dotood medeelel medeelliin il tod baidal.1

1

Ìýäýýëëèéí èë òîä áàéäàë îëîí íèéòýä ìýäýýëýë õ¿ðãýõ àðãà çàìóóä

MÎÍÕÀ-íû ахлах мэргэжилтэн Б.Мөнгөнсүх

Äîòîîä ìýäýýëýë

* Ìýäýýëëèéí èë òîä

áàéäàë Äîòîîä ìýäýýëýë

Òºðèéí íóóö

Áàéãóóëëàãûí íóóö

Õóâü õ¿íèé íóóö

3

Ìýäýýëëèéí èë òîä áàéäàë

¯íýò öààñíû àðèëæàà, ¿íýò öààñ ãàðãàã÷èéí ìýäýýëýë èë òîä áàéæ, á¿õ íèéòýä áóþó õºðºíãº îðóóëàã÷äàä õ¿ð÷

áàéõ

Ìýäýýëýë íü õóãàöààíäàà, òýãø, íýãýí çýðýã, øóäàðãààð ò¿ãýýãäýæ õýí÷ îëæ àâàõ áîëîìæòîé áàéõ

4

• ÑÇÕ-íîîñ íèéòýä õ¿ðãýõ ìýäýýëýë

• ¯íýò öààñ ãàðãàã÷ààñ íèéòýä õ¿ðãýõ ìýäýýëýë

• Õóâüöàà ýçýìøèã÷äýýñ íèéòýä õ¿ðãýõ ìýäýýëýë

• ¯íýò öààñíû çàõ çýýëä îðîëöîã÷ ìýðãýæëèéí áàéãóóëëàãààñ íèéòýä õ¿ðãýõ ìýäýýëýë


5

ÑÇÕ-íîîñ íèéòýä õ¿ðãýõ ìýäýýëýë

• Íèéòýýð äàãàæ ìºðäºõ æóðìóóä

• Õóóëü òîãòîîìæèä íèéòýä ìýäýýëýõýýð çààñàí øèéäâýð¿¿ä

¯ÖÕ íü ¿íýò öààñ ãàðãàã÷, ¿íýò öààñ ýçýìøèã÷ áîëîí ¿íýò öààñíû çàõ çýýëä îðîëöîã÷ ìýðãýæëèéí áàéãóóëëàãà õóóëü òîãòîîìæ, Õîðîîíîîñ òîãòîîñîí æóðàìä çààñàí ìýäýýëëèéã îëîí íèéòýä õ¿ðãýæ áàéãàà ýñýõýä õÿíàëò òàâèíà. (¯ÖÇÇòÕ-34.1.9)

6

¯íýò öààñ ãàðãàã÷ààñ íèéòýä õ¿ðãýõ ìýäýýëýë

Õîðîîíîîñ òîãòîîñîí æóðìûí äàãóó äàðààõ ìýäýýëëèéã ¿íýò öààñ ãàðãàã÷ ìýäýýëíý.• ¯íýò öààñ ãàðãàõ òóõàé òàíèëöóóëãûã íèéòýä ìýäýýëýõ (¯ÖÇÇòÕ-8.1)• Òàéëàíãèéí õóðààíãóéã õýâëýëä íèéòëýõ (¯ÖÇÇòÕ-10.1.4)• ¯íýò öààñíû çàõ çýýëèéí ¿íý, àðèëæààíû õýìæýý, ÿâöàä íºëººëºõ ìýäýýëëèéã

íèéòýä õ¿ðãýõ, (¯ÖÇÇòÕ-10.2) • Íîãäîë àøèã àâàõ ýðõòýé õóâüöàà ýçýìøèã÷äèéã á¿ðòãýëèéí ºäðººð òîãòîîí íèéò

õóâüöàà ýçýìøèã÷äýä ìýäýýëýõ (Êîìïàíèéí òóõàé õóóëü-47.2)• Õóâü íèéë¿¿ëýã÷äèéí õóðàë çàðëàõ (Êîìïàíèéí òóõàé õóóëü-66)

¯ÖÕ-íû æóðàì:• Íèéòýä ñàíàä áîëãîí ãàðãàõ ¿íýò öààñûã á¿ðòã¿¿ëýõ çºâøººðºë îëãîõ, ò¿¿íä

ººð÷ëºëò îðóóëàõ, á¿ðòãýëýýñ õàñàõ, ñóðòàë÷ëàõ òóõàé æóðàì• “Õóâüöààò Íîìïàíèéí ñàíõ¿¿ãèéí òàéëàí òýíöëèéí õóðààíãóéã õýâëýí íèéòëýõ,

ìýäýýëëèéã íèéòýä õ¿ðãýõ æóðàì”• Õóâüöààò Íîìïàíèéí õóðëûí çàð ìýäýý õ¿ðãýõ, ñàíàë àâàõ òóõàé æóðàì

7

Õóâüöàà ýçýìøèã÷äýýñ íèéòýä õ¿ðãýõ ìýäýýëýë

Õóâüöààò Íîìïàíèéí ýíãèéí õóâüöààíûõÿíàëòûí áàãö áóþó ò¿¿íýýñ äýýø õóâèéãäàíãààðàà áóþó íýãäìýë ñîíèðõîëòîé ýòãýýäáóñàä õóâüöàà ýçýìøèã÷ýýñ õóäàëäàí àâàõûã õ¿ñ÷òåíäåð ñàíàë ãàðãàõ òóõàé ìýäýýëëèéã íèéòýäõ¿ðãýíý. (¯ÖÇÇòÕ-11.4, 11.7)

• Òåíäåð ñàíàë ãàðãàã÷èéí íýð• Òåíäåð ñàíàë ãàðãàã÷èéí ýçýìøèæ áàéãàà õóâüöààíû

òîî õýìæýý• Õóâüöàà õóäàëäàí àâàõ õºðºíãèéí ýõ ¿¿ñâýð• Êîìïàíèéã õºãæ¿¿ëýõ òºñºë ñàíàë

8

¯íýò öààñíû çàõ çýýëä îðîëöîã÷ ìýðãýæëèéí áàéãóóëëàãààñ íèéòýä õ¿ðãýõ ìýäýýëýë

• ªºðèéí ãèø¿¿í áîëîí ¿íýò öààñ ãàðãàã÷, áóñàä îðîëöîã÷ ýòãýýä õóóëü òîãòîîìæèéã çºð÷ñºí òóõàé ìýäýýëëèéã òóõàé á¿ð îëîí íèéòýä ìýäýýëýõ (¯ÖÇÇòÕ-19.2.4)

• Æèëèéí ýöñèéí òàéëàíãèéí õóðààíãóéã õýâëýëä íèéòýëæ, õºðºíãº îðóóëàã÷èä õ¿ðãýõ (¯ÖÇÇòÕ-19.2.5)

9

¯íýò öààñíû àðèëæàà ýðõëýõ áàéãóóëëàãààñ íèéòýä õ¿ðãýõ ìýäýýëýë


• Àðèëæàà ÿâàãäàõ öàã õóãàöàà, áèðæ äýýð àðèëæèõààð çºâøººðºãäñºí ¿íýò öààñíû æàãñààëò, Íîä, àðèëæààíû ¿ð ä¿í, (¯ÖÇÇòÕ-21.3.1)

• ¯íýò öààñíû àðèëæààíû áîëîí ¿íý õàíøèéí ìýäýýëýë (¯ÖÇÇòÕ-21.3.3)

10

ÌÕç-ýýñ õºðºíãº îðóóëàã÷äààñ /èðãýä/ Õºðºíãèéí çàõ çýýë äýýð áîëæ áóé ¿éë ÿâöûí òàëààðõè ìýäýýëýë áîëîí àðèëæààíû

ºäºð òóòìûí ìýäýýã õýâëýë ìýäýýëëèéí ÿìàð õýðýãñëýýð àâàõ ñîíèðõîëòîéã íü ñóäëàæ ¿éë àæèëëàãààíäàà òóñãàæ àæèëëàäàã.

2.7 Çóðàã ¹ Òàí ä Ì î í ãî ëû í Õº ðº í ãèéí Áèðæèéí òàëààðõ ì ýäýýëëèéã ?ÿì àð õýëáýðýýð àâàõàä õÿëáàð áàéõ âý

60.0%

32.7%

15.3%

12.7% 4.7%1.3%

Òåëåâèç Ñî í èí Èí òåðí ýò Ñýòã¿¿ë FM ðàäèî Áóñàä

11

ßìàð õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñëèéã èë¿¿ ¿çäýã âý? Ãýñýí àñóóëòàä

Ãýð á¿ë Í àéç í ºõºä

Õàì ò î ëî í

Ì ¯ ÒÂ

Î ðî í í óòãèéí ÒÂ

Ì ¯ Ðàäèî

Î ðî í í óòãèéí ðàäèî

Ñî í èí

Ñýòã¿¿ëÈí òåðí åò

Áóñàä

Ì ýäýõã¿é

Õî ò Õºäºº

12

ßìàð íýâòð¿¿ëãèéí õàìãèéí èõ ¿çäýã âý? ãýñýí àñóóëòàä

Áóñàä

Àðèëæààí û

Õ¿¿õýä, çàëóó÷óóäûí

Ñï î ðò

Áî ëî âñðî ë òàí èí ì ýäýõ¿éí

Öýí ãýýí ò

Õºãæì èéí

Í èéãýì , óëñ òºð, ýäèéí çàñàã

Ì ýäýý

0 10 20 30 40 50 60 70

Í ýâòð¿¿ëãèéí òºðë¿¿ä

Í ýâòð¿¿ëãèéí òºðë¿¿ä

13

ßìàð ñîíèíã óíøäàã âý? ãýñýí àñóóëòàä

¯ í ýí

Õàí ü

Õ¿ì ¿¿ñèéí àì üäðàë

Ì î í ãî ëûí ì ýäýý

Äýýëñèéí õ¿ðýýëýí

Çóóí û ì ýäýý

Õ¿ì ¿¿ñ

Çèí äàà

Ñýð¿¿ëýã

ª í ººäºð

ª äðèéí ñî í èí

0 5 10 15 20 25 30

Õàì ãèéí î ëî í óí øèã÷òàé ñî í èí

Õóâèàð

14

Îëîí íèéòýä ìýäýýëëèéã õ¿ðãýõ àðãà çàìóóä

• Òåëåâèç¿¿ä • Ðàäèî • FM-¿¿ä• Èíòåðíåò• E-mail• Ñýòã¿¿ë• Ñîíèí• ßðèëöëàãà• ÔîÍóñ ãðóïïûí ñóðãàëò, ÿðèëöëàãà• Ñóðãàëò çîõèîí áàéãóóëæ áàéãàà

15

Òåëåâèç¿¿ä

• TV-9• TV-5• UBS• MN-25• MM• çóñàä ÒV-¿¿ä

16

Ðàäèî

• Ìîíãîëûí ðàäèîãèéí Õóðä àãåíòëàã

• Óëààíáààòàð ðàäèî

• FM-¿¿ä

Èíòåðíåò

• frc.mn

• www.mse.mn

• www.îlloo.mn /Lav lav/

• E-mail:[email protected]

17

Õºðºíãèéí çàõ çýýë ñýòã¿¿ë Àíõ 1998 îíîîñ ¿íýò öààñíû ìýäýý ìýäýýëëèéã

íèéòýä õ¿ðãýõ çîðèëãîîð ñàð òóòìûí “¯íýò öààñ áà àðèëæàà” ñýòã¿¿ëèéã õýâëýí ãàðãàõ áîëñíîîñ õîéø 92 äóãààð õýâë¿¿ëýí ãàðãààä áàéíà. 2005 îíû 3 ñàðààñ ñýòã¿¿ëèéí ºíãº ¿çýìæ, äîòîîä àãóóëãûã ñàéæðóóëàí õýìæýýã íü òîìðóóëàí “Õºðºíãèéí çàõ çýýë” íýðòýéãýýð ãàðãàæ áàéíà.

18

Ìýäýýëëèéí òºâ Ìýäýýëëèéí òºâèéã 2005 îíû 03.31 øèíýýð

áàéãóóëàí àæèëëàæ ýõýëñýí áºãººä ÕÊ-èóäûí õýâëýëèéí áàãà õóðàë, øèíýýð ãàðãàæ áóé ¿íýò öààñíû òóõàé çýðýã ¿íýò öààñíû çàõ çýýëèéí øèíý ñîðãîã ìýäýý ìýäýýëëèéã íèéòýä õ¿ðãýõèéí òºëºº õýâëýë ìýäýýëëèéí õýðýãñë¿¿äòýé áàéíãà õîëáîîòîé àæèëëàäàã.

¯íýò öààñíû çàõ çýýëèéí äîòîîä ìýäýýëýë ò¿¿íèé õÿíàëò,

çîõèöóóëàëò


¯íýò öààñíû õàíøèä íºëººëæ áîëîõ, ¿íýò öààñíû àðèëæààíä îðîëöîõîä

äàâóó òàë îëãîõ, íèéòýä òàðààãäààã¿é, Õîðîîíîîñ äîòîîä

ìýäýýëýë ãýæ òîãòîîñîí ìýäýýëýë

ÆÈØÝÝ ÍÜ:

• ¿íýò öààñíû õàíø, Íîìïàíèéí ñàíõ¿¿ãèéí ¿éë àæèëëàãààíä íºëººëºõ ¿éë ÿâäàë, ãàðãàñàí øèéäâýð¿¿ä,

• àøèã, àëäàãäàë, ýðñäýë, õºðºíãº îðóóëàëò, èõ õýìæýýíèé õýëöýë,

• øèíýýð íýâòð¿¿ëæ áóé òåõíèÍ òåõíîëîãè, • õýðýãæ¿¿ëæ áóé òîìîîõîí òºñë¿¿ä, • óäèðäëàãûí á¿òýö çîõèîí áàéãóóëàëòàä îðñîí ººð÷ëºëò,

ÒÓÇ áîëîí ã¿éöýòãýõ óäèðäëàãà, õÿíàëòûí çºâëºëèéí á¿ðýëäýõ¿¿íä îðñîí ººð÷ëºëò,

• óäèðäàõ áîëîí õàðèóöëàãàòàé àæèëòíóóä õýðýã çºð÷èëä õîëáîãäñîí ýñýõ, ýðõ á¿õèé ýòãýýä¿¿äýýñ õèéãäñýí øàëãàëòûí ¿ð ä¿í ãýõ ìýò


• Íóóö ìýäýýëýë• Òºðèéí íóóö• çàéãóóëëàãûí íóóö• Õóâü õ¿íèé íóóö

• Íèéòýä çàðëàõààñ ºìíº íóóöëàõ üñòîé ¿íýò öààñíû õàíøèä íºëººëºõ á¿õ òºðëèéí ìýäýýëýë


* Ìýäýýëëèéí èë òîä

áàéäàë Äîòîîä ìýäýýëýë

Òºðèéí íóóö

Áàéãóóëëàãûí íóóö

Õóâü õ¿íèé íóóö

Äîòîîä ìýäýýëëèéí æàãñààëò

1. Õóâüöààò Íîìïàíèéí õóâü íèéë¿¿ëýã÷äèéí á¿ðòãýë/õóâüöàà ýçýìøèã÷èéí îâîã, íýð, ò¿¿íèé ºì÷ëºëä áóé ¿íýò öààñíû òîî, îðøèí ñóóãàà õàÿã/2. ¯íýò öààñíû òºëáºð òîîöîî, õàäãàëàìæèéí áàéãóóëëàãà äàõü õàðèëöàã÷èéí ¿íäñýí áîëîí õîëáîëòûí äàíñíû äóãààð, äàíñàä íü áàéãàà ¿íýò öààñíû òîî, ìºíãºí õºðºíãèéí õýìæýý; 3. çðîÍåð, äèëåðèéí Íîìïàíèòàé áàéãóóëñàí õàðèëöàã÷èéí ãýðýý, ¿íýò öààñ ýçýìøèã÷èéí ¿íýò öààñíû çàõ çýýëä àæèëëàõ áîäëîãî, çîðèëãî, ¿éë àæèëëàãààòàé õîëáîãäñîí ìýäýý, áàðèìò;4. Õóâüöààò Íîìïàíèéí áèçíåñèéí ¿éë àæèëëàãààòàé õîëáîîòîé íèéòýä òàðààãäààã¿é áîëîí Íîìïàíèéí ä¿ðìýýð íóóö ãýæ òîãòîîñîí ìýäýý,áàðèìò;

Äîòîîä ìýäýýëëèéí æàãñààëò

5. ¯íýò öààñíû çàõ çýýëä îðîëöîã÷äûí ¿éë àæèëëàãààíä Õîðîîíîîñ áîëîí ýðõ á¿õèé áàéãóóëëàãààñ õèéñýí øàëãàëòûí òàéëàí, áóñàä ìàòåðèàëä îðñîí íèéòýä òàðààãäààã¿é ìýäýý áàðèìò;6. ¯íýò öààñíû òºëáºð òîîöîî, õàäãàëàìæèéí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõàä õýðýãëýäýã òîîöîîëîõ ìàøèíû ñàíàõ áàéãóóëàìæèä àãóóëæ áàéãàà ìýäýý7. ¯íýò öààñíû á¿ðòãýë, ñóäàëãààíû ôàéëä áàéãàà ìýäýý, àíõàí øàòíû áàðèìò áîëîí àëáàí àæëûí õýðýãöýýíä çîðèóëñàí òàéëàí, ìýäýý, ñóäàëãàà8. ¯íýò öààñíû àðèëæààíû ã¿éëãýýíèé ìýäýý, äàíñíû õóóëãà.

¯ÖÕ: “Äîòîîä ìýäýýëýë, ò¿¿íèéã ýçýìøèã÷ýýñ ¿íýò öààñíû çàõ çýýë äýýð ÿâóóëàõ ¿éë àæèëëàãààíû òóõàé æóðàì”

Äîòîîä ìýäýýëýë ýçýìøèã÷

• ¯íýò öààñ ãàðãàæ áóé Íîìïàíèéí óäèðäëàãà

• ýðõýëæ áàéãàà àæèë, àëáàí òóøààëûí äàãóó ¿íýò öààñ ãàðãàã÷èéí òàëààð íèéòýä òàðààãäààã¿é ìýäýýëýë ýçýìøèã÷,

• ò¿¿í÷ëýí Õîðîîíîîñ äîòîîä ìýäýýëýë ýçýìøèã÷ýýð òîãòîîñîí ýòãýýä

ÕÝÍ?

1. Êîìïàíèéí òóõàé õóóëèéí 81.1-ä çààñàí õóâüöààò Íîìïàíèéí ýðõ á¿õèé àëáàí òóøààëòàí, Õÿíàí øàëãàõ çºâëºëèéí ãèø¿¿í/õÿíàí øàëãàã÷/, á¿ðòãýë, ñàíõ¿¿ãèéí áîëîí àðõèâ, áè÷èã õýðýã õàðèóöñàí àæèëòàí;

2. Õóâüöààò Íîìïàíèéí íèéò ãàðãàñàí ¿íýò öààñíû áàãöûã/ãóðàâíû íýã/ ýçýìøèã÷;

3. ¯íýò öààñíû àðèëæàà, òºëáºð òîîöîî, õàäãàëàìæèéí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõàä õýðýãëýäýã òîîöîîëîõ ìàøèíû ñàíàõ áàéãóóëàìæèä õàäãàëàãäàæ áàéãàà ìýäýýã ñ¿ëæýýíä îðóóëàõ, áîëîâñðóóëàõ, õàäãàëàõ, òàíèëöàõ àæëûã àæèë ¿¿ðãèéí äàãóó ã¿éöýòãýæ áàéãàà ¿íýò öààñíû àðèëæàà ýðõëýõ, òºëáºð òîîöîî, õàäãàëàìæèéí ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ áàéãóóëëàãûí ýðõ á¿õèé àëáàí òóøààëòàí, àæèëòàí;

ÕÝÍ?

1. Çóó÷ëàã÷èéí ¿¿ðýã ã¿éöýòãýäýã áðîÍåð, äèëåðèéí Íîìïàíèéí ìåíåæåð, äèëåð, áðîÍåð, òýäãýýðèéí èòãýìæëýãäñýí ýòãýýä;

2. Õóâüöààò Íîìïàíèéí ¿íýò öààñíû á¿ðòãýë ñóäàëãààã àæèë ¿¿ðãèéí äàãóó õàðèóöäàã àðèëæàà ýðõëýõ áàéãóóëëàãûí àæèëòàí;

3. ¯íýò öààñíû õîðîîíû ãèø¿¿í, àæëûí àëáàíû ìýðãýæèëòýí, ¿íýò öààñíû ã¿éëãýýíèé õÿíàëòûí óëñûí áàéöààã÷.

¯ÖÕ: “Äîòîîä ìýäýýëýë, ò¿¿íèéã ýçýìøèã÷ýýñ ¿íýò öààñíû çàõ çýýë äýýð ÿâóóëàõ ¿éë àæèëëàãààíû òóõàé æóðàì”

CASE

ÒÀ” ÕÊ-èéí õóâü íèéë¿¿ëýã÷äèéí õóðàë áîëæ áàéñàí. Õóâüöàà ýçýìøèã÷ ÕÊ-èéí ã¿éöýòãýõ çàõèðàëä àñóóëò òàâüñàí. Ýíý íü õàðààõàí îëîí íèéòýä ìýäýýëýãäýýã¿é /äîòîîä ìýäýýëýë/ àñóóäàë áàéñàí. Ã¿éöýòãýõ çàõèðàë äîòîîä ìýäýýëëèéã çàäðóóëàõã¿éãýýð õóâüöàà ýçýìøèã÷èä á¿ðýí õýìæýýíèé õàðèóëò ºã÷ ÷àäñàí.Ã¿éöýòãýõ çàõèðàë ÿìàð àðãà õýìæýý àâñàí áý?

Õîðèãëîõ ¿éë àæèëëàãàà

Äîòîîä ìýäýýëýë ýçýìøèã÷èä õîðèãëîõ ç¿éë:

• Äîòîîä ìýäýýëëèéã àøèãëàí ¿íýò öààñíû àðèëæààíä îðîëöîõ,

• Äîòîîä ìýäýýëëèéã áóñäàä çàäðóóëàõ, • Äîòîîä ìýäýýëëèéã çàäðàõ íºõöºë á¿ðä¿¿ëýõ

/õàéõðàìæã¿é õàíäàõ/

Õàðèóöëàãà

• ¯ÖÇÇÕóóëèéí 38.1.2-ä çààñíû äàãóó – Àëáàí òóøààëòíûã 40000-60000– Õóóëèéí ýòãýýäèéã 200000-250000

• Ýð¿¿ãèéí õóóëèéí 158 äóãààð ç¿éëä çààñíû äàãóó– Òîäîðõîé àëáàí òóøààë ýðõëýõ, ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ ýðõèéã 3 æèë

õ¿ðòýë õóãàöààãààð õàñàõ áóþó õàñàõã¿éãýýð õºäºëìºðèéí õºëñíèé äîîä õýìæýýã 151-200 äàõèí íýìýãä¿¿ëñýíòýé òýíöýõ õýìæýýíèé òºãðºãººð òîðãîõ, 3-6 ñàð õ¿ðòýë õóãàöààãààð áàðèâ÷ëàõ, ýñâýë 2 æèë õ¿ðòýë õóãàöààãààð õîðèõ ÿë øèéòãýíý

– Òîäîðõîé àëáàí òóøààë ýðõëýõ, ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëàõ ýðõèéã 5 æèë õ¿ðòýë õóãàöààãààð õàñ÷, 5 æèë õ¿ðòýë õóãàöààãààð õîðèõ ÿë øèéòãýíý

Õîõèðîë

• çîäèò õîõèðîë

• Îëîõ áàéñàí àøèã

• Íýìýëò çàðäàë

• Ñýòãýë ñàíààíû

Òîõèîëäëîîð äîòîîä ìýäýýëýë ýçýìøèã÷

Àæèë ¿¿ðãèéí äàãóó äîòîîä ìýäýýëýë ýçýìøäýãã¿é áîëîâ÷ òîõèîëäëîîð ìýäýæ, ìýäýýëýë äàìæóóëàõ, àøèãëàõ áîëîìæòîé áîëñîí õ¿ì¿¿ñèéã îéëãîíî.

• ÒàÍñèíû æîëîî÷• ¯éë÷ëýã÷• Öýâýðëýã÷• áóñàä

*

Àíõààðàë òàâüñàíä áàÿðëàëàà

» Óòàñ: 313511, E-mail: [email protected]

mailto:[email protected]

dotood medeelel medeelliin il tod baidal.1

Economy & Finance