Yrd. Doç. Dr. Özlem ÇETİNKAYA BOZKURT

DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE GİRİŞİMCİLİK EĞİTİMİ: BAŞARILI GİRİŞİMCİLER VE ÖĞRETİM ÜYELERİNDEN 

ÖNERİLER 

Ankara, 2011

DETAY YAYINLARI : 438 1.Baskı : Ekim 2011 ISBN : 978-605-5437-51-0 Sertifika No : 13188 © Copyright DETAY ANATOLIA AKADEMİK YAYINCILIK LTD. ŞTİ.

Her hakkı saklıdır. Yazarından ve yayınevinden yazılı izin alınmaksızın bu kitabın fotokopi veya diğer yollarla kısmen veya tamamen çoğaltılması, basılması ve yayınlanması yasaktır. Aksine davranış, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu gereğince 2 yıldan 6 yıla kadar para cezasına çevrilemeyen hapis, 10 bin TL’den 150 bin TL’ye kadar para cezaları ile fotokopi ve basım aletlerine el konulmasını gerektirir. Dizgi : Detay Yayıncılık Kapak : Detay Yayıncılık Baskı ve Cilt : Sözkesen Matbaacılık

GENEL DAĞITIM ve İSTEME ADRESİ

DETAY ANATOLIA AKADEMİK YAYINCILIK LTD. ŞTİ. Adakale Sokak No: 14/1 Kızılay/ANKARA

Tel : (0.312) 434 09 49 • Faks: (0.312) 434 31 42 Web: www.detayyayin.com.tr • e-posta: detayyay@gmail.com

Babam Elektrik Yüksek Mühendisi  Asaf Çetinkaya’nın Aziz Hatırasına… 

ÖNSÖZ 

Ülkemizin kalkınması açısından bireylerin; iş hayatının ve top-lumun ihtiyaçlarına göre eğitilmeleri, eğitildikleri mesleklerde istih-dam edilmeleri ve kendi mesleki alanlarında girişimci bir ruha sahip olmaları, bu ruh ve yeterliliklerle kendi iş alanlarını yaratmaları ve girişimci olmaları ülke ekonomisi açısından oldukça kritik ve büyük önem taşımaktadır. Ülke genelinde girişimciliğin gelişiminde en önemli faktörlerden biri de bu konuda verilen eğitimlerin yaygınlaş-tırılması ve kişilerin girişimcilik özelliklerinin geliştirilmesidir. Bu düşünceden hareketle üniversitelerde okutulan girişimcilik eğitimi-nin dünyadaki ve Türkiye’deki mevcut durumunu ortaya koyma ihtiyacı belirmiş, üniversite öğrencilerinin mezuniyet sonrasında girişimci olmaları yönünde verilen eğitimlerin nasıl daha verimli hale getirileceğinin belirlenmesi önem kazanmaktadır.

Bu kitabın amacı, üniversitelerde girişimcilik dersini veren öğ-retim elamanları ile piyasada başarılı olmuş girişimcilerin görüşleri alınarak “Girişimcilik” dersinin piyasa koşullarına ne derecede uy-gun olduğunu belirlemeye çalışmaktır. Kendi alanında ilklerden biri olmayı hedefleyen kitapta iki farklı araştırma gerçekleştirilmiştir. Kitabın, üniversitelerde girişimcilik dersi veren öğretim elemanları-na ve piyasadaki uygulayıcılara, “girişimcilik” dersinin verimliliği-nin arttırılması ve gerekli önlemlerin alınması konusunda mevcut uygulamalara ışık tutması beklenmektedir.

Bir kitap hiçbir zaman tek bir kişiye ait değildir. Bu çalışma sa-dece yazarının değil, yararlandığı tüm eser sahipleri ve akademik gelişiminde emeği geçen tüm hocalarının ortak bir eseridir. Bu kitap aracılığı ile bugünlere gelmemi sağlayan sevgili anneme ve babama, çok değerli hocalarıma minnet duygularımı sunarım. Kitabın yazımı sırasında büyük yardımlarını gördüğüm araştırma görevlileri Ali Murat Alparslan, Gizem Vergili ve Süleyman Şen’e ne kadar teşek-kür etsem azdır. Desteğini ve sabrını benden esirgemeyen sevgili

vi

eşim Dr. Gürkan Bozkurt’a teşekkürü bir borç bilirim. Ayrıca kitabın basım ve dağıtımında emeği geçen tüm Detay yayınevi çalışanlarına teşekkür ederim.

Bütün hataları bana ait olan bu kitabı yapıcı eleştirileri ile geliş-tirecek olan tüm okuyuculara teşekkür eder, konuya ilgi duyanlara faydalı olması dilerim.

Dr. Özlem ÇETİNKAYA BOZKURT

2011

  

 

İÇİNDEKİLER  

 

 

 ÖNSÖZ.................................................................................................... v GİRİŞ........................................................................................................ 1

 BÖLÜM I 

GİRİŞİMCİLİK KAVRAMINA GENEL BAKIŞ  1.1. Girişim / Girişimci / Girişimcilik Kavramları ............................. 3 1.1.1. Girişim Kavramı .................................................................. 3 1.1.2. Girişimci Kavramı................................................................ 4 1.1.3.Girişimcilik Kavramı ............................................................ 5 1.1.4.Girişimci ve Girişimcilikle İlgili Benzer Kavramlar ......... 7 1.2. Girişimciliğin Önemi...................................................................... 10 1.3. Girişimcilerin Özellikleri ............................................................... 11 1.4. Girişimci Olma Sebepleri ............................................................... 15 1.5. Girişimcilikte Başarı / Başarısızlık faktörleri............................... 16 1.6. Girişimci Kişiliğin Oluşumuna Etki Eden Faktörler .................. 20 1.6.1. Ailenin Etkisi ........................................................................ 21 1.6.2. Eğitimin Etkisi ...................................................................... 21 1.6.3. Kültürün Etkisi..................................................................... 22 1.6.4. Diğer Faktörler ..................................................................... 23 1.7. Girişimcilik Eğilimi......................................................................... 25 1.8. Girişimciliğin Öğrenilmesi ............................................................ 27

viii

BÖLÜM II DÜNYADA VE TÜRKİYEDE GİRİŞİMCİLİK EĞİTİMİ 

 2.1. Girişimcilik Eğitimi Kavramı ........................................................ 29 2.2. Tarihsel Olarak Girişimcilik Eğitimi ............................................ 30 2.3. Girişimcilik Eğitiminin Amacı ...................................................... 31 2.4. Girişimcilik Eğitimi İle İlgili Araştırmalar .................................. 34 2.5. Amerika Birleşik Devletlerinde Girişimcilik Eğitimi ................. 39 2.6. Avrupa’da girişimcilik Eğitimi ..................................................... 40 2.7. Türkiye’de Girişicilik Eğitimi........................................................ 43 2.7.1. Türkiye’de Girişimcilik Eğitimi Veren Kurum ve Kuruluşlar............................................................................... 48 2.8. Girişimcilik Eğitiminin Gelecekteki Durumu ............................ 54

 

ix

BÖLÜM III TÜRKİYE’DE ÜNİVERSİTELERDEKİ GİRİŞİMCİLİK EĞİTİMİ 

ÜZERİNE ARAŞTIRMA  

3.1. Girişimcilerle Yapılan Nitel (Kalitatif) Araştırmanın Amacı ....55 3.2. Girişimcilerle Yapılan Nitel (Kalitatif) Araştırmanın Yöntemi ve Örneklemi ..................................................................55 3.3. Girişimcilerle Yapılan Nitel (Kalitatif) Araştırmanın Kısıtları ............................................................................................56 3.4. Girişimcilerle Yapılan Nitel (Kalitatif) Araştırmanın Bulguları..........................................................................................56 3.5. Girişimcilik Eğitimi Veren Öğretim Elamanları İle Yapılan Nicel (Kantitatif) Araştırmanın Amacı.........................66 3.6. Girişimcilik Eğitimi Veren Öğretim Elamanları İle Yapılan Nicel (Kantitatif) Araştırmanın Yöntemi ve Örneklemi ..................................................................................66 3.7. Girişimcilik Eğitimi Veren Öğretim Elamanları İle Yapılan Nicel (Kantitatif) Araştırmanın Kısıtları ......................68 3.8. Girişimcilik Eğitimi Veren Öğretim Elamanları İle Yapılan Nicel (Kantitatif) Araştırmanın Bulguları ....................68 SONUÇ VE ÖNERİLER........................................................................ 79 KAYNAKLAR........................................................................................ 85

 

 

 

x

TABLOLAR LİSTESİ 

Tablo 1–1: Girişimcilik Teorisinin ve Girişimcilik Kavramının Gelişimi ............................................................................... 6 Tablo 1–2: Girişimci İle Profesyonel Yönetici Arasındaki Farklar .. 9 Tablo 2- 1: Girişimcilik Eğitim Araştırmaları..................................... 33 Tablo 2- 2: 1980’li Yıllarda Girişimcilik Eğitimi İle İlgili Makaleler............................................................................. 35 Tablo 2- 3: 1990’lı Yıllarda Girişimcilik Eğitimi İle İlgili Makaleler ............................................................................ 37 Tablo 2: 4 2000’li Yıllarda Girişimcilik Eğitimi İle İlgili Makaleler ............................................................................ 38 Tablo 2- 5 Ekonomik Kalkınma Evresi Bakımından 2010 Yılında 59 Gem Ülkelerinde Girişimci Aktivite Durumu .............................................................................. 44 Tablo 2–6: Türkiye’de Girişimcilik Eğitimi ile İlgili Makaleler ....... 47 Tablo 3–1: Girişimcilere Ait Demografik Bilgiler .............................. 57 Tablo 3- 2: Girişimcilerin Babalarının Meslekleri .............................. 58 Tablo 3–3: Girişimcilerin Doğum Yerlerinin Bölgeleri ..................... 58 Tablo 3–4: Ailede Kaçıncı Çocuk ......................................................... 59 Tablo 3–5: Annesinin Eğitim Durumu ............................................... 60 Tablo 3–6: Babasının Eğitim Durumu ................................................ 60 Tablo 3–7: Girişimcilerin Yetiştirilme Tarzı ....................................... 61 Tablo 3–8: Girişimcilerde Olması Gereken Kişilik Özelliklerinin Önem Sırasına Göre Dağılımı ......................................... 62 Tablo 3–9: Girişimcilik Dersi Alma Durumu ..................................... 63 Tablo 3–10: Girişimcilerim Eğitim İhtiyacı Duydukları Konular.... 63 Tablo 3–11: Girişimcilerin Üniversitelerde Okutulan Girişimcilik Dersi ile İlgili Önerileri ................................ 65 Tablo 3–12: Öğretim Elamanlarının Demografik Özellikleri .......... 69 Tablo 3–13: Öğretim Elamanının Girişimcilik Dersini Verme

xi

Süresi .................................................................................. 70 Tablo 3–14: Girişimcilik Dersinin Verilmesi Gereken Sınıf ............. 70 Tablo 3–15: Öğretim Elemanlarının Girişimcilik Dersinin Fiziki Durumuna İlişkin Görüşleri ................................. 71 Tablo 3- 16: Öğretim Elemanlarının Girişimcilik Dersinin Konularına ve İşlenişine İlişkin Görüşleri ..................... 73 Tablo 3–17: Öğretim Elemanlarının Girişimcilik Dersinin Yapısı ve Konularının Öğrencilere Kazandırdığı Özellikler İlişkin Görüşleri ............................................... 76  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

xii

 

 

 

 

 

 

 

GİRİŞ 

“Girişimcilik doğuştan mıdır, yoksa sonradan mı oluşur?” tar-tışmaları yapılırken insanın girişimci olarak doğmadığı; var olan potansiyelin kültürel, sosyolojik, psikolojik, sosyo-psikolojik, politik ve ekonomik çevre faktörleri ile bireylere kazandırıldığı inancı yay-gınlaşmıştır. Sosyal ve ekonomik değerler üretebilmek, işletmeler ortaya çıkarabilmek ve gelişim kaydederek, hem bireysel hem de toplumsal fayda sağlayabilmek adına iyi bir eğitime ihtiyacı vardır.

Girişimciliğin gelişiminde en önemli faktörlerden biri de bu ko-nuda verilen eğitimlerin yaygınlaştırılması ve kişilerin girişimcilik özelliklerinin geliştirilmesidir. Girişimcilik eğitimi ile girişimcilik faaliyetleri arasında olumlu bir ilişki olduğuna dair birçok araştırma bulunmaktadır. Bu bağlamda girişimcilik eğitiminin incelenerek iş yaşamının gereklerine uygun olup olmadığını tespit edebilmek, hem akademisyenlerin hem de başarılı girişimci iş adamlarının bakış açısından girişimcilik eğitimini değerlendirmek oldukça önemli gö-rülmüştür. Bu amaçtan yola çıkarak, bu kitap ile üniversitelerde girişimcilik dersini veren öğretim elamanları ile piyasada başarılı olmuş girişimcilerin görüşleri alınarak “girişimcilik” dersinin piyasa koşullarına ne derecede uygun olduğu belirlemeye çalışılmıştır.

Kitabın birinci bölümünde girişimcilik kavramı incelenmiş, gi-rişimci ve girişimcilikle ilgili benzer kavramlar açıklanmıştır. Ayrıca, girişimciliğin önemi, başarı ve başarısızlık faktörleri, girişimci kişili-ğin oluşumuna etki eden faktörler, kültürün girişimciliğe etkisi, giri-şimcilik eğilimi ve girişimciliğin öğrenilmesi konuları genel olarak özetlenmiştir.

İkinci bölümde dünyada ve Türkiye’de girişimcilik eğitimine yer verilmiştir. Bu kapsamda girişimcilik eğitimi kavramı, tarihsel gelişimi, amaçları, konuyla ilgili Dünyada ve Türkiye’de yapılmış

2

çalışmalar aktarılmıştır. Ayrıca, ABD’de, Avrupa’da ve Türkiye’de girişimcilik eğitimi hakkında özet bilgi verilmiştir.

Kitabın üçüncü bölümü araştırma kısmını oluşturmaktadır. Bu-rada iki farklı araştırma gerçekleştirilmiştir. Birincisi girişimcilerle yapılan nitel (kalitatif) araştırmadır. Amaç; Burdur ve Antalya ille-rinde faaliyet gösteren başarılı girişimcilerle, üniversitelerde okutu-lan girişimcilik dersinin nasıl olması gerektiği konusunda görüşlerini ve önerilerini belirlemeye çalışmaktır. Araştırmanın bulguları gö-rüşme yapılan girişimcilere ilişkin demografik bulgular, girişimcilik-le ilgili bulgular ve girişimcilik dersine ilişkin görüşleri ile ilgili bul-gular olarak özetlenmiştir. Üçüncü bölümün bir diğer araştırması girişimcilik eğitimi veren öğretim elamanları ile yapılan nicel (kanti-tatif) bir araştırmadır. Amaç; üniversitelerde okuyan öğrencilerin, mezuniyet sonrası başarılı birer girişimci olabilmeleri için, “girişim-cilik” dersinin verimliliğinin arttırılması ve gerekli önlemler konu-sunda üniversitelerde girişimcilik dersini veren öğretim elamanları-nın düşüncelerini ve önerilerini belirlemektir. Araştırma kapsamında Türkiye’deki üniversitelerin sadece iktisadi ve idari bilimler ile iş-letme fakültelerinin işletme bölümlerinde girişimcilik dersi veren öğretim elemanları çalışmanın evreni olarak belirlenmiştir. Araştır-ma bulguları öğretim elemanlarının demografik özellikleri, girişimci-lik dersinin verilmesine ilişkin fiziki şartlar, girişimcilik dersinin konularına ilişkin bulgular ve girişimcilik dersinin öğrencilere ka-zandırdığı özellikler başlıkları altında özetlenmiştir.

 

BÖLÜM I 

GİRİŞİMCİLİK KAVRAMINA GENEL BAKIŞ 

 1.1. GİRİŞİM / GİRİŞİMCİ / GİRİŞİMCİLİK KAVRAMLARI  

1.1.1. Girişim Kavramı  Genel bir ifadeyle girişimcilerin ticari faaliyetlerini gerçekleş-

tirmek için kurdukları ekonomik birimlere girişim adı verilir. Başka bir tanıma göre girişim “belli bir unvanı, bir yeri, belirli bir sermaye-si ve belirli bir organizasyonu olan ekonomik birimdir” (Parıltı ve Aydıntan, 2008). Çoğu zaman aynı anlamda kullanılsa da girişim ile işletmenin aynı olmadığı da bilinmelidir. Girişim, “belirli bir yasal, finansal, örgütsel ve ekonomik özelliğe sahip kuruluştur” (Sabuncuoğlu ve Tokol, 2001). İşletme ise, “daha çok fabrika ya da satış mağazası gibi mal veya hizmet üreten ya da pazarlayan teknik birimlerdir” (Dolgun, 2003). Diğer bir ifadeyle girişim bir veya bir-den fazla işletmeye sahip olabilen bir kuruluştur. Örneğin Pektim Petrokimya Anonim Şirketi birçok işletmesi olan bir girişim; buna bağlı plastik işleme fabrikası ise bir işletmedir.

Girişim kavramı; “kâr veya başka biçimlerde fayda sağlamak amacıyla, ücret karşılığında satmak için mal veya hizmet üretmek, ya da fonlar sağlamak üzere kurulan, hukuki ve finansal kişiliğe sahip, devamlı nitelikte bir örgüt” olarak tanımlanır (Tutar ve Küçük 2003). Bu tanıma dayanarak girişimin özelliklerini aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür:

• Girişimin amacı, kazanç ve fayda sağlamaktır. • Girişim, ücret karşılığında satmak üzere mal veya hizmet

üretir veya fonlar sağlar. Bu özellik, girişim olmanın zorun-lu unsurudur.

• Girişimin üç temel işlevi; üretim, satış ve bu iki işlevin yeri-ne getirilmesi için gerekli fonların sağlanması olan finans-mandır.

4

• Girişim, hukuki bir birimdir. Tüzel kişiliğe sahip bulunan girişim, sahiplerinden ayrı bir kişiliğe sahiptir. Çalışmaları-nı bu kişilik altında yürütür, haklara sahip olur ve yüküm-lülükler üstlenir.

• Girişim, finansal bir birimdir. Girişim kendisine ilişkin var-lıkları ve bunların karşıladığı öz ve yabancı kaynakları bu-lunur.

• Girişim, insan ve materyalden oluşan bir örgüttür ve bu ör-güt devamlılık gösterir.

1.1.2. Girişimci Kavramı 

Köken olarak Latince’de intare  kökünden gelen girişimci kav-ramı, İngilizce’de enter (giriş) ve pre (ilk) kelime köklerinden gel-mekte ve entrepreneur yani ilk girişen, başlayan anlamına gelmekte-dir (Korkmaz, 2000). Girişimci kavramı ilk olarak Fransızcada gö-rülmüştür. Anlam olarak araştırmacı, maceracı, hükümet alt yapı bağlantılarını kuran kişi, mimar ve tarım ile uğraşan insanlar için kullanılmıştır. Daha sonra endüstri alanında, risk alan veya riski hesaba katabilen sermayedarlar için kullanılmış ve böylece anlamı genişlemiştir (Shimazaki, 1992).

Girişimciyi, “kaynaklar konusunda öngörüde bulunarak işi planlayan, insan kaynaklarını örgütleyerek girdilerin işlenmesini sağlayan ve elde edilen çıktıyı da kârlılık yaratacak biçimde tüketici-lerin kullanımına sunma becerisini gösteren kişi” seklinde tanımla-mak da mümkündür (Silver, 1983). Buna göre girişimci emek, tekno-loji, sermaye ve doğal kaynaklar olarak sayılan üretim faktörlerini en güncel teknik yöntem ve bilgilerle analiz edip bir araya getirerek mal veya hizmet üreten birey olarak ön plana çıkmaktadır.

Bygrave ve Hofers ise girişimciyi, "fırsatları algılayarak, fırsat-lar doğrultusunda işletmesini şekillendiren kişi" olarak tanımlamıştır (Mueller ve Thomas, 2001). Girişimcilik teorisine önemli katkılarda bulunan Hisrich ve Peters (2002) girişimciyi; “emek, hammadde ve diğer varlıkları daha büyük değer/imkân yaratacak şekilde bir araya getiren kişi” olarak ifade etmektedirler. Girişimci, bir ülkenin geliş-me hızını belirleyen etkili sosyal aktörlerden biridir (Wennekers, 2005; Friss vd., 2004).

5

Bu tanımlar farklılıklar içermesine rağmen, aslında bütün ya-zarların bazı ortak noktalarda buluştuğunu söylemek mümkündür. Bu noktalar, fırsatları yakalama, yeni bir iş kurma, yeni ürün üretme vb. yönler olarak sayılabilir. Girişimcinin taşıması gereken özellikler kitabın ilerleyen bölümlerinde ayrıntılı olarak aktarılmıştır.

1.1.3. Girişimcilik Kavramı 

Literatür taraması yaparken girişimcilik kavramına ait tek bir tanımın olmadığı görülecektir. Bu da girişimciliğin sürekli değişen bir olgu olduğunu göstermektedir. Girişimcilikle ilgili farklı yazarla-rın tanımlamalarına bakıldığında girişimcilik; “değer yaratmak için, kâr amacı güden yeni bir işletme kurma veya büyütme ve yeni bir mal veya hizmet yaratma sürecidir” (Bird, 1989). Bir başka tanıma göre girişimcilik “bir fırsat algılama ve o fırsatı ele geçirmek için bir organizasyon yaratma faaliyetidir” (Mueller ve Thomas, 2001). Giri-şimcilikle ilgili bu tanımlara göre, girişimcilik kavramı yenilik ve yaratıcılığı içererek, risk üstlenilmesi gereken bir olgu şekilde tanım-lanmaktadır. Günümüzün modern işletmecilik anlayışına göre hare-ket eden işletme yöneticileri girişimcilik kavramını, yenilik, esneklik, dinamiklik, risk alma, yaratıcılık ve gelişim odaklı olma gibi kavram-larla açıklamaktadır (Kutanis ve Hancı, 2004).

Geçmişte daha çok kâr amacı ile kendi işini kurma ve büyütme olarak tanımlanan girişimcilik günümüzde daha çok risk alma, yeni-likleri yakalama, fırsatları değerlendirme ve bunları hayata geçirme süreci olarak tanımlanmaktadır.

Girişimcilik kavramı değişik dönemlerde farklı açılardan ince-leme konusu olmuştur. Girişimcilik kavramının değişik dönemler-deki kullanımı Tablo 1-1’de gösterilmektedir. Fransız iktisatçı Jean Baptiste Say’dan itibaren girişimcilik dördüncü üretim faktörü ola-rak genel kabul görmüştür. Böylece klasik üretim faktörleri olan emek, sermaye, doğa faktörlerine girişimcilik de eklenmiştir.

6

Tablo 1–1: Girişimcilik Teorisinin ve Girişimcilik Kavramının Gelişimi 

DÖNEM GİRİŞİMCİLİK KAVRAMININ KULLANIMI

Ortaçağ Dönemi-

Bu dönemde girişimcilik, büyük ölçekli üretim projelerini yöneten bir aktör ya da yönetici olarak benimsenmiştir. Bu türden büyük ölçekli üretim projelerinde girişimci, herhangi bir risk almamakta, sadece tahsis edilen kaynakları kullana-rak projeyi yöneten kişidir.

17. yüzyıl Girişimcilik kavramı ile risk arasında ilk kez bu dönemde ilişki kurulmuştur. Girişimci kâr ya da zarar etme riskini üstlenerek, devletle anlaşma imzalamak suretiyle mal ya da hizmet tedarikinde bulunan kişidir.

1725 Richard Cantillon Girişimci, sermayeyi tedarik eden kişiden farklı olarak risk üstlenen kişidir. Girişimci belirli bir fiyattan satın alan, ancak belirsiz bir fiyattan ürününü satan, bu nedenle de riskle faaliyetlerini sürdüren kişidir.

1797: Beaudeau Girişimci, risk üstlenen, planlayan, idare eden, organize eden ve sahip olan kişidir.

1803: Jean Baptiste Say Sermaye kârından, girişimcinin kârını ayırt etmiştir.

1876: Francis Walker Fonları tedarik edip faiz alanlarla, yönetsel becerilerinden dolayı kâr elde edenleri ayırdetmiştir.

1921: Frank H. Knight Amerikalı ekonomist Frank H. Knight, risk ile belirsizliği (uncertainity) birbirinden ayırmıştır.

1934: Joseph Schumpeter

Girişimci, inovasyon yapan ve denenmemiş teknolojileri geliştiren kişidir.

1961: David McClelland Girişimci, faal, orta düzeyde risk alan kişidir. 1964: Peter Drucker Girişimci fırsatları maksimize eden kişidir.

1975: Albert Shapero Girişimci, teşebbüs eden, inisiyatif alan, bazı sosyal ve ekonomik mekanizmaları organize eden ve iflas riskini göze alan kişidir.

1980: Karl Vesper Girişimciler, ekonomistler, psikologlar, iş adamları ve politi-kacılar tarafından farklı değerlendirilmektedir.

1983: Giffort Pinchot İç girişimcilik (intrapreneurship): işletme içerisinde çalışan bireylerin girişimciliğidir.

1985: Robert Hisrich

Girişimcilik, finansal, sosyal, psikolojik risklerle birlikte para-sal ve kişisel tatmin elde etme; Bu amaçla, gerekli zaman ve çabayı harcayarak farklı bir değere sahip bir şey yaratma sürecidir.

Kaynak: HISRICH, R. D. and PETERS M. P. (1985), Entrepreneurship: Starting, De‐veloping And Managing A New Enterprise, Third Edition, Richard D. Irvin Inc., s.11.

7

Girişimcilik konusu sanayi toplumundan bilgi toplumuna geçiş ile birlikte, gerek ulusal gerekse de uluslararası boyutta gelişmiş veya gelişmekte olan ülkeler düzeyinde daha dikkat çekici bir hale gelmiştir. Konu ekonomik ve toplumsal boyutta, pek çok sektör için önem arz etmeye başlamıştır (Börü, 2006).

1.1.4. Girişimci ve Girişimcilikle İlgili veya Benzer Kavramlar  

Genellikle sermayedar, işadamlığı, işveren, yönetici, teknisyen, teknokrat ve girişimci kavramları birbirlerinin yerine kullanılmakta, açık ve kesin tanımlarının yeterince bilinmemesinden dolayı kav-ramlar karıştırılmaktadır. Bu kavramların çok yakın ilişki içinde olması ve benzerlikler göstermesi birini diğerinden ayırmayı zorlaş-tırmaktadır. Ancak tüm zorluğa rağmen söz konusu kavramları bir-birinden ayırmak ve açıklığı kavuşturmak gerekmektedir.

♦ Sermayedar‐ Girişimci Ayırımı 

Girişimcilik ile para sahipliğinin birbirinden kesinlikle ayrılma-sı gerekmektedir. Çünkü girişim kavramı, paranın varlığından çok yeni ürün ve üretim tekniklerini, geniş bir vizyonu veya değişen koşullara uyum yeteneğini çağrıştırır. Dolayısıyla, girişimcilik yete-neklerine sahip fakat yeterli sermayesi olmayan kişiler potansiyel birer girişimci olarak tanımlanmaktadır (Durukan, 2005).

Uygulamada sermayedar fiilen yatırıma giriştiği ve işletmesinin kurucusu olduğundan girişimci ile karıştırılmaktadır. Oysa girişim-cilik, risk alabilme, dinamizm, yaratıcılık vb. nitelikler gerektirmek-tedir. Her sermaye sahibinde bu niteliklerin bulunması beklenemez. İstikrarlı bir gelişme sağlayan kazanç sermayedar için yenilikler ya-ratmaktan, riske girmekten, yeni başarılar peşinde koşmaktan daha cazip olabilmektedir (Müftüoğlu ve Durukan, 2004).

♦ İşveren/Patron‐Girişimci Ayırımı 

Girişimcilikle karıştırılan kavramlardan biri, hukuki bir kavram olan “işveren”dir. Yine benzer kavramlardan biri de “patron” dur. Patron, girişimci olabileceği gibi sermaye sahipliği, işveren ya da yöneticilik kavramlarının yerine de kullanılabilir. Bir diğer kavram olan “sermayedar”, aslında para sahipliği anlamına gelmez. Mal ve hizmet üretimi için kullanılan üretim araçlarını ifade etmede kullanı-lan bir kavramdır. Girişimcilik ise, tüm bunlardan farklı olarak “de-

8

vamlı risk almak suretiyle diğerlerinin göremediği ya da cesaret edemediği iş fırsatlarını değerlendiren kişidir” (Müftüoğlu ve Duru-kan, 2004).

♦ Yönetici‐Girişimci Ayırımı 

Girişimcilik ile karıştırılan bir kavram ise yöneticiliktir. Giri-şimci kavramının yerine; yönetici, fabrika yöneticisi ve şirket yöneti-cisi gibi unvanlar kullanılmaktadır. Ancak yönetici kavramının esa-sına bakıldığında, “yönetim işini kendilerine meslek edinerek işlet-menin sahibi haline gelmeden girişimcinin yaptığı işi yapan ve bu hizmetleri karşılığında ücret alan kişilerdir” (Koçel, 2005) tanımıyla karşılaşılmaktadır. Yönetici örgütün belirlediği amaçların başarılma-sı amacıyla çalışanları koordine eden ve yöneten kişidir (Robbins ve Coulter, 2007). Tablo 1-2’de yönetici ile girişimci arasındaki farklar görülmektedir.  

9

Tablo 1–2: Girişimci İle Profesyonel Yönetici Arasındaki Farklar 

Alanlar Girişimci Profesyonel Yönetici

İçgüdü ve duygusal yönelim

• Yaratıcı ve yapıcı • Başarılı olmak isteyen Kişisel imajını ve çıkarlarını ön planda tutan Kendi yeteneklerini geliştirmeye önem veren Şirketine sadık Belirli oranlarda ve durumlarda risk üstlenmeye hazır Kendi sezgilerine güvenen

Birleştirici ve yerleştirici Güç elde etmek ve etkin olmak isteyen Örgütün imajını ve çıkarlarını ön planda tutan Örgütün ve personelin gelişmesine önem veren Yöneticiliğe saygılı Ancak destek sağladığı durumlarda risk üstlenmeye açık Analitik ve tedbirli davranan

Analitik yönelim

Uzun vadeli düşünen Modelleri bir bütün olarak görme yeteneği olan

İşinin gereği daha kısa vadeli düşü-nen Detayları ve sonuçları görebilme yeteneği olan

Kişisel yönelim

Kişisel, politik ve insanlara yakın davranan Kendini sorgulayan ve merkezi-yetçi Aile bağlarına önem veren Duygusal ve sabırsız

Kişisel olmayan, gerçekçi ve insan-lara Mesafeli duran Merkezkaç ve işleri delege eden

Yapısal ve konumdan kaynaklanan faktörler

İşletme sahibi olmanın öncelik ve risklerini taşıyan Şirket sahibi olduğu için konu-mundan emin olan Konumu nedeniyle dikkat çeken Aile çıkarlarıyla şirket çıkarları arasında bir seçim yapmak zo-runda olan Yöneten

İşletmeye bağımlı olmayan, daha az önceliklerle ve risklerle karşılaşan Konumundan yeterince emin olma-dığı için sürekli kendini kanıtlamak zorunda olan Dikkat çekemeyen Konumu nedeniyle aile ve şirket çıkarlarını ayrı tutabilen Yöneltilen

♦ Teknisyen/Teknokrat‐Girişimci Ayırımı 

Teknisyen veya teknokratlığa, “bir şeyin doğru yapılmasını is-tiyorsan, kendin yap” ilkesi yön vermektedir. Girişimci gelecekte, teknisyen ise günümüzde yaşamaktadır. Girişimci hayal eder, tek-nisyen ise gerçekleştirir (Gerber, 2003). 

10

1.2. GİRİŞİMCİLİĞİN ÖNEMİ 

Girişimciliğin üç önemli fonksiyonu vardır. Birincisi girişimci-liğin ekonomik fonksiyonudur. Girişimciliğin ekonomik kalkınma üzerindeki etkisi ölçmeye yönelik yapılan araştırmalar, girişimci firmaların yüksek katma değer, yeni iş imkânları ve büyüme yara-tılmasına katkıda bulunduklarını göstermektedir (Carree ve Thurik, 2003; Van Praag ve Versloot, 2007). Girişimcilik makro ve mikro ekonomik seviyede olumlu etki yapmaktadır. Ayrıca, girişimciliğin kısa ve uzun vadeli bölgesel istihdam üzerinde olumlu bir etkisi vardır. Girişimcilik işsizlik sorununa önemli bir çözüm olanağı sun-duğu gibi ekonomik büyümenin de dinamosudur. Girişimci, eko-nomik kaynakların düşük üretkenlik alanlarından yüksek alanlara aktarılma sürecinde baş aktördür; çünkü üretim kaynaklarını yeni bir tarzda birleştirerek kullanılmayan üretim faktörlerinin kullanıl-masını sağlar. Ama daha önemlisi kullanılmakta olan üretim araçla-rının ve mevcut girdilerinin değişik şekillerde kullanımı ile üretimi artırır. Girişimci yeni düşüncelerin yaratılması, yayılması ve uygu-lamasını hızlandırır, ayrıca yeni endüstrilerin doğmasına yol açar; teknolojileri kullanan sektörlerde verimliliği artırır ve hızla büyüyen sektörler yarattığı için ekonomik büyümeyi hızlandırır (Berk, 2009).

Girişimcilik, • Atıl kaynakların ekonomiye kazandırılarak etkin ve verimli

kullanılmasında ve yeni teknoloji üretiminde olduğu gibi; • İstihdam hacminin genişletilerek işsizliğin önlenmesinde, • Refah düzeyinin yükseltilerek geniş bir toplumsal tabana

yaygınlaştırılmasında ve orta sınıfın güçlendirilmesinde, • Bölgesel gelişmişlik farklarının ortadan kaldırılmasında ya

da azaltılmasında, • Katılımcı demokrasinin yerleşmesinde ve genel olarak top-

lumsal barışın sağlanarak bütünleşmenin güçlendirilmesin-de işlevseldir (İlhan, 2005).

Girişimci yeni düşüncelerin yaratılması, yayılması ve uygula-masını hızlandırır, ayrıca yeni endüstrilerin doğmasına yol açar, teknolojileri kullanan sektörlerde verimliliği artırır ve hızla büyüyen sektörler yarattığı için ekonomik büyümeyi hızlandırır. Dolayısıyla

11

girişimci ekonomik faaliyetlerin düzenlenmesinde, istihdam yara-tılmasında ve üretim faaliyetlerinde anahtar faktördür.

Girişimcilik bölgesel kalkınmada da önemli bir rol üstlenmek-tedir. Bölgesel veri ve analizlere bakıldığında, bölgesel bir kalkınma stratejisi olarak girişimciliğin teşvik edilmesi gerektiği çıkarımı yapı-labilir. Girişimcilik faaliyetleri bölgelerde yeni firmaların doğmasını sağlamaktadır. Yeni firmaların doğmasının ise yerel ekonomik kal-kınmaya istihdam, vergi geliri artışı, bölgesel cazibenin yükselmesi ve bölgesel canlanma ve en önemlisi hizmet sunumun artışına para-lel bölgesel gelirin bölge içinde kalması gibi stratejik etkiler sağla-maktadır (Özkul ve Dulupçu, 2007).

İkincisi girişimciliğin sosyal fonksiyonudur. Birçok teknolojik buluşlar girişimciler tarafından toplumun yararı için yenilikçi ürün ya da hizmetlere dönüştürülür. Acs and Varga (2005) en fazla araş-tırma ve geliştirme faaliyetinin büyük firmalar ve üniversitelerde yürütüldüğünü ancak, araştırma sonuçlarının sonraki uygulama kısmının kararını ekonomik olarak bu fırsatlardan yararlanmak iste-yen girişimci bireylere bağlı olduğunu ifade etmişlerdir.

Üçüncü olarak, girişimciliğin ekonomik kalkınmayı anlamak için teorik bir fonksiyonu vardır. Geleneksel modellerde, ekonomik büyüme, sermaye birikimi ve emek büyümesi ile elde edilir; fakat bu faktörler ülkelerin toplam çıktı varyansını tamamen açıklayamazlar. Geleneksel modeller standart ekonomik göstergeleri en üst düzeye çıkarmak ya da en aza indirmek için belirli bir değerler kümesi ola-rak verilen optimize konularına odaklanmaktadır. Schumpeter’e göre (1934) ekonomik kalkınmanın ana nedeni girişimcidir. Sonuç olarak, girişimciliği anlamak ekonomik gelişimi anlamak için kritik öneme sahiptir.

1.3. GİRİŞİMCİLERİN ÖZELLİKLERİ 

Girişimcilerin taşıdıkları kişilik özellikleri ile ilgili birçok farklı görüş bulunmaktadır. Değişik araştırmacılar tarafından girişimcile-rin yenilikçi (Herron, 1992; Geisler, 1993; Drucker, 1998b; Daft, 2005; Hisrich vd., 2005; Hitt vd., 2005; Küçük, 2005), risk  alan (Geisler, 1993; Johnson ve Hayes, 1996; Drucker, 1998b; Hisrich vd., 2005; Hitt vd., 2005; Küçük, 2005; Zhao vd., 2005; Hewison/Badger, 2006), deği‐şim odaklı (Luchsinger/Bagby, 1987; Herron, 1992; Hisrich vd., 2005;

12

Hitt vd., 2005), fırsatlara odaklanmış (Corbett/Hmieleski, 2005; Hitt vd., 2005) ve yaratıcı (Daft, 2005; Hitt vd., 2005; Hewison/Badger, 2006) oldukları belirtilmiştir. Bunların yanında girişimcilerin sahip olduğu özelliklerle ilgili olarak, daha düşük oranda, gelişmiş  ileti‐şim becerisi (Hitt vd., 2005), proaktiflik (Hisrich vd., 2005), yüksek başarı  güdüsü (Daft, 2005) ve kararlarında  ısrarcı  olma (Hitt vd., 2005) da yer almaktadır.

Literatürde yer alan girişimcilikle ilgili temel psikolojik özellik-ler şunlardır: (Koh, 1996)

♦ Başarma ihtiyacı (güdüsü):  

Başarma motivasyonu zorluklarla mücadele etme, yetenekler yönünde kendine güven, kişisel gelişim sağlama, rekabetçilik, kay-nakları yönetme, yüksek standartlara ulaşma olarak düşünülebilir (Raab’ vd., 2005).

Mc Clelland'a göre, yüksek başarı ihtiyacı, bireylerin girişimci davranışlarda bulunmasına neden olur. Bazı çalışmalar başarı ihtiya-cı ve girişimcilik arasında ilişki olduğunu gösterirken bazıları bunun aksini ortaya çıkarmaktadır (Hisrich ve Peters, 1985).

Girişimciler yüksek iş başarısı güdüsü etkisindedirler. Bu ne-denle kendilerini başarı ile özdeşleştirme ve başarı ihtiyaçlarını tat-min etme eğilimindedirler. Girişimcilerin başarı güdülerini inceleyen Stormer ve arkadaşları (1999) da yüksek başarı güdüsünün yönetici-ler ve üniversite örgencilerine kıyasla girişimcilerde daha yüksek olduğunu bu yüzden başarı güdüsünün esasen bir girişimcilik özel-liği olduğunu belirtmektedirler. Girişimci ruhuna sahip kişilerin, en belirgin özellikleri, başarı arzularının yüksek olmasıdır. Bu tip insan-lar, rutin işlerden pek hoşlanmazlar, yeni fikirler yaratmayı tercih ederler.

♦ İçsel Kontrol hissi  

Kontrol hissi bir bireyin hayatındaki ödülleri ve cezaları algı-lamalarını ifade etmektedir. İçsel bir kontrol hissine sahip bireyler, kendi hayatlarının gidişatını kendilerinin kontrol edebilme yetene-ğine sahip olduklarına inanmaktayken, dışsal kontrol hissine sahip bireyler de hayatın olaylarının dışsal faktörlerin (şans, talih, kısmet v.b.) sonuçları olduğuna inanmaktadırlar (Koh, 1996). Brockhaus ve

13

Horwitz (1986) kontrol hissinin başarılı ve başarısız girişimcileri birbirinden ayırt ettiğini ileri sürmüştür.

İçsel kontrol, Rotter (1966) tarafından karakteristik bir girişimci özelliği olarak, kabul edilmiştir. İçsel kontrole sahip olduğunu dü-şünen bireyler diğerlerinin aksine şansa ya da kısmete inanmak ye-rine hayatlarında başlarına gelen her şeyden kendilerinin sorumlu olduğuna inanırlar. Daha fazla içsel kontrole sahip kişiler bilgiye, daha fazla inisiyatif almaya, daha fazla sorumluluk üstlenmeye ve daha yaratıcı olmaya dönük bir eğilim göstermektedirler (Buergin, 1998).

Literatürde yer alan araştırmalar içsel kontrol hissinin bir giri-şimcilik hissi olduğunu ortaya koymaktadır. (Robinson vd., 1991b; Mueller ve Thomas, 2001; Brice, 2002).  

♦ Risk alma eğilimi 

Bir kişinin risk alma eğilimi belirsiz karar verme şartlarında şans almaya doğru eğilimi olarak tanımlanabilmektedir. Mill (1984) risk alma eğilimini girişimcileri idarecilerden ayırmada anahtar fak-tör olarak ileri sürmüştür. Diğerleri girişimcilik fonksiyonunun önce-likle risk ölçümü ve risk almayı kapsadığını ifade etmektedir.

Girişimci kişilik özelliklerinden en önemlisi risk alma eğilimi ya da risk almaya yatkınlıktır. Girişimcilikte de risk almaya yatkın ol-mak, finansal açıdan zarar tehlikesini ve sosyal açıdan da başarısızlı-ğı göze almak demektir. Girişimcilik anlamında insanları risk alma-ya yönelten veya alıkoyan birçok faktör vardır. Bu faktörler, kişiden kişiye göre değişir ve bunları genellemek oldukça zordur. Örneğin, kişinin en yakın çevresinin (Anne-baba ve yakın akrabalarının) etki-si, yetişme tarzı, eğitimi, kendi iç dinamikleri ve cinsiyeti gibi faktör-ler risk almaya yatkınlık özelliğini belirleyen faktörlerden bazılarıdır (Kayalar ve Ömürbek, 2007). Risk alma eğilimi girişimcinin yaşı, cinsiyeti, deneyimi, aile yapısı, geçmişi, sosyo-ekonomik statüsü vb. demografik özellikleriyle de yakından ilgilidir (Erdem, 2001).

Araştırmacılar risk alma davranışını değişik kategorilerde ele almışlardır. Örneğin, Mc Clelland (1961) girişimcide risk alma eğili-minin temel nedeninin başarı motivasyonu olduğunu bulmuştur. Ray (1986) ise, risk alma eğilimi ile saygınlık kazanma eğilimi ara-

14

sında, bir ilişki kurmuştur. Diğer bazı araştırmalarda da girişimci orta düzeyde risk alma eğiliminde olan biri olarak kabul edilmiştir (Mc Carthy, 2000).

Kuratko ve Hodgetts’e (1998) göre, yeni bir riske girmek, giri-şimcinin enerjisinin ve zamanının çoğunu alır. Sonuçta girişimcinin sorumluluklarına zarar gelebilir. Evli ve özellikle çocuk sahibi giri-şimciler, ailelerini yıkılma ve sürekli duygusal tahribat ihtimali riskle-riyle karşı karşıya getirirler ve eski arkadaşlarını da kaybedebilirler. 

♦ Belirsizlik toleransı:  

Belirsiz bir durum, birey tarafından, yeterli veri olmaması ne-deniyle tam olarak yapılandırılamayan veya kategorize edilemeyen durumdur. Yani, herhangi bir durumla ilgili yeterince detaylı bir bilgi yok ise o durumda bir belirsizlik söz konusudur (Koh, 1996). Belirsizlik toleransı ise, belirsiz durumlara olumlu tepki verebilme yeteneğidir (Erdem, 2001).

Girişimcilerin belirsizliğe karşı toleransları daha yüksektir. Gi-rişimcilik için bu önemli bir özelliktir. Çünkü çok az durum yeni bir işe başlamaktan daha fazla belirsizlik içerebilir. Kararlar hangi seçe-neğin başarılı olacağı konusunda açıklık ve belirginlik olmadan alı-nır. Bu özelliklere sahip bir girişimci birçok kişinin cesaret edemeye-ceği belirsizlik düzeylerinde risk alarak işini sürdürmeye devam eder (Bozkurt, 2007).

Belirsizlik toleransına sahip olanlar her türlü zorluklarla baş edebilen, her şeyi mükemmel yapmaya çalışan, belirsizliğin olduğu durumlarda karar almayı ve önderlik yapmayı sevenlerden oluşur.

♦ Kendine güvenmek: Bir girişimcinin belirlemiş olduğu hedefleri başarabileceğine

inanması gereklidir. Yani girişimci kendi işinde, kendisine saygı duyar ve işi başaracağına dair yeteneklerinin olduğuna inanırsa ba-şarılı olabilir. Kendine güvenenler hassasiyetle takip ettikleri iş prog-ramları olan, olayların sonuçlarını kendilerinin etkilediğine inanan bireylerden oluşur. 

♦ Yenilikçilik: Girişimci açısından yenilik, işletmenin ekonomik ve sosyal po-

tansiyelinde belirli amaçlara odaklanmış değişimler yaratma faali-

15

yetlerini kapsar (Drucker, 1998a). Girişimcilerin sahip olduğu düşü-nülen kişilik özellikleri arasında üzerinde en fazla uzlaşmaya varıl-mış olanı yenilikçiliktir. Girişimci tanımlarına bakıldığında yenilikçi olma ve risk alma özelliğinin yer aldığı görülmektedir.

♦ Duygusal Zekâ  

Son zamanlarda girişimcilerin yeni bir özelliği olarak listeye duygusal zekâyı ekleyen araştırmalar (Zakarevičius ve Župerka, 2010; Enkhbold Chuluunbaatar ve Luh, 2010)   bulunmaktadır. Dr. Daniel Goleman (1995) duygusal zekâyı; “bireyin kendisini harekete geçirebilme, aksiliklere rağmen yoluna devam edebilme, dürtüleri kontrol ederek tatmini erteleyebilme, ruh halini düzenleyebilme, empati kurma, umut etme, sorunların düşünmeyi engellenmesine izin vermeme” olarak tanımlamıştır.

Başarılı girişimcilerin de duygusal zekâlarını doğru yönde kul-landıkları yapılan araştırmaların sonucunda ortaya çıkmıştır. Giri-şimciler orta düzeyde risk alan bireylerdir. Çünkü onlar aynı za-manda yüksek başarı güdüsüne de sahiptir. Zor koşullar altında kendi kendini motive ederek, fırsatlardan yararlanmasını bilen ve azimle işin peşinden giderek başarıyı yakalayan girişimci duygusal zekâsını kullanmaktadır (Yelkikalan, 2007). Duygusal zekâya sahip girişimciler, fikirlerini açıklama, iş yapma ve yaptırma sürecinde daha başarılıdırlar. 

1.4. GİRİŞİMCİ OLMA SEBEPLERİ 

Bireyleri girişimciliğe sevk eden temel güdülerin neler olabile-ceği önemli tartışma konularından birisidir. Klasik iktisat anlayışına göre bireysel çıkarların en üst seviyeye çıkarılması girişimciliği ateşle-yen en önemli güdüdür. Yani ekonomik fayda ve kâr elde etme isteği girişimciliğin ortaya çıkmasına neden olmaktadır (Erdoğmuş, 2007).

• Ekonomik Düzeyi Yükseltmek 

Her iş kolunda elde edilecek maksimum ücretin bir sınırı var-dır. Yetenek ve deneyimleri ne olursa olsun, insanların bu durumda daha fazla gelir elde etmesine imkân yoktur (Özgen vd., 2001). Oy-saki bir kişi tek başına bir işletmeye sahip olduğunda elde edilen kâr tamamen kendisine kalacaktır. Pek çok kişi için sürekli kazanç sağ-lama işletme kurma amacı olabilir.  

16

♦ Yeni Ürün ve Fikirleri Uygulamak 

Girişimcilik ruhuna sahip kişilerin en belirgin özelliklerinden birisi başarı arzularının yüksek olmasıdır. Bu kişiler rutin işlerden pek hoşlanmazlar ve yeni ürün ve fikirler üretmeyi tercih ederler. Ürettikleri yeni fikirler yeni girişimler olarak ortaya çıkar. Kişiler kendilerine özgü üretken düşüncelerini uygulamak için girişimciliğe yönelirler. Çünkü bir kişi bir işletmede yönetici olarak dahi çalışsa, her zaman kendi özgün düşüncesini uygulama fırsatı bulamayabilir (Akdemir, 2000).

♦ Sosyal Statü Kazanmak 

Toplumlarda daha fazla kazanmak arzusu, bir kişinin kazandı-ğı ve harcadığı paranın başkaları tarafından başarı ve değer ölçüsü olarak değerlendirilmesinden ileri gelmektedir. İyi bir iş ve unvana sahip olmak, toplum gözünde girişimcilere verilen değer olarak yo-rumlandığından kişilerin sosyal statülerinde olumlu etkiler yapar (Eren, 1998). Yaşadığı yerde “işadamı” unvanı ile anılmak kişiyi işletme kurmaya ve çalıştırmaya iten önemli motivasyon kaynakla-rından biridir. 

♦ Bağımsız Çalışma İsteği 

Birçok kişi başkalarına bağımlı olarak çalışmak istemez. Kişinin kendi adına işletme kurup çalıştırmak isteği kendi kendinin patronu olma yani özgür olma isteğinden kaynaklanır. Ayrıca birçok kişiye hükmetmek suretiyle güç ve nüfuz kazanma isteği de kişilerin işlet-me kurma isteğini artırmaktadır (Tutar, 2005).

♦ Özgürlük isteği 

Kendi işinin patronu olmak, başkalarından emir almamak ve yeteneklerini kullanabilmek her şeyden önce özgürlük sağlamakta-dır. Kişinin kendi işi ve kendi mutluluğu için aldığı kararları gerçek-leştirerek arzularına ulaşması motivasyon sağlayıcı bir güç olmakta-dır (Norman ve Zimmer, 1996).

1.5. GİRİŞİMCİLİKTE BAŞARI/BAŞARISIZLIK FAKTÖRLERİ 

Girişimcinin rolü işletmenin kurulmasıyla sona ermez. Önemli olan ekonomik faaliyetlerini başarı ile sürdürebilmesidir. Girişimci-likle ilgili yapılan bir dizi araştırmalarda başarılı girişimcilerin bazı

17

ortak özellikleri olabileceği vurgulanmıştır. Kao (1991) girişimcilikte en önemli başarı faktörlerini aşağıdaki gibi sıralamıştır:

• Kararlılık ve azim,

• Başarmak ve büyümek için güdülemek,

• Fırsat ve hedefe yönlendirme,

• İnisiyatif ve kişisel sorumluluk almak,

• Sorunlara kalıcı çözüm bulma,

• Gerçekçilik ve mizah duygusu,

• Görüş almak ve kullanmak,

• İçsel kontrol odağı,

• Göze alınacak riski hesaplamak,

• Dürüstlük ve güvenilirliktir.

Yukarıdaki listeye daha pek çok kişisel özellik eklemek müm-kündür. Bir işletmeyi kurarken girişimcinin göz önünde bulundur-ması gereken başarı faktörleri bulunmaktadır.

♦ İş Olanağının Bulunması  

İş olanağının bulunmasından kasıt, ihtiyaç duyulan bir alanda yatırımın bulunmayışı olabileceği gibi, mevcut yatırımların müşteri ihtiyaçlarını yeterince tatmin edememesi de olabilir. Bir girişim fik-rinin ortaya çıkartılabilmesi için en başta bu ihtiyacın fark edilmesi gerekmektedir. Bu ihtiyacı herkesten önce fark etmek bir girişimcilik özelliği olarak değerlendirilebilir. Ama girişimciyi girişimci yapan özelliği, herkesin göremediğini görmekten daha çok, başkalarının görse de yapmadığı işi yapmalarıdır. Öncelikle girişimci; hedef pa-zarı ve sonra da bu pazar bölümünün ihtiyaç ve isteklerini belirleye-rek işe başlamalıdır. Bunu yaparken hedef pazarın değer yargılarını, rakiplerini de göz önünde tutmalıdır. Rakiplerden daha iyi bir bi-çimde tüketici ihtiyaçlarına hizmet edebilme ilkesi, girişimci tarafın-dan anlaşılan, benimsenen ve uygulanan bir ilke olabilmelidir. Hedef pazarda yer alan tüketicilerin istek ve ihtiyaçlarını daha etkin biçim-de karşılayacak mallar ve hizmetler üretebilecek niteliklere sahip bir işletme kurmak yaklaşımı ile hareket etmelidir.

18

♦ İşe Başlamak İçin Uygun Zamanın Seçilmesi  

İşe başlarken uygun zamanın seçilmesi, en önemli başarı faktör-lerinden biridir. Bazen kriz ortamlarında bazı ürünlerin satışları artabilirken, bazen de, bir pazarda bir ürüne ilişkin kıyasıya yaşanan bir rekabetin sonunda bazı işletmelerin pazardan çekilmek zorunda kaldıkları dönemler, o işe başlamak için en uygun dönemler olarak değerlendirilebilir.

♦ Yönetim Yeteneği ve Tecrübesi  

Yönetim yeteneği ve tecrübe, girişimcinin sorunların üstesinden rahatlıkla gelmesine ve yeni koşullara kendisinin ve işletmesinin kolayca uyum sağlayabilmesine yardımcı olacak bir başarı faktörü-dür. Birçok araştırmacı (Baum vd., 2001; Chandler ve Jansen, 1992; Ibrahim ve Goodwin, 1986; Pavett ve Lau, 1983; Schein, 1987) aslında yönetim becerilerinin kazanılabileceğini ve kişisel niteliklerin giri-şimcinin yönetim becerileri üzerinde güçlü bir etkiye sahip olduğu-nu kabul etmişlerdir.

Chandler and Jansen (1992) yaptıkları araştırmada girişimcile-rin tecrübeleri ile kendi kendini değerlendirme yeteneği arasında bazı önemli ilişkiler bulmuşlardır. Ayrıca girişimcinin tecrübe ve yetenekleri arasındaki önemli ilişkinin bir yandan girişimin büyü-mesi diğer yandan kârlılığı üzerinde olumlu etkileri olduğunu sonu-cuna varmışlardır.

♦ Öz Sermaye ve Kredi Olanakları  

Bir işe başlamadan önce, bu iş için gerekli olan yatırım ve işlet-me sermayesinin tutarının gerçekçi bir biçimde hesaplanması gere-kir. Girişimci bu kaynağın tamamına sahip olmayabilir. İhtiyaç du-yulan sermayenin bir kısmı çeşitli borçlanma yöntemleri ile de sağ-lanabilir. Yatırımın geri dönüş oranı ve faizi dikkate alınarak giri-şimci bir tercihte bulunur. Ayrıca, borçlanma planlarının da çok iyi düşünülerek yapılması önemlidir.  

♦ Riske Karşı Sigorta 

Riske karşı sigorta, gelişmelere hazırlıklı olma ve değişikliklere uyum sağlamayı ifade eder. Bunlar, doğacak fırsatların değerlendi-rilmesi şeklinde olabileceği gibi, beklenmeyen durumlarda işletme-nin düşebileceği sıkıntılar dikkate alınarak, işletme faaliyet ve kay-

19

naklarının sigorta kapsamına alınması (yangın, doğal afet vb.) şek-linde de olabilir.

Girişimcilikte başarı faktörleri olduğu gibi başarısızlık faktörleri de söz konusudur. Başlıca başarısızlık faktörlerini aşağıda kısaca özetlenmiştir.

♦ Kuruluş Yerinin İyi Seçilmemiş Olması  

Bir işletmenin kuruluş yerinin nerede olacağına doğru karar vermek son derece önemlidir. İşletmenin faaliyette bulunacağı yerin seçimi sırasında yer ile ilgili inceleme ve araştırmaların kusursuz bir şekilde yapılması, konu ile ilgili diğer tesislerin kuruluşlarının incelenmesi, çeşitli istatistiklerden yararlanılması ve hatta anketler yapılması, üzerinde titizlikle durulması gereken konuların başında gelmektedir. Girişimci, yeni kurulacak işletmesi için amaçlarına en iyi biçimde yardımcı olacak kuruluş yerini seçme eğilimini göstermelidir. İşletmeler kazançlarını çoğaltmaya çalışan ya da çoğaltmak zorunluluğunda bulunan birimler olduklarına göre, aynı girdi daha çok çıktı elde etme yollarını arama çabası için-de olurlar (Alpugan vd., 1997).

♦ Rekabet Faktörlerinin Dikkate Alınmaması  

Girişimcilerin başarısız olmalarındaki bir diğer önemli faktör rakiplerini yeterince analiz etmemeleridir. Girişimci, işletmeyi kurup faaliyet göstereceği pazarı belirlemeden önce, rakiplerini araştırmalı ve yapacağı SWOT analizi* ile rakiplerinin güçlü ve zayıf yönlerini ortaya koymalıdır. Bu doğrultuda rekabet edebileceği ve amaçlarına ulaşacağı pazarı tercih etmelidir (Küçük, 2005).

♦ Sermaye Yetersizliği  

Bir başka başarısızlık nedeni işletmelerde yeterli sermayenin bulunmamasıdır. Sermaye yetersizliği nedeniyle işletilemeyen ya da düşük kapasite ile çalışmak durumunda kalan pek çok işletme var-dır. Girişimcinin sermayesi de yatırım tamamlanmadan bitebilir. Dolayısıyla yatırımı tamamlamak isteyen girişimci yüksek faiz oranlı

                                                            

* SWOT analizi; işletmenin güçlü ve zayıf yanları ile pazardaki fırsatları ve tehditleri belirlemeye yönelik bir analizdir.

20

borçlanma durumunda kalabilmekte ve ileride de ödeme güçlüğü yaşamaktadır.

♦ Kişisel Unsurlar  

Girişimcinin başarısızlıklarında, belirtilen unsurların yanı sıra, bizzat kendilerinden kaynaklanan bazı eksiklikler de etkili olmakta-dır. Kişisel faktörler olarak adlandırılan bu faktörler; ticari ve teknik bilgi yetersizliği ile hazırlıklı olmadan işe başlamaktır (Küçük, 2005).

Girişimciler yeterli özeni göstermeden yaptıkları fizibilite ça-lışmaları sonucunda kurdukları işletmelerde başarısız olmaktadırlar. Fizibilite etüdünün önemi, yarıda kalmış yatırım projeleri incelendi-ğinde açıkça ortaya çıkmaktadır.

♦ Yetersiz Zaman 

Girişimcilerin, dinamik piyasalara uyum sağlayabilmek için hızlı karar vermesi ve uygulaması önem taşımaktadır. Ancak, fırsa-tın kaçırılmaması için acele alınan kararlarda başarısızlık riski yük-sektir.

Zaman planlaması özellikle küçük işletme sahipleri için son de-rece önemlidir. Çünkü işletme sahipleri hemen hemen tüm fonksi-yonlarını tek başına yaptıkları için zaman yetersizliği sorunu yaşa-maktadırlar.

1.6.  GİRİŞİMCİ  KİŞİLİĞİN  OLUŞUMUNA  ETKİ  EDEN FAKTÖRLER 

Girişimcilikle ilgili çeşitli ölçütler, dönem ve ülkelere göre ne denli değişirse değişsin, kuramsal analizler girişimci kişiliğin oluş-masında ekonomik, sosyolojik ve psikolojik faktörlerin her birinin farklı ağırlıklarda da olsa etkileyiciliğinde hemfikir olmuşlardır. Girişimcinin içinde yetiştiği ve yer aldığı ekonomik çevre onun eko-nomik şartlarını; aile yapısı, aile kökeni, eğitimi, yaşı, vb. onun sos-yolojik şartlarını oluşturmaktadır. Kendisine ilişkin öznel algısı, işini sevmesi, iş disiplini vb. özellikleri de psikolojik şartlarını oluştur-makta ve girişimcilik bu üç öğenin çeşitli varyasyonlarının bir sonu-cu olarak biçimlenmektedir (Akın, 1996).

Girişimcilik ruhu genetik olarak var olabileceği gibi aile, çevre, eğitim, gelir vs. gibi çeşitli unsurların da girişimcilik ruhunun geliş-

21

mesinde çok önemli etkenler olduğu kabul edilmektedir (Arslan, 2002). Girişimciliğin ortaya çıkışında kişilik ve çevre faktörlerinin etkili olduğu savunulmaktadır. Kişilik üzerinde duran yaklaşımlar, girişimcinin sahip olduğu kişisel özellikleri ele almıştır. Girişimciliğe etki eden faktörleri Hisrich ve Peters (1985) aile, eğitim, kişisel de-ğerler, iş tecrübesi, yaş ve rol modelleri olarak sıralamışlardır.

1.6.1. Ailenin Etkisi 

Ailenin içinde bulunduğu ekonomik ve toplumsal sınıf ile de-ğerlerin yanı sıra, çocuğun aile içinde almış olduğu eğitim, görgü, onu yaşamı boyunca doğrudan etkiler. Çocuğun üretken alanlarda faaliyet göstermesi için teşvik edilmesi, girişimci olarak yetişmesinde olumlu bir etki yaratacaktır (Durukan, 2005).

Aile çocukların girişimcilik niyetlerini etkilemektedir. Ailenin etkisini iki nedenle açıklamak mümkündür. Bunlar rol modeli olma ve aile desteğidir. Aile rol modeline göre, ailesi girişimci olan kişile-rin kendi işletmelerini kurması daha olasıdır (Wang ve Wong, 2004). Çünkü çocuğun aile içinde aldığı eğitim onu hayatı boyunca etkile-yebilmektedir. Araştırmalar kişilerin doğumundan itibaren en çok babasından ve diğer aile bireylerinden etkilendiğini ortaya koymak-tadır. Bu sebeple ailede girişimci bir ruha sahip birinin bulunması o ailede yetişen bireyin de girişimci olması yönünde etkili olacaktır (Çelik ve Akgemci, 1998). Örücü ve arkadaşlarının (2007) üniversite öğrencilerinin girişimcilik eğilimlerinde ailesel faktörlerin etkisini incelemeye yönelik araştırmada üniversite gençlerinin kararlarını alırken başkalarının görüşlerinden etkilendikleri ve takdir beklentisi içinde oldukları tespit edilmiştir.

1.6.2. Eğitimin Etkisi 

İnsanoğlu pek çok şeyi eğitim yoluyla öğrenir. Bazı tutumlar, önyargılar, davranışlar yaşamın ilk yıllarında özellikle aile içerisinde ve daha sonraki yıllarda ise okullarda ve yaşam boyunca toplum içerisinde öğrenilir. Eğitim her alanda olduğu gibi girişimcilikte de sihirli bir anahtardır (Arıkan, 2002). Kişiler aldıkları eğitimlerle iyi bir girişimci olma konusunda bilgi ve becerilerini arttıracak ve o ana kadar fark etmemiş oldukları konulara duyarlılık kazanacaklardır. Özellikle de üniversitelerde verilen eğitimin gençlerin girişimciliğe bakış açılarını etkilemede oldukça önemlidir.

22

Girişimcilik eğitimlerinde öncelikle girişimcilere ve özellikle potansiyel girişimcilere genel itibari ile girişimciliğin desteklenmesi başarılı olması amacıyla girişimcilik zihniyetinin, bilincinin ve bece-rilerinin kazandırılması amaçlanmaktadır. Bu kapsamda girişimcilik süreci ve başarı faktörleri gibi genel bilgilerin yanı sıra eğitim süre-cinde deneyimli ve başarılı girişimcilere eğitimci olarak yer verilerek onların bilgi ve tecrübelerinden yararlanılmalı, onların yanında çı-raklık uygulamaları geliştirilmeli ve özellikle üniversitelerde giri-şimcilikle ilgili daha fazla ders okutulmalıdır (Ağca, 2007).

Girişimcilik üzerine yapılan araştırmalarda, ABD’deki 1920’lerin öncesindeki eğitim anlayışı ile sonrasındaki farka vurgu yapılmaktadır. Eğitim anlayışındaki bu değişikliğin, ABD’de giri-şimciliğin gelişmesine büyük katkısı olduğu saptanmıştır (Eyüboğlu, 2007).

İpçioğlu ve Taşer (2009) işletme bölümlerinde verilen eğitimin öğrencilerin girişimcilik hisleri üzerindeki etkileri üzerine yaptıkları araştırma sonucunda, öğrencilerin 4 yıllık lisans eğitimleri sonrası girişimcilik hisleri konusunda gelişme gösterdikleri sonucuna ulaş-mışlardır. Tağraf ve Halis’in (2008) üniversitelerdeki girişimcilik eğitiminin “girişimsel öz yetkinlik” algısı üzerindeki etkisine ilişkin yaptıkları araştırmada; girişimcilik eğitimi alan öğrencilerin, girişim-cilik eğitimi almayan öğrencilere göre girişimcilik öz yetkinliği açı-sından bir fark oluşmadığı görülmüştür. Verilen girişimcilik eğitimi-nin öğrencilerin girişimciliğe bakış açılarını olumlu etkilediği söyle-nebilir. Ancak, öğrencilerde algı düzeyinde girişimcilik düşüncesi oluşmasına karşın, girişimcilik özellikleri yansıtan tutumların oluş-madığı görülmektedir.

1.6.3. Kültürün Etkisi

Literatürde kültürün çok fazla sayıda tanımı olmakla birlikte en yaygın kültür tanımları; “öğrenilmiş olan davranışların bir bütün olarak nesilden nesile aktarılmasıdır”, “paylaşılan semboller ve an-lamlardır”, “deneyimleri bir sisteme oturtan fikir, uygulama, norm ve anlamlar bütünüdür” şeklinde yer almaktadır (İrmiş vd., 2010).

Girişimcilik ile sosyal yapı arasındaki yakın ilişki bireylerin dü-şünce yapılarına, bu yapı içinde oluşan düşünce sistemi de girişimci-lik tercihlerine etki etmektedir. Neden bazı toplumlar girişimci kişi-

23

liklere bünyesinde daha fazla yer verirken diğer toplumlarda tam tersi karakter özellikleri baskın çıkmaktadır? Bu farklılık, sosyal bi-limcilerin kültür nosyonu üzerine odaklanmalarına neden olmuştur. Kültürel farklılıklar, farklı düşünme, davranma ve kişilik yapılarının oluşmasına doğrudan etkiletmektedirler (Kara, 2009).

Kültür üzerine uluslar arası alanda yapılan çalışmalarda en faz-la bilinen isim Hofstede’dir. Hofstede (1991), çalışmasında kültürler-le girişimcilik arasında belirgin bir ilişki üzerinde çalışmamış, sadece girişimci davranışını etkileyen potansiyel olarak görmüştür. Morrison (1998), girişimcilik ile kültürel özgünlük arasında anlamlı bir ilişki olduğunu vurgulamaktadır. Çünkü kültürün, girişimciliğin başlatılmasına yönelik bireysel tutumu belirlediğini savunan açık toplumlarda, başarısızlığın büyütülmediğine ve hataya tolerans an-lamındaki bu anlayışın, bireyleri yenilikleri denemeye teşvik ettiği-ne, dolayısıyla girişimciliğin toplumca desteklendiğine dikkat çek-mektedir.

Çelik ve Akgemci (1998) girişimcilik kültürünün oluşmasında aile yapısının etkisinin büyük olduğunu vurgulamaktadırlar. Çocu-ğun aile içinde aldığı eğitim ve görgü onu yaşamı boyunca etkile-mektedir. Ailede girişimci ruha sahip bir kişinin olması dolayısıyla çocuğunda girişimci olması yolunda etkili olacaktır. Kültürel çevre-nin girişimcilik tercihine etkisini inceleyen Ersoy (2010), ankete katı-lan öğrencilerden şehir merkezlerinde yaşayanların yaklaşık % 73’ünün işletme konusunda daha yenilikçi, yaratıcı ve teknolojik alanları tercih ettiği sonucuna ulaşmıştır. Çalışmada kırsal kökenli öğrencilerin % 68’7’si işletme kurmada dini inançlarının etkisi olaca-ğını düşünürken şehir merkezi kökenli öğrencilerde bu oran % 36.4 olarak çıkmıştır.

Sonuç olarak, girişimcilikle kültür arasında bir ilişki vardır. Kültürel özellikler girişimciliğin varlığı ve gelişmesi için uygun şart-lar oluştururken, sağlam girişimci ruh, zihniyet ve kültürel formların kök salması da kültür üzerinde etkili olmaktadır (İrmiş vd., 2010).

1.6.4. Diğer Faktörler 

Girişimci kişiliğin oluşmasında aile ve eğitimin yanı sıra kişisel değerler, yaş, cinsiyet, iş tecrübesi, rol modelleri ve çevre de etkili olmaktadır.

24

♦ Kişisel Değerler

Kişisel değerler girişimciliğin oluşmasında en etkili olan faktör-lerden biridir. İnsan yaşamında edinilen tecrübelerin toplamı olarak adlandırılmaktadır. Buna göre kişilerin değer yapıları zaman içinde doğuştan gelen genetik özellikleriyle birlikte diğer çevresel faktörle-rin etkisiyle şekillenmektedir (İrmiş vd., 2010). Bu konuda birçok çalışma yapılmasına rağmen bunlar çoğunlukla girişimcilerin kişisel özellikleri ile yönetici arasındaki farklılıklar üzerinde durmuştur. Bunlar girişimciyi etkili yöneticiden veya liderden ayıramamıştır.

♦ Yaş ve Cinsiyet

Bir diğer önemli faktör yaş ve cinsiyettir. Yaşın dönemleri ile girişimcilik eğilimi arasında önemli bir ilişki bulunduğu yapılan çalışmalarla başarılı bir şekilde ortaya konmuştur. ABD’de yapılan araştırmalarda, ilk girişimde bulunma yaşı 25–40 yaş arasındadır. Türkiye’de yapılan araştırmalarda da benzer şekilde ilk girişimde bulunma yaşının 25 – 42 yaş arasında olduğu görülmüştür (İrmiş vd., 2010). Bu yaşlar dışında da, kariyere başlamak mümkün olması-na rağmen, girişimcilikte başarı için yüksek enerji ve finansal destek gerekli olmaktadır (Bozkurt, 2007). Cinsiyet dağılımı açısından ba-kıldığında dünyada olduğu gibi Türkiye’de de girişimcilerin çoğun-luğunun erkek olduğu açıktır. Ancak Türkiye’de kadın girişimci oranı dünyadaki diğer ülkelerle kıyaslandığında oldukça düşük kalmaktadır. Kadın ve erkek girişimciler arasındaki benzer ve farklı noktalar pek çok araştırmanın konusu olmuştur. Kadın ve erkek girişimciler arasındaki ortak yönler en çok işe başlamada etkili olan motiflerde ortaya çıkmaktadır (Kutanis, 2006).

♦ İş Tecrübesi

Girişimcilerin çoğunluğu daha önceden işletmelerin finans, pa-zarlama, üretim gibi bölümlerinde çalışarak tecrübe kazanmakta ya da babalarından, ustalarından edindikleri tecrübeyle girişimciliğe başlamaktadırlar (İrmiş vd., 2010). Bazı alanlarda uzmanlığa sahip olmak çok önemlidir. Finans (özellikle risk sermayesi), dağıtım ka-nallarının geliştirilmesi, üstün ürün ya da hizmet geliştirme, pazar planı hazırlama gibi alanlarda kişinin tecrübesi ve iş hüneri onun yeni bir işe başlamasında önemli bir kolaylaştırıcı unsurdur (Kara, 2009).

25

♦ Rol Modelleri 

Rol modelleri girişimcilerin kariyerlerine etki eden önemli bir unsurdur. Rol modelleri; aile, kardeş veya diğer başarılı akrabalar hatta ulusal alanda çalışan diğer girişimciler olabilir. Rol modelleri, hem işe başlama sürecinde hem de işe başladıktan sonra bir destek sistemi oluşturur (Bozkurt, 2007).

♦ Çevrenin Etkisi 

Girişimci kişiliğin ortaya çıkışında çevresel faktörler; genelde pazarın durumu, hükümet politikaları, ekonomik yapı şeklinde ol-maktadır. Yine toplumun yapısı ve başarılı girişimcileri kahraman olarak algılanmaları, ihracata yönelenleri, istihdama katkı sağlayan-ları vatansever olarak görmeleri bireylerde girişimcilik arzusunu desteklemektedir (Kara, 2009).

Özkul ve Dulupçu (2007) tarafından yapılan araştırmada kişisel gelişimin girişimci tipinin oluşmasında rol oynayan önemli faktör-lerden biri olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Kişisel gelişime yönelik alınan eğitim ve kurslar, girişimci düşüncenin olgunlaşarak daha sağlam temeller üzerine kurulmasını sağlamaktadır.

1.7. GİRİŞİMCİLİK EĞİLİMİ 

Girişimcilik eğilimi, her şeyden önce bireysel faktörlerle çevre-sel faktörlerin bir bileşimi olup, bireylerin kendi işini yapma konu-sundaki istek ve kararlılığını ifade etmektedir. Girişimcilik davranı-şının bir parçası olup, özerklik, yenilik yapma, risk alma, proaktiflik* ve rekabetçi bir yapı gibi temel süreçler ile birlikte bütünü oluştur-maktadır (Börü, 2006).

Girişimcilik eğilimi üzerine yapılmış çok sayıda araştırma bu-lunmaktadır. Örneğin Karabulut (2009) tarafından üniversite öğren-cilerinin girişimcilik özelliklerini ve eğilimlerinin belirlemeye yönelik yapılan araştırma sonucunda öğrencilerin çoğunun girişimcilik eğitimi almalarına rağmen yeni kurulmuş bir işte çalışmadığı, kendi işini kurmadığı ve mezun olunca girişimci olmak istemediği sonucuna varılmıştır. Balaban ve Özdemir’in (2008) girişimcilik eğitiminin giri-                                                            

* Proaktif davranış, bireylerde fırsatları önceden görme, algılama ve peşinden koşma, yeni pazarlara katılım ve girişimsel niyet ile de tanımlanabilmektedir.

26

şimcilik eğilimi üzerindeki etkisi konusunda yaptıkları araştırmada girişimcilik eğitiminin bireyin potansiyelini keşfetmesini hızlandırdığı ve yeteneklerini geliştirip başarı şansını artırmasına yardımcı olduğu görülmüştür. Sonuç olarak araştırmada girişimcilik eğitiminin, giri-şimcilik eğilimini pozitif yönde etkilediği ispatlanmıştır.

Üniversiteli gençlerde mesleki tercihler ve girişimcilik eğilimle-ri üzerine araştırma yapan Arslan (2002) girişimcilik eğiliminin, ba-banın kendi işinde bağımsız çalışması veya sabit bir ücretle çalışması ile yakından ilişkili olmadığını saptamıştır. Ayrıca çalışmada, baba-nın eğitim seviyesi yüksek olanlarda, kendi işini kurma veya giri-şimcilik eğiliminin daha yüksek olduğu görülmüştür.

Girginer ve Uçkun (2004) işletmecilik eğitimi alan lisans öğren-cilerinin girişimciliğe bakış açılarına ilişkin yaptıkları araştırmada öğrencilerin % 39’u, işletme bölümü mezunlarının kendi işlerini kurmada gerekli fırsatları yaratma yeteneğine sahip olduklarını dü-şünmektedirler. İşletmeci olarak mezun olan bireylerin, mutlaka kendi işlerini kurmayı hedeflemeleri gerektiği düşüncesine % 36,4 oranında katılmadıklarını, işletme bölümü mezunlarının asla kamu sektöründe çalışmayı planlamamaları gerektiği düşüncesine ise % 44,1 oranında katılmadıklarını belirtmişlerdir. Öğrencilerin girişimci-liğe yönelik düşüncelerinde % 38,2’si, bir işin fırsatlar sunmasının, emniyetli ve güvenilir olmasından daha önemli olduğunu belirlen-miştir.

Girişimcilik eğilimi, genelde aileden devralınmaktadır. Ailenin etkisini ise, sosyal ve ekonomik süreçler belirlemektedir. Bu kap-samda; ailenin yapısı, babanın mesleği, eğitim ve gelir seviyesi giri-şimcilik eğiliminin oluşumunda etkin olmaktadır. Çünkü eğitimli, meslek sahibi ve yüksek gelir sahibi olan baba, çocuklarının da eği-timli olmasına imkân sağlayacak ve çocuk, girişimcilik için gerekli bilgi ve donanıma sahip olacaktır (Emsen, 2001).

Girişimcilik eğilimine doğru çekme gücü oluşturan bir faktör olarak eğitimin, üniversitede eğitim gören gençlerin girişimci ruhla-rının teşvik edilmesi ve girişimciliğe yönelmeleri üzerinde olumlu etkileri olduğu kabul edilmektedir. Verilen bu planlı eğitim prog-ramlarının tüm öğrencileri girişimci haline getireceğini söylemek mümkün değildir. Ancak girişimcilik istek ve eğilimi içerisinde olan-

27

ların bu yöndeki potansiyellerinin ortaya çıkmasında ve geliştirilme-sinde önemli bir yere sahip olduğu yadsınamaz (Börü, 2006).

1.8. GİRİŞİMCİLİĞİN ÖĞRENİLMESİ 

Girişimciliğin doğuştan geldiği konusunda ortaya çıkan görüş zaman içerisinde değişim göstermiştir. Bunun sonucunda girişimci-liğin öğrenilemeyeceği düşüncesi aşılarak, girişimcilik eğitimi yapı-labileceği görüşü kabul görmeye başlamıştır. Günümüzde girişimci-lik konusunda ortaya çıkan gerçek, girişimciliğin değişik yönleriyle öğretilebileceğidir. Drucker, girişimciliği tanımlarken “girişimcilik mistik bir durum mudur? Girişimcilik bir sihir değildir, gizem de-ğildir. Girişimcilik bir disiplindir ve herhangi bir disiplinde olduğu gibi öğrenilebilir” sözünü kullanmaktadır (Kuratko, 2005). Bu görüşe destek 10 yıl (1985-1994) içinde işletme literatür taramasında, giri-şimcilik ve küçük işletme yönetimi eğitiminde şöyle raporlanmıştır: “…incelenen deneysel çalışmaların çoğu gösteriyor ki girişimcilik öğretilebilir ya da en azından girişimcilik eğitimi sayesinde teşvik edilebilir” (Gorman vd., 1997).

Günümüzde “girişimcilik öğretilebilir mi?” sorusu yerini “ne öğretilmeli ve nasıl öğretilmeli?”sorularına bırakmıştır. Girişimcilik eğitimi başlangıçta teorik olarak gerçekleştirilmiştir. Çoğunlukla üniversitelerde yapılan bu eğitim programlarına daha sonra üniver-site dışı kurumlar da katkıda bulunmuşlardır. Teorik olarak yapılan bu eğitim programları zaman içerisinde yeterli görülmeyerek çeşitli uygulama programları ile teorik bilgi desteklenmiştir. Bunun sonu-cunda uygulama ağırlıklı girişimcilik eğitim programları yürürlüğe konulmuştur. Girişimcilik eğitimi konusunda oluşturulan teorik programlar eğitimin etkinliği açısından tek başına yeterli olamaya-cağından, üniversite ve mesleki eğitim merkezlerinin günümüz iş dünyası için daha fazla sayıda uygulamalı program oluşturmaları gerekmektedir, çünkü üniversitelerin teorik girişimcilik eğitimi öğ-renciye bilgiyi aktarmada yetersiz kalmaktadır (Binks vd., 2006). Diğer taraftan teorik eğitim süreci uygulama ile desteklenmelidir çünkü elde edilen bilgi ve becerilerin nasıl uygulanacağı bilinmez ise yetersiz kalacaktır (Krueger, 2007). Dolayısıyla teorik eğitimin uygu-lama programlarla desteklenmesi gerektiği düşünülmektedir.

28

Girişimciliğin öğrenilebilir olduğu yöndeki düşüncelere paralel olarak, girişimcilik eğitimi konusunda araştırma ve çalışmalar da artmıştır. Girişimcilik eğitimi başladığında sadece teorik çerçevede bir eğitim sürecine yoğunlaşıldığı görülmektedir. Bu süreçte girişim-cilik eğitiminin nasıl yapılması gerektiği konusunda da üç sorun ile karşı karşıya kalınmıştır (Sexton ve Upton, 1987). 1-Girişimcilik öğre-tilebilir mi? 2-Eğitimde hangi malzeme ve doküman kullanılmalıdır? 3-Sınıf eğitimi nasıl olmalıdır? Girişimcilik eğitimi konusunda ortaya konan bu bakış girişimcilik eğitiminin gerçekleştirilmesi sürecinde girişimcilik eğitiminin teorik bir çerçeve içinde verilmesinin düşü-nüldüğünü de göstermektedir.

Üniversitelerde oluşturulan eğitim programları girişimcilik eği-timi konusunda teori ağırlıklı olarak oluşturulmuştur. Üniversite eğitimine ilave olarak çeşitli kurslar, enstitü programları ile teorik verilen eğitim programlarına uygulama programları da dâhil edil-miştir. Uygulamalı girişimcilik eğitimi programlarında amaç, eğitim programına katılanların teorik olarak aldıkları eğitim bilgisini des-tekleyecek uygulama programları ile girişimcilik becerisini ortaya çıkarılmasıdır (Raichaudhuri, 2005). Teorik verilen girişimcilik eği-timine ilave olarak verilen uygulama programlarının girişimcilik davranışı kazanmada önemi oldukça yüksektir. Öğrenciler, öğrenme sürecinde örnek olay çalışarak tecrübeler ve gözlemler yoluyla teorik süreçte elde edilen bilgileri özümser ve çalışmalarına yansıtırlar (Tjan, 2004). Teorik çerçeve ve uygulama süreçleri girişimcilik eğiti-minde birbirini tamamlamaktadır. Teorik olarak verilen bilgilerin hızla değişen pazar koşullarıyla uyarlanması girişimcilik eğitiminin uygulama ile desteklenmesiyle gerçekleşebilir.

Girişimcilik öğretilebilir denirken aslında bir açıdan da bireyleri girişimci davranış gösterebilmede cesaretlendirilmesi de önemli bir etki olarak değerlendirilebilir. Artık günümüzdeki girişimcilik eği-timi pek çok mesleki eğitim gibi değerlendirilmektedir. Bu yüzden uygulama olmadan girişimciliği öğretme düşüncesi tıp veya mü-hendislik eğitimini laboratuar eğitimi olmaksızın yapmaya benze-mektedir (Zeithaml ve Rice, 1987). Bu tür bir eğitimin istenen etkiyi sağlamayacağı açıktır. Bu sebeple teorik olarak verilen girişimcilik eğitiminin de diğer disiplinler gibi uygulama süreci ile pekiştirilmesi ve günlük hayata uydurulması gerekmektedir.

BÖLÜM II 

DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE GİRİŞİMCİLİK EĞİTİMİ 

2.1. GİRİŞİMCİLİK EĞİTİMİ KAVRAMI  Eğitim girişimciliğin ortaya çıkmasındaki ve gelişmesindeki en

büyük yardımcı faktörlerden biridir. Eğitim sadece girişimciliğin başlangıç aşaması için değil girişimciliğin ilerleyen aşamalarında da karşılaşılan problemlerin çözümünde de yardımcı olmaktadır.

Literatürde girişimcilik eğitiminin tanımı çok farklı şekillerde yer almaktadır. Girişimcilik Eğitim Konsorsiyumu girişimcilik eğiti-mini yaşam boyu öğrenme modeli olarak görmektedir. Avrupa Komisyonu, buna benzer ancak daha dar bir yaklaşım savunmakta-dır. Guzmán ve Liñán’a (2005) göre girişimcilik eğitimi; “tüm eğitim seti ve eğitim faaliyetleri girişimci davranışları gerçekleştiren katı-lımcılar geliştirmek, ya da bu niyeti etkileyen bazı unsurları (örneğin girişimcilik bilgisi, girişimci faaliyetlerin istekliliği gibi, ya da fizibili-te) geliştirmeye çalışmaktır.” Bir başka tanıma göre girişimcilik eği-timi (Raposo ve Paço, 2011):

• Bir kişinin hayatında fırsatları görebilme yeteneğini, • Yeni fikirler üretme, fırsatları takip etme becerisini ve ge-

rekli kaynakları bulma yeteneğini, • Yeni bir firma kurmak ve işletme yeteneğini, • Yaratıcı ve eleştirel bir şekilde düşünme yeteneğini içer-

mektedir.

Her ne kadar girişimcilik eğitiminin açık bir tanımı olmasa da, amaç işletmelerin etkin bir şekilde oluşturulmasını teşvik etmektir. Girişimcilik eğitiminin genel işletme ve ekonomi eğitimi ile karıştı-rılmaması gerekir. Bu eğitimlerin amacı yaratıcılığı, serbest meslek ve yeniliği yükseltmektir.

30

Üniversitelerdeki girişimcilik eğitimi öğrencilerin değişen dere-celerde iş kurmasını sağlamaktır. Bu büyük ölçüde girişimcilik eği-timinin türüne göre belirlenir. Üniversitelerdeki girişimcilik eğitim-leri, öğrencilerin sadece girişimcilik niyetlerini dinamik hale getir-mekle kalmamakta, aynı zamanda iyi bir girişimci olmaları için ge-rekli olan davranış normları hakkında da bilgi sahibi olmalarına yardım etmektedir (liñán vd., 2008).

Hasan Fehmi Kınay, 2007 yılında “Girişimcilik Kalkınma ve Rekabet İlişkisi”, adını taşıyan kitap çalışmasında, eğitimin önemini vurgulamıştır. Girişimcilik eğitimi alan kişilerin, yeni iş kurmada üç kat daha fazla istekli oldukları, yıllık % 27 fazla gelir elde ettikleri, mal varlıklarının % 62 daha fazla olduğunu saptamıştır (Seyfullahoğulları, 2011).

2.2. TARİHSEL OLARAK GİRİŞİMCİLİK EĞİTİMİ 

Girişimcilik eğitimi, Japonya’daki Kobe Üniversitesinde 1938 yılında Shigeru Fijii tarafından başlatılmıştır. Dünyada küçük işlet-me yönetimi kursları 1940'larda ortaya çıkmaya başlamıştır (Sexton ve Bowman, 1984). 1947’de Myles Mace, ABD'de Harvard Business School'da ilk kez girişimcilik dersini tanıtmıştır. Son 20 yılda farklı eğitim kurumlarında küçük işletme yönetimi ve girişimcilik dersle-rinin sayısında çok büyük bir büyüme meydana gelmiştir (Alberti vd. 2004). Katz (2003) girişimcilik eğitimi hakkında en kapsamlı kro-nolojiyi geliştirmiştir. İlk kez işletme yönetimi mastırı Southern California üniversitesinde başlatılmıştır. Dünyada 1971 yılında giri-şimcilik üzerine mastır, 1972’de ilk kez lisans eğitiminin ardından girişimcilik eğitimi kök salmaya başlamıştır. 1980’lerin başında 300’ün üzerindeki üniversitede girişimcilik ve küçük işletme yöne-timi dersi verilerken, 1990’larda bu sayı 1050’lere kadar büyümüştür (Solomon vd., 1994).

1950’lerde ortaya çıkan işletme disiplinin girişimciyi ve girişim-ciliği ciddi düzeyde incelemesi son 20 yıllık bir gelişmenin ürünü-dür. ABD’de girişimcilik 1980’lerden itibaren derslere yoğun olarak dahil edilmiştir. Girişimcilik günümüzde birçok okulda başlı başına bir ders olmanın ötesinde yüksek lisans ve doktora derecesi verilen bir alandır. 1990’larda birçok işletme okulunda girişimcilik merkez-leri açılmıştır (Çetindamar, 2002).

31

A.B.D.’de girişimcilik alanında derslerin üniversitelerde oku-tulması 1970’li yıllarda yaygınlaşmıştır. 2000’li yıllarda dünyanın birçok ülkesinde 2000’e yakın üniversitede girişimcilik dersleri oku-tulmakta, bu alanda bilimsel hakemli dergiler yayınlanmaktadır (Finkle vd., 2006).

2.3. GİRİŞİMCİLİK EĞİTİMİNİN AMACI 

Girişimcilik eğitiminin genel kabul görmüş bir tanımının ol-maması girişimcilik eğitiminin amaçlarına da yansımış durumdadır. Dünyada girişimcilik eğitimi üzerine araştırma yapanların çoğunun farklı amaçlar sundukları görülmektedir.

Rasmussen ve Sorheim’a gore (2006) girişimcilik eğitiminde amaç, girişimci kişiliği ortaya çıkarmaktır. Girişimcilik kültürünü bir kişinin benimsemesi kolay değildir. Çünkü girişimcilikte kapsamlı bir içerik vardır ve kişiye zor görevler, sorumluluklar yüklemekte-dir. Girişimcilik eğitimi; kısmi bir tekdüzeliğin yanında, önemli öl-çüde amaçlar konusunda çeşitlilik, felsefi bakış, içerik, pedogojik formasyon ve çıktılar içerir. Öğrencinin, girişimciliği öğrenmeden girişimci olamayacağı anlayışından, hareket edilir. Aynı zamanda, bu eğitimin uygulanması için sağlanacak iş ortamı da oldukça önem-lidir. Çünkü gerçek girişimcinin gelişmesi için, gerçek iş ortamına uygun yerlerin seçilmesi önemlidir. En azından örnek olaylar gerçek iş ortamına oldukça yakın hazırlanmalıdır. Bu noktada, değişik iş fırsatlarını görebilecek projelerin hazırlanması ve öğrencilerin teşvik edilmesi oldukça önem kazanmaktadır. Girişimcilik aktivitesi olarak, gerçek anlamda şirket kurmalı ve şirket yönetimi çalışmalarına önem verilmelidir. Tüm faaliyetler bir girişimcilik merkezi tarafından yön-lendirilmelidir. Bu merkezler gerekli girişimcilik faaliyetlerinin oluş-turulması için yeterli altyapıya, dolayısıyla girişimcilik enformasyon ağına ve öğrencilerin bu ağa kolay erişimine gerek duyar. Bu gerekli-likler ise, finansal destek ihtiyacını ortaya çıkarmaktadır.

Raposo ve Paço’ya (2011) göre girişimcilik eğitiminin amaçları şunlardır:

• Girişimcilikle ilgili faydalı bilgi almak,

• Tekniklerin kullanımıyla kapasite artışı, işletme durumu-nun incelenmesi ve eylem planlarının oluşturulması,

32

• Girişimcilik yeteneklerini belirlemek ve teşvik etmek

• Girişimciliğin bütün konularında desteklemek ve empati geliştirmek,

• Değişime yönelik tutumları geliştirmek,

• Yeni başlayanları ve diğer girişimcileri teşvik etmek.

Alberti ve arkadaşlarına göre (2004) en sık kullanılan girişimci-lik eğitimi amaçları arasında aşağıdaki maddeler yer almaktadır.

• Girişimcilik alanıyla ilgili bilgi, kavram ve teknikleri öğ-renmeyi içerir.

• İş durumları analiz tekniklerinin kullanılması ve eylem planlarının sentezinde becerileri kazandırmak: Bu amaç, bütüncül bir şekilde muhasebe, finans, pazarlama ve genel yönetim hakkında bilgi, analiz ve sentez yapma becerilerini teşvik etmeyi amaçlamaktadır.

• Girişimcilik ruhunu, yetenek ve becerilerini tanımlamak ve teşvik etmek: Bu hedef, girişimcilikte ilgi, yetenek ve potan-siyel ile ilgili farkındalık geliştirme, yeni bir kariyer olanağı olarak bireylerin bilinçlendirilmesi ve onları desteklemeyi hedeflemektedir.

Girişimcilik eğitiminden amaç bir kişide girişimcilik potansiye-line yönelik olarak gizli kalmış bir takım özelliklerin ortaya çıkması-nı ve farkında olmasını sağlamaktır. Girişimci niteliklere sahip olan-ların yanlış işler yapmalarını önlemek, kaynaklarının daha verimli kullanılmasını gerçekleştirmektir. Eğitim girişimcilik eğiliminin art-ması yönünde gerekli şarttır ancak tek başına yeterli olamamaktadır (Balaban ve Özdemir, 2008).

Her ne kadar girişimciliğe dair müfredatların izlendiği okullar tüm dünyada popüler hale gelmişler ise de akademik dünyada giri-şimci birey yetiştirmenin genetik mirasa mı yoksa eğitime mi bağlı olduğu halen tartışılmaktadır (Duygulu, 2008; Klein vd., 2006).

Gerald E. Hills 1988’de derinlemesine görüşme yönetimi kulla-narak 15 saygın üniversitede girişimcilik eğitimi konusunda eğitim-cilerin deneyimleri ve düşüncelerini araştırmıştır. Hills’in yaptığı araştırma sonuçlarına göre; eğitim hedefleri çeşitli olmasına rağmen, en önemlisi "yeni bir iş girişim başlatma ve yönetme içeren süreç

33

anlayışını ve bilincini artırmaktır”. Diğer önemli amaçlardan birisi “bir kariyer seçeneği olarak girişimciliğe dikkat çekmek, fonksiyonel iş ilişkileri anlayışına katkıda bulunmak ve girişimcinin özelliklerine dikkat çekmektir.” Diğer amaçlar ise, öğrencilerin özgüven kazan-maları,  fırsatları görebilme yeteneği ve analitik becerilerini inşa et-mek ile ilgilidir. Yeni ve küçük firmaların ekonomideki yerine dik-kat çekmektir. Girişimcilik dersi için en önemli iki şey “iş planı pro-jesi geliştirmek” ile “rol modeli ve konuşmacı olarak girişimcilerden yararlanmaktır”. Konferanslar, okuma parçaları ve örnek olay ince-lemelerini önemi ikinci sırada yer almaktadır.

Girişimcilik alanında verilecek olan eğitimlerin de yapılan araş-tırmalar sonucunda tespit edilmesi gerekmektedir. Tablo 2-1’de dünyada girişimcilik eğitimleri üzerine yapılmış olan araştırmalar bütünü verilmiştir.

Tablo 2 – 1:  Girişimcilik Eğitim Araştırmaları 

Yazarlar Öğretim metotları Öğrenme alanları Haines (1988) Konferans yoluyla öğretim Teknoloji transferine odaklanmıştır

Hills (1977) Deneysel ve uygulama odaklı.

İş oluşturmanın ve yeni iş yaratma-nın farkındalığı girişimcilik kariyer opsiyonlarının farkındalığı girişimcilik kalitesinden anlama

Harwitz (1977)

Deneysel öğrenim, girişimcilik davranışlarını geliştirmenin bir anahtarıdır

Yaratıcılık yenilikçilik risk alma

McMullan and Long

(1987)

Hırs ve kompleksle başa çıkarak yaratıcılığı geliştirmek. Deneyim-lere dayalı mevcut girişimcileri kullanmak

Yaratıcılık hırs kompleks yetenek-ler

Rice (1985) Davranışsal eğitim

Bilgi ve is yeteneğini hareketlen-dirmek teknik ve sosyal yetenekler fiziksel hazırlık kişisel özellikler risk almaya teşvik eden değerler ve özellikler

Ronstadt (1985) Davranışsal eğitim

Yetenekleri sorgulama gerçeklik testi yaratıcılık, hırs, tolerans şans belirleyicisi kariyer değerlendirmesi çevresel değerlendirme etnik değerlendirme

34

Yazarlar Öğretim metotları Öğrenme alanları

Root and Gall (1981)

Bağımsız örgencileri cesaretlen-dirmek için öneriler toplantılar yaparak ölü noktaları canlandır-ma yetenek pratikleri

Sexton and Bowman

(1983,1984) Sexton and

Upton (1987)

Müfredat girişimcilik öğrencileri-ne uygun şekilde düzenlenmeli, grup analizlerinden çok bireysel analizler, girişimcilere yaşanılan gerçek sorun ve çözüm önerileri risk ve hırs durumları

Vesper (1988)

Hareket ihtiyacı, girişimcilere sınıfta ikili çalışma imkânı, tahsis edilen süre içerisinde zaman sıkışması yaratmadan iş başarı-sını değerlendirme

Vesper and

McMullan (1988)

Rol modelleri yaratma, girişimci-lik yetenek pratikleri.

Fikirleri kolay kavrama kabiliyeti, hareket sıralarını iyi kavrama, Girişimcilik beden dili yaratıcı düşünce ve sentez.

Whyte and Braun (1966)

Zeithaml and Rice

(1987)

Karar verme yeteneğini geliştir-mek, girişimcilik davranışlarını destekler küçük işverenlere başvurmak (endişe içinde olan ve krizlerle uğraşmış olan)

Karar verme risk alma kabiliyetleri yeni iş geliştirme basit planlama deneyim kazanımı

Kaynak: MC LARTY, R. (2005), “Entrepreneurship among Graduates: Towards A Measured Response”, The Journal of Management Development, Vol: 24, No: 3, pp. 223-243

Tablo 2-1’den de anlaşılacağı üzere girişimciliğin, insanlara istenik davranışları kazandırmak için eğitim bilimleri tarafından kullanılmakta olan öğretim metotlarının konulara uygun olarak kul-lanılmasına dikkat edildiği görülmektedir.

2.4. GİRİŞİMCİLİK EĞİTİMİ İLE İLGİLİ ARAŞTIRMALAR

Girişimcilik alanında yapılan araştırmaların büyük bir çoğun-luğu, “neden bazı insanlar yeni fırsatları görme ya da yaratma yete-neğine sahip iken diğerleri bu tür bir özelliğe sahip değildir? Neden bazı kişiler iş fikirlerini ya da hayallerini gerçek bir işletmeye dönüş-türürken diğerleri bunu başaramazlar? Neden bazı girişimciler başa-

35

rılı iken diğerleri başarısız olmaktadırlar?” gibi sorulara yanıt ara-mıştır (Arıkan, 2002).

Girişimcilik eğitimi konusunda yapılan ilk araştırmalarda giri-şimcilik, küçük işletme kavramı etkisiyle “bir iş yeri satın alma” , “yenilik ihtiyacı ve büyüme ihtiyacı” gibi imajlarla değerlendirilmiş-tir. Daha sonra girişimcilik kavramının “küçük işletme” kavramın-dan uzaklaşarak gerçek anlamında kullanılmaya başlanmasıyla giri-şimciliğe bakışta ortaya çıkan farklılık, girişimciliğin bağımsız bir disiplin olarak fark edilmesini sağlamıştır (Tağraf ve Halis, 2008). Tablo 2- 2’de 1980’li yıllarda girişimcilik eğitimi ile ilgili en önemli makalelerin listesi yer almaktadır.

Tablo 2 – 2: 1980’li Yıllarda Girişimcilik Eğitimi İle İlgili Makaleler  

Yazar Yayınlandığı Yıl Frontiers of Entrepreneurship Research Hornaday Loucks Clark, Davis, and Harnish Sexton and Upton McMullan, Long, and Wilson Vesper McMullan and Long Ronstadt Sexton and Upton Zeithaml and Rice Hills Klatt Solomon Vesper and McMullen

1981–1989 1982 1982 1984 1984 1985 1986 1987 1987 1987 1987 1988 1988 1988 1988

(Kaynak: KURATKO, Donald F. (2005). “The Emergence of Entrepreneurship Educa-tion: Development, Trends, and Challenges”,  Entrepreneurship  Theory  and Practice, 29(5), pp. 577–598.

Ronstadt (1987) girişimcilik eğitimi için iki model öne sürmüş-tür. Tartışılan yöntemler arasında konferanslar, vaka çalışmaları ve fizibilite planları bulunmaktadır. Kısacası Ronstadt, etkili bir prog-ramın; öğrencilere girişimci davranışının nasıl olacağını göstermekle ve başarılı olmuş girişimcilerle öğrencileri bir araya getirmekle mümkün olacağını ileri sürmüştür. Dört yıl sonra Robinson ve Hayes (1991a)  üniversitedeki en az 10.000 öğrenci ile girişimcilik

36

eğitiminin büyüme boyutunu belirlemek için bir anket gerçekleştir-miştir. Araştırma sonucunda girişimcilik eğitiminde önemli bir bü-yüme olurken aynı zamanda bir takım zorluklarında var olduğunu tespit etmişlerdir. Bu zorluklar:

• Mevcut programların ve personelin geliştirilmesi, böylelikle alanın kalitesi iyileştirilecektir.

• Başka bir zorluk resmi akademik programların eksikliği ve kurumların temsil eksikliğidir.

• Üçüncü engel ise öğrencilerin akademik programlara olan ilgisidir.

Tablo 2-3’de 1990’lı yıllarda girişimcilik eğitimi ile ilgili yapıl-mış en önemli makaleler yer almaktadır. Girişimcilik konusunda çalışan eğitimciler, kişide girişimcilik eğilimi oluşturma sürecinde nasıl bir yol izlenmesi gerektiği üzerinde çalışmaktadırlar. Bu konu-da başarıya ulaşabilmek için belirli bir programın izlenmesi gerekli-liği açıktır (Summers,1998,18).

Girişimcilik eğitimi konusunda en kapsamlı ampirik analizleri Solomon, Duffy, and Tarabishy (2002) gerçekleştirilmiştir. Onlara göre; girişimcilik eğitiminin temel hedeflerinden biri tipik işletme eğitiminden farklı olmasıdır. İşletmeye giriş temelde işletme yöneti-minden farklı bir aktivitedir. Girişimcilik eğitimi işletmeye girişin muğlâk doğasını ele almalıdır. Bu amaçla, girişimcilik eğitimi; mü-zakere becerisi geliştirme, liderlik, yeni ürün geliştirme, yaratıcı dü-şünme ve teknolojik yeniliklere maruz kalma konularını içermelidir. Girişimcilik eğitimi için önemli olduğu tespit edilen diğer alanlar; girişim sermayesi kaynakları, fikir koruma, belirsizlik toleransı, giri-şimci kişilik özelliklerini belirlemek ve girişimin her aşamasında karşılaşılabilecek zorluklardır (Kuratko, 2005). Öğrenme araçları şunlardır: iş planları, iş kurma, girişimcilerle görüşme, bilgisayar simülasyonları, davranışsal simülasyonlar, çevre taramaları, canlı örnek olaylar, saha gezileri, video ve filmlerin kullanımıdır.

37

Tablo 2‐ 3: 1990’lı Yıllarda Girişimcilik Eğitimi İle İlgili Makaleler 

Yazar Yayınlandığı Yıl

Kent Plaschka and Welsch Ronstadt Van Clouse Donckels Preshing Robinson and Hayes Solomon and Fernald Stumpf, Dunbar, and Mullen Block and Stumpf Gartner, Bird, and Starr McGrath et al. Hood and Young Solomon and Fernald Gartner and Vesper Katz, Gundry, Low, and Starr Low, Venkataraman, and Srivatsan Solomon et al. Wolfe and Bruton Bangs Frontiers of Entrepreneurship Research Katz, Gundry, Low, and Starr Mitchell and Chesteen Katz, Gundry, Low, and Starr Kuratko Robinson Brawer Gorman et al. Vesper and Gartner Scott and Twomey Truell, Webster, and Davidson Gates Reynolds et al. Stewart et al. Tulgan Vesper Vesper and Gartner

1990 1990 1990 1990 1991 1991 1991 1991 1991 1992 1992 1992 1993 1993 1994 1994 1994 1994 1994 1995

1990-1999

1995 1995 1996 1996 1996 1997 1997 1997 1998 1998 1999 1999 1999 1999 1999 1999

(Kaynak: KURATKO, Donald F. (2005). “The Emergence of Entrepreneurship Educa-tion: Development, Trends, and Challenges”,  Entrepreneurship  Theory  and Practice, 29(5), pp. 577–598.

38

Sonuç olarak girişimcilik eğitiminin nasıl olması gerektiği ko-nusunda henüz ortak bir çatı oluşturulamamış ve üzerinde uzlaşılan başarılı bir model elde edilememiştir (Rasmussen ve Sorheim, 2006). Bu konuda araştırmalar devam etmektedir. Tablo 2-4’de 2000’li yıl-larda girişimcilik eğitimi üzerine yapılmış başlıca makaleler yer al-maktadır.

Tablo 2–4: 2000’li Yıllarda Girişimcilik Eğitimi İle İlgili Makaleler 

Yazar Yayınlandığı Yıl Frontiers of Entrepreneurship Research Charney and Libecap Shane and Venkataraman Stevenson Brockhaus, Hills, Klandt, and Welsch (Eds.) Gartner Hitt et al. Honig Ireland, Hitt, Camp, and Sexton King Meyer Minniti and Bygrave Reynolds, Camp, Bygrave, Autio, and Hay Solomon Upton et al. Hindle Solomon et al. Katz Peterman and Kennedy Shepherd Baron and Ward Baumol DeTienne and Chandler Honig Kuratko Minniti and Bygrave Shepherd Hindle

2000-2005 2000 2000 2000 2001 2001 2001 2001 2001 2001 2001 2001 2001 2001 2001 2002 2002 2003 2003 2003 2004 2004 2004 2004 2004 2004 2004 2006

(Kaynak: KURATKO, Donald F. (2005). “The Emergence of Entrepreneurship Educa-tion: Development, Trends, and Challenges”,  Entrepreneurship  Theory  and Practice, 29(5), pp. 577–598.

39

2.5. AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİNDE GİRİŞİMCİLİK EĞİTİMİ 

Dünyada girişimcilik eğitimine bakıldığında, ABD’nin başı çek-tiği görülmektedir. Girişimcilik ile ilgili Amerika’da ilk eğitim 1947 yılında “Harvard Business School”da verilmeye başlanmıştır. Bu konudaki ilk akademik programlar ise 1960’lı yıllarda başlamış ve 1965’li yıllarda giderek yaygınlaşmıştır. Koh’un (1996) araştırmasına göre, 1993 yılında 400’den fazla ABD üniversitesinde lisans veya yüksek lisans düzeyinde girişimcilik dersleri verilirken, bu sayı 2003 yılında 1600’lere ulaşmıştır.

Bugün ABD'de, girişimcilik eğitimi, 1600’ün üzerindeki okulda 2.200'den fazla ders; 277 adet donatılmış pozisyon; 44 adet akademik hakemli dergi, girişimcilik için (bazı özel konularda) tahsis edilmiş yönetim dergileri ve 100'ün üzerinde kurulan ve finanse edilen mer-kezler ile patlama yapmıştır (Katz, 2003). Eğitim kurumlarındaki artış; girişimci eğitimini büyüten, yaygınlaştıran tek neden değildir. Girişimci bilgi tabanının derinleştirilmesi yönünde paralel bir eğilim oluşmuştur. Seçmeli dersler vererek başlayan master programları, daha sonraları programlarını iki şekilde genişletmişlerdir. Bir taraf-tan, lisansüstü programlar girişimcilik alanında ders grupları sunma eğilimdeyken, diğer taraftan, lisans programları girişimcilik eğitimi sunmaktadırlar. Önceleri girişimcilik seçmeli, sonra ikinci bir dal olarak, şimdilerde ise ana dal olarak yer almaktadır. Hatta şu anda öğrenciler “girişimcilik” adı altında bir derece ile mezun olabilmek-tedirler. Katz’ın (2003) belirttiğine göre; “1968 yılında, Babson Yük-sek Okulu dünyada girişimcilik eğitimini ikinci bir dal olarak lisans programlarında başlatan ilk okul olmuştur. Muhtemelen en eski ve güçlü lisans ve lisansüstü girişimcilik programı Amerika Birleşik Devletlerinde Babson yüksekokulundadır.” Babson College, 1919 yılında Roger Babson adında bir girişimci tarafından kurulmuştur. Üniversitenin tüm müfredatı girişimciliğin teşvik edilmesi, yüksek büyüme ve yenilikçi organizasyonlar ile yeniyi yaratmak ve yönet-mek üzerine oluşturulmuştur. Ekonomi fakültesi, yeni bir şirket kurmanın çeşitli aşamalarında pazarlama, hukuk, finans ve yönetim ile ilgili özel konularda kısa süreli kurslar sağlamaktadır. Müfredat tamamıyla yeni bir girişim oluşturulması üzerinde odaklanarak tüm işletme alanlarıyla bütünleşmiş durumdadır (Stowe, 2000).

40

Merkezileşmenin yüksek düzeyde olduğu Amerika Birleşik Devletlerinde, girişimci eğitimi ile ilgili birleşik ulusal bir sistem şu anda bulunmamaktadır. Sonuç olarak özgürlük ve pragmatizme yönelik bir eğilim olmasına rağmen, teori ve uygulama araştırmacı-lar ile kurumlar arasında büyük ölçüde farklılıklar gösterir (Guzman ve Liñán, 2005).

Girişimcilik üzerine yapılan araştırmalarda, ABD’deki 1920’lerin öncesindeki eğitim anlayışı ile sonrasındaki farka vurgu yapılmaktadır. Eğitim anlayışındaki bu değişikliğin, ABD’de giri-şimciliğin gelişmesine büyük katkısı olduğu saptanmıştır (Eyüboğlu, 2007).

2.6. AVRUPA’DA GİRİŞİMCİLİK EĞİTİMİ 

Girişimcilik eğitimindeki gelişme Avrupa’da daha yavaş ve Amerika’ya göre daha geç bir tarihte meydana gelmiştir. İngiltere ve Fransa girişimcilik eğitimine 1970’lerde başlayan ilk ülkelerdir. Ör-neğin İngiltere’de bir grup akademisyenin küçük işletmeleri teşvik amaçlı yapılan, “Büyük Britanya Küçük İşletmeler Yönetimi Eğitimi Toplantısı” 1975 yılında yapılmıştır. Fransa’da “Hautes Etudes Commercials’’ okulları 1978’de işletme kurma dersini tanıtmıştır (Guzman ve Liñán, 2005). 1990’larda girişimcilik eğitiminin gelişme-si daha da artmıştır. Avrupa'da girişimcilik eğitimine ilgi nispeten yeni olmakla beraber hızla gelişmektedir. Avustralya, Malezya ve Singapur’daki işletme okulları mevcut girişimcilik programlarının yanı sıra, yeni dergi ve girişimcilik konuları ile bilimsel yayınlarını başlatmışlardır (Dana, 1992).

Günümüzde, Avrupa’da girişimci eğitiminin geniş ölçüde geliş-tiği anlaşılmaktadır. Ancak, bu eğitimin hangi ölçüde yayıldığını ayrıştırmak zordur. ABD’nin aksine Avrupa’da önemli bir referans olarak kabul edilen, araştırmacıları ve öğretmenleri bir araya getiren büyük kurumlar yoktur. Dolayısıyla, bu durumu değerlendirmek zordur. Ayrıca, örgütlerin eğitim sistemlerindeki ulusal farklılıkları veya bir dereceye kadar olan siyasi destek de onun çalışmasını zor-laştırmaktadır. Yine de, Avrupa’da girişimci eğitimi ile ilgili bazı çalışmalar vardır. Avrupa eğitim kurumları Amerika’ya kıyasla daha merkezi ve özeldir. Sonuç olarak müfredat ve öğretim metotları daha esnektir ve herhangi bir değişiklik ulusal düzeyde olur. Bu yüzden,

41

Avrupa üniversitelerinin girişimcilik eğitimini uygulamak istemeleri şaşırtıcı değildir (Guzman ve Liñán, 2005).

Daha girişimci bir Avrupa oluşturma doğrultusunda girişimci-liğin geliştirilmesi Avrupa Birliği’nin (AB) öncelikli politikaları ara-sında yer almaktadır. Ayrıca AB bu politikalar kapsamında çok çeşit-li faaliyetler göstermekle birlikte AB üyesi olan ve aday konumun-daki ülkelerin bu anlamdaki gelişim performanslarını da izlemekte-dir. Avrupa Birliği ülkelerindeki girişimcilik eğitimiyle ilgili bazı uygulama örnekleri ise aşağıda yer almaktadır (TİSK, 2004).

Yunanistan

Atina’daki “Sivitanidios Teknik Okulu”nda sanal işletmeler, gi-rişimcilik eğitimine destek olmak üzere kullanılmaktadır. Öğrenciler zamanlarını teorik dersler ve sanal bir işletmenin yönetimi arasında paylaştırmaktadır. Bu program, son derece olumlu sonuçların elde edilmesi nedeniyle tüm teknik okullara yaygınlaştırılması planlan-mıştır. Ders programına, girişimcilik kuramı ile iş planlarının hazır-lanmasına ilişkin pratik bilgilerin verildiği girişimcilik dersi eklen-miştir. Kurulacak irtibat ofisleri de, öğrencilerin girişimcilik kariyeri konusunda bilgilendirilmelerini ve desteklenmelerini sağlayacaktır. Yunanistan’da yükseköğrenim kurumları ve araştırma merkezlerin-de işletmelere hizmet veren uzmanlaşmış irtibat büroları bulunmak-tadır. Bu büroların oluşturdukları patent ve sınaî mülkiyet mevzuatı veri tabanı ağı ile işletmelere danışmanlık hizmetleri verilmektedir.

İrlanda

Yüksek büyüme potansiyeline sahip yeni işletmeleri geliştirme-ye odaklı bir strateji ile üniversite temelli ticari girişimlerin sayısını ve yoğunluğunu artırmaya ilişkin bir destek paketi uygulanmaktadır (Campus Company Programme). Bu program, İrlanda bölgesel kal-kınma stratejisinin bir parçasıdır ve işyeri kurmak isteyen üniversite mezunlarına pratik bilgi ve yönetim desteği sağlayan bir yıl süreli bir işletme destek programını kapsamaktadır. Program çerçevesinde öğretim görevlileri araştırma sonuçlarını ticari hayata geçirmek üze-re mali destek alabilmektedir. İrlanda yeni bir iş kurma kolaylığı bakımından 2. sırada; eğitim ve öğretimde etkinlik bakımından 3. sırada gelmektedir.

42

İngiltere 

İdari yüklerin azaltılmasına yönelik Düzenleyici Reform Yasası uygulamaya konularak Düzenleyici Reform Eylem Planı hazırlan-mıştır. Bu planda büyüme potansiyeline sahip küçük işletmelere dönük bölgesel risk sermayesi fonları uygulamaya konulmuştur. Kredi almakta güçlük çeken küçük firmalar için Kredi Garanti Fonla-rı oluşturulmuş ve belli üniversitelerde ve kolejlerde girişimcilik eğitimi amaçlı kurslara destek sağlanması amacıyla hükümet tara-fından mali kaynak ayrılmıştır. Ayrıca özel yatırımcılarla finansman imkânı arayan girişimcileri bir araya getiren hükümet destekli Ulu-sal İş Ağı kurulmuştur.

Finlandiya 

Finlandiya’daki okul sisteminde girişimcilik konusuna büyük önem verilmektedir. Girişimcilik eğitimi tüm eğitim düzeylerinde müfredata dâhil edilmiştir.

Almanya 

Almanya’daki Federal Eğitim ve Araştırma Bakanlığı tarafın-dan üniversiteler, teknik okullar, iş dünyası ve diğer ilgililer arasın-da bölgesel işbirliğini geliştirmek üzere “EXIST Programme” kurul-muştur. Program, yüksek öğrenim ve araştırma kuruluşlarında daha girişimci bir zihniyet yaratılmasını sağlamak ve girişim potansiyeli-nin uygulamaya geçirilmesi amacıyla ilgili tarafları bir araya getir-mektedir.  

Hollanda 

Hollanda’da girişimciliğe eşgüdümlü bir yaklaşımla çeşitli ba-kanlıklar, kamu kuruluşları ve işletme sahipleri arasında etkileşim sağlanmıştır. Girişimcilik politikalarının uygulanmasıyla doğrudan ilgili olan bölgeler, yüksek öğrenimde girişimcilik ruhunun gelişti-rilmesi ve entegre destek hizmetlerinin sağlanması gibi önemli konu-larda Ekonomi Bakanlığı ile ortak girişimlerde bulunmayı kabul etmişlerdir. Lise öğrencileri arasında girişimcilik ruhu yaratmak üzere Ekonomi Bakanlığı, işveren kuruluşu ve bir bankanın deste-ğinde “mini işletmeler projesi” uygulamaya konmuştur. Öğrenciler bir işletme kurarak, bir mal üretmekte ya da hizmet sunmaktadırlar. Yılda bir kez “Mini İşletme Ödülü” verilmektedir

43

Avusturya 

Girişimcilik eğitimi konusunda orta düzeyde iş idaresi kolejleri kurulmuştur. Üniversitelerde girişimcilik konusundaki faaliyetler artmıştır ve üç adet girişimcilik enstitüsü kurulmuştur. Ayrıca, okul-lar ile iş dünyası arasında yakınlaşmanın sağlanması amacıyla prog-ramlar uygulanmakta; üst düzey işletme yöneticilerinin okulları ziyaret etmesi, işletmelerin ziyaret edilmesi, öğretmenlere işletme deneyimi kazandırılması gibi uygulamalar yapılmaktadır. 15–19 yaş grubundaki öğrencilere uygulanan İş Kurma Programı (JUNIOR) ile bir iş kurma fikrinin geliştirilmesinden, üretim, pazarlama, satış konularına kadar yaparak öğrenme imkânı sağlanmaktadır.

Lüksemburg 

Lüksemburg’da ilköğretim öğrencilerinin işletmeleri ziyareti şeklinde iş yaşamını tanımaları sağlanmaktadır. Ortaöğrenim öğren-cilerine iş dünyasını ve ekonomideki rolünü tanıtmaya yönelik eği-timler verilmekte ve bu çerçevede şirketlerle sohbet toplantıları dü-zenlenmektedir.

2.7. TÜRKİYE’DE GİRİŞİMCİLİK EĞİTİMİ 

Diğer toplumlarla karşılaştırıldığında Türk insanının daha giri-şimci olduğu, bu konularda araştırma yapan yabancı bilim adamları tarafından da kabul edilmektedir. Bu sebeple Türkiye’de üniversite okuyan her öğrenciye girişimci adayı gözü ile bakmak ve onları içinde yaşadıkları çevrenin çeşitli konulardaki potansiyellerinin far-kına varılabileceği sorunları birer fırsat gibi değerlendirebilecekleri bilgi ve becerilerle donatmak, yaratıcılıklarını ortaya koyacak insan-lar olarak yetişmelerini sağlamak son derece önemlidir (Titiz, 1999).

Sonuç olarak, girişimciliğin oluşumunda toplumdaki fertlerden her birinin yaşamak için ailesine veya devlete dayanmak yerine, doğrudan doğruya kendine güvenen ve başarısını kendi girişimcili-ğinde arayan fertleri yetiştirecek eğitim sistemine ihtiyaç vardır.

38 ülkede yapılan GEM (Global Entrepreneurship Monitor / Global Girişimcilik Platformu) araştırmasına göre; girişimcilik eğiti-mi konusunda Şili, Kolombiya ve Finlandiya gibi ülkelerde okulda girişimcilik eğitimi verilmesi %40’lı oranların üzerinde iken, Türki-ye’de bu oran % 6 seviyesinde bulunmaktadır (GEM, 2008).  

44

Tablo 2–5: Ekonomik Kalkınma Evresi Bakımından 2010 Yılında 59 Gem Ülkelerinde Girişimci Aktivite Durumu  

Doğmakta Olan

Girişimcilik Oranı

Yeni İşletme sahipliği

oranı

Toplam Erken Evre Girişimcilik

Faaliyet

Kurulan İş Mülkiyet

Oranı

Sona Eren işletmeler

Zorunluluktan devam eden

Türk

iye

3,7 5,1 8,6 10,7 4,6 37

Orta

lama

6,7 5,2 11,7 7,6 4,4 31

(Kaynak:  Global Entrepreneurship Monitor (2010), Executive Report,http:// www.gemconsortium.org/download/1299426307780/GEM%20GLOBAL%20REPORT%202010rev.pdf)

Rapora göre; Bosna / Hersek ve Türkiye, her ne kadar verimlilik odaklı ülkeler arasında TEA (Total Early-Stage Entrepreneurship Activity/ Toplam Erken Evre Girişimcilik Faaliyeti) oranları ortala-manın altında ise de geçen seneye göre artmıştır. Bunun dışında verimlilik odaklı ülkeler arasında doğu Avrupa ülkelerinde kadınla-rın katılım oranı düşük oranda yer almaktadır. Türkiye’de her 100 girişimciden yaklaşık 28’i kadındır. Rusya’da ise bu oran % 80’dir. Latin Amerika ülkelerinde kadın ve erkek girişimci sayıları birbirine eşittir. Asya pasifik bölgesinde yer alan Avustralya’ya bakıldığında yenilik güdümlü ülkeler arasında en büyük kadın girişimci oranına sahip olduğu görülmektedir. Malezya’da da kadın ve erkek girişimci sayıları hemen hemen eşittir. Batı Avrupa’sında kadın girişimci oranı yaklaşık %80 civarında olup, birleşik devletlerde bu oran %85’dir (GEM, 2010). 59 ülkede yapılan GEM 2010 yılı raporunun sonuçları Tablo 2-5’de görülmektedir.

Girişimcilik konusunda üniversitelerde verilen derslerin içeriği de önem arz etmektedir. Girişimcilik eğitimi ile ilgili programlarda genellikle girişimcilik ve küçük işletmelerin yönetimi gibi konular üzerinde durulmaktadır. Türkiye’de bazı üniversiteler girişimcilik

45

konusu üzerinde odaklanmıştır. Bunların başında Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Özyeğin Üniversi-tesi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, İstanbul Kültür Üniversitesi, Marmara Üniversitesi gelmektedir.

Dünya üniversitelerinde girişimcilik eğitiminin yüksek lisans ve doktora programlarında ağırlıklı olduğu, küreselleşmeden, krizle-re, rekabet teorilerinden, iş ve ürün geliştirme stratejilerine, nano teknoloji ve girişimcilik olmak üzere çok zengin güncel bir içeriğe sahip olduğu gözlenmiştir. Lisans programlarında ise daha spesifik ve programa uyarlanmış ders içerikleri oluşturulmuştur (Yelkikalan vd., 2010).

Türkiye’de öğretim programları açısından durum değerlendi-rildiğinde iktisadi ve idari bilimler fakültelerinin işletme bölümleriy-le meslek yüksekokullarında yer alan işletmecilik programları içerik olarak kısmen girişimcilik eğitimine yer veren bölümlerdir. Türki-ye’deki üniversitelerin web sitelerinden edinilen bilgilere göre giri-şimcilik eğitimlerine ilişkin ders içeriklerinin dünya üniversitelerine kıyasla daha az kapsamlı ve birbirinin benzeri şekilde tasarlandığı tespit edilmiştir. Girişimcilik derslerinde genel olarak, girişimcinin taşıması gereken kişilik özellikleri, girişimcilikte başarı ve başarısız-lık faktörleri, küçük işletmelerin güçlü ve zayıf yönleri, ekonomik ve sosyal sisteme katkıları, sorunları ve çözüm yolları ile iş planı hazır-lama gibi konular yer almaktadır.

Türkiye’deki üniversiteler önlisans düzeyinde incelendiğinde, doğrudan girişimcilik programlarının sayısının son derece yetersiz olduğu görülmektedir. 2011 yılı itibarıyla üniversitelerin iki yıllık ön lisans düzeyinde “Girişimcilik ve Proje Yönetimi Asistanlığı” adı altında sadece biri devlet ikisi vakıf üniversitesi olmak üzere toplam üç üniversitede programı bulunmaktadır. Bunlar; İstanbul Arel üni-versitesi, İstanbul Aydın üniversitesi ve Kocaeli üniversitesidir. Adı geçen üniversitelerdeki girişimcilik ve proje yönetimi asistanlığı programlarının ders içerikleri incelendiğinde neredeyse tamamının işletmecilik programlarıyla benzer olduğu görülmüştür. Girişimcilik adı altında sadece birkaç dersin olduğu saptanmıştır. Özellikle bu program öğrencilerine teoriden çok uygulama ağırlıklı derslerin verilmesi doğru olacaktır.

46

Lisans düzeyinde incelendiğinde sadece TOBB Ekonomi ve Teknoloji üniversitesi “uluslararası girişimcilik bölümü”nü iktisadi ve idari bilimler fakültesi bünyesinde hayata geçirmiştir. Bölüm 2010 yılından itibaren öğrenci almaya başlamıştır (http://ugb.etu.edu.tr/). Bölümün amacı Türkiye’nin ticari ve siyasi ilişkilerini sürekli olarak arttırdığı Orta Doğu ülkelerinin kültürüne, tarihine, ekonomik ve ticari alt yapılarına hâkim girişimciler yetiştirmektir. Ders içeriğine bakıldığında ilk iki yıl İngilizce işletme ve iktisat bölümlerinin ders-lerine benzer derslere rastlanmıştır. Son iki yılda ise ağırlıklı olarak Rusya ile ilgili derslere yer verilmiştir. Rus siyasi ve toplumsal tarihi, Rusya ve bölgesinde iş yapma pratikleri, Rusya ve bölge ekonomisi, Rusya hukuk sistemi gibi dersler Rusya’da girişimcilik yapmak iste-yenler için ayrıcalığa sahiptir (http://ugb.etu.edu.tr/tr/content/lisans-programi–10).

Günümüzde girişimcilik eğitimine Amerika’da ve Avrupa’da ilk ve orta dereceli okullarda da yer verildiği görülürken; Türkiye’de ise girişimcilik eğitiminin çoğunlukla üniversite düzeyinde verildiği görülmektedir (Karadeniz, 2010).

İpçioğlu ve Taşer’in (2009) işletme bölümlerinde verilen eğiti-min girişimci adayı öğrenciler üzerindeki etkileri üzerine yaptıkları çalışmada işletme bölümlerinde verilen eğitim temel olarak alınmış ve girişimcilik hislerinin oluşmasında ve gelişmesinde tek etken olduğu varsayılmıştır. Sonuç olarak girişimci hislerinin lisans eğitimi başında ve sonunda girişimci adayı öğrenciler üzerindeki durumları karşılaştırılmış, buna bağlı olarak öğrencilerin risk alma eğilimi, belirsizliğe karşı tolerans ve kendine güven hislerinde ortaya çıkan pozitif gelişme tespit edilmiştir.

 

47

Tablo 2–6: Türkiye’de Girişimcilik Eğitimi İle İlgili Makaleler 

Yazarlar Yayın Yılı Başlığı

Nuray Girginer ve Nurullah Uçkun 2004

İşletmecilik Eğitimi Alan Lisans Öğrencilerinin Girişimciliğe Bakış Açıları: Eskişehir Osman-gazi Üniversitesi İ.İ.B.F İşletme Bölümü Öğ-rencilerine Yönelik Bir Uygulama

Dilek Eyüboğlu 2007 Girişimcilik Eğitimi

Özlem Balaban ve Yasemin Özdemir 2008

Girişimcilik Eğitiminin Girişimcilik Eğilimi Üzerindeki Etkisi: Sakarya Üniversitesi İİBF Örneği

Hasan Tağraf ve Muhsin Halis 2008

Üniversitelerdeki Girişimcilik Eğitiminin “Giri-şimsel Öz Yetkinlik” Algısı Üzerindeki Etkisi: Bir Araştırma

İsa İpçi oğlu ve Atıl Taşer 2009 İşletme Bölümlerinde Verilen Eğitimin Girişim-

ci Adayı Öğrenciler Üzerindeki Etkileri

Ertuğrul Berk 2009 Girişimcilik Dersinin Etkililiğinin Değerlendiril-mesi

Hatice Baysal ve Ahmet Sait Özkul 2009 Türkiye’de girişimcilik eğitiminde ilköğretimin

rolü Ders kitapları üzerine bir içerik analizi Yasin Karadeniz 2010 Türkiye’de girişimcilik eğitimi Nazan Yelkikalan, Ayten Akatay, Hacı Mehmet Yıldırım, Yasin Karadeniz, Can Köse, Öznur Koncagül, Eray Özer

2010 Dünya ve Türkiye Üniversitelerinde Girişimcilik Eğitimi: Karşılaştırmalı Bir Analiz

Hasan İbicioğlu Sebahattin Taş, İbrahim Özmen

2010 Üniversite Eğitiminin Girişimcilik Düşüncesi-nin Değişimine Etkisi: Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Uygulama

Yasin Karadeniz 2010 Türkiye’de Girişimcilik Eğitimi

Sait Patır ve Mehmet Karahan 2010

Girişimcilik eğitimi ve üniversite öğrencilerinin girişimcilik profillerinin belirlenmesine yönelik bir alan araştırması

Burcu Selin Yılmaz ve Özgür Devrim Günel 2011

Üniversite eğitimi ve girişimcilik: bireyleri girişimciliğe yönlendiren etkenler üzerine bir araştırma

Tablo 2-6’ya bakıldığında Türkiye’de girişimcilik eğitimi üzeri-ne yapılmış makaleler görülmektedir. Dikkat edilecek olursa 2000’li yıllardan önce yapılmış makale bulunmaktadır. Son yıllarda girişim-cilik eğitimi üzerine yapılan çalışma sayısında artış olduğu görül-mektedir. Yüksek lisans ve doktora tezi olarak yapılan çalışmalara

48

bakıldığında ise sadece bir tek teze rastlanmıştır. “Lisans Düzeyinde Turizm Eğitimi Alan Öğrencilerde Girişimcilik: Akdeniz Üniversitesi Turizm İşletmeciliği Ve Otelcilik Yüksek Okulu Örneği” başlıklı yüksek lisans tezi 2004 yılında yazılmış olup Akdeniz üniversitesi sosyal bilimler enstitüsünde yer almaktadır.

YÖK ile Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destek-leme İdaresi Başkanlığı (KOSGEB) işbirliğiyle üniversitelerin tüm bölümlerinde girişimcilik dersinin okutulması için 22.02.2011 tari-hinde protokol imzalanmıştır (Dünya Gazetesi, 2011). Ayrıca, “Giri-şimcilik’’ dersinin üniversitelerin tüm bölümlerinde, örgün eğitim programlarında zorunlu veya seçmeli ders olarak müfredata alına-cağı belirtilmiştir. Girişimcilik dersinin içeriğinin hazırlanmasında, gerek KOSGEB gerekse hâlihazırda girişimcilik dersine örgün eğitim programlarında yer veren üniversitelerin deneyimlerinden yararla-nılacaktır.

2.7.1. Türkiye’de Girişimcilik Eğitimi Veren Kurum ve Kuru‐luşlar 

Üniversitelerin öğretim programları (önlisans, lisans ve lisan-süstü) dışında girişimcilik eğitimi veren çeşitli kurum ve kuruluşlar bulunmaktadır. Bunlar sırasıyla aşağıda açıklanmıştır.

♦ KOSGEB’in Genel Girişimcilik Eğitimi 

KOSGEB sivil toplum örgütlerinden, Ticaret Sanayi Odaların-dan, derneklerden gelen resmi talepler ve birimin bölgede saptadığı gereklilikler ve ihtiyaçlar bağlamında uygun gördüğü genel girişim-cilik eğitimlerini gerçekleştirmektedir. Bu eğitimler; girişimcilik kül-türünü yaygınlaştırmak ve iş planı hakkında bilgilendirmek amacıy-la kendi işini kurmak isteyen girişimci adaylarına yönelik olarak düzenlenmektedir. İnternetten veya uygulamalı olarak girişimcilik eğitimleri verilmektedir. 

Bu desteğin amacı; girişimciliği bir seçenek olarak düşünen ki-şilere, iş planına dayalı iş kurma ve yönetme konusunda eğitimler vermektir. İş fikri, pazar araştırması, iş planı gibi konulardan oluşan 26 saatlik eğitimler verilmektedir. Bu eğitimlerde katılımcılara iş fikri geliştirme, Pazar araştırması, iş planı, pazarlama planı, proje yöne-timi gibi konularda bilgiler verilerek, katılımcıların ileride kuracak-

49

ları işletmelerin başarı oranlarının artırılması hedeflenmektedir. Bu eğitimlere katılım için herhangi bir ön şart aranmamaktadır. Bu programlarda katılımcılardan ücret alınmamaktadır (Elagöz, 2009).

♦ KOSGEB’in Genç Girişimci Geliştirme Programı 

Programın amacı; ortaöğretim sonrası örgün/yaygın eğitim ku-rumları ve üniversite örgencilerinin kariyer planlaması yaptığı bir dönemde, girişimciliği önlerine bir seçenek olarak sunarak gençleri kendi isini kurmaya yöneltmek, bu kurumlarda girişimcilik kültürü-nün yaygınlaşmasını sağlamaktır. Program, girişimcilik ve is kurma üzerine toplam 66 saatlik eğitim ve atölye çalışmasından oluşmakta-dır. Bu programda; katılımcılara iş fikri geliştirme, pazar araştırması, iş planı, pazarlama planı, proje yönetimi gibi konularda bilgi verile-rek, katılımcıların ileride kuracakları işletmelerin başarı oranlarının artırılması hedeflenmektedir. Bu destekten; programın düzenlendiği ortaöğretim sonrası örgün/yaygın eğitim kurumlarındaki son sınıf öğrencileri öncelikli olmak üzere iş fikri olan bütün öğrenciler yarar-lanabilir. Bu programlarda katılımcılardan ücret alınmamaktadır (Elagöz, 2009).

♦ Üniversitelerin  Araştırma  Ve  Uygulama Merkezi  Olarak Girişimcilik Eğitimi 

Önlisans ve lisans programları dışında, üniversitelerin akade-mik birim olarak kabul edilen araştırma merkezleri bulunmaktadır. Türkiye’de devlet ve vakıf üniversiteleri de dâhil olmak üzere top-lam 12 üniversitede girişimcilik merkezi bulunmaktadır. Bunlar:

• Akdeniz Üniversitesi Girişimcilik Ve İş Geliştirme Araştır-ma Ve Uygulama Merkezi (AKGİM)

• Ankara üniversitesi Küçük İşletmecilik ve Girişimcilik Araştırma Ve Uygulama Merkezi (KİGAUM)

• Anadolu Üniversitesi Girişimcilik Eğitim ve Araştırma Bi-rimi (GEAB)

• Atatürk Üniversitesi Girişimcilik Araştırma Ve Uygulama Merkezi (GAUM)

• Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Dr. H. İbrahim Bodur Girişimcilik Uygulama Ve Araştırma Merkezi

50

• ODTÜ Girişimcilik Araştırma ve Uygulama Merkezi (GIMER)

• Özyeğin üniversitesi Girişimcilik Merkezi

• TOBB üniversitesi Girişimcilik Araştırmaları Merkezi

• İstanbul Kültür Üniversitesi Aile İşletmeleri Ve Girişimcilik Uygulama Ve Araştırma Merkezi

• Çankaya Üniversitesi Girişimcilik Merkezi

• Hacettepe üniversitesi Piyasa Ekonomisini ve Girişimciliği Geliştirme Merkezi

• İzmir Ekonomi Üniversitesi Yaratıcı Girişimcilik Uygulama ve Araştırma Merkezidir.

Akdeniz üniversitesinin girişimcilik merkezi (AKGİM) personel seçme ve yerleştirme, bireysel kariyer danışmanlığı ve kişisel gelişim etkinlikleri gibi girişimciliğe destek sağlayan etkinlikleri vardır. Bu-nun yanı sıra girişimciliği geliştirme ve bilimsel araştırma proje yö-netimi gibi programları da söz konusudur (http://www.hemenis.com /bilimsel-arastirma-proje- yonetimi.php).

Ankara üniversitesinin girişimcilik merkezi (KİGAUM), küçük ve orta ölçekli işletmelerle girişimcilik konularında eğitim program-ları düzenlemeyi, araştırma-uygulama ve yayın çalışmaları yapmayı, gerçek ve tüzel kişilere görüş sunmayı, proje, araştırma ve benzeri nitelikte çalışmalar yapmayı amaçlamaktadır (http://kigaum.ankara. edu.tr/).

Anadolu üniversitesinin girişimcilik merkezinin amaçları ara-sında diğerlerinden farklı olarak, risk sermayesi şirketleri ve banka-ların istemiş oldukları iş planlarının hazırlanmasına danışmanlık yapmak, hazırlanmış iş planlarını bilimsel düzeyde incelemek ve onay vermek bulunmaktadır. Ayrıca, yürüttükleri projeler arasında; üniversite öğrencilerini iş hayatına hazırlama projesi, JC Türkiye II. ulusal girişimcilik akademisi, en iyi iş planı yarışması, Türk girişim-cisinin profilini araştırması yer almaktadır (http://www. geab.anadolu.edu.tr/index1.html).

Atatürk üniversitesindeki girişimcilik merkezinin amacı; giri-şimcilik ve küçük işletmeler ile doğrudan veya dolaylı olarak ilgisi

51

bulunan alanlarda bilimsel çalışmalar yapmak yeni başlayacak ve tecrübeli girişimcilere akademik derecesi olmayan kısa ve uzun süre-li eğitim programları düzenlemektir. Bu çalışmaların sonuçlarını ve bu alandaki birikimleri ilgili yerli ve yabancı kuruluşlara aktararak bu kuruluşların gelişmelerine ve bölgesel kalkınmaya katkıda bu-lunmaktır (http://www.resmi-gazete.org/rega/ataturk-universitesi-girisimcilik-arastirma-ve-uygulama-merkezi-yonetmeligi-19157. htm).

Çanakkale Onsekiz Mart üniversitesinin girişimcilik merkezi öğrencilerini girişimci olarak yetiştirmek ve yönlendirmek, “Girişim-cilik” konusu üzerinde uzman insanların yetiştirilmesi ve konu ile ilgili araştırma ve yayın yapmak misyonu ile hareket etmektedir. Merkez öğrencilere yönelik proje yarışması düzenlemektedir. Öğ-rencilerin girişimcilikle ile ilgili proje fikirlerini fizibilite (yapılabilir-lik) etütleri aracılığıyla uygulanabilir aşamaya getirmek proje yarış-masının amaçları arasında yer almaktadır (http:// girisim. comu.edu.tr/yarisma.htm).

Özyeğin üniversitesinin girişimcilik merkezi girişimcilikle ilgili faaliyetlerin ve hizmetlerin geliştiricisi ve sağlayıcısı olan bir plat-formdur. Merkez bireylere ve organizasyonlara yönelik düzenlediği eğitim, araştırma ve erişim programları aracılığıyla girişimcilik kül-türü ve becerileri kazandırmayı amaçlamaktadır (http:// www.ozyegin.edu.tr/TOPLUMSAL-PROGRAMLAR/Center-For-Entrepreneurship).

İstanbul Kültür üniversitesi “Aile İşletmeleri Ve Girişimcilik Uygulama Ve Araştırma Merkezi”nin amacı aile işletmelerinin ve bu işletmeleri kuran ve geliştiren girişimcilerin özelliklerini, yaşadıkları sorunları, iç ve dış çevre unsurları ile etkileşimlerini sistematik ola-rak incelemek, bu amaçla çeşitli araştırmalar yapmak, yayınlar hazır-lamak ve danışmanlık hizmetleri vermektir (http://www.iku.edu.tr/ TR/2203-2-1-2013-605-4-1/hakkimizda).

Çankaya üniversitesi girişimcilik merkezinin hedefi, özellikle yaratıcı yenilikçi fikir üreten öğrenci ve öğretim elemanlarının proje-lerini hayata geçirebilmeleri için ihtiyaç duydukları temel girişimci-lik konularında evrensel yaklaşımlar çerçevesinde ve projelerine uluslararası boyut kazandırılarak kapasitelerinin geliştirilmesine ve

52

bilgi haznelerinin zenginleştirilmesine katkı sağlamaktır. Bu amaç doğrultusunda merkezin; başlangıç aşamasındaki girişimciler veya girişimci adayları için temel girişimcilik (stratejik plan, iş planı ve dosyası hazırlama, proje hazırlama ve yönetme, muhasebe, dış tica-ret, fikri ve sınai haklar, pazarlama, işetme mevzuatı, finans kaynak-ları, v.b.) konularında seminer, kurs veya derslerin organize edilme-si, uluslararası girişimcilik kongreleri düzenlenmesi ile uluslararası girişimcilik ödüllerine üniversite öğrenci ve öğretim elemanlarının katılımı için gerekli girişimlerde bulunulması temel faaliyetleri ara-sında yer almaktadır (http://www.cankaya.edu.tr/idari_birimler/ girisimcilik.php).

Hacettepe üniversitesi piyasa ekonomisini ve girişimciliği geliş-tirme merkezinin amaçları arasında yurtiçinde faaliyet gösteren yerli ve yabancı girişimcilere yol gösterecek, yeni girişimleri yönlendire-cek projeler üretmek, girişimcileri piyasa ekonomisi ve kamu bürok-rasisi konusunda eğitmek, yeni girişimlere yönelik akademik ve teknik uygulama ve araştırmalar yapmak, yeni teknikler geliştirmek ve bu suretle üniversite öğrencilerine öğretim esnasında staj olanağı, okul sonrası için istihdam alanı sağlamak; yerli girişimcilerin uluslar arası piyasalara entegrasyonu ve yeni piyasalara yönlendirilmesine yönelik bilgi akışını sağlamak, internet ortamında yeni girişim tek-niklerini tanıtmak ve en kısa sürede girişimcileri gelişmelerden ha-berdar edecek bilgi akış sistemlerini kurmak, elektronik ticareti yay-gınlaştıracak teknik alt yapıya katkıda bulunmak yer almaktadır (http://www.pegem.hacettepe.edu.tr/yonetmelik.html).

İzmir Ekonomi üniversitesi girişimcilik merkezinin amacı; giri-şimcilik alanında, akademik çalışma ve uygulama arasında ilişki kuracak disiplinler arası ve yenilik odaklı araştırmalar yapmak ve bu konulardaki eğitim programlarını desteklemektir (http://ekogirisim. ieu.edu.tr/).

Üniversitelerin değişik isimlerde girişimcilikle ilgili araştırma merkezlerinin amaçlarına bakıldığında hepsinin ortak noktası giri-şimcilik fikrini yaygınlaştırmaktır. Burada düşündürücü olan nokta Türkiye’de 103 devlet, 62 vakıf olmak üzere toplamda 165 üniversite bulunmasına karşılık bunların sadece 12’sinde girişimcilikle ilgili merkezlerin bulunmasıdır. Dikkat çekici bir diğer nokta ise, bu mer-

53

kezlerin büyük bir kısmının İstanbul, Ankara, İzmir gibi büyük şe-hirlerde yer almasıdır. Türkiye’nin Karadeniz, Doğu ve Güneydoğu gibi diğer bölgelerindeki üniversitelerde de bu tip merkezlerinin sayısının arttırılması girişimciliğin yaygınlaştırılması için faydalı olacaktır.

♦ TEGEV (Teknolojik Eğitimi Geliştirme Vakfı) 

Üniversiteler dışında ise iki vakfın başarılı çalışmaları sonu-cunda girişimcilik eğitimi verilmektedir. Bunlardan biri (Teknolojik Eğitimi Geliştirme Vakfıdır (TEGEV). Girişimcilik konusunda TEGEV’in başlattığı çalışmalar sonucunda önemli adımlar atılmıştır. Bunlardan özellikle dört tanesi özetlenmeye değerdir (Çetindamar, 2002):

• Milli Eğitim Bakanlığı ve Yüksek Öğretim Kurumu'nun yü-rüttüğü Meslek Yüksek Okulları program çalışmalarında yeni teknolojilerin tanıtımının yanında "Enerji Tasarrufu ve Girişimcilik" derslerinin konulması kabul edilerek, 15 dalda seçmeli ders olarak müfredata alınmıştır. 2003 ders yılından itibaren yaklaşık 150 bin öğrencinin faydalanması sağlana-caktır. 

• 60 eğitmen 1,5 aylık eğitime tabi tutulmuşlardır. 

• Anadolu Teknik Liselerinde 3’üncü ve 4’üncü sınıf ders programlarında girişimcilik dersleri uygulaması başlamış ve 60 bin öğrencinin konu ile tanıştırılması sağlanmıştır.

• Altı büyük sanayi merkezinde (İstanbul, Bursa, İzmir, De-nizli, Gaziantep ve Adana) bulunan Anadolu Teknik Lisele-ri ve Meslek Yüksek Okullarında, bölgenin Oda Yöneticileri ve belli sanayilerin genel müdürleri ile konferanslar düzen-lenmektedir.  

♦ Genç Başarı Eğitim Vakfı 

Genç Başarı Eğitim Vakfı ise 1919 yılında kurulmuş kâr amacı gütmeyen uluslararası uygulamalı ekonomi eğitimi programıdır. Uluslararası Genç Başarı (Junior Achievement International) Vakfı, Genç Başarı Programlarını geliştirmekte ve 108 ülkede hizmet ver-mektedir. Türkiye’de 1998’den beri faaliyette bulunan bu vakfın amacı; iş dünyası ile eğitim arasında bir köprü oluşturarak ekonomi

54

programları uygulamak, bu programlar yolu ile gençlerin bilinçlen-melerini sağlamak ve onlara girişimcilik ruhu aşılamaktır. Bu prog-ram birçok ülkede uygulanmakta, belli bir süre eğitim gören çocuk-lar 120 ülkede geçerliliği olan bir sertifika almaktadır, sonrasında da girişimcilikle ilgili çalışmalar sergilemektedir. Ayrıca, "Öğrenci Şir-keti Programı" ile öğrencilerin girişim ve iş idaresini uygulamalı olarak, ders saatleri içinde veya kulüp faaliyeti çerçevesinde, kendi kurup yürüttükleri bir şirket işleyişi içinde uygulamalı olarak öğ-renmeleri sağlanmaktadır (Çetindamar, 2002). Türkiye’de çeşitli liselerin öğrenci kulüpleriyle çalışmalar yapılmaktadır. Bu liselerden Kabataş Erkek Lisesi en eski ve kurucu üyedir. 

2.8. GİRİŞİMCİLİK EĞİTİMİNİN GELECEKTEKİ DURUMU  

Girişimcilik konusunda ulaşılan bu yargı, bakış açısını değiş-tirmiş ve girişimcilik eğitimi yapılabileceği görüşleri belirmiştir. Gelecekte bu konudaki ilginin artarak devam edeceği ve girişimcilik eğitiminin öneminin daha da artacağı düşünülmektedir (Tchoyakhina, 2004). Artan ilgi işletmedeki finans, pazarlama, yöne-tim gibi profesyonel eğitim gereksinimini girişimcilik için de ortaya çıkarmıştır. Ancak bu eğitim alanı hala çok yenidir. Girişimcilik eği-timinin nasıl olması gerektiği konusunda ortak bir çatı oluşturula-mamış ve üzerinde uzlaşılan başarılı bir model elde edilememiştir (Rasmussen ve Sorheim, 2006). Buna rağmen farklı ülkelerde ve böl-gelerde ortaya çıkan başarılı girişimcilik eğitimi programları uzun vadede uygun modelin oluşturulmasına yardımcı olacaktır (Volk-mann, 2004).

2000’li yıllarda girişimci ve girişimciliğin önemi, bugüne kadar olduğundan çok daha fazla artacaktır. Bilgi toplumunda, sanayi toplumunun işçi ve işveren şeklindeki ikili yapısının yerini, girişim-ciler topluluğunun alacağı anlaşılmaktadır. Bu açıdan, eğitim siste-minin de girişimci yetiştirme konusunu ele alıp değerlendirmesi gerekmektedir (Ferman, 1991).

BÖLÜM III TÜRKİYE’DE ÜNİVERSİTELERDEKİ GİRİŞİMCİLİK EĞİTİMİ ÜZERİNE 

ARAŞTIRMA 

3.1.  GİRİŞİMCİLERLE  YAPILAN  NİTEL  (KALİTATİF) ARAŞTIRMANIN AMACI 

Bu araştırmada Burdur ve Antalya illerinde faaliyet gösteren başarılı girişimcilerle üniversitelerde okutulan girişimcilik dersinin nasıl olması gerektiği konusunda görüşleri ve önerileri belirlenmeye çalışılmıştır. Çalışma sonunda elde edilen bulguların yorum ve de-ğerlendirmesi yapılarak Türkiye’de üniversitelerdeki girişimcilik eğitiminde nelere dikkat edilmesi gerektiği belirlenmiştir.

3.2.  GİRİŞİMCİLERLE  YAPILAN  NİTEL  (KALİTATİF) ARAŞTIRMANIN YÖNTEMİ VE ÖRNEKLEMİ 

Girişimcilerle yapılan araştırma kalitatif bir nitelik taşımakta-dır. Gerekli verilerin elde edilebilmesi için Burdur ve Antalya çevre-sindeki başarılı girişimcilerle derinlemesine mülakatlar gerçekleşti-rilmiştir.

Araştırmada nitel araştırma teknikleri içerisinde kullanılan me-totlardan olan paydaş analizi (Burgoyne, 1994) ve iz sürme yöntemi (Hornby ve Symon, 1994) kullanılarak 58 girişimciye ulaşılmıştır. Araştırmada önce paydaş analizi ile girişimciler belirlenmiştir. İlk girişimciyle görüştükten sonra iz sürülerek elde edilen bilgiler doğ-rultusunda diğer bir girişimciye ulaşılarak mülakatlar tamamlanmış-tır. Bilgi alınan girişimciler yaklaşık olarak aynı bilgileri vermeye başladıklarında doyum noktasına ulaşılmış olduğu düşüncesi ile mülakatlara son verilmiştir. Her bir görüşme, belirlenen amaç doğ-rultusunda ve karşılıklı sohbet ortamında, yaklaşık 30 – 40 dakika

56

sürmüştür. Detaylı verilerin elde edildiği mülakatlar içerik analizi (Holsti, 1969; Luborsky, 1994) ile incelenerek değerlendirilmiştir. Ayrıca mülakata katılan girişimcilerin söyledikleri ifadeler direkt alınarak bulgular kısmında sunulmuştur.

3.3.  GİRİŞİMCİLERLE  YAPILAN  NİTEL  (KALİTATİF) ARAŞTIRMANIN KISITLARI 

Araştırma sadece Burdur ve Antalya çevresinde faaliyet göste-ren 58 girişimci ile yapılmıştır. Çalışma yaklaşık 8 aylık bir sürede tamamlanmıştır. Girişimcilerin farklı sektörlerden olmasına özen gösterilmiştir. Görüşme yapılan toplam 58 girişimcinin hepsi erkek girişimcidir. Görüşme yapılan girişimciler arasında hiç kadın giri-şimciye rastlanmamıştır.

3.4.  GİRİŞİMCİLERLE  YAPILAN  NİTEL  (KALİTATİF) ARAŞTIRMANIN BULGULARI  

Araştırmaya katılan girişimcilerle ilgili elde edilen bulgular ve-rilirken öncelikle demografik özellikleri sunulacaktır. Daha sonra üniversitelerde okutulan girişimcilik dersi hakkındaki görüş ve öne-rilerine yer verilecektir.

3.4.1. Demografik Bulgular 

Araştırmaya katılan girişimcilere ait demografik bulgular tablo 3-1’de verilmektedir. Görüşülen girişimcilerin % 69’u evli, % 31’i bekârdır. Girişimcilerin % 31’i üniversite, % 52’si lise, % 17’si ortao-kul mezunudur. Elde edilen bulgulara göre girişimcilerin formel eğitim düzeylerinin yüksek olduğu söylenebilir. Görüşülen girişim-ciler arasında ilkokul mezunu bulunmamaktadır.

57

Tablo 3–1: Girişimcilere Ait Demografik Bilgiler 

Söylem Sayısı % Evli 40 69 Medeni durumu Bekâr 18 31 30 ve altı 15 26 31–50 37 64 Yaşı 51 ve üzeri 6 10 İlkokul -- --- Ortaokul 10 17 Lise 30 52 Üniversite 18 31

Kendisinin Eğitim Durumu

Lisansüstü --- --- Yok --- --- 1 tane 6 10 2 tane 9 16

Kardeşlerinin Sayısı

3 + 43 74 1- 5 yıl 13 22 6 – 11 yıl 21 36 12 – 17 yıl 7 12

Kaç yıldır girişimci

18 yıl ve üzeri 17 29

Araştırmaya katılanların % 26’sı 30 yaşın altında, % 64’ü 31–50 yaş aralığında, % 10’u ise 51 yaşının üzerindedir. Yapılan araştırma-larda kronolojik girişimci olma yaşının çoğunlukla 22 – 45 yaş aralı-ğında değişmekte olduğunu göstermektedir (Hisrich ve Peters, 2002). Görüşme yapılan girişimcilerin yaklaşık % 90’nı bu yaş dilimi aralığında yer almaktadır. Dolayısıyla sonuçlar bu görüşü destekler niteliktedir.

Araştırmada girişimcilere yöneltilen bir diğer soru kaç yıldır gi-rişimci olarak faaliyet gösterdikleri ile ilgilidir. Girişimcilerin yakla-şık % 36’sı 10 yıldır faaliyet gösterirken, % 29’u 18 yıldan daha fazla süredir girişimcilik faaliyetinde bulunmaktadır. Girişimcilik faaliye-tinde bulunanların % 22’si 1–5 yıl arasında yer almaktadır. Dolayı-sıyla görüşülen girişimcilerin büyük bir oranının girişimcilik konu-sunda deneyimlerinin fazla olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Bu veriler ışığında araştırmaya katılan girişimcilerin evli, eğitimli ve orta yaş gurubunda ve girişimcilik konusunda deneyimli oldukları söylenebilir.

58

Tablo 3‐ 2: Girişimcilerin Babalarının Meslekleri 

Meslek Söylem Sayısı % Girişimci 13 22,4 İşçi 19 32,8 Memur 21 36,2 Çiftçi 5 8,6 Toplam 58 100

Tablo 3- 2’de görüşülen girişimcilerin babalarının meslekleri yer almaktadır. Buradaki sonuç dikkat çekicidir. Girişimcilerin yak-laşık % 36’sının memur, yaklaşık % 33’ünün de işçi çocuğu olduğu görülmektedir. Yapılan araştırmalar ailesi girişimci olan kişilerin kendi işletmelerini kurmasının daha olası olduğunu göstermektedir (Wang ve Wong, 2004). Buna ek olarak, kişilerin doğumundan itiba-ren en çok babasından ve diğer aile bireylerinden etkilendiğini orta-ya koymaktadır (Çelik ve Akgemci, 1998). Girişimci bir babanın varlığı, kişinin girişimsel bir deneyim elde etmesini sağlayabilmekte ve girişimcilik altyapısını kuvvetlendirmektedir (Davidsson, 2000). Görüşme yapılan girişimcilerin sadece % 22,4’ünün babası girişimci-dir. Dolayısıyla sonuçlar bu görüşü destekler nitelikte değildir.

Tablo 3–3: Girişimcilerin Doğum Yerlerinin Bölgeleri 

Söylem Sayısı % Akdeniz bölgesi 30 51,7 Ege Bölgesi 3 5.2 Karadeniz Bölgesi 3 5.2 İç Anadolu Bölgesi 8 13.8 Doğu Anadolu 4 6,9 Güney Doğu Anadolu 6 10,3 Marmara 4 6,9 Toplam 58 100

Tablo 3-3’de girişimcilerin hangi bölgelerde doğdukları yer al-maktadır. Türkiye İstatistik Kurumunun yaptığı 2010 yılı istatistik sonuçlarına göre net göç hızına göre en fazla göç alan iller arasında Antalya % 12 ile ikinci sırada yer almaktadır (TÜİK, 2011). Görüşme yapılan girişimcilerin yaklaşık % 52’sinin doğum yeri Akdeniz böl-

59

gesindedir. Geriye kalanların % 48’inin doğum yeri başta İç Anadolu bölgesi olmak üzere sırasıyla Güney Doğu Anadolu, Doğu Anadolu, Marmara, Karadeniz ve Ege bölgesidir.

Tablo 3–4: Ailede Kaçıncı Çocuk 

Söylem Sayısı % 1. çocuk 11 19,0 2. çocuk 24 41,4 3. çocuk 8 13,8 4. çocuk 8 13,8 5. çocuk 3 5,2 6. çocuk 2 3,4 7. çocuk 2 3,4 Toplam 58 100

Görüşülen girişimcilerin kardeş sayılarına bakıldığında (Tablo 3–1) yaklaşık % 74’ünün 3 ve daha fazla kardeşe sahip oldukları görülmektedir. Dolayısıyla girişimcilerin çok çocuklu ailede yetiştik-leri söylenebilir. Girişimcilikte, sosyal öğrenme teorisine göre, kişi girişimciliği çevresinden gözlemle öğrenir. Bu gözlem dolaylı ya da doğrudan yollarla olabilmekte ve davranışları şekillendirmektedir. Ayrıca gözlem yolu ile edindiği bilgi, deneyim ve davranış sonraki dönemlerde tercihlerini etkilemektedir (Godsey, 2006). Ailede ilk çocuk olanlar, ailede edindiği statü ve aldığı roller gereği, değişik davranışlar kazanmakta ve değişik yaşamsal kararlar alabilmektedir. Bu açıdan, ailede ilk çocuk olanlar, diğer çocuklara göre bir eğilim farklılığı taşıyabilirler. Girişimcilerin kardeşleri arasında kaçıncı sırada olduklarına bakıldığında (Tablo 3–4) yaklaşık % 41’inin 2. çocuk olduğu tespit edilmiştir. Ailede ilk çocuk olanlarının oranı yaklaşık %19’dur. Bu da göstermektedir ki ailelerin ilk çocukları diğerlerine oranla daha az girişimci olma eğilimi göstermektedir.

60

Tablo 3–5: Annesinin Eğitim Durumu 

Söylem Sayısı % Eğitimi yok 5 8,6 İlkokul 31 53,4

Ortaokul 14 24,1 Lise 7 12,1

Üniversite 1 1,7 Toplam 58 100

Yapılan araştırmalar ailenin içinde bulunduğu ekonomik ve toplumsal sınıf ile değerlerin yanı sıra, çocuğun aile içinde almış olduğu eğitim ve görgünün onu yaşamı boyunca doğrudan etkiledi-ği yönündedir. Çocuğun üretken alanlarda faaliyet göstermesi için teşvik edilmesi, girişimci olarak yetişmesinde olumlu bir etki yarata-caktır (Durukan, 2005). Tablo 3–5 ve 3-6’da girişimcilerin annelerinin ve babalarının eğitim durumları görülmektedir. Girişimcilerin anne-lerinin yaklaşık % 53’ü ilkokul mezunudur. Yine yapılan derinleme-sine görüşmeler neticesinde yaklaşık % 95’inin ev hanımı olduğu yönünde bilgi alınmıştır.

Tablo 3–6: Babasının Eğitim Durumu 

Söylem Sayısı % İlkokul 28 48,3 Ortaokul 11 19,0 Lise 13 22,4 Üniversite 6 10,3 Toplam 58 100,0

Girişimcilerin babalarının eğitim durumuna bakıldığında anne-lerde olduğu gibi ilk sırada yaklaşık %48 ile ilkokul mezunu olduk-ları görülmektedir. Babalar ile annelerin eğitim durumları karşılaştı-rıldığında babaların eğitim düzeylerinin annelere göre daha yüksek seviyede olduğu tespit edilmiştir.

61

3.4.2. Girişimcilik İle İlgili Bulgular 

Yapılan birçok araştırmada, çocukluk dönemi aile ortamının ve verilen eğitimin niteliğinin girişimci eğilimlerin oluşmasını önemli ölçüde etkilediği ortaya çıkmıştır. Ailenin çocuğunun bireysel geli-şimini erken yaşlarda destekleyici biçimde cesaretlendirerek, faali-yetlerine destek olması, çocuğun girişimcilik ruhuna sahip olarak büyümesini sağlamaktadır. Bunun tam tersi olarak ailenin çocukla-rını sürekli olarak eleştirmesi, cezalandırması, aşırı disiplin ve kont-rol altına alarak yaratıcılığının gelişimini engellemesi çocuklarda içe kapanıklık, suçluluk ve cezalandırılma korkusu başarısızlığa neden olmaktadır (Güvenç, 1984).

Tablo 3–7: Girişimcilerin Yetiştirilme Tarzı 

Söylem Sayısı % Çoğunlukla baskıcı 2 3,4 Çoğunlukla serbest 10 17,2 Kontrollü 21 36,2 Güvene dayalı serbest 25 43,1 Toplam 58 100

Tablo 3-7’de girişimcilerin yetiştirilme tarzları yer almaktadır. Görüşülen girişimcilerin yetiştirilme tarzlarına bakıldığında yaklaşık % 43’ünün güvene dayalı serbest bir şekilde yetiştirildiği görülmek-tedir. Baskı altında yetiştirilenlerin oranı (% 3,4) oldukça düşüktür. Girişimcilerin tamamen serbest daha çok güvene dayalı ve kontrollü bir şekilde serbest bırakılarak yetiştirilmesinin, girişimci eğilime sahip olabilmelerinde etkili olduğu düşünülmektedir.

Girişimcilere bir girişimcide olması gereken kişilik özellikleri sorulmuştur. Tablo 3–8 bu kişilik özelliklerini önem sırasına göre göstermektedir. Buna göre girişimcilerde bulunması gereken kişilik özelliklerinin başında “özgüven” gelmektedir. Diğer iki önemli özel-lik olarak sırasıyla “dürüstlük ve ticari ahlak” ile “risk üstlenme” tespit edilmiştir. Girişimciler özellikle özgüven ve cesaretin bir iş yeri açmanın ön koşulu olduğunu belirtmişlerdir. Dürüstlük ve ticari ahlakın 2. sırada yer alması dikkat çekicidir. Görüşülen girişimciler ticaret hayatında ciddi derecede ahlaki sorunlar yaşandığını ifade

62

etmişlerdir. Özellikle piyasaya yeni giren girişimciler mevcut piyasa düzenine ayak uydurmakta zorlanmaktadırlar.

Tablo  3–8:  Girişimcilerde Olması Gereken Kişilik Özelliklerinin Önem Sırasına Göre Dağılımı  

Kişilik özellikleri Önem dereceleri A. Puan ve Oran

1. 2. 3. A. puan A. oran Önem sırası

Özgüven 34 8 2 120 34,5 1.

Dürüstlük, ticari ahlak 7 11 10 53 15,2 2.

Risk üstlenme 6 9 5 41 11,8 3. Yenilikçilik 4 5 14 36 10,3 4. Sosyal olma 1 10 7 30 8,6 5. Yaratıcılık 3 5 9 28 8,0 6. Bağımsız karar alma 2 6 3 21 6 7. Tutarlı ve ilkeli olma --- 2 8 12 3,4 8. Fırsatları görebilmek 1 2 --- 7 2 9. Toplam 58 58 58 348 100

Ağırlıklı puan: (1. derece frekansı x 3 + 2. derece frekansı x 2 + 3. derece frekansı x1)

Ağırlıklı Oran : (ağırlıklı puan / ağırlıklı puanlar toplamı)*100

Araştırmaya katılan girişimcilere “kızınızın veya oğlunuzun gi-rişimci olmasını ister misiniz?” sorusu yöneltildiğinde % 91’i “evet” derken % 7’si “hayır”, % 2’si de “kendisi bilir” yanıtlarını vermişler-dir. Özetle, girişimcilerin çok büyük bir kısmı çocuklarının girişimci olmalarını desteklemekte olup, kendilerinden sonra da aynı işi ço-cuklarının devam ettirmelerini istemektedirler.

3.4.3. Girişimcilik Dersi İle İlgili Bulgular 

Araştırmaya katılan girişimcilerin yaklaşık %90’nı daha önce hiç girişimcilik dersi almamıştır. Sadece %10’u girişimcilik dersi aldıklarını belirtmişlerdir. Bunlardan bir kişi yurtdışında, bir kişi TOSYÖV, KOSGEB’den, kalan üç kişi üniversitelerin düzenlediği eğitim seminerlerinden aldıklarını belirtmişlerdir. Üniversitede giri-şimcilik dersi alan sadece bir kişidir.

63

Tablo 3–9: Girişimcilik Dersi Alma Durumu 

Söylem Sayısı % Evet 6 10,3 Hayır 52 89,7 Toplam 58 100

Girişimcilerin özellikle “hangi konularda eğitim ihtiyacı duyu-yorsunuz” sorusuna verdikleri yanıtlar tablo 3-10’da verilmiştir.  

Tablo 3–10: Girişimcilerim Eğitim İhtiyacı Duydukları Konular 

Konu Başlıkları Söylem Sayısı % İletişim 33 19 Hukuk 25 14,4 Verimlilik ve Kalite Artırma 23 13,2 Bilişim/Teknoloji 15 8,6 Yeni İş Alanları 14 8 Satış Teknikleri 13 7,5 Ekonomi 12 6,9 Muhasebe ve Finansman 12 6,9 Kendini İyi İfade Edebilme 11 6,3 Yeni Yönetim Yaklaşımları 6 3,4 Satın alma 6 3,4 Yabancı Dil Eğitimi 2 1,1 Mesleki Eğitim 1 0,6 Kurumsallaşma 1 0,6

Araştırmaya katılan girişimciler başarılı bir girişimcinin birçok konuda eğitime ihtiyaç duyduğunu dile getirmiş ve bu konulardan en önemlisi olarak ta iletişimi ön plana çıkartmışlardır. Hukuki mev-zuat, mevcut verimlilik ve kalitenin arttırılması konularındaki eğitim ihtiyacı da girişimciler açısından oldukça fazla dile getirilmiştir. Gi-rişimciler için yeni teknolojiler, yeni ortaya çıkan iş alanları, satış teknikleri, genel ekonomik konular, muhasebe ve finans gibi operasyonel konular ile girişimcilerin kendini iyi ifade edebilme ve etkili sunum yapabilme konularında da eğitim ihtiyacı olduğu vurgu-lanmıştır. Girişimciler tarafından diğer konulara göre daha düşük bir oranda yeni yönetim yaklaşımları ve satın alma süreçleri ve yabancı

64

dil konularındaki eğitim ihtiyacından bahsedilmiş, birer girişimci de mesleki eğitim ve kurumsallaşma konularının başarılı girişimciler açısından eğitime ihtiyaç duyulan konular arasında göstermiştir.

Yüz yüze yapılan görüşmelerde girişimcilerin üniversitede ve-rilen girişimcilik dersinin nasıl olması gerektiği konusundaki düşün-celeri tablo 3-11’de görülmektedir. Girişimciler tarafından çeşitli alternatif öneriler getirilmiş, bu öneriler arasında da önemli bir fark-la (33 Kişi) derslerin uygulama ağırlıklı yapılması öne çıkmıştır. Bu-nunla birlikte 13 kişi özellikle derslerde teorik bilgiyle birlikte uygu-lama yapılması gerektiğini söylemişlerdir. Mülakat yapılan girişim-cilerin, girişimcilik dersinde “öğrencilere staj zorunluluğu getirilme-li” (5 kişi), “iş yerleri gezdirilmeli” (9 kişi), “proje yaptırılmalı” (8 kişi), “fizibilite hazırlatılmalı” (1 kişi) şeklinde öneride bulunmaları da uygulama ağırlıklı eğitimin altını çizmektedir. Öğrencilerin iş planı hazırlamaları, iş yerlerinde staj yapmaları dersin uygulama kapsamında yer almaktadır.

65

Tablo  3–11:  Girişimcilerin Üniversitelerde Okutulan Girişimcilik Dersi ile İlgili Önerileri 

Söylem Sayısı %

1 Dersler uygulama ağırlıklı olmalı 33 20

2 Başarılı girişimciler konuşmacı olarak çağırılmalı, tecrübeler aktarıl-malı 18 10,9

3 Girişimci olabilecek öğrenciler cesaretlendirilmeli 17 10,3

4 Girişimcilik özellikleri kazandırılmalı (cesaret, özgüven, yaratıcılık, yenilikçilik, sosyal olma, fırsatları görebilme vb. ) 15 9,1

5 Teorik bilgi olmalı ancak ikinci planda kalmalı 13 7,9 6 İş yerlerini gezdirmek gerekir 9 5,5

7 Piyasa şartları ve mevzuat hakkında bilgi verilmeli (verilen teşvikler, iş kurma vb.) 9 5,5

8 Projeler yaptırılmalı 8 4,8

9 İleride kendi işini kurmak isteyen öğrencilerin ilgi duydukları alana yoğunlaşması sağlanmalı 7 4,2

10 Girişimcilikle ilgili seminer ve konferanslar düzenlenmeli 6 3,6 11 İş ahlakı öğretilmeli 5 3 12 Staj zorunluluğu olmalı 5 3 13 Bu dersi başarılı girişimcilere verdirmeli 4 2,4 14 Ekonomi, teknoloji, hukuk konularında desteklenmeli 3 1,8 15 Rekabet etme konusunda bilgi verilmeli 3 1,8 16 Kalite konusunda bilgi verilmeli 3 1,8 17 Kişisel gelişim dersleriyle desteklenmeli 2 1,2 18 Teknolojiye uygun eğitim sistemi olmalı 2 1,2 19 Fizibilite hazırlatılmalı 1 0,6 20 Girişimcilik dersine daha fazla zaman ayrılmalı 1 0,6 21 Öğretim elamanın bilgi ve deneyiminin yeterli olması gerekir. 1 0,6

Tablo 3-11’de dikkat çekici ikinci öneri girişimcilik potansiyeli olan öğrencilerin cesaretlendirilmesi ve girişimci kişilik özelliklerinin kazandırılması yönündedir. Araştırmaya katılanlar girişimci kişilik özellikleri arasında başta özgüven olmak üzere, öğrencileri cesaret-lendirmek, yaratıcılıklarını ortaya çıkarmak, planlı çalışma disiplini-ni sağlamak, yenilikçi olmak, iletişim yeteneğini geliştirmek, sorum-luluk sahibi olmak gibi özelliklerini geliştirmenin son derece önemli olduğunu vurgulamışlardır. Girişimciler arasında özellikle öğrenci-

66

lere özgüven aşılamak gerektiği düşüncesinin yaygın olduğu tespit edilmiştir. Girişimciler derste öğrencilere teorik bilgi içerisinde piya-sa koşulları, yasal mevzuatlar, iş kurma süreci, alınabilecek teşvikler, kişisel gelişim, kalite, rekabet etme, pazar araştırması gibi konulara özellikle yer verilmesi gerektiğini ifade etmişlerdir. Ayrıca, girişimci-lik dersinin hukuk, genel ekonomi, yabancı dil, iş ahlakı, teknoloji ve iletişim dersleriyle de desteklenmesi gerektiği düşüncesine sahiptir-ler. Tablo 10’da girişimcilerin eğitim ihtiyacı duydukları konu başlık-ları ile girişimcilik dersinde yer verilmesi gereken konular birebir örtüşmektedir.

Araştırmaya katılanlardan 18 kişi derse başarılı girişimcilerin konuşmacı olarak davet edilerek, onların tecrübelerinin öğrencilere aktarılmasının yararlı olacağı inancındadır. Buna benzer şekilde girişimcilikle ilgili seminer, konferans ve kongrelerin düzenlenmesi-nin girişimcilik dersine katkı sağlayacağını düşünenlerin sayısı 6 kişidir. Araştırmaya katılanlardan 4 kişi girişimcilik dersini başarılı girişimcilere verdirmekten yanadır.

 3.5. GİRİŞİMCİLİK EĞİTİMİ VEREN ÖĞRETİM ELAMAN‐LARI  İLE YAPILAN NİCEL  (KANTİTATİF) ARAŞTIR‐MANIN AMACI 

Araştırmanın amacı üniversitelerde okuyan öğrencilerin, me-zuniyet sonrası başarılı birer girişimci olabilmeleri için, “girişimci-lik” dersinin verimliliğinin arttırılması ve gerekli önlemler konusun-da üniversitelerde girişimcilik dersini veren öğretim elamanlarının düşüncelerini ve önerilerini belirlemektir.

3.6. GİRİŞİMCİLİK EĞİTİMİ VEREN ÖĞRETİM ELAMAN‐LARI  İLE YAPILAN NİCEL  (KANTİTATİF) ARAŞTIR‐MANIN YÖNTEMİ VE ÖRNEKLEMİ 

Veri toplamak amacıyla Ertuğrul Berk’in (2009) yılında yaptığı “Girişimcilik Dersinin Etkililiğinin Değerlendirilmesi” isimli çalış-masındaki anket soruları temel alınarak üzerinde ilave ve düzeltme-ler yapılarak kullanılmıştır. Söz konusu çalışmanın amacı mesleki ve teknik ortaöğretim okullarından mezun olan öğrencilerin, mezuniyet sonrası kendi iş yerlerini kurmaları ve girişimci olabilmeleri konu-sunda girişimcilik dersi içeriğinin ne derecede yeterli olduğunu be-lirlemek ve çözüm önerileri sunmaktır.

67

Araştırmada veri toplama aracı olarak anket formu kullanılmış-tır. Anket formu dört bölüm ve 37 sorudan oluşmaktadır. İlk bölüm-de demografik özellikler ile ilgili 7 soru, ikinci bölümde dersin ve-rilmesi ve fiziki durumuna ilişkin 3 soru, üçüncü bölümde girişimci-lik dersinin konularını ve işlenişi belirlemeye yönelik 18 soru, dör-düncü bölümde girişimcilik dersinin öğrencilere kazandırdığı özel-likleri belirlemeye yönelik 9 sorudan oluşmaktadır.

Türkiye’de 2011 yılı verilerine göre toplam 103 adet devlet üni-versitesi bulunmaktadır. Vakıf üniversitelerinin sayısı ise 62’dir (http://www.yok.gov.tr/content/view/527/222/). Devlet üniversitele-rinin 87 tanesinde iktisadi ve idari bilimler ile işletme fakültesi var-dır. 62 tane vakıf üniversitesinin 28 tanesi yeni kurulmuş olup henüz öğrencisi yoktur. 34 vakıf üniversitesinde 31 adet iktisadi ve idari bilimler fakültesi ile işletme fakültesi bulunmaktadır. Araştırma kapsamında sadece iktisadi ve idari bilimler ile işletme fakültelerinin işletme bölümlerinde girişimcilik dersi veren öğretim elemanları çalışmanın evreni olarak belirlenmiştir. Devlet üniversitelerinin ikti-sadi ve idari bilimler fakültelerinin işletme bölümlerinin 20’sinde girişimcilik dersi bulunmamaktadır. Buna göre; iktisadi idari bilim-ler ya da işletme fakültesi olmayan, fakültesi kurulmuş ancak henüz öğrencisi olmayan ve girişimcilik dersinin bulunmadığı üniversiteler çıkarıldıktan sonra toplamda 87 öğretim elemanına ulaşılması hedef-lenmiştir. Üniversitelerin web sayfalarından girişimcilik dersi veren öğretim elemanlarının e-mail adreslerine ulaşılmış ve bu yolla anket soruları kendilerine gönderilmiştir. Ankete yanıt verenlerin sayısı 71 kişidir. % 95 güven aralığında 87 tane olan evrenin içinden aşağıdaki formüle göre örneklem büyüklüğü hesaplanmıştır (Küçüksille, 2009).

n = (Z2 σ2 ) / (X – μ)2

Formülde; n: örneklem büyüklüğü Z2: belirlenen güven aralığına göre α’nın ilgili değerleri için z

tablosundan okunacak z değerinin karesi σ2 : standart sapmanın karesi (X – μ)2 : X ortalamanın μ’den belli bir uzaklıktaki değeridir. Bu

formüle göre % 95 güven aralığında örneklem büyüklüğü sayısı 71 kişidir.

68

 3.7. GİRİŞİMCİLİK EĞİTİMİ VEREN ÖĞRETİM ELAMAN‐LARI  İLE YAPILAN NİCEL  (KANTİTATİF) ARAŞTIR‐MANIN KISITLARI 

Araştırmanın başlıca sınırlılıkları aşağıdaki gibi sıralanabilir;

• Sadece anket metodunun kullanılması, anket metodu kul-lanılırken yüz yüze mülakat yapılamaması,

• Ölçülmek istenen konunun anket soruları ile sınırlı olması,

• Verilen cevapların deneklerin algısına dayalı olması,

• Üniversitelerin internet siteleri incelendiğinde, üniversite-nin internet sayfasının hazırlanma veya yenilenme aşama-sında olması, ders içeriklerinin olmaması ve girişimcilik dersinin hangi öğretim elemanı tarafından verildiğinin bi-linmemesidir.

Tüm sınırlılıklar dışında, araştırma kapsamındaki tüm sorula-rın dikkatlice okunduğu, verilen yanıtların doğru olduğu ve gerçeği yansıttığı kabul edilmiştir.

  3.8. GİRİŞİMCİLİK EĞİTİMİ VEREN ÖĞRETİM ELAMAN‐LARI  İLE YAPILAN NİCEL  (KANTİTATİF) ARAŞTIR‐MANIN BULGULARI 

Araştırmanın bu bölümünde üniversitelerde girişimcilik dersini veren öğretim elemanlarına ilişkin elde edilen bulgulara yer veril-miştir. Bunlar; demografik bulgular, girişimcilik dersinin verilmesi ve fiziki duruma ilişkin bulgular, girişimcilik dersinin konularına ilişkin bulgular ve girişimcilik dersinin öğrencilere kazandırdıklarına ilişkin bulgular başlıkları altında toplanmıştır. Anketten elde edilen veriler SPSS 11,0 paket programı kullanılarak bilgisayar ortamına aktarılmıştır.

3.8.1. Demografik Bulgular 

Tablo 3-12’de öğretim elamanlarının demografik bilgileri yer almaktadır. Üniversitelerde girişimcilik dersi veren öğretim elaman-larının % 69’u erkek, %31’i kadındır. Yaş aralığına bakıldığında % 67’sinin 35–44 yaş arasında oldukları belirlenmiştir.

69

Tablo 3–12: Öğretim Elamanlarının Demografik Özellikleri 

N % Kadın 22 31 Cinsiyeti Erkek 49 69 25’ten küçük ----- ----- 25–34 9 13 35–44 48 67 45–54 8 11

Yaşı

55 den büyük 6 9 5 yıl ve daha az 3 4 6–9 yıl arası 15 21 10–14 yıl arası 24 34 15–19 yıl arası 20 28

Meslekteki kıdemi

20 yıl ve daha fazla 9 13 Öğretim Görevlisi 2 3 Öğretim Görevlisi Dr. 5 7 Yardımcı Doçent Dr. 39 55 Doçent Dr. 13 18

Unvanı

Profesör Dr. 12 17 Devlet 53 75 Çalıştığı üniversite Vakıf 18 25

Toplam 71 100

Araştırmaya katılan öğretim elemanlarının geneli (% 55) yar-dımcı doçent dr. unvanına sahiptir. Meslekteki kıdemleri bakımın-dan da genelinin (%55) 6–14 yıl aralığında yer aldığı tespit edilmiştir. Tablo 3-12’ye göre öğretim elemanlarının yaklaşık % 41’i 15 yıldan daha fazla süredir üniversitelerde çalışmaktadır. Araştırmaya katılan öğretim elamanlarının çok büyük bir kısmı (%75) devlet üniversitele-rinde görev almaktadır.

Tablo 3-13’de girişimcilik dersi veren öğretim elemanlarının ne kadar süredir girişimcilik dersini verdikleri yer almaktadır. Buna göre, öğretim elemanlarının % 48’si 5 yıl ve daha az bir süredir giri-şimcilik dersi vermektedir. İlk kez bu yıl girişimcilik dersi verenlerin oranı % 21’dir.

70

Tablo 3–13: Öğretim Elamanının Girişimcilik Dersini Verme Süresi 

Girişimcilik dersini verme süresi N % İlk kez bu yıl 15 21 5 yıl ve daha az 34 48 6–9 yıl arası 12 17 10 yıldan fazla 10 14 Toplam 71 100

Tablo 3-13’e göre girişimcilik dersi veren öğretim elemanlarının büyük bir kısmının girişimcilik dersi konusunda deneyimli oldukla-rını söylemek mümkündür. Dolayısıyla araştırmaya katılan öğretim elemanlarının üniversitelerdeki mevcut girişimcilik dersi hakkındaki görüşleri önem arz etmektedir.

3.8.2. Girişimcilik Dersinin Verilmesi Ve Fiziki Duruma İliş‐kin Bulgular 

Araştırmaya katılan öğretim elemanlarına “sizce girişimcilik dersi kaçınca sınıfta verilmelidir?” sorusu sorulduğunda alınan ya-nıtlar tablo 3-14’de özetlenmiştir. Buna göre; anketi yanıtlayanların geneli ( %54) 4. sınıfta verilmesi gerektiğini düşünmektedir. Üniver-sitelerin ders içerikleri incelendiğinde girişimcilik dersinin genellikle seçmeli olduğu ve 4. sınıfta verildiği görülmektedir. İşletme bölü-münde okuyan öğrencilerin 4. sınıfa gelinceye kadar işletme ile ilgili temel dersleri (muhasebe, pazarlama, üretim, hukuk, yönetim vb.) aldıktan sonra girişimcilik eğitimi almalarının doğru bir yaklaşım olduğunu söylenebilir.

Tablo 3–14: Girişimcilik Dersinin Verilmesi Gereken Sınıf 

Girişimcilik dersi kaçıncı sınıfta verilmeli? N % 1. sınıfta 12 17 2. sınıfta 4 6 3. sınıfta 16 23 4. sınıfta 39 54 Toplam 71 100

71

Öğretim elemanlarının girişimcilik dersinin verilmesiyle ilgili olarak fiziki koşulların değerlendirilmesine ilişkin görüşleri tablo 3-15’de yer almaktadır. Buna göre, araştırmaya katılanların geneli (% 62) üniversitelerdeki ders araç ve gereçlerinin eğitim ve öğretim faaliyetlerinin gerçekleştirilmesinde yeterli olduğu görüşündedirler. Yeterli olmadığını düşünenlerin oranı %24’dür. Üniversitelerin bina, derslik, laboratuar ve kütüphane gibi fiziki koşullarının eğitim ve öğretimin gerçekleşmesinde yeterli olduğunu düşünenlerin oranı % 66’dır. Yeterli olmadığını düşünenlerin oranı ise yaklaşık %24’dür. Dolayısıyla, araştırmaya katılanların geneli üniversitelerin fiziki koşullarının girişimcilik dersinin eğitim öğretim faaliyetlerinin ger-çekleştirilmesi için uygun olduğu görüşündedir.

Tablo 3–15: Öğretim Elemanlarının Girişimcilik Dersinin Fiziki Du-rumuna İlişkin Görüşleri  

Kesin

likle

katıl

ıyor

% Ka

tılıyo

r %

Kara

rsız

%

Katıl

mıyo

r

%

Kesin

likle

katıl

mıyo

r

%

Okulda uygulanan öğretme, öğrenme yöntemleri (ders anlatımı, ödev vb.) öğrenci-leri öğrenmeye teşvik et-mektedir.

21 30 35 49 2 3 11 15 2 3

Okulunuzdaki ders, araç ve gereçleri, eğitim ve öğretim faaliyetlerinin gerçekleştiril-mesinde yeterlidir.

19 27 25 35 9 13 17 24 1 0

Okulun fizikî yapısı (bina, derslik, kütüphane ve labo-ratuar ortamı olarak) eğitim ve öğretimin gerçekleşme-sinde yeterlidir.

17 24 30 42 7 10 10 14 7 10

Ayrıca, öğretim elemanları üniversitelerde uygulanan öğretme, öğrenme yöntemlerinin öğrencileri öğrenmeye teşvik etme konu-sunda yaklaşık % 79’u olumlu görüş bildirmişlerdir. Bu görüşü des-teklemeyenlerin oranı yaklaşık % 18’dir.

72

3.8.3. Girişimcilik Dersinin Konularına İlişkin Bulgular 

Tablo 3-16’da araştırmaya katılan öğretim elemanlarının giri-şimcilik dersinin konularına ve işlenişine ilişkin görüşleri verilmiştir. Tablodaki veriler incelendiğinde girişimcilik dersi konularının başa-rılı ve uygulanabilir bir iş fikrinin özelliklerini açıklamada yeterli olduğu konusunda % 25’i “kesinlikle katılıyorum”, % 54’ü “katılıyo-rum” yanıtını vermişlerdir. Öğretim elemanları girişimcilik dersinin iş kurma hazırlıkları yapabilme konusunda % 66 oranında yeterli olduğunu ifade etmişlerdir. Tablodaki verilere göre % 71 oranında girişimcilik dersi, iş planının hazırlanma sürecinde yeterlidir. Giri-şimcilik dersinin, işletmenin ayakta kalabilmesi için gerekli planla-malar yapabilmede yeterli olduğunu düşünenlerin oranı %59’dur. Tablo 3–16 verileri incelendiğinde dikkat çekici olan girişimcilik dersinin mevcut yapısının öğrencilerin mezuniyet sonrası girişimci olmalarına etki edebilecek düzeyde olduğuna katılanların oranı % 44 iken kararsız kalanların oranı % 39’dur. Tablo 3-16’nın verilerine göre öğretim elemanları;

• Girişimcilik dersinin içeriğinin bir iş kurma projesi şeklinde yürütülmesi gerektiğine (% 79),

• Girişimcilik dersinin, sektörden başarılı girişimcilerin semi-ner verdiği bir konferans dersine dönüştürülmesi gerektiği-ne (% 57),

• Girişimcilik dersinin içeriğinin belirlenmesinde sektörde başarılı girişimcilerden öneriler alınması gerektiğine (% 73),

• Girişimcilik ile ilgili ders kitaplarının içeriklerinin sektörde-ki değişimlere ve yeni uygulamalara göre güncellenmesi gerektiğine (% 86),

• Girişimcilik dersinde öğretim tekniği olarak örnek olay, va-ka analizi gibi tekniklerin uygulanmasının teorik anlatıma göre daha etkili olacağına (% 80),

• Girişimcilik dersinde öğrencileri takımlar halinde çalıştır-manın bireysel çalışmaya göre daha etkili olacağına ( % 66) katılmaktadırlar.

73

Tablo 3‐ 16: Öğretim Elemanlarının Girişimcilik Dersinin Konularına ve İşlenişine İlişkin Görüşleri  

Kesin

likle

katıl

ıyor

%

Katıl

ıyor

%

Kara

rsız

%

Katıl

mıyo

r

%

Kesin

likle

katıl

mıyo

r

%

Başarılı ve uygulanabilir bir iş fikrinin özelliklerini açıklamada yeterlidir.

18 25 38 54 4 6 10 14 1 1

Girişimcilik dersi iş kurma hazırlıkları yapabilmede yeterlidir.

11 15 36 51 12 17 10 14 2 3

Girişimcilik dersi, iş planının hazırlanma sürecinde yeterlidir.

14 20 36 51 12 17 6 8 3 4

Girişimcilik dersi, işlet-menin ayakta kalabilmesi için gerekli planlamalar yapabilmede yeterlidir.

8 11 34 48 14 20 11 15 4 6

Girişimcilik dersi işletme kapasitesinin geliştirile-bilmesi için gerekli plan-lamalar yapabilmede yeterlidir.

5 7 41 58 14 20 10 14 1 1

Girişimcilik dersi, işletme kuruluş aşamasında gerekli olan yasal prose-dürleri hakkında yeterli bilgi vermektedir.

11 16 28 39 19 27 10 14 3 4

Girişimcilik dersinin mevcut içeriği uygundur. 11 16 35 49 18 25 6 9 1 1

Girişimcilik dersinin konuları yeterlidir. 12 17 29 41 19 27 9 13 2 3

Girişimcilik dersi işletme türlerini tanıtmada yeter-lidir.

10 14 38 53 12 17 9 13 2 3

Girişimcilik dersinin mevcut yapısı piyasa gerçeklerine uygundur.

11 16 31 43 16 23 12 17 1 1

Girişimcilik dersinin mevcut yapısı öğrencile-rin mezuniyet sonrası girişimci olmalarına etki edebilecek düzeydedir.

10 14 21 30 28 39 10 14 2 3

74

Kesin

likle

katıl

ıyor

%

Katıl

ıyor

%

Kara

rsız

%

Katıl

mıyo

r

%

Kesin

likle

katıl

mıyo

r

%

Girişimcilik dersinin içeriği bir iş kurma projesi şeklinde yürütülmelidir.

22 31 34 48 9 13 5 7 1 1

Girişimcilik dersi, sektör-den başarılı girişimcilerin seminer verdiği bir konferans dersine dönüş-türülmelidir.

11 16 29 41 17 24 9 12 5 7

Girişimcilik dersinin içeriğinin belirlenmesinde sektörde başarılı girişim-cilerden öneriler alınma-lıdır.

33 46 19 27 2 3 15 21 2 3

Girişimcilik ile ilgili ders kitaplarının içerikleri sektörde değişimlere ve yeni uygulamalara göre güncellenmelidir.

44 62 17 24 0 0 7 10 3 4

Girişimcilik seçmeli olması gereken bir derstir.

11 16 8 11 11 16 17 24 24 33

Girişimcilik dersinde öğretim tekniği olarak örnek olay, vaka analizi gibi tekniklerin uygulan-ması teorik anlatıma göre daha etkili olacaktır.

34 48 23 32 4 6 6 8 4 6

Girişimcilik dersinde öğrencileri takımlar halinde çalıştırmak bireysel çalışmaya göre daha etkili olacaktır.

25 35 22 31 10 14 11 16 3 4

Tablo 3-16’nin verilerine göre öğretim elemanlarının geneli (%57) girişimcilik dersinin seçmeli değil zorunlu ders olarak oku-tulması gerektiği düşüncesine katılmaktadırlar. Bu konuda kararsız kalanların oranı % 16 olup, girişimcilik dersi seçmeli olmalıdır di-yenler ise % 27 düzeyindedir. 2011 yılı itibarıyla 8 devlet ve 8 vakıf üniversitesinde girişimcilik zorunlu derstir. Türkiye’de üniversite-

75

lerde lisans düzeyinde verilen girişimcilik dersleri genellikle seçmeli ders olarak verilmektedir.

3.8.4.  Girişimcilik  Dersinin  Öğrencilere  Kazandırdıklarına İlişkin Bulgular 

Kişilik; bireylerin doğuştan getirdiği özellikler ile sonradan top-lum içerisinde yaşamanın kazandırdığı özelliklerin toplamıdır. Do-ğuştan getirilen özellikler biyolojik temellidir ve değiştirilmesi güç-tür. Ancak, çevresel koşullar değiştikçe insanların davranışları deği-şir ve kişiliklerinde görülür ya da görülmez bir takım değişimler ortaya çıkarabilir. Kişiler aldıkları eğitim sonucunda da bir takım kişilik özellileri kazanırlar.

Eğitimle kararlılık, başarma arzusu, hedeflere ve fırsatlara odaklanma, ilk adımı atabilme ve sorumluluk, iç kontrol odaklılık gibi başarılı girişimcilere özgü bazı özellikler bireylere ve özellikle de girişimci adaylarına öğretilebilmektedir (Arıkan, 2002). Bu yönde bir eğitim en azından var olan girişimcilik potansiyelinin ortaya çı-karılmasını ve kullanılmasını tetikleyebilir. Bu düşünceden hareketle girişimcilik dersinin öğrencilere kazandırdığı özellikler ile ilgili so-nuçlar tablo 3-17’de verilmiştir. Tablodaki verilere göre girişimcilik dersinin öğrencilere sorumluluk alma yeteneğini kazandırdığı fikri-ne katılanların oranı yaklaşık % 62’dir. Bu konuda kararsız kalanla-rın oranı ise, % 22’dir. Öğretim elemanlarının % 21’inin ilk kez bu yıl girişimcilik dersi verdikleri düşünülürse ortaya çıkan oranı normal kabul etmek gerekir. Uzun yıllar girişimcilik dersi veren öğretim elemanlarının sahip oldukları deneyim sonucunda öğrencilerin so-rumluluk alma yeteneklerinin gelişip gelişmediği kanısına varması daha mümkün olabilmektedir. Ancak, risk alabilme yeteneği, planlı çalışma yeteneği, güven verebilme yeteneği gibi özelliklerin sadece 14 hafta alınan bir ders ile ne ölçüde öğrencilere kazandırılabileceği da ayrı bir tartışma konusu oluşturmaktadır.  

Tablo 3-17’nin verilerine göre öğretim elemanlarının % 55’i giri-şimcilik dersi konularının öğrencilere başkalarıyla çalışabilme onlara güvenebilme yeteneğini kazandırmada yeterli olduğu görüşüne sahiptir. Ankete katılanların % 28’i ise, kararsız kalmıştır. Yine giri-şimcilik dersinin öğrencinin eksikliğini bilme, sınırlarını görebilme konusunda kazanımları olduğunu düşünenlerin oranı %74’tür.

76

Çağdaş ülkelerde zorunlu eğitime ve eğitim sistemine getirilen en temel eleştirilerden birisi yaratıcılığın gelişiminin engellenmesiyle ilgilidir. Eğitim sisteminin öğrencilere potansiyellerini geliştirme fırsatı vermesi ve ülke kalkınmasında etkin rol oynayabilmesi için öğretimin içerik ve yöntemleri eleştirel düşünme, bilimsel düşünme, ilişkisel düşünme, akıl yürütme ve yaratıcı düşünme gibi becerileri kazandıracak şekilde yeniden düzenlenmelidir (Doğan, 2005).

Tablo  3–17: Öğretim Elemanlarının Girişimcilik Dersinin Yapısı ve Konularının Öğrencilere Kazandırdığı Özellikler İlişkin Görüşleri  

Ke

sinlik

le ka

tılıyo

r %

Katıl

ıyor

%

Kara

rsız

%

Katıl

mıyo

r

%

Kesin

likle

katıl

mıyo

r

%

Sorumluluk alabilme yeteneği 8 11 36 51 16 22 9 13 2 3

Cesaret 12 17 34 48 14 20 7 10 4 5 Planlı çalışma yeteneği 17 24 33 47 10 14 8 11 3 4 Başkalarıyla çalışabilme, onlara güvenebilme

15 21 24 34 20 28 9 13 3 4

İlişki içerisinde olduğu kişilere güven verebilme yeteneği

11 16 26 37 20 28 13 18 1 1

Eksikliğini bilme, sınırlarını görebilme 16 23 36 51 11 16 6 8 2 2

Kendini geliştirme arzusu 18 26 34 48 8 11 8 11 3 4

Yaratıcılık yeteneği 18 26 31 44 13 18 7 10 2 2

Tablo 3-17’ye göre araştırmaya katılanların geneli (% 70) giri-şimcilik dersinin öğrencilerin yaratıcılığını geliştirmede olumlu yön-de etkisi olduğu görüşündedirler. Öğretim elemanlarının öğrenciler-de yaratıcılığı geliştirebilmeleri için, her şeyden önce kendilerinin yaratıcı bir kişiliğe sahip, öğrenciler için uygun bir model olmaları gerekmektedir. Diğer bir deyişle, öğretim elemanı, akıcı, esnek ve orijinal bir düşünme gücüne sahip olmalı ki öğrencileri yaratıcılığa

77

yöneltecek bir öğretme-öğrenme ortamı düzenleyebilsin ve yaratıcı-lığın gelişimine rehberlik edebilsin (Yenilmez ve Yolcu, 2007).

Tablo 3-17’ye genel olarak bakıldığında öğretim elemanlarının girişimcilik dersinin öğrencilere;

• Sorumluluk alabilme (% 62),

• Cesaret etme ( % 65),

• Planlı çalışma (% 71),

• Başkalarıyla çalışabilme (% 55),

• Kişilere güven verebilme ( % 53),

• Eksikliklerinin farkında olma (% 74),

• Kendini geliştirme arzusu (% 74) ve

• Yaratıcılık (% 70) özelliklerini geliştirdiği düşüncesine sa-hiptir.

78

 

SONUÇ VE ÖNERİŞLER 

Bu çalışmada öncelikle girişimcilik kavramı genel olarak ince-lenmiş, girişimciliğin önemi, başarı ve başarısızlık faktörleri, girişim-ci kişiliğin oluşumuna etki eden faktörler, girişimciliğin öğrenilmesi konuları üzerinde durulmuştur. Özellikle ikinci bölümde girişimcilik eğitiminin amacı ve önemi vurgulanarak, dünyadaki ve Türki-ye’deki girişimcilik eğitimi özetlenmeye çalışılmıştır. Bu çalışmanın asıl amacı, üniversitelerde girişimcilik dersini veren öğretim ela-manları ile piyasada başarılı olmuş girişimcilerin girişimcilik dersi hakkında görüşleri alınarak bu dersin etkinliğinin ve verimliliğinin arttırılmasını sağlayacak öneriler oluşturmaktır.

Girişimcilerle yapılan nitel araştırmaya göre; bir girişimcide olması gereken kişilik özellikleri arasında sırasıyla özgüven, dürüst-lük ve ticari ahlak ile risk üstlenme en üst sıralarda yer almaktadır. Girişimciler özellikle özgüven ve cesaretin bir iş yeri açmanın ön koşulu olduğunu belirtmişlerdir. Ayrıca, görüşülen girişimciler tica-ret hayatında ciddi derecede ahlaki sorunlar yaşandığına dikkat çekmişlerdir.

Girişimcilerin üniversitede verilen girişimcilik dersinin nasıl olması gerektiği konusundaki düşüncelerinin başında derslerin uy-gulama ağırlıklı yapılması gelmektedir. Girişimciler teorik bilginin yanı sıra uygulama olmadan girişimcilik dersinden istenilen verimin alınamayacağı düşüncesine sahiptirler. Mülakat yapılan girişimcile-rin, girişimcilik dersinde “öğrencilere staj zorunluluğu getirilmeli”, “iş yerleri gezdirilmeli”, “proje yaptırılmalı”, “fizibilite hazırlatılma-lı”, “iş planı hazırlatılmalı” şeklinde öneride bulunmaları da uygu-lama ağırlıklı eğitimin altını çizmektedir.

Girişimcilerin ikinci önemli nokta olarak; başta özgüven olmak üzere, öğrencileri cesaretlendirmek, yaratıcılıklarını ortaya çıkarmak, planlı çalışma disiplinini sağlamak, yenilikçi olmak, iletişim yetene-

80

ğini geliştirmek, sorumluluk sahibi olmak gibi özelliklerini geliştir-menin önemine dikkat çekmektedirler. Girişimciler derste öğrencile-re teorik bilgi kapsamında piyasa koşulları, yasal mevzuatlar, iş kurma süreci, alınabilecek teşvikler, kişisel gelişim, kalite, rekabet etme, pazar araştırması gibi konulara özellikle yer verilmesi gerekti-ğini ifade etmişlerdir. Ayrıca, girişimcilik dersinin hukuk, genel ekonomi, yabancı dil, iş ahlakı, teknoloji ve iletişim dersleriyle de desteklenmesi gerektiği düşüncesine sahiptirler. Son olarak girişim-ciler, derse başarılı girişimcilerin konuşmacı olarak davet edilerek, onların tecrübelerinin öğrencilere aktarılmasının yararlı olacağı inancında olup, girişimcilikle ilgili seminer, konferans ve kongrelerin düzenlenmesinin girişimcilik dersine katkı sağlayacağını düşünmek-tedirler. Mülakat yapılan girişimcilerin sunmuş oldukları önerilerin dünyada girişimcilik eğitiminin nasıl olması gerektiği üzerine yapı-lan çalışmalarla benzer özellikler taşıdığı görülmektedir. Henüz bu eğitimin nasıl olması gerektiği konusunda fikir birliği oluşmamışsa da ortak noktalar bulunmaktadır.

Girişimcilik eğitimi veren öğretim elemanları ile yapılan nicel araştırmaya göre; üniversitelerdeki ders araç ve gereçlerinin eğitim ve öğretim faaliyetlerinin gerçekleştirilmesinde yeterli görülmekte-dir. Öğretim elemanlarının geneli üniversitelerin bina, derslik, labo-ratuar ve kütüphane gibi fiziki koşullarının eğitim ve öğretimin ger-çekleşmesinde yeterli olduğunu düşüncesine sahiptir. Girişimcilik dersinin işlenişi ve konularına ilişkin bulguların büyük bir kısmı mülakat yapılan girişimcilerin önerileri ile örtüşmektedir. Özetlemek gerekirse; öğretim elemanları girişimcilik dersinin içeriğinin bir iş kurma projesi şeklinde yürütülmesi gerektiğine (% 79), sektörden başarılı girişimcilerin seminer verdiği bir konferans dersine dönüştü-rülmesine ( % 57), dersin içeriğinin belirlenmesinde sektörde başarılı girişimcilerden öneriler alınması gerektiğine (% 73), ders kitaplarının içeriklerinin sektördeki değişimlere ve yeni uygulamalara göre gün-cellenmesi gerektiğine (% 86), öğretim tekniği olarak örnek olay, vaka analizi gibi tekniklerin uygulanmasının teorik anlatıma göre daha etkili olacağına (% 80) inanmaktadırlar. Ayrıca, öğretim ele-manlarının geneli girişimcilik dersinin seçmeli değil zorunlu ders olarak okutulması gerektiği düşüncesine sahiptirler. Mülakat yapı-lan girişimcilerin özellikle üzerinde durdukları bir konu da öğrenci-

81

lere girişimci kişilik özelliklerinin kazandırılması yönündedir. Öğre-tim elemanlarının girişimcilik dersinin öğrencilere kazandırdığı özel-likler konusunda; sorumluluk alabilme (% 62), cesaret etme ( % 65), planlı çalışma (% 71), başkalarıyla çalışabilme (% 55), kişilere güven verebilme ( % 53), eksikliklerinin farkında olma (% 74), kendini geliş-tirme arzusu (% 74) ve yaratıcılık (% 70) özelliklerini geliştirdiği dü-şüncesine sahiptir.

Öğrencilerin üniversite yıllarında pek çok hayalleri ve istekleri vardır. Özellikle son sınıflara gelindiğinde düşünceler hayal çizgi-sinden mantık çizgisine doğru kaymaktadır. Bu süreçte öğrencilerin öğretim elemanları tarafından doğru olarak bilinçlendirilmesi gere-kir. Öğrenciler arasında daha çok riske girmeden sabit getirili bir işte çalışma düşüncesi yaygın olarak yer almaktadır. Ancak, Türkiye’nin içinde bulunduğu ekonomik zorluklar ve küreselleşme nedeniyle işsizliğin çözümü giderek zorlaşmaktadır. Arka arkaya yaşanan kriz-ler ile binlerce işsiz yaratılmıştır. Türkiye’de istihdamın büyük bir kısmının KOBİ’ler tarafından karşılandığı düşünülürse girişimciliğin önemi ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle, girişimcilik eğitimini daha iyi planlamak ve içeriğini geliştirmek gerekmektedir. Özellikle, girişim-cilik dersinin tüm eğitim seviyelerinde uygulanması, okul öncesi dönemden yüksek öğrenime kadar öğrencilerin girişimcilik algıları-nın geliştirilmesi ve yaratıcılık temelli girişimciliğe motive edilmesi sağlanmalıdır. Üniversitelerde ise girişimcilik dersinin sadece iktisa-di ve idari bilimler fakültelerinin işletme bölümlerinde değil, diğer bilim dallarında da zorunlu hale getirilmesi gerekmektedir. Ancak, girişimcilik dersinin tüm bilim dallarlında zorunlu olarak okutulma-sı yeterli değildir. Girişimcilik dersinin dünyadaki uygulamalara göre eksikliklerin giderilerek daha özgün işlevsel ve uygulamalı bir yapıya kavuşturulması daha başarılı girişimcilerin yetiştirilmesi için son derece önemlidir.

Araştırma sonuçlarına göre üniversitelerde okutulan girişimci-lik dersine ilişkin öneriler özetlenecek olursa;

• Öğrenciye girişimcilik eğitimi verilmeden önce öğrencinin hangi özelliklere ihtiyacı olduğunun tespit edilmesi gerekir. Bunun için öğrenciler öncelikle ön testten geçirilmelidir. Bu

82

testlerin sonucuna göre verilecek girişimcilik eğitimi tasar-lanmalıdır.

• Girişimcilik dersinin içeriği öğrencilerin girişimci kişilik özelliklerini (özgüven, sorumluluk alma, yaratıcılık, fırsat-ları görebilme, başarılı iletişim, kontrol odağı, belirsizliğe tahammül, başarma ihtiyacı gibi) geliştirecek yönde yeni-den düzenlenmelidir. Bağımsız çalışma isteğine paralel ola-rak öğrencilere mezuniyet sonrasında kendi işlerini kurma ve yönetme becerileri ve özgüveni kazandırılmalıdır. Böyle-ce, verilecek girişimcilik eğitimi hedefine varacak, etkin so-nuçlar alınabilecektir.

• Bu eğitimin uygulanması için sağlanacak iş ortamı da ol-dukça önemlidir. Gerçek girişimcinin gelişmesi için, gerçek iş ortamına uygun yerlerin seçilmesi, önemlidir. En azından örnek olaylar gerçek iş ortamına oldukça yakın hazırlanma-lıdır.

• Değişik iş fırsatlarını görebilecek projelerin hazırlanması ve öğrencilerin teşvik edilmesi oldukça önem kazanmaktadır. Gerçek anlamda şirket kurmalı ve şirket yönetimi çalışma-larına önem verilmelidir.

• KOBİ’ler, büyük ölçekli işletmeler, üniversiteler ve meslek kuruluşları arasında işbirliği, bilgi ve tecrübe paylaşımı ge-liştirilmelidir

• Üniversitelerde girişimcilik dersinin sadece işletme prog-ramlarında değil, diğer bilim dallarında da bu dersin zorun-lu olmasını sağlayacak şekilde koşullar getirilmeli, ilgili bö-lümlerde ders programlarına bu dersin alınması konusunda çalışmalar yapılmalıdır.

• Girişimcilik kültürünün oluşturulması ilkokul eğitiminde başlamalı, yüksek öğrenim ve staj dönemlerinde devam et-tirilmelidir.

• Girişimcilik ders kitapları ve üniversitelerdeki ders içerik-leri sektördeki değişimlere ve yeni uygulamalara göre gün-cellenmelidir.

83

• Farklı sektörlerden başarılı girişimciler derslere konuşmacı olarak davet edilmelidir.

• Girişimcilik dersi hukuk, genel ekonomi, yabancı dil, iş ah-lakı, teknoloji ve iletişim dersleriyle de desteklenmelidir.

• Girişimcilik dersinin teorik bilgi kısmında piyasa koşulları, yasal mevzuatlar, iş kurma süreci, alınabilecek teşvikler, ki-şisel gelişim, kalite, rekabet etme, pazar araştırması gibi ko-nulara yer verilmelidir.

• Dünya üniversitelerinde girişimcilik merkezleri aracılığı ile tüm üniversiteye girişimcilik kültürünün aşılandığı görül-mektedir. Türkiye’deki üniversitelerde de girişimcilikle ilgi-li öğrenci kulüpleri ve etkin hale getirilecek girişimcilik merkezlerinin üniversite bünyesinde yer alması gerekmek-tedir.

• Girişimcilik dersi mezuniyete yakın dönemlerde yani son sınıfta verilmelidir.

• Türkiye’de bilimsel anlamda girişimcilik eğitimi üzerine yapılacak çalışmalara ağırlık verilmelidir.

84

 

KAYNAKÇA 

ACS, Z. J. and VARGA, A. (2005), “Entrepreneurship, Agglomera-tion and Technological Change”, Small Business Economics, 24(3), pp.323-334.

AĞCA, V. (2007), “Avrupa Birliğinin Girişimcilik Politikası ve Tür-kiye’ye Yansımaları”, Editörler: KURT, M. ve S. BAYRAKTAROĞLU, Türkiye’de  İşletmecilikte Yeni  Pers‐pektifler, Gazi Kitabevi, Ankara, s.169–194.

AKDEMİR, A. (2000), İşletme Bilimine Giriş, Birlik- Ofset Yayıncı-lık, Eskişehir.

AKIN, B. (1996), “Küçük Ölçekli İşletmelerde Stratejik Planlama ve Yönetim”, MPM Verimlilik Dergisi, Sayı 1996/1, s.43–56

ALBERTİ, F., SCİASCİA S., POLİ A. (2004), “Entrepreneurship Edu-cation: Notes on an Ongoing Debate”, 14th Annual Int. Ent. Conference, University of Napoli Federico II, 4-7 July, Italy.

ALPUGAN, O., DEMİR, H., OKTAV, M. ve ÜNER, N. (1997), İşlet‐me  Ekonomisi  ve  Yönetimi, Beta Yayıncılık, İstanbul.

ARIKAN, S. (2002), Girişimcilik Temel Kavramlar ve Bazı Güncel Konular, Siyasal Kitabevi, Ankara.

ARSLAN,  K.  (2002),  “Üniversiteli Gençlerde Mesleki Tercihler ve Girişimcilik Eğilimleri”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 2002/6, s.1–11, http://journal.dogus.edu.tr/13026739/2002/cilt[3]/sayi [2]/DUJournal_Birlesik_c[3]_s[2].pdf

BALABAN, Ö. ve ÖZDEMİR, Y.  (2008), “Girişimcilik Eğitiminin Girişimcilik Eğilimi Üzerindeki Etkisi: Sakarya Üniversitesi İİBF Örneği”, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, Cilt 3, Sayı 2, s. 133–147, http://girisim.comu.edu.tr/dergiall/ eskisyilr/3in2.htm

86

BAUM, R.J., LOCKE, E.A., SMITH, K.G. (2001), “A multidimensional model of venture growth”, Academy of Management  Jour‐nal, 44, pp. 292-303.

BERK, E. (2009), Girişimcilik Dersinin Etkililiğinin Değerlendiril-mesi, Millî Eğitim Bakanlığı Eğitimi Araştırma ve Geliştirme Dairesi Başkanlığı, Ankara, http://earged.meb.gov.tr/ ta-mamlanan/Girisimcilik_dersinin_degerlendirilmesi.pdf 10.01.2011]

BIRD, B. J. (1989), Entrepreneurial Behavior, Illinois: Foresman and Company.

BİNKS, M., STARKEY, K. and CHISTOPHER L. M. (2006), “Entre-preneurship Education and the Business School”, Technol‐ogy Analysis and Strategic Management, Vol.18, No.1, Feb-ruary, pp. 1-18.

BOZKURT, Ö. (2007), “Girişimcilik Eğiliminde Kişilik Özelliklerinin Önemi”, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, Cilt 1, Sayı 2, s. 93–111, http://girisim.comu.edu.tr/dergiall/eskisyilr/1in2/ bozkurt.pdf[03.04.2011]

BÖRÜ, D. (2006), Girişimcilik Eğilimi Marmara Üniversitesi  İşlet‐me  Bölümü Öğrencileri Üzerine  Bir Araştırma, Marmara Üniversitesi Yayın No.733, İstanbul.

BRICE, J. (2002), The Role of Personal Dimension and Occupational Prefer‐ences on The Formation  of Entrepreneur  Intention, Unpublished Doctorate Dissertation, Department of Management and In-formation Systems, Mississippi State University, pp.1-469

BROCKHAUS, R.H. and HORWITZ P.S. (1986), The psychology of the entrepreneur. In Sexton DL, Smilor RW (Eds.), The Art and Science of Entrepreneurship. Cambridge, MA: Ballinger, pp. 25-48

BUERGIN, A. O. (1998), Differences Between  Swiss Entrepreneurs And Swiss Managers In Brain Dominance, Achievement Motivation, And Locus Of Control, Unpublished Doctorate Dissertation, Walden University, Applied Management and Decision Sciences.

87

BURGOYNE, J. G. (1994) “Stakeholder Analysis”, In C. Cassell And G. Symon (Eds), Qualitative Methods  In  Organizational Research: A Practical Guide, Sage, London, pp. 187–207.

CARREE, M. A. and THURİK, A. R. (2003). “The impact of entrepre-neurship on economic growth”. In Z. J. Acs & D. B. Audretsch (Eds.), Handbook of entrepreneurship.  Interna-tional Handbook Series on Entrepreneurship 5, DOI 10.1007/978-1-4419-1191-9_20, 

CHANDLER, G. N. and JANSEN. E. (1992), “The Founder's Self-Assessed Competence And Venture Performance”, Journal of Business Venturing, 7(3), pp. 223-236.

CHULUUNBAATAR, E., and LUH , D.-B. (2010), “Entrepreneurship start-up Process The role of emotional intelligence”, Interna‐tional Conference On Kansei Engineering And Emotion Re‐search, March 2-4, Paris.

http://pie.kansei.tsukuba.ac.jp/keer2010/Papers/2371.pdf [11.04.2011]

CORBETT, A.C. and HMIELESKI, K. M. (2005),  “How Corporate Entrepreneurs Think: Cognition, Context, and Entrepreneu-rial Scripts,” Academy  of  Management  Best  Conference Paper, D1-D7.

ÇELİK, A. ve AKGEMCİ, T. (1998), Girişimcilik  Kültürü  ve KOBİʹler, Nobel Yayıncılık, Ankara.

ÇETİNDAMAR, D. (2002), Türkiye’de Girişimcilik, TÜSİAD Yayın-ları, İstanbul.

DAFT, R. L. (2005),  The  Leadership  Experience, Third Edition, Thomson South-Western College Publishing, Canada.

DANA, L. P. (1992), “Entrepreneurial Education in Europe”, Journal of Education for Business, 68 (2), 74-79.

DAVIDSSON, P. (2000),  ʺDeterminants  of Entrepreneurial  Intentionsʺ, jönköping International Business School,  Swedish  Founda‐tion of Small Business Research, pp.1-20

88

DOĞAN, N. (2005), “Yaratıcı Düşünme ve Yaratıcılık”,  Editör: DEMİREL, Ö., Eğitimde Yeni Yönelimler, 2. Baskı, PegemA Yayıncılık, Ankara, s. 163–188.

DOLGUN, U. (2003), Girişimcilik, Alfa Basım Dağıtım, İstanbul.

DRUCKER, P. F. (1998a), Sonuç  İçin Yönetim, Çev. Bülent Toksöz, İnkılâp Kitabevi, İstanbul.

DRUCKER, Peter, F. (1998b), “The Discipline of Innovation”, Har‐vard Business Review, Volume 76, Issue 6, pp. 149-160

DURUKAN, T. (2005), “Küresel Girişimcilik”, Editörler: AYTEMİZ SEYMEN, O. ve T. BOLAT, Küreselleşme ve Çok Uluslu İş‐letmecilik, Nobel Yayın, Ankara, s.139

DUYGULU, E. (2008), “Institutional Profiles and Entrepreneurship Orientation: A Case of Turkish Graduate Students”, MPRA Pa‐per 7247, pp. 12-15, http://mpra.ub.uni-muenchen.de/7247/1/ MPRA_ paper_7247. pdf

DÜNYA GAZETESİ (2011), http://www.dunya.com/%C3%B6%C4%9 Frencilere-giri%C5%9Fimcilik-dersi-verilecek_115019_haber.html, [22.02.2011]

ELAGÖZ, İ. (2009), “Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme Ve Destekleme Dairesi Başkanlığı’nın (KOSGEB) Girişimcilere Sağladığı Destekler” , Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, Cilt 4, Sayı 1, s.159–172, http://girisim.comu.edu.tr/dergiall/ eskisyilr/4in1.htm

EMSEN, Ö. (2001), “Genç Nesilde Mesleki Eğilimler ve Girişimcilik: Ampirik Bir Çalışma”, MPM  Verimlilik  Dergisi, Sayı 1, s.153–176.

ERDEM, F. (2001), "Girişimcilikte Risk Alma Eğilimi ve Belirsizliğe Tolerans İlişkisine Kültürel Bakışʺ, Akdeniz Üniversitesi Ya‐yınları, Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı:2, s.43–61

ERDOĞMUŞ, Nihat (2007), Aile İşletmeleri Yönetim Yetki Devri ve İkinci Kuşağın Yetiştirilmesi, 2. Baskı, İGİAD Yayınları, İs-tanbul.

89

EREN, Erol (1998), Yönetim  ve Organizasyon,  Beta Basım Yayım, İstanbul.

ERSOY, H. (2010), “Kültürel Çevrenin Girişimcilik Tercihine Etkisi”, Organizasyon Ve Yönetim Bilimleri Dergisi, Cilt 2, Sayı 1, s.71–77, http://www.sobiad.org/eJOURNALS/dergi_YBD/ arsiv/2010_1/09huseyin_ersoy.pdf

EYÜBOĞLU, D. (2007), Girişimcilik  Eğitimi, MPM yayınları, No: 697, Ankara.

FERMAN, M. (1991), “Girişimci Profili Üzerine Değerlendirmeler”, Dünya Gazetesi, (14 Kasım 1991).

FINKLE, T. A., KURATKO, D. F., GOLDSBY, M. G. (2006), “An Ex-amination of Entrepreneurship Centers in the United States: A National Survey”, Journal  of  Small  Business  Manage‐ment, 44(2), pp.184-206

FRIIS, C., KARLSSON, C., PAULSSON T. (2004), “Relating Entre-preneurship to Economic Growth”, Editors: JOHANSSON, B., KARLSSON, C., STOUGH R., The  Emerging  Digital Economy, Section A., pp. 83-112

GEISLER, E. (1993), “Middle Managers as Internal Corporate Entre-preneurs: An Unfolding Agenda,” Interfaces, 23(6), pp. 52-63.

GEM Global Entrepreneurship Monitor, (2010), Executive Report, http://www.gemconsortium.org/download/1299426307780/GEM%20GLOBAL%20REPORT%202010rev.pdf

GERBER, M. E. (2003), Girişimcilik Tutkusu Küçük  İşletmeler Ni‐çin Batar, Nasıl Büyür?, Çev: Tayfur Keskin, Sistem Yayıncı-lık, İstanbul.

GİRGİNER, N. ve UÇKUN N.  (2004), “İşletmecilik Eğitimi Alan Li-sans Öğrencilerinin Girişimciliğe Bakış Açıları: Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İ.İ.B.F İşletme Bölümü Öğrencileri-ne Yönelik Bir Uygulama”, III. Ulusal Bilgi Ekonomi ve Yö‐netim  Kongresi, s.783–795, Eskişehir, http://iibf.ogu.edu.tr/ kongre/bildiriler/18-02.pdf

90

GODSEY, L. M. (2006), "Gaining Entrepreneurial Perspective: The Impact of Venture Creation Role Models on High School Ca-reer Intention", Unpublished Doctorate Dissertation, University of Nebraska, Umi no: 3237599.

GOLEMAN, D.P. (1995), Emotional Intelligence: Why It Can Matter More Than IQ for Character, Health and Lifelong Achieve-ment, Bantam Books, New York.

GORMAN, G., HANLON, D. and KING, W. (1997), “Some Research Perspectives On Entrepreneurship Education Enterprise Edu-cation And Education For Small Business Management: A Ten - Year Literature Review”, International Small Business Jour‐nal, 15, pp. 56-77

GUZMAN, J. and LIÑÁN F. (2005), “Perspectives On Entrepreneu-rial Education: A Us-Europe Comparison”, Jean  Monnet European  Studies  Centre Universidad Antonio  de Nebrija, http://www.nebrija.com/ jeanmonnet/pdf/guzman-linian.pdf [02.08.2011]

GÜVENÇ, B.(1984), İnsan ve Kültür, Remzi Kitabevi, 4.Basım, İstan-bul.

HERRON, L. (1992), “Cultivating Corporate Entrepreneurs”, Human Resource Planning, 15(4), pp. 3- 14.

HEWISON, A. and BADGER, F. (2006), “Taking the Initiative: Nurse Intrapreneurs in the NHS,” Nursing Management‐UK, 13(3), pp. 14-19.

HILLS, G. E. (1988), “Variations in University entrepreneurship edu-cation: An empirical study of an evolving field”, Journal of Business Venturing, 3(2), pp. 109-122 

HISRICH, R. D. and PETERS M. P. (1985), Entrepreneurship: Start‐ing, Developing  and Managing  a New  Enterprise, Third Edition, Richard D. Irvin Inc.

HISRICH, R. D. and PETERS M. P. (2002), Entrepreneurship, Fifth Edition, McGraw-Hill Irwin, USA.

91

HISRICH, R. D., PETERS, M. P., SHEPHERD, D. A. (2005), Entrepre‐neurship, Sixth Edition, New York: McGraw-Hill.

HITT, M. A., BLACK, J. S., PORTER, L. W. (2005), Management, International Edition Pearson Prentice-Hall, New Jersey.

HOFSTEDE, G. H. (1991), Cultures and Organizations: Software of the Minds, Mc Graw- Hill Company, England.

HOLSTI, O. R. (1969), Content Analysis for the Social Sciences and Humanities, Menlo Park, Addison-Wesley, CA.

HORNBY, P. and SYMON, G. (1994), “Tracer studies”, Editors: CASSELL, C. and G. SYMON, Qualitative methods  in Or‐ganizational  Research:  A  Practical  Guide, Sage, London, pp.167-186.

IBRAHIM, A. B. and GOODWIN, J. R. (1986), “Perceived Causes of Success in Small Business”, American Journal of Small Busi‐ness, 12(1), pp. 41-50.

İLHAN,  S. (2005), “Bazı Değişkenler Açısından Elazığ’da Girişimci Profili”,  Fırat Üniversitesi  Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 15, Sayı: 1, s.217–248.

İPÇİOĞLU, İ. ve TAŞER, A. (2009), “İşletme Bölümlerinde Verilen Eğitimin Girişimci Adayı Öğrenciler Üzerindeki Etkileri”,  Süleyman  Demirel  Üniversitesi  Sosyal  Bilimler  Enstitüsü Dergisi, Yıl: 2009/2, Sayı: 10, s.13–25

İRMİŞ, A., DURAK, İ. Ve ÖZDEMİR, L. (2010), Girişimcilik Kültürü Anadolu Girişimciliğinden Örnekler, Ekin Yayınevi, Bursa.

JOHNSON, T. L. and HAYES, C. (1996), “Wanted: Entrepreneurial Skills,” Black Enterprise, 26(9), pp. 62- 63.

KAO, J. J. (1991), The Entrepreneur, Englewood Cliffs, N.J., Prentice Hall.

92

KARA, M. (2009), “Sosyal Ve Kültürel Yapının Girişimcilik Üzerine Etkileri Ve Türk Toplumundan Örnekler”, Journal  of Azerbaijani  Studies,  s. 465–485, http://jas-khazar.org/wp-content/uploads/2010/06/SOSYAL-VE-KULTUREL-YAPI NIN- GIRISIMCILIK-UZERINE-ETKILERI-VE-TURK-TOP LUMUNDAN-ORNEKLER.pdf

KARABULUT, T. (2009), “Üniversite Öğrencilerinin Girişimcilik Özelliklerini Ve Eğilimlerinin Belirlemeye Yönelik Bir Araş-tırma”, Marmara Üniversitesi,  İİBF Dergisi, cilt XXVI, sayı 1, s. 331–356

KARADENİZ, Y. (2010), “Türkiye’de Girişimcilik Eğitimi”, s.42-44 http://vizyon21yy.com/documan/Egitim_Ogretim/Onemli_Gunler_Kuruluslar/Girisimcilik_Haftasi/Turkiyede_Girisimcilik_Egitimi.pdf

KATZ, J.A. (2003), “The chronology and intellectual trajectory of American entrepreneurship education: 1876-1999”, Journal of Business Venturing, 18 (2), pp. 283-300.

KAYALAR, M. ve ÖMÜRBEK N. (2007), “Girişimci Adaylarının Risk Almaya Yatkınlık Özelliğinin Cinsiyet Bağlamında İncelen-mesi”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakül‐tesi  Dergisi, Cilt: 21 Sayı: 1, s.185–200, http://e-dergi.atauni.edu.tr/index.php/IIBD/ article/viewFile/3726/3555

KLEIN, P. G. and BULLOCK, J. B. (2006). “Can Entrepreneurship be Taught?”, Journal  of Agricultural  and Applied  Economics, 38(2), pp. 429-439.

KOÇEL, T. (2005), İşletme Yöneticiliği, Beta Yayınevi, İstanbul.

KOH, H. C. (1996), “Testing Hypotheses Of Entrepreneurial Charac-teristics A Study Of Hong Kong MBA Students”, Journal of Managerial Psychology, Vol:11, No: 3, pp.12-25

KORKMAZ, S. (2000), “Girişimcilik ve Üniversite Öğrencilerinin Girişimcilik Özelliklerinin Belirlenmesine Yönelik Bir Araş-tırma”, Hacettepe Üniversitesi İİBF Dergisi, 18(1), s.163–180

93

KRUEGER, Jr. N. (2007), “What Lies Beneath? The Experiential Es-sence of Entrepreneurial Thinking”, Entrepreneurship  The‐ory and Practice, 31(1), pp. 123-138.

KURATKO, D. F. and HODGETTS R. M. (1998), Entrepreneurship: A  Contemporary  Approach, Fourth Edition, The Dryden Press, Philadelphia.

KURATKO, D. F. (2005), “The Emergence of Entrepreneurship Edu-cation: Development, Trends, and Challenges”,  Entrepre‐neurship Theory and Practice, 29(5), pp. 577–598.

KUTANİS, ÖZEN R., HANCI, A. (2004), “Kadın Girişimcilerin Kişi-sel Özgürlük Algılamaları” Osmangazi Üniversitesi, İ.İ.B.F., 3. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi, s.457-464.

KUTANİS, ÖZEN R. (2006), Girişimci Kadınlar, Değişim Yayınları, Sakarya.

KÜÇÜK, O. (2005), Girişimcilik ve Küçük İşletme Yönetimi, Seçkin Yayıncılık, Ankara.

KÜÇÜKSİLLE, E. (2009), “Hipotez testi”, Editör: Şeref KALAYCI, SPSS Uygulamalı Çok değişkenli  İstatistik Teknikleri, 4. Baskı, Asil Yayın Dağıtım, Ankara.

LIÑÁN, F., MORIANO, J. A. and ZARNOWSKA A. (2008), “Stimu-lating Entrepreneurial Intentions Through Education”, Teaching  Psychology  of  Entrepreneurship  Perspective from Six European Countries, Editors:  J. A. MORIANO, L. M. GORGIEVSKI and M. LUKES, Universidad Nacional de Educación a Distancia, Madrid, pp. 45–67

LUBORSKY, M. R. (1994), Qualitative Research in Ageing Research, CA: Sage, Thousand Oaks.

LUCHSINGER, V. and BAGBY, D. R. (1987), “Entrepreneurship and Intrapreneurship: Behaviors, Comparisons, and Contrasts,” SAM Advanced Management Journal, 52(3), pp.10-13

94

MC CARTHY, B. (2000), "Researching the Dynamics of Risk-Taking and Social Learning: An Explanatory Study of Irish Entrepre-neurs", Irish Marketing Review, Volume 13, Issue 1, p.46-60

MC CLELLAND, D.C. (1961), The  Achieving  Society, Princeton, N.J:Van Nostrant.

MC LARTY, R. (2005), “Entrepreneurship among Graduates: To-wards A Measured Response”, The Journal of Management Development, Vol: 24, No: 3, pp. 223-243

MILL, J. S. (1984), Principles of Political Economy with Some Ap‐plications to Social Philosophy, john W. Parker, London.

MORRISON, A. (1998), “Entrepreneurship and Culture Specificity”, Internationalizing Entrepreneurship Education and Training 8th annual conference, Oestrich-Winkel, Germany.

MUELLER, S. and THOMAS, A. S. (2001), "Culture and Entrepre-neurial Potential: A Nine Country Study of Locus of Control and Innovativeness", Florida International University, Mi-ami, National Academy of Management, Journal of Business Venturing, Volume 16, Issue 1, pp. 51-75

MÜFTÜOGLU, M. T. ve DURUKAN, T. (2004), Girişimcilik  ve KOBİ’ler, Gazi Yayınevi, Ankara.

NORMAN, M. S and ZIMMER, T.W. (1996), Entrepreneurship and New Venture Formation, Prentice Hall Publication, London.

ÖRÜCÜ, E., KILIÇ, R. ve YILMAZ, Ö. (2007), “Üniversite Öğrencile-rinin Girişimcilik Eğilimlerinde Ailesel Faktörlerin Etkisi Üzerine Bir Uygulama”, Girişimcilik  ve  Kalkınma  Dergisi, Cilt 2∙ Sayı 2, s. 27–47, http://girisim.comu.edu.tr/dergiall/ eskisyilr/2in2.htm

ÖZGEN, H., ÖZTÜRK, A. ve YALÇIN, A. (2001), Temel İşletmecilik Bilgisi, Nobel Kitabevi, Adana.

ÖZKUL, G. ve DULUPÇU, M. A. (2007), “Kişisel Gelişimin Girişimci Tipleri Üzerine Etkisi: Antalya-Isparta İllerinde Bir İncele-me”, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, Cilt 2∙ Sayı 2, s. 89–92 http://girisim.comu.edu.tr/dergiall/eskisyilr/2in2.htm

95

PARILTI, N. ve AYDINTAN, B. (2008), “İşletmecilikle İlgili Genel Bilgiler”, Editör: ÜNER, Mithat,   Genel  İşletmecilik, Detay Yayıncılık, Ankara.

PAVETT, C. M. and LAU, A.W. (1983), “Managerial work: The influ-ence of hierarchical level and functional specialty”, Academy of Management Journal, 26(1), pp. 170-177

RAAB’, G., STEDHAM, Y. and NEUNER, M. (2005), “Entrepreneu-rial Potential: An Exploratory Study of Business students in the US and Germany”, Journal  of  Business  and Manage‐ment, 11(2), pp.71-88

RAICHAUDHURI, A. (2005), “Issues in Entrepreneurship Educa-tion”, Decision, Vol.32, No.2, pp.73-84.

RAPOSO, M. and PAÇO, A. (2011), “Entrepreneurship education: Relationship between education and entrepreneurial activ-ity”, Psicothema, 23(3), pp. 453-457

RASMUSSEN, E. and SORHEIM, R. (2006), "Action Based Entrepre-neurship Educationʺ,  Technovation, Volume 26, Issue 2, pp.185-194

RAY, D. (1986), "Perceptions of Risk and New Enterprise Formation in Singapore", Frontiers of Entrepreneurs Research, Welles-ley, M:A, Bobson Collage research  Boston, MA: Kluwer Aca-demic Publishers, pp. 437-471

ROBBINS, S. P. and COULTER M. (2007), Management, Pearson Prentice Hall, ninth edition, New Jersey.

ROBINSON, P. and HAYES, M. (1991a), “Entrepreneurship Educa-tion in America’s Major Universities”, Entrepreneurship Theory and Practice, 15(3), pp. 41–52.

ROBINSON, P. B. HUEFNER, J. C. and HUNT, H. K. (1991b), “an Attitude Approach to the Prediction of Entrepreneurship”, Entrepreneurship: Theory and Practice, (15), pp. 13-31

RONSTADT, R. (1987), “The Educated Entrepreneurs: A New Era of Entrepreneurial Education is Beginning”, American Journal of Small Business, 11(4), pp. 37-53.

96

ROTTER, J. B. (1966), “Generalized Expectancies for Internal Versus External Locus of Control of Reinforcement”, Psychological Monographs: General and Applied, (609)80, pp. 1-28

SABUNCUOĞLU, Z. ve TOKOL, T. (2001), İşletme, Ezgi Yayınları, Bursa.

SCHEIN, E.H. (1987), “Individuals and Careers”, Handbook of Or‐ganizational  Behavior,  Editor: LORSCH, J., Prentice-Hall, Englewood Cliffs, NJ, pp. 155-171.

SCHUMPETER, J. A. (1934), The Theory of Economic Development, Cambridge, MA: Harvard University Press.

SEXTON, D. L. and BOWMAN, N. B. (1984), “Entrepreneurship Education: Suggestions for Increasing Effectiveness”, Jour‐nal of Small Business Management, 22(2), pp. 18-26.

SEXTON, D. L. and UPTON, N. B. (1987), “Evaluation of an Innova-tive Approach to Teaching Entrepreneurship”, Journal  of Small Business Management, 25 (1), pp.35- 43

SEYFULLAHOĞULLARI, A. (2011),  “Türk Girişimcilerinin İş Ve Yaşam Değerlerinin Demografik Değişkenlerle İlişkisi Üze-rine Bir Araştırma: Bursa İli Uygulaması”, Trakya Üniversi‐tesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 13, Sayı 1, s.155–175

SHİMAZAKİ, H. (1992), Vision  in  Japanese  Entrepreneurship, London, New York, Routledge.

SILVER, D. A. (1983), Entrepreneurial Life, John Wiley, New York.

SOLOMON, G.T., DUFFY, S. and TARABISHY, A. (2002), “The State Of Entrepreneurship Education in the United States: A Na-tionwide Survey and Analysis”. International Journal of En‐trepreneurship Education, 1(1), pp. 65–86.

SOLOMON, G.T., WEAVER, K.M. and FERNALD, L.W. Jr. (1994), “Pedagogical methods of teaching entrepreneurship: A his-torical perspective”, Simulation and Gaming, 25(3), pp. 338–353.

97

STORMER, F., KLİNE, T. And GOLDENBERG, S. H. (1999), “Meas-uring Entrepreneurship With General Enterprising Ten-dency Test. Criterion Validity and Reliability”, Human Sys‐tems Management, Volume 18, Issue 1, pp.47-53

STOWE, C. R. B. (2000), “Entrepreneurship Education in the United States”, www.wspiz.pl/~unesco/articles/.../tekst8.pdf [01.03.2011]

SUMMERS, D. (1998), “An Empirical Investigations of Personal and Situational Factors That Relate to Formation of Entrepreneur Intensions”, Unpublished  Doctorate  Dissertation, Texas Uni-versity, pp.1–189.

TAĞRAF, H. ve HALİS, M. (2008), “Üniversitelerdeki Girişimcilik Eğitiminin “Girişimsel Öz Yetkinlik” Algısı Üzerindeki Etki-si: Bir Araştırma”, Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, Cilt 3, Sayı 2, s.91–111, http://girisim.comu.edu.tr/dergiall/eskisyilr/3in2.htm, [01.05.2011]

TCHOYAKHINA, M. (2004), “Kfw And The Promotion of Entrepre-neurship Training in Germany”, Higher  Education  İn Europe, Vol.29, No.2, July, pp. 233-236.

TİSK, Türkiye İşveren Sendikaları Konfederasyonu (2004), Avrupa Birliği’nde  Girişimciliğin  Geliştirilmesi  Türkiye’ye  Yol Gösteren  İlke,  Politika  Ve  Uygulamalar, Yayın No: 245, http://www.tisk.org.tr/yayinlar. asp?sbj=ana&ana_id=55, [02.09.2011]

TİTİZ, T. (1999), Genç Girişimcilere Öneriler, İnkılâp Kitabevi, İs-tanbul.

TJAN, K. W. (2004), “Education Entrepreneurs”, Innovation, Vol.15, No.1, pp.71-72.

TUTAR, H. (2005), İşletme Yönetimi, Seçkin Yayıncılık, Ankara.

TUTAR, H. ve KÜÇÜK, O. (2003), Girişimcilik  ve Küçük  İşletme Yönetimi, Seçkin Yayıncılık, Ankara.

98

TÜİK, İstatistiklerle Türkiye 2011, www.tuik.gov.tr/IcerikGetir.do? istab_ id=5, [10.09.2011]

VAN PRAAG, C. M. and VERSLOOT, P. H. (2007), “What is the value of entrepreneurship? A review of recent research”, Small Business Economics, 29(4), pp. 351-382.

VOLKMANN, C. (2004), “Entrepreneurship Studies- An Ascending Academic Discipline in the Twenty-First Century”, Higher Education In Europe, Vol.29, No.2, pp. 177-185.

WANG, C. K. and WONG, P. (2004), “Entrepreneurial Interest of University Students in Singapore”, Technovation, (24), pp. 163–172

WENNEKERS S. (2005), “Nascent Entrepreneurship and the Level of Economic Development”, Small Business Economics, 24(3), pp.294

YELKİKALAN, N., AKATAY, A., YILDIRIM, H.M., KARADENİZ, Y., KÖSE, C., KONCAGÜL, Ö., ÖZER, E. (2010). “Dünya ve Türkiye Üniversitelerinde Girişimcilik Eğitimi: Karşılaştır-malı Bir Analiz”, KMÜ  Sosyal  ve  Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12 (19), s. 51–59

YELKİKALAN, N. (2007), “21. Yüzyılda Girişimcinin Yeni Özelliği: Duygusal Zekâ” Girişimcilik  ve Kalkınma Dergisi, Cilt 1, Sayı 2, s. 39–51

YENİLMEZ, K. ve YOLCU, B. (2007), “Öğretmen Davranışlarının Yaratıcı Düşünme Becerilerinin Gelişimine Katkısı”, Sosyal Bilimler  Dergisi, Sayı 18, s. 95–105, http://yordam. ma-nas.kg/ekitap/pdf/ Manasdergi/sbd/sbd18/sbd-18-07.pdf [24.09.2011]

ZAKAREVIČIUS, P. and ŽUPERKA, A. (2010), “Expression of Emo-tional Intelligence in Development of Students’ Entrepre-neurship”, Economics  and Management, Vol: 15, pp. 865-873.

99

ZEITHAML, C.P. and RICE, G.H. (1987), “Entrepreneurship/Small Business Education in American Universities”, Journal  of Small Business Management, 25(1), pp. 44–50.

ZHAO, H., SEIBERT, S. E. and HILLS, G. E. (2005), “The Mediating Role of Self-Efficacy in the Development of Entrepreneurial Intentions,” Journal of Applied Psychology, 90(6), pp. 1265-1272.

http://www.yok.gov.tr/content/view/527/222/ [01.06.2011]

http://www.hemenis.com/bilimsel-arastirma-proje-yonetimi.php [01.06.2011]

http://kigaum.ankara.edu.tr/[01.06.2011]

http://www.geab.anadolu.edu.tr/index1.html[01.06.2011]

http://www.resmi-gazete.org/rega/ataturk-universitesi-girisimcilik-arastirma-ve-uygulama-merkezi-yonetmeligi-19157.htm[01.06.2011]

http://girisim.comu.edu.tr/yarisma.htm[01.06.2011]

http://www.ozyegin.edu.tr/TOPLUMSAL-PROGRAMLAR/Center-For-Entrepreneurship[01.06.2011]

http://www.iku.edu.tr/TR/2203-2-1-2013-605-4-1/Hakkimizda[01.06.2011]

http://www.cankaya.edu.tr/idari_birimler/girisimcilik.php[01.06.2011]

http://www.pegem.hacettepe.edu.tr/yonetmelik.html [01.06.2011]

http://ekogirisim.ieu.edu.tr/ [01.06.2011]

http://ugb.etu.edu.tr/[01.06.2011]

http://ugb.etu.edu.tr/tr/content/lisans-programi–10[01.06.2011]

100