dosha ganral seminar

45
DOSHA SIDHANTA ACCORDING TO SUSHRUTA Dr. Ajay Chavan 1 st Year P.G. Rasashatra

Upload: dr-ajay

Post on 18-Nov-2014

111 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Dosha Ganral Seminar

DOSHA SIDHANTA ACCORDING TO SUSHRUTA

Dr. Ajay Chavan 1st Year P.G. Rasashatra

Page 2: Dosha Ganral Seminar

2

DOSHANirukti : SÕwÉrÉliÉÏ CÌiÉ SÉåwÉÉ|| A.H.Su.1/6

Which causes vitiation of Dushyas is called Dohsa. Is

literary meaning.

But when Dhoshas are in Balanced condition they are

carry out all the Physiological function & maintain a

health. 27/01/2010

Page 3: Dosha Ganral Seminar

3

urÉÑimɨÉÏ Su.Su.21/5

uÉÉ aÉÌiÉaÉlkÉlÉrÉÉå ||

iÉmÉ xÉÇiÉÉmÉå ||

ÎzsÉwÉ AÍsÉÇaÉlÉå||27/01/2010

Page 4: Dosha Ganral Seminar

4

SÉåwÉÉ xjÉÉlÉ Sushruta Su.su.21/6

Charak Ch.su.20/7

Vaggbhata A.H.Su.12/3

Vata Shroni, Guda Vasti, Purishadhana, Kati,Sakthini

Pakwashya, Sprsheindriyam

Pitta Pakwamashayamadhya

Sweda, lasika, Amashaya

Nabhi, Amashaya,Rudhira

Kapha Amashaya Ura, Shira, Griva, Parva

Kantha, Kloma, Rasa, Meda Jivha

27/01/2010

Page 5: Dosha Ganral Seminar

5

Guna Of VataSushruta

Su.Ni.1/7

Charak Ch.Su.1/58

Vaggbhata A.H.Su.1/14

Ruksha, shita, laghu,

Muhuchara, Vishada, Khara, Avaktya,Rajogu

na Tiryaka, Aashukari.

Ruksha, Shita, Laghu,

Sukshama, vishada, Daruna, Amurta, Yogvahai

Ruksha, shita, Sukshama,

khara, Vibhu, Ashukari

27/01/2010

Page 6: Dosha Ganral Seminar

6

Guna Of PittaSushruta Su.Su.21/11

Charaka Ch.Su.1/54

Vaggbhata A.H.Su.1/11

Ushana, Tikshna, Katu, Amla, Putigandha, Nilpitavarna.

Sneha, Drava, Sara, Visragandha, SuklaArunavarna

Laghu, Vishada, Vidagdha, Visragandha.

27/01/2010

Page 7: Dosha Ganral Seminar

7

Guna Of KaphaSushruta

Su.Su.21/15

Charaka Ch.su.1/60

Vaggbhata A.H.Su.1/12

Guru, Singdha Shita, Pichila, Manda, Sthira, madura, Avigandha

Matsarya, Simita, Sukla, Lavan, Sweta

Singdha, Guru, Shita.

27/01/2010

Page 8: Dosha Ganral Seminar

8

KARMA OF DOSHA’SuÉÉiÉ : SÉåwÉkÉÉiuÉÉÎlaÉxÉqÉiÉÉÇ

xÉÇmÉëÉÎmiÉÇ ÌuÉwÉrÉåwÉÑ cÉ|| Ì¢ürÉÉhÉÉqÉÉlÉÑsÉÉåqrÉÇ cÉ

MüUÉåirÉMÑüÌmÉiÉÉåÅÌlÉsÉ ||Su.Ni.1/9

MüTü :

xÉÎlkÉxÉÇzsÉåwÉhÉxlÉåWûlÉ UÉåmÉhÉmÉÔUhÉoÉsÉxjÉæM×üiÉç || Su.Su.15/627/01/2010

Page 9: Dosha Ganral Seminar

9

CONTD… ÌmÉ¨É :

UÉaÉmÉÎiMüiÉåeÉÉåqÉåkÉÉåwqÉM×üÎimɨÉÇ mÉÇcÉkÉÉ mÉëÌuÉpÉiMüqÉÎalÉMüqÉïhÉÉÅlÉÑaÉëWÇû||

Su.su.15/5

27/01/2010

Page 10: Dosha Ganral Seminar

10

TYPES OF VATA

mÉëÉhÉÉåSlÉÉæ xÉqÉÉlÉ¶É urÉlÉɶÉÉmÉÉlÉ LuÉ cÉ |

xjÉÉlÉxjÉÉ qÉÉÂiÉÉ: mÉlcÉ rÉÉmÉrÉÎliÉ zÉUÏËUhÉqÉç || Su.Ni.1/12

Prana Vata :

rÉÉå uÉÉrÉÑuÉï

¢üxÉÇcÉUÏ ..........mÉëÉhÉɶÉÉmrÉuÉsÉqoÉiÉå|| Su.Ni. 1/12

Udana Vata :

ESÉlÉÉå lÉÉqÉ rÉxiÉÔkuÉïqÉÑmÉæÌiÉlÉç .............. ÌuÉzÉåwÉÉåÅÍpÉmÉëuÉiÉïiÉå||

Su.Ni.1/14

27/01/2010

Page 11: Dosha Ganral Seminar

11

CONTD… Vyana Vata :

M×üixlÉSåWûcÉUÉå

urÉÉlÉÉå ................. mÉgcÉkÉÉ

cÉå¹rÉirÉÌmÉ||

Su.Ni.1/16

Samana Vata :

AÉqÉmÉYuÉÉzÉrÉcÉU:

xÉqÉÉlÉÉå ................

ÌuÉzÉåwÉÉÎluÉÌuÉlÉÌ£ü ÌWû||

Su.Ni.1/15

Apana Vata:

mÉYuÉÉkÉÉlÉÉsÉrÉÉåÅmÉÉlÉ: .............

zÉM×ülqÉÔ§ÉzÉÑ¢üaÉpÉÉï¨ÉïuÉÉlrÉkÉ:||

Su.Ni.1/18

27/01/2010

Page 12: Dosha Ganral Seminar

12

TYPES OF PITTA iÉŠÉSعWåûiÉÑMåülÉ ÌuÉzÉåwÉåhÉ

mÉYuÉÉqÉÉzÉrÉqÉkrÉxjÉÇ .............................. iÉÎxqÉlÉç pÉëÉeÉMüÉåÅÎalÉËUÌiÉ xÉÇSèlrÉÉ||

Su.Su.21/10

Ranjak Agni:

UÉaÉM×üiÉ UxÉxrÉ UgeÉMüÉÎalÉ UgeÉÌmɨÉ

MüqÉï||

Pachaka Agni:

mÉÎiMüM×üiÉÇ AÉWûÉUxrÉ ......||

Alochak Agni:

iÉåeÉM×üiÉÇ AÉsÉÉåcÉMüÉÎalÉ ..............||27/01/2010

Page 13: Dosha Ganral Seminar

13

CONTD… Sadhakagni : qÉåkÉÉM×üiÉÇ

qÉåkÉÉaÉëljÉMüwÉïhÉxÉÉqÉjÉï ................||

Bhrajakagni : EwqÉM×üiÉ iuÉMüxjÉ

ÌmɨÉÇ ............|| Su.Su.15/2(Dalhana)

27/01/2010

Page 14: Dosha Ganral Seminar

14

SITES OF PITTA IN HUMAN BODY2

7/0

1/2

01

0

Page 15: Dosha Ganral Seminar

15

TYPES OF KAPHA EU:xjÉÎx§ÉMüxÉlkÉÉUhÉ ........................................................

xÉuÉïxÉÎlkÉxÉÇzsÉåwÉÉiÉç xÉuÉïxÉlkrÉlÉÑaÉëWÇû MüUÉåÌiÉ ||

Su.Su.21/14

Shleshak Kapha :

xÉÎlkÉzsÉåwÉM×üiÉç xÉÎlkÉoÉlkÉlÉ MüUÉåÌiÉ .....||

Kledak Kapha :

xlÉåWûlÉM×üÌSÌiÉ zÉËUUxrÉ xlÉæakÉÇMüUÉåÌiÉ .....||

Bodhak Kapha :

UÉåmÉhÉM×üiÉç uÉëhÉxrÉ xÉÉæqrÉiuÉÉiÉ ........||

27/01/2010

Page 16: Dosha Ganral Seminar

16

CONTD…

Tarpak Kapha: mÉÔUhÉxrÉ zÉUÏUxrÉ

oÉWÒûiuÉÉlqÉÔiÉïiuÉÉŠ ......||

Avlambak Kapha: oÉsÉM×üiÉç

mÉÑ̹M×üiÉç ..................|| Su.Su.15/4

(Dalhan)

27/01/2010

Page 17: Dosha Ganral Seminar

17

uÉ×kSÏ sɤÉhÉ OF uÉÉiÉSushruta

Su.Su.15/14

Vaggbhat A.H.Su.11/16

Vakparushya, Karshya, karshnya, Gatraspurana, ushnakamitwa, Nidranasha, Alpabala,

Kamitwa, Kampa, Shakrudgrahan, Prlap, Bhrama.

27/01/2010

Page 18: Dosha Ganral Seminar

18

uÉ×kSÏ sɤÉhÉ OF ÌmɨÉ

Sushruta Su.Su.15/14

Vaggbhata A.H.Su.11/7

Pitabhasata, Santap, Shitakamitwa, Murcha, Balahani, Indriyadaurbalya, Pitavinmutra, Pitanetra, Twaka.

Kshatru, Daha, Alpanidrata

27/01/2010

Page 19: Dosha Ganral Seminar

19

uÉ×kSÏ sɤÉhÉ OF MüTü

Sushruta Su.Su.15/14

Vaggbhat A.H.Su.11/7

Shouklya, Shaitya, Sthairya, Gaurovm, Avsada, Tandra, Nidra, Sandhivishlesha.

Mandagni, Praseka, Alasya, Swasa, Kasa

27/01/2010

Page 20: Dosha Ganral Seminar

20

¤ÉrÉ sɤÉhÉ OF uÉÉiÉ

Sushruta Su.Su.15/9

Vaggbhata A.H.Su.11/15

Mandachestha, Alpavaktya, Alpaharsha, Mudhasdnya.

Moha, Shleshmavrudhi,

27/01/2010

Page 21: Dosha Ganral Seminar

21

¤ÉrÉ sɤÉhÉ OF ÌmɨÉ

Sushruta Su.Su.15/9

Vaggbhata A.H.Su.11/16

Mandaushma, Madagni, Nishprabha

Mandoanal, shita, Prphahani

27/01/2010

Page 22: Dosha Ganral Seminar

22

¤ÉrÉ sɤÉhÉ OF MüTü

Sushruta Su.Su.15/7

Vaggbhata A.H.Su.11/13

Rukshata, Antardhah, Shlesmashay shunyata, Sandhishaithilya,Trushana,Daurbalya,

Bhrama, Hraddraya,

27/01/2010

Page 23: Dosha Ganral Seminar

Whether Rakta Is Dosha ???

Page 24: Dosha Ganral Seminar

24

Rakta As Dosha uÉÉiÉÌmɨÉzsÉåqÉhÉ LuÉ

SåWûxÉqpÉuÉWåûiÉuÉ ...............................

iÉSåÍpÉUåuÉ zÉÉåÍhÉiÉcÉiÉÑjÉåï: xÉqpÉuÉÎxjÉÌiÉmÉësÉrÉåwuÉmrÉÌuÉUÌ

WûiÉÇ zÉËUUÇ pÉuÉÌiÉ|| Su.Su.21/3

lɨÉåï SåWû: MüTüSÎxiÉ lÉ ÌmɨÉÉ³É cÉ qÉÉÂiÉÉiÉ|

zÉÉåÍhÉiÉÉSÌmÉ uÉÉ ÌlÉirÉÇ SåWû

LiÉæxiÉÑ kÉÉrÉïiÉå|| Su. Su.21/4

27/01/2010

Page 25: Dosha Ganral Seminar

25

CONTD…

There can be no organism without Vata,

Pitta, Kapha and Rakta, which are

necessary to constantly maintain its

integrity.

27/01/2010

Page 26: Dosha Ganral Seminar

26

xjÉÉlÉ OF U£ü

zÉÉåÍhÉiÉxrÉ xjÉÉlÉÇ rÉM×üiÉÎmsÉWûÉlÉÉæ |

iɧÉxjÉqÉãuÉ zÉãwÉÉhÉÉÇ zÉÉãÌlÉiÉxjÉÉlÉÉqÉlÉÑaÉëWÇû MüUÉåÌiÉ||

Su.Su.21/16

YakrutaPliha

27/01/2010

Page 27: Dosha Ganral Seminar

27

aÉÑhÉ OF U£ü

AlÉÑwhÉzÉÏiÉÇ qÉkÉÑUÇ ÎxlÉakÉÇ U£ügcÉ

uÉhÉïiÉ:|

zÉÉåÍhÉiÉÇ aÉÑ ÌuÉxÉëÇ xrÉÉS ÌuÉSWû¶É

ÌmɨÉuÉiÉ|| Su.Su.21/17

Vesram – Amagandhi

Vidahacha Pitaavat – how pitta does vidaha

like that 27/01/2010

Page 28: Dosha Ganral Seminar

28

MüqÉï Of U£ü SåWûxrÉ ÂÍkÉUÇ qÉÔsÉÇ

ÂÍkÉUåhÉæuÉ kÉÉrÉïiÉå || iÉxqÉɱ¦ÉålÉ xÉÇU¤rÉÇ U£Çü eÉÏuÉ

CÌiÉ ÎxjÉÌiÉ: || Su.Su.14/44

The root (originating factor) of the body is Rakta and body is sustained verily by Rakta.

U£Çü uÉhÉïmÉëxÉÉSÇ qÉÉÇxÉmÉÑÌ¹Ç eÉÏuÉrÉÌiÉ cÉ || Su.Su.15/6

27/01/2010

Page 29: Dosha Ganral Seminar

29

¤ÉrÉ Of U£ü

zÉÉåÍhÉiɤÉrÉå iuÉMümÉÉÂwrÉqÉqsÉzÉÏiÉmÉëÉjÉïlÉÉxÉÉÍxÉUzÉæÍjÉsrÉÇ cÉ ||

Su.Su.15/9

Amla – Amlarasa ichhya because of Vatavrudhi Shita – Darvatwa kshya of Rakta increases Ushnatwa of body.

Su.Su.15/9 (Dalhan)27/01/2010

Page 30: Dosha Ganral Seminar

30

uÉ×ÎkS Of U£ü

....................... U£Çü

U£üÉÄQçûaÉÉͤÉiÉÉÇ

ÍxÉUÉmÉÔhÉïiuÉÇ cÉ||

Su.Su.15/14

Rakta vrdhi causes flushed body

particulary eyes, fullness of blood vessels.

27/01/2010

Page 31: Dosha Ganral Seminar

31

CAUSE OF PRAKOPA OF RAKTA ÌmɨÉmÉëMüÉåmÉhÉæUåuÉ

cÉÉpÉϤhÉÇ................................ ............................ ÌuÉzÉwÉæUxÉ×Mçü

mÉëMüÉåmÉqÉÉmɱiÉå ||

Su.Su.21/25

Rakta prakopa verily by exiting agent

of Pitta and by frequent intake of drava,

snigdha etc. Aahara and divaswapna,

krodha etc. vihara. 27/01/2010

Page 32: Dosha Ganral Seminar

32

CONCEPT OF RAKTA AS DOSHA

Acc. Sushruta Rakta is also responsible for

the EimÉÌ¨É and ÌuÉlÉÉzÉ Sharira as like

the Tridosha and for Dharan it is also

responsible.Su.Su.21/4

He has mentioned that U£ü uÉæzÉqrÉ is

also responsible for the EimÉÌ¨É of urÉÉÍkÉ

Su.Su.21/327/01/2010

Page 33: Dosha Ganral Seminar

33

CONTD…

Susruta has mentained xjÉÉlÉ and

mÉëMüÉåmÉ MüÉUhÉ of Rakta as like

the Tridosha.

Su.Su.21/16,25

He has mentaied classification of urÉÉÍkÉ

are uÉÉiÉeÉ, ÌmɨÉeÉ, MüTüeÉ,

U£üeÉ, & xÉͳÉmÉÉiÉeÉ.Su.Su.1/2427/01/2010

Page 34: Dosha Ganral Seminar

34

CONTD…uÉÉiÉÉSØiÉå lÉÉÎxiÉ ÂeÉÉ lÉ mÉÉMü:

ÌmɨÉÉSØiÉå lÉÉÎxiÉ MüTüÉŠ mÉÔrÉ.......................................... zÉÉåÍhÉiÉqÉåuÉ mÉÉMüÉå qÉiÉÉåÅUåwÉÉÇ ÌuÉSÒwÉÉ ²ÏÌiÉrÉ: ||

Su.Su.17/7,8

Acc. to other view Paka is caused by Rakta which is affected by pitta aggravated in due course and subjugating Vata and Kapha.

27/01/2010

Page 35: Dosha Ganral Seminar

35

CONTD…

According to cÉUMü:

Acharya Chrak also mentained Immportance of Rakta

iÉiÉ: zÉÉåÍhÉiÉeÉÉ UÉåaÉÉ: mÉëeÉÉrÉiÉå mÉ×jÉÎauÉkÉÉ: .............................................. ÌuÉMüÉUÉ:xÉuÉïLuÉæiÉå ÌuÉ¥ÉårÉÉ: zÉÉåÍhÉiÉeÉÉ || Ch.Su.24/12-16.

Charak has given Nidan of U£üSÒ¹Ï in the

ÌuÉÍkÉzÉÉåÍhÉiÉÏrÉ AkrÉÉrÉ27/01/2010

Page 36: Dosha Ganral Seminar

36

IN OTHER PATHY’S Unani : in Unani they mentioned four type of dosha xÉÉæSÉ (uÉÉiÉ), xÉTüUÉ (ÌmɨÉ), & oÉsÉaÉqÉ (MüTü)

and they include the ZÉÔlÉ (U£ü) as the fourth Dosha. Alopathy : In Alopathy having the Four Humor Theory (Galenic

Theory),

1) Lymph

2) Black Bile (believed to be from the Spleen)3) Bilary secretion from Liver

4) Blood27/01/2010

Page 37: Dosha Ganral Seminar

37

CONTRADICTION

From Sushrut Samhita :

AcÉÉrÉï xÉÑ´ÉÑiÉ has mentaioned Vata,

Pita, Kapha as ̧ÉxjÉÔhÉ . Su.Su.21/3

He has mentained Vitiation of Tridosha is

cause for Vitiation of Rakta.Su.Su.21/25

27/01/2010

Page 38: Dosha Ganral Seminar

38

CONTD… ÌuÉxÉaÉÉïSÉlÉÌuɤÉåmÉæ:

xÉÉåqÉxÉÑrÉÉïÌlÉsÉÉ rÉjÉÉ| kÉÉUrÉÎliÉ eÉaÉSåWÇû

MüTüÌmɨÉÉÌlÉsÉÉxiÉjÉÉ || Su.Su.21/8

Vata, Pitta and Kapha maintain the integrity of

the animated organism by creating, assimilating

and diffusing strength in the same way as the

moon, the sun, and the winds maintain the

integrity of the terrestrial globe. 27/01/2010

Page 39: Dosha Ganral Seminar

39

CONTD…

Mainly Vata, Pitta, Kapha are the responsible for

producing SåWûmÉëM×üiÉÏ,there is not

mentioned regarding U£ümÉëM×üiÉÏ. Other Reference :

In AjÉuÉïuÉåS only Vata, Pitta(sukshma),

Kapha(abha) is there & in GaÉuÉåS also given

Vata, Pitta, Kapha as ̧ÉkÉÉiÉÑ.

27/01/2010

Page 40: Dosha Ganral Seminar

40

DISCUSSION Pitta and Agni :

lÉ ZÉsÉÑ ÌmɨÉurÉÌiÉUåMüÉSlrÉÉåÅÎalÉÂmÉsÉprÉiÉå .............................. AÉaÉqÉÉŠ mÉzrÉÉqÉÉå lÉ ZÉsÉÑ ÌmɨÉurÉÌiÉUåMüÉSlrÉÉåÅÎalÉÂmÉsÉprÉiÉå||

Su.Su.21/9

Sushruta has mentioned there is no Agni other than Pitta.Pitta

being of igneous nature, come forth with function like Dahan, Pachan

etc

Consequently an enfeebled action of Pitta is remedied by the

administration of drugs and substances which are similar to the Agni

in their attributes27/01/2010

Page 41: Dosha Ganral Seminar

41

CONTD… Now the point of difference is if both are identical then

how some drug are ÌmɨÉzÉÉqÉMü but

AÎalÉuÉkÉïM and vice versa eg. Ghrita, goat milk .

Also ‘xÉqÉSÉåwÉ xÉqÉÉÎalÉcNû’cant be

explained Su.Su.15

In Nidana of Palita, Agni & Pitta are mentioned

separately.Su.Ni.13/17

Guna of Pitta is Snigha, Drava, downmoving

while Agni is opposite to that. Su.Su.21/9 (Dalhan)

27/01/2010

Page 42: Dosha Ganral Seminar

42

CONCLUSION

xÉÑ´ÉÑiÉ had given importance to the Rakta

because of xÉÑ´ÉÑiÉ xÉÇÌWûiÉÉ is mainly

zÉsrÉ mÉëkÉÉlÉ and in zÉsrÉ MüqÉï

Rakta is very important factor.

Sushruta had frist mentained Pitta dosha in

detail.

He had considar Pitta and Agni are same.27/01/2010

Page 43: Dosha Ganral Seminar

43

CONTD…

There is No Controversy regarding Rakta as Dosha or Dhatu as per Sushruta. He Cleary defined and justified it with respect to condition

27/01/2010

Page 44: Dosha Ganral Seminar

44

Referances ‘Sushruta Samhita’ comentary of Dahlanacharya.

‘Sushruta Samhita’ P.V.Sharma.

‘Charak Samhita’

‘Astang Hrudaya’

‘Sarira Kriya Vigan’ Shivkumar Gaud.

‘Text book of SariraKriya’ S.K.Pande

‘Text Book of Pathology’ Dr.Harsha Mohan

Internet.

27/01/2010

Page 45: Dosha Ganral Seminar

THANK YOU 27/01/2010 45