Os dominios bioclimáticos

As paisaxes naturais

SELECTIVIDADE

Obxectivo xeral: examinar as principais formacións vexetais ( arbóreas e arbustiva ) e os tipos de paisaxes asociados á Iberia Húmida, Seca e Árida.

Parque Nacional de Garajonai ( A Gomera )

Dehesa estremeña

Bosque de Irati. Navarra

Analizar, finalmente, as consecuencias da acción do

home sobre o medio ( páx 1 )

Erosión, biotopo, bioma, garriga, sotobosque, especie umbrófila, landa, efecto invernadoiro, endemismo, chuvia ácida,

bosque caducifolio, residuos sólidos urbanos, dehesa, especie hidrófila, especie heliófila, especie xerófila vexetación clímax, biosfera, cliserie, desertización

Define os seguintes conceptos ( páx 20 )

Preguntas teóricas ( páx 20 )

- A variedade de paisaxes vexetais en España ( Xuño 2007 )- Caracteres termopluviométricos e paisaxes bioclimáticos na España seca ( Setembro 2005 )- Caracteres termopluviométricos e paisaxes bioclimáticos na España húmida ( Setembro 2004 )

- Factores da distribución da vexetación e os solos na Península Ibérica ( Setembro 1999 ) - A paisaxe vexetal na Iberia Húmida ( Xuño 1999 )

Comentarios ( páx 20 )A distribución da faia na

Península Ibérica

Orientacións: tipoloxía da imaxe ( sistema de representación,

tipo de información, escala ) caracteres xerais do feito

representado, relación con diversos factores xeográficos que

expliquen a distribución etc

A distribución da sobreira na Península Ibérica

Os seres vivos non se distribúen por igual por todo o territorio.

A variedade no relevo e no clima de España deron lugar a unha

grande variedade de ecosistemas.

Un lugar determinado, os seres vivos que o habitan e as relaciónsque se producen entre eles constitúen un ecosistema

Nun ecosistema distínguense dous compoñentes

1. Os seres vivos, oucompoñente biótico

(biocenose)

2. e os elementos inertes do medio, abióticos: auga, solo, rochas,temperatura, humidade...

(biotopo)

é o conxunto formado polo ecosistema dunha áreae os elementos económicos, sociais e culturais (antrópicos)propios dunha sociedade humana.

A paisaxe:

A paisaxe é sobre todo paisaxe vexetal.

A vexetación está integrada por formacións ou grupos de vexetaciónindividualizadas polo seu tamaño e fisonomía.

Podemos distinguir tres tipos básicos

O bosque Porte arbóreo

O mato-matogueira

Porte arbustivo

O prado

Porte herbáceo

A vexetación en España conta cunha grande variedade deespecies: unhas 6000

As distintasespeciesvexetais

distribúenseformandoconxuntos.

No territorio español podemos distinguir catro grandes REXIÓNS BIOXEOGRÁFICAS

FACTORES QUE INFLÚEN NA VEXETACIÓN

CLIMA RELEVO SOLO HOME

Temperaturas

Humidade

Insolación

Vexetación termófilaVexetación criófila

Vexetación higrófilaVexetación xerófila

Vexetación umbrófila

Pisos bioclimátic

os

Orientación das

vertentes

Barlovento/Sotavento

Avesedo/ Solaina

Salinidade

Acidez

Vexetaciónhalófila

Vexetación acidófila

Vexetación basófila

Introducción de

especies

Degradación de

especies

correspóndese coa zona do climaOceánico puro e de transición, e tamén en zonas de mediamontaña con abundantes precipitacións.

Noroeste.Cornisa cantábrica.Zona dos Pireneos.Cordilleira Cantábrica.Sistema Central.Sistema Ibérico.

Rexión eurosiberiana:

A formación vexetal característica é o bosque caducifolio ou defrondosas (vexetación mesófila)

Bosques densos. ( conpoucas especies, formando grandes masas )

Carballo

Faia

Tronco rectilíneo,cortiza delgada,madeira semidurae follas grandesque caen nooutono (caduca)

Faia (Fagus sylvática)Especie que tolera mal o calor e moi ben o frío.

Esixe gran humidade.

O seu crecemento é bastante rápido.

A súa madeira, de boa calidade, é empregada para elaborar mobles e utensilios.

Forma bosques propios ou mixtos (co carballo)

Cordillera Cantábrica

Pireneo navarro

Distribución xeográfica:Comentario de Selectividade

Carballo (Quercus robur) Especie que soporta mal os veránscalorosos.Ten menos tolerancia ao frío que afaia.Esixe menos humidade.

Árbore de crecemento lento.

Madeira dura apta para a construcción,fabricación de mobles e de barcos.

Distribución xeográfica:

CordilleraCantábrica

Galicia

Outras especies asociadas e secundarias

Freixo

Acivro

Chopo

Nas ribeiras dos ríos aparecen especies especializadas destos lugares, moi húmedos e pobres en nutrintes Son especies de porte arborescente como o freixo, tilo, ulmeira ( olmo ) e o pradairo ( arce ).

Pradairo

Ulmeira

Sin deixar de ser un bosque caducifolio, presenta un tipo de bosque propio y diferenciado do

bosque de carballo ou faia circundante

Bidueiro

Un lugar especial dentro do bosque caducifolio ocuparíano o CASTIÑEIRO

Árbore de folla caduca que pode acadar os 35 m de altura

Tronco groso, follas lanceoladas, puntiagudas

e aserradas

Procedente de Asia Menor, foi introducido en Europa polos romanos

Moi apreciado tanto pola

súa madeira como polo

seu froito, a castaña

O sotobosque

No ambiente sombrío do bosquemedran fieitos e musgos

a landa atlánticaFormación arbustiva que pode chegar a alcanzar alturas de 4

metros, constituída por distintas especies

Uces ou breixo

toxo

A degradación do bosque autóctono

A sobreexplotación domonte e a proliferacióndos incendios forestais,unido a unha errática

política de repoboación,son responsables da

progresiva desaparicióndo bosque atlántico.

As especies foráneas de

crecemento rápido desprazan ás

autóctonas

correspóndese coas zonas dos dominiosclimáticos mediterráneo e interior.

Ocupa a maior parteda península.

Rexión mediterránea:

A formación vexetal característica é o bosque esclerófilo, perennifólio

Constituído por especies arbóreasadaptadas á sequedade.

Folla perenne, de pequeno tamaño,Duras ( “ coriáceas “ ) espiñosas.

Árbores de crecemento lento.

Troncos non rectilíneos.Madeira dura.

Raíces moi desenvoltas

Aciñeira(Quercus ilex)

Árbore máis característica e extendida doclima mediterráneo.

Moi resistente á seca. Adáptase a todotipo de solos.De madeira moi dura e resistente.

O seu froito, a landra, serve para alimentar o gando.

Moi ramificadas, formando copas altas epechadas.

Distribución xeográfica:

Os bosques mellor conservado atópanse en:

A súa capacidade de adaptación permítelle

colonizar altitudes desde o nivel do mar ata os 2000 m,

zonas con escasas precipitacións

Serra Morena, Serra do

Guadarrama e Estremadura

Sobreira(Quercus suber)

Necesita invernos suaves, certahumidade (superior a 500 mm/ano),

De madeira moi dura.

A súa codia utilízase para a

obtención de cortiza.

e solos silíceos.

Suroeste da península

Distribución xeográfica:

Sur de Andalucía

Norleste de Cataluña e sur de Castellón

Outras especies asociadas e secundarias

Sabina albar

Oliveira silvestre

Algarrobeira

O bosque mediterráneo presenta unha relativa falta de especies arbóreas

Piñeiro

Os piñeiros tipicamente mediterráneos son o piñoneiro e o carrasco

sendo os dous heliófilos e termófilos

O piñoneiro exténse polos areais costeiros desde Cataluña a Portugal e o carrasco coloniza as terras do leste peninsular

Na actualidade o bosque mediterráneo viu reducida a súa extensión

As roturacións, a introducción doutras especies, os incendiós

forestais estarían entre as causas do retroceso do bosque

esclerófilo mediterráneo

Na actualidade inténtase conservalo mediante o sistema da dehesa

Consiste en aclarar o bosque, limpalo ecombinar o aproveitamento do froito, daleña e da madeira coa agricultura e o pastoreo

Exténse sobre todo nas penichairas estremeñas e

salmantinas e nalgunhas zonas de Serra Morena

A dehesa máis típica está formada pola aciñeira, pero tamén se desenvolve coa sobreira e o quejigo

O sotobosque Vexetación arbustiva e herbácea

É o resultado da degradacióndo bosque pola acción humana.

Sen embargo, ocupa unha ampla extensión no ámbito mediterráneo español

Presenta tres tipos característicos

Maquia ouMaquis

Formación de matogueira esclerófila, densa e pechada que se desenvolve sobre terreos silíceos

está composta por especies que chegan a superar os 2 m de altura e na que poden aparecer

árbores dispersos

madroño

jara

uces

lentisco

retama

Cando a maquia se degrada aparece sobre terreos máis secos a Garriga

formación menos densa de porte máis baixo e con menos variedade de especies que o maquis

Coscoja ou chaparra

Jara

Romero

Tomillo

Lavanda

Está composta por plantas que resisten a calor e a

ausencia de auga. Forma masas de arbustos

espiñentos, con nós e baixos,discontínuos, que

deixan ao descuberto solos pobres.

Estepa

Desenvólvese como como formación

regresiva da maquia e da garriga

Tomillo

Palmito

Espárrago silvestre

Esparto

Carateriza, en particular, ás rexións de clima semiárido do surleste e algunhas zonas moi secas e degradadas do interior ( Monegros, e a Mancha )

Vexetación de montaña:

Sabemos que coa altitude descende a temperatura e

aumentan as precipitacións

A oscilación térmica acentúase

e as condicións climáticas tamén varían segundo a exposición das vertentes en relación ao vento e ao sol

en consecuencia a vexetación disponse en pisos quepresentan formacións vexetais distintas en función da altura.

A cada altitude e disposición da montaña vaille corresponder unha vexetación diferente, estratificada en pisos Dando lugar ás

CLISERIES

CLISERIE

Gráfico esquemático ( diagrama de

aspecto máis ou menos triangular ) que revela

a distribución escalonada de

diferentes tipos de vexetación

cada piso bioclimático estará determinado por unhas determinadas condicións atmosféricas e climáticas

Na cliserie altitudinal a vexetación aparece ordenada en pisos ( bioclimáticos ), desde o nivel do mar ata as cotas máis elevadas

Os pisos bioclimáticos que integran unha cliserie serían as zonas ou niveis definidos por uns determinados umbrais térmicos

As altitudes ás que se atoparían os pisos varían segundo se trate da vertente norte, máis fresca e húmida, ou a sur, máis cálida e seca Os límites sitúanse a maior

altitude nas vertentes sur das cordilleiras

A intervención humana tamén pode influír, pois a cavadura do bosque para instalar pastos fixo descender o límite inferior do piso alpino

1. Piso basal a menor altitude ( ata os 880/1000 m ) posibilita o desenvolvemento dunha vexetación semellante á existente nas chairas limítrofes

2. Piso montano/subalpino

Ata os 2000/2200 m. Nivel caracterizado por un aumento das precipitacións e un acusado descenso das temperaturasAparecen especies hidrófilas e

criófilas, adaptadas a unha maior humidade e ás baixas temperaturas, como as faias, coníferas ( abetos,

pinsapos, piñeiros)

3. Piso alpino/supraforestal

A partir dos 2200 m

Ocupado por unha vexetación de tipo herbácea e praderías 4. Piso nival

Nas montañas máis altas, por riba dos 3000 m

atopamos tan só especie rupícolas, brións e liques

A vexetación de montaña varía segundo a rexión bioxeográfica ( páx 7 )

1. Cliserie alpina ( Pireneos )

2. Cliserie de transición ( Cordilleira Cantábrica e Sistemas Ibérico e Central )

3. Cliserie mediterránea ( Serra Nevada )

área definida por unhas características mediterráneas con influencias africanas e do Atlántico sur.

Illas de Cabo VerdeAzoresMadeira

Rexión Macaronésica:

Illas Canarias

Localizadas na franxa subtropical atlántica, nelas atopamos especies mediterráneas con outras de orixe tropical e atlántico

As peculiaridades xeográficas das Canarias, a súa latitude subtropical, o seu carácter insular, a natureza volcánica do solo…

DAN LUGAR A UNHA ENORME RIQUEZA E VARIEDADE DE ESPECIES Podemos destacar a existencia dun elevado

número de endemismo e de especies relictas ( propias de climas pasados )

Nas illas máis orientais, Fuerteventura e Lanzarote, moi áridas, presentan unha vexetación moi pobre, sudesértica

No resto, a vexetación ordénase nunha sucesión de pisos (cliseries).

Piso basal (nivel do mar-300/500 m)

Piso intermedio (300/500-800 m)

Piso termocanario (800-1200 m)

Piso canario (ata 2200 m)

Piso supracanario (por riba de 2200 m)

Piso basal: aridezMatogueiras, raras e ásperas(carruncho e tabaiba)

Piso intermedio: descenso térmico eaumento da humidade

Medran especies como palmeira, drago e sabina

drago

palmeiral

drago

Piso termocanarioA vexetación adáptase á humidade, ásnéboas persistentes xeneradas polos alisios,á maior frescura e á menor insolación.

Nestas condicións aparece un bosquedenso e sempre verde, con especies,endémicas deste bosque, tales comoo loureiro canario, o paloblanco, oviñátigo e o bocán

A vexetación arbustiva asociada está formada por especies como o brezo,o acebiño e un sotobosque moi rico en fieitos

Piso canarioBosque de coníferas (piñeiro canario) por riba

das nubes, adaptadas ao frío e á aridez

Piso supracanario Sen a penas vexetación

Matas dispersas de gran riqueza floral

As Reservas Naturais

A necesidade de preservar na negativa influencia humana certas áreas propicou a creación de parques e reservas naturais

Bosque de laurisilva. Parque Nacional de Garajonay

Bosque mediterráneo de

aciñeiras. Parque Nacional de Cabañeros

Lago glaciar de Enol. Parque Nacional dos Picos de Europa

Deste xeito pódense conservar lugares de gran valor faunístico, botánico,

xeolóxico, paisaxístico, histórico, arqueolóxico…

O Parque Nacional de Covadonga ocupa a rexión máis occidental dos

Picos de Europa. Conta cunha riquísima vexetación de faiais, castiñeiros, carballos, teixos,

acivros…

e abundantes poboacións de rebecos, xabaríns, raposos,

martas, lontras, aguias, alimoches…

A conservación destos espazos implica restriccións nos usos a que poden verse sometido o territorio elexido

Parque Nacional d e Ordesa

Parque Nacional das Cañadas do

Teide

Limitacións que poden oscilar desde a prohibición de cazar

ou pescar ata a ausencia total de calquera actividade

humana

EN FUNCIÓN DO GRAO DE PROTECCIÓN IMPLANTADO PODEMOS DISTINGUIR OS

SEGUINTES TIPOS DE ESPAZOS

PARQUES NACIONAIS. Territorios extensos pouco transformados

que se distinguen pola riqueza da súa

flora e fauna. Ou porque as formas do

relevo son de especial importancia

Parque Nacional de Aigüestortes

Teñen ecosistemas moi valiosos polo que a actividade

humana está moi restrinxida

PARQUES NATURAIS Son espazos

protexidos onde é posible o

aproveitamento limitado dos

recursos polos seus habitantes

Parque Natural de Somiedo. Asturias

Cañón do río Zumeta. Parque Natural da Serra do Segura e Cazorla

RESERVAS NATURAIS INTEGRAIS Zonas de menor extensión pero dotadas dun alto nivel de protección. Poden estar pechadas ao público, estando prohibidas calquera tipo de actividade humana

Reserva Biolóxica Nacional de Muniellos. Asturias

Existen outras figuras de protección de difícil catalogación: PARAXES NATURAIS,

MONUMENTO NATURAL, PUNTOS DE INTERESE LOCAL, RESERVAS DE CAZA…

Penedos de Traba e Pasarela

OUTRAS FIGURAS DE PROTECCIÓN

1. Reservas da BiosferaVixentes desde o ano 1976. Declaradas pola UNESCO a proposta dos distintos EstadosActualmente está formada por máis de 400 espacio de 93 paísesA única reserva da biosfera de Galicia son as terras do Miño(Repartidos entre 26 concellos da provincia de Lugo )

2. Convenio Ramsar

Asinouse na cidade de Ramsar ( Irán ) no ano 1971. España adhiriuse en 1982

Inclúe zonas húmidas do Planeta ( lagos, enseadas, esteiros… )

En Galicia hai 5 espacios acollidos ó Convenio Ramsar e todas están no litoral:

1 Río do Eo ( provincia de Lugo ) 2 Ría de Ortigueira e Ladrido ( provincia de A

Coruña ) 3 Lagoa e Areal de Valdoviño ( provincia de A

Coruña ) 4 Complexo Intermareal Umia- O Grove, A Lanzada, Lagoa Bodeira e Punta Carreirón( provincia de Pontevedra )

5 Complexo dunar de Corrubedo e Lagoas de Carregal e Vixán ( Provincia de A Coruña )

A Rede Natura 2000:Ríos, lagoas, montes, zonas costeiras… Toda unha

serie de ecosistemas de grande importancia repartidos en todo o noso país contan desde hai

pouco cun estatus de protección a nivel europeo. A Rede Natura 2000 revélase como unha ferramenta

de grande importancia para a conservación dos nosos espazos naturais

Que é ?Rede de espazos naturais da Unión Europea. Incluirá

aqueles lugares que presentan as mellores representacións dos hábitats e especies de fauna e

flora a nivel de conxunto da U.E

A Rede estará composta por dous tipos de espazos distintos: as Zonas de Especial Conservación ( ZECs )

declarados polos Estados membros con arreglo á Directiva sobre hábitats e, ademais, das Zonas Especiais

de Protección de Aves ( ZEPAs )