DoğuKaradenizBölgesi’ndeolduğugibiyüksekeğimgruplarınasahipalanlar,ancak yoğun ve koruyucu orman örtüsü ile kaplı olduklarında heyelanların(toprak göçükleri) meydana gelme olasılıkları düşük olacakLr. Ormanlıkalanlarınbüyükçaptaçayveqndıkgibitoprakkorumaveölüörtüoluşturmaişlevidüşükbitkiörtüsünedönüştürülmesi,heyelanlarıteeklemektedir.Doğu Karadeniz’de topoğrafik yapı nedeniyle, yol İnşaatlarının da göçük(heyelan) oluşturma etkileri son derece yükseker. Heyelanların büyükbölümündeiyihesaplanmamışbiryolgeçkisininetkisiolduğubilinmektedir.BukonudaOregon’da(ABD)yapılantespitleregöre;yollarbirormanalanınınsadece%1,8inikaplamasınarağmenburadameydanagelenheyelansayısı,aynı koşullara sahip fakat yol inşaaL bulunmayan orman alanlarındakiheyelansayısından315kezdahafazlabulunmuştur. Çokdahaküçükalanlıvadilerin neredeyse yollarla tamamen parçalandığı düşünüldüğünde,ülkemizdeki heyelan olaylarının bu denli yoğun yaşanmasının nedeni dekolaylıklaanlaşılabilmektedir.Yolgeçkileriaynızamandaormanalanlarındaekosistemparçalanması(Fragmentasyon)vedoğrudanhabitatkayıplarınadayolaçmaktadır.

ISLAHSEKİLERİTANIMIDerelerde taban eğiminin düşürülerek suyun hızının, dolayısıyla sürükleme gücünün azaltılması suretiyle mecralardakierozyonuönlemekenetkiliıslahşeklidir.Buamaçla,dereekseninedikolarakinşaedilentekyadakademeliyapılaraenineyapılardenilmektedir.Enineyapılarınenetkiliolanıiseıslahsekileridir.Islah Sekisi Sel derelerinde tabanın korunması, göçüntülü, heyelanlı kıyıların ve yamaç eteklerinin desteklenmesi, yatakyükütaşınımınınazaltılması,yadafazlataşıntınınuygunyerlerdedepolanmasıamacıyla,dereyataklarındayapılantekyadabirdizi(sistematik)yapılaradenir(Şekil1)(Görcelioğlu,E.2005).AMACIMecra ıslahında kullanılan enine yapılardan en etkili olanı ıslah sekileridir. Çoğu kez tersip bentleriyle karıştırılan ıslahsekilerinin ana fonksiyonları, inşa edildikleri yerde vemembaya doğru belirli birmesafe içinde, dere taban ve kıyılarınıerozyona karşı korumak, oyulmalar sonucu oluşan yamaç göçmesi ve heyelanları kontrol altına almaktır. Bu anafonksiyonlarınınyanısıra;.büyükboyutluyatakyükününhareketinidurdurmak,.belirlibirmesafedederenineğiminidüşürmek,.deretabanındaçökelmismateryaliyenidentaşınmaktanalıkoymak,.dahayukarıdangeleceksedimentidurdurmakvebirkısmınıdepolamak,.dahayukarıdayapılmısveyapılacakolandiğertesisleredayanakoluşturmak,.birmiktarsuyugeçiciolarakdepolamak.Ancakesasamaçları,öncedenaçıklandığıgibitoprağıolduğuyerdetutup,aşınmayıvetaşınmayıyanisedimentoluşumunu

önlemektir. Islah sekileri adındanda anlaşılacağı gibi derelerdebozulmus olandoğal dengeyi eski haline getirerek ıslahgöreviyaparlar.

ISLAHSEKİLERİVETERSİPBENTLERİ

TERSİPBENTLERİ

TANIMIFazla miktarda sediment taşıyan ve bu nedenle mansapta çeşitli problemlere neden olan akarsularda, sedimentkaynaklarına yukarı havza erozyon ve sediment kontrol önlemleriyle müdahale olanağı bulunmadığı (sedimentoluşumunun kayalık alanlardaki =iziki ayrışma, yol inşaatı artıklarından kaynaklanması vb. gibi), sediment oluşumununkabuledilebilirölçüdeönlenemediğiyadasedimentintersipbentleriyledepolanmasınınyukarıhavzaerozyonvesedimentkontrol önlemlerine göre çok avantajlı olduğu durumlarda, sedimentin mansaba taşınmadan kontrolü düşünülmektedir(Dinçsoy,Y.1991). İşteyağıshavzalarındankaynaklanansedimentimansabaintikaletmedendepolamakamacıylaakarsuyataklarındainşaedilenenineyapılaratersipbendiyadabiriktirmebarajlarıdenmektedir.AMACITersipbentlerininamacı,yukarıdakitanımındandaanlaşılacağıgibi,dereyağıshavzalarındaoluşanvesar=iyatlarlataşınansedimentıdepolamaksuretiyle,mansabasedimentintikaliniönlemektir.Bunedenle,tersipbentlerininasılişlevikoruyucuniteliktedir.Bununyanında,dolaylıolarakarkalarındabiriktirdiklerisedimentle,dereyatakeğiminikırmalarıveyataktasuyükünüazaltmalarısonucu,suyunaşındırmavesürüklemegücünüdüşürdükleriiçin,belirlibiryatakuzunluğuncamecradaoyulmalarıdaönlerler.Bunedenle,bazıdurumlardabelirlibiryatakuzunluğundadolaylıolarakıslahedicifonksiyonlarıdaolabilir.Tersip bentlerinin rezervuarı tamamen sedimentle dolduktan sonra işlevleri de sona erer. Bazen rezervuarlarının suniolarakboşaltılmasıyadamalzemeocağıolarakkullanılmasıdüşünülebilir.Bugibidurumlardarezervuarlarınınboşaltılmasıişleviperiyodikolarakdevamettiğimüddetçekoruyucufonksiyonlarıdadevameder.

Hazırlayan

Doç.Dr.SezginHACISALİHOĞLUKTÜOrmanFakültesi

HavzaAmenajmanıAnabilimDalı