอทใชในระบบดแลเฝาระวงโรคซมเศรา

เครองมอ คณสมบต ผใช การแปรผล

แบบคดกรอง

2 ค�ำถำม (2Q)

- ใช ส�ำหรบคดกรองเพอ

คนหำผทมแนวโนมปวยเปน

โรคซมเศรำในประชำชน

ทวไปและในกลมเสยง

อสม.

พยำบำล

หรอ จนท.สำธำรณสข

ใน รพช./รพท.

1) ถำค�ำตอบ “ไมม” ทง 2Q

ถอวำ ปกต ไมเปนโรคซมเศรำ

2) ถำค�ำตอบ “ม” ขอใดขอหนง

หรอทง 2 ขอ (มอำกำรใดๆ

ในค�ำถำมท 1 และ 2) หมำยถง

เป นผ มควำมเสยงหรอม

แนวโนมทจะเปนโรคซมเศรำ


เครองมอ คณสมบต ผใช การแปรผล

หรอแบบคดกรอง

ภำวะซมเศรำและ

ควำมเสยงตอ

กำรฆำตวตำย (DS8)

- ใชส�ำหรบคดกรองภำวะ

ซมเศรำในประชำชนทวไป

อสม./พยำบำล/นวก./

จพง.สำธำรณสข

ใน รพช./รพท.

1) ถำตอบวำ

ม = 1 คะแนน

ไมม = 0 คะแนน

2) ค�ำถำมขอ 1-6 เปนค�ำถำมของ

แบบคดกรองภำวะซมเศรำ

ถำตอบวำ “ม” ตงแต 3 ขอ

ขนไปหรอ 3 คะแนนขนไป

หมำยถง มภาวะซมเศรา

3) ค�ำถำมท 7-8 เปนค�ำถำม

ของแบบคดกรองควำมเสยง

ตอกำรฆำตวตำย ถำตอบวำ

“ม” ตงแต 1 ขอขนไป หรอ

1 คะแนนขนไป หมำยถง

มความเสยงตอการฆาตวตาย

แบบประเมน

โรคซมเศรำ


- เปนเครองมอประเมนและ

จ�ำแนกควำมรนแรงของ

โรคซมเศรำ

- เปนเครองมอส�ำหรบตดตำม

เฝำระวงกำรกลบเปนซ�ำ

และกำรกลบเปนใหม

พยำบำล หรอ แพทย

ท รพช./รพท.

คะแนน

• <7 = ไมมอำกำรซมเศรำ

หรอมนอยมำก

• 7-12 = มอำกำรของ

โรคซมเศรำ ระดบนอย

• 13-18 = มอำกำรของ

โรคซมเศรำ ระดบปานกลาง

• >19 = มอำกำรของ

โรคซมเศรำ ระดบรนแรง

แบบประเมน

ฆำตวตำย


- เครองมอประเมนแนวโนม

ทจะฆำตวตำย

พยำบำล หรอ แพทย

ท รพช./รพท.

คะแนน

• 0 = ไมมแนวโนมทจะ

ฆำตวตำยในปจจบน

• 1-8 = มแนวโนมทจะ


ระดบนอย

• 9-16 = มแนวโนมทจะ


ระดบปานกลาง

• >17 = มแนวโนมจะ


ระดบรนแรง


2.5 เทคโนโลยทใชในระบบดแลเฝาระวงโรคซมเศรา

กำรแกไขปญหำโรคซมเศรำโดยกำรพฒนำระบบดแลเฝำระวงโรคซมเศรำในระดบจงหวดภำคอสำนนน

เปนกำรบรณำกำรหลำกหลำยกจกรรมกบหลำยหนวยงำนใหสอดคลองกบกำรด�ำเนนโรคและบรบทวฒนธรรม

ซงจะตองสำมำรถแกไขปญหำเชงระบบดวย ดงนนเทคโนโลยทใชจงตองมควำมหลำกหลำยพอสรปไดตำมตำรำง

ท 2 ดงน

ตารางท 2 เทคโนโลยทใชในแตละกจกรรมในระบบดแลเฝาระวงโรคซมเศรา

กจกรรม เทคโนโลย วตถประสงค กลมเปาหมาย

กำรสงเสรม

สขภำพจต1. หนงสอกำรตน “เรองของใจ”

2. หนงสอ “โรคซมเศรา...ไมใช

บา...รกษาหายได” เขยนโดย

นพ.ธรณนทร กองสข

3. สำรคด

- ชวตกบธรรมชำต (ภำคกลำง)

- ปองเอยมฯ (อสำน)

ใหควำมรทจ�ำเปนถกตอง

และ เพ มท กษะทำง

สขภำพจตประกอบกำร

ใหสขภำพจตศกษำรำย

บคคล

ผทมผลลบ

จำกกำรคดกรอง

กำรปองกนโรค 1. หนงสอ “โรคซมเศราไมใช

บา...รกษาหายได” เขยนโดย

นพ.ธรณนทร กองสข

2. ละครวทย “มจจราชทมอง

ไมเหน”

3. ภำพยนตรสน “ปรบใจเพม

สข” (ภำษำกลำง) “ปรบใจ

คลายทกข” (ภำษำอสำน)

เปนเอกสำรประกอบกำร

ใหสขภำพจตศกษำทให

ควำมรเรองโรคซมเศรำ

และแนะน�ำทกษะท

เกยวของกบกำรปองกน

แกไขภำวะซมเศรำดวย

ภำษำทเขำใจงำย

ผ ทมผลบวกจำกกำรคดกรอง

และกลมเสยงซงไดแก

1. ผ ทมำดวยอำกำรซมเศรำ

ชดเจน

2. ผปวยทมอำกำรทำงกำยเรอรง

หลำยอำกำรทหำสำเหตไมได

3. ผปวยโรคเรอรง เชน เบำหวำน

ข อเสอม ไตวำย มะเรง

โรคหวใจ และหลอดเลอด

สมองตบตน

4. ผปวยสงอำย

5. หญงตงครรภหรอหลงคลอด

6. ผทมปญหำสรำยำเสพตด

7. ผ ทประสบกบกำรสญเสย

ทรนแรงมำไมนำน

กำรรกษำหรอ

บรรเทำอำกำร

ซมเศรำ

1. หนงสอ “เรองนารเกยวกบ

โรคซมเศรา” เขยนโดย นพ.มำโนช

หลอตระกล

เพอใหควำมร ในกำร

ดแลรกษำโรคซมเศรำ

ส�ำหรบแพทย พยำบำลทดแล

ผปวยโรคซมเศรำ

หมายเหต สำมำรถขอตวอยำงเทคโนโลยเหลำนไดท ศนยวจยและสำรสนเทศโรคซมเศรำ โรงพยำบำล

พระศรมหำโพธ โทรศพท 045-352599 โทรสำร 045-352598 หรอ dowload ท www.thaidepression.com

หรอ E-mail : [email protected]


บทท 3การคนหา การคดกรอง ประเมน และวนจฉยโรคซมเศรา

ในระบบดแลเฝาระวงโรคซมเศราระดบจงหวด

การคนหาโรคซมเศราจะตองประกอบดวยการคดกรองทมความไว งายสะดวก

ไมเปนภาระรวมกบการประเมนอาการทมความแมนย�าสง

สามารถบอกถงระดบความรนแรงของโรคได

กำรคนหำผปวยโรคซมเศรำจะประกอบดวย 2 ขนตอน คอ

1. กำรคดกรองโรคซมเศรำ (หำผทมแนวโนมจะปวยโรคซมเศรำ)

2. กำรประเมนโรคซมเศรำ (ซงจะรวมกำรประเมนควำมรนแรงของอำกำรและกำรประเมนกำรฆำตวตำยดวย)

ในกรณทผลจำกกำรคดกรองไมวำดวยเครองมอคดกรองชนดใดๆ พบวำ มแนวโนมปวยเปนโรคซมเศรำ ควรไดรบ

กำรวนจฉยและประเมน กอนใหกำรรกษำเสมอ

3.1 การคดกรองผปวยโรคซมเศรา

กำรคดกรองหำผทมแนวโนมทจะปวยโรคซมเศรำนน ม 2 ระดบ ไดแก

1. การคดกรองในประชาชนทวไป

เปนกำรคดกรองทไมจ�ำเพำะเจำะจงกลม มประชำชนทวไปเปนกลมเปำหมำย ตวอยำงเชน

ในกำรทดลองน�ำรองทจงหวดยโสธรไดคดกรองประชำชนทมอำยตงแต 18 ปขนไปทกรำยทอำศยในจงหวด

ในชวงเวลำนน ด�ำเนนกำรโดยอำสำสมครสำธำรณสขประจ�ำหมบำน ดวยแบบคดกรอง 2Q ซงเปนเครองมอ

คดกรองทงำยทสด

กำรคดกรองในประชำชนทวไปนมขอดคอ

จะไดขอมลเรมตนของผมแนวโนมทจะปวยเปนภำพรวมของทงจงหวด ถำหำกทกรำยทผลมแนวโนม

ปวยเปนโรคซมเศรำจำกกำรคดกรองไดรบกำรวนจฉยและประเมนควำมรนแรง เรำกจะทรำบขอมลผปวย

โรคซมเศรำทงจงหวดซงมควำมส�ำคญอยำงยงตอกำรวำงแผนดแลรกษำและจดสรรทรพยำกรงบประมำณในกำร

ด�ำเนนกำร

หำกกลมผปวยทกรำยไดเขำรกษำตำมแนวทำงทก�ำหนดไวกจะสำมำรถแกไขปญหำโรคซมเศรำและ

ปองกนกำรฆำตวตำยทเกดจำกโรคซมเศรำไดอยำงสมบรณ แตกำรด�ำเนนกำรเชนนจะตองไดรบควำมรวมมอ

อยำงสงจำกอำสำสมครสำธำรณสข ซงตองเขำอบรมเพอใหใชเครองมอคดกรองไดอยำงถกตองและตองอำศย


งบประมำณมำกพอสมควร อกทงอำจจะเปนภำระใหกบสถำนอนำมยหรอโรงพยำบำลทตองรบประเมนและ

วนจฉย กลมทผลมแนวโนมปวยเปนโรคซมเศรำจำกกำรคดกรองซงจะมจ�ำนวนมำกในระยะเวลำทมกำรคดกรอง

ในชมชน แตถำหำกมกำรทยอยคดกรองกอำจสำมำรถลดปรมำณภำระในกำรประเมนวนจฉยได

2. การคดกรองในกลมเสยง

เปนกำรคดกรองเฉพำะในกลมทมปจจยเสยง ซงเปนผทมแนวโนมทจะปวยเปนโรคซมเศรำสงกวำ

ประชำชนทวไปในกำรคดกรองแบบนสำมำรถด�ำเนนกำรโดยแพทย พยำบำลและเจำหนำทในสถำนบรกำร เชน

สถำนอนำมย ศนยสขภำพชมชน โรงพยำบำลชมชนและโรงพยำบำลทวไป เครองมอทใชคดกรองกสำมำรถใช

แบบคดกรอง 2Q หรอแบบคดกรอง DS8 หรอแบบคดกรองโรคซมเศรำอนๆ ทซบซอนมำกขนได

กลมเสยงทควรไดรบกำรคดกรอง ไดแก

1. ผทมำดวยอำกำรซมเศรำชดเจน

2. ผปวยทมอำกำรทำงกำยเรอรงหลำยอำกำรทหำสำเหตไมได

3. ผปวยโรคเรอรง เชน เบำหวำน ขอเสอม ไตวำย มะเรง โรคหวใจและหลอดเลอด โรคหลอดเลอด

สมองตบตน

4. ผปวยสงอำย

5. หญงตงครรภหรอหลงคลอด

6. ผทมปญหำสรำยำเสพตด

7. ผทประสบกบกำรสญเสยทรนแรงมำไมนำน

กำรคดกรองในกลมเสยงนมขอดคอ ลดภำระกำรประเมนวนจฉยและสำมำรถท�ำไดอยำงตอเนอง

เมอเทยบกบกำรคดกรองในประชำชนทวไปจะพบวำ มผทไดผลมแนวโนมปวยเปนโรคซมเศรำจ�ำนวนมำกกวำ

ทงจำกผลบวกจรงและผลบวกลวง ซงจะเปนภำระในกำรวนจฉยและกำรประเมนมำกกวำ

กำรคดกรองเฉพำะกลมเสยงในสถำนพยำบำลจะมจดดอยทตองพจำรณำคอ ผปวยทเรมปวย

ในชมชนทไมอยในกลมเสยงและไมไดเขำรบบรกำรทสถำนบรกำรสำธำรณสขจะไมมโอกำสถกคดกรองท�ำให

ไมไดรบกำรรกษำแตเนนๆ อกทงกำรคดกรองเฉพำะกลมเสยงในสถำนบรกำรจะท�ำใหกำรมสวนรวมของชมชน

และอำสำสมครในชมชนมนอย ซงกำรทใหอำสำสมครชวยคดกรองประชำชนในหมบำนจะเปนกำรประชำสมพนธ

สรำงควำมตนตว ในเรองโรคซมเศรำแกคนในชมชนดวย

แนวทางการคดกรองโรคซมเศรา (กรณทเลอกใช 2Q)

เครองมอ : แบบคดกรองโรคซมเศรำดวย 2 ค�ำถำม (2Q)

วตถประสงค : ใชคนหำผทมแนวโนมหรอเสยงตอกำรปวยเปนโรคซมเศรำ

กลมเปาหมาย : ประชำชนในชมชนและ/หรอกลมเสยงในสถำนบรกำร

ผใช : อำสำสมครสำธำรณสข (อสม.) หรอ บคลำกร (พยำบำล) ใน รพช./รพท.

ขนตอนการใช

1. ชแจงกำรคดกรองโรคซมเศรำใหกบประชำชนกลมเปำหมำยเพอขอควำมรวมมอและสรำงควำม

เขำใจควำมส�ำคญของกำรคดกรอง ดงตวอยำงกำรชแจง


“ส�ำนกงำนสำธำรณสขจงหวดรวมกบโรงพยำบำลพระศรมหำโพธไดเหนควำมส�ำคญของ

กำรเจบปวยทำงสขภำพจตโดยเฉพำะโรคซมเศรำและกำรฆำตวตำยซงเปนโรคทสำมำรถปองกนและรกษำ

ใหหำยได ถำหำกมกำรปองกน และดแลรกษำอยำงถกตองแตเนนๆ

ดงนน วนนเพอเปนกำรคนหำผทมโอกำสปวยเปนโรคซมเศรำ หรอเสยงตอกำรปวยเปนโรคซมเศรำ

และกำรฆำตวตำย...จงขออนญำตท�ำกำรสมภำษณทำน แตถำหำกไมอนญำตกจะไมมผลกระทบใดๆ ตอ

กำรใหบรกำรของเรำในกำรดแลรกษำสขภำพของทำน และถำหำกอนญำต เรำจะท�ำกำรสมภำษณ ตอไป”

ซงจำกตวอยำงนสำมำรถน�ำไปประยกตใชแตละพนทตำมควำมเหมำะสม

2. กรณทผปวยอนญำต ใหใชแบบคดกรองโรคซมเศรำดวย 2Q เนนการถามถงอาการทเกดขนในชวง

2 สปดาหทผานมาจนถงวนนทสอบถาม

กรณทผถกถำมมภมล�ำเนำอยภำคอสำนและผสมภำษณพดภำษำอสำนไดควรใชแบบคดกรอง

2 ค�ำถำมภำษำอสำน โดยถำมดวยภำษำอสำนและใชส�ำเนยงอสำน ถำผถกถำมมภมล�ำเนำอย

ภำคใตควรใชแบบคดกรอง 2 ค�ำถำม ภำษำใต (ภำคผนวก ค)

3. ในขณะทถำม หำกผถกถำมไมเขำใจ ใหถำมซ�ำ ไมควรอธบำยหรอขยำยควำมเพม ควรถำมซ�ำจนกวำ

ผถกถำมไดตอบตำมควำมเขำใจของเขำเอง

4. เมอไดค�ำตอบใหแปรผลดงน

4.1 ถำค�ำตอบ “ไมม” ทง 2 ค�ำถำม ถอวำ ปกต ไมเปนโรคซมเศรำ

4.2 ถำค�ำตอบ “ม” ขอใดขอหนงหรอทง 2 ขอ (มอำกำรใดๆ ในค�ำถำมท 1 และ 2)

หมำยถง เปนผมควำมเสยง หรอมแนวโนมทจะเปนโรคซมเศรำ ใหแจงผลและแนะน�ำควำมร

เรองโรคซมเศรำแลวแนะน�ำใหรบประเมนดวยแบบประเมนโรคซมเศรา 9Q เพอใหกำรดแลชวยเหลอ

ตอไป

5. กรณทผคดกรองเปนอำสำสมครสำธำรณสข (ในกำรคดกรองประชำชนทวไป) ถำผลค�ำตอบวำ “ม”

ใหบนทกและสงรำยชอ ผทไดรบผลกำรคดกรองนนไปยงบคลำกรสำธำรณสข (พยำบำล หรอ

เจำหนำทสำธำรณสข) ทโรงพยำบำลใกลบำนเพอประเมนซ�ำอกครงหนง ถำพบวำ ผทไดรบผล

กำรคดกรองวำ “ม” มแนวโนมจะไมไปรบกำรประเมนโรคซมเศรำดวย 9Q ตำมทแนะน�ำ ใหแจง

กบบคลำกรสำธำรณสขโดยตรง เพอตดตำมใหไดรบกำรประเมนตอไป “ควรไดรบการประเมน

โรคซมเศราดวย 9Q ภายใน 2 สปดาห และไมนานเกน 3 เดอน”

6. กรณทผคดกรองเปนบคลำกรสำธำรณสข คดกรองกลมเสยงในสถำนบรกำร ถำผลค�ำตอบวำ “ม”

ใหแจงผลและใหสขภำพจตศกษำเรองโรคซมเศรำ แลวแนะน�ำใหรบกำรประเมนดวยแบบประเมน

โรคซมเศรำ 9Q เพอใหกำรดแลชวยเหลอตอไป (ซงหำกผลกำรประเมนดวย 9Q มคำคะแนนตงแต 7 ขนไป

ใหสงพบแพทยเพอวนจฉยและใหกำรรกษำตำมแนวทำงทก�ำหนดไวตอไป)


ขนตอนการแจงผลและใหสขภาพจตศกษาเรองโรคซมเศราภายหลงการคดกรองดวย 2Q

1. ประเมนผรบบรกำรกอนวำ ปจจบนมควำมรควำมเขำใจในเรองโรคซมเศรำมำกนอยเพยงใดโดยกำร

รบฟงอยำงตงใจ กำรถำมปลำยเปด กำรสรปควำม

2. ใหขอมลทจ�ำเปนเกยวกบโรคซมเศรำอยำงถกตอง โดยใชภำษำทเขำใจงำย หำกมเอกสำรขอมลหรอ

แผนพบประกอบกำรใหขอมลจะชวยใหผรบบรกำรมควำมชดเจนมำกขน

3. แจงผลกำรประเมนคดกรอง 2Q อยำงตรงไปตรงมำ ดวยภำษำทเขำใจงำย เชน

“ผลกำรคดกรองพบวำ ทำนมแนวโนมทจะปวยเปนโรคซมเศรำ แตยงไมสำมำรถบอกไดวำทำนเปน

โรคซมเศรำหรอไมและอำกำรซมเศรำมควำมรนแรงระดบใด ตองประเมนดวย 9 ค�ำถำม จงจะรชดเจน”

4. ตรวจสอบควำมเขำใจและแสดงควำมใสใจในควำมรสกของผรบบรกำร

5. ใหขอมลเกยวกบกำรประเมนดวย 9Q (เนนประโยชนทจะไดจำกกำรประเมน 9Q)

แบบคดกรองโรคซมเศรา 2 ค�าถาม (2Q)

ขอแนะน�ำ ถามดวยภาษาทสอดคลองกบทองถนหรอเหมาะสมกบผถกสมภาษณ ควรถามใหไดค�าตอบทละขอ

ถาไมเขาใจใหถามซ�าไมควรอธบายขยายความเพมเตมและใหผประเมนกาเครองหมาย“3”ในชองทตรงกบ

ค�าตอบของผรบบรการ

ค�ำถำม ภำษำกลำง ภำษำอสำน ภำษำทองถนใต ม ไมม

1

ใน 2 สปดำหทผำนมำ

รวมวนน ทำนรสก

หดห เศรา หรอทอแท

สนหวง หรอไม


รวมมอน เจำมอำกำรมนบ

: อกอง หงอย เซง หนหวย

บเปนตาอย มแตอยากไฮ

ตงแต2อาทตยกอน

จนถงวนน(สรรพนาม)

รสกเศราใจมนหดหมาย

หรอเหมดหวงมงมาย

2



เบอ ท�าอะไร กไมเพลดเพลน

หรอไม



: บสนใจหยง บอยากเฮดหยง

บมวนบซน



รสกเบอไมอยากท�าไหร

ท�าไหรกะไมหนกมงมาย

กำรแปรผล และด�ำเนนกำรตอไป

• ถาค�าตอบ“ไมม” ทง2ค�าถามถอวาปกต ไมเปนโรคซมเศรา

• ถาค�าตอบ “ม” ขอใดขอหนงหรอทง 2 ขอ (มอาการใดๆ ในค�าถามท 1 และ 2) หมายถง เปนผม

ความเสยงหรอมแนวโนมทจะเปนโรคซมเศราใหแจงผลและแนะน�าความรเรองโรคซมเศราแลวใหประเมนดวย

แบบประเมนโรคซมเศราดวย9Qเพอใหการดแลชวยเหลอตอไป


3.2 การประเมนอาการโรคซมเศราและการฆาตวตาย

ผทมแนวโนมจะปวยเปนโรคซมเศรำ จ�ำเปนตองไดรบกำรวนจฉยและประเมนควำมรนแรงของอำกำร

ซมเศรำเพอใหกำรดแลชวยเหลออยำงมประสทธภำพ รวมทงกำรประเมนแนวโนมกำรฆำตวตำยดวยเนองจำก

ผปวยโรคซมเศรำมอตรำกำรฆำตวตำยสง ในกำรประเมนควำมรนแรงของอำกำรซมเศรำในระบบดแลเฝำระวงนน

จะอำศยเครองมอประเมน ไดแก แบบประเมนโรคซมเศรำดวย 9Q และแบบประเมนกำรฆำตวตำยดวย 8Q

เพอใหมควำมถกตองและเกดประสทธภำพในกำรใชเครองมอควรจะด�ำเนนกำรประเมนพรอมๆ ไปกบกำรให

สขภำพจตศกษำทถกตอง ซงกำรใชเครองมอใหเกดประสทธภำพอยำงเตมทนนควรด�ำเนนตำมแนวทำงดงตอไปน

แนวทางการประเมนโรคซมเศรา

เครองมอ : แบบประเมนโรคซมเศรำดวย 9 ค�ำถำม (9Q)

วตถประสงค : ชวยกำรวนจฉยและใชประเมนจ�ำแนกควำมรนแรง

กลมเปาหมาย : ประชำชนในชมชนและในกลมเสยงในสถำนบรกำรทผลมแนวโนมปวยเปนโรคซมเศราจาก

การคดกรองดวย 2Q

ผใช : พยำบำล หรอ แพทยท รพช./รพท.


1. ชแจงทมำและควำมส�ำคญในกำรคนหำผปวยโรคซมเศรำใหกบประชำชนกลมเปำหมำยเพอขอควำม

รวมมอ ดงตวอยำงกำรชแจง...

“ส�ำนกงำนสำธำรณสขจงหวดรวมกบโรงพยำบำลพระศรมหำโพธ ไดเหนควำมส�ำคญของกำรเจบปวย

ทำงสขภำพจต โดยเฉพำะโรคซมเศรำและกำรฆำตวตำย ซงเปนโรคทสำมำรถปองกนไดและรกษำหำยได

ถำหำกมกำรปองกน และดแลรกษำอยำงถกตอง

และในกำรคดกรองโรคซมเศรำทผำนมำ ทำนเปนผทมแนวโนมปวยเปนโรคซมเศรำ หรอเสยง

ตอกำรปวย เปนโรคซมเศรำ จงขออนญำตท�ำกำรประเมนโรคซมเศรำอกครงเพอเปนกำรบงชทชดเจนขน

วำทำนปวยเปนโรคซมเศรำหรอไมและอำกำรรนแรงมำกนอยเพยงใด ดวยแบบประเมนโรคซมเศรำ 9 ค�ำถำม

ถำหำกอนญำต เรำจะท�ำกำรสมภำษณตอไป”

2. กรณทไดรบกำรอนญำตใหประเมน ควรแจงผลกำรคดกรองโรคซมเศรำใหทรำบกอน และใชทกษะ

กำรใหขอมล โดยทวนสอบควำมเขำใจเรองโรคซมเศรำและเมอพบวำ มสวนทผปวยไมรหรอเขำใจ

ไมถกตองจงใหขอมลทถกตองเพมเตม

3. อธบำยใหทรำบถงกำรประเมนดวย 9Q เชน แนวค�ำถำม กำรตอบเนนใหตอบตำมควำมเปนจรง

แนวทำงกำรแปรผลและประโยชนทจะไดรบจำกกำรประเมน

4. เมอเกดควำมเขำใจตรงกนและเหนประโยชนแลว ใหถำมดวยแบบประเมนโรคซมเศรำดวย 9Q

“9Q เนนการถามเพอคนหาอาการทมในระยะ 2 สปดาหทผานมาจนถงวนนทสอบถาม”


5. ถำมตำมแบบประเมนโรคซมเศรำ 9 ค�ำถำมทละขอไมชำหรอเรวจนเกนไป โดยพยำยำมใหไดค�ำตอบ

ทกขอ ในขณะทถำมหรอประเมนถำผถกถำมไมเขำใจใหถำมซ�ำ ไมควรอธบำยหรอขยำยควำมเพม

ควรถำมซ�ำจนกวำผถกถำมจะตอบตำมควำมเขำใจของเขำเอง กรณทผถกถำมมภมล�ำเนำอยภำค

อสำนและผสมภำษณพดภำษำอสำนไดควรใชแบบประเมนโรคซมเศรำ 9 ค�ำถำมฉบบภำษำอสำน

โดยถำมดวยภำษำอสำนและใชส�ำเนยงอสำน ถำผถกถำมมภมล�ำเนำอยภำคใตควรใชแบบประเมน

โรคซมเศรำฉบบภำษำใต (ในภำคผนวก ง)

6. รวมคะแนน แลวแปรผลตำมตำรำงแปรผล

7. แจงผลการประเมนโรคซมเศรา ตำมขนตอนดงตอไปน

7.1 ประเมนควำมคำดหวงของผรบบรกำรตอผลกำรตรวจประเมนดวย 9Q และควำมเขำใจใน

ผลกำรประเมน ตวอยำง เชน

“จำกทเรำคยกน คณคดวำ คณมโอกำสทจะเปนโรคซมเศรำมย”

“คณคดวำ ผลกำรประเมนจะเปนอยำงไร”

7.2 แจงผลกำรประเมนอยำงตรงไปตรงมำ ดวยภำษำทเขำใจงำย ยดหลกกำรสอสำรทำงบวก

เพอแจงขำวรำย เชน

“จำกกำรคดกรองดวย 2Q พบวำ คณมโอกำสเปนโรคซมเศรำ ซงเรำไดพดกนในเบองตน

ซงคณกเขำใจแลววำโรคซมเศรำมอำกำรอยำงไรและเมอมอำกำรกควรไดรบกำรรกษำอยำงถกตอง

แตเนนๆ เพอปองกนกำรปวยเรอรง เรำจงมกำรประเมนตอดวย 9Q และผลกำรประเมนพบวำ

คณมอำกำรของโรคซมเศรำอยในระดบ... ซงโรคซมเศรำสำมำรถรกษำได”

7.3 แสดงควำมใสใจในควำมรสกของผรบบรกำร และตรวจสอบควำมเขำใจพรอมทงใหขอมล

ทถกตอง

7.4 กรณทคะแนนรวม <7 ใหสขภำพจตศกษำโดยกำรทวนสอบควำมถกตองและพอเพยงในควำมร

เรองโรคซมเศรำแลวเพมเตมในสวนขำดหรอไมถกตองอำจมอบเอกสำรหรอแนะน�ำเทคโนโลย

ส�ำหรบสงเสรมสขภำพจตและควรประเมนดวยวำ มปญหำดำนสงคมจตใจหรอไม ถำมควร

ไดรบกำรใหกำรปรกษำเพอแกไขปญหำดงกลำว

7.5 ในรายทมคะแนนตงแต >7 ขนไป ควรประเมนกำรฆำตวตำยดวยแบบประเมนกำรฆำตวตำย

8Q ทกรำย แลวจงสงพบแพทยเพอใหกำรวนจฉย จำกนนใหกำรดแลรกษำตำมแนวทำง

กำรดแลชวยเหลอผปวยโรคซมเศรำตำมควำมรนแรงของอำกำร อำจมอบหนงสอทมควำมร

เรองโรคซมเศรำและกำรปฏบตตว หรอแนะน�ำเทคโนโลยส�ำหรบลดอำกำรซมเศรำดวยตนเอง

8. ในรำยทผลคะแนน >7 ขนไป และไดรบกำรประเมนทสถำนอนำมยหรอศนยสขภำพชมชนทไมม

แพทยประจ�ำ ตองสงตอผปวยไปรบกำรตรวจประเมนเพมเตมและวนจฉยจำกแพทยทโรงพยำบำล

ชมชนหรอโรงพยำบำลทวไป และใหสอบถำมวนเวลำทสะดวกไปรบกำรรกษำตอ รพช. หรอ รพท.

ใกลบำน ซงไมควรเนนนำน หำกผปวยไมยอมไปรบกำรรกษำควรตดตำมประเมนของอำกำรดวย

แบบประเมน 9Q เปนระยะ พรอมทงหำทำงใหผปวยไดเขำรบกำรรกษำทถกตอง


แบบประเมนโรคซมเศรา 9 ค�าถาม (9Q)


ถาไมเขาใจใหถามซ�าไมควรอธบายขยายความเพมเตมพยายามใหไดค�าตอบทกขอจากนนรวมคะแนนแลวแปร

ผลตามตารางแปรผลควรแจงผลตามแนวทางการแจงผลอยางเหมาะสมพรอมใหค�าแนะน�าในการปฏบตตวหรอ

การดแลรกษาในขนตอนตอไป

หมำยเหต ใหเนนการถามเพอคนหาอาการทมในระยะ 2 สปดำหทผานมา

ล�ำดบค�ำถำม

ภำษำกลำงในชวง 2 สปดำห

ทผำนมำรวมทงวนนทำนมอำกำรเหลำน

บอยแคไหน

ภำษำอสำนใน 2 สปดำห

ทผำนมำ รวมมอนเจำมอำกำรมน

ดซ�ำใด

ภำษำทองถนใต ทผำนมำ ตงแต

2 อำทตยกอนจนถงวนน (สรรพนำม) มอำกำรพนน บอยแคไหน

ไมมเลย(บเคยม

บเคยเปน)

เปนบางวน1-7วน

(เปนลางเทอ)

เปนบอย>7วน(เปนด)

เปนทกวน(เปนซมอ)

1 เบอไมสนใจอยากท�าอะไร บอยากเฮดหยงบสนใจเฮดหยง เบอไมอยากท�าไหร 0 1 2 3

2 ไมสบายใจซมเศราทอแท บมวนบซนเซงหงอย ไมบายใจเศราทอ 0 1 2 3

3หลบยาก หรอหลบๆ ตนๆหรอหลบมากไป

นอนบหลบหรอหลบๆตนๆหรอนอนบอยากลก

นอนไมใครหลบหลบไมทนหรอวาหลบมากเกน

0 1 2 3

4เหนอยงายหรอไมคอยมแรง

เมอยบมแฮง เหนอยงายหรอเหมดแรง0 1 2 3

5เบออาหารหรอกนมากเกนไป

บอยากเขาบอยากนามหรอกนหลายโพด

เบอไมอยากกนไหรหรอกนมากเกน/กนเหมอนจกบอก

0 1 2 3

6

รสกไมดกบตวเองคดวาตวเองลมเหลวหรอท�าใหตนเองหรอครอบครวผดหวง

คดวาเจาของบด รสกวาตวเองไมไดเรองท�าไหรกาไมเขาทาท�าไหรกาไมดท�าใหตวเองหรอครอบครวผดหวง

0 1 2 3

7สมาธไมดเวลาท�าอะไรเชนดโทรทศน ฟงวทย หรอท�างานทตองใชความตงใจ

คดหยงกะบออกเฮดหยงกะลม

ใจไมนง ใจไมอยกบตว ใจไมทนเชนแลโทรทศนฟงวทยหรอวาท�าไหรทตองตงใจ

0 1 2 3

8

พดชาท�าอะไรชาลงจนคนอนสงเกตเหนได หรอกระสบกระสายไมสามารถอยนงไดเหมอนทเคยเปน

เว ากะซา เฮดหยงกะซาหรอหนหวยบเปนตาอย

เฉอย แหลงชา ท�าไหรชาหรอวาอยไมนงชนหวาเดม

0 1 2 3

9คดท�ารายตนเองหรอคดวาถาตายไปคงจะด

คดอยากตายบอยากอย คดท�ารายตวเองหรอตายดหวา

0 1 2 3

คะแนนรวมทงหมด

คะแนนรวม กำรแปรผล

<7 ไมมอาการของโรคซมเศราหรอมอาการของโรคซมเศราระดบนอยมาก

7-12 มอาการของโรคซมเศราระดบนอย

13-18 มอาการของโรคซมเศราระดบปำนกลำง

>19 มอาการของโรคซมเศราระดบรนแรง


แนวทางการประเมนการฆาตวตาย

เครองมอ : แบบประเมนกำรฆำตวตำย 8 ค�ำถำม (8Q)

วตถประสงค : ใชประเมนเพอคนหำผมแนวโนมจะฆำตวตำย

กลมเปาหมาย : ประชำชนในชมชนและในกลมเสยงในสถำนบรกำรทมคะแนนรวม >7 จำกกำรประเมน

ดวยแบบประเมนโรคซมเศรำ 9Q

ผใช : พยำบำล หรอ แพทยท รพช./รพท.


1. หลงจำกแจงผลกำรประเมนโรคซมเศรำใหทรำบแลว ใหขออนญำตประเมนกำรฆำตวตำย ตวอยำง

ค�ำพดในกำรขออนญำต

“ผลกำรประเมนโรคซมเศรำดวยแบบประเมนโรคซมเศรำ 9Q ทำนเปนผมอำกำรของโรคซมเศรำ

ซงโรคซมเศรำนนสงผลดำนลบตอควำมคด ควำมรสก และเสยงตอกำรฆำตวตำย ดงนน เพอประโยชน

ในกำรปองกนและดแลรกษำ ผม/ดฉนจงขออนญำตประเมนกำรฆำตวตำย ดวยแบบประเมน 8Q ถำหำก

ไมอนญำตกจะไมมผลใดตอกำรดแลรกษำสขภำพของทำน ถำหำกอนญำต เรำจะท�ำกำรสมภำษณตอไป”

2. ประเมนกำรฆำตวตำย โดยถำมตำมหวขอในแบบประเมนกำรฆำตวตำย พยำยำมใหไดค�ำตอบ

ทกขอในขณะทถำม/ประเมน ถำผถกถำมไมเขำใจใหถำมซ�ำ ไมควรอธบำยหรอขยำยควำมเพม

ใหถำมซ�ำจนกวำผถกถำมจะตอบตำมควำมเขำใจของเขำเอง ตอจำกนนรวมคะแนน แลวแปรผล

ตำมตำรำงแปรผลกำรประเมนกำรฆำตวตำย กรณทผถกถำมมภมล�ำเนำอยภำคอสำนและผสมภำษณ

พดภำษำอสำนไดควรใชแบบประเมนกำรฆำตวตำยฉบบภำษำอสำน โดยถำมดวยภำษำอสำนและ

ใชส�ำเนยงอสำน ถำผถกถำมมภมล�ำเนำอยภำคใตควรใชแบบประเมนกำรฆำตวตำยฉบบภำษำใต

3. แจงผลกำรประเมนโดยใชเทคนคและวธกำรเดยวกนกบ กำรแจงผลกำรประเมนโรคซมเศรำดวย

9Q จำกนนใหด�ำเนนกำรตำมแนวทำงกำรจดกำรผมแนวโนมจะฆำตวตำยตำมระดบควำมรนแรง

4. ในรำยทมแนวโนมจะฆำตวตำยไมวำ จะมควำมรนแรงระดบใด ควรมกำรตดตำมผลกำรดแลแกไข

ซงในกำรตดตำมผลกำรรกษำและปองกนกำรฆำตวตำยในผปวยโรคซมเศรำควรประเมนกำรฆำ

ตวตำยทกครงรวมกบกำรประเมนอำกำรโรคซมเศรำซงก�ำหนดใหประเมนอำกำรทกเดอนจนกวำ

คะแนนจะเปน 0 ซงหมำยถงเปนผทไมมแนวโนมทจะฆำตวตำยในปจจบน (โดยไมรวมขอ 8)


แบบประเมนการฆาตวตาย 8 ค�าถาม (8Q)






ระยะเวลำ ภำษำกลำง ภำษำอสำน ทองถนภำษำใตไมม(บม)

ม

1คดอยำกตำย หรอ คดวำตำยไปจะดกวำ

คดอยากตายหรอคดวาตายไปคอสดกวาอย...บ

คดอยากตายหรอวาคดวาตายไปเสยดหวา

0 1

2อยากท�ารายตวเองหรอท�าใหตวเองบาดเจบ

อยากท�ารายโตเองหรอเฮดใหเจาของบาดเจบ...บ

อยากท�ารายตวเองหรอวาท�าใหตวเองบาดเจบ

0 2

3

ในชว

ง1

เดอน

ทผาน

มารว

มวนน

คดเกยวกบกำรฆำตวตำย คดเกยวกบสขาโตตาย...บ คดฆาตวตายมงมาย 0 6

4

(ถาตอบวาคดเกยวกบฆาตวตายใหถามตอ)...ทานสามารถควบคมความอยากฆาตวตายททานคดอยนนไดหรอไมหรอบอกไดไหมวาคงจะไมท�าตามความคดนนในขณะน

(ถาตอบวาคดเกยวกบฆาตวตายใหถามตอ)...คมเจาของบใหคดไดบหรอบอกไดบวาสบเฮดตามความคดสขาโตตายในตอนน

(ถาตอบวาคดเกยวกบฆาตวตายใหถามตอ)...(สรรพนาม) นกวายบยงความคดนนไดมาย หรอบอกไดมายวาจะไมท�าตามทคดแลว

ได0

ไมได8

4 มแผนการทจะฆาตวตาย มแผนการสขาโตตายบ วางแผนจะฆาตวตายมงมาย 0 8

5ไดเตรยมการทจะท�ารายตนเองหรอเตรยมการจะฆาตวตายโดยตงใจวาจะใหตายจรงๆ

ไดเตรยมการสเฮดท�าร ายโตเจาของหรอเตรยมการสขาโตตายโดยตงใจสใฮเจาของตายอหล

เตรยมจะท�ารายตวเอง หรอวาเตรยมจะฆาตวตายใหพนๆ 0 9

6ไดท�าใหตนเองบาดเจบแตไมตงใจทจะท�าใหเสยชวต

เคยเฮดใฮเจาของบาดเจบแตบไดตงใจสใฮเจาของตาย

เคยท�าใหตวเองเจบแตไมตงใจจะใหถงตาย

0 4

7ไดพยายามฆาตวตายโดยคาดหวง/ตงใจทจะใหตาย

พยายามขาโตตายโดยหวงสใฮเจาของตายอหล

พยายามจะฆาตวตายใหหมนตายตามทตงใจชายมาย

0 10

8 ตลอดชวตทผำนมำ

ทานเคยพยายามฆาตวตาย เคยพยายามขาโตตาย (สรรพนาม)เคยพยายามฆาตวตายมงมาย

0 4

รวมคะแนน


0คะแนน ไมมแนวโนมทจะฆาตวตายในปจจบน

1-8คะแนน แนวโนมทจะฆาตวตายในปจจบนระดบนอย

9-16คะแนน แนวโนมทจะฆาตวตายในปจจบนระดบปำนกลำง

>17คะแนน แนวโนมทจะฆาตวตายในปจจบนระดบรนแรง

ขอจ�ำกดในกำรใช

ขอค�าถามท1-7ใชประเมนการฆาตวตายในชวง 1 เดอน ทผานมาเทานน

ขอค�าถามท8ใชประเมนการฆาตวตายในตลอดชวตทผานมา


3.3 การวนจฉยโรคซมเศราในระบบดแลเฝาระวงโรคซมเศรา

ผทมผลคะแนน >7 ขนไป จำกกำรประเมนโรคซมเศรำดวย 9Q ทกรำยควรไดรบกำรวนจฉยและตรวจ

เพมเตมจำกแพทย ซงแพทยจะด�ำเนนกำรดงตอไปน

1. ตรวจหำโรคทำงกำยและยำทใชอยทสงผลใหมอำกำรคลำยโรคซมเศรำโดยกำรสมภำษณและตรวจ

รำงกำยซงในบำงโรคอำจตองอำศยกำรตรวจทำงหองปฏบตกำร โรคทำงกำยทมอำกำรซมเศรำแสดงในตำรำงท 5

และยำทท�ำใหเกดอำกำรซมเศรำแสดงในตำรำงท 6

2. สมภำษณอำกำรของโรคซมเศรำทงจำกผปวยและญำต (ถำเปนไปได)

3. ประเมนวำขอมลอำกำรของผปวยทไดมำนน เขำไดกบเกณฑกำรวนจฉยโรคซมเศรำของ ICD-10

หรอ DSM-IV หรอไม (อำจพจำรณำอำกำรทไดจำกกำรประเมนดวยแบบประเมน 9Q รวมดวย) รำยละเอยดเกณฑ

กำรวนจฉยอยในภำคผนวก ช

4. ใหกำรวนจฉยและบนทกผลกำรสมภำษณตรวจรำงกำย

5. ใหกำรรกษำตำมแนวทำงกำรดแลชวยเหลอผปวยโรคซมเศรำตำมระดบควำมรนแรง กรณระดบ

ควำมรนแรงทตองใหยำรกษำ ควรด�ำเนนกำรใหยำตำมแนวทำงกำรรกษำโรคซมเศรำดวยยำตำนเศรำส�ำหรบ

แพทยเวชปฏบตทวไป

ตารางท 3 Organic causes of a Depressive symptoms

กลม โรค

Endocrine Disorder of cortisol, thyroxine or parathormone production Eg. Hypopituitarism,

Hypoglycemia

Infections Glandular fever, Syphilis, AIDS, Enchephalitis

Neurological Stroke, Parkinson’s disease, Multiple sclerosis, Brain tumors (meningioma),

Trauma, Cerebral lupus

Carcinoma Pancreatic carcinoma, Lung carcinoma

Nutritional Deficiency of Folate, Nicotinamide (pellagra), Vit B12, B1 (Thiamine), and B6

Other Cerebral ischemia, Myocardial infarction


ตารางท 4 Pharmacological causes of Depression

กลม ชอยา

Cardiac and

antihypertensive drugs

Bethanidine, Clonidine, Guanethidine, Hydralazine, Methyldopa,

Propranolol, Reserpine, Digitalis, Prazosin, Procainamide, Veratrum,

Lidocaine, Oxprenolol, Methoserpidine

Sedetives and hypnotics Barbiturates, Chloral hydrate, Ethanol, Benzodiazepines,

Chlormethiazole, Chlorazepate

Steriods and homones Corticosteriods, Oral contraceptive, Prednisone, Triamcinolone,

Norethisterone, Danazol

Stimulants and

appetite suppressants

Amphetamine, Fenfluramine, Diethylpropion, Phenmetrazine

Psychotropic drugs Butyrophenones, Phenothiazines

Neurological agents Amantadine, Bromocriptine, Levodopa, Tetrabenazine, Baclofen,

Carbamazepine, Methsuximide, Phenytoin

Analgesics and

anti-inflammatory drugs

Fenoprofen, lbuprofen, Indomethacin, Opiates, Phenacetin,

Phenylbutazone, Pentazocine, Benzydamine

Antibacterial and

antifungal drugs

Ampicilline, Sulfamethoxazole, Clotrimazole, Cycloserine, Dapsone,

Ethionamide, Tetracycline, Griseofulvin, Metronidazole,

Nitrofurantoin, Nalidixic acid, Sulfonamides, Streptomycin,

Thiocarbanilide

Antineoplatic drugs C-Asparaginase, Mithramycin, Vincristine, 6-Azauridine, Bleomycin,

Trimethoprim, Zidovudine

Miscellaneous drugs Acetazolamine, Choline, Cyproheptadine, Disulfiram, Methysergide,

Meclizine, Pizotifen

Anticholinestereses Cimetidine, Diphenoxylate, Lysergide, Mebeverine, Metoclopramide,

Salbutamol

Adapted from Cummings JL. Clinical Neuropsychiatry. Orlando, FL: Grune &

Stratton; 1985 : 187.


บทท 4การสงเสรมปองกนดแลชวยเหลอ และบ�าบดรกษา


ในระบบดแลเฝำระวงโรคซมเศรำระดบจงหวด กลมบคคลทควรจะใหกำรดแลชวยเหลอมดงน

1. กลมทมผลปกตจำกกำรคดกรอง

2. กลมทมโอกำสหรอมแนวโนมปวยเปนโรคซมเศรำ

3. กลมผปวยโรคซมเศรำทมควำมรนแรงระดบนอย

4. กลมผปวยโรคซมเศรำทมควำมรนแรงระดบปำนกลำง

5. กลมผปวยโรคซมเศรำทมควำมรนแรงระดบรนแรง

6. กลมผปวยโรคซมเศรำทมแนวโนมจะฆำตวตำย

4.1 การดแลชวยเหลอผทมผลปกตจากการคดกรอง

วตถประสงค : เพอสงเสรมสขภำพจตและปองกนกำรเกดโรคซมเศรำ

กลมเปาหมาย : กลมทมผลปกตจำกกำรคดกรองโรคซมเศรำดวย 2Q

ผปฏบต : อำสำสมครสำธำรณสข หรอบคลำกร (พยำบำล) ใน รพช./รพท.

ขนตอน

1. เมอแจงผลกำรคดกรองโรคซมเศรำแลว ใหสขภำพจตศกษำเรอง โรคซมเศรำ

2. สำมำรถแจกแผนพบหรอเอกสำรควำมรเรองโรคซมเศรำ

3. แนะน�ำใหออกก�ำลงกำย 30-45 นำท อยำงนอยสปดำหละ 3 ครง

4. แนะน�ำใหส�ำรวจ/ประเมนโรคซมเศรำดวย 2Q ดวยตนเอง เมอพบวำผลมแนวโนมปวยเปนโรคซมเศรำ

ใหมำพบบคลำกรสำธำรณสขเพอประเมนโรคซมเศรำอกครง


4.2 การดแลชวยเหลอผทมโอกาสหรอมแนวโนมปวยเปนโรคซมเศรา

วตถประสงค : เพอปองกนกำรเกดโรคซมเศรำในกลมทมโอกำสปวยเปนโรคซมเศรำ

กลมเปาหมาย : กลมทผลมแนวโนมปวยเปนโรคซมเศรำจำกกำรคดกรองโรคซมเศรำดวย 2Q

ผปฏบต : บคลำกร พยำบำล ใน รพช./รพท. ทด�ำเนนกำรประเมนดวย 9Q

ขนตอน

1. เมอแจงผลกำรประเมนโรคซมเศรำแลวใหสขภำพจตศกษำโดยกำรทวนสอบควำมถกตองและ

พอเพยงในควำมรเรองโรคซมเศรำแลวเพมเตมในสวนขำดหรอไมถกตอง อำจมอบเอกสำรหรอ

แนะน�ำเทคโนโลยส�ำหรบสงเสรมสขภำพจต

2. ประเมนวำ มปญหำดำนสงคมจตใจหรอไม ถำมควรใหกำรปรกษำเพอแกไขปญหำดงกลำว

3. แนะน�ำเทคโนโลยหรอสอสขภำพจตเรองโรคซมเศรำ เชน แผนพบ หนงสอ ฯลฯ

4. แนะน�ำใหออกก�ำลงกำย 30-45 นำท อยำงนอยสปดำหละ 3 ครง

5. แนะน�ำทกษะกำรแกไขปญหำและกำรพฒนำ EQ

6. แนะน�ำใหส�ำรวจ/ประเมนโรคซมเศรำดวย 2Q ดวยตนเอง เมอพบวำมแนวโนมปวยเปนโรคซมเศรำ

ใหมำพบบคลำกรสำธำรณสขเพอประเมนโรคซมเศรำอกครง

4.3 การดแลชวยเหลอผปวยโรคซมเศราทมความรนแรงระดบนอย

วตถประสงค : เพอใหผปวยโรคซมเศรำทมควำมรนแรงระดบนอยหำยหรอทเลำ

กลมเปาหมาย : กลมทมผลรวมคะแนน = 7-12 คะแนน จำกกำรประเมนโรคซมเศรำดวย 9Q

การด�าเนนการทโรงพยาบาลสงเสรมสขภาพระดบต�าบล

1. ประเมนกำรฆำตวตำยดวย 8Q

2. แจงผลกำรประเมนโรคซมเศรำและกำรฆำตวตำย และใหสขภำพจตศกษำโดยกำรทวนสอบ

ควำมถกตองและพอเพยงในควำมรเรองโรคซมเศรำแลวเพมเตมในสวนขำดหรอไมถกตองอำจมอบ

เอกสำร หรอแนะน�ำเทคโนโลยส�ำหรบสงเสรมสขภำพจต


4. แนะน�ำใหออกก�ำลงกำย นำน 30-45 นำท อยำงนอยสปดำหละ 2-3 ครง ยกเวนในผทมขอจ�ำกด

หำมออกก�ำลงกำย

5. แนะน�ำให/สงตอเพอรบกำรวนจฉยและตรวจรกษำเพมเตมท รพช. หรอ รพท. ใกลบำน

การด�าเนนการท รพช. หรอ รพท.

1. กรณทรบสงตอจำกสถำนอนำมยหรอศนยสขภำพชมชนใหพยำบำลหรอผรบผดชอบประเมนดวย

แบบประเมนโรคซมเศรำ 9Q ซ�ำอกคง ถำคะแนน >7 ใหขออนญำตประเมนกำรฆำตวตำยดวย 8Q

2. แจงผลกำรประเมนโรคซมเศรำและกำรฆำตวตำย แลวใหสขภำพจตศกษำโดยกำรทวนสอบ

ควำมถกตองและพอเพยงในควำมรเรองโรคซมเศรำ จำกนนจงเพมเตมในสวนขำดหรอไมถกตอง

อำจมอบเอกสำรหรอแนะน�ำเทคโนโลยส�ำหรบสงเสรมสขภำพจต สงพบแพทย

3. แพทย R/O โรคทำงกำยและประเมนยำทผปวยใชอยใหหยดหรอลดยำทสำมำรถท�ำใหเกดอำกำร

คลำยโรคซมเศรำ


4. แจงผลกำรวนจฉยแกผปวยและญำต พรอมทงแนะน�ำวธกำรลดอำกำรซมเศรำโดยไมใชยำ เชน

ออกก�ำลงกำย 30-45 นำท อยำงนอยสปดำหละ 3 ครงและวธอนๆ ทเหมำะสมกบผปวย (สำมำรถ

ดขอมลวธกำรไดในภำคผนวก ข หลกฐำนทำงวชำกำรฯ)

5. คนหำและประเมนปญหำจตสงคม ถำมควรใหกำรปรกษำชวยผปวยใหสำมำรถแกไขปญหำททกขใจ

(โดยสงใหผใหกำรปรกษำทไดรบกำรฝกอบรมมำดแลวเปนผด�ำเนนกำร)

6. นดตดตำมประเมนควำมรนแรงของอำกำรซมเศรำดวยแบบประเมนโรคซมเศรำ 9Q

4.4 การดแลชวยเหลอผปวยโรคซมเศราทมความรนแรงระดบปานกลาง

วตถประสงค : เพอใหผปวยโรคซมเศรำทมควำมรนแรงระดบปำนกลำง หำย หรอทเลำ

กลมเปาหมาย : กลมทมผลรวมคะแนน = 13 - 18 คะแนน จำกกำรประเมนโรคซมเศรำดวย 9Q



2. แจงผลกำรประเมนโรคซมเศรำและกำรฆำตวตำย แลวใหสขภำพจตศกษำโดยกำรทวนสอบ

ควำมถกตองและพอเพยงในควำมรเรองโรคซมเศรำจำกนนเพมเตมในสวนขำดหรอไมถกตอง

อำจมอบเอกสำรหรอแนะน�ำเทคโนโลยส�ำหรบสงสรมสขภำพจต







แบบประเมนโรคซมเศรำ 9Q ซ�ำอกครง ถำคะแนน >7 ใหขออนญำตประเมนกำรฆำตวตำยดวย 8Q

2. แจงผลกำรประเมนโรคซมเศรำ และใหสขภำพจตศกษำโดยกำรทวนสอบควำมถกตองและพอเพยง

ในควำมรเรองโรคซมเศรำแลวเพมเตมใน สวนขำดหรอไมถกตอง อำจมอบเอกสำรหรอแนะน�ำ

เทคโนโลยสงเสรมสขภำพจต สงพบแพทย



4. คนหำและประเมนปญหำจตสงคม ถำมควรใหกำรปรกษำชวยผปวยใหสำมำรถแกไขปญหำ

ททกขใจ (โดยสงใหผใหกำรปรกษำทไดรบกำรฝกอบรมมำดแลวเปนผด�ำเนนกำร)

5. ใหยำตำนเศรำ (Antidepressant) ตำมแนวทำงกำรรกษำโรคซมเศรำดวย ยำตำนอำรมณเศรำ

6. กรณทมแนวโนมทจะฆำตวตำยสงตำมแบบประเมนกำรฆำตวตำยใหสงตอ โรงพยำบำลจตเวช

เพอใหกำรดแลรกษำในมำตรฐำนระดบตตยภม เชน จตบ�ำบด Psychotherapy และใหยำ

ตำนอำรมณเศรำ (Antidepressant) หรอกำรรกษำดวยไฟฟำ


4.5 การดแลชวยเหลอผปวยโรคซมเศราทมความรนแรงระดบรนแรง

วตถประสงค : เพอใหผปวยโรคซมเศรำทมควำมรนแรงระดบรนแรงหำยหรอทเลำ

กลมเปาหมาย : กลมทมผลรวมคะแนน >19 คะแนน จำกกำรประเมนโรคซมเศรำดวยแบบประเมน

โรคซมเศรำดวย 9Q



2. แจงผลกำรประเมนโรคซมเศรำและกำรฆำตวตำย และใหสขภำพจตศกษำ โดยกำรทวนสอบ

ควำมถกตองและพอเพยงในควำมรเรองโรคซมเศรำแลวเพมเตมในสวนขำดหรอไมถกตองอำจมอบ

เอกสำรหรอแนะน�ำเทคโนโลยส�ำหรบสงเสรมสขภำพจต

3. ประเมนวำ มปญหำดำนสงคมจตใจหรอไม ถำมควรใหกำรปรกษำเพอแกไขปญหำ






แบบประเมนโรคซมเศรำ 9Q ซ�ำอกครง ถำคะแนน >7 ใหขออนญำตประเมนกำรฆำตวตำยดวย

8Q

2. แจงผลกำรประเมนโรคซมเศรำ และใหสขภำพจตศกษำโดยกำรทวนสอบควำมถกตองและพอเพยง

ในควำมรเรองโรคซมเศรำแลวเพมเตมในสวนขำดหรอไมถกตอง อำจมอบเอกสำรหรอแนะน�ำ

เทคโนโลยส�ำหรบสงเสรมสขภำพจต สงพบแพทย



4. คนหำและประเมนปญหำจตสงคม ถำมควรใหกำรปรกษำชวยผปวยใหสำมำรถแกไขปญหำท

ทกขใจ (โดยสงใหผใหกำรปรกษำทไดรบกำรฝกอบรมมำดแลวเปนผด�ำเนนกำร)

5. ใหยำตำนเศรำ (Antidepressant) ตำมแนวทำงกำรรกษำโรคซมเศรำดวยยำตำนอำรมณเศรำ

6. ควรสงตอโรงพยำบำลจตเวช เพอใหกำรดแลรกษำในมำตรฐำนระดบตตยภม เชนจตบ�ำบด

Psychotherapy และใหยำตำนอำรมณเศรำ (Antidepressant) หรอกำรรกษำดวยไฟฟำ (ยกเวน

ในรำยทมไมประสงคไปรกษำทโรงพยำบำลจตเวช)

7. กรณทผปวยไมประสงคไปรกษำทโรงพยำบำลจตเวช แพทยท รพช./รพท. ควรนดตดตำมประเมน

ผล 1-2 สปดำห เพอปรบยำใหเรวขน พรอมทงเฝำระวงประเมนกำรฆำตวตำยในแตละครงทมำ

ตดตำมกำรรกษำ


4.6 การดแลชวยเหลอผปวยโรคซมเศราทมความเสยง/มแนวโนมการฆาตวตาย

วตถประสงค : เพอลดและปองกนโอกำสกำรพยำยำมฆำตวตำย และกำรฆำตวตำยส�ำเรจในผ ปวย

โรคซมเศรำทมควำมเสยง/มแนวโนมทจะฆำตวตำย

กลมเปาหมาย : กลมทมผลรวมคะแนน >7 คะแนน จำกกำรประเมนโรคซมเศรำดวยแบบประเมน

โรคซมเศรำดวย 9Q และมคะแนนตงแต 1 คะแนนขนไป จำกกำรประเมนกำรฆำตวตำย

ดวย 8Q

การด�าเนนการตามความรนแรง

1. ผปวยโรคซมเศราทมแนวโนมจะฆาตวตายในปจจบนในระดบนอย (8Q = 1-8 คะแนน)

1.1 ประเมนควำมเจบปวยทำงจตเวช (ควรนดตดตำมเฝำระวง) ถำมโรคซมเศรำใหดแลตำมแนวทำง

ทก�ำหนดไว

1.2 ควรปรกษำหรอสงตอผ ช�ำนำญดำนใหกำรปรกษำหรอผ ท�ำงำนดำนสขภำพจตทไดรบ

กำรฝกอบรมมำดแลว เพอใหกำรชวยเหลอทำงสงคมจตใจ

2. ผปวยโรคซมเศราทมแนวโนมจะฆาตวตายในปจจบนในระดบปานกลาง (8Q = 9-16 คะแนน)

2.1 ใหกำรชวยเหลอทำงสงคมจตใจ ชวยแกไขปญหำทกขใจทเรงดวน

2.2 ประเมนโรคจตเวช หำกมโรคซมเศรำใหดแลรกษำตำมแนวทำงทก�ำหนดไว

2.3 ควรมญำตดแลอยำงใกลชดและแนะน�ำญำตใหเขำใจวธกำรชวยเหลอเฝำระวงทถกตอง

(ถำไมมญำตควรรบไวรกษำในโรงพยำบำล)

2.4 นดตดตำมทกสปดำหเพอใหกำรชวยเหลอทำงสงคมจตใจอยำงตอเนอง

3. ผปวยโรคซมเศราทมแนวโนมจะฆาตวตายในปจจบนในระดบสง (8Q > 17 คะแนน)

3.1 ควรรกษำในโรงพยำบำลและเฝำระวงอยำงใกลชดตลอด 24 ชวโมงหรอสงตอโรงพยำบำลจตเวช

3.2 ใหกำรชวยเหลอทำงสงคมจตใจ และชวยแกไขปญหำทกขใจทเรงดวน

3.3 กรณทมโรคซมเศรำ ประเมนโรคซมเศรำดวย 9Q ไดคะแนน > 13 ใหสงตอโรงพยาบาล

จตเวชทนท

หมายเหต : ในรำยทมแนวโนมจะฆำตวตำยไมวำจะมควำมรนแรงระดบใด ควรมกำรตดตำมผลกำรดแลชวยเหลอ

โดยประเมนกำรฆำตวตำยดวย 8 ค�ำถำม รวมกบ กำรประเมนอำกำรโรคซมเศรำดวย 9 ค�ำถำม ทกเดอน

จนกวำคะแนนแนวโนมทจะฆำตวตำยเปน 0 (โดยไมรวมขอ 8) จงยตกำรตดตำมดวยแบบประเมนน


4.7 แนวทางการรกษาโรคซมเศราดวยยาตานเศรา (Antidepressant) ในระบบการดแล เฝาระวงโรคซมเศราระดบจงหวด

Logo กรมสขภาพจต

แนวทางการจดการโรคซมเศราส�าหรบแพทยเวชปฏบตทวไปในสถานบรการระดบปฐมภมและทตยภม


บทท 5การสงตอผปวย


กำรสงตอผปวยโรคซมเศรำในระบบกำรดแลเฝำระวงโรคซมเศรำ จะขนกบผลกำรคดกรองกำรประเมน

โรคซมเศรำ และแบบประเมนกำรฆำตวตำย เมอทรำบผลกำรประเมนแลวใหสงตอไปยงสถำนบรกำรสำธำรณสข

ปฐมภม ทตยภม และตตยภม ดงตอไปน

แนวทางการสงตอผปวยโรคซมเศรา

ผลการคดกรอง/ผลการประเมน ผสงตอ การด�าเนนการของผสงตอ ผรบสงตอ

ผทมแนวโนมทจะปวย

เปนโรคซมเศรา

(จำกกำรคดกรองโรคซมเศรำ

ดวย 2Q)

มอาการของโรคซมเศราระดบนอย

ผลรวมคะแนน 7-12 คะแนน

จำกกำรประเมนโรคซมเศรำดวย 9Q

มอาการของโรคซมเศรา

ระดบปานกลาง

ผลรวมคะแนน 13-18 คะแนน

จำกกำรประเมนโรคซมเศรำดวย 9Q

มอาการของโรคซมเศราระดบรนแรง

ผลรวมคะแนน >19 คะแนน

และ/หรอ

มแนวโนมจะฆาตวตายในปจจบน

ระดบสง

ผลรวมคะแนน >17 คะแนน

จำกกำรประเมนกำรฆำตวตำย

ดวย 8Q

อสม. หรอ

แกนน�ำชมชน

(เฉพำะกรณ

ทคดกรอง

ในชมชน)

รพ.สต.

รพช./

รพท.

รพ.จตเวช

รพ.สต.

รพช./รพท.

รพ.สต.

แนะน�ำใหไปรบกำรประเมนโรคซมเศรำ

เพมเตมดวย 9Q ท รพ.สต. (กรณทคดกรอง

กลมเสยงใน สอ. หรอ PCU หรอโรงพยำบำล

ใหขออนญำตประเมนดวย 9Q ไดเลย)

1. สงตอและแนะน�ำใหไปรบกำรตรวจ

วนจฉยและประเมนเพมเตมท รพช./รพท.

2. ประสำนงำนกบผรบสงตอวำจะมผปวย

โรคซมเศรำสงตอไปให

3. เขยนหนงสอสงตอโดย

• บนทกคะแนนผลกำรประเมน 9Q

• บนทกกำรชวยเหลอเบองตน

1. สงตอโรงพยำบำลจตเวชโดยประสำนงำน กบ รพ.จตเวชกอนสงตอ (ถำประเมนท สถำนอนำมยหรอพบวำผปวยมอำกำร ระดบรนแรง ใหสงตอ รพช. หรอ รพท. ใหประเมนวนจฉยโดยแพทยกอน)

2. เขยนหนงสอสงตอโดย • บนทกคะแนนกำรประเมนดวย 9Q

และ 8Q • บนทกกำรชวยเหลอเบองตน3. บนทกสมดประจ�ำตวเพอกำรดแลเฝำ

ระวงโรคซมเศรำโดยแพทยและพยำบำล ทดแลแลวสงมอบใหผปวยถอตดตว


แนวทางการสงตอผปวยโรคซมเศรา (ตอ)

ผลการคดกรอง/ผลการประเมน ผสงตอ การด�าเนนการของผสงตอ ผรบสงตอ

อาการโรคซมเศราดขน

ผลรวมคะแนน 9Q<13 คะแนน

และ

แนวโนมจะฆาตวตายในปจจบน

มผลรวมคะแนน 8Q<17 คะแนน

(เปนกรณทสงตอไปรบกำรรกษำ

ใน รพ.จตเวชจนดขนแลว)

โรคซมเศราดขน

(Full remission)

ผลรวมคะแนน 9Q<7

ตดตอกนนำน 6 เดอน

และลดยำลงจนหยดไดแลว

รพ.จตเวช

รพช/รพท.

รพช/รพท.

รพ.สต.

1. แจงเหตผลกำรสงตอกลบ เพอรบยำ

ใกลบำนจนกวำจะทเลำเตมท (Full

remission)

2. เขยนหนงสอสงตอ โดย

• บนทกคะแนนกำรประเมน

ดวย 9Q และ 8Q

• บนทกผลกำรรกษำและยำตำนเศรำ

ทได

3. บนทกผลกำรรกษำในสมดประจ�ำตว

เพอกำรดแลเฝำระวงโรคซมเศรำโดย

แพทยและพยำบำลทดแลแลวสงมอบ

ใหผปวย

1. แจงเหตผลกำรสงตอกลบ เพอตดตำม

เฝำระวงกำรกลบซ�ำหรอกลบเปนใหม

2. เขยนหนงสอสงตอ โดย

• บนทกคะแนนกำรประเมน

ดวย 9Q

• บนทกผลกำรรกษำและยำตำนเศรำ

3. บนทกผลกำรรกษำในสมดประจ�ำ

ตว เพอกำรดแลเฝำระวงโรคซมเศรำ

โดยแพทยและพยำบำลทดแล


บทท 6การตดตามเฝาระวงการกลบซ� า

ในระบบการดแลเฝาระวงโรคซมเศราระดบจงหวด

การกลบเปนซ�า (Relapsed) หมำยถง กำรทมอำกำรซมเศรำเกดขนอกครง ภำยในระยะเวลำ 6 เดอน

หลงจำกทอำกำรซมเศรำทเลำหำยแลว (Frank et al. 1991) ซงจำกกำรตดตำมผปวย Major Depression ท

อำกำรทเลำหำยแลวของ Keller (1983) พบวำ อตรำกำรกลบซ�ำมรอยละ 22

การกลบเปนใหม (Recurrent) หมำยถง กำรเกดอำกำรครงใหม ภำยหลงจำกอำกำรซมเศรำครงกอน

หำยไปแลวนำนกวำ 6 เดอน จำกกำรทบทวนวรรณกรรมซงเปน Naturalistic follow-up study พบอตรำ

กำรเกดเปนใหมของโรคซมเศรำ ตำมระยะเวลำทตดตำม ดงน

ภำยใน 1 ป พบอตรำกำรเกดเปนใหม รอยละ 37 (Lin et al. 1998)

ภำยใน 2 ป พบอตรำกำรเกดเปนหม รอยละ 25-40 (Keller and Boland 1998)

ดงนน เพอปองกนกำรกลบซ�ำและกำรกลบเปนใหมของโรคซมเศรำจงมควำมจ�ำเปนอยำงยงทตองตดตำม

เฝำระวงอำกำรในผปวยทไดรบกำรรกษำจนอำกำรทเลำแลว ซงกำรตดตำมเฝำระวงกำรกลบซ�ำของโรคซมเศรำ

ในระบบมแนวทำง ดงน

1. หลงจำกทผปวยไดรบกำรรกษำจนทเลำและสำมำรถหยดยำไดแลว (คะแนนจำกกำรประเมนดวย 9Q<7

คะแนน) ใหโรงพยำบำลชมชนหรอโรงพยำบำลทวไปทรกษำผปวยสงตอไปยงโรงพยำบำลใกลบำน

เพอตดตำมเฝำระวงกำรกลบซ�ำของโรค ทงนใหขนอยกบควำมสะดวกของผปวยเปนส�ำคญในผปวย

บำงรำยกำรตดตำมอำกำรโดยโรงพยำบำลอำจจะสะดวกกวำ

2. ควรตดตำมประเมนกำรกลบซ�ำของโรคซมเศรำทกเดอน ดวยแบบประเมนโรคซมเศรำดวย 9Q

ตอเนองเปนเวลำ 1 ป

3. ถำคะแนนจำกแบบประเมน <7 ตอเนอง 1 ป กสำมำรถหยดกำรตดตำมประเมนได

4. ถำคะแนนจำกแบบประเมน >7 ใหด�ำเนนกำรตำมแนวทำงจดกำรตำมทก�ำหนดไวตำมควำมรนแรง

ของโรคหรอตำมคะแนนทได โดยใหศนยสขภำพชมชนสงตอผปวยไปยงโรงพยำบำลชมชนหรอ

โรงพยำบำลทวไป ในกรณทผปวยมอำกำรเลกนอยและปำนกลำง สวนรำยทประเมนแลวผปวย

กลบซ�ำนนมอำกำรรนแรงหรอมแนวโนมทจะฆำตวตำยสงใหสงตอไปทโรงพยำบำลจตเวช (ยกเวน

กรณทผปวยไมขอไปควรรบไวรกษำและเฝำระวงในโรงพยำบำลชมชนหรอโรงพยำบำลทวไป โดยมญำตหรอ

เจำหนำทเฝำดอยำงใกลชด


บทท 7ระบบสารสนเทศการดแลเฝาระวงโรคซมเศรา

7.1 แนวคดการพฒนาระบบสารสนเทศการดแลเฝาระวงโรคซมเศรา

ในกำรด�ำเนนงำนไดก�ำหนดกรอบแนวคดของกำรพฒนำระบบขอมลสำรสนเทศและดชนชวดโรคซมเศรำ

จะตองมกำรบรหำรกระบวนกำรและเครอขำยพฒนำระบบขอมลสขภำพจตและดชนชวดสขภำพจตทกขนตอน

ดงภำพ

4343434343·π«∑“ß°“√¥Ÿ·≈‡ΩÑ“√–«—ß‚√§´÷¡‡»√â“√–¥—∫®—ßÀ«—¥

∫∑∑’Ë 7√–∫∫ “√ π‡∑»°“√¥Ÿ·≈‡ΩÑ“√–«—ß

‚√§´÷¡‡»√â“

7.1 ·π«§‘¥°“√æ—≤π“√–∫∫ “√ π‡∑»°“√¥Ÿ·≈‡ΩÑ“√–«—ß‚√§´÷¡‡»√â“

„π°“√¥”‡π‘πß“π‰¥â°”Àπ¥°√Õ∫·π«§‘¥¢Õß°“√æ—≤π“√–∫∫¢âÕ¡Ÿ≈ “√ π‡∑»·≈–¥—™π’™’È«—¥

‚√§´÷¡‡»√â“®–μâÕß¡’°“√∫√‘À“√°√–∫«π°“√·≈–‡§√◊Õ¢à“¬æ—≤π“√–∫∫¢âÕ¡Ÿ≈ ÿ¢¿“æ®‘μ·≈–¥—™π’™’È«—¥

ÿ¢¿“æ®‘μ∑ÿ°¢—ÈπμÕπ ¥—ß¿“æ

°√Õ∫·π«§‘¥°“√æ—≤π“√–∫∫ “√ π‡∑»°“√¥Ÿ·≈‡ΩÑ“√–«—ß‚√§´÷¡‡»√â“

√–∫∫μ‘¥μ“¡ªÑÕß°—π°“√°≈—∫´È”/°≈—∫‡ªìπ„À¡à

√–∫∫ “√ π‡∑»μ‘¥μ“¡‡ΩÑ“√–«—ß‚√§´÷¡‡»√â“

°“√

∫√‘°“√

„π ∂“π

∫√‘°“√

μμ‘¬¿Ÿ¡‘

°“√

∫√‘°“√„π

∂“π

∫√‘°“√

∑ÿμ‘¬¿Ÿ¡‘

°“√

∫√‘°“√„π

∂“π

∫√‘°“√

ª∞¡¿Ÿ¡‘

°“√¥Ÿ·≈

μπ‡Õß

°“√

ªÑÕß°—π

ÿ¢¿“æ®‘μ

°“√

àß‡ √‘¡

ÿ¢¿“æ®‘μ

***

«‘π‘®©—¬

∫”∫—¥

√—°…“

***

«‘π‘®©—¬

∫”∫—¥

√—°…“

***

«‘π‘®©—¬

∫”∫—¥

√—°…“

·π«∑“ß

°“√¥Ÿ·≈

√—°…“

‡∑§‚π-

‚≈¬’°“√

ªÑÕß°—π

‡∑§‚π-

‚≈¬’°“√

àß‡ √‘¡

ª√–™“™π∑—Ë«‰ª

*ª√–‡¡‘πμπ‡Õß

*§—¥°√Õß

‚¥¬

- §π„π§√Õ∫§√—«

- Õ ¡.

- ΩÉ“¬∫ÿ§≈“°√„π

∂“πª√–°Õ∫°“√

-------------

----

----

----

----

-

-----------------

----

----

--

----

----

----

-

- ---------

ª°μ‘

‡ ’Ë¬ß

√–¥—∫´÷¡‡»√â“πâÕ¬**

√–¥—∫´÷¡‡»√â“ª“π°≈“ß**

√–¥—∫´÷¡‡»√â“√ÿπ·√ß**

*§—¥°√Õß‚√§´÷¡‡»√â“¥â«¬ 2Q, **ª√–‡¡‘π‚√§´÷¡‡»√â“¥â«¬ 9Q , ***ICD10, DSM IV-TR


4444444444 ·π«∑“ß°“√¥Ÿ·≈‡ΩÑ“√–«—ß‚√§´÷¡‡»√â“√–¥—∫®—ßÀ«—¥

7.2 “√ π‡∑»√–∫∫¥Ÿ·≈‡ΩÑ“√–«—ß‚√§´÷¡‡»√â“√–¥—∫®—ßÀ«—¥

√–∫∫ “√ π‡∑»¥â“π ÿ¢¿“æ (Health Information System : HIS) À¡“¬∂÷ß ™ÿ¥¢ÕßÕß§åª√–°Õ∫

·≈–°“√ªØ‘∫—μ‘°‘®°√√¡∑’Ë∂Ÿ°®—¥‡ªìπ√–∫∫ ¥â«¬«—μ∂ÿª√– ß§å‡æ◊ËÕ √â“ß “√ π‡∑» ”À√—∫™à«¬„Àâ°“√μ—¥ ‘π„®

¥â“π°“√∫√‘À“√®—¥°“√ ÿ¢¿“æ¥’¢÷Èπ „π∑ÿ°√–¥—∫¢Õß√–∫∫ ÿ¢¿“æ

„π°“√¥”‡π‘π°‘®°√√¡¢Õß√–∫∫¥Ÿ·≈‡ΩÑ“√–«—ß‚√§´÷¡‡»√â“√–¥—∫®—ßÀ«—¥π—Èπ °“√∫—π∑÷°·≈–

√“¬ß“π°‘®°√√¡¡’§«“¡ ”§—≠Õ¬à“ß¡“° ‡æ√“–‡ªìπ°“√√«∫√«¡¢âÕ¡Ÿ≈ “√ π‡∑»‡æ◊ËÕ°”°—∫μ‘¥μ“¡·≈–

ª√–‡¡‘πº≈ ”‡√Á®¢Õß°“√¥”‡π‘πß“π ´÷Ëß®–ª√–°Õ∫‰ª¥â«¬¢âÕ¡Ÿ≈ “√ π‡∑»·≈–Õß§å§«“¡√Ÿâ∑’Ë ”§—≠Ê

7.2.1 ¢âÕ¡Ÿ≈ “√ π‡∑» ·≈–Õß§å§«“¡√Ÿâ

Data : Information : Knowledge

°‘®°√√¡ ¢âÕ¡Ÿ≈ “√ π‡∑» §«“¡√Ÿâ ¿Ÿ¡‘ªí≠≠“

∫—π∑÷°√«∫√«¡√“¬ß“π· ¥ßº≈

«‘‡§√“–Àåª√–¡«≈º≈π”‡ πÕ

∑¥ Õ∫ —ß‡§√“–Àå·ª√º≈‡™◊ËÕ¡‚¬ß

‡ª√’¬∫‡∑’¬∫

ª√–¬ÿ°μå„™â È”Êº≈°√–∑∫

§ß∑’Ë‡™◊ËÕ∂◊Õ‰¥â

1. ¢âÕ¡Ÿ≈ (Data) À¡“¬∂÷ß ™ÿ¥¢Õß¢âÕ‡∑Á®®√‘ß μ—«‡≈¢μà“ßÊ ∑’Ë∫√√¬“¬‡Àμÿ°“√≥å ¬—ß‰¡à‰¥â

ºà“π°“√·ª√§«“¡ ‰¡à¡’§«“¡À¡“¬„πμ—«¡—π‡Õß„π°“√¥”‡π‘π°‘®°√√¡„π°“√¥Ÿ·≈‡ΩÑ“√–«—ß‚√§´÷¡‡»√â“ ®–¡’

¢âÕ¡Ÿ≈„π°‘®°√√¡∑ÿ°¢—ÈπμÕπ À“°¡’°“√∫—π∑÷°∑’Ë¥’æÕ μ—«Õ¬à“ß‡™àπ √“¬ß“π°‘®°√√¡°“√¥Ÿ·≈‡ΩÑ“√–«—ß

‚√§´÷¡‡»√â“ „π®—ßÀ«—¥·ÀàßÀπ÷Ëß ¡’¢âÕ¡Ÿ≈ (Data) ¥—ßπ’È

- ª√–¡“≥°“√°≈ÿà¡‡ ’Ë¬ß„π®—ßÀ«—¥ 20,000 √“¬

- ®”π«π°≈ÿà¡‡ ’Ë¬ß∑’Ë‰¥â√—∫§—¥°√Õß 2,000 √“¬

- ®”π«π°≈ÿà¡‡ ’Ë¬ß∑’Ëº≈®“°°“√§—¥°√Õß æ∫«à“¡’·π«‚πâ¡ªÉ«¬‡ªìπ‚√§´÷¡‡»√â“ 150 √“¬

- ®”π«π§—¥°√Õß∑’Ëº≈¡’·π«‚πâ¡ªÉ«¬‡ªìπ‚√§´÷¡‡»√â“‰¥â√—∫°“√ª√–‡¡‘π 9Q 100 √“¬

- ºŸâ∑’Ë 9Q≥7 ®”π«π 80 √“¬

- ºŸâ∑’Ë 9Q≥7 æ∫·æ∑¬å«‘π‘®©—¬ F32 ®”π«π 80 √“¬

- ®”π«πºŸâ∑’Ë¡’Õ“°“√ª“π°≈“ß·≈–√ÿπ·√ß 30 √“¬

- ®”π«πºŸâ∑’Ë‰¥â√—∫¬“μâ“π‡»√â“ 30 √“¬

7.2 สารสนเทศระบบดแลเฝาระวงโรคซมเศราระดบจงหวด

ระบบสารสนเทศดานสขภาพ (Health Information System : HIS) หมำยถง ชดขององคประกอบ

และกำรปฏบตกจกรรมทถกจดเปนระบบ ดวยวตถประสงคเพอสรำงสำรสนเทศส�ำหรบชวยใหกำรตดสนใจ

ดำนกำรบรหำรจดกำรสขภำพดขนในทกระดบของระบบสขภำพ

ในกำรด�ำเนนกจกรรมของระบบดแลเฝำระวงโรคซมเศรำระดบจงหวดนน กำรบนทกและรำยงำน

กจกรรมมควำมส�ำคญอยำงมำก เพรำะเปนกำรรวบรวมขอมลสำรสนเทศเพอก�ำกบตดตำมและประเมนผลส�ำเรจ

ของกำรด�ำเนนงำน ซงจะประกอบไปดวยขอมลสำรสนเทศและองคควำมรทส�ำคญๆ

7.2.1 ขอมล สารสนเทศ และองคความร

1. ขอมล (Data) หมำยถง ชดของขอเทจจรง ตวเลขตำงๆ ทบรรยำยเหตกำรณ ยงไมไดผำน

กำรแปรควำม ไมมควำมหมำยในตวมนเองในกำรด�ำเนนกจกรรมในกำรดแลเฝำระวงโรคซมเศรำ จะมขอมล

ในกจกรรมทกขนตอน หำกมกำรบนทกทดพอ ตวอยำงเชน รำยงำนกจกรรมกำรดแลเฝำระวงโรคซมเศรำในจงหวด

แหงหนง มขอมล (Data) ดงน

• ประมำณกำรกลมเสยงในจงหวด 20,000 รำย

• จ�ำนวนกลมเสยงทไดรบคดกรอง 2,000 รำย

• จ�ำนวนกลมเสยงทผลจำกกำรคดกรอง พบวำมแนวโนมปวยเปนโรคซมเศรำ 150 รำย

• จ�ำนวนคดกรองทผลมแนวโนมปวยเปนโรคซมเศรำไดรบกำรประเมน 9Q 100 รำย

• ผท 9Q>7 จ�ำนวน 80 รำย

• ผท 9Q>7 พบแพทยวนจฉย F32 จ�ำนวน 80 รำย

• จ�ำนวนผทมอำกำรปำนกลำงและรนแรง 30 รำย

• จ�ำนวนผทไดรบยำตำนเศรำ 30 รำย


2. สารสนเทศ (Information) หมำยถง ขอมลทผำนกำรวเครำะห เตมคณคำ ใหควำมหมำย

เพอน�ำมำใชประโยชนในกำรบรหำรจดกำรและกำรตดสนใจ ตวอยำงเชน จำก ขอมล (Data) ในขอ 1 ถำผำน

กำรวเครำะห เตมคณคำ ใหควำมหมำยจะกลำยเปนสำรสนเทศ ดงน

• อตรำควำมครอบคลมในกำรคนหำผปวย 10%

• อตรำกำรพบผทมแนวโนมจะปวยในกลมเสยงทไดรบกำรคดกรอง 7.5%

• อตรำกำรปวยในกลมทมผลคดกรองเปนบวก 80%

• อตรำกำรไดรบวนจฉยจำกแพทยในกลมผท 9Q>7 100%

• อตรำกำรปวยในกลมเสยง 2.5%

• อตรำกำรไดรบยำตำนเศรำในผทมอำกำรปำนกลำงและรนแรง 100%

3. องคความร (Knowledge) หมำยถง สำรสนเทศทผำนกระบวนกำรคด ทดสอบ เปรยบเทยบ

เชอมโยงกบควำมรอนจนเกดเปนควำมเขำใจและน�ำไปใชประโยชนได ตวอยำงเชน จำกสำรสนเทศ (Informa-

tion) ในขอท 2 น�ำมำผำนกระบวนกำรคด ทดสอบ เปรยบเทยบ เชอมโยงกบควำมรอนจะไดองคควำมร ดงน

• ระบบดแลเฝำระวงทด�ำเนนกำรในพนทยงมควำมครอบคลมกลมเสยงนอยไป และอตรำ

กำรพบผปวยโรคซมเศรำในกลมเสยงนอยกวำทพบจำกรำยงำนตำงประเทศซงพบ 10-20%

(จำกควำมรนควรตรวจสอบควำมถกตองของกำรคดกรองในระดบพนทวำมควำมบกพรอง

หรอไม จงท�ำใหอตรำกำรพบผปวยในกลมเสยงเพยง 7.5%)

• ผทไดผลบวกจำกกำรคดกรองไมไดรบกำรประเมน 9Q และตรวจวนจฉยโดยแพทยถง 50

รำย (ควรตองตรวจสอบสำเหตและตองตดตำม และจำกขอสรปนควรมกำรตดตำมผทไดรบ

กำรประเมนดวย 9Q จ�ำนวน 50 รำยดงกลำว)

• ผท 9Q>7 ทกรำยไดรบกำรวนจฉยจำกแพทยและผปวยทมอำกำรปำนกลำงและรนแรง

ไดรบยำรกษำตำมแนวทำงทก�ำหนดไวทกรำย

7.3 ขอมลในระบบดแลเฝาระวงโรคซมเศรา

ในกำรด�ำเนนงำนตำมระบบดแลเฝำระวงโรคซมเศรำ ขอมลจะเกดขนในทกขนตอนของกำรปฏบตกจกรรม

หำกมกำรบนทกทด จะไดขอมลครบถวน ถกตอง ทนเวลำ โดยมขอมลในกจกรรมกำรดแลเฝำระวงโรคซมเศรำ

ทตองบนทก ดงน

ขอมลสวนบคคล

1. เลขทบตรประชำชน

2. วน เดอน ปเกด

3. ทอย

4. ขอมลสทธกำรรกษำพยำบำล

5. ขอมลโรคทำงกำย ไดแก มะเรง เบำหวำน โรคหวใจ หลอดเลอดสมองและไตวำยเรอรง


6. ขอมลกลมเสยงตอกำรปวยเปนโรคซมเศรำ ไดแก ผปวยเรอรง เชน เบำหวำน ไตวำย มะเรง

โรคหวใจและหลอดเลอด CVA ผปวยสงอำย ผปวยตงครรภหรอหลงคลอด ผทมปญหำสรำ

สำรเสพตดกลมทมำดวยอำกำรซมเศรำชดเจน ผปวยทมอำกำรทำงกำยเรอรงหลำยอำกำรทหำ

สำเหตไมได และกลมทมกำรสญเสย (คนทรกหรอสนทรพยจ�ำนวนมำก)

การคดกรองโรคซมเศรา

1. จ�ำนวนของผไดรบกำรคดกรองโรคซมเศรำทงหมด

2. จ�ำนวนของผทผลกำรคดกรองปกต (2Q-ve)

3. จ�ำนวนของผทมแนวโนมปวยเปนโรคซมเศรำ (2Q+ve)

การประเมนโรคซมเศราดวย 9Q

1. จ�ำนวนของผไดรบกำรประเมนโรคซมเศรำดวย 9Q ทงหมด

2. จ�ำนวนของผทไมมอำกำรหรอมอำกำรระดบนอยมำก (9Q<7)

3. จ�ำนวนของผทมอำกำรระดบนอย (9Q=7-12)

4. จ�ำนวนของผทมอำกำรระดบปำนกลำง (9Q=13-18)

5. จ�ำนวนของผทมอำกำรระดบรนแรง (9Q>19)

การประเมนการฆาตวตายดวย 8Q

1. จ�ำนวนของผไดรบกำรประเมนกำรฆำตวตำยดวย 8Q ทงหมด

2. จ�ำนวนของผทไมมแนวโนมฆำตวตำยในปจจบน (8Q=0)

3. จ�ำนวนของผทมแนวโนมทจะฆำตวตำยระดบนอย (8Q=1-8)

4. จ�ำนวนของผทมแนวโนมทจะฆำตวตำยระดบปำนกลำง (8Q=9-16)

5. จ�ำนวนของผทมแนวโนมทจะฆำตวตำยระดบรนแรง (8Q>17)

การวนจฉยโรคของแพทย

1. จ�ำนวนของผไดรบกำรวนจฉยโรคซมเศรำจำกแพทยทงหมด

2. จ�ำนวนผปวย F32 : Depressive episode

3. จ�ำนวนผปวย F33 : Recurrent depressive disorder

4. จ�ำนวนผปวย F34. 1 : Dysthymia

5. จ�ำนวนผปวย F38 : Other single mood (affective) disorders

6. จ�ำนวนผปวย F39 : Unspecified mood (affective) disorder


การรกษา ดแลชวยเหลอ และเฝาระวง

1. จ�ำนวนผปวยโรคซมเศรำทไดรบกำรวนจฉยแลวไดรบกำรปรกษำชวยเหลอทำงสงคมจตใจ

2. จ�ำนวนผปวยโรคซมเศรำทรบกำรวนจฉยแลวไดรบยำตำนเศรำ

3. จ�ำนวนผปวยโรคซมเศรำทไดรบกำรวนจฉยแลวไดรบกำรปรกษำชวยเหลอทำงสงคมจตใจและไดรบ

ยำตำนเศรำ

4. จ�ำนวนผปวยโรคซมเศรำทไดรบกำรวนจฉยแลวไมไดรบกำรปรกษำชวยเหลอ

5. จ�ำนวนผปวยโรคซมเศรำทขำดนดไมไดรบกำรตดตำมประเมนเฝำระวงกำรกลบซ�ำ

6. จ�ำนวนผปวยโรคซมเศรำทกลบเปนซ�ำ

7. จ�ำนวนผปวยโรคซมเศรำทเสยชวตจำกกำรฆำตวตำย

8. กำรใหสขภำพจตศกษำปรบเปลยนควำมคดและพฤตกรรม

9. จ�ำนวนผทไดรบกำรตดตำมระหวำงรกษำดวย 9Q, 8Q

10. จ�ำนวนผทไดรบกำรสงตอเพอเฝำระวงกำรกลบซ�ำ (กรณทหำยทเลำ) หรอไปรบกำรรกษำท รพ.จตเวช

(ไมหำยหรอเปนรนแรง)

11. จ�ำนวนผปวยทสงตอเมอกลบเปนซ�ำ

สถานะและระยะการดแลแบงออกเปน 10 ระยะ คอ

1. Acute phase : ระยะทอยในระหวำงรกษำคะแนน 9Q ยง >7

2. Maintenance : ระยะทมอำกำรทเลำ โดยคะแนน 9Q<7 แลว แตยงคงใหกำรรกษำ เพอให 9Q<7

ครบ 6 เดอน

3. Taper off : ก�ำลงลดยำลงเพอหยดยำ หลงจำกคะแนน 9Q<7 ครบ 6 เดอนแลว

4. Follow up : ตดตำมกำรกลบเปนซ�ำ หลงยดยำแลว

5. Loss : ผปวยขำดกำรรกษำไมมำตำมนดเกน 1 เดอน

6. Relapse : ผปวยมอำกำรกลบซ�ำขณะ Follow up โดยคะแนน 9Q>7 รวมกบแพทยวนจฉยเปน

MDE

7. Off case : จ�ำหนำยจำกระบบดแลเฝำระวง หลงตดตำมประเมนดวย 9Q ครบ 1 ป ไมพบ

กำรกลบซ�ำ

8. Surveillance : ตดตำมเฝำระวงผท 9Q>7 แตยงไมไดรบกำรวนจฉยจำกแพทยหรอแพทยยง

ไมวนจฉยเปนโรคซมเศรำ

9. Suicide dead : เสยชวตจำกกำรฆำตวตำย

10. Dead : เสยชวตจำกสำเหตอนๆ ทไมใชกำรฆำตวตำย


7.4 รปแบบการบนทกขอมลในระบบดแลเฝาระวงโรคซมเศรา

กำรบนทกขอมลกำรดแลเฝำระวงโรคซมเศรำมโครงสรำงขอมลเดยวกน ม 2 รปแบบ คอ

1. การบนทกลงโปรแกรม Depression Offline เปนกำรบนทกขอมลหลงจำกไดดแลเฝำระวง

โรคซมเศรำ ทผใหบรกำรไมสำมำรถบนทกขอมลไดในขณะนน หรอไมสะดวกบนทกแบบ Online ในขณะทให

บรกำร หรอไมสำมำรถบนทกลงโปรแกรม Online เพรำะไมม internet หรอตองกำรบนทกลงในเอกสำร เปนตน

โครงสรำงของโปรแกรม Depression Offline (แบบบนทกในภาคผนวก)

โปรแกรม Depression Offline (Version)

2. โปรแกรม Depression Online/Real time เปนกำรบนทกและรำยงำนผลกำรดแลเฝำระวง

โรคซมเศรำในขณะทใหบรกำร หรอน�ำขอมลทบนทกในเอกสำรมำบนทกในโปรแกรมทท�ำงำนบน Internet โดย

เขำไปใน Web site : thaidepression.com

โปรแกรม Depression Online (Version)


7.5 การรายงานและแสดงผลของระบบสารสนเทศการดแลเฝาระวงโรคซมเศรา

จะแสดงผลตำมกจกรรมของกำรดแลเฝำระวงโรคซมเศรำ และตวชวด เชน

• รำยงำนผปวยซมเศรำแยกตำมพนทและหนวยงำน

• รำยงำนผปวยซมเศรำจ�ำแนกตำมระดบคะแนนประเมน 9Q

• รำยงำนผปวยซมเศรำจ�ำแนกตำมระดบคะแนนประเมน 8Q


7.6 การประเมนประสทธผลของระบบดแลเฝาระวงโรคซมเศรา

ประเมนประสทธผลของระบบดแลเฝำระวงโรคซมเศรำ หลงจำกทน�ำระบบดแลเฝำระวงโรคซมเศรำ

ไปด�ำเนนกำรในพนทแลวควรวำงแผนประเมนประสทธผลระบบดแลเฝำระวงโรคซมเศรำนน สำมำรถก�ำหนด

ตวชวดผลส�ำเรจ (KPI) ในทกระดบทงกำรวดกระบวนกำร (Process) ผลลพธ (Outcome) และผลกระทบ (Impact)

ส�ำหรบตวอยำง KPI และสตรค�ำนวณสำมำรถดไดจำกหวขอ 7.6.1-3 โดยคณะท�ำงำนในพนทสำมำรถเลอกใช

ใหเหมำะสมกบบรบทของตนเอง

นอกจำกจะประเมนประสทธผลกำรด�ำเนนงำนดวยตวชวดผลส�ำเรจแลว ควรพจำรณำเรองควำม

ครอบคลม (Coverage) ในกำรท�ำงำน ควำมทนเวลำ (Timeliness) และกำรปฏบตงำนตำมแนวทำงทก�ำหนดไว

(Compliance) จะท�ำใหกำรประเมนประสทธผลมควำมสมบรณ และทส�ำคญคอ กำรน�ำเอำผลจำกกำรประเมน

ไปปรบปรงใหดยงขน เพรำะตวชวดตอไปนจะชวยใหเหนจดบกพรองของกำรด�ำเนนงำนและสำมำรถน�ำไปพฒนำ

ระบบกำรด�ำเนนตอไป

7.6.1 การประเมนประสทธผลทกระบวนการ (Process)

Process KPI ตวตง (Numerator) ตวหำร (Denominator) คำทควรจะเปน

กำรดแลรกษำ อตราของความครอบคลมการคนหาผปวยในกลมเสยง

จ�านวนประชากรกลมเสยงทไดรบการคดกรอง

ประมาณการกลมเสยงทงหมด

ยงมากยงดจนถง100%

อตราผมแนวโนมจะปวยไดรบการประเมนดวย9Q

จ�านวนผทคดกรองผลมแนวโนมปวยเปนโรคซมเศราไดรบการประเมนดวย9Q

จ�านวนผทคดกรองแลวผลมแนวโนมปวยเปนโรคซมเศราทงหมด


อตราการไดรบวนจฉยจากแพทยส�าหรบราย9Q>7คะแนน

จ�านวนผทไดรบการตรวจวนจฉยจากแพทย

จ�านวนผท9Q>7คะแนนทงหมด


• รำยงำนผปวยซมเศรำจ�ำแนกตำมกลมอำย


Process KPI ตวตง (Numerator) ตวหำร (Denominator) คำทควรจะเปน

อตราการไดรบการประเมนการฆาตวตาย

จ�านวนผปวยโรคซมเศราทไดรบการประเมนดวย8Q

จ�านวนผท9Q>7คะแนนทงหมด


กำรตดตำมเฝำระวงกำรกลบซ�ำของโรคซมเศรำ

อตราการเฝาระวงการกลบซ�า

จ�านวนผปวยทหายทเลาแลว(9Q<7คะแนนตดตอกน6เดอน)ไดรบตดตามประเมนดวย9Q

จ�านวนผปวยทหายทเลาแลวทงหมด


กำรตดตำมเฝำระวงกำรฆำตวตำย

อตราการเฝาระวงการฆาตวตาย

จ�านวนผปวยทมแนวโนมฆาตวตาย(8Q>0คะแนนไดรบตดตามประเมนซ�าดวย8Q)

จ�านวนผปวยท8Q>0คะแนนทงหมด


7.6.2 การประเมนประสทธผลทผลลพธ (Outcome)

Outcome KPI ตวตง (Numerator) ตวหำร (Denominator) คำทควรจะเปน

กำรเขำถงบรกำร

อตราการเขาถงบรการเพมจากปทผานมา

จ�านวนผปวยโรคซมเศราทไดรบการวนจฉยดแลรกษาปปจจบน-ปทผานมา

จ�านวนผปวยโรคซมเศราทไดรบการวนจฉยดแลรกษาปทผานมา

ยงมากยงดอยางนอยควร>5%

อตราการเขาถงบรการ จ�านวนผปวยโรคซมเศราทไดรบการวนจฉยดแลรกษา

จ�านวนผปวยโรคซมเศราทงหมดในพนท(มกจะเปนคาประมาณการ


ประสทธผลของกำรดแลรกษำ

อตราการหายทเลาของผปวยโรคซมเศรา

จ�านวนผปวยโรคซมเศราท9Q<7คะแนนตดตอกนนาน6เดอน

จ�านวนผปวยโรคซมเศราทงหมดทไดรบการดแลรกษา


ประสทธผลของกำรตดตำมกำรกลบซ�ำ

อตราการกลบซ�าของผปวยโรคซมเศรา

จ�านวนผปวยทหายทเลาแลวกลบมคะแนน9Q>7และแพทยวนจฉยMajordepressiveepisode

จ�านวนผปวยโรคซมเศราทหายทเลาทงหมด

ยงนอยยงดหรอ0%


7.6.3 การประเมนประสทธผลทผลลพธ (Impact)

Impact KPI ตวตง (Numerator) ตวหำร (Denominator) คำทควรจะเปน

ลดผลแทรกซอน

อตราการฆาตวตายของผปวยโรคซมเศรา

จ�านวนผปวยโรคซมเศราทฆาตวตาย

จ�านวนผปวยโรคซมเศราทงหมดทแพทยวนจฉย

ยงนอยยงดหรอ0%

ลดอบตกำรณของโรค

Incidencerate จ�านวนผปวยรายใหม จ�านวนประชากรในพนท

ยงนอยยงด

ลดควำมชกของโรค

Prevalencerate จ�านวนผปวยโรคซมเศราทงหมด

จ�านวนประชากรในพนท

ยงนอยยงด

7.7 คณคาและประโยชนทไดรบ

• ไดระบบสำรสนเทศกำรดแลเฝำระวงโรคซมเศรำของคนไทยทงประเทศ ทเปนนวตกรรมกำรดแล

เฝำระวงโรคซมเศรำทประกอบดวย ระบบขอมล สำรสนเทศ และองคควำมร เทคโนโลยและเครองมอ เชน เครองมอ

และเทคโนโลยกำรคนหำ กำรประเมนวนจฉยโรค กำรตดตำมดแลเฝำระวง ทมตงแตกำรคนหำผมแนวโนมปวย

เปนโรคซมเศรำดวยกำรคดกรองโรคซมเศรำ 2 ค�ำถำม (2Q) กำรสงเสรมสขภำพจต กำรประเมนโรคซมเศรำ

9 ค�ำถำม (9Q) กำรประเมนฆำตวตำย 8 ค�ำถำม (8Q) แนวทำงกำรจดกำรตำมระดบควำมรนแรง กำรใหสขภำพ

จตศกษำ กำรใหค�ำปรกษำ กำรดแลชวยเหลอทำงสงคมจตใจ กำรวนจฉยโรค บ�ำบดรกษำดวยยำ กำรสงตอ และ

กำรตดตำมเฝำระวงในกลมเสยง ผปวยโรคซมเศรำ เพอปองกนกำรกลบซ�ำทสำมำรถด�ำเนนกำรไดทงในระดบ

ปฐมภม ทตยภม และตตยภม หรอแมแตสถำนบรกำรสขภำพของเอกชน

• ไดระบบสำรสนเทศกำรดแลเฝำระวงโรคซมเศรำทเชอมโยงเขำกบระบบฐำนขอมลของพนททด�ำเนน

กำรทกพนททงโรงพยำบำลทวไป โรงพยำบำลชมชน สถำนอนำมย และสถำนบรกำรสขภำพทวประเทศไทย

หนวยงำนทเกยวของทงระดบปฏบตและระดบบรหำรสำมำรถน�ำขอมลสำรสนเทศนไปใชประโยชนได ซงทผำนมำ

ไดน�ำไปใชในกำรประกอบกำรก�ำหนดนโยบำย กำรพจำรณำงบประมำณของกรมสขภำพจต กระทรวงสำธำรณสข

และกำรสนบสนนงบประมำณจำกส�ำนกงำนหลกประกนสขภำพแหงชำต คณะกรรมกำรวจยแหงชำต และ

กำรก�ำหนดเปนตวชวดกำรด�ำเนนงำนของส�ำนกผตรวจรำชกำร กระทรวงสำธำรณสข เปนตน

• เปนระบบสำรสนเทศทเปนตวชวยสนบสนนกำรดแลเฝำระวงโรคซมเศรำในคนไทยดงน

ก. ประกอบกำรพจำรณำใหกำรเสรมสรำงสขภำวะประชำชนทวไป และกลมเสยงตอกำรปวยเปน

โรคซมเศรำไดรบกำรสงเสรมเพอปองกนกำรเกดโรคซมเศรำ และดแลชวยเหลอไดรวดเรวขน

ข. ขอมลในกำรตดตำมคนไทยทมภำวะซมเศรำระดบนอย ใหไดรบกำรประเมนดวยเครองมอ

ทสอดคลองกบปญหำ อำกำร พฤตกรรมโรคซมเศรำทเหมำะสม

ค. ท�ำใหผปวยโรคซมเศรำทอยในชมชน หรอทยงไมไดรบกำรประเมนวนจฉยโรคสำมำรถเขำถง

บรกำรไดอยำงทวถงและไดรบกำรดแลชวยเหลอตำมแนวทำงกำรดแลเฝำระวงโรคซมเศรำ


ง. ในรำยผทมอำกำรโรคซมเศรำจะถกรบไวรกษำในโรงพยำบำลชมชนหรอโรงพยำบำลทวไปและ

ถกสงตอไปรบกำรรกษำถำพบวำ มควำมเสยงตอกำรฆำตวตำยระดบสง จะไดรบกำรตดตำม

ทำงระบบสำรสนเทศนได

จ. เปนขอมลในกำรดแลชวยเหลอและเฝำระวงโรคซมเศรำใหครบ 1 ป และเฝำระวงกำรกลบซ�ำ

นำน 2 ป

• เปนระบบทเกดจำกควำมรวมมอของแพทย พยำบำล นกวชำกำรสำธำรณสข อสม. แกนน�ำ องคกร

เอกชนทงประเทศทไดเปนเจำของ หรอมสวนรวมในกำรพฒนำและบนทกขอมลกำรคนหำผปวย กำรปองกน

บ�ำบดรกษำ ดแลชวยเหลอ เฝำระวง และปองกนกำรกลบซ�ำอยำงตอเนองถงครอบครวในชมชน

ผสนใจสามารถคนหาขอมลและสารสนเทศเพมเตม ไดท

www.thaidepression.com,

หรอตดตอเราท E-mail : [email protected]

ภาคผนวก

กความรเบองตนเกยวกบโรคซมเศรา


ความรเบองตนเกยวกบโรคซมเศรา

โรคซมเศราเปนโรคทเกดจากหลายปจจย อาการซมเศราทเกดขนสงผลกระทบ

ตอความคด ความรสก การปฏบตหนาทการงานและชวตประจ�าวน

1. อาการซมเศราและโรคซมเศรา

อำรมณเศรำ เปนอำรมณดำนลบซงทำงจตวทยำถอวำเปนสภำวะอำรมณทเกดขนเปนครงครำวกบ

บคคลทวไปทกเพศทกวยเมอเผชญกบกำรสญเสย กำรถกปฏเสธ กำรพลำดในสงทหวงมกเกดขนรวมกบควำมรสก

สญเสย ผดหวง หรอควำมรสกอดอดทรมำน ค�ำทใชบรรยำยอำรมณลกษณะนแตกตำงไปตำมทองถนและ

วฒนธรรมเชน ในภำษำองกฤษจะใชค�ำวำ Sad, Blue, Upset, Disappointment, Downness, Despair ส�ำหรบ

คนไทยมกำรวจยเชงคณภำพในเรองนมำกทภำคอสำน โดยคณะวจยจำกมหำวทยำลยขอนแกน พบวำ ในทองถน

อสำนค�ำวำ “ซมเศรา” หรอ “อารมณเศรา” เปนค�ำทไมคนเคย โดยทวไปจะสอวำ “เบอ จตใจทอ ใจถอย เซง จตใจ

ไมมวนซน โดยมอาการแสดง นงลม คดลม บสนใจผใด” เปนขอสงเกตของผมอำกำรซมเศรำของคนอสำน (ศรพร จรวฒนกล

และคณะ, 2549) ส�ำหรบทองถนอนยงไมมกำรศกษำในประเดนน

หลำยคนมควำมรสกเศรำหมองหรอทกขใจเมอมเหตกำรณทท�ำใหผดหวง เชน สญเสยเพอน ตกงำน

สญเสยคนทรก ซงควำมรสกเศรำเปนอำรมณทเกดขนไดกบทกคน ควำมรสกเศรำนมกจะหำยไปอยำงรวดเรว

โดยเฉพำะเมอเรำไดรบสงอนทดๆ เขำมำในชวตเรำ แตมบำงคนทอำรมณหรอควำมรสกเศรำนยงคงเปนอยนำน

แมจะไมมเหตผลใหตองเศรำนำนขนำดนน เพอนๆ หรอคนในครอบครวพยำยำมชวยเหลอหรอแมมสงดๆ

เกดขนแตกไมสำมำรถชวยใหหลดพนจำกควำมเศรำมำเบกบำนสนกสนำนเหมอนเดมได คนเหลำนในระยะแรก

อำจจะรสกเศรำ เหงำ หงอย เซง และรสกชวตทผำนไปแตละวนมแตควำมนำเบอไมมควำมสข หำกอำกำรแยลง

จะสญเสยแรงจงใจหรอไมมก�ำลงใจทจะท�ำสงตำงๆ จนไมอยำกท�ำอะไร ไมอยำกพดคยกบใคร บำงครงอำจถงกบ

ไมอยำกลกขนมำลำงหนำแปรงฟนแตงตวในตอนเชำ ควำมรสกและอำกำรทงหมดทกลำวมำนเรยกวำ “อาการ

ซมเศรา” ซงจะมขอสงเกตทแยกจำกควำมรสกเศรำธรรมดำคอ จะรนแรงกวา เปนอยนานกวาและท�าใหสญเสย

หนาทการงานชวตประจ�าวนมากกวา ถำหำกอำกำรซมเศรำเปนตอเนองและมอำกำรอนรวมดวย จะเขำเกณฑ

กำรวนจฉยเปน “โรคซมเศรา”


2. ลกษณะของโรคซมเศรา

ค�ำวำ “โรคซมเศรา” ในประเทศไทยมกจะหมำยถง Depressive disorders ซงจะตองอำศยเกณฑ

มำตรฐำนในกำรวนจฉย ในปจจบนจะใชอย 2 เกณฑหรอ 2 ระบบในกำรวนจฉย คอ ICD (International

Classification of Diseases and health-related problems) ซงพฒนำโดย องคกำรอนำมยโลก และ DSM

(Diagnostic and Statistical Manual of Mental disorders) พฒนำขนโดยสมำคมจตแพทยอเมรกน (American

Psychiatric Association 2000) เกณฑกำรวนจฉยทงสองระบบในปจจบนพฒนำใกลเคยงกนมำก

โรคซมเศรำทจตแพทยและแพทยทงหลำยใหกำรวนจฉยผปวยจะมลกษณะดงตอไปน

1. มอำรมณเศรำ ซงอำรมณเศรำจะมอยเกอบตลอดทงวนและเปนทกวน บำงวนอำจเปนมำก บำงวน

อำจเปนนอย

2. ควำมสนใจหรอควำมเพลดเพลนในกจกรรมตำงๆ ทเคยท�ำแทบทงหมดลดลงอยำงมำก

3. เบออำหำรจนน�ำหนกลดลงหรอบำงรำยอำจมควำมอยำกอำหำรเพมขน กนมำกจนน�ำหนกเพม

(เชน 2-3 กก. ตอเดอน)

4. นอนไมหลบ หรอหลบมำกแทบทกวน สวนใหญจะนอนไมหลบ กระสบกระสำย หลบดกแตจะตนเชำ

1-2 ชวโมงกอนเวลำปกตทเคยตนและไมสดชน

5. ท�ำอะไรชำ พดชำ เดนเหน เคลอนไหวชำลง แตมบำงรำยกมหงดหงด กระสบกระสำย ท�ำอะไรเหมอน

รบเรง

6. ออนเพลยหรอไรเรยวแรง ทงวนและแทบทกวน

7. รสกตนเองไรคำหรอรสกผดมำกเกนควร (หลำยรำยทมองตน มองโลก มองอนำคตในดำนลบไปหมด เชน

ตนไมหลอไมสวยไมเกงไมด โลกสงคมกแยเสอมโทรมทกอยำงแกไขไมไดแลว อนำคตตองยงทกขยำกล�ำบำก

มดมน)

8. สมำธหรอควำมคดอำนชำลดลง

9. คดอยำกตำยไมอยำกมชวตอย คดถงเรองกำรตำยอยเรอยๆ หรอบำงรำยพยำยำมฆำตวตำยหรอ

มแผนฆำตวตำย

ในบำงรำยทอำกำรรนแรงมำกจะมอำกำรประสำทหลอน เปนหแววไดยนเสยงคนพดต�ำหนตเตยนหรอ

หลงผดวำ ทกคนรอบขำงมองตนเองไมดแกลงท�ำใหตนลมเหลว

ถามอาการดงขางตน อยางนอย 5 อาการ อยนานตงแต 2 สปดาหขนไป และมอารมณเศรา (ขอ 1) หรอเบอหนาย

ไมมความสข (ขอ 2) กจะเรยกไดวา ปวยเปน “โรคซมเศรำ” แลว และตองไดรบการดแลรกษาอยางถกตองตอไป

3. สาเหตของโรคซมเศราและอาการซมเศรา

ความผดปกตของสารสอประสาท

ในปจจบนอยในระหวำงกำรศกษำวจย ยงไมทรำบแนชดวำ โรคซมเศรำเกดจำกอะไรแน แตพบวำผปวย

โรคซมเศรำจะมควำมผดปกตของสำรสอประสำทในสมองบรเวณสวนทเกยวของกบกำรควบคมอำรมณและ

กำรแสดงออกของอำรมณ ซงสำรสอประสำทดงกลำวจะเสยควำมสมดล ท�ำใหกำรท�ำงำนของสมองผดปกตไป

และยำตำนเศรำสวนใหญจะออกฤทธตอสำรสอประสำทเหลำนมผลท�ำใหระดบของสำรสอประสำทในสมองเกด

ควำมสมดลสำมำรถลดอำกำรซมเศรำไดด


พนธกรรม

พนธกรรมกเปนปจจยหนงในกำรเกดโรคซมเศรำเพรำะพบวำ ในครอบครวทเปนโรคซมเศรำคนอนๆ

ในครอบครวมโอกำสปวยไดมำกกวำคนทวไป 2.8 เทำ แตอยำงไรกตำมกำรถำยทอดทำงพนธกรรมมประมำณ

31-42% ดงนน ถงแมมพอแมปวยเปนโรคซมเศรำลกกไมไดเปนกนทกคน ยงคงมสำเหตและปจจยอนรวมท�ำให

เกดอำกำรของโรคนขน

เหตการณทกอใหเกดความเครยด

เหตกำรณทกอควำมเครยดในชวตกเปนสำเหตส�ำคญกระตนใหเกดอำกำรซมเศรำครงแรก (First onset)

และยงเปนตวกระตนกำรกลบเปนซ�ำ (Relapse) เหตกำรณทกอควำมเครยดดงกลำวไดแก กำรประสบปญหำ

กำรเงน ตกงำน ถกใหออกจำกงำน คลอดบตร หยำรำง กำรสญเสยของรกหรอคนทรก ขดแยงหรอทะเลำะ

เบำะแวงกบคนอน ฯลฯ ซงในคนทมแนวโนมจะปวยอยแลวเมอประสบเหตกำรณเหลำน กอำจเกดอำกำรซมเศรำ

ไดทนท แตกมบำงรำยอำกำรซมเศรำจะเกดชำหลงจำกนน 2-3 เดอน

บคลกภาพสวนตว

ลกษณะบคลกภำพสวนตวบำงอยำงกเปนปจจยทท�ำใหเสยงตอกำรเปนโรคซมเศรำ เชน เปนคนมองโลก

ในแงรำยอยเสมอ สนใจแตในดำนไมดหรอดำนลบของสงตำงๆ มำกกวำดำนบวก เมอประสบปญหำกใชวธ

หลกเลยงหรอหนปญหำ เปนคนเกบกดอำรมณไมแสดงออกแมในสถำนกำรณทควร บคคลทมลกษณะบคลกภำพ

แบบนมควำมเสยงสงทจะเกดอำกำรซมเศรำหรอเปนโรคซมเศรำ

โรคทางกายและยา

สำเหตอนนอกจำกทกลำวมำแลว ยงมโรคทำงกำยหลำยโรคและยำบำงชนดสำมำรถท�ำใหเกดอำกำร

ซมเศรำได เชน โรคไขหวดใหญ ตบอกเสบ โรคไทรอยด โรคเลอดจำง โรคเบำหวำน ยำคมก�ำเนดบำงชนด กำรดม

สรำหรอแอลกอฮอล ยำโรคหวใจและยำลดควำมดนโลหตบำงประเภท เปนตน

ถงแมวาในขณะนยงไมสรปชดเจนวา โรคซมเศราเกดจากสาเหตใด แตกพอบอกไดวา โรคซมเศราเปนโรคของสาร

ในสมองผดปกตและพนธกรรม โดยมผลกระทบจากบคลกภาพและความเครยดในชวตจงท�าใหเกดอาการปวยขน

4. คนไทยเปนโรคซมเศรากนมากเทาไร

จำกกำรส�ำรวจพบคนไทยรอยละ 2.7 ปวยเปนโรคซมเศรำ และประมำณกำรวำ คนไทยอำย 15 ปขนไป

ประมำณกำรจ�ำนวน 1,311,797 คน ปวยเปนโรคซมเศรำประเภทรนแรง (Major Depressive Disorder)

เปนครงๆ และอกประมำณ 181,809 คน เปนโรคซมเศรำประเภทเรอรง (Dysthymia)

5. การรกษาโรคซมเศรา

เนองจำกอำกำรซมเศรำเกดไดจำกทงกำรมปญหำดำนจตสงคมและเกยวของกบกำรเปลยนแปลงของ

สำรเคมในสมอง ดงนน กำรรกษำโรคซมเศรำทดทสดคอ กำรรกษำทำงกำรแพทยรวมกบกำรรกษำทำงจตใจ

กำรรกษำทำงกำรแพทย ประกอบดวย กำรใหยำตำนเศรำ กำรรกษำดวยไฟฟำ (ในรำยทมอำกำรรนแรง)

กำรใหยำตำนโรคจต (กรณมประสำทหลอน หลงผดรวมดวย) สวนกำรรกษำทำงจตใจไดแก จตบ�ำบด กำรให

กำรปรกษำแกไขปญหำสงคมจตใจ และกำรเรยนรทกษะจดกำรควำมเครยด


ส�ำหรบอำกำรซมเศรำระดบนอย กำรออกก�ำลงกำย 30-45 นำท (เปนแบบแอโรบกกยงด) อยำงสม�ำเสมอ

อยำงนอย 3 ครงตอสปดำห จะสำมำรถชวยลดอำกำรซมเศรำไดด จำกกำรวจยพบวำ กำรออกก�ำลงกำยไดผลด

พอๆ กบกำรใชยำถำออกก�ำลงกำยอยำงสม�ำเสมอเปนเวลำนำนพอ

ยาตานเศรา

ยำตำนเศรำนอกจำกมฤทธระงบอำกำรซมเศรำแลว ยงสำมำรถชวยปองกนกำรกลบเปนซ�ำของโรค

ไดดวย โดยกำรทยำจะไปชวยปรบควำมสมดลของสำรสอประสำทในสมองซงในกำรออกฤทธตองใชเวลำพอสมควร

กวำทจะท�ำใหอำรมณเศรำหำยไปจนกลบมำเปนปกต โดยทวไปหลงรบประทำนยำจะพบวำ 2-3 วนแรก

จะท�ำใหหลบไดดขน จตใจสงบลง ลดควำมหงดหงด ลดควำมกระวนกระวำยใจ บำงคนอำจยงรสกเพลย ไมมแรง

หลงจำกนน 1-2 สปดำหอำรมณกจะดขนจตใจสดชนแจมใสขน ส�ำหรบบำงคนอำจตองใชเวลำถง 8 สปดำห

กวำยำจะออกฤทธเตมท ดงนน ในกำรรกษำอำกำรซมเศรำไมควรคำดหวงเหนผลในทนททนใด และหลงจำกอำกำร

ซมเศรำหำยดแลวกยงคงตองรบประทำนยำตอไปอกระยะหนงเพอปองกนกำรกลบซ�ำของโรค โดยทวไปจะตอง

รบประทำนยำตอเนองอกเปนเวลำประมำณ 6 เดอนถง 1 ป แลวแพทยจงจะลดยำลงเรอยๆ จนในทสดหยดยำได

ดงนน เมอผปวยรสกวำ อำกำรซมเศรำดขนแลวกไมควรหยดยำเอง เพรำะจะท�ำใหอำกำรก�ำเรบหรอ

กลบเปนซ�ำ และกำรหยดยำทนทอำจจะท�ำใหเกดอำกำรขำงเคยงได ดงนน จงควรปฏบตตำมค�ำแนะน�ำของแพทย

อยำงเครงครด

จตบ�าบด

จตบ�ำบดเปนวธกำรรกษำทไดผลดส�ำหรบลดอำกำรซมเศรำวธหนง จตบ�ำบดมหลำยรปแบบ แลวแต

ควำมเหมำะสมกบลกษณะของผปวย

จตบ�าบดแบบมงเนนการปรบความคดความเขาใจ

ผปวยโรคซมเศรำมกจะมควำมรสกวำ ชวตลมเหลวสนหวง หำกมสงไมดเกดขนกจะโทษต�ำหนตนเอง

แตเมอมสงดเกดขนกลบบอกกบตนเองวำ เพยงแตโชคดเทำนน หรอผปวยบำงคนกเชอเลยวำสงตำงๆ ในชวตไมม

ทำงดขนอกแลว จตบ�ำบดแบบมงเนนกำรปรบควำมคดควำมเขำใจน จะชวยใหผปวยไดเหนกระบวนกำรคดทำงลบ

ของตนเองและผบ�ำบดจะสอนวธคดในทำงทเปนบวกและเกดประโยชนมำกขน อกทงจะท�ำใหผปวยไดเรยนร

วำตนเองสำมำรถควบคมสงตำงๆ ทเกดขนในชวต เรยนรทจะฟนจำกควำมลมเหลวและไดคดและเชอมนในสงดๆ

ในชวต

จตบ�าบดแบบพฤตกรรมบ�าบด

ผปวยโรคซมเศรำมกจะมปญหำในกำรสรำงแรงจงใจเพอกระตนตนเอง พบบอยวำ จะนงเฉยๆ

ไมท�ำอะไรไดเปนชวโมง คดหมกมนเกยวกบปญหำของตนจนพลำดโอกำสทดๆ จตบ�ำบดแบบพฤตกรรมบ�ำบด

จะชวยคนหำและปรบพฤตกรรมทอำจจะเปนสำเหตใหอำกำรซมเศรำหำยชำหรอเปนอยนำน พฤตกรรมทอำจ

มกำรปรบเปลยนในกระบวนกำรบ�ำบด เชน กำรวำงแผนปฏบตกจกรรมส�ำหรบตนเอง กำรแกไขปญหำ กำรวำง

เปำหมำย และกำรฝกทกษะทำงสงคม เปนตน

จตบ�าบดแบบมงเนนความสมพนธระหวางบคคล

จตบ�ำบดแบบนมเปำหมำยทชวยผปวยแกไขปญหำควำมสมพนธระหวำงบคคลทเปนเหตใหอำกำร

ซมเศรำคงอยนำนไมหำย เชน ปญหำควำมสมพนธในครอบครว ปญหำในคสมรส ปญหำกบเพอนในทท�ำงำน


กำรบ�ำบดจะชวยใหเกดกำรปรบตวทดขณะมกำรเปลยนแปลงในชวต เชน กำรเปนพอแม หยำรำง หรอสญเสย

คนรก

การใหการปรกษา

เปนกระบวนกำรชวยเหลอทำงจตใจ มงเนนใหผปวยใหเรยนรเขำใจปญหำทแทจรงของตนเอง

ผใหกำรปรกษำจะชวยใหผปวยไดหำแนวทำงแกไขปญหำเหลำนนอยำงเหมำะสม ขณะใหกำรปรกษำ ผปวยกจะ

ไดเรยนรเขำใจตนเองมำกขน กำรใหกำรปรกษำนนไมไดลดอำกำรซมเศรำโดยตรง แตจะชวยใหผปวยสำมำรถ

ลดปญหำทกอควำมทกขใจ ซงจะเปนกำรชวยลดอำกำรซมเศรำทำงออม

6. การปองกนโรคซมเศรา

ในปจจบนยงไมมวธกำรใดทเหนผลชดเจนวำ สำมำรถปองกนกำรเกดโรคซมเศรำได วธกำรทดทสด

ในขณะนคอ รใหเรวตงแตเรมมอาการแลวเขารบการดแลรกษาอยางถกตองทนท

สรป

1. โรคซมเศรำเปนโรคทสำรเคมในสมองเสยควำมสมดลและควำมเครยดในชวตท�ำใหเปนมำกขน

2. โรคซมเศรำมอำกำรทสงผลกระทบตอควำมคด ควำมรสก กำรปฏบตหนำทกำรงำนและชวตประจ�ำวน

3. ยำตำนเศรำชวยระงบอำกำรซมเศรำไดดแตตองใชเวลำ และตองทำนยำอยำงตอเนองใหนำนพอ

เพอปองกนกำรกลบซ�ำอก

ทานทตองการความรเรองโรคซมเศราเพมเตมมากกวานสามารถศกษาได

ในหนงสอ องคความรโรคซมเศรา : ผลการทบทวนหลกฐานทางวชาการ

โดย นายแพทยธรณนทร กองสข และคณะ

ขหลกฐานทางวชาการทเกยวของ


หลกฐานทางวชาการทเกยวของ

การแกไขปญหาสขภาพอยางไดผลนนตองอาศยขอมลและหลกฐานทางวชาการทถกตองนาเชอถอ

มาวางแผนหรอวางระบบในการปฏบตงานใหสอดคลองกบบรบททางสงคมของพนทเปาหมาย

1. ความชกและความรนแรง

โรคซมเศรำพบไดทวไป จำกกำรส�ำรวจทำงระบำดวทยำโรคจตเวชและปญหำสขภำพจตของ

ประเทศไทยเมอป พ.ศ. 2551 พบวำ คนไทยอำย 15 ปขนไป ปวยเปน Major depressive disorder 2.4%

และ Dysthymia 0.3% พบในผหญงมำกกวำผชำย และพบมำกทสด คอ กรงเทพมหำนคร รองลงมำ คอ

ภำคตะวนออกเฉยงเหนอ (ธรณนทร กองสข, 2551)

โรคซมเศรำถงแมไมท�ำใหเสยชวตโดยตรง แตกำรปวยดวยโรคซมเศรำทมอำกำรปำนกลำงถงรนแรง

กอใหเกดควำมพกำรไดเทำๆ กบกำรปวยดวยโรคหวใจลมเหลว (Congestive heart failure) (Well, 1989) และ

จำกกำรประมำณภำระโรคโดยวดจำกกำรสญเสยปสขภำวะพบวำ โรคซมเศรำกอใหเกดควำมสญเสยเปนอนดบ

4 และคำดกำรณวำ จะเลอนขนเปนอนดบ 2 ในป ค.ศ. 2020 (Murrey, 1996)

แมวำในผปวยทเขำรบกำรรกษำในเวชปฏบตทวไปจ�ำนวนไมนอยทมโรคซมเศรำเกดรวมกบโรค

ทำงกำยและโรคจตเวชอนๆ แต 50%-70% ของผปวยทมโรคซมเศรำเหลำนไมไดรบกำรวนจฉยและไมไดรบ

กำรรกษำอยำงถกตอง (Coyne, 1995 ; Schulberg, 1997)

2. การด�าเนนโรคและการท�านายโรค

อำยทเรมปวยเปนโรคซมเศรำอยในชวง 20-25 ป (Median age of onset) (Andrade et al,

2003: Burke et al, 1991) จำกกำรศกษำลกษณะกำรด�ำเนนโรคของโรคซมเศรำ โดยเฉพำะกำรศกษำธรรมชำต

ของโรคระยะยำว (Long-term naturalistic studies) ในชวงสองทศวรรษทผำนมำมขอมลสนบสนนชดเจนวำ

โรคซมเศรำ เปนควำมเจบปวยทเรอรงยำวนำนตลอดชวต (Life long illness) (Keller, 1992 : Mulle, 1996

: Keller, 1998 : Brodaty, 2001) มอำกำรเกดขนเปนชวงๆ เมอไดรบกำรรกษำอำกำรกทเลำ และสำมำรถ

กลบเปนซ�ำไดอกและประมำณรอยละ 20 ของผปวยโรคซมเศรำจะมอำกำรอยตลอดไมทเลำ (No remission)

(Thornicroft, 1993) ในชวชวตของผปวยโรคซมเศรำจะเกดอำกำรซมเศรำประมำณ 4 ครงโดยเฉลย (Judd, 1997)

กำรเกดอำกำรซมเศรำในครงแรก (First episode) นน มกจะเกดหลงกำรประสบเหตกำรณทกอให

เกดควำมเครยดในชวต (Kessler, 1997) และจะไมเกดรนแรงทนททนใด โดยทวไปอำกำรซมเศรำนนจะคอยๆ

เพมควำมรนแรง


Melatin et al. (2004) ไดศกษำธรรมชำตของโรคซมเศรำ (Naturalistic cohort study)

พบวำ ระยะเวลำตงแตเรมมอำกำรซมเศรำจนถงมอำกำรครบเกณฑวนจฉย Major depressive disorder

คอ 1.5 เดอน (95%CI 1.3-1.7) ดงนนหำกมกำรคนหำและรบใหกำรดแลทนทตงแตตนทเรมมภำวะซมเศรำ

กจะสำมำรถปองกนกำรเกดโรคและผลกระทบทรนแรงตอมำได

ผปวยโรคซมเศรำจะมอำกำรเกดขนเปนชวงๆ แตละชวงทมอำกำรซมเศรำจะยำวนำนแตกตำง

กนไป จำกกำรศกษำของ Spijker et al. (2002) ซงเปน Cohort study ในผปวย Major Depressive Disorder

รำยใหมจ�ำนวน 273 รำย เปนระยะเวลำ 2 ป และวเครำะหระยะเวลำปวยดวย Survival-analysis ผลกำรศกษำ

พบวำ “Median time of duration” คอ 3 เดอน (95%CI 2.2-3.8)

หลงจำกทอำกำรซมเศรำทเลำหำยไปแลว หำกภำยในระยะเวลำ 6 เดอน มอำกำรซมเศรำเกดขน

อกครง จะเรยกวำ การกลบซ�า (Relapse) (Frank et al. 1991) ซงจำกกำรตดตำมผปวย Major Depression

ทอำกำรทเลำหำยแลวของ Keller (1983) พบวำ อตรำกำรกลบซ�ำมรอยละ 22

การกลบเปนใหม (Recurrent) หมำยถง กำรเกดอำกำรครงใหม ภำยหลงจำกอำกำรซมเศรำ

ครงกอนหำยไปแลวนำนกวำ 6 เดอน จำกกำรทบทวนวรรณกรรมซงเปน Naturalistic follow-up study

พบอตรำกำรเกดเปนใหมของโรคซมเศรำ ตำมระยะเวลำทตดตำม ดงน

ณ 1 ป พบอตรำกำรเกดเปนใหม รอยละ 37 (Lin et al, 1998)

ณ 2 ป พบอตรำกำรเกดเปนใหม รอยละ 25-40 (Keller and Boland, 1998)

3. การคดกรองและการวนจฉย

จำกผล Systematic review ของ The US task force พบหลกฐำนทแสดงใหเหนชดเจนวำ

กำรคดกรองโรคซมเศรำในสถำนบรกำรระดบปฐมภม ชวยเพมอตรำกำรคนพบผปวยโรคซมเศรำ และยงเมอ

กำรคดกรองนนเชอมโยงน�ำไปสกำรรกษำและกำรตดตำมดแลอยำงตอเนองจะสำมำรถลดควำมเสยงทงหลำย

ของโรคซมเศรำได แตถำหำกมเพยงด�ำเนนกำรคดกรองโดยไมพฒนำระบบกำรรกษำและกำรตดตำมทเชอมโยง

กน จะไดประโยชนนอยมำกในกำรแกไขปญหำโรคซมเศรำ (Pignone, 2002)

ในทำงเวชปฏบตนน กำรคดกรองโรคซมเศรำควรมระบบรองรบทมนใจวำ ผทไดผลบวกจำกกำร

คดกรองจะไดรบกำรวนจฉยทถกตอง ไดรบกำรรกษำทมประสทธภำพ และกำรตดตำมดแลรกษำอยำงด ประโยชน

จำกกำรคดกรองจะไมเกดเลยหำกระบบดงกลำวไมดพอ (USPSTF, 2002)

เครองมอคดกรองโรคซมเศรำทสำมำรถใชในเวชปฏบตทวไปหรอสถำนบรกำรปฐมภมนนมอย

มำกมำย กำรถำมดวย 2 ค�ำถำม “Over the past 2 weeks, have you felt down, depressed,

hopeless?” and “Over the past 2 weeks, have you felt little interest or pleasure in doing things?”

มประสทธภำพไมแตกตำงจำกแบบประเมนทมจ�ำนวนขอมำกกวำ (USPSTF, 2002. ; Whooley, 1997)

แบบคดกรองโรคซมเศราดวย 2 ค�าถาม (2Q) ไดพฒนำขนภำยใตแนวคดวำ ภำษำและวฒนธรรม

ทองถนทเฉพำะจะมอทธพลตอกำรสอและแสดงออกของอำกำรซมเศรำ ซงพบวำ มควำมไว (Sensitivity)

อยในเกณฑดเยยม 97% และมคำควำมจ�ำเพำะ (Specificity) 44% (สวรรณำ อรณพงศไพศำล และคณะ,

2550) กำรใชแบบคดกรองนจะไดผปวยโรคซมเศรำและผทเสยง แตจะมผลบวกลวงอยจ�ำนวนหนง จงจ�ำเปนตอง

ประเมนอกครงดวยแบบประเมนทมควำมจ�ำเพำะสง ไดแก แบบประเมนโรคซมเศราดวย 9 ค�าถาม (9Q) ซง

มควำมจ�ำเพำะ 93% และกำรท�ำนำยโรคผลเปนบวก (Likelihood ratio positive) 11.4 (ธรณนทร, in-press)


แตอยำงไรกตำมในระบบดแลรกษำโรคซมเศรำทมประสทธภำพนน ผปวยกควรไดรบกำรวนจฉยจำกแพทย

(USPSTF, 2002) ซงกำรวนจฉยนนสำมำรถใชไดทง ICD10 หรอ DSM-IV

4. การชวยเหลอตนเองเมอมอาการซมเศรา

จำกกำรทบทวนกำรศกษำวจยวธกำรรกษำภำวะซมเศรำทไมใชวธกำรหลกของกำรแพทยปจจบน และ

รวมถงวธกำรชวยเหลอตนเองเพอลดอำกำรซมเศรำทมไดพงพำแพทย (Jorm, 2002) พอสรปไดตำมตำรำง ดงน

วธการ สมมตฐานและค�าอธบาย ขอสรปจากการทบทวนทางวชาการ

การรกษา

ดวยแสงสวาง

แสงสวำงในฤดหนำวของซกโลกตะวนตก

ทนอยไปสงผลตอ Circadian rhythm

ท�ำใหบำงคนเกดอำกำรซมเศรำ กำรไดรบ

แสงสวำงทจ ำในตอนเชำจะชวยปรบ

Circadian rhythm ท�ำใหอำกำรซมเศรำ

ทเลำ

ส�ำหรบโรคซมเศรำตำมฤดกำล (Seasonal

affective disorder) จำกกำรมหวเครำะห

(Meta-analysis) พบวำกำรรกษำดวย

แสงสวำงไดด (Lee, 1999) แตส�ำหรบผปวย

โรคซมเศรำทวไปทไมไดเปนตำมฤดกำลยงม

ขอมลทำงวชำกำร จ�ำกด (Kripke, 1998)

การนวด กำรนวดจะท�ำใหเกดกำรเปลยนกำรกระตน

กระแสประสำทจำกสมองสวนหนำดำนขวำ

(ซงเกยวของกบอำรมณเศรำ) ไปเปนจำก

สมองสวนหนำดำนซำยหรอมกำรกระตน

จำกทงสองซกเทำกน (ซงเกยวของกบอำรมณ

ทเปนสข) และกำรนวดจะเพมกำรท�ำงำน

ของเสนประสำทเวกสและกระต นกำร

แสดงออกทำงสหนำซงจะชวยลดอำรมณ

เศรำ (Field, 1996 and 1998)

กำรนวดสงผลดลดอำกำรซมเศรำไดในชวง

ระยะเวลำสนๆ แตผลในระยะยำวยงไม

สำมำรถประเมนผลได

บ�าบดดวยอโรมา ยงไมมหลกทำงวทยำศำสตรมำอธบำยวำ

น�ำมนหอม อโรมำ ทใชในสปำทงหลำย

ชวยลดอำกำรซมเศรำอยำงไร

ปจจบนยงไมมหลกฐำนสนบสนนประโยชน

ของกำรใชอโรมำในโรคซมเศรำมงำนวจย

ชนเดยว เปนรำยงำนผ ปวยทไมมกล ม

ควบคม (Komori, 1995) แตสวนใหญ

อโรมำมกใชรวมกบกำรนวดเปนไปไดวำ

ผปวยอำจดขนจำกกำรนวด


วธการ สมมตฐานและค�าอธบาย ขอสรปจากการทบทวนทางวชาการ

การออกก�าลงกาย

(Jogging, Running,

Walking,

Progressive

resistance

training,

Bicycling)

จะเพมกำรท�ำงำนของสำรสอประสำททลด

ควำมเครยดและอำรมณเศรำและกำรออก

ก�ำลงกำยสม�ำเสมอจะกระตนกำรหลงสำร

เอนโดรฟนซงเปนสำรสรำงสขในกำรอธบำย

ทำงจตวทยำ กำรออกก�ำลงกำยจะชวยหยด

หรอเบยงเบนควำมคดทำงจตวทยำ กำร

ออกก�ำลงกำยจะชวยหยดหรอเบยงเบน

ควำมคดดำนลบของผปวยซมเศรำและ

ถำออกก�ำลงกำยเปนกล มกจะไดสงคม

เพอนฝง

ยงมป ญหำด ำนคณภำพในงำนวจยท

เกยวของอยบำง แตผลกำรศกษำสวนใหญ

กสนบสนนวำ กำรออกก�ำลงกำย ชวยลด

อำกำรซมเศรำได และผลในกำรลดอำกำร

ซมเศรำนนกคงอยไดนำน (Babyak, 2000

: Singh, 2001)

การหยดดมสรา กำรดมสรำในปรมำณมำกๆ จะสงผลโดยตรง

ใหเกดอำรมณซมเศรำและกำรหยดดม

กจะสงผลดทำงออมตอโรคซมเศรำ เชน

ลดรำยจำย ลดปญหำทะเลำะเบำะแวง

ลดปญหำสขภำพ

ผลจำกกำรวจยพบวำ กำรหยดดมสรำ

ท�ำใหอำกำรซมเศรำลดลงอยำงชดเจน

ในกลมผปวยทมปญหำตดสรำหรอดมสรำ

หนกรวมดวย (Davidson, 1995)

การงดดมกาแฟและ

การลดน�าตาลหรอ

อาหารหวานจด

• บำงคนดมกำแฟแลวเกดอำกำรซมเศรำ

และกำแฟยงกระตนใหเกดอำกำรวตกกงวล

• บำงรำยมอำกำรไวตอน�ำตำลซโครส

ท�ำใหเกดอำกำรซมเศรำ มเหนอยงำย

หงดหงด ซมเศรำ ปวดศรษะ งวงนอน

จำกผลกำรทดลอง (Christensen, 1990)

พบวำ กลมผปวยทงดดมกำแฟและน�ำตำล

อำกำรซมเศรำดขนอยำงมนยส�ำคญ ดงนน

กำรงดกำแฟและน�ำตำลอำจสงผลดตอ

อำกำรซมเศรำในผปวยบำงรำย

5. การบ�าบดรกษา

ยำตำนอำรมณเศรำ ทใชรกษำโรคซมเศรำทงหลำย ไดแก Tricyclic antidepressants

(Amitriptyline, Nortriptyline) และ selective serotonin reuptake inhibitors (Fluoxetine, Fluvoxamine)

พบชดเจนวำมประสทธภำพมำกกวำยำหลอก ทงในกำรทดลองทเลอกกลมทดลองอยำงจ�ำเพำะเจำะจงและ

กำรทดลองเปรยบเทยบในสถำนบรกำรจรงทวไป (Schulberg, 1997 ; Murrow, 2000) และยำตำนเศรำกลมใหมๆ

กไมไดผลดแตกตำงจำกยำกลมเกำ (Geddes, 2003)

จตบ�ำบดหรอกำรชวยเหลอทำงสงคมจตใจอนๆ มประสทธภำพเชนเดยวกบกำรรกษำดวยยำ

ตำนเศรำ แตตองทมเทเวลำในกำรรกษำมำกกวำ (Simone, 1995)

จำกงำนวจย สบคนอยำงเปนระบบ (Systematic review) พบวำ กำรใหยำตำนอำรมณเศรำ

ตอเนองใหนำนพอ (2-3 ป) หลงจำกทอำกำรของโรคสงบลงแลวจะชวยลดควำมเสยงสมพทธ (Relative risk)

ของกำรกลบซ�ำถง 2 ใน 3 และลด Absolute risk ของกำรกลบซ�ำไดถง 50% (Geddes & Carney, 2003)

คแบบคดกรองโรคซมเศรา 2 ค�าถาม (2Q)


แบบคดกรองโรคซมเศรา 2 ค�าถาม (2Q)


ถาไมเขาใจใหถามซ�าไมควรอธบายขยายความเพมเตมและใหผประเมนกาเครองหมาย“3”ในชองทตรงกบ

ค�าตอบของผรบบรการ

ค�ำถำม ภำษำกลำง ภำษำอสำน ภำษำทองถนใต ม ไมม

1



หดห เศรา หรอทอแท

สนหวง หรอไม



: อกอง หงอย เซง หนหวย

บเปนตาอย มแตอยากไฮ



รสกเศราใจมนหดหมาย

หรอเหมดหวงมงมาย

2



เบอ ท�าอะไร กไมเพลดเพลน

หรอไม



: บสนใจหยง บอยากเฮดหยง

บมวนบซน



รสกเบอไมอยากท�าไหร

ท�าไหรกะไมหนกมงมาย

กำรแปรผล และด�ำเนนกำรตอไป

• ถาค�าตอบ“ไมม” ทง2ค�าถามถอวาปกต ไมเปนโรคซมเศรา

• ถาค�าตอบ “ม” ขอใดขอหนงหรอทง 2 ขอ (มอาการใดๆ ในค�าถามท 1 และ 2) หมายถง เปนผม

ความเสยงหรอมแนวโนมทจะเปนโรคซมเศราใหแจงผลและแนะน�าความรเรองโรคซมเศราแลวใหประเมนดวย

แบบประเมนโรคซมเศราดวย9Qเพอใหการดแลชวยเหลอตอไป

งแบบประเมนโรคซมเศรา 9 ค�าถาม (9Q)


แบบประเมนโรคซมเศรา 9 ค�าถาม (9Q)





หมำยเหต ใหเนนการถามเพอคนหาอาการทมในระยะ 2 สปดำหทผานมา


ภำษำกลำงในชวง 2 สปดำห

ทผำนมำรวมทงวนนทำนมอำกำรเหลำน

บอยแคไหน

ภำษำอสำนใน 2 สปดำห

ทผำนมำ รวมมอนเจำมอำกำรมน

ดซ�ำใด

ภำษำทองถนใต ทผำนมำ ตงแต

2 อำทตยกอนจนถงวนน (สรรพนำม) มอำกำรพนน บอยแคไหน

ไมมเลย(บเคยม

บเคยเปน)

เปนบางวน1-7วน

(เปนลางเทอ)

เปนบอย>7วน(เปนด)

เปนทกวน(เปนซมอ)

1 เบอไมสนใจอยากท�าอะไร บอยากเฮดหยงบสนใจเฮดหยง เบอไมอยากท�าไหร 0 1 2 3

2 ไมสบายใจซมเศราทอแท บมวนบซนเซงหงอย ไมบายใจเศราทอ 0 1 2 3

3หลบยาก หรอหลบๆ ตนๆหรอหลบมากไป

นอนบหลบหรอหลบๆตนๆหรอนอนบอยากลก

นอนไมใครหลบหลบไมทนหรอวาหลบมากเกน

0 1 2 3

4เหนอยงายหรอไมคอยมแรง

เมอยบมแฮง เหนอยงายหรอเหมดแรง0 1 2 3

5เบออาหารหรอกนมากเกนไป

บอยากเขาบอยากนามหรอกนหลายโพด

เบอไมอยากกนไหรหรอกนมากเกน/กนเหมอนจกบอก

0 1 2 3

6

รสกไมดกบตวเองคดวาตวเองลมเหลวหรอท�าใหตนเองหรอครอบครวผดหวง

คดวาเจาของบด รสกวาตวเองไมไดเรองท�าไหรกาไมเขาทาท�าไหรกาไมดท�าใหตวเองหรอครอบครวผดหวง

0 1 2 3

7สมาธไมดเวลาท�าอะไรเชนดโทรทศน ฟงวทย หรอท�างานทตองใชความตงใจ

คดหยงกะบออกเฮดหยงกะลม

ใจไมนง ใจไมอยกบตว ใจไมทนเชนแลโทรทศนฟงวทยหรอวาท�าไหรทตองตงใจ

0 1 2 3

8

พดชาท�าอะไรชาลงจนคนอนสงเกตเหนได หรอกระสบกระสายไมสามารถอยนงไดเหมอนทเคยเปน

เว ากะซา เฮดหยงกะซาหรอหนหวยบเปนตาอย

เฉอย แหลงชา ท�าไหรชาหรอวาอยไมนงชนหวาเดม

0 1 2 3

9คดท�ารายตนเองหรอคดวาถาตายไปคงจะด

คดอยากตายบอยากอย คดท�ารายตวเองหรอตายดหวา

0 1 2 3

คะแนนรวมทงหมด


<7 ไมมอาการของโรคซมเศราหรอมอาการของโรคซมเศราระดบนอยมาก

7-12 มอาการของโรคซมเศราระดบนอย

13-18 มอาการของโรคซมเศราระดบปำนกลำง

>19 มอาการของโรคซมเศราระดบรนแรง

จแบบประเมนการฆาตวตาย 8 ค�าถาม (8Q)


แบบประเมนการฆาตวตาย 8 ค�าถาม (8Q)






ระยะเวลำ ภำษำกลำง ภำษำอสำน ทองถนภำษำใตไมม(บม)

ม

1คดอยำกตำย หรอ คดวำตำยไปจะดกวำ

คดอยากตายหรอคดวาตายไปคอสดกวาอย...บ

คดอยากตายหรอวาคดวาตายไปเสยดหวา

0 1

2อยากท�ารายตวเองหรอท�าใหตวเองบาดเจบ

อยากท�ารายโตเองหรอเฮดใหเจาของบาดเจบ...บ

อยากท�ารายตวเองหรอวาท�าใหตวเองบาดเจบ

0 2

3

ในชว

ง1

เดอน

ทผาน

มารว

มวนน

คดเกยวกบกำรฆำตวตำย คดเกยวกบสขาโตตาย...บ คดฆาตวตายมงมาย 0 6

4

(ถาตอบวาคดเกยวกบฆาตวตายใหถามตอ)...ทานสามารถควบคมความอยากฆาตวตายททานคดอยนนไดหรอไมหรอบอกไดไหมวาคงจะไมท�าตามความคดนนในขณะน

(ถาตอบวาคดเกยวกบฆาตวตายใหถามตอ)...คมเจาของบใหคดไดบหรอบอกไดบวาสบเฮดตามความคดสขาโตตายในตอนน

(ถาตอบวาคดเกยวกบฆาตวตายใหถามตอ)...(สรรพนาม) นกวายบยงความคดนนไดมาย หรอบอกไดมายวาจะไมท�าตามทคดแลว

ได0

ไมได8

4 มแผนการทจะฆาตวตาย มแผนการสขาโตตายบ วางแผนจะฆาตวตายมงมาย 0 8

5ไดเตรยมการทจะท�ารายตนเองหรอเตรยมการจะฆาตวตายโดยตงใจวาจะใหตายจรงๆ

ไดเตรยมการสเฮดท�าร ายโตเจาของหรอเตรยมการสขาโตตายโดยตงใจสใฮเจาของตายอหล

เตรยมจะท�ารายตวเอง หรอวาเตรยมจะฆาตวตายใหพนๆ 0 9

6ไดท�าใหตนเองบาดเจบแตไมตงใจทจะท�าใหเสยชวต

เคยเฮดใฮเจาของบาดเจบแตบไดตงใจสใฮเจาของตาย

เคยท�าใหตวเองเจบแตไมตงใจจะใหถงตาย

0 4

7ไดพยายามฆาตวตายโดยคาดหวง/ตงใจทจะใหตาย

พยายามขาโตตายโดยหวงสใฮเจาของตายอหล

พยายามจะฆาตวตายใหหมนตายตามทตงใจชายมาย

0 10

8 ตลอดชวตทผำนมำ

ทานเคยพยายามฆาตวตาย เคยพยายามขาโตตาย (สรรพนาม)เคยพยายามฆาตวตายมงมาย

0 4

รวมคะแนน


0คะแนน ไมมแนวโนมทจะฆาตวตายในปจจบน

1-8คะแนน แนวโนมทจะฆาตวตายในปจจบนระดบนอย

9-16คะแนน แนวโนมทจะฆาตวตายในปจจบนระดบปำนกลำง

>17คะแนน แนวโนมทจะฆาตวตายในปจจบนระดบรนแรง

ขอจ�ำกดในกำรใช

ขอค�าถามท1-7ใชประเมนการฆาตวตายในชวง 1 เดอน ทผานมาเทานน

ขอค�าถามท8ใชประเมนการฆาตวตายในตลอดชวตทผานมา

ฉเกณฑการวนจฉยโรคซมเศรา ICD-10


เกณฑการวนจฉยโรคซมเศราดวย ICD-10

กำรวนจฉยโรคซมเศรำนนตองอำศยขอมลทงจำกกำรสมภำษณผปวยและญำต กำรตรวจรำงกำย

กำรประเมนสภำพจต และบำงรำยอำจตองตรวจทำงหองปฏบตกำรเพอแยกโรคทำงกำยทกออำกำรซมเศรำ

ในปจจบนเกณฑทใชส�ำหรบวนจฉยโรคซมเศรำนนม 2 ระบบ คอ ICD-10 ซงพฒนำโดย องคกำรอนำมยโลก และ

DSM-IV ซงพฒนำโดยสมำคมจตแพทยอเมรกน

ในระบบดแลเฝำระวงโรคซมเศรำระดบจงหวดจะใชเกณฑของ ICD-10 เปนหลก โดยมรำยละเอยด

ของเกณฑวนจฉย ตำมรหสโรคมดงตอไปน

F32 Depressive episode

ใน Typical depressive episode อำกำรหลก (Most typical symptoms) ทจะตองมในผปวย

โรคซมเศรำไมวำจะอำกำรนอย ปำนกลำง หรอรนแรง คอ

1. อำรมณเศรำ

2. สญเสยควำมสนกสนำนเพลดเพลนและควำมสนใจ

3. เรยวแรงถดถอย เหนอยเพลยงำยขนและมกจกรรมนอยลง

และมอำกำรอน (Other symptoms) รวม ดงน

1. สมำธและควำมสนใจลดลง

2. ควำมมนใจและควำมภำคภมใจในตนเองลดลง

3. รสกผดและไรคำ (แมวำจะซมเศรำระดบนอย)

4. มองอนำคตในทำงลบ

5. มควำมคดหรอกำรกระท�ำทท�ำรำยตนเอง หรอฆำตวตำย

6. กำรนอนผดปกต

7. ควำมอยำกอำหำรลดลง

อำรมณทแยลงนนมกำรเปลยนแปลงบำงเลกนอยในวนตอวน และมกจะไมตอบสนองกบสงรอบขำง

ระยะเวลำทเกดอำกำรอยำงนอย 2 สปดำห แตอำจสนกวำนไดหำกอำกำรรนแรงและเกดขนกวำปกต ผปวย

อำจม Somatic symptoms ดงตอไปน

1. สญเสยควำมสนใจหรอควำมเพลดเพลนในกจกรรมทปกตเคยสนกสนำน

2. ขำดปฏกรยำทำงอำรมณตอเหตกำรณหรอสงรอบขำงทปกตเคยท�ำใหเพลดเพลนใจ

3. ตนเชำกวำปกต 2 ชวโมงหรอมำกกวำ

4. อำรมณเศรำจะมมำกในตอนเชำ

5. ผอนสงเกตไดวำมกำรเคลอนไหวทเชองชำลงหรอกระวนกระวำยมำกขน

6. เบออำหำรอยำงมำก

7. น�ำหนกลด (รอยละ 5 ภำยใน 1 เดอน)

8. ควำมตองกำรทำงเพศลดลงอยำงมำก


F32.0 Mild depressive episode

เกณฑกำรวนจฉย ผปวยตองมอำกำรหลก (Most typical symptoms) อยำงนอย 2 อำกำร

รวมกบมอำกำรอน (Other symptoms) อยำงนอย 2 อำกำรและไมมอำกำรใดทรนแรง ระยะเวลำ

ทเกดอำกำรทงหมดไมนอยกวำ 2 สปดำห และโดยปกตผปวยทมอำกำรซมเศรำระดบนอยจะมควำมทกข

จำกอำกำรและมควำมล�ำบำกในกำรด�ำเนนงำนใหตอเนองทงในงำนประจ�ำและกจกรรมสงคม แตก

ยงท�ำไดไมหยดจนหมดสน

กำรลงรหสใหครบ 5 หลก ควรพจำรณำวำม Somatic symptoms รวมดวยหรอไม ดงน

F 32.00 Mild depressive episode without somatic symptoms

ผปวยครบเกณฑวนจฉย Mild depressive episode และมอำกำร Somatic symptoms

นอยกวำ 4 อำกำร

F 32.01 Mild depressive episode with somatic symptoms

ผปวยครบเกณฑวนจฉย Mild depressive episode และมอำกำร Somatic symptoms

ตงแต 4 อำกำรขนไป (ถำมสองหรอสำมอำกำรแตมควำมรนแรงมำกกวำปกตกสำมำรถตดสน

เขำเกณฑวนจฉยนได)

F32.1 Moderate depressive episode

เกณฑกำรวนจฉย ผปวยตองม 2 ใน 3 ของอำกำรหลก (Most typical symptoms)

รวมกบมอำกำรอน (Other symptoms) อยำงนอย 3 อำกำร ในอำกำรทงหลำยมสองสำมอำกำร

ทมระดบเหนชดเจนแตกไมส�ำคญนกโดยเฉพำะอยำงยงถำมอำกำรหลำกหลำยแสดงใหเหนโดยรวม

ระยะเวลำทเกดอำกำรทงหมดไมนอยกวำ 2 สปดำห และโดยปกตผปวยทมอำกำรซมเศรำระดบ

ปำนกลำง จะมควำมล�ำบำกอยำงมำกในกำรด�ำเนนงำนใหตอเนองทงในงำนสงคม งำนประจ�ำและงำนบำน

จะมควำมล�ำบำกอยำงมำกในกำรด�ำเนนงำนใหตอเนองทงในงำนสงคม งำนประจ�ำและงำนบำน

กำรลงรหสใหครบ 5 อำกำรหลก ควรพจำรณำวำม somatic symptoms รวมดวยหรอไม ดงน

F 32.10 Moderate depressive episode without somatic symptoms

ผปวยครบเกณฑวนจฉย Moderate depressive episode และมอำกำร Somatic

symptoms นอยกวำ 4 อำกำร

F 32.11 Moderate depressive episode with somatic symptoms

ผปวยครบเกณฑวนจฉย Moderate depressive episode และมอำกำร Somatic

symptoms ตงแต 4 อำกำรขนไป (ถำมสองหรอสำมอำกำรแตมควำมรนแรงมำกกวำปกต กสำมำรถ

ตดสนเขำเกณฑวนจฉยนได)

F32.2 Severe depressive episode without Psychotic symptoms

เกณฑกำรวนจฉย ผปวยมครบ 3 อำกำรหลก (Most typical symptoms) รวมกบมอำกำรอน

(Other symptoms) อยำงนอย 4 อำกำร บำงอำกำรควรมระดบรนแรง แตอยำงไรกตำมถำมอำกำร

ส�ำคญเชน กระวนกระวำย หรอกำรเคลอนไหวเชองชำ ผปวยอำจจะไมเตมใจหรอไมสำมำรถบรรยำย


อำกำรจ�ำนวนมำกในรำยละเอยดได โดยภำพรวมอำกำรทเกดขนดรนแรง ระยะเวลำทเกดอำกำรทงหมด

ไมนอยกวำ 2 สปดำหแตถำอำกำรเกดขนรวดเรวและรนแรง กอำจตดสนใหกำรวนจฉยไดแมนอยกวำ

2 สปดำห

ผ ปวยทมอำกำรซมเศรำระดบรนแรงมกจะไมสำมำรถด�ำเนนกจกรรมใหตอเนองทงใน

งำนสงคม งำนประจ�ำและงำนบำน

F32.3 Severe depressive episode with Psychotic symptoms

ผปวยมครบเกณฑวนจฉยของ Severe depressive episode without Psychotic

symptoms (F32.2) และมอำกำรหลงผด (Delusion), ประสำทหลอน (Hallucination) หรอ

Depressive stupor อำกำรหลงผดมกจะเปนเรองกำรท�ำบำป กำรท�ำผดหลกศลธรรม ควำมยำกจนหรอ

ภยพบต ควำมรบผดชอบในสงเหลำนถกสรปโดยผปวยวำตนเองเกยวของ อำกำรหแววของผปวยมกเปน

เสยงพดใสรำยปำยส กลำวหำ กลนแกลง และอำจมอำกำรเคลอนไหวเชองชำลงจนแนนงไมเคลอนไหว

(Stupor) ซงตองแยกโรคจำก Organic stupor หรอ Catatonic schizophrenia

F32.8 Other depressive episode

Atypical depression

Single episode of masked depression NOS

F32.9 Depressive episode, unspecified

Depressive disorder NOS

F33 Recurrent Depressive disorder

ผปวยจะเกด Depressive episode ซ�ำๆ (อำจเปน Mild, Moderate, or Severe) โดยไมมประวต

ของอำกำรแมเนยหรอ Hypomania โดยทวไปจะเกดอำกำรแตละครงนำนประมำณ 6-12 เดอน

(Median duration about 6 months) ปกตเมอหำยทเลำจะไมมอำกำรในระหวำง Episode มนอยรำย

ทอำกำรซมเศรำคงอยระหวำง Episode สวนใหญพบในวยสงอำย กำรเกดอำกำรซมเศรำพบบอยวำ

ถกกระตนโดยเหตกำรณทกอควำมเครยดในชวต

F33.0 Recurrent depressive disorder, current episode mild

ผปวยมอำกำรซมเศรำเกดขนหลำยครง และในครงนมอำกำรระดบนอย เหมอนใน F32.0

และไมมประวตของแมเนย


F33.1 Recurrent depressive disorder, current episode moderate

ผปวยมอำกำรซมเศรำเกดขนหลำยครง และในครงนมอำกำรระดบปำนกลำง เหมอนใน F32.1

และไมมประวตของแมเนย

F33.2 Recurrent depressive disorder, current episode severe without psychotic symptoms

ผปวยมอำกำรซมเศรำเกดขนหลำยครง และในครงนมอำกำรระดบรนแรงแตไมมอำกำร

ของโรคจต เชน หลงผดหรอประสำทหลอน คลำยเกณฑวนจฉย F32.2 และไมมประวตของแมเนย

F33.3 Recurrent depressive disorder, current episode severe with psychotic symptoms

ผปวยมอำกำรซมเศรำเกดขนหลำยครงและในครงนมอำกำรระดบรนแรงแตมอำกำรโรคจต

เชน มหลงผด หรอประสำทหลอน คลำยเกณฑวนจฉย F32.3 และไมมประวตของแมเนย

F33.4 Recurrent depressive disorder, currently in remission

ผปวยมอำกำรซมเศรำเกดขนมำกกวำ 2 ครง ดงเกณฑวนจฉย F33.0-F33.3 และในครงน

ไมมอำกำรซมเศรำมำหลำยเดอน

F33.8 Other recurrent depressive disorders

อำรมณซมเศรำเกดขนซ�ำ แบบอนๆ

F33.9 Recurrent depressive disorder, unspecified

อำรมณซมเศรำเกดขนซ�ำ จำกสำเหตทมไดระบรำยละเอยด

ควำมผดปกตทมอำกำรเศรำอยำงเดยว NOS

F34 Persistent mood [affective] disorders

ควำมผดปกต และควำมเปลยนแปลงของอำรมณชนดถำวร แตไมรนแรงแคคลง หรอ

อำรมณซมเศรำชวครงชวครำวไมรนแรง แตจะมอำกำรเปนปๆ หรอยำวนำนในชวต ท�ำใหเกด

ควำมไมสบำย และไมสำมำรถท�ำอะไรไดตำมควร บำงครงจะกลบเปนอกหรออำจเปนกำรคลงหรอ

อำรมณซมเศรำชวครงชวครำว อำจพบกบโรคอำรมณแกวงไกวชนดถำวร


F34.0 Cyclothymia

อำรมณไมคงทชนดถำวร อำรมณเศรำหลำยๆ หน และเบกบำนบำง แตไมรนแรงหรออยนำน

พอทจะวนจฉยวำเปนควำมผดปกตทำงอำรมณทเกดขนซ�ำ และมทงซมเศรำหรอตนเตน (F31.-)

หรออำกำรซมเศรำทเกดขนซ�ำ (F33.-) พบอำกำรเหลำนในญำตของผปวย ควำมผดปกตทำงอำรมณ

ทเกดขนซ�ำ และมทงซมเศรำหรอตนเตน ผปวยโรคนบำงรำยจะเปลยนเปนควำมผดปกตทำงอำรมณ

ทเกดขนซ�ำ และมทงซมเศรำหรอตนเตน

บคลกภำพผดปกตชนดอำรมณเปลยนแปลง

บคลกภำพแบบหดห

บคลกภำพแบบตนเตนสลบหดห

F34.1 Dysthymia

อำกำรซมเศรำเรอรงหลำยป แตไมรนแรงมำก หรอกำรเกดโรคแตละครงไมนำนมำกพอทจะ

จดเปนอำกำรซมเศรำทเกดขนซ�ำ แบบรนแรง ปำนกลำงหรอไมรนแรง (F33.-)

ไมรวม : กำรซมเศรำจำกควำมกงวล (เลกนอยหรอไมถำวร) (F41.2)

F34.8 Other persistent mood [affective] disorders

โรคอำรมณแกวงไกว ชนดถำวรอนๆ

F34.9 Persistent mood [affective] disorders, unspecified

โรคอำรมณแกวงไกว ชนดถำวร ทมไดระบรำยละเอยด

F38 Other mood [affective] disorders

ควำมผดปกตทำงอำรมณอนๆ ทไมเขำกบกลม F30-F34 เพรำะอำกำรไมรนแรงและระยะเวลำ

ปวยไมนำน

F38.0 Other single mood [affective] disorders

ควำมผดปกตทำงอำรมณหลำยอยำงรวมกน


F38.1 Other recurrent mood [affective] disorders

อำรมณกลบเปนซ�ำของโรคทำงอำรมณระยะสน

F38.8 Other specified mood [affective] disorders

โรคอำรมณแกวงไกวทระบเฉพำะอน

F39 Unspecified mood [affective] disorders

โรคจตทำงอำรมณ NOS

ขอแนะน�าในการลงรหสโรค

ในกำรวนจฉยนนใหลงเปนรหส 4 ตว ทสอดคลองกบอำกำรเจบปวยทมอยในปจจบนมำกทสด ตวอยำง

เชน ถำผปวยเกดอำกำรซมเศรำเปนครงแรก และมอำกำรเพยงสองสำมอยำง และผปวยยงด�ำเนนกจกรรมท�ำ

กำรงำนสวนใหญไดเปนปกต กำรวนจฉยในรำยนกคอ F32.0 และถำผปวยม Somatic symptoms 4 อำกำร

กำรวนจฉยรำยนจะเปน F32.01

ชแบบบนทกการดแลเฝาระวงโรคซมเศรา

ในกรณทไมสามารถบนทกลงในโปรแกรมรายงานไดในขณะทใหบรการ


แบบบ

นทกก

ารดแ

ลเฝาระวงโร

คซมเศ

ราหน

วยบร

การ…

…………

…………

…………

...รหส

สถาน

บรการ…

…………

….

ประจ าเด

อน …

…………

…………

…………

…………

…………

……..

วนท

ใหบร

การ*

ค าน า

หนา*

ชอ

* นา

มสกล

* หม

ายเลข

บตร

ประชาชน*

อาย*

คะแน

น 9Q

คะแน

น 8Q

รหสก

ลมเสย

ง รหสโรค

ซมเศร

า*

จงหว

ดตามทะ

เบยน

บานผ

ปวย*

หมายเหต

กา

รบนท

ก ในก

รณทเ

ปนตว

เลขรห

ส เปน

การก

าหนด

ตวเลข

เพอส

ะดวก

ในกา

รลงใน

แบบบ

นทกน

เทาน

น เมอ

ลงบน

ทกใน

โปรแ

กรม โ

ปรดต

รวจส

อบคว

ามตร

งของ

เนอห

าอกค

รง

* ขอม

ลจ าเป

น ทจ

ะตอง

มเพอใช

ประม

วลผล

อตรา

เขาถง

การบ

รการ

สวน

ขอมล

ในชอ

งอนๆ

ถามข

อมลค

รบถว

นกเตม

ใหสม

บรณท

กชอง

*วนท

ใหบร

การ

บนทก

เปนต

วเลขต

ามรป

แบบ

yyyy

-mm-

dd เช

น 20

13-09

-07 : ต

วเลข 2

013 ค

อ ป ค.

ศ. - 0

9 คอ เ

ดอน

กนยา

ยน -

07 คอ

วนท

7)

*ค

าน าห

นาชอ

บนทก

มาเป

น น

าย, น

าง, น

างสาว

, น.ส.

, พระ

*หมา

ยเลขบ

ตรปร

ะชาช

น

บน

ทกเลข

13 ห

ลกขอ

งบตร

ประช

าชน

*อ

าย

บนทก

เปนต

วเลข

ผล

9Q, 8

Q

ให

ลงตา

มคะแ

นนทป

ระเมน

ได

รห

สกลม

เสยง

บน

ทกเป

นตวเล

ข 1=

ผปวย

โรคทา

งกาย

เรอรง

(เบาห

วาน

ไตวา

ยเรอร

ง มะเร

ง โรค

หลอด

เลอดส

มอง โ

รคหว

ใจและ

หลอด

เลอด)

2=

หญงต

งครร

ภ/หญ

งหลง

คลอด

3=ผม

ปญหา

สรา ย

าเสพต

ด 4=ผ

สงอา

ย 5=

ผทมา

ดวยอ

าการ

ซมเศร

าชดเจ

น

6=ผป

วยทม

อากา

รทางก

ายหล

ายอา

การท

หาสา

เหตไ

มได

7=ผท

มการ

สญเสย

(คนร

กหรอ

ทรพย

สนจ า

นวนม

าก) 8

=อนๆ

*รหส

โรคซม

เศรา

บนทก

ตามร

หส IC

D 10

เชน

F32,

F33,

F34.1

, F38

, F39

เปนต

น แล

ะไมเคย

ไดรบ

การว

นจฉย

โรคให

ลง 0

*จ

งหวด

ตามท

ะเบยน

บานผ

ปวย

บนทก

เปนจ

งหวด

ของผ

ปวยห

รอรห

สจงห

วด

ผราย

งาน....

........

........

........

........

........

........

........

........

........

........

.......

โทรศ

พท....

........

........

........

........

........

........

........

........

........

........

........

E-m

ail……

…………

…………

…………

…………

…………

…………

……….........

วน

ท ....

........

....เดอ

น......

........

........

........

........

........

.....พ.

ศ......

........

..

SMDD

4 fo

rm

บนทก

มาเป

นนา

ย,น

าง,น

างสา

ว,น

.ส.,พร

ะบน

ทกเล

ข13

หลก

ของบ

ตรปร

ะชาช

น

จงหว

ดตำม

ทะเบ

ยนบำ

นผป

วย*

ซความรเรองโรคซมเศราและการปฏบต

ส�าหรบผปวยและญาต


ความรเรองโรคซมเศราและการปฏบตส�าหรบผปวยและญาต

สงทจะน�ำเสนอตอไปน เปนสงจ�ำเปนททำนควรทรำบ จะชวยใหทำนเขำใจโรคซมเศรำไดด

ยงขน และสำมำรถจดกำรกบอำกำรซมเศรำไดอยำงมประสทธภำพ

อะไรคอ อาการซมเศรา

หลำยคนมควำมรสกเศรำหรอทกขใจเมอมเหตกำรณทท�ำใหผดหวง เชน เสยเพอน ตกงำน สญเสยคนทรก

ซงควำมรสกเศรำเปนอำรมณทเกดขนไดกบทกคน ควำมรสกเศรำหมองนมกจะหำยไปอยำงรวดเรว โดยเฉพำะ

เมอเรำไดรบสงอนทดๆ เขำมำในชวตเรำ แตมบำงคนทอำรมณหรอควำมรสกเศรำนยงคงเปนอยนำนแมจะไมม

เหตผลใหตองเศรำนำนขนำดนน เพอนๆ หรอคนในครอบครวพยำยำมชวยเหลอ หรอแมมสงดๆ เกดขนแตก

ไมสำมำรถชวยใหเขำหลดพนจำกควำมเศรำมำเบกบำนสนกสนำนเหมอนเดมได คนเหลำนในระยะแรกอำจ

จะรสกเศรำ เหงำหงอย เซง และรสกชวตทผำนไปแตละวนมแตควำมนำเบอไมมควำมสข หำกอำกำรแยลง

กอำจสญเสยแรงจงใจหรอไมมก�ำลงใจทจะท�ำสงตำงๆ ไมอยำกท�ำอะไร ไมอยำกพดคยกบใคร บำงครงอำจถงกบ

ไมอยำกลกขนมำลำงหนำแปรงฟน แตงตวในตอนเชำ ควำมรสกและอำกำรทงหมดทกลำวมำเรยกวำ “อาการ

ซมเศรา” ซงจะมขอสงเกตทแยกจำกควำมรสกเศรำธรรมดำ คอจะรนแรงกวำ เปนอยนำนกวำและท�ำใหสญเสย

หนำทกำรงำนและชวตประจ�ำวนมำกกวำ ถำหำกอำกำรซมเศรำเปนตอเนองและมอำกำรอนรวมดวย จะเขำเกณฑ

กำรวนจฉยเปน “โรคซมเศรำ”

ลกษณะโรคซมเศรา มอะไรบาง

1. มอารมณเศรา ซงอำรมณเศรำจะมอยเกอบตลอดทงวนและเปนทกวน บำงวนอำจเปนมำก บำงวน

อำจเปนนอย

2. ความสนใจหรอความเพลดเพลนในกจกรรมตางๆ ทเคยท�ำ แทบทงหมดลดลงอยางมาก

3. เบออาหารจนน�าหนกลดลงหรอบำงรำยอำจมควำมอยำกอำหำรเพมขน กนมำกจนน�ำหนกเพม

(เชน 2-3 กก. ตอเดอน)

4. นอนไมหลบ หรอหลบมากแทบทกวน สวนใหญจะนอนไมหลบกระสบกระสำย หลบดกแตจะ

ตนเชำ 1-2 ชวโมงกอนเวลำปกตทเคยตนและไมสดชน

5. ท�าอะไรชา พดชำ เดนเหน เคลอนไหวชำลง แตมบำงรำยกมหงดหงด กระสบกระสำย ท�ำอะไร

เหมอนรบเรง

6. ออนเพลยหรอไรเรยวแรงทงวนและแทบทกวน


7. รสกตนเองไรคาหรอรสกผดมากเกนควร (หลำยรำยทมองตน มองโลก มองอนำคตในดำนลบ

ไปหมด เชน ตนไมหลอ ไมสวย ไมเกง ไมด โลก สงคมกแยเสอมโทรมทกอยำงแกไขไมไดแลว อนำคตตองยง

ทกขยำกล�ำบำกมดมน)

8. สมาธหรอความคดอานชาลดลง

9. คดอยากตายไมอยากมชวตอย คดถงเรองกำรตำยอยเรอยๆ หรอบำงรำยพยำยำมฆำตวตำยหรอ

มแผนฆำตวตำย ในบำงรำยทอำกำรรนแรงมำกจะมอำกำรประสำทหลอน เปนหแวว ไดยนเสยงคนพดต�ำหน

ตเตยน หรอหลงผดวำทกคนรอบขำงมองตนเองไมด แกลงท�ำใหตนลมเหลว

ถามอาการดงขางตน อยางนอย 5 อาการ อยนานตงแต 2 สปดาหขนไป และมอารมณเศรา

(1) เบอหนายไมมความสข (2) กจะเรยกไดวา ปวยเปน “โรคซมเศรา” แลว และตองไดรบการรกษา

อยางถกตอง

โรคซมเศราและอาการซมเศรา เกดจากอะไร

ในปจจบนอยในระหวำงกำรศกษำวจย ยงไมมใครรอยำงแนชดวำ โรคซมเศรำเกดจำกอะไรแน แตพบ

วำ ผปวยโรคซมเศราจะมความผดปกตของสารสอประสาทในสมอง บรเวณสวนทเกยวของกบกำรควบคม

และกำรแสดงออกของอำรมณ คอ สำรสอประสำทดงกลำวจะเสยควำมสมดลท�ำใหกำรท�ำงำนผดปกตไป ยำ

ตำนเศรำสวนใหญจะออกฤทธตอสำรสอประสำทเหลำน มผลท�ำใหระดบของสำรสอประสำทในสมองเกดสมดล

สำมำรถลดอำกำรซมเศรำไดด

พนธกรรมกเปนปจจยหนงในกำรเกดโรคซมเศรำเพรำะพบวำในครอบครวทเปนโรคซมเศรำคนอนๆ

ในครอบครวมโอกำสปวยไดมำกกวำคนทวไป 2.8 เทำ แตอยำงไรกตำมกำรถำยทอดทำงพนธกรรมมประมำณ

31-42% ดงนน ถงแมมพอแมปวยเปนโรคซมเศรำลกกไมไดเปนกนทกคนยงมสำเหตและปจจยอนทท�ำใหเกด

เหตการณทกอความเครยดในชวต จะเปนสำเหตส�ำคญท�ำใหเกดอำกำรซมเศรำ ทงในกำรเรมตนเกด

โรค และกำรกลบเปนซ�ำหลงหำยดแลว เหตกำรณทกอควำมเครยดเหลำนนไดแก มปญหำกำรเงน ตกงำน ออก

จำกงำน คลอดบตร หยำรำง ตองอยคนเดยว กำรสญเสยของรกหรอคนทรก ขดแยงหรอทะเลำะเบำะแวงกบ

คนอน เมอประสบเหตกำรณเหลำนแลวคนทมแนวโนมจะปวยอยแลวกอำจเกดอำกำรซมเศรำไดทนท แตกมบำงรำย

อำกำรซมเศรำจะเกดชำหลงจำกนนสองสำมเดอน

ลกษณะบคลกภำพสวนตวบำงอยำงกเปนปจจยทท�ำใหเสยงตอกำรเปนโรคซมเศรำ เชน เปนคนมองโลก

ในแงรำยอยเสมอ สนใจแตในดำนไมดหรอดำนลบของสงตำงๆ มำกกวำดำนบวก เมอประสบปญหำกใชวธ

หลกเลยงหรอหนปญหำ เกบกดอำรมณไมแสดงออกแมในสถำนกำรณทควร บคคลทมลกษณะบคลกภำพแบบน

มควำมเสยงสงทจะมอำกำรซมเศรำหรอเปนโรคซมเศรำ

สำเหตอนนอกจำกทกลำวมำแลวไดแกกำรเจบปวยดวยโรคทำงกำยและยำตำงๆ มโรคทำงกำยหลำยโรค

และยำบำงอยำงทท�ำใหเกดอำกำรซมเศรำ เชน โรคไขหวดใหญ ตบอกเสบ โรคไทรอยด โรคเลอดจำง โรคเบำหวำน

ยำคมก�ำเนดบำงชนด กำรดมสรำหรอแอลกอฮอล ยำโรคหวใจและยำลดควำมดนโลหตบำงประเภท เปนตน

ถงแมวำ ในขณะนยงไมสรปชดเจนวำ โรคซมเศรำเกดจำกสำเหตใด แตกพอบอกไดวำ โรคซมเศรำ

เปนโรคของสำรในสมองผดปกตและพนธกรรมโดยมผลกระทบจำกบคลกภำพและควำมเครยดในชวตจงท�ำให

เกดอำกำรปวยขน


คนไทยเปนโรคซมเศรากนมากเทาไร

จำกกำรส�ำรวจพบคนไทยรอยละ 3 ปวยเปนโรคซมเศรำ ประมำณกำรวำคนไทยอำยระหวำง 15-59 ป

ไมนอยกวำ 800,000 คน ปวยเปนโรคซมเศรำทเกดขนเปนครงๆ และอกประมำณ 300,000 คน เปนโรคซมเศรำ

เรอรง

โรคซมเศรา รกษาอยางไร

เนองจำกอำกำรซมเศรำเกดไดจำกทงมปญหำดำนจตสงคมและเกยวของกบกำรเปลยนแปลงของ

สำรเคมในสมอง ดงนน การรกษาโรคซมเศราทดทสดคอการรกษาทางการแพทยรวมกบการรกษาทางจตใจ

กำรรกษำทำงกำรแพทย ประกอบดวย กำรใหยำตำนเศรำ กำรรกษำดวยไฟฟำ (ในรำยทมอำกำรรนแรง)

กำรใหยำตำนโรคจต (กรณมประสำทหลอน หลงผดรวมดวย) สวนกำรรกษำทำงจตใจ ไดแก จตบ�ำบด กำรให

กำรปรกษำแกไขปญหำสงคมจตใจ และกำรเรยนรทกษะจดกำรควำมเครยด

ส�ำหรบอำกำรซมเศรำระดบนอย กำรออกก�ำลงกำย 30-45 นำท (เปนแบบแอโรบกกยงด) อยำงสม�ำเสมอ

อยำงนอย 3 ครงตอสปดำห จะชวยใหดขนได จำกกำรวจยพบวำไดผลดพอๆ กบกำรใชยำ ถำออกก�ำลงกำย

อยำงสม�ำเสมอเปนเวลำนำนพอ

ยาตานเศรา

ยำตำนเศรำโดยทวไปมฤทธระงบอำกำรซมเศรำ แตกสำมำรถชวยปองกนกำรกลบเปนซ�ำของโรคไดดวย

โดยกำรทยำจะไปชวยปรบควำมสมดลของสำรสอประสำทในสมองซงตองใชเวลำพอสมควรกวำทจะท�ำใหอำรมณ

เศรำหำยไป กลบมำเปนปกต หลงรบประทำนยำไป 2-3 วนแรก จะท�ำใหหลบไดดขนและจตใจสงบลง ลดควำม

หงดหงด กระวนกระวำยใจ บำงคนอำจยงรสกเพลยออนแรง หลงจำกนน 1-2 สปดำห อำรมณกจะดขนจตใจ

สดชนแจมใสขน บำงคนอำจตองใชเวลำถง 8 สปดำหกวำยำจะออกฤทธเตมท ดงนนในกำรรกษำอำกำซมเศรำ

ไมควรคำดหวงเหนผลในทนทหลงจำกอำกำรซมเศรำหำยดแลวกยงตองรบประทำนตอไปอกระยะหนง เพอ

ปองกนกำรกลบซ�ำของโรค โดยทวไปจะตองรบประทำนยำตอไปอกเปนเวลำประมำณ 6 เดอนถง 1 ป แลวแพทย

จงจะลดยำลงเรอยๆ จนในทสดหยดยำได

เมอรสกวำอำกำรซมเศรำดขนแลวไมควรหยดยำเอง เพรำะจะท�ำใหอำกำรก�ำเรบหรอกลบเปนซ�ำ กำร

หยดยำทนทจะท�ำใหเกดอำกำรขำงเคยงได ดงนนจงควรปฏบตตำมค�ำแนะน�ำของแพทยอยำงเครงครด

จตบ�าบด

จตบ�ำบดเปนวธกำรรกษำทไดผลดในกำรลดอำกำรซมเศรำวธหนง จตบ�ำบดมหลำยรปแบบ แลวแต

ควำมเหมำะสมกบลกษณะของผปวย

จตบ�าบดแบบมงเนนการปรบความคดความเขาใจ

ผปวยโรคซมเศรำจะมควำมรสกวำชวตลมเหลวสนหวง เมอมสงไมดเกดขนกจะโทษต�ำหนตนเอง

แตเมอมสงดเกดขนกลบบอกกบตนเองเพยงแตโชคดเทำนน หรอมำกกวำนนกเชอเลยวำสงตำงๆ ไมมทำงดขน


อกแลว จตบ�ำบดแบบมงเนนกำรปรบควำมคดควำมเขำใจน จะชวยผปวยไดเหนกำรคดทำงลบของตนเองและ

จะสอนวธคดในทำงทเปนบวกและเกดประโยชนมำกขน อกทงจะท�ำใหไดเรยนรวำสำมำรถควบคมสงตำงๆ

ทเกดขนในชวต เรยนรทจะฟนจำกควำมลมเหลวและไดคด และเชอมนในสงดๆ ในชวต

จตบ�าบดแบบพฤตกรรมบ�าบด

ผปวยโรคซมเศรำมกจะมปญหำในกำรสรำงแรงจงใจเพอกระตนตนเอง พบบอยวำจะนงเฉยๆ ไมท�ำอะไร

ไดเปนชวโมง คดหมกมนเกยวกบปญหำของตนจนพลำดโอกำสทดๆ จตบ�ำบดแบบพฤตกรรมบ�ำบดจะชวยคนหำ

และปรบพฤตกรรมทอำจจะเปนสำเหตใหอำกำรซมเศรำหำยชำหรอคงอยนำน พฤตกรรมทปรบเปลยน ไดแก

กำรวำงแผนปฏบตกจกรรม กำรแกไขปญหำ กำรวำงเปำหมำย และกำรฝกทกษะทำงสงคม เปนตน

จตบ�าบดแบบมงเนนความสมพนธระหวางบคคล

จตบ�ำบดแบบนมเปำหมำยทชวยผปวยแกไขปญหำควำมสมพนธระหวำงบคคลทเปนสำเหตใหอำกำร

ซมเศรำคงอยนำนไมหำย เชน ปญหำในครอบครว ปญหำในคสมรส ปญหำกบเพอนในทท�ำงำน หรอชวยให

เกดกำรปรบตวทดขณะมกำรเปลยนแปลงในชวต เชน กำรเปนพอแม หยำรำง หรอสญเสยคนรก

การใหการปรกษา

เปนกระบวนกำรชวยเหลอทำงจตใจ มงเนนใหผปวยไดเรยนรเขำใจปญหำทแทจรงของตนเอง ผให

กำรปรกษำจะชวยใหผปวยไดหำแนวทำงแกไขปญหำเหลำนนอยำงเหมำะสม ขณะใหกำรปรกษำผปวยกจะเรยนร

เขำใจตนเองมำกขน กำรใหกำรปรกษำจะไมไดลดอำกำรซมเศรำโดยตรง แตจะชวยท�ำใหปญหำทกอควำมทกขใจ

แกผปวยไดรบกำรแกไข เปนกำรลดอำกำรซมเศรำทำงออม

ขอแนะน�าการจดการกบอาการของโรคซมเศรา

แนวทางทกลาวถงตอไปนจะชวยใหทานจดการกบอาการทเกดขนอยางมประสทธภาพ

อาการเบอเซง ท�าอะไรไมเพลดเพลน คดชาท�าชา

1. ตงเปำหมำยส�ำหรบกจกรรมแตละวน ก�ำหนดกจกรรมทจะท�ำทงวนโดยจดรำยกำรกจกรรมตำงๆ

ในแตละชวงเวลำ แลวพยำยำมปฏบตตำมอยำงเครงครดตำมทก�ำหนดไวเทำทจะท�ำได

2. กจกรรมอะไรทเคยท�ำแลวเพลดเพลน พยำยำมเพมเวลำส�ำหรบกจกรรมเหลำนน

3. หลกเลยงกำรเปรยบเทยบกระท�ำหรอควำมร สกในปจจบน ขณะททำนมอำกำรซมเศรำกบ

เมอกอนทยงปกตดไมมอำกำร

4. ใหรำงวลกบควำมพยำยำม และควำมส�ำเรจกำวเลกๆ ทท�ำไดตำมเปำหมำย กำรหำยจำกอำกำร

ซมเศรำตองคอยเปนคอยไปเหมอนกำรหดเดนใหมหลงประสบอบตเหตขำหก

5. ถำรสกวำกจกรรมเหลำนนยำกเกนไป ไมตองผดหวง ใหแตกกจกรรมใหญเปนกจกรรมยอยๆ

แลวคอยเรมใหมอยำงชำๆ ทละกจกรรม


เบออาหาร

ควรรบประทำนอำหำรทละนอย ใหบอยขน โดยเฉพำะอำหำรทชอบรบประทำน ผลไมหรอน�ำผลไม

ใหมำกขน ไมควรเรงรบในกำรรบประทำนอำหำร ควรมเวลำกบกำรรบประทำนอำหำรอยำงสบำย

ปญหาในการนอน

1. พยำยำมตนนอนตอนเชำเวลำเดมทกวน

2. หลกเลยงกำรงบหลบกลำงวน

3. ลดชำกำแฟใหเหลอนอยทสดและไมควรดมหลงเทยงวนหรองดไปเลยไดยงด

4. ตนนอนตอนเชำใหลกขนจำกทนอนไปท�ำกจกรรมทผอนคลำย ไมควรนอนตอขณะทตนแลว

5. ออกก�ำลงกำย 30-45 นำท อยำงนอยสำมครงตอสปดำห (ออกก�ำลงกำยแบบแอโรบก เชน

กำรเดนเรว วง หรอเตนแอโรบกไดยงด)

ความคดทางลบ

ควำมคดดำนลบจะดงควำมสนใจของทำนทปวยดวยโรคซมเศรำไปในสงทท�ำใหไมชอบตวเอง ไมชอบ

สภำพชวตปจจบนของตนเอง ท�ำใหมองปญหำแยกวำควำมเปนจรง และประเมนควำมสำมำรถตนเองต�ำ กลวธ

ตอไปนอำจชวยใหทำนปรบกำรคดใหมทสมดลกวำเดม

1. นกอยำงรอบคอบหำสวนดทสดของทำน อยำงนอย 3 อยำง ถำคดไมออกหรอหำไมได ลองให

เพอนสนทหรอญำตใกลชดชวยหำ แลวเขยนบนทกไวและน�ำตดตวตลอดเวลำ หยบขนมำอำนทกครงททำน

มควำมคดทำงลบกบตวเอง

2. มสมดบนทกประจ�ำวนเลกๆ ส�ำหรบบนทกสงดงำมทเกดขนหรอสงทท�ำใหทำนสขใจ และพดคย

สงเหลำนกบเพอนหรอญำตสนท

3. นกยอนอดต เหตกำรณทมควำมประทบใจ สขใจ และวำงแผนจดใหมโอกำสหรอเหตกำรณดๆ

เชนนนอกในอนำคต

4. หลกเลยงกำรพดคยเกยวกบควำมรสกทไมดหรอควำมคดทำงลบ เพรำะไมกอประโยชน กำรพดคย

เพอแกปญหำทมอยจะมประโยชนมำกกวำ

5. ส�ำหรบเหตกำรณหรอควำมคดไมดทเกดขน ควรพยำยำมหำค�ำอธบำยอนๆ นอกเหนอจำกกำรโทษ

ตนเองหรอมองวำเปนควำมผดของตนเอง โดยคดหำขอสรปใหม คดถงควำมเปนไปไดอนๆ ทสำมำรถอธบำย

เหตกำรณหรอควำมคดเหลำนน

6. อยำอยวำงเกนไป จดกจกรรมใหยงๆ เขำไว หลกเลยงกำรนงๆ นอนๆ โดยไมท�ำอะไร


คดไมตก กงวลกบปญหา

ควรท�ำควำมกงวลทมใหเกดเปำหมำยทมประโยชน อยำปลอยใหตนเองกงวลไปเรอยโดยไมมจดหมำย

จงหยบยกเอำปญหำทคดวำส�ำคญทสดมำ 1-2 ปญหำ เพอเอำมำตดสนใจ แกไขอยำงจรงจง ทำนอำจน�ำมำพดคย

ปรกษำกบแพทยพยำบำล หรอผใหกำรปรกษำทดแลทำน หรอเพอน ญำตสนท

นงลงในทสงบพรอมกระดำษดนสอ/ปำกกำ และด�ำเนนกำรตำมขนตอนกำรแกไขปญหำทจะแนะน�ำ

ดงตอไปน

1. เขยนประโยคทอำนแลวใหเขำใจไดวำ ปญหำจรงๆ คออะไร หรอก�ำหนดเปำหมำยทอยำกท�ำใหส�ำเรจ

2. นกวธแกไขปญหำทพอจะเปนไปได 5-6 วธ (ไมจ�ำเปนวำจะตองเปนทำงทดทสด) แลวเขยนลงไป

3. พจำรณำจดดจดดอยของแตละวธ

4. เลอกวธแกไขปญหำทดทสด (คอ มจดดมำกกวำและจดดอยนนแกไขได) และเหมำะสมกบทำน

5. ก�ำหนดขนตอนทจะปฏบตจรงๆ ตำมวธแกไขปญหำททำนเลอก

6. ปฏบตตำมขนตอนทก�ำหนดไว (ควรใชควำมพยำยำมอยำงเตมท)

อยำลมทบทวนวำปฏบตตำมนนแลวไดผลหรอไม ถำไมไดผลกอยำทอใจเรมใหมอกครง

การจดการกบความเครยด

อำกำรซมเศรำพบไดบอยในผทประสบกบเหตกำรณทท�ำใหเครยดหรอเหตกำรณเปลยนแปลงทตอง

ปรบตวในปทผำนมำ เชน สญเสยคนทรก หยำรำง ตกงำน ยำยทอย/ทท�ำงำน/ยำยโรงเรยน กำรคลอดบตร

มปญหำหนสน ฯลฯ เหตกำรณเหลำนจะท�ำใหเกดควำมเครยดตอเนองและมแนวโนมทจะเกดอำกำรซมเศรำได

ดงนน เพอทจะรกษำอำกำรซมเศรำใหหำยขำดและปองกนไมใหเกดซ�ำอก จงจ�ำเปนอยำงยงตองแกไขเหตกำรณ

ทกอควำมเครยดเหลำนน

กำรแกไขสำมำรถใชขนตอนกำรแกไขปญหำดงทไดกลำวมำขำงตน กำรด�ำเนนกำรตำมขนตอนดงกลำว

จะท�ำใหทำนทรำบวำทจรงแลว อะไรคอสงทกอควำมเครยด จำกนนทำนจงคอยคดก�ำหนดวธกำรแกไขและ

ชวยเหลอตนเอง

ไมใชวำควำมเครยดทกอยำงจะแกไขไดจนหมดสน ถำทำนรสกวำไมสำมำรถจดกำรไดดวยตวทำนเอง

กควรปรกษำจำกผเชยวชำญ ไดแก แพทย พยำบำล หรอเจำหนำทสำธำรณสขทไดรบกำรฝกอบรมในเรองน

อยำงดแลว ซงเขำเหลำนจะสำมำรถใหค�ำแนะน�ำวธกำรหรอเทคนคอนๆ แกทำน รวมถงใหกำรปรกษำเพอชวย

ทำนแกไขปญหำทำงสงคมจตใจทม


สรป

1. โรคซมเศรำเปนโรคทสำรเคมในสมองเสยควำมสมดล ควำมเครยดในชวตท�ำใหเปนมำกขน

2. โรคซมเศรำมอำกำรทสงผลกระทบตอควำมคด ควำมรสก กำรปฏบตหนำทกำรงำนและชวตประจ�ำวน

3. ยำตำนเศรำชวยระงบอำกำรซมเศรำไดดแตตองใชเวลำและตองรบประทำนอยนำนเพอปองกน

กำรกลบซ�ำอก

4. ทำนและครอบครวสำมำรถชวยกน รวมมอกนเอำชนะโรคซมเศรำได โดยไมท�ำตวใหวำงมำกเกน

หลกเลยงกำรคดทำงลบ ชวยกนแกไขปญหำและลดเหตกำรณทกอควำมเครยด

ฌเภสชวทยาทส�าคญของยาตานเศรา


เภสชวทยาทส�าคญของยาตานเศราSelective Serotonin Reuptake Inhibiters (SSRls)

SSRIs เปนกลมยำทออกฤทธยบยงกำรดดกลบสำรสอประสำทซโรโทนนของเซลลประสำท ซงมผล

เพมควำมเขมขนของซโรโทนนในชองวำงระหวำงเซลลประสำททอยในระบบประสำทสวนกลำง (CNS Synapses)

SSRI ทมใชในประเทศไทยปจจบน ไดแก

1. Fluoxetine

2. Fluvoxamine

3. Paraxatine

4. Sertraline

5. Escitaloprum

ขอบงชในการใช 1. Depression

2. Panic disorder

3. Social phobia

4. Bulimia nervosa

5. Obsessive compulsive disorder

6. Post-traumatic stress disorder

7. Generalized anxiety disorder

8. Pre-menstrual disorder

ขอควรระวงในการใช 1. ควรหลกเลยงกำรใช SSRIs ในขณะทผปวยมอำกำร Mania และถำใชอยแลวกตองรบหยดยำ

2. ควรหลกเลยงกำรใช SSRl ในผปวยลมชก ถำไมสำมำรถตดตำมกำรดแลผปวยไดอยำงใกลชดสม�ำเสมอ

หรอรบหยดยำถำอำกำรลมชกแยลง และปรกษำจตแพทย ถำจ�ำเปนตองใหยำกลมน

3. Acute angle-closer glaucoma

4. Diabetes mellitus (หลงกำรใชยำควรตดตำมดระดบน�ำตำลในเลอด)

5. Pregnancy and breast-feeding

6. ผปวยทมควำมคดฆำตวตำย ตองเฝำระวงอยำงใกลชด


Withdrawal Symptoms • อำจเกดขนไดหลงหยด SSRI, อำกำรไดแก คลนไส อำเจยน จกเสยดแนนทอง กระสบกระสำย

ผลขางเคยงของ SSRIs

1. ระบบทางเดนอาหาร

• คลนไส อำเจยน ทองเสย พบไดมำกกวำกลม TCA

• ผลขำงเคยงทเกดขนน จะขนกบปรมำณยำทใหและจะหำยไปใน 2-3 สปดำหแรก

2. นอนไมหลบ

• พบไดในผปวยบำงรำย จะมอำกำรอยไมสข กระสบกระสำยและนอนไมหลบ

• วธกำรแกไขอำจเพมยำกลม Benzodiazepine เชน Diazepam, Clonazepate, Lorazepam

3. Sexual effect

• พบไดในกลมยำตำนเศรำทกกลม แตจะพบมำกกวำในกลม SSRI เชน Erectile dysfunction,

Loss of Libido, anogasmia, delay ejaculation

• ถำพบอำกำรเหลำน ใหพจำรณำวำ เมอเวลำผำนไป อำกำรลดลงหรอหำยไปหรอไม ถำยง

มอำกำรอำจลดยำ หรอถำลดยำแลวอำกำรยงคงมอยกเปลยนกลมยำ และสำมำรถใหยำทแกไข

arousal or erectile dysfunction รวมดวยกได เชน Sildenafil Yohimbin Neoostigmine

4. Neurological effect • SSRI สำมำรถกระตนใหเกดอำกำรทง Migraine และ Tension headaches แตอำกำรจะเปน

ชวครำว มกจะดขนและหำยไปในอำทตยแรก แตอยำงไรกตำมมหลกฐำนทำงวชำกำร ถำให

SSRI นำนอยำงตอเนองจะชวยปองกนและรกษำ Migraine

• SSRI มรำยงำนพบวำสมพนธกบกำรเกด Extra pyramidal reactions เชน akathesia

dystonia parkinsonism และ tardive dyskinesia แตพบไดนอย สวนใหญพบในผปวย

สงอำย โดยเฉพำะทเปนโรคพำรคนสนอยแลว

5. ผลตอน�าหนกตว • Fluoxetine ท�ำใหน�ำหนกลดในชวงแรกๆ ของกำรใหยำ และน�ำหนกจะเพมขนเองในภำยหลง

6. Serotonin Syndrome • SSRI ท�ำใหเกดอำกำร Serotonin Syndrome ซงเปนภำวะทมกำรท�ำงำนของ serotonin

มำกเกนไป อำกำรทพบไดแก ปวดทอง ทองเสย รอนวบวำบตำมตว เหงอออก Hypothermia,

Lethergy myoclonus มกพบบอยในรำยทไดยำทออกฤทธตอ serotonin หลำยๆ ตว เชน

ไดยำตำนเศรำกลม SSRI รวมกบ fenfluramine, dexfenfuramine


Tricyclic antidepressants (TCAs)

TCA ออกฤทธ ทระบบประสำทสวนกลำง ยบยงกำรดดกลบของสำรสอประสำท norepinephrine

และ serotonine และมฤทธ competitive antagonist ท muscarimic acetylcholine receptors รวมทง

histamine H1 และ α-adrenergic receptors

ยากลมนทมใชในประเทศไทย ไดแก 1. Amitriptyline

2. Imipramine

3. Nortriptyline

4. Clomipramine

5. Doxepin

6. Desipramine

ขอบงชในการรกษา 1. โรคซมเศรำ (Major depressive disorder) เปนขอบงชหลกในกำรใชยำกลม TCA

2. ภำวะซมเศรำจำกโรคทำงกำย

3. Panic disorder

4. Generalized anxiety disorder

5. Obsessive compulsive disorder โดยเฉพำะยำ Clomipramine ไดผลพอๆ กบ SSRI

6. Eating disorder ทง anorexia nervosa และ bulimia nervosa ตอบสนองดตอ Imipramine

และ desipramine และ TCA ตวอนๆ กไดผลเชนกน

7. Pain disorder

• Chronic pain disorder รวมทง Migraine

ผลขางเคยง

1. Cardiomuscular effects • TCAs มผลขำงเคยงตอระบบหวใจและหลอดเลอดจำกกำรออกฤทธยบยง alpha-adrenegic

receptor ซงจะเกดอำกำรใจสน ใจเตนเรวและ orthostatic hypotension

• ยำ Noretriptyline ออกฤทธตอ alpha-adrenergic นอย ท�ำใหมผลขำงเคยงดำนนนอยกวำ

TCAs ตวอนๆ

• TCAs อำจกระตนใหเกด arrhythmias ในผปวยทม subclinical sinus node dysfunction

เชน ผปวยทม Tachyarrhythmias


• TCAs ท�ำให ECG ผดปกต เชน flattened T waves, prolong QT interval และ depressed

ST segments

• ดงนนในกำรใชยำ TCAs ควรเรมในขนำดต�ำและคอยเพมขนพรอมกบตดตำมด cardiac function

• ควรหยดยำ TCAs 2-3 วนกอนกำรผำตดเนองจำกอำจเกด Hypertensive episode ระหวำง

กำรผำตดได

2. Anticholinergic effect • Amitriptyline, Imipramine, doxepin จะม Anticholinergic effect คอนขำงมำก สวน

Nortriptyline มนอยกวำและ desipramine มนอยทสด

• อำกำรทพบ คอ ปำกแหง ทองผก ตำพรำมว ปสสำวะคง ใจเตนเรว

• กำรแกไข ควรแนะน�ำใหผปวยเคยวหมำกฝรง หรออมลกอม ถำมอำกำรปำกแหง และใหยำ

Bethanechol (Urecholine) 25-50 mg. bid or tid กรณทมภำวะปสสำวะคงหรอปสสำวะล�ำบำก

• จำกผลขำงเคยงนจงควรเลยงกำรให TCAs ในผปวย prostatic hypertrophy และ narrow-angle

glaucoma

3. Sedation • อำกำรงวง เปนผลขำงเคยงทพบไดบอย ซงจะมผลดถำผปวยมปญหำนอนไมหลบ

• Amitriptyline, Trimipramine, Doxepin มฤทธท�ำใหงวงทสด Imipramine, Nortriptyline

มฤทธท�ำใหงวงนอยกวำ

4. Autonomic effect • อำกำรทเกดขนเนองจำก α-adrenegic blockade ไดแก orthostatic hypotension ซงอำจท�ำให

ผปวยเวยนศรษะ มนงง เปนลม ลม บำดเจบได อำกำรอนๆ เชน ใจสน เหงอออกมำก หรอ

ในบำงรำยท�ำใหควำมดนสงได

• Nortriptyline เปนยำตวทมผลขำงเคยงดำนนนอยทสด

5. Neurological effect • ในผปวยทไดรบ TCAs พบบอยมอำกำร myoclonus twitches และ tremors ทมอและลน

• Clomipramine ท�ำใหผปวยโรคลมชก เกดอำกำรชกไดงำยขนจงควรหลกเลยงในผปวยทเปนลมชก

ขอควรระวง 1. ไมควรให TCAs ในระหวำงตงครรภ หรอใหนมบตร

2. ควรใหอยำงระมดระวงในผปวยโรคตบและไต

3. ในผปวยทเสยงตอกำรฆำตวตำยสงไมควรใหยำในปรมำณมำกเกน 1 สปดำห ถำไดรบยำเกนขนำด

ผปวยจะมอำกำรสบสน กระวนกระวำย ชก hyperactive deep tendon reflect bowel and

bladder paralysis, dysreguration of blood pressure and temperature, respiratory

depression and coma และเนองจำก TCAs ม half life ทยำว ผปวยททำนยำเกนขนำด จะม

โอกำสเสยงทจะเกด cardiac arrhythmias ในระยะ 3-4 วน ดงนน จงควรดแลอยำงใกลชด

ในโรงพยำบำลหลงทำนยำเกนขนำด


ตารางสรปผลขางเคยงของยาตานเศรา และการแกไข

Side effect กลมยำทกออำกำร กำรแกไข

Cardio vascular

• Orthostatic hypotension

• arrhythmia

TCA

TCA

• ลดขนาดยาหรอหยดยาและเตมเกลอ

ในอาหาร

• หยดยา

Anticholenergic

• ปากแหง

• ทองผก

• กลนปสสาวะไมอย

• ตาพรา

• งวง

• น�าหนกเพม

• คลนไส,อาเจยน

• นอนไมหลบ

Neurological

• Myoclonus

• Extrapyramidalsymptoms

• ปวดศรษะ

TCA

TCA

TCA

TCA

TCA

TCA

SSRIs

SSRIs

TCA

SSRIs

SSRIs

• เคยวหมากฝรง,ลกอม

• ดมน�าใหเพยงพอ,ใหยาขบถาย

• Bethanechol

• Pilocarpineeyedrops

• ปรบใหยาเฉพาะกอนนอน

• ลดขนาดยา,เปลยนยาเปนกลมSSRI

หรอหยดยา

• ลดขนาดยาหรอหยดยา

• ปรบยาใหเฉพาะตอนเชาถาไมดขน

ลดขนาดยาหรอหยดยา

• ใหยาClonazepamหรอลดขนาดยา


• ลดขนาดยาหรอหยดยา

• ใชParacetamolถาไมดขนใหลดยา


ญเอกสารอางอง


เอกสารอางอง

1. ธรณนทร กองสข, พนธนภำ กตตรตนไพบลย, เกษรำภรณ เคนบปผำ, สพตรำ สขำวห, ศรจนทร สขใจ,

จนตนำ ลจงเพมพน. ควำมชกของโรคซมเศรำ : กำรส�ำรวจระบำดวทยำระดบชำต ป 2551.

2. ศรพร จรวฒนกลและคณะ. 2542. กำรแสดงออกทำงอำรมณและควำมรสกของคนอสำน. วำรสำร

สมำคมจตแพทยแหงประเทศไทย. 44(1):38-45.

3. ศรพร จรวฒนกลและคณะ. 2549. กำรพฒนำกลวธและเทคโนโลยสงเสรมสขภำพจตเพอปองกน

โรคซมเศรำในประชำชนทวไปและกลมเสยง. ศรธรรมออฟเซท.

4. สวรรณำ อรณพงศไพศำล, ธรณนทร กองสข, ณรงค มณทอน, เบญจลกษณ มณทอน, กมลเนตร

วรรณเสวก, จนตนำ ลจงเพมพน, เกษรำภรณ เคนบปผำ, สรธร บตรวงค. 2550. กำรพฒนำและ

ควำมเทยงตรงของแบบคดกรองโรคซมเศรำชนด 2 ค�ำถำม ในชมชนไทยอสำน. วำรสำรสมำคม

จตแพทยแหงประเทศไทย. 52(2):138-148.

5. Andrade L, Caraveo-Anduaga JJ, Berglund P, Bijl RV. De Graaf R, Vollebergh W,

Dragomirecka E, Kohn R, Keller M, Kessler RC, Kawakami N, Kilic C, Offord D, Ustun

TB, Wittchen HU. The epidemiology of major depressive episodes: results from the

International Consortium of Psychiatric epidemiology (ICPE) Surveys. International

journal of Methods Psychiatric Research. 2003, 12(1): 165-175.

6. Babyak M, Blumenthai JA, Herman S, et al. Exercise treatment for major depression

: maintenance of therapeutic benefit at 10 months. Psychosom Med 2000; 62:633-638.

7. Brodaty H, Luscombe G, Peisah C, Anstey K, Andrews G. A 25-year longitudinal,

comparison study of the outcome of depression. Psychol Med. 2001, 31(8):1347-59.

8. Burke KC, Burke JD, Rae DS. Comparing age onset of major depression and other

psychiatric disorders by birth cohort in five US community population. Archives of

General Psychiatry. 1991. 48:789-795.

9. Coyne JC, Schwenk TL, Fechner-Bates S. Nondetection of depression by primary

care physicians reconsidered. Gen Hosp Psychiatry. 1995;17(1):3-12.

10. Christensen L, Burrows R. Dietary treatment of depression. Behav Ther 1990; 21:

183-193.

11. Davidson KM. Diagnosis of depression in alcohol dependence: changes in prevalence

with drinking status. Br J Psychiatry 1995; 166: 199-204.

12. Field T. Massage therapy effects. Am Psychol 1998; 53: 1270-1281.

13. Field T, Grizzle N, Scafidi F, Schanberg S. Massage and relaxation therapies’ effects

on depressed adolescent mothers. Adolescence 1996; 31: 903-911.


14. Frank E, Prien RF, Jarrett RB, Keller MB, Kupfer DJ, Lavori PW, Rush AJ, Weissman

MM. Conceptualization and rationale for consensus definitions of terms in major

depressive disorder. Remission, recovery, relapse, and recurrence. Archives of General

Psychiatry. 1991;48, 851-855.

15. Geddes JR, Freemantle N, Mason J, et al: Selective serotonin reuptake inhibitors

(SSRIs) for depression (Cochrane Review). The Cochrane Library 2003(1). Oxford:

Update Software.

16. Geddes JR, Carney SM, Davies C, Furukawa TA, Kupfer DJ, et al: Relapse prevention

with antidepressant drug treatment in depressive disorders: a systematic review.

Lancet. 2003;361:653-61.

17. Judd, LJ. The clinical course of unipolar major depressive disorders. Archives of

General Psychiatry. 1997, 54, 989-991.

18. Kripke DF. Light treatment for nonseasonal depression: speed, efficacy and combined

treatment J Affect Disord 1998; 49: 109-117.

19. Komori T, Fujiwara R, Tanida M, et al. Effects of citrus fragrance on immune function

and depressive states. Neuroimmunomodulation 1995; 2: 174-180.

20. Keller MB, Boland RJ. Implication of failing to achieve successful long-term mainte-

nance treatment of recurrent unipolar major depression. Biological psychiatry. 1998,

44: 348-360.

21. Keller MB, Lavori PW, Edicott j, Muller T, Coryell W, Hirschfield RM, Shee T. Time to

recovery, Chronicity and levels of psychopathology in Major depression : A 5 years

prospective follow up of 431 subjects. Archive of general psychiatry. 1992, 49:809-816.

22. Keller MB, Lavori PW, Lewis CE, Klerman GL. Predictors of relapse in major

depressive disorder. JAMA. 1983;250: 3299-3304.

23. Kessler RC. The effect of stressful life events on depression. Annual Review of

Psychology. 1997, 48:191-214.

24. Lee TMC, Chan CCH. Dose-response relationship of phototherapy for seasonal

affective disorder: a meta analysis. Acta Psychiatr Scand 1999; 99: 315-323.

25. Melatin TK, Rytsala HJ, Leskela US, Lestela-Mielonen PS, Sokero TP, Isometsa ET.

Severity and comorbidity predict episode duration and recurrence of DSM-IV major

depressive disorder. Journal of clinical Psychiatry. 2004, 65(6):810-819.

26. Muller TI, Keller MB, Leon A, Solomon DA, Shee MT, Coryell W, Edicott J. Recovery

after five years of unremitting major depressive disorder. Archive of general

psychiatry. 1996, 53:794-799.


27. Mulrow CD, Williams JW Jr, Chiquette E, Aguilar C, Hitchcock-Noel P, Lee S, et al.

Efficacy of newer medications for treating depression in primary care patients.

Am J Med. 2000;108:54-64.

28. Murrey CJL, Lopez AD (editors). The global burden of disease: A comprehensive

assessment of mortality and disability from diseases, injuries and risk factors in 1990

and projected to 2020. Cambridge MA: Harvard University Press. 1996.

29. Pignone MP, Gaynes BN, Rushton JL, Burchell CM, Orleans CT, Mulrow CD, et al.

Screening for depression in adults: a summary of the evidence for the U.S. Preventive

Services Task Force. Ann Intern Med 2002;136:765-76.

30. Schulberg HC, Block MR, Madonia MJ, Scott CP, Lave JR, Rodriguez E, Coulehan

JL. The “usual care” of major depression in primary care practice. Arch Fam Med.

1997;6(4):334-9.

31. Simon GE, VonKorff M. Recognition, management, and outcomes of depression in

primary care. Arch Fam Med. 1995;4:99-105.

32. Singh NA, Clements KM, Singh MA. The efficacy of exercise as a long-term

antidepressant in elderly subjects: a randomized controlled trial. J Gerontol A Biol

Sci Med Sci 2001; 56A: M497-M504.

33. Spijker J, de Graaf R, Bijl RV, Beekman AT, Ormel J, Nolen WA. Duration of

major depressive episodes in the general population: results from The Natherlands

Mental Health Survey and Incidence Study (NEMESIS). British journal of Psychiatry.

2002;181:208-213.

34. Thornicroft G, Sartorius N. The course and outcome of depression in different

culture: 10-year follow up of the WHO collaborative study on the assessment of

the depressive disorders. Psychological medicine. 1993, 23:1023-1032.

35. US Preventive Services Task Force. Screening for depression: recommendations and

rationale. Ann Intern Med 2002;136:760-4.

36. Wells K, Stewart A, Hay RD. The functioning and well-being of depressed

patients: results from the medical outcome study. Journal of the American medical

association. 1989;262:914-919.

37. Whooley MA, Avins AL, Miranda J, Browner WS. Case-finding instruments for

depression. Two questions are as good as many. J Gen Intern Med 1997;12:439-45.

ฎรายนามคณะทปรกษาและคณะท�างาน


คณะท�างานปรบปรงแนวทางการดแลเฝาระวงโรคซมเศราระดบจงหวด

ฉบบปรบปรงครงท 3 ป 2557

1. นำยแพทยธรณนทร กองสข ผอ�ำนวยกำรโรงพยำบำลพระศรมหำโพธ

2. นำยแพทยหวำน ศรเรอนทอง รองผอ�ำนวยกำรโรงพยำบำลพระศรมหำโพธ

3. นำยแพทยบรนทร สรอรณสมฤทธ รองผอ�ำนวยกำรส�ำนกบรหำรระบบบรกำรสขภำพจต

โรงพยำบำลพระศรมหำโพธ

4. นำงวำสนำ เหลำคงธรรม พยำบำลวชำชพช�ำนำญกำรพเศษ โรงพยำบำลพระศรมหำโพธ

5. นำงจนตนำ ลจงเพมพน พยำบำลวชำชพช�ำนำญกำร โรงพยำบำลพระศรมหำโพธ

6. นำงสำวสปรำณ พมพตรำ พยำบำลวชำชพช�ำนำญกำร โรงพยำบำลพระศรมหำโพธ

7. นำงสำวพลบพลง หำสข พยำบำลวชำชพปฏบตกำร โรงพยำบำลพระศรมหำโพธ

8. นำยนนทวฒน โคตรเจรญ นกวชำกำรสถต โรงพยำบำลพระศรมหำโพธ

9. นำยวำท วนเพง นกวชำกำรสำธำรณสข (พกส.) โรงพยำบำลพระศรมหำโพธ

10. นำยอรรถกร วงคอนนต นกวชำกำรคอมพวเตอร โรงพยำบำลพระศรมหำโพธ

11. นำยสมเกยรต โพธงำม นกวชำกำรสำธำรณสข โรงพยำบำลพระศรมหำโพธ

12. นำยสนชย เจรญศร นกจดกำรงำนทวไป (พกส.) โรงพยำบำลพระศรมหำโพธ

13. นำงสำววงเดอน คนกลำ นกวชำกำรสำธำรณสข (พกส.) โรงพยำบำลพระศรมหำโพธ

14. นำยสมควร ประดำ นกจดกำรงำนทวไป (พกส.) โรงพยำบำลพระศรมหำโพธ

15. นำงสำวแกวเฉลยว แพทยเพยร นกจดกำรงำนทวไป (พกส.)

Download - (ฉบับปรับปรุง ครั้งที ่ 3/2557)thaidepression.com/www/58/guidebookdepress.pdf · ในปี 2552-2556 ... จากโรคและการบาดเจ็บของประชากรไทย

Top Related