DÖNÜŞÜM

FRANZ KAFKA

Türkçesi: Kamuran Şipal

I

Bir sabah tedirgin dü³lerden uyanan GregorSamsa, devcileyin bir böce§e dönü³mü³ buldu kendini.Bir z�rh gibi sertle³mi³ s�rt�n�n üzerinde yat�yor, ba-³�n� biraz kald�r�nca yay biçiminde kat� bölmelere ayr-�l�p bir kümbet yapm�³ kahverengi karn�n� görüyordu;bu karn�n tepesinde yorgan, her an kay�p tümüyle yeredü³meye haz�r, ancak zar zor tutunabilmekteydi. Vü-cudunun kalan bölümüne oranla ac�nacak kadar c�l�zbir sürü bacakç�k, ne yapacaklar�n� ³a³�rm�³, gözleri-nin önünde aral�ks�z çak�p sönüyordu.

�Bana da ne oldu böyle?� diye dü³ündü GregorSamsa. Hay�r! Dü³ falan de§ildi. Odas�, biraz fazlaküçük olmakla beraber tastamam bir insan odas�yd�ve enikonu a³inas� bulundu§u dört duvar aras�nda ses-siz sakin duruyordu. Ambalajlar�ndan ç�kar�lm�³ ku-ma³ örneklerinden bir koleksiyonun yay�ld�§� masa-n�n üzerine �Samsa bir �rman�n pazarlamac�l�§�n�yap�yordu� k�sa süre önce resimli bir dergiden kesipalt�n yald�zl� ³irin bir çerçeveye geçirdi§i bir resim as�l-m�³t�. Ba³�nda kürk ³apka, boynunda y�lan biçimindekiuzun kürk atk�yla dimdik oturmu³ bir kad�n, kollar�n�ndirsekten a³a§� bölümlerinin içinde kayboldu§u a§�r birman³onu yukar� kald�rarak seyircilere do§ru uzatm�³t�resimde.

Gregor'un gözü pencereye kayd�; havan�n kapal� ol-

3

du§unu anlay�nca �çinko denizlik üzerine dü³en ya§-mur tanelerinin t�p�rt�s� i³itiliyordu� enikonu bir hü-zün çöktü içine. En iyisi biraz daha uyuyup bütünbu sersemce dü³ünceleri unutmak, diye geçirdi içinden.Ancak, hiç de gerçekle³ecek gibi de§ildi bu; çünkü sa-§�na yatmaya al�³m�³t�, oysa ³imdiki durumunda sa§taraf�na bir türlü dönemiyordu. �stedi§i kadar güçlübir hamleyle kendini o tarafa ats�n, her defas�nda sal-lan�p sallan�p yine arka üstü dü³üyordu. Belki yüz kezdenedi, havada debelenen bacaklar�n� görmemek içingözlerini yumdu; ama sonunda bö§rüne ³imdiye dekasla duymad�§� ha�f ve künt bir a§r�n�n sapland�§�n�hissedip vazgeçti.

`Hay Allah!'�diye dü³ündü. `Ne zahmetli bir mes-lek seçmi³im kendime. Gün yok ki, yolda olmayay�m.Burada, �rmadaki as�l i³ler, gezilerde katland�§�m ka-dar tela³ ve tedirginlikle dolu de§il. Üstelik bu ba³ be-las� yolculuklar; aktarma trenlerini kaç�rmamak içinçekti§im s�k�nt�lar, rasgele yenen berbat yemekler, bo-yuna de§i³ik insanlarla dü³üp kalkmalar, asla bir sü-reklilik, asla bir içtenlik kazanamayan ili³kiler. �eytangörsün hepsinin yüzünü!' Ans�z�n yukar�da, kar�n böl-gesinde ha�f bir ka³�nt� duydu; ba³�n� daha iyi kald�-r�p bakmak için, s�rtüstü yava³ yava³ karyolan�n aya-§�na yakla³t�. Ka³�nan yeri gördü derken; ba³tan a³a§�küçük ve beyaz noktac�klarla örtülmü³tü. Noktac�kla-r�n ne olabilece§i konusunda karara varamad�, bir aya-§�yla sözkonusu yeri yoklamak istedi, ama hemen yine

4

vazgeçti; çünkü daha aya§�n� dokundurur dokundur-maz, bütün vücudunu bir ürperti kaplam�³t�.

S�rtüstü kayarak eski durumunu ald�. `Sabah er-kenden bu yataktan kalkmalar yok mu', diye dü³ündü,`adam� büsbütün serseme çeviriyor. �nsan dedi§in uy-kusunu alacak. Ba³ka pazarlamac�lar bir haremdekikad�nlar gibi ya³�yor t�pk�. Örne§in, mü³terilerden al-d�§�m sipari³leri �rmaya iletmek için, kald�§�m oteleö§le öncesi bir ara döneyim desem, bu beyleri henüzkahvalt� masas�n�n ba³�nda görürüm. Ama sen gel de,bizim patronun kar³�s�nda böyle davran; hemen kap�d�³ar� edilirsin. Ama kimbilir, belki kap� d�³ar� edil-mek benim için hepsinden hay�rl�s� olurdu. Hani anneve babam olmasa, çoktan b�rakmaz de§ildim bu i³i.Patronun önüne geçip dikilir, ne dü³ündü§ümü bütünaç�kl�§�yla yüzüne kar³� söylerdim. Diyeceklerimi i³it-meye görsün, kesinlikle dü³üp kal�rd� yere. Sonra ma-sas�n�n üzerine o ne acayip oturu³ öyle, yan�nda çal-�³t�rd�§� ki³ilerle o ne yüksekten konu³ma! Üstelik ku-laklar� a§�r i³itti§inden, konu³tu§u kimse hemen bur-nunun ucuna kadar kendisine sokulmak zorunda. An-cak yine de umudumu büsbütün yitirmi³ de§ilim. Anneve babam�n �rmaya borcunu bir yol ödeyecek paray�biriktirdim mi �ki bu da be³, alt� y�l sürer daha�,akl�mdan geçirdi§im ³eyi kesinlikle gerçekle³tirece§im.O zaman görsünlerdi bakal�m! Ama yataktan ç�kmamgerekiyor ³imdi, trenim be³te kalk�yor.'

5

Komedinin üzerinde tik tak edip duran saate birgöz att�. `Hay Allah!' diye geçirdi içinden. Saat alt�buçuktu ve göstergeler habire ilerleyip durmaktayd�.Hatta alt� buçuk da geride kalm�³t� ³imdi, nerdeyse ye-diye çeyrek vard�. Yoksa çalmam�³ m�yd� saat? Dörtteçalmas� için saatin gere§i gibi kuruldu§u yataktan gö-rülebiliyordu ve çald�§�na da hiç ku³ku yoktu. �yi ama,odadaki bütün e³yay� zang�r zang�r titreten zil sesinii³itmeyerek uyuyakalm�³ olabilir miydi? Do§ru, rahatbir uyku uyudu§u söylenemezdi; ancak rahats�zl�§� ka-dar deliksiz bir uyku uyumu³tu anla³�lan. Peki, ³imdine yapacakt�? Bir sonraki tren saat yedideydi ve butrene yeti³mek istiyorsa iki aya§�n�n bir pabuca gir-mesi gerekiyordu. Üstelik kuma³ örnekleri henüz am-balajlar�na yerle³tirilmemi³ti; ayr�ca bir k�r�kl�k, birhalsizlik vard� üzerinde. Hem trene yeti³se bile, patro-nun paylay�c� sözlerini i³itmekten kaç�n�lacak gibi de-§ildi; çünkü ma§azadaki yard�mc� ku³kusuz be³ tren-inde kendisini beklemi³, gelmedi§ini görerek durumuçoktan patrona rapor etmi³ti. Patronun, zekâ denen³eyden nasibini almam�³ ki³iliksiz bir u³a§�yd� adam.Peki, hastaland�§�n� haber verse? Ama bu da alabild-i§ine tats�z bir ³eydi, ku³ku uyand�rmaktan öte bir i³eyaramayacakt�; çünkü Gregor be³ y�ld�r �rmada çal�³�-yordu ve bu be³ y�l içinde bir kez olsun hastalanmam-�³t�. Ku³kusuz, patron hemen sigorta doktorunu yan-�na al�p gelecek, anne ve babas�na o§ullar� Gregor'untembelli§inden yak�nacak, bütün kar³� görü³ ve itiraz-

6

lar�, daha a§�zdan ç�kar ç�kmaz doktoru tan�k gösteripgeri çevirecekti. Öyle ya, sigorta doktoru için insan-lar�n hepsi sapasa§lamd�, i³ten kaçarlard� yaln�z. Ama³imdi Gregor'un durumunda böyle dü³ünmekte pek dehaks�z m�yd� doktor? Gerçekten Gregor, uzun bir uy-kunun ard�ndan ba³�ndaki do§rusu nedensiz sersemlikbir yana, kendini pek iyi, hatta enikonu ac�km�³ hisse-diyordu.

Bütün bunlar� alabildi§ine bir çabuklukla kafas�n-dan geçirir, ancak do§rulup kalkmaya da bir türlü ka-rar veremezken �tam bu s�rada yediye çeyrek kalay�vurmaya ba³lam�³t� saat�, yata§�n�n ba³ucundaki ka-p�n�n kollanarak t�klat�ld�§�n� i³itti. �Gregor!� dedi birses. Annesiydi. �Saat, yediye çeyrek var. Hani bu sa-bah yola ç�km�yor muydun?� Annesinin yumu³ak sesi.Gregor, cevap verip de kendi sesini i³itince irkildi bir-den; hiç ku³kusuz eski sesiydi; ama ³imdi buna a³a§�-lardan gelip yukarlara ç�kmas� bir türlü önlenemeyen�sl�§a benzer ac�nacak bir ses kar�³�yor, konu³ulan söz-leri ancak ilk anda aç�k seçik b�rak�p yank�lanmayaba³lar ba³lamaz bunlar� öylesine bozuyordu ki, i³ittik-lerinin do§rulu§una insan inanam�yordu. Asl�nda Gre-gor uzun boylu cevap verecek, her ³eyi aç�klayacakt�;ama bu durum kar³�s�nda: �Evet, evet, te³ekkür ede-rim anne, ³imdi kalk�yorum!� demekle yetindi. Kap�ah³ap oldu§u için sesindeki de§i³iklik d�³ardan galibafarkedilmemi³ti, çünkü bu sözler üzerine yat�³an annesiayaklar�n� sürüyerek uzakla³t�.

7

Aradaki k�sa konu³ma, Gregor'un san�ld�§� gibi i³egitmedi§ine ve henüz evde bulundu§una öbür aile bi-reylerinin dikkatini çekmi³ti. Ha�ften, ama yumruklakap�ya vurmaya ba³lad� babas�: �Gregor! Gregor!�diye seslendi. �Bir ³ey mi var, Gregor?� Ve az sonrababas�n�n uyar�c� sesini daha bir pes perdeden tekrarduydu: �Gregor! Gregor!� Öteki kap�dansa k�zkarde³i-nin usulcac�k: �Gregor?� diye s�zland�§�n� i³itti. �Ra-hats�z m�s�n yoksa, Gregor? Bir ³eye ihtiyac�n var m�?�Her iki kap�ya birden: �Hemen ³imdi geliyorum�, diyeseslendi Gregor ve sözcükleri enikonu bir titizlikle söy-leyip, aralar�na uzun süreli bo³luklar yerle³tirerek se-sindeki tuha��§� örtbas etmeye çal�³t�. Bunun üzerinegerçekten kahvalt�s�n�n ba³�na döndü babas�; ama k�z-karde³i f�s�lt�yla konu³mas�n� sürdürdü: �Gregor! Açkap�y�, ne olursun, Gregor!� Ancak, kap�y� açmay� akl�-n�n ucundan geçirdi§i yoktu Gregor'un; tersine, buncagezilerde al�³t�§� tedbirli davran�³�ndan, evde bulun-du§u zaman bile geceleyin bütün kap�lar� kilitlemeks-izin rahat etmeyi³inden ötürü kutlad� kendini.

Niyeti ilkin hiç isti�ni bozmadan serinkanl�l�kla ya-taktan kalk�p giyinmek, kahvalt� yapmak, ancak on-dan sonra ilerisini dü³ünmekti; yatakta dü³ünüp dur-malar�n kendisini makul bir sonuca ula³t�rmayaca§�n�ku³kusuz biliyordu. �imdiye dek yatakta yatarken s�ks�k vücudunda herhangi bir nedenin, belki de yat�³�n-daki bir anormalli§in yol açt�§� ha�f bir s�z� hissett-i§ini, ama bu s�z�n�n yataktan kalkt�§�nda kuruntudan

8

ba³ka ³ey olmad�§�n�n aç�§a ç�kt�§�n� an�msad�. Acababugünkü kuruntusu nas�l yava³ yava³ silinip gidecekti,merakla beklemeye koyuldu. Sesindeki de§i³ikli§e fenabir ü³ütmenin, yani pazarlamac�larda görülen bir mes-lek hastal�§�n�n ön belirtisinden ba³ka gözle bak�lama-yaca§�ndan en ufak ku³kusu yoktu. Yorgan� üzerindens�y�r�p atmakta hiç güçtük çekmedi; ci§erlerini birazhavayla ³i³irmek bunun için elvermi³, yorgan kendil-i§inden yere dü³mü³tü. Ama sonras� kolay de§ildi, ge-ni³ bedenli biri olu³u i³i daha da zorla³t�r�yordu. Do§-rulup kalkabilmesi için eller ve kollar gerekliydi; oysaGregor'da bir sürü bacakç�k vard� yaln�z ve bu ba-cakç�klar durmadan birbirinden de§i³ik devinimlerdebulunuyor, bir türlü denetim alt�nda tutulam�yordu.Gregor içlerinden birini bükeyim dese, hemen bu ba-cak yine kurtulup gergin durum al�yor, sözkonusu ba-ca§a istedi§i devinimi yapt�rsa, ötekilerin hepsi a§r�veren alabildi§ine bir tela³la adeta ba³�bo³ çal�³mayakoyuluyordu. Kendi kendine: �Bir kez ³u yatakta ge-reksiz yere yat�p kalmaktan kurtarmal�y�m kendimi!�diye söylendi.

�lkin vücudunun alt bölümüyle yataktan ç�kmay�dü³ündü; ama kendisinin henüz gözüyle görüp, en ufakbir bilgi edinemedi§i bu alt bölümün fazla hantal oldu-§unu anlad�; i³te öylesine yava³t� devinimleri. Sonunda,nerdeyse ç�lg�na dönmü³, bütün gücünü toparlay�p hiç-bir ³eye ald�rmayarak kendini ileriye itti; ancak yönünüdo§ru dürüst belirleyemedi§inden, karyolan�n ayakla-

9

r�na ³iddetle çarpt� gövdesi; duydu§u müthi³ ac�yla oanda özellikle bu alt bölümün belki de bedeninin ennazik yeri oldu§unu anlad�.

Bu yüzden, ilkin vücudunun üst bölümüyle yatak-tan ç�kmay� denemek istedi, kollay�p gözeterek ba³�n�yata§�n kenar�na do§ru döndürdü, kolayca da ba³ard�bunu; geni³lik ve a§�rl�§�na kar³�n, vücudu sonunda ba-³�n dönü³ünü izledi. Ama ba³�n� yata§�n d�³�na al�pbo³lukta tutar tutmaz, böyle bir yol izleyerek ilerle-mekten korktu; çünkü kendisini nihayet bu durumdayere b�rakt� m�, kafas�n�n yaralanmamas� için adeta birmucize gerekliydi. Oysa ³imdi her zamankinden çokakl�n�n ba³�nda bulunaca§� zamand�; dolay�s�yla, en iy-isi yine yatakta kalmakt�.

Ama onca zahmetten sonra eskisi gibi yine ahlay�po�ayarak yatakta yat�p bacakç�klar�n�n belki eskisin-den de fena birbirleriyle bo§u³tu§unu görünce ve bukeyfî davran�³lar� düzene sokmak için akl�na bir çarede gelmeyince, yatakta asla kalamayaca§�n�, yataktankurtulmak için en ufak bir umut bile bulunsa, bu umutu§runda her ³eyi feda etmesinin en uygun davran�³ ola-ca§�n� geçirdi içinden. Beri yandan, elden geldi§i kadarserinkanl� dü³ünüp ta³�nmalar�, umutsuzlukla verilecekkararlara ye§lemek gerekti§ini zaman zaman akl�na ge-tirmeyi unutmuyordu. Böylesi anlar pek büyük bir dik-katle pencereye dikiyordu gözlerini; ancak, dar soka§�nkar³� yakas�n� da bürüyen sisin görünümü, insana pek

10

güven ve ne³e sa§layacak gibi de§ildi. Saatin yenidenvurmas� üzerine: `Yedi oldu!' diye söylendi kendi ken-dine. �Saat yedi oldu, hâlâ bu yo§un sis kalkmad�.�Sanki tam bir sessizlik ba³gösterirse gerçek ve normaldurum yeniden dönüp gelecekmi³ gibi bir umuda kap-�larak, k�sa bir süre nefes almas�n� yava³lat�p k�m�lda-madan yatt�.

Ama sonra: `Saat yediyi çeyrek geçeyi vurmadan,her ne pahas�na olursa olsun yataktan ç�kmal�y�m ta-mamen', diye dü³ündü. `Zaten o zamana kadar benisormak üzere �rmadan biri gelecektir, çünkü yedidenönce aç�l�r ma§aza.' Bunun üzerine vücudunu boyluboyunca ve vücudunun her bir yerini ayn� ölçüde ya-taktan a³a§� sark�tmaya çal�³t�. Kendini yataktan a³a§�b�rakt� m�, yere dü³erken iyice havaya kald�raca§� ba³�belki bundan hiç zarar görmeyecekti; s�rt� sertle³m-i³e benziyordu; dü³meden dolay� herhalde incinmezdi.Onu en çok kayg�land�ran, sözkonusu davran�³�n isteristemez yol açaca§� büyük gürültüydü ve gürültü ba-kars�n bütün kap�lar�n ard�nda korku de§ilse bile tasauyand�racakt�. Ama böyle bir ³eyin de göze al�nmas�gerekiyordu.

Gregor, vücudunun bir yar�s�n� yataktan d�³ar� sar-k�tm�³t� ki �ba³vurdu§u yeni çare kendini zora ko³anbir giri³imden çok bir oyundu, bütün yap�lmas� gere-ken, hamleler halinde yataktan a³a§� sarkmakt��, yar-d�m�na bir ko³an olsa bu i³in ne kadar kolayla³aca§�n�

11

dü³ündü. Güçlü kuvvetli iki ki³i �babas�yla hizmetçigeldi akl�na� tamamen yeterdi; bunlar�n bütün yapa-ca§�, kollar�n� bombeli s�rt�n�n alt�na sokarak kendisiniyataktan s�y�r�p almak, sonra sözkonusu yükle yere e§i-lerek onun dö³eme üzerinde yüzüstü dönmesini dikkatve sab�rla beklemekti. Dö³eme üzerinde in³allah bir an-lam kazan�rd� bacakç�klar�. Kap�lar kilitli olmasa bile,gerçekten ba§�r�p yard�m istemesi do§ru muydu? Bunudü³ünür dü³ünmez, tüm çaresizli§ine kar³�n gülümse-meden duramad�. O anda yataktan sarkmas�n� gittikçeart�rm�³, dengesini güç koruyabilecek duruma gelmi³ti,art�k hiç vakit geçirmeden kesinlikle karar vermesi ge-rekiyordu; çünkü daire kap�s�n�n zili çald�§�nda, yed-iyi on geçeyi gösteriyordu saat. Gregor: `Ma§azadanbiri geldi muhakkak!' diye söylendi kendi kendine veadeta donup kald�; ama bacakç�klar� bo³lukta inad-�na daha h�zl� devinmeye ba³lam�³t�. Bir an için her³ey sessizli§e gömüldü. Nas�lsa saçma bir umuda kap-�larak: `Açmayacaklard�r kap�y�', diye geçirdi içinden.Ama derken, tabii her zamanki gibi, hizmetçi sert ad-�mlarla yürüyüp kap�y� açt�. Gregor daha �Günayd�n!�sözcü§ünü i³itir i³itmez, gelenin kim oldu§unu anlad�.Müdür Bey'in kendisiydi. Ne diye sanki i³e en ufak birgecikmede insan�n hakk�nda hemen en kötü ku³kula-r�n beslendi§i bir �rmada çal�³maya mahkûm edilmi³ti!Firmada çal�³anlar�n hepsinin de hiç ayr�cas�z kalpazanki³iler mi olmas� gerekiyordu? Bunlar�n aras�nda ³öylebirkaç sabah saatini bile �rma yarar�na geçirmese vic-

12

dan azab�ndan deliye dönüp, adeta bir daha yataktanç�kamayacak duruma dü³en sad�k ve i³ine ba§l� kimse-ler yok muydu? Asl�nda böyle bir ³ey gereksizdi ya,diyelim bir soru³turmada bulunulacakt�, ç�raklardanbiri yollan�p bu i³ ona yapt�r�lamaz m�yd� sanki? �lleMüdür Bey'in kendisi mi ç�k�p gelmeli, hiçbir günah�olmayan aile bireylerine ku³ku uyand�r�c� bu geç kalmai³iyle ilgili soru³turman�n ancak Müdür Bey'in zekâs-�na havale edilebilecek kadar önemli oldu§u mu göster-ilmeliydi? Gregor, do§ru dürüst bir karara varmaktançok, ilgili dü³üncelerin yol açt�§� tela³la bütün gücünütoparlay�p yataktan d�³ar� att� kendini. Yüksek per-deden pat diye bir ses duyuldu. Ama buna gerçek an-lamda bir gürültü denemezdi. Dü³menin yol açt�§� sesi,hal� biraz yumu³atm�³t�; sonra, s�rt�n�n da sand�§�ndanesnek oldu§unu gördü Gregor, bu yüzden dü³ü³ü pekdikkati çekmeyen bir ses ç�karm�³t�. Ne var ki, yeterikadar kollayamad�§� ba³� yere vurmu³tu, öfke ve ac�ylakafas�n� çevirip hal�ya sürtmeye ba³lad�.

Müdür Beyin'in soldaki yan odadan: ��çerde bir³ey dü³tü�, dedi§ini i³itti; günün birinde Müdür Bey'inba³�na da, bugün kendisininkine benzer bir olay ge-lemez mi sanki, diye geçirdi içinden. Do§rusu böylebir ³eyin olabilece§ini kabul etmek gerekiyordu. AmaGregor'un içinden geçirdi§i soruya kabaca cevap ve-rir gibi, o anda biti³ik odada Müdür Bey birkaç sertad�m atarak rugan çizmelerini g�c�rdatt�. Sa§daki bit-i³ik odadan ise k�zkarde³inin f�s�ldad�§� duyuldu: �Gre-

13

gor! Müdür Bey geldi.� ��Biliyorum�, diye cevaplad�Gregor; ancak, k�zkarde³inin i³itebilece§i kadar da se-sini yükseltmeyi göze alamam�³t�.

O anda: �Gregor!� diye babas� seslendi soldaki bi-ti³ik odadan. �Müdür Bey geldi, Gregor! Senin sabahtreniyle neden yola ç�kmad�§�n� soruyor. Ne cevap ve-rece§imizi bilemiyoruz. Hem Müdür Bey bizzat sen-inle konu³mak istiyor. Aç kap�y� lütfen! Müdür Bey,odadaki da§�n�kl�§� ho³ göreceklerdir san�r�m.� Bu ko-nu³ma aras�nda: �Hay�rl� sabahlar, Bay Samsa!� diyenazik seslendi Müdür Bey. Annesi: �Gregor rahats�zgaliba�, dedi. Babas�, hâlâ kap�da konu³up duruyordu.�Rahats�z Gregor�, diye ekledi annesi, �inan�n banaMüdür Bey. Yoksa hiç treni kaç�r�r m�yd�! Akl� hepi³inde çünkü. Ak³amlar� asla soka§a ç�km�yor, bu yüz-den nerdeyse k�zd�§�m bile oluyor kendisine. �imdi isesekiz gündür burada; ama her ak³am evde kal�p hiçbiryere gitmedi. Masan�n ba³�nda bizimle oturup sessizsedas�z gazetesini okuyor ya da tren tarifelerini incel-iyor. Biraz oyalanmak istedi mi k�l testereyi al�yor el-ine, çal�³maya koyuluyor. Örne§in, iki, üç gecelik birçal�³mayla küçük bir resimlik oyup ç�kard� tahtadan.Ho³ bir ³ey hani, görseniz ³a³ars�n�z, içerde as�l� du-ruyor. Kap�y� açs�n, hemen görürsünüz. �unu da söy-leyeyim ki, sizin burada bulunman�zdan mutluluk du-yuyorum, Müdür Bey. Biz yaln�z olsak, Gregor'a açt�-ramazd�k kap�y�. Öyle inatç�d�r ki! Sabahleyin kendisihay�r falan dedi ama, yine de rahats�z oldu§u belli.�

14

Bu anda Gregor, usulcac�k ve dü³ünceli: ��imdi geli-yorum!� diye seslendi odadan; ama d�³ardaki konu³-man�n tek kelimesini bile kaç�rmamak için yerindenk�m�ldamad�. Müdür Bey'in annesine: �O§lunuzun budavran�³�n� aç�klayacak ba³ka neden de bulam�yorumzaten han�mefendi!� dedi§ini i³itti. �Öyle ciddi bir ³eyolmasa bari. Öte yandan, biz i³ adamlar�, maalesef midiyeceksiniz art�k, Allaha ³ükür mü, ha�f rahats�zl-�klar� çok vakit i³imizi dü³ünerek düpedüz yads�makzorunday�z.� Babas� sab�rs�zlanm�³t�, yeniden kap�yavurarak: �Ne diyorsun, Gregor? Müdür Bey içeri gi-rebilir mi art�k?� diye sordu. Ama Gregor: �Hay�r!�diye cevaplad�. Soldaki biti³ik odada tats�z bir sessiz-lik ba³göstermi³ti, sa§daki biti³ik odada ise k�zkarde³ih�çk�rarak a§l�yordu.

Ne diye k�zkarde³i ötekilerin yan�na gitmiyordusanki? Galiba uykudan yeni kalkm�³, giyinmeye hemenhiç vakit bulamam�³t�. Peki, ne diye a§l�yordu acaba?Kendisi yataktan kalkarak, Müdür Bey'in odaya girme-sine izin vermedi§inden mi? Yoksa �rmadaki i³ini kay-betme tehlikesiyle kar³� kar³�ya bulunuyordu da, i³inikaybedince, patronun eski alacak hesaplar�yla anneve babas�n�n yakas�na yeniden yap�³aca§�ndan korku-yordu, onun için mi? Ama bunlar ³imdilik yersiz ta-salardan öte bir ³ey de§ildi; Gregor henüz buradayd�ve ailesini b�rak�p gitmeyi akl�n�n ucundan geçird-i§i yoktu. �u anda hal�n�n üzerinde yat�yordu gerçive ne durumda oldu§unu bilen biri, kendisinden Mü-

15

dür Bey'i odaya koyvermesini gerçekten istemeye kalk-mazd�. Sonradan uygun bir mazeretle kolay aç�klana-bilecek böyle bir kabal�ktan ötürü de çal�³t�§� yerdenhemen kap�d�³ar� edilemezdi. Gregor'a öyle geliyorduki, onu a§lay�p s�zlamalar ve ikna yollu sözlerle rahat-s�z edeceklerine, kendi haline b�rakmalar� çok daha uy-gundu. Ama i³te ne durumda bulundu§una ili³kin ke-sin bir ³ey bilmemeleri, evdekileri böyle davranmayazorluyor ve davran�³lar�n� ba§�³lat�yordu.

Bu anda: �Bay Samsa!� diye ba§�rd� Müdür Beysesini yükselterek. �Ne oldu, ne var? Odan�za kapan-m�³s�n�z, evet veya hay�rdan ba³ka bir cevap ç�km�yora§z�n�zdan. Anne ve baban�z� yok yere büyük üzünt-ülere sokuyor, ayr�ca, hani söz aras�nda söylüyorum,i³inizi do§rusu görülmedik biçimde savsakl�yorsunuz.�u an, anne ve baban�zla patronunuz ad�na konu³u-yor ve sizden hemen bana kesin bir aç�klamada bulun-man�z� önemle rica ediyorum. Hayret do§rusu, hayret!Ben sizi sakin, akl� ba³�nda biri bilirdim; oysa ³imdikendinizi durup dururken acayip kaprislere kapt�rm�³görünüyorsunuz. Patron bu sabah bana, i³inize böylegeç kalman�z�n nedeni say�labilecek kimi ³eyler ç�tlat-mad� de§il; bu yak�nda size verilmi³ alacaklar� tahsilyetkisiyle ilgili ³eyler hani. Ama ben Allah için böylebir nedenin sözü edilemeyece§i konusunda nerdeyse ³e-re�m üzerine temin ettim kendisini. Ancak, ³imdi buak�l almaz inatç�l�§�n�z� görünce, sizi en ufak ³ekildesavunmak için hiçbir istek duymuyorum. Hem �rma-

16

daki yeriniz de öyle pek sa§lam say�lmaz. Ba³lang�çtaniyetim sizinle yaln�z konu³mak, bunlar� ba³ka kimsei³itmeden size söylemekti. Ne var ki, burada bana bo³yere zaman harcatt�§�n�z� görünce, neden söyleyecek-lerimi say�n anne ve baban�z da i³itmesin, anlam�yo-rum. Diyece§im, son zamanlardaki çal�³man�z hiç dememnunluk verici de§ildi. Do§ru; pek verimli çal�³ma-lar için elveri³li denebilmekten uzak bir sezondu; ancakhiç i³ yap�lamayacak kadar da kötü bir sezon yokturBay Samsa ve olamaz.� Gregor, akl� ba³�ndan giderekve tela³�ndan her ³eyi unutarak: �Ama Müdür Bey!�diye cevaplad� içerden. ��imdi aç�yorum kap�y�. Ha�fbir rahats�zl�k, o kadar; bir ba³ dönmesi yataktan kalk-mam� engelledi. �u an henüz yataktay�m, ama eski zin-deli§ime büsbütün yine kavu³mu³ hissediyorum kend-imi. �³te ç�k�yorum yataktan. Birazc�k daha sabredi-verseniz! Dü³ündü§üm kadar kolay gerçekle³meyecekyataktan ç�kmam. Ama art�k kendimi iyile³mi³ hissed-iyorum. Nas�l da öyle durup dururken insan�n üzerineçullan�yor ³u hastal�k! Dün ak³am hiçbir ³eyim yoktu;annem ve babam da biliyor ya; ama hay�r, dün ak³amda üzerimde ha�f bir k�r�kl�k hissetmi³tim. Halimdende anla³�l�yordu. Ne diye durumu �rmaya haber ver-medim bilmem. Ama insan hastal�§�n� evde kalmaks�-z�n da atlatabilece§ine inan�yor hep. Müdür Bey, anneve babam� üzmeyin ne olur? Bana yöneltti§iniz suç-lamalar için bir neden yok çünkü; sonra, bu konuda³imdiye dek kimse bana bir ³ey söylemedi. San�r�m,

17

yollad�§�m son sipari³ listelerini görmemi³ olacaks�n�z.Hem saat sekiz treniyle de yola ç�kaca§�m; birkaç saat-lik dinlenme iyi geldi. Burada bo³una vaktinizi kaybet-meyin, Müdür Bey. Birazdan kendim ma§azaya gele-ce§im. Lütfen bunu patrona bildirip, sayg�lar�m� iletinkendisine.�

Gregor bütün bunlar� çabuk çabuk, ne konu³tu-§unu pek bilmeksizin söylerken, herhalde daha önceyatakta edindi§i beceri sayesinde güçlük çekmedensand�§a yakla³m�³ ve ona tutunarak do§rulmu³tu. Ger-çekten kap�y� açacak, gerçekten ortada gözüküp Mü-dür Bey'le konu³acakt�. �imdi odadan ç�kmas�n� iste-yip duranlar�n, kendisini görünce ne diyeceklerini çokmerak ediyordu. Bakt� ki korkudan donakald�lar, o za-man art�k sorumluluk diye bir ³ey tan�mayacak ve içirahatlayacakt�. Ama her ³eyi serinkanl� kar³�lad�lar m�,kendisi de tela³a kap�lmak için bundan böyle ortada birneden görmeyecek ve elini çabuk tuttu mu saat sekiztrenine yeti³ebilecekti. �lkin birkaç kez sand�§�n cilal�pürüzsüz yüzeyinden gerisin geri kayd� a³a§�, ama sonbir davran�³�nda dimdik do§ruldu. Ne denli k�vrand-�r�c� olursa olsun, karn�ndaki a§r�lar� art�k umursad-�§� yoktu. Derken orac�ktaki bir sandalyenin arkal�§�naatt� kendini, bacaklar�yla sandalyenin kenarlar�na s�m-s�k� yap�³t�. Bu yoldan, vücudu üzerindeki denetimide ele geçirmi³ti; hiç sesini ç�karmadan bekledi, çünküMüdür Bey'in sözlerini bundan böyle i³itebiliyordu.

18

Anne ve babas�na: �Bir tek kelime anlad�n�z m� ko-nu³tuklar�ndan?� diye sordu§unu i³itti Müdür Bey'in.�Bizi aptal yerine koymuyordur san�r�m?� ��Dahaneler!� diye cevaplad� annesi yüksek sesle; a§lamayaba³lam�³t�. �Belki de a§�r hasta yat�yor, Gregor, bizde ona eziyet edip duruyoruz.� Sonra: �Grete! Grete!�diye seslendi annesi. Kar³�dan: �Efendim anne!� de-di§i duyuldu k�zkarde³inin. Gregor'un odas�n�n ara-c�l�§�yla birbirleriyle haberle³iyorlard�. �Hemen dok-tora ko³ Grete! Gregor hasta! Çabuk bir doktor al�pgel! Az önce nas�l konu³tu§unu duymad�n m�?� Anne-sinin ba§�rarak konu³mas�yla k�yaslan�rsa dikkati çe-kecek kadar alçak perdeden; �Bir hayvan sesinden ka-l�r yeri yoktu�, dedi Müdür Bey. Derken babas�, elle-rini ç�rparak holden mutfa§a do§ru: �Anna! Anna!�diye ba§�rd�. �Durma ko³, bir çilingir getir!� Hemeniki k�z, etekliklerini h�³�rdatarak holden se§irtip geçti-ler �k�zkarde³i nas�l da giyinebilmi³ti o kadar çabuk�ve h�zla kap�y� aç�p ç�kt�lar. Kap�n�n arkalar�ndan ka-pand�§�n� bildiren bir ses i³itilmedi; galiba kap�, büyükbir felâkete u§ram�³ evlerdeki gibi aç�k b�rak�lm�³t�.

Ama Gregor hayli yat�³m�³t�. Hani sesi, belki ku-la§� al�³t�§�ndan, kendisine yeterince aç�k seçik, hattaeskisinden de aç�k seçik gelmesine kar³�n, yine de an-la³�lam�yordu konu³tuklar�. Ancak, ³imdi, d�³ardakilerkendisinde anormal bir durumun varl�§�na inan�yor,ona yard�ma haz�r bulunuyorlard�. Bu yolda ilk önlem-ler al�n�rken aç�§a vurulan umut ve güven rahatlatt�

19

Gregor'u. Kendini yine insan toplumu içerisine kabuledilmi³ görüyordu ve do§rusu aralar�nda ayr�m yap-maks�z�n gerek doktor, gerek çilingirden ola§anüstü ve³a³�rt�c� ba³ar�lar beklemeye ba³lad�. Kesin önem ta³�-yan konu³malarda bulunmas�n�n zaman� yakla³�yordu.Bu konu³malar için sesine elden geldi§i kadar netlik ka-zand�rmak üzere bir iki öksürdü, ama bunu pek k�s�ksesle yapmaya çal�³t�; çünkü bakars�n öksürü§ünün seside insan öksürü§ünden ba³ka türlü ç�kabilirdi. Ancak,bu konuda kendisi art�k bir yarg�ya varmaktan çekini-yordu.

Biti³ik oday� tam bir sessizlik kaplam�³t�. Belki deanne ve babas� Müdür Bey'le masada oturmu³, f�s�l-da³�p duruyor, belki de hepsi birden kap�ya yaslan-m�³, içeriye kulak kabart�yorlard�. Gregor, sandalyeylekendini yava³ yava³ ileriye do§ru itti; derken sandal-yeden elini çekerek kap�ya do§ru at�ld�, kap�ya tutu-nup do§ruldu �bacakç�klar�n�n tabanlar�nda bir ya-p�³kanl�k vard��, bir an dinlendi burada. Sonra kilitiçinde sokulu anahtar� a§z�yla çevirmeye u§ra³t�. Neyaz�k ki do§ru dürüst di³leri yoktu anla³�lan, anah-tar� neyle tutacakt�? Ama çeneleri pek güçlüydü veçenelerinin yard�m�yla anahtar� gerçekten yerinden oy-natt�; bu arada bir yeri incinmi³ti mutlaka, çünkü a§-z�ndan kahverengi bir s�v� anahtar üzerine ak�p ora-dan da yere damlamaya ba³lad�. Biti³ik odadan: ��³i-tiyor musunuz? Anahtar� çevirmeye u§ra³�yor�, dediMüdür Bey. Bu söz, Gregor'u enikonu yüreklendirdi.

20

Ama hepsi ba§�rmal�yd� ona. Anne ve babas�, hepsi:�Ha gayret, Gregor!� diye ba§�rmal�yd�: �Sak�n koy-verme! Yüklen kilide, Gregor!� Gösterdi§i çabalar� ev-dekilerin merakla izledi§i dü³üncesiyle bütün gücünütoplayarak ç�lg�n gibi anahtar� �s�rd�. Anahtar dönd-ükçe, o da kilidin çevresinde dolan�p duruyordu. Ar-t�k kendisini ayakta tutan a§z�yd� yaln�z, gerekti§indeanahtara as�l�yor ya da vücudunun tüm a§�rl�§�yla onua³a§� bast�r�yordu. Nihayet çat diye aç�lan kilidin tizsesine uykusundan uyand� adeta, rahat bir nefes ald�.�Çilingirsiz ba³ard�m i³te!� diye söylendi kendi kend-ine ve kap�y� iyice açmak için ba³�n� kola dayad�.

Kap�y� bu tarzda açmak zorunda kal�³�, kap�n�niyice aç�lmas�na kar³�n Gregor'un henüz ortada gör-ünmemesine yol açm�³t�. Tam salona ayak atacakkenpat diye s�rtüstü y�k�lmamak istiyorsa, kap� kanatlar-�ndan birinin çevresini pek büyük bir dikkatle usulca-c�k dolanmas� gerekiyordu. Kendisi henüz bu zor i³leu§ra³�p, ba³ka ³eye ald�racak vakit bulamazken, Mü-dür Bey'in birden yüksek sesle: �Oh!� diye bir ses ç�-kard�§�n� i³itti; ses, t�pk� bir rüzgâr u§ultusunu and-�r�yordu. Az sonra da Müdür Bey'in kendisini gördüGregor. Kap�ya oradakilerin hepsinden yak�n bulunanMüdür Bey elini aç�k a§z�na bast�rm�³, sanki görünme-yen, ama habire üzerine gelen bir güç kar³�s�nda yava³yava³ gerilere çekiliyordu.

Müdür Bey'in odada bulunmas�na ald�rmayan an-

21

nesi, geceden kalma da§�n�k ve dimdik saçlarla ora-c�kta dikiliyordu; Gregor'u görünce, ilkin ellerini ke-netleyerek babas�na bakt�, sonra Gregor'a do§ru ikiad�m atarak, giysisinin çepçevre aç�l�p yay�lan etek-leriyle yere y�k�ld�; yüzü gö§süne dü³mü³, adeta bü-tünüyle ortadan silinip kaybolmu³tu. Babas�, halindedü³manca bir ifade, yumru§unu s�kt�; Gregor'u gerisingeri sürüp odas�ndan içeri t�kmak ister gibiydi; bir aragüvensiz gözlerle çevresine bak�nd�, ard�ndan elleriylegözlerini kapay�p güçlü gö§sü sars�la sars�la a§lamayakoyuldu.

Bu durumda, salona girmeye kalkmad� Gregor,kap� kanatlar�ndan s�ms�k� sürmelenmi³ olan�na içer-den yasland�; öyle ki ancak yar� vücudu görülebiliyor,bu vücut üzerinde seçilen yana e§ik ba³�yla odadakilereç�ld�r ç�ld�r bak�yordu. Bu arada ortal�k iyiden iyiyeayd�nlanm�³, yolun kar³� yakas�nda uzay�p giden ba³�sonu bellisiz gri siyah binan�n bir bölümü �bir has-taneydi buras��, cephe k�sm�n� kat� bir biçimde oyupgeçen düzenli pencereleriyle aç�§a ç�km�³t�. Hâlâ din-memi³ti ya§mur, ama tek tek görülebilen ve adeta tektek yukardan a³a§� f�rlat�lan iri damlalar halinde ya-§�yordu ³imdi. Masan�n üzerini tabak �ncan gibi ³ey-ler doldurmu³tu; çünkü babas� için kahvalt� günün enönemli yeme§iydi ve bu yeme§i bir yandan çe³itli ga-zeteleri okuyarak saatlerce sürdürürdü. Tam kar³� du-varda, Gregor'un askerlik döneminden kalma bir resimas�l�yd� ve resimde Gregor eli meçinde, tasa ve kayg�-

22

lardan uzak gülümseyen, duru³u ve üniformas�na kar³�herkesi sayg�ya davet eden bir te§men olarak görülü-yordu. Holün kap�s� aç�lm�³t�; daire kap�s� da aç�k bu-lundu§undan, a³a§� inen merdivenin ba³ taraf� seçile-bilmekteydi.

�Evet!� dedi Gregor; evde serinkanl�l�§�n� yitir-meyen tek ki³i ku³kusuz kendisiydi, bunu biliyordu.��imdi giyiniyorum. Koleksiyonu toparlay�p yola ç�ka-ca§�m hemen. Yola ç�kmama izin, izin verecek misiniz?Evet, Müdür Bey! Görüyorsunuz dikkafal� de§ilim; çal-�³maktan zevk duyar�m. �u geziler zahmetli bir i³, amaonlars�z da ya³ayamam do§rusu. Peki ama, nereye gi-diyorsunuz Müdür Bey? Firmaya m�? Firmaya, öylemi? Burada geçenleri oldu§u gibi rapor edecek mis-iniz? Hani bir an oluyor, insan çal�³acak gücü bula-m�yor kendinde. Ama böylesi anlar, geçmi³te yap�lani³leri an�msamak ve ileride, engel ortadan kalkt�ktansonra daha büyük bir ³evk ve gayretle i³e sar�lmay�dü³ünmek için biçilmi³ kaftand�r. Nihayet Say�n Pat-ron'a çok ³ey borçluyum, siz de pek iyi biliyorsunuzbunu. Öte yandan, anne ve babamla k�zkarde³imin ge-çim yükü de benim omuzlar�mda. �u anda durumumnazik, ama bu durumdan yine kendimi s�y�r�p kurta-raca§�m. Güç bir i³, bari siz daha da güçle³tirmeyin.Ma§azada benim taraf�m� tutun. Pazarlamac�lar� sev-mezler, biliyorum. Tonla para kazan�r, gel key�m gelya³arlar diye dü³ünürler. Bu önyarg�y� daha bir dik-katle gözden geçirmek için, öyle zorlay�c� bir neden

23

de ç�kmaz insan�n kar³�s�na. Ama siz Müdür Bey, sizöbür personelden daha derli toplu görebilirsiniz du-rumu. Hani tamamen söz aram�zda, Say�n Patron'unkendisinden bile daha derli toplu görebilirsiniz. ÇünküPatron bir i³ adam� oldu§undan, verece§i yarg�lardakolay etki alt�nda kal�p hizmetinde çal�³t�rd�§� bir me-murun aleyhinde bir tav�r tak�nabilir örne§in. Siz deçok iyi biliyorsunuz ki, y�l�n hemen bütününü ma§azad�³�nda geçiren bir pazarlamac� dedikodulara, raslant-�lara ve nedensiz ³ikâyetlere kolayca kurban gidebilir,bunlara kar³� asla savunamaz kendini, çünkü çoklukbunlardan haberi olmaz; olsa da, ancak bir geziyi bit-kin sona erdirip �rmaya döndü§ü ve nedenleri art�kbir türlü kestirilemeyen kötü sonuçlar�n etkilerini özvarl�§� üzerinde hissetti§i zaman olur. Müdür Bey, git-meyin böyle rica ederim. Bana birazc�k hak verdi§inizigösteren bir tek söz söyleyin hiç de§ilse.�

Ama Müdür Bey daha Gregor'un ilk sözleri üzerinearkas�na dönmü³tü, yaln�zca titreyen omuzlar� üzerin-den dudaklar�n� iyice aralayarak Gregor'a bak�yordu;Gregor konu³urken bir an bile bo³ durmam�³, ondangözünü ay�rmaks�z�n kap�ya do§ru sokulmu³, ama sa-londan ç�kmas�n� önleyen gizli bir yasak varm�³ gibibunu pek a§�rdan yapm�³t�. Derken hole geldi; aya§�n�birden salondan çekip al�³�na bak�l�rsa, öyle san�labil-irdi ki, sanki ate³ üzerine basm�³t�. Ama holde sa§ el-ini uzatabildi§i kadar ileriye, merdivene do§ru uzatt�;orada kendisini tanr�sal bir kurtulu³ bekliyordu adeta.

24

Gregor, ma§azadaki konumunun iyice sars�lmas�n� is-temiyorsa, Müdür Bey'in böyle bir ruh durumu içindeçekip gitmesine asla izin vermemesi gerekti§ini sezi-yordu. Anne ve babas� bu gibi ³eyleri do§ru dürüstkavrayabilecek yetenekten yoksundu; bunca y�l içinde�rmadaki i³ini Gregor'un ömür boyu elinde tutaca§�kan�s�n� edinmi³ ve ³u anda kendilerini üzüntüye öy-lesine kapt�rm�³lard� ki, birazc�k olsun ileriyi görecekdurumda de§illerdi.

Müdür Bey'in al�konulmas�, yat�³t�r�lmas�, ikna ed-ilmesi ve nihayet gönlünün kazan�lmas� gerekiyor, Gre-gor'la ailesinin gelece§i buna bak�yordu. Ke³ke k�z-karde³i ³imdi salonda bulunsayd�! Zeki bir k�zd� hani;daha Gregor s�rtüstü rahat rahat yatarken o a§lam-�³t�. Ve Müdür Bey'in, bu kad�nlara dü³kün adam�nk�zkarde³ine kar³� dayanamay�p onun dedi§ini yapa-ca§� ku³kusuzdu. �imdi k�zkarde³i olsa dairenin kap-�s�n� kapar ve holde konu³aca§� sözlerle Müdür Bey'ikorkular�ndan kurtar�rd�. Gelgelelim k�zkarde³i evdede§ildi, dolay�s�yla Gregor'un kendisi harekete geçmekzorundayd�. �u anda üstesinden gelebilece§i devinim-lerin neler oldu§unu henüz bilmiyordu; bunu umur-samaks�z�n, ayr�ca demin konu³tuklar�n�n yine yanl�³anla³�labilece§ini, belki de yanl�³ anla³�ld�§�n� dü³ün-meksizin kap� kanad�ndan ayr�ld�; aradaki bo³luktanvücudunu ite kaka geçirmeye çal�³t�. O s�rada sofan�nkorkulu§una iki eliyle gülünç denecek biçimde yap�³anMüdür Bey'in yan�na gidecekti. Ama hemen tutuna-

25

cak bir yer arayarak, ufak bir ç�§l�kla bir sürü bacak-ç�§�n üzerine y�§�l�p kald�. O saat, bu sabah ilk kez vü-cudunda bir rahatl�k duydu; bacakç�klar� sa§lam birzemine kavu³mu³tu. Bacakç�klar�na tamamen söz ge-çirebildi§ini görerek sevindi; hatta istedi§i yere kendis-ini ta³�y�p götürmek için çaba bile harc�yorlard�. Art�ktüm rahats�zl�§�n�n sona ermek üzere oldu§una inan-maya ba³lad�, Gregor. Ba³ka türlü hareket edemedi§in-den sa§a sola sallan�yor, annesine hiç de uzak bulun-mayan bir yerde, tam onun kar³�s�nda dö³eme üzerindeyat�yordu ki, tamamen kendi içine gömülmü³e benze-yen annesi birden f�rlay�p kalkt� aya§a, kollar�n� iyiceileriye uzat�p parmaklar�n� gererek: ��mdat! Aman Ya-rabbi! �mdat!� diye ba§�rmaya koyuldu. Gregor'u dahaiyi görmek ister gibi ba³�n� yana e§mi³ti; ama derken,buna kar³�t bir davran�³la geri geri se§irtmek gibi birsaçmal�§a kalk�³t�; arkas�nda kurulu kahvalt� masas�n�nbulundu§unu unutmu³tu; masan�n yan�na gelir gelmez,adeta dalg�nl�§�ndan hemen üzerine oturuverdi; yan�-ba³�nda devrilen kocaman kahvedenlikten kahvenin selgibi akt�§�n� farketmemi³e benziyordu.

Gregor, annesine bakarak: �Anne! Anne!� diye ses-lendi usulca, Müdür Bey bir an için tamamen akl�ndanç�km�³t�; ama akan kahveyi görünce çeneleriyle birkaçkez bo³lu§a do§ru hamle yapmadan duramad�. Bununüzerine yeniden ba§�rmaya ba³lad� annesi; masay� b�-rak�p kaçt�, kar³�dan se§irtip gelen babas�n�n kollar�nab�rakt� kendini. Ama Gregor'un o anda anne ve babas-

26

�na ay�racak vakti yoktu; merdivenden inmeye koyulanMüdür Bey, çenesini korkulu§un üzerine dayayarak sonbir kez dönüp arkas�na bakt�. Müdür Bey'e yeti³mekisteyen Gregor, ileriye at�ld� hemen. Müdür Bey an-la³�lan bir ³eyler sezinlemi³ olacakt�, birkaç basama§�birden inmeye ba³lad�. �Vay can�na!� diye hayk�rd� ev-den ç�k�p gitmek üzereyken ve ses bütün merdiven-lerde ç�nlad�. Ne yaz�k ki, Müdür Bey'in gidi³i ³imdiyedek serinkanl�l�§�n� pek yitirmemi³ babas�n� da hayli³a³�rtm�³a benziyordu; çünkü Müdür Bey'in arkas�n-dan ko³mas� ya da hiç de§ilse Gregor'u onun pe³inedü³mekten al�koymamas� gerekirken, sa§ eliyle MüdürBey'in ³apka ve pardösüsüyle bir sandalyenin üzerindeb�rakt�§� bastonunu kap�p sol eliyle masadan büyük birgazete ald�, ayaklar�n� yere vurup baston ve gazeteyihavada sallayarak Gregor'u odas�ndan içeri t�kmayaçal�³t�. Gregor'un yalvar�p yakarmalar�n�n hiçbiri paraetmedi ve hiçbiri de anla³�lmad�. Gregor ba³�n� isted-i§i kadar süklüm püklüm döndürsün, babas� ayaklar-�yla giderek daha hoyrat yeri dövüyordu. Kar³�da an-nesi serin havaya ald�rmayarak bir pencere aç�p d�³ar�sarkt�, pencereden hayli ilerde tuttu§u yüzünü ellerinegömdü. Bunun sonucu olarak sokakla merdiven aras-�nda güçlü bir hava ak�m� ba³gösterdi, perdeler uçu³-maya ba³lad�, masan�n üzerindeki gazeteler h�³�rday�pgazete yapraklar�ndan kimisi esintiyle yerde sürüklen-meye koyuldu. Babas� aman vermeksizin Gregor'u s�-k�³t�r�yor, bu arada vah³i bir insan gibi sesler ç�kar�-

27

yordu. Ne var ki, geri geri gitme konusunda Gregor'unhiç egzersizi yoktu ve gerçekten pek yava³ yürüyordubu i³. Gregor bir arkas�na dönebilse, o saat odas�ndaalabilirdi solu§u; ama fazla zaman isteyen dönme gir-i³imiyle babas�n� sab�rs�zland�rmadan çekiniyordu; üs-telik her an babas�n�n elindeki bastondan s�rt�na ya daba³�na öldürücü bir darbenin inmesi i³ten de§ildi. An-cak, sonunda Gregor için ba³ka yapacak ³ey kalmad�;çünkü geri geri giderken gidi³ yönünü bile koruyamad-�§�n� deh³etle farketmi³ti. Dolay�s�yla, bir yandan gözucuyla sürekli babas�na bakarak elden geldi§ince h�zl�,ama gerçekte pek yava³, dönme eylemine giri³ti. Her-halde babas� iyi niyetini sezmi³ti ki, dönü³ s�ras�ndaGregor'a ili³medi, tersine bastonunun ucuyla uzaktanonun bu giri³imini yönetmeye çal�³t�. Ne olurdu sanki,babas� a§z�ndan o katlan�lmaz �sl�kl� sesleri ç�karma-sayd�! Bu sesler, Gregor'un akl�n� ba³�ndan al�yordu.Nerdeyse tamamen arkas�na dönmü³tü ki, kulaklar�boyuna �sl�k seslerinde, ³a³�rarak yine biraz gerisin geriçarketti. Ama sonunda çok ³ükür ba³�yla kap�n�n ön-üne geldi, gövdesinin kap�dan kolay geçemeyecek kadargeni³ oldu§unu gördü. �çinde bulundu§u ruh durumun-dan ötürü, kap�n�n öbür kanad�n� da aç�p Gregor'a ge-çebilece§i gibi bir yer sa§lamay� hiç dü³ünmedi babas�;akl�na takt�§� tek ³ey varsa, Gregor'u bir an önce oda-s�na t�kmakt�. Gregor'un do§rulup kalkarak, kap�dangeçmek için gerekli uzun boylu haz�rl�klara giri³mes-ine de asla izin verecek gibi görünmüyor, kendine özgü

28

bir tak�m sesler ç�kararak, sanki önünde hiçbir engelyokmu³ças�na onu ileri do§ru sürüp götürmeye u§ra-³�yordu; Gregor'un pe³inden gelen ses, bundan böylehiç de bir tek baban�n sesi gibi ç�kmamaktayd�. Vegerçekten, i³in ³akaya gelir yan� kalmam�³t� art�k. Gre-gor, ne olursa olsun, �k�na s�k�na kap�dan geçmeye çal-�³t�, yere sürtünmekten bö§ürlerinden biri ba³tan a³a§�yara bere içinde kalm�³t�, beyaz kap�da i§renç lekelerb�rak�yordu. Oldu§u yere çivilenip kalan Gregor bazentek ba³�na k�p�rdayacak gücü bulam�yor, bir taraf�n-daki bacakç�klar bo³lukta habire ç�rp�n�rken, yere bas-t�r�lm�³ öbür taraftakiler s�zlay�p duruyordu. Ans�z�nbabas� arkadan, Gregor'u gerçekten esenli§e kavu³tu-ran bir tekme savurdu. Bunun üzerine havada uçtuGregor, oras� buras� ³iddetle kanayarak solu§u odan�nhayli içerlerinde ald�. Derken bastonla itilerek kapat�ld�kap� ve sonunda ortal�k yat�³t�.

29

II

Ancak ak³am�n alacakaranl�§�nda bayg�nl�§a ben-zer derin uykusundan uyand�, Gregor. Ku³kusuz d�³a-r�dan gelen gürültü olmadan da az sonra uyanacakt�,çünkü kendisini yeterince dinlenmi³ ve uykusunu al-m�³ hissediyordu; ama öyle san�yordu ki, hemen beliripkaybolan bir ayak sesi ve hole aç�lan kap�n�n sak�na-rak kapat�lmas� onu uyand�rm�³t�. Sokaktaki elektrikfenerlerinin �³�§� yer yer odan�n tavan�na ve mobilyala-r�n üst k�s�mlar�na vurmu³tu; ama a³a§�s�, Gregor'unbulundu§u yer karanl�kt�. Gregor, ancak ³imdi de§erinianlad�§� duyargalar�yla, henüz beceriksiz ve sa§� soluyoklayarak, a§�r a§�r kap�ya do§ru sürüklendi; kap�n�nard�nda neler olup bitti§ini görmek istiyordu. Sol taraf�tats�z bir gerilim içinde bulunan bir tek uzun yaradanolu³uyordu sanki; iki dizi bacak üzerinde, hayli topalla-yarak yürümesi gerekiyordu. Üstelik bacakç�klanndanbiri, ö§leden önceki olaylarda a§�r bir yara alm�³t� �hani bir tek baca§�n�n yaralanmas� mucizeydi� ve bubacakç�k cans�z sürüklenip arkadan geliyordu.

Gregor ancak kap�ya var�nca, kendisini oraya çe-ken ³eyin ne oldu§unu anlad�; bir yiyecek kokusuydubu; küçük kap�n�n e³i§inde süt dolu bir kâse duru-yor, sütün içinde ufak ufak do§ranm�³ francala par-çalar� yüzüyordu. Nerdeyse sevincinden kahkaha ata-cakt� Gregor, çünkü sabahkine k�yasla açl�§� daha dabüyümü³tü; hemen ba³�n� kâseye dald�rd�, ba³� nere-

30

deyse gözlerinin üstüne kadar sütün içerisine gömüldü.Ama çok geçmeden, dü³ k�r�kl�§�na u§ram�³, kendinigeriye çekti; hani yaln�zca o incinmi³ sol bö§ründenötürü bir ³ey yemekte güçlük çekti§i için yapmam�³t�bunu �ancak bütün vücuduyla sesli sesli soluyarak ye-mek yiyebiliyordu�, genellikle en sevdi§i yiyecek say-�l�p k�zkarde³inin ku³kusuz bu yüzden odas�na getiripkoydu§u sütün hiç tad�na varamam�³t�; hatta nerdeysetiksinerek kâseden çevirdi yüzünü, geri dönüp sürünesürüne odan�n ortas�na geldi.

Gregor'un kap� aral�§�ndan gördü§üne göre, sa-londa gaz lambas� yak�lm�³t�; ama her vakit gününbu saatinde babas�, ikindi üzeri ç�kan gazeteyi anne-sine ve bazen de k�zkarde³ine yüksek sesle okurken,³imdi ses seda i³itilmiyordu. Belki k�zkarde³inin hervakit anlatt�§� ve kendisine yazd�§� mektuplarda söz-ünü etti§i bu gazete okumalar�n arkas� kesilmi³ti. Amaev ku³kusuz bo³ de§ildi, öyleyken enikonu bir sessiz-li§e gömülmü³tü. ��u bizim aile ne sakin bir hayatya³�yor�, diye söylendi Gregor kendi kendine, gözler-ini dikip önü s�ra karanl�§a bak�p dururken, anne vebabas�yla k�zkarde³ine, böyle güzelim bir evde böylebir hayat ya³ama olana§�n� sa§layabildi§inden ötürübüyük bir gurur duydu. Ama ya ³imdi bütün bu hu-zur, bu rahatl�k, bu memnun ya³ay�p gitmeler fecî bir³ekilde sona ererse? Derken böylesi dü³üncelerle oya-lanmay� b�rakarak biraz hareket etmeyi uygun gördü,odada a³a§� yukar� gezinmeye ba³lad�. Uzun ak³am sü-

31

resince bir kez yan kap�lardan biri, bir kez de öbürüha�fçe aralan�p, sonra hemen kapat�ld�; herhalde biriiçeri girmek gereksinimini duymu³, ancak bundan eni-konu sak�nm�³t�. Gregor, salon kap�s�n�n hemen yan�nagelip durdu; odaya girmekten çekinen ziyaretçinin neyap�p yap�p içeri girmesini sa§lamak ya da hiç de§ilsekim oldu§unu ö§renmek istiyordu. Ne var ki, kap� birdaha aç�lmad� ve Gregor da bo³ yere bekledi. Sabahle-yin kap�lar kilitliyken yan�na gelmek istemi³ti herkes;oysa ³imdi kendisi bir kap�y� açm�³, öbür kap�lar da ga-liba gündüz aç�lm�³ken hiç kimse yan�na u§ram�yordu;üstelik anahtarlar da ³imdi d�³ardan kilitte sokulu dur-maktayd�. Ancak gece geç vakit salondaki �³�k söndü-rüldü, anne ve babas�yla k�zkarde³inin bu vakte kadaruyan�k beklediklerini anlamak güç de§ildi; çünkü Gre-gor'un çok iyi i³itti§ine göre, her üçü de parmak uç-lar�na basarak salondan uzakla³�yordu. Art�k sabahakadar kimse Gregor'un yan�na u§ramayacak demekti,yani ³imdi bol zaman� vard� Gregor'un, bundan sonrakiya³am�na nas�l bir çeki düzen vermesi gerekti§ini kimsetaraf�ndan rahats�z edilmeksizin dü³ünüp kararla³t�ra-bilirdi. Ama zemini üzerinde yamyass� bir durumdayatt�§� yüksek tavanl� geni³ oda onu ürkütüyor, bu ür-küntünün nedenini de bir türlü kestiremiyordu; çünkübe³ y�ldan beri yat�p kalkt�§� kendi odas�yd� buras�.Yar� bilinçli bir dönü³le, beri yandan ha�f bir utançduygusuyla se§irtip kanepenin alt�na girdi; s�rt�n�n bi-raz s�k�³mas�na ve ba³�n� yukar� kald�ramamas�na kar-

32

³�n, o saat kendini pek rahat hissetti burada; üzüldü§übir ³ey varsa, fazla geni³ bedenini tümüyle kanepe al-t�na yerle³tirememesiydi.

Bütün gece kanepenin alt�nda kald�; biraz yar� uy-kuda geçirdi zaman�, açl�§�n etkisiyle ikide bir korkuylas�çray�p uyand�; biraz da kayg� ve tasalarla belirsizumutlara kapt�rd� kendini; ama bütün bunlar ³imdi-lik serinkanl� davranmas�, sabretmesi ve ailesini alab-ildi§ine kollay�p, içerisinde bulundu§u durumda iste-meyerek yol açt�§� üzüntüleri onlar için katlan�l�r halesokmas� gerekti§ini gösteriyordu. Daha sabah�n erkensaatinde, ald�§� yeni kararlar�n gücünü s�nama f�rsat�n�buldu; çünkü hol taraf�ndan gelen k�zkarde³i, nerdeysetamamen giyinik, kap�y� aç�p bir göz att� içeri. �lk andaGregor'u bulamad�, ama derken onu kanepenin alt�ndaele geçirince �Hay Allah, bir yerde olacakt� ³u Gre-gor, odadan uçup gitmemi³ti ya� öylesine korktu ki,kendini toparlamaya f�rsat bulamadan, d�³ardan vurupkapad� kap�y�. Ama sonra böyle yapt�§�na pi³manl�kduymu³ gibi kap�y� yine açt� hemen. Sanki odada bira§�r hasta, hatta yabanc� biri varm�³ gibi parmak uçla-r�na basarak içeri girdi. Gregor ba³�n� ancak kanepeninkenar�na kadar uzatm�³, k�zkarde³ini izliyordu. Acabak�z-karde³i süte el sürmedi§ini ve bunu da asla aç ol-mad�§� için yapmad�§�n� anlayacak m�yd�? Kendisinedaha uygun bir ba³ka yiyecek getirecek miydi sonra?Do§rusu kanepenin alt�ndan f�rlay�p ç�karak k�zkarde-³inin ayaklar�na kapanmak ve ondan yiyebilece§i iyi

33

³eyler getirmesini rica etmek için alabildi§ine güçlü biristek duyuyordu; ancak k�zkarde³i kendili§inden böyledavranmad� m�, onun dikkatini bu nokta üzerine çek-mektense açl�ktan ölürdü, daha iyi. Ama k�zkarde³i bîranda süt kâsesini görerek hayrete kap�lm�³t�; dolu du-ruyordu kâse, yaln�zca birazc�k süt dört bir yan�ndanyere dökülmü³tü. K�zkarde³i elleriyle de§il de, bir bezletutarak kâseyi yerden kald�rd� ve al�p d�³ar� ç�kard�.Gregor süt yerine k�zkarde³inin ne getirece§ini enikonumerak ediyor, kafas�ndan bununla ilgili çe³itli dü³ünce-ler geçiriyordu. Ama k�zkarde³inin o iyi yüreklili§iyleyapt�§� ³eyi dünyada önceden sezinleyemezdi; kendisi-nin neden ho³land�§�n� anlamak üzere bir sürü yiyece§ieski bir gazetenin üzerine yayarak al�p gelmi³ti k�z-karde³i; pi³eli hayli zaman olup yar� koku³mu³ sebze,donmu³ beyaz bir salçan�n ortas�nda ak³am yeme§in-den kalm�³ kemikler, biraz çekirdeksiz üzüm ve badem,Gregor'un iki gün önce yenilecek gibi olmad�§�n� söy-ledi§i bir peynir, bir parça yavan ekmek, üzerine ya§sürülmü³ bir dilim ekmek, sonra yine ya§ sürülüp tuzekilmi³ ikinci bir dilim ekmek. Hepsinin yan�na da, ga-liba bundan böyle kesinlikle Gregor'a ayr�lm�³ su dolubir çanak konmu³tu. Kendisi varken yeme§e el sürme-yece§ini bilen k�zkarde³i incelik göstererek hemen oda-dan ç�k�p gitmi³, hatta diledi§i gibi rahat hareket edeb-ilece§ini Gregor'a sezdirmek üzere anahtar� çevirip ka-p�y� kilitlemi³ti. Yemek sözkonusu olunca, titremeyeba³lam�³t� Gregor'un bacakç�klar�. Hem vücudundaki

34

yaralar da tamamen iyile³mi³e benziyordu. Dö³eme-nin üzerinde hareket etmesini engelleyen bir ³ey his-setmiyordu art�k; buna hayret etti ve bir aydan fazlazaman önce parma§�n� birazc�k kesmesine kar³�n, buyaran�n önceki gün kendisine yeteri kadar ac� çektir-di§ini dü³ündü. Yoksa kabala³�p duygusuzla³t�m m�eskisine göre? diye geçirdi içinden. Bütün yiyecekleraras�nda peynire kar³� o saat ³iddetli bir istek duydu,h�rsla peyniri emmeye ba³lad�. Çabuk çabuk, key�n-den gözleri ya³ararak peyniri, sebzeyi ve salçay� bir-biri ard�ndan yiyip yuttu. Gelgelelim, taze yiyecekle-rin tad�n� alamad� pek, kokular�na bile katlanamad�;hatta yiyece§i ³eyleri seçip seçip biraz uza§a ta³�d�bunlardan. K�zkarde³i tekrar saklan�p gizlenmesi içinbir i³aret olarak usulca anahtar� çevirdi§inde, Gregorçoktan yiyece§ini yemi³, tembel tembel oldu§u yerdeyat�yordu. Anahtar sesi üzerine, nerdeyse uyuklar du-rumuna kar³�n korkuyla f�rlad� ve se§irterek yine kane-penin alt�na girdi. Ama yaln�zca k�zkarde³inin odadabulundu§u k�sa süre için bile kanepenin alt�nda kalmakbüyük bir çabay� gerektiriyordu, çünkü çok yemektenkarn� biraz ³i³mi³ti, kanepenin alt�ndaki darac�k yerdegüç bela soluk al�yordu. Küçük çapta bo§ulma nöbet-leri geçirerek, biraz d�³ar� f�rlam�³ gözlerle k�zkarde³iniizledi; k�zkarde³i, hiçbir ³eyden habersiz, yaln�z kal�n-t�lar� de§il, Gregor'un asla elini sürmedi§i yiyecekleride, sanki bundan böyle bir i³e yaramayacaklarm�³ gibi,süpürgeyle bir araya toplad� ilkin, sonra hepsini acele

35

bir kovan�n içerisine bo³altt�, bir tahta kapakla a§z�n�kapad�§� kovay� al�p d�³ar� götürdü. K�zkarde³i arka-s�na döner dönmez, Gregor kanepenin alt�ndan ç�kt�,uzan�p gerindi ve yellendi.

Bundan böyle her gün bu ³ekilde yeme§ini yediGregor; bir ö§ün sabahleyin, anne ve babas�yla hiz-metçi henüz uyurken; ikinci ö§ün genel ö§le yeme-§inden sonra; çünkü ö§le yeme§i yenir yenmez anneve babas� k�sa bir süre kestiriyor, hizmetçi ise k�zkar-de³i taraf�ndan bir ³ey al�p gelmesi için çar³�ya yollan�-yordu. Onlar�n da Gregor'un açl�ktan ölmesini istedik-leri yoktu elbet: Ama belki Gregor'un yemek sorununaili³kin kulaktan i³ittiklerinden öte bilgi sahibi olma-lar� kazanamayacaklar� bir ³eydi; ama belki k�zkarde³iküçük de olsa bir üzüntüden esirgemek istiyordu ken-dilerini; çünkü Allah biliyor ya, zaten yeterince ac� çe-kiyorlard�. O ilk günün ö§le öncesi, doktorla çilingirinne gibi bir bahaneye ba³vurulup evden yine uzakla³t-�r�ld�§�n� Gregor bir türlü ö§renemedi; çünkü kendinianlayamad�klar�ndan, onun da ba³kalar�n� anlayabile-ce§ini, k�zkarde³i de aralar�nda olmak üzere hiç kimsedü³ünmüyordu. Dolay�s�yla, k�zkarde³i odas�ndayken,onun yer yer gö§üs geçirip ermi³lere yakar�³lar�n� i³it-mekle yetinmesi gerekiyordu Gregor'un. Ancak ilerde,k�zkarde³i duruma biraz al�³�nca �tam bir al�³ma tabiiasla sözkonusu olamazd�� arada bir tatl� bir söz çal-�nmaya ba³lad� Gregor'un kula§�na. Örne§in, getirilenyemekler aras�nda ³öyle adamak�ll� bir temizli§e gir-

36

i³ti mi: �Yeme§i be§enmi³ bugün anla³�lan�, diyorduk�zkarde³i. Giderek seyrekle³ti§i görülen kar³�t durum-larda ise, adeta üzülmü³ ³öyle söylüyordu: �Gene hiçel sürmeden b�rakm�³ hepsini.�

Gregor, olup biten yeni olaylar� do§rudan haberalam�yorsa da, biti³ik odalara kulak kabartarak kimi³eyler ö§renebiliyordu. Biti³ik odalar�n birinde bir sesi³itmesin, hemen se§irtip kap�ya yap�³t�r�yordu bütünvücudunu. Özellikle ilk zamanlar evde üstü kapal� daolsa, kendisini ilgilendirmeyen hiçbir konu³ma yap�l-m�yordu. �lk gün boyunca bütün yemeklerde, bundanböyle ailenin nas�l davranmas� gerekti§i konusu gör-ü³ülmü³tü; ama yemek d�³�ndaki zamanlarda yine ayn�³ey üzerinde konu³uyorlard�, çünkü anla³�lan kimseGregor'la yaln�z kalmaya yana³mad�§�ndan ve ev deasla bo³ b�rak�lmak istenmedi§inden, her vakit aile bi-reylerinden en az ikisi evde bulunuyordu. Ayr�ca, hiz-metçi daha ilk gün �olup bitenlerden neyi ve ne ka-dar�n� bildi§i pek belli de§ildi� hemen i³i b�rakma-s�na müsaade etmesini ayaklar�na kapanarak annesin-den rica etmi³ ve bir çeyrek saat sonra veda edip gider-ken, kendisine kar³� alabildi§ine büyük bir lütuf göster-ilmi³ gibi sözkonusu müsaadeye gözünde ya³lar akarakte³ekkürde bulunmu³, kimseye olay konusunda bir ³eyç�tlatmayaca§�na kendili§inden yemini bulan etmi³ti.[Bu cümlede bir sorun var. (düzelten)] Bu durumdak�zkarde³i annesiyle beraber yeme§i pi³irme ödevinide üstlenmi³ti; ancak pek zahmetli bir i³ de§ildi bu;

37

çünkü evde hemen hiçbir ³ey yendi§i yoktu. BoyunaGregor evdekilerin birbirlerini bo³ yere yeme§e buyuretti§ini i³itiyor, ama kimsenin de kar³�dakinden �Te-³ekkür ederim, yedim yiyece§im kadar�, ya da ben-zeri sözlerden ba³ka bir cevap alamad�§�n� görüyordu.Hatta belki bir ³ey içildi§i de yoktu evde. �kide bir k�z-karde³i babas�na bira isteyip istemedi§ini soruyor, bi-ray� kendisi al�p gelmek için can at�yor, ama babas�n�nsustu§unu görünce, onun bu konudaki duraksamas�n�gidermek için kap�c�n�n kar�s�n� da bira almaya yollaya-bilece§ini söylüyordu. Ama derken babas�n�n a§z�ndankesin bir hay�r sözcü§ü ç�k�nca, art�k biran�n laf� edil-mez oluyordu.

Daha ilk gün babas�, ailenin elindeki maddî olanak-lar� hem annesi, hem de k�zkarde³ine bir bir aç�klam-�³t�. Babas� s�k s�k masadan kalk�yor, be³ y�l öncekii³inde u§rad�§� i�astan kurtar�lm�³ Wertheim markakasay� açarak bir belgeyi ya da bir not defterini al�pgeliyordu. Babas�n�n ³ifreli kilidi aç�³�n� ve arad�§�n�içinden al�p kasay� yeniden kapay�³�n� i³itiyordu, Gre-gor. Babas�n�n yapt�§� aç�klamalar, odadaki tutuklulukya³am�n�n ba³lamas�ndan bu yana i³itti§i ilk sevindir-ici sözlerdi. �imdiye dek babas�n�n eski i³inden geriyebe³ para bile kalmad�§�n� dü³ünmü³tü hep, hiç de§ilsebabas� kendisine bunun tersini kan�tlayan bir söz söy-lememi³ti. Ancak, Gregor da babas�na bu konuya ili³-kin bir ³ey sormam�³, tek dü³üncesi, hepsini kat�ks�zbir umutsuzlu§a sürükleyen i�as felâketini ailenin el-

38

den geldi§ince çabuk unutmas�n� sa§lamak olmu³tu.Dolay�s�yla, ola§anüstü bir çal�³maya koyulmu³, gözaç�p kapayacak kadar k�sa sürede �rmadaki yard�mc-�l�k görevinden pazarlamac�l�§a yükselmi³ti. Para ka-zanma bak�m�ndan bir pazarlamac�n�n ku³kusuz bam-ba³ka olanaklar vard� elinde; i³ konusunda gösterilenba³ar�lar hemen prim üzerinden hesaplanarak nakitparaya çevrilip eve getirilebiliyor, ³a³�rm�³ mutlu aile-nin gözü önünde masan�n üzerine konabiliyordu. Negüzel günlerdi bunlar! Ve sözkonusu günler, hiç de-§ilse ayn� parlakl�kla bir daha yinelenmemi³ti sonra-dan; oysa Gregor öylesine çok para kazanm�³t� ki, bü-tün ailenin geçim yükünü ta³�yabilecek duruma gelmi³ve ta³�m�³t�. Ne var ki günün birinde gerek aile birey-leri, gerek Gregor al�³m�³t� duruma; Gregor'un verd-i§i para evden ³ükranla al�n�p kabul ediliyor, Gregorda seve seve bu paray� veriyordu. Ama evdeki içten-lik dolu o pek s�cak hava zamanla kaybolmu³tu. HaniGregor'a yak�nl�§�n� hep korumu³ bir ki³i varsa, o dak�zkarde³iydi; kendisinin tersine müzi§e bay�lan ve ha-rikulade keman çalan k�zkarde³ini gelecek y�l, bunundo§uraca§� büyük masrafa ald�rmaks�z�n konservatu-ara göndermek, Gregor'un gizlice kafas�nda ya³att�§�bir pland�. Sözkonusu masraf�, çal�³�p bir ba³ka yoldanç�karacakt�. �³ gezilerine ç�kmad�§� tasa [? (düzelten)]sürelerde k�zkarde³iyle söyle³ilerinde s�k s�k konserva-tuar�n sözü ediliyor, ama her vakit buna gerçekle³mesidü³ünülemeyecek bir dü³ gözüyle bak�l�yordu. Anne ve

39

babas� bu konuya ili³kin masum konu³malar� bile aslaho³ kar³�lam�yorlard�; ancak, Gregor böyle bir ³eyi ke-sin olarak kafas�nda ya³at�yor ve Noel gecesi bunu res-men ailesine aç�klamaya niyetleniyordu.

�³te Gregor dimdik kap�ya yap�³m�³ d�³ar�ya kulakkabart�rken, bulundu§u durumda hiç i³ine yaramaya-cak böylesi dü³ünceler geçiriyordu kafas�ndan. Bazanvücudunda genel bir yorgunluk duyarak d�³ar�ya ku-lak vermekten vazgeçiyor, kendi haline koyverilmi³ ba³�kap�ya vuruyor, her seferinde ba³�n� yine s�ms�k� ya-kal�yordu hemen; çünkü en küçük bir gürültü biti³iksalondan i³itilip, oradakilerin susmas�na yol aç�yordu.Bir süre sonra babas�, herhalde yüzü kap�ya dönük:�Gene ne yap�yor Gregor öyle?� diye söyleniyor ve sa-londaki yar�da kesilmi³ konu³ma ancak bunun üzerineyava³ yava³ yeniden sürdürülmeye ba³lan�yordu.

Derken Gregor, vaktiyle geçirilen bütün felaketekar³�n, pek küçük olmakla beraber bir servetin hâlâailenin elinde bulundu§unu, ³imdiye dek dokunulma-yan faizlerinse aradan geçen zaman içinde biraz kabar-d�§�n� yeterince aç�k seçik ö§renmi³ti; çünkü babas�,biraz kendisi çoktand�r bu gibi ³eylerle u§ra³mad�§�n-dan, biraz da annesi söylenilenleri hemen ilk seferindekavrayamad�§�ndan, aç�klamalar�nda s�k s�k tekrarlarakaçm�³t�. Beri yandan, Gregor'un her ay eve getird-i§i paran�n da �hani Gregor maa³�ndan yaln�zca bir-kaç gulden ay�r�yordu kendisine� hepsi harcanmaya-

40

rak biraz� biriktirilmi³ ve zamanla bu para ufak biryekûn olu³turmu³tu. Kap�n�n arkas�nda dikilen Gregorh�zl� h�zl� ba³�n� sall�yor, bu beklenmedik ileri görü³lü-lük ve tutumluluktan dolay� sevincini aç�§a vuruyordu.Gerçi biriktirilen parayla ³imdiye kadar babas�n�n pat-rona borcundan biraz�n� daha ödeyebilir ve �rmadakii³i üzerinden s�y�r�p atabilece§i gün daha da yakla³�rd�;ama babas�n�n böyle davranmas� daha iyi olmu³tu ku³-kusuz. Gelgelelim, eldeki para ailenin örne§in faizlerleya³amas�na hiç de yetecek gibi de§ildi; belki bir, bile-medin iki y�l ailenin ayakta kalmas�n� sa§lard� ancak.Yani gerçekte ili³ilmemesi, darda kal�nca kullan�lmaküzere bir kenara kald�r�lmas� gereken bir servetti buve ailenin geçimini sa§layacak paran�n asl�nda çal�³�-larak kazan�lmas� gerekiyordu. Ne var ki, babas� sa§l-�kl� olmakla beraber ya³l� bir adamd�, be³ y�l asla biri³ yapmam�³t�, en az�ndan kendisinden fazla bir ³eybeklenecek gibi de§ildi. Onca zahmetlere kar³�l�k se-meresiz kalm�³ bir ömrün ilk tatili olan bu son be³y�lda fazla ya§ ba§lay�p ³i³manlam�³, pek hantalla³m-�³t�. Peki ama, kim kazanacakt� paray�? Evde bile biryerden bir yere güçlükle k�m�ldanabilen, her iki gündenbirini nefes darl�§� dolay�s�yla kanepe üzerinde, aç�kpencerenin önünde geçiren annesi mi? Yoksa henüz onyedi ya³�ndaki bir çocuk olup güzel giyinmek, bol boluyumak, ev i³lerine yard�m etmek; küçük çapta kimie§lencelere kat�lmak ve en ba³ta keman çalmaktan olu-³an ya³am� kendisine hiç de çok görülmeyecek k�zkar-

41

de³i mi? Söz dönüp dola³�p para kazanma zorunlu§unaüzerine [zorunlu§u üzerine, ya da zorunlu§una olacak.(düzelten)] geldi mi, ilkin Gregor kap�y� b�rak�p çekil-iyor ve kendini orac�ktaki serin deri kanepenin üzerineat�yor, çünkü utanç ve üzüntüden vücudunu ate³ bas-�yordu.

Çokluk bütün gece sabaha kadar burada kal�yor,bir an gözüne uyku girmiyor, saatlerce kanepenin üze-rinde dönüp duruyordu. Ya da, ne kadar zahmetli biri³ olursa olsun, bir sandalyeyi ite kaka pencereye yak-la³t�r�yor, sonra t�rman�p pervaza ç�k�yor, sandalyeyedayanarak pencereye ula³�yor, eskiden bu davran�³�-n�n üzerindeki ferahlat�c� etkisini nas�lsa an�msayarakpencereden d�³ar� bak�yordu; çünkü az ilerdeki nesne-leri bile günden güne daha bulan�k görmeye ba³lam-�³t�. Eskiden s�k s�k dikkatine çarpan ve çirkin gör-ünümünden ötürü lanetler savurdu§u hastaneyi aslaseçemiyordu art�k. Sessiz, ama tamamen kent havas�esen Charlotte Soka§�'nda oturdu§unu çok iyi bilmese,pencereden gördü§ü yerin, gri renkteki gökle gri top-ra§�n ay�rt edilmeyecek gibi birbiriyle kavu³tu§u birçöl parças� oldu§una inanabilecekti. Gözünden hiçbir³ey kaçmayan k�zkarde³i, yaln�z iki kez Gregor'un san-dalyesinin pencere önünde durdu§unu görmü³, bundanböyle oday� her derleyip toplay�³�nda sandalyeyi itipyine penceredeki eski yerine yerle³tirmeye, hatta pen-cerenin iç kanad�n� aç�k b�rakmaya ba³lam�³t�.

42

Gregor k�zkarde³iyle konu³up kendisi için katlan-d�§� zahmetlerden ötürü te³ekkür edebilse, onun ken-disi için yapt�klar�na daha kolay katlanabilirdi; ama³imdiki durumda eza duyuyordu bunlardan. Gerçi k�z-karde³i durumun s�k�c�l�§�n� elden geldi§ince gidermeyeu§ra³�yor ve zaman geçtikçe i³in daha iyi üstesindengeliyordu; ancak, Gregor da zamanla her ³eyin içyüz-ünü daha bir eksiksiz görmeye ba³lam�³t�. Bir kez oda-s�na k�zkarde³inin ayak atmas� Gregor için korkunç bir³eydi; genellikle Gregor'un odas�n�n manzaras�yla kar-³�la³maktan evde herkesi esirgemeye pek dikkat etmes-ine kar³�n, k�zkarde³i odas�na girer girmez kap�y� kapa-yay�m demeksizin do§ru pencereye se§irtiyor, nerdeysebo§ulacakm�³ gibi aceleci ellerle pencereyi aç�yor, havaistedi§i kadar so§uk olsun, k�sa süre pencerenin ön-ünde dikilip derin derin solumadan yapam�yordu. Buko³u³ma ve gürültülerle her gün iki kez ürkütüyorduGregor'u. Gregor bütün zaman kanepenin alt�nda tit-reyip duruyor, pencere kapal�yken kendisiyle bir odadakalmaya katlanabilse, k�zkarde³inin ku³kusuz onu bugürültü ve pat�rt�y� i³itmekten esirgeyece§ini çok iyi bi-liyordu. Birinde �Gregor'un dönü³ümünden bu yanabir ay� geçmi³, k�zkarde³i için Gregor'un görünü³ününpek ³a³�rt�c� yan� kalmam�³t�� her zamankinden birazönce ç�kageldi k�zkarde³i, Gregor'u hareketsiz ve kor-kutucu biçimde pencerenin önünde dikilmi³ d�³ar� ba-karken buldu. Hani k�zkarde³inin odaya girmekten vaz-geçmesi, Gregor için beklenmedik bir ³ey say�lmazd�,

43

çünkü sözkonusu durumda k�zkarde³inin hemen pence-reyi açmas� olanaks�zd�. Ama k�zkarde³i içeri girmedi§igibi, gerisin geri f�rlay�p kap�y� kapam�³t�. Yabanc� birigörse, Gregor k�zkarde³ini pusuda beklemi³ de, üzer-ine sald�r�p �s�rmaya yeltenmi³ diye dü³ünebilirdi pe-kâlâ. Gregor, tabii hemen kanepenin alt�na girip sak-land�; ama ancak ö§leye kadar bekledikten sonra k�z-karde³i ç�k�p geldi yeniden, her zamankinden çok te-dirgin bir hali vard�. Gregor, k�zkarde³inin kendisinigörmeye hâlâ katlanamad�§�n� ve ileride de katlana-mayaca§�n�, vücudunun kanepenin alt�ndan d�³ar� f�r-layacak ufak bir parças�n� bile görüp solu§u kaçmaktaalmamak için k�zkarde³inin kendini enikonu zorlamas�gerekti§ini anl�yordu. Dolay�s�yla, vücudunun bu birparças�n� bile görmekten k�zkarde³ini esirgemek için,günün birinde yatak çar³af�n� s�rtlanarak kanepeye ta-³�d�, dört saat harcad� bu i³ için, çar³af� tüm vücu-dunu örtecek gibi kanepenin üzerine yerle³tirdi; k�z-karde³i kanepenin alt�na e§ilip baksa bile kendisini ar-t�k göremezdi. K�zkarde³i gerekli bulmuyor mu, yineuzakla³t�rabilirdi çar³af�; çünkü Gregor'un, key�ndenböyle büsbütün saklan�p gizlenmedi§i aç�kt�; ama k�z-karde³i çar³afa dokunmad�, hatta Gregor birinde yenidüzeni nas�l kar³�lad�§�n� görmek için ba³�yla çar³af�biraz aralad�§� zaman, k�zkarde³inin bak�³lar�nda bir³ükran ifadesi sezer gibi oldu.

�lk ondört gün anne ve babas� Gregor'un odas�nagirmeyi bir türlü göze alamad�. �imdiye dek kendisine

44

biraz miskin bir k�z gözüyle bakarak ikide bir içerleyipdurduklar� k�zkarde³inin gördü§ü i³i, anne ve babas�-n�n bundan böyle nas�l takdirle kar³�lad�§�n�n fark�n-dayd�, Gregor. Bundan böyle k�zkarde³i odas�n� derle-yip toplarken annesiyle babas� kap�n�n önünde bekliyorve k�zkarde³i daha odadan ç�kar ç�kmaz, içerisinin nedurumda bulundu§unu, Gregor'un ne yiyip içti§ini, bukez nas�l davrand�§�n�, az da olsa halinde bir iyile³me-nin sezilip sezilmedi§ini kendisinden bir bir anlatmas-�n� istiyorlard�. Beri yandan annesi, bir an önce Gre-gor'u görüp onunla konu³mak istedi§ini söylüyor, amababas�yla k�zkarde³i, Gregor'un içerden can kula§�yladinleyip tümüyle onaylad�§� akla uygun nedenler önesürerek ³imdilik kendisini bundan al�koyuyorlard�. An-cak sonralar�, annesine engel olabilmek için her sefer-inde çaresiz zora ba³vurdular. Annesi: �N'olur, b�rak�nbeni, Gregor'a gideyim! Baht� kara o§lum Gregor'a!Onu görmem gerekiyor, anlam�yor musunuz ha, anla-m�yor musunuz?� diye ba§�rd�kça, Gregor, belki an-nesini içeri koyvermekle iyi edeceklerini, her gün de§ilku³kusuz, haftada bir gün bunu pekâlâ yapabilecekler-ini geçiriyordu içinden. Annesi, bütün cesaretine kar³�nne de olsa bir çocuk gözüyle bak�lmas� gereken, belkiGregor'a hizmet gibi çetin bir ödevi asl�nda çocuksubir dü³üncesizlikten üstlenen k�zkarde³ine k�yasla, her³eyi çok daha iyi anlard� ku³kusuz.

Gregor'un, annesini görme iste§i çok geçmeden ger-çekle³ti. En ba³ta annesi ve babas�n� kollamak isteyen

45

Gregor, gündüzün pencereye yakla³maktan çekiniyor,ayr�ca birkaç metre karelik dö³eme üzerinde sa§a solapek sürünemiyor, k�m�ldamadan öylece yat�p kalmayagece vakti bile zor katlan�yordu. Çok sürmemi³, ye-mek yemekten de en ufak bir zevk almamaya ba³la-m�³t�. Oyalanmak için duvarlarla tavan üzerinde or-dan oraya t�rman�p gezinmek gibi bir al�³kanl�k edinm-i³ti. Özellikle tavandan sarkmak çok ho³una gidiyordu;dö³eme üzerinde yatmaktan bamba³ka bir ³eydi bu;tavanda daha bir özgür soluyabiliyor, ha�f bir titremevücudunu sar�yordu. Tavandaki bu nerdeyse kendis-ini mutlu k�lan oyalanmalar s�ras�nda bazan öyle olu-yordu ki, Gregor kendini koy-verip pat diye yere dü³ü-yor, buna kendisi de ³a³�yordu. Ama vücudunu ku³-kusuz eskisiyle k�yaslanamayacak ölçüde denetim alt-�nda tutabiliyor, sert bir dü³ü³te bile hiçbir yeri örse-lenip zedelenmiyordu. K�zkarde³ine gelince, Gregor'unoyalanmak için ba³vurdu§u bu yeni u§ra³� hemen far-ketmi³ti, çünkü Gregor sa§da solda sürünüp dururkende vücudundaki yap�³kan madde yer yer izler b�rak�-yordu; sürünme i³ini Gregor için elden geldi§ince ko-layla³t�rmak isteyen k�zkarde³i, bunu engelleyen e³ya-lar�, yani en ba³ka sand�kla yaz� masas�n� ortadan kald-�rmay� kafas�na koymu³tu. Ama bunu tek ba³�na yapa-bilecek durumda de§ildi; babas�ndan yard�m istemeyide göze alam�yordu; hizmetçininse yard�ma gelmeye-ce§i ku³kusuzdu; çünkü evden ayr�l�p gitmi³ eski hiz-metçinin yerini alan ve y�lmadan i³ini gören yakla³�k

46

onalt� ya³�ndaki bu k�z mutfak kap�s�n� sürekli kilitlitutup, onu ancak özel ça§r�lar üzerine açmak için aile-den izin koparm�³t�. Böylece bir gün, babas� evde yok-ken, k�zkarde³i annesinden yard�m ister istemez, annesiduydu§u ta³k�n sevinçten ç�§l�klar atarak ç�k�p geldihemen, ama Gregor'un kap�s�n�n önünde birden sustu,ilkin ku³kusuz k�zkarde³i odaya girip her ³eyin yerli ye-rinde olup olmad�§�na bakt�, ancak daha sonra annes-inin içeri girmesine izin verdi. Gregor, yatak çar³af�n�apar topar daha a³a§�lara çekmi³, onun daha çok kat-lar ve k�vr�mlar yapmas�n� sa§lam�³t�; do§rusu ³imdiçar³af bütünüyle geli³igüzel kanepe üzerine at�lm�³ iz-lenimini uyand�r�yordu. Ama Gregor, bu kez çar³af�nalt�ndan çevreyi kolaçan etmeye kalkmad�; annesini he-nüz bu ilk defas�nda görmekten al�koydu kendini, so-nunda onun gelmi³ olmas�na sevinmekle yetindi. �Gel,gel! Ortalarda yoktur o!� dedi§ini i³itti k�zkarde³inin;k�zkarde³i, herhalde annesini elinden tutmu³ odadaniçeri sokuyordu. Derken Gregor iki güçsüz kad�n�n, nede olsa a§�r eski sand�§� yerinden oynatt�klar�n�, ken-disini fazla zorlamas�ndan korkan annesinin uyar�lar-�na ald�rmayan k�zkarde³inin hep i³in en zor bölümünesahip ç�kmak istedi§ini duydu. Pek uzun sürdü çal-�³ma. Yakla³�k bir çeyrek saat süren u§ra³madan sonraannesi en iyisi sand�§� odada b�rakmak oldu§unu söy-ledi, çünkü bir kez babas� eve gelmeden i³i bitireme-yecekler ve sand�§� odan�n ortas�nda b�rak�rlarsa Gre-gor'un gelip geçece§i bütün yolu t�kayacaklard�; ikin-

47

cisi: Ad� geçen e³yalar� odadan uzakla³t�rmakla Gre-gor'un ho³una gidecek bir ³ey yapacaklar� hiç de kesinde§ildi. Hatta tersi sözkonusuydu bunun; bo³ duva-r�n manzaras� insan�n adeta yüre§ini s�zlat�yordu; ayn�duyguyu neden Gregor da duymas�nd� içinde, nihayetodadaki e³yalara hanidir al�³m�³t�, bo³ odada kendiniöksüz hissedecekti. �Öyle olmayacak m� yani?� diyesordu annesi, konu³mas�na son vererek, usulcac�k; ne-rede bulundu§unu kestiremedi§i Gregor'un sesinin to-nunu bile i³itmesini önlemek ister gibi nerdeyse f�s�lt-�yla konu³uyordu, çünkü Gregor'un konu³ulan sözlerianlamad�§�ndan emindi. �Öyle de§il mi hani? E³yalar�odadan uzakla³t�rmakla adeta iyile³mesinden büsbü-tün umudu kesti§imizi ve hoyrat davran�p onu kendiba³�na b�rakt�§�m�z� Gregor'a göstermi³ olmayacak m�-y�z? San�r�m en iyisi odaya hiç dokunmay�p nas�lsa öyleb�rakmak, ilerde yine aram�za döndü§ünde Gregor'unhiçbir ³eyi de§i³memi³ bulmas�n� ve arada geçen za-man� daha kolay unutmas�n� sa§lamakt�r.�

Annesinin bu sözlerini i³iten Gregor, insanlarla es-kisi gibi dolays�z konu³amamas�n�n, aile içinde sürdür-dü§ü tekdüze ya³ay�³la birle³erek son iki ay içerisindeakl�n� ba³�ndan ald�§�n� anlad�, çünkü odas�n�n bo³al-t�lmas�n� do§rusu ciddi olarak isteyebilmesini ba³katürlü aç�klayam�yordu. Atadan kalma e³yalarla rahat-çac�k dö³enmi³ oday�, ku³kusuz içerisinde sa§a sola sü-rünebilece§i, ama beri yandan insan geçmi³ini çarça-buk ve büsbütün unutaca§� bir ine çevirmek hevesine

48

mi kap�lm�³t� gerçekten? Çünkü daha ³imdiden bu geç-mi³i unutmak üzereydi ve hanidir i³itmedi§i annesininsesi onu silkip sarsarak uyand�rm�³t�. Hay�r, hiçbir ³eyodadan uzakla³t�r�lmamal�, her ³ey eski yerinde kalma-l�yd�. E³yalar�n olumlu etkileri vard� durumu üzerinde,bu etkilerden yoksun kalamazd�. E³yalar o saçma sa§asola sürünmelerini engellerse, bu kendisi için bir sak-�nca de§il, büyük bir nimetti.

Ama ne yaz�k ki k�zkarde³i bu konuda ba³ka türlüdü³ünüyordu; Gregor'la ilgili sorunlar üzerinde konu-³ulurken anne ve babas�n�n kar³�s�na büyük bir otoritegibi ç�kmaya al�³m�³t� ve bunda pek de haks�z say�l-mazd�. Dolay�s�yla, ³imdi de annesinin sözü k�zkarde-³inin, ilkin planlad�§� gibi yaln�z sand�kla yaz� masa-s�n�n de§il, kalmas� zorunlu kanepe d�³�nda bütün e³-yalar�n odadan ç�kar�lmas� üzerinde diretmesi için ye-terli neden olu³turdu. K�zkarde³ini böyle bir istektebulunmaya götüren, elbet yaln�z o çocuksu inad�, sonzamanlar hiç beklenmezken ve güçlükle edindi§i öz-güven duygusu de§ildi; hani gerçekten k�zkarde³i sü-rünme i³i için çok yer gerekti§ini, oysa bu konuda,görüldü§üne göre, odadaki e³yalardan Gregor'un hiçde yararlanmad�§�n� saptam�³t�. Ama belki ya³�t� k�z-larda rastlan�p her f�rsatta kendisine doyum sa§lamayaçal�³an bir romantizm de bu bak�mdan bir rol oynu-yor ve Grete sözkonusu romantizmin ayart�s�na kap�-larak Gregor'un durumunu gerçektekinden daha kor-kunç göstermek, böylece kendisine ³imdiye kadarkin-

49

den daha çok hizmet etme olana§�na kavu³mak isti-yordu. Çünkü Gregor'la bo³ duvarlardan ba³ka hiçbir³eyin bulunmayaca§� bir odaya Grete d�³�nda kimseayak atmay� ku³kusuz göze alamayacakt�.

Böylece annesinin sözünü dinleyip de karar�ndandönmedi Grete; odada alabildi§ine tedirginlik içindedikilen ve karars�z görünen annesi de sonunda sustu,sand�§�n d�³ar� ç�kar�lmas�nda k�zkarde³ine gücü yet-ti§i kadar yard�ma koyuldu. Eh, gerekirse sand�ktanvazgeçebilirdi Gregor, ama masa odada b�rak�lmal�yd�.Annesi ve k�zkarde³i ahlaya po�aya sürükleyip götür-dükleri sand�kla d�³ar� ç�kar ç�kmaz, hemen kanepe-nin alt�ndan ba³�n� uzatt�; dikkatle ve elden geldi§incesayg�l�, nas�l yap�p da masay� odada b�rakt�rabilece-§ini anlamak istedi. Ama, kötü bir ³ans eseri, odayaannesi dönüp geldi ilkin; biti³ik odada sand�§� kucak-lam�³ tutan k�zkarde³i Grete, tek ba³�na onu sa§a solasall�yor, ama bir türlü yerinden k�m�ldatam�yordu. An-cak, Gregor'u görmeye al�³�k de§ildi annesi. Gregor'unmanzaras� onu hasta yapabilirdi; dolay�s�yla, Gregorkorkup geri se§irterek kanepenin ta arka ucuna kadarçekildi; ama çar³af�n önde biraz oynamas�n� önleyecekvakit bulamam�³, bu kadar� da annesinin dikkatini çek-meye yetmi³ti. Annesi bocalad� ans�z�n, bir an sessizdurdu, sonra dönüp Grete'nin yan�na gitti. Her ne ka-dar Gregor ortada ola§anüstü bir ³ey olmad�§�n�, yal-n�z birkaç e³yan�n yerinin de§i³tirildi§ini ikide bir için-den geçiriyorsa da, az sonra kendi kendine itiraf etti§i

50

gibi, annesiyle k�zkarde³inin gidip gelmeleri, birbirler-ine küçük çapta sesleni³leri, e³yalar�n dö³eme üzerindeç�kard�§� c�z�rt�lar, dört bir yandan katk�larla güçlenenbir büyük karma³a etkisi yap�yordu üzerinde. Ba³�n�ve ayaklar�n� istedi§i kadar vücuduna yap�³t�rs�n, kar-n�n� istedi§i kadar dö³emeye bast�rs�n, bu duruma uzunsüre katlanamayaca§�n� kendi kendine söylemeden du-ram�yordu. Derken odas�n� bo³altmaya ba³lad�lar. Se-vip ho³land�§� ne varsa al�p götürüyorlard�; k�l teste-reyle di§er aletlerin bulundu§u sand�§� d�³ar� ç�karm-�³lard�; ³imdi yere s�ms�k� gömülmü³ duran ve ticaretakademisi ö§rencisi, ortaokul ö§rencisi, hatta ilkokulö§rencisiyken ba³�nda oturup ödevler yapt�§� masay�yerinden oynatmaya u§ra³�yorlard�. Annesiyle k�zkar-de³inin ne ölçüde iyi niyet sahibi olduklar�n� ara³t�r-maya gerçekten vakit yoktu art�k; zaten onlar�n odadabulunduklar�n� nerdeyse unutmu³tu; çünkü bitkin dü³-mü³ler, bundan böyle suskun çal�³maya koyulmu³lard�,yaln�zca dö³eme üzerine basan ayaklar�n�n a§�r ve han-tal sesi i³itiliyordu. Bu yüzden, Gregor, hemen f�rlay�pç�kt� ortaya; tam o anda annesiyle k�zkarde³i biraz so-luk almak için biti³ik odada yaz� masas�na yaslanm�³duruyordu. �lkin neyi kurtarmas� gerekti§ini gerçektenbildi§i yoktu Gregor'un; ans�z�n gözü ç�plak duvardaas�l� kürklere bürünmü³ kad�n resmine ili³ti; hemen t�r-man�p duvara ç�kt�, vücudunu çerçevenin cam�na bast-�rd�; cam s�ms�k� yap�³t� vücuduna ve s�cak karn�na iyigeldi. �imdi vücudunu bütünüyle örten bu resmi hiç

51

de§ilse kimse elinden alamayacakt�. Kad�nlar�n odayadönü³lerini izlemek için ba³�n� salonun kap�s�na dönd-ürdü.

Kad�nlar fazla bir dinlenmeyi kendilerine çok gör-mü³, az sonra yine ç�k�p gelmi³lerdi; Grete kolunu an-nesinin beline dolam�³, nerdeyse onu ta³�y�p götürürgibiydi. �Peki ³imdi ne alal�m odadan?� diyerek çev-resinde dola³t�rd� bak�³lar�n�. Ans�z�n, duvarda e§le³enGregor'la göz göze geldi. Annesinin odada bulundu-§unu dü³ünerek serinkanl�l�§�n� korumaya çal�³t�, yüz-ünü annesine do§ru e§di, onu böylelikle çevresine bak-maktan al�koymak istedi, sesi ku³kusuz titreyerek vepek dü³ünmeden: �Gel seninle gidip biraz daha otu-ral�m salonda, ha?� dedi. K�zkarde³inin Gregor içinbesledi§i niyet aç�kt�; önce annesinin güvenli§ini sa§-layacak, sonra dönüp gelerek onu kovalay�p duvardanindirecekti. Eh, denesindi bakal�m! Gregor, resmin üze-rinde oturuyordu; onu vermeyecekti asla; onu vermek-tense, s�çray�p Grete'nin surat�na atlayacakt�.

Ama annesini as�l tedirginli§e sürükleyen deGrete'nin sözleri olmu³tu; birden annesi kenara çek-ildi, çiçekli duvar kâ§�d�n�n üzerindeki devcileyin kah-verengi lekeye ili³ti gözü, gördü§ü ³eyin Gregor oldu§u-nun gerçekte bilincine varmaks�z�n ç�§�rtkan ve hoyrat:�Aman Allah�m! Aman Allah�m!� diye ba§�rd�, tümumudunu yitirmi³ gibi kollar�n� açarak kanepenin üze-rine y�§�ld� ve öylece k�m�ldamadan kald�. K�zkarde³i:

52

�Görürsün sen, Gregor!� diye seslendi bunun üzerine;yumru§unu havaya kald�rarak dik dik Gregor'a bakt�.Dönü³üm olay�ndan beri k�zkarde³inin do§rudan Gre-gor'a yöneltti§i ilk sözlerdi bunlar. Sonra k�zkarde³i,annesinin bayg�nl�§�na kar³� bir esans al�p gelmek içinbiti³ik odaya se§irtti. Gregor da annesine yard�m et-mek istiyordu, resmin kurtar�lmas�na nas�l olsa dahavakit vard�; gelgelelim s�ms�k� yap�³t�§� camdan an-cak zorla kendini kopar�p alabildi. K�zkarde³ine eskisigibi ak�l verip yard�mda bulunabilirmi³cesine salonase§irtti; ama k�zkarde³i çe³itli ³i³ecikleri ara³t�r�p ge-reken esans� bulmaya çal�³�rken, ister istemez eli bö§-ründe, arkas�nda dikilip bekledi. K�zkarde³i arkas�nadönüp Gregor'u görünce korktu; ³i³elerden biri yeredü³üp parçaland�; bir cam k�r�§� gelip Gregor'un yüz-ünü çizdi, da§lay�c� bir s�v� Gregor'un üzerinden yereakt�. Derken k�zkarde³i Grete, daha fazla oyalanmaks-�z�n, ta³�yabildi§i kadar çok ³i³eci§i al�p annesinin ya-n�na se§irtti; kap�y� aya§�yla itip arkas�ndan kapad�.Bu durumda Gregor, belki kendisinin yüzünden öl-ümle yüz yüze gelen annesinden ayr�lm�³t�. Annesininyan�nda kalmas� gereken k�zkarde³ini ürkütüp odadankaç�rmay� istemiyorsa, kap�y� açamazd�; beklemektenba³ka yapaca§� bir ³ey yoktu. Kendi kendine yöneltti§isuçlamalar ve yüre§ini dolduran tasalarla içi bulanaraksürünme eylemine koyuldu; sürünmedi§i yer kalmad�,duvarlar, mobilyalar ve tavan üzerinde dola³t� sürüne-rek ve sonunda bütün odan�n çevresinde döndü§ünü

53

hisseder hissetmez, umutsuzlukla büyük masan�n üze-rine y�§�l�p kald�. Bir süre geçti aradan; Gregor bitkinuzanm�³ yat�yor, dört bir yanda sessizlik hüküm sürü-yordu; belki hayra alamet de§ildi bu sessizlik. Derkenkap�n�n zili çald�. Hizmetçi kendini mutfa§a kilitlemi³bulundu§undan, çaresiz k�zkarde³i Grete gidip açt� ka-p�y�. Gelen babas�yd�. �Ne oldu, ne var?� dedi hemen.Grete'nin durumu anla³�lan her ³eyi aç�§a vurmu³tu.K�zkarde³i bo§uk bir sesle cevap verdi, herhalde yü-zünü babas�n�n gö§süne bast�rm�³t�. �Annem bay�ld�,ama yine iyile³ti biraz; Gregor odas�ndan kaçt� da.���Beklemi³tim zaten�, dedi babas�. �Size de söyleyipdurdum hep, ama kad�nlara laf anlatmak zor.� Aç�kçagörüldü§ü gibi, Grete'nin pek k�sa haberini babas� kö-tüye yormu³, Gregor'un hoyrat davranmak gibi birsuçu i³ledi§i san�s�na kap�lm�³t�. �imdi babas�n� yat�³t-�rmaya çal�³mas� gerekiyordu Gregor'un; çünkü durumüzerinde onu ayd�nlatacak ne vakti, ne gücü vard�. Buyüzden, ko³arak odas�n�n kap�s�na s�§�nd�, vücudunubast�rd� kap�ya; babas� holden salona ayak atar atmaz,odas�na dönme konusunda alabildi§ine içten bir niyetbesledi§ini, kendisini itip sürerek odas�na t�kman�n ge-reksiz oldu§unu, bu i³in yaln�zca kap�n�n aç�lmas�nabakt�§�n�, kap� aç�lmaya görsün, ortadan kaybolaca§�n�hemen anlas�n istiyordu.

Ancak babas�, böylesi incelikleri alg�layacak bir ruhdurumu içinde de§ildi. Daha salona girer girmez, biryandan tepesi atm�³, bir yandan ³en bir edayla: �Bak

54

sen!� diye ba§�rd�. Gregor, ba³�n� kap�dan çekip baba-s�na do§ru kald�rm�³t�. Babas�n� ³imdi orada dikilmi³haliyle gerçekten hiç tasarlamam�³t� kafas�nda; do§ru,son zamanlar sa§da solda sürünüp dola³malar�ndan öt-ürü vakit bulup eskisi gibi evde olup bitenlerle ilgi-lenememi³ti; dolay�s�yla, de§i³ik durumlarla kar³�la³-maya asl�nda kendisini haz�rlam�³ olmas� gerekiyordu.Ama yine de, yine de bu babas� m�yd�? Eskiden Gregorbir i³ gezisinden eve döndü§ü ak³amlar kendisini üze-rinde robdö³ambrla koltukta oturuyor buldu§u, do§-rulup kalkmaya asla gücü yetmeyip yaln�zca kollar�n�havaya kald�rarak döndü§üne sevindi§ini belli eden, y�-l�n birkaç pazar�yla büyük bayramlarda hep beraberyapt�klar� gezilerde zaten yava³ yürüyen Gregor'la an-nesinin aras�nda onlardan daha yava³ bir tempoyla,eski paltosuna sar�lm�³, bastonunu hep sak�narak yerebast�r�p ilerlemeye çal�³an ve bir ³ey söylemek istedimi, nerdeyse oldu§u yerde durup yan�ndakileri çevres-ine toplayan adam m�yd� bu? Oysa ³imdi dimdik kar-³�s�nda duruyordu bu adam; t�pk� bankalarda çal�³anmüstahdemlerden biri gibi, vücudunu s�ms�k� sarandü§meleri yald�zl� lacivert bir üniforma giymi³ti. Ce-ketinin kaba dik yakas�n�n üstünden kocaman katmerliçenesi sark�yor, f�rça gibi ka³lar�n alt�nda kara göz-leri zinde ve uyan�k bak�p duruyordu. Ba³ka vakit hepda§�n�k ak saçlar� tepede alabildi§ine özenle iki yanaayr�lm�³, yukardan a³a§� taranm�³t�. Yald�zl� har�erlebelki bir bankan�n isminin ba³ har�eri i³lenmi³ kaske-

55

tini, bütün oday� dola³an bir yay çizdirerek kanepe-nin üzerine att� ve üniformas�n�n etekleri arkada uçu-³arak, elleri pantolonunun ceplerinde, ka³lar�n� çat�pGregor'un üzerine yürüdü. Galiba ne yapaca§�n� kend-isi de bilmiyor, ama ayaklar�n� alabildi§ine havaya kal-d�rarak ad�mlar�n� at�yordu. Çizmelerinin pençelerinino devcileyin büyüklü§ü Gregor'u ³a³�rtt�ysa da, Gregorbu ³a³k�nl�ktan yine s�y�r�p ald� kendini; çünkü yeniya³am�n�n daha ilk gününden beri babas�n�n, kendis-ine kar³� enikonu sert davran�lmas� gerekti§i görü³ünüsavundu§unu biliyordu. Dolay�s�yla, babas�n�n önün-den gerilere kaçt�; babas� durunca kendisi de duruyor,babas� k�m�ldar k�m�ldamaz kendisi de se§irtmeye ba³l-�yordu. Böylece birçok kez oday� f�r döndüler, ama öylefazla önem ta³�yan bir olay ba³göstermedi; hatta tem-podaki yava³l�ktan ötürü yap�lan ³ey bir kovalamacaizlenimini uyand�rmaktan uzakt�. Bu yüzden, Gregorda ³imdilik dö³emenin üzerinden ayr�lmad�; ayr�ca ka-ç�p duvarlar üzerine ya da tavana s�§�nmas�n�, baba-s�n�n hiç de iyi kar³�lamayaca§�ndan çekiniyordu. An-cak, böylesi bir ko³u³maya bile uzun süre katlanamaya-ca§�n� kendi kendine itiraf etmeden duramad�; çünkübabas�n�n att�§� bir ad�ma kar³�l�k onun say�lamaya-cak kadar çok devinimde bulunmas� gerekiyordu. Nefesdarl�§� ³imdiden kendini belli etmeye ba³lam�³t�, zateneskiden de ci§erleri için öyle pek güvenilir ve sa§l�kl�denemezdi. Bütün gücünü sözkonusu ko³u için toparla-maya çal�³arak rasgele yalpalay�p gidiyor, gözlerini pek

56

aç�k tutmaya çal�³m�yor, aptall�§�ndan ko³ma d�³�ndabir kurtulu³ umuduna asla kafas�nda yer vermiyor, ti-tiz bir oymac�l�§�n eseri olan mobilyalar�n kö³eleriylesivri uçlar� bir engel olu³turmas�na kar³�n duvarlaras�§�nabilece§ini adeta unutmu³ bulunuyordu. O andaha�fçe f�rlat�lan bir ³ey havada uçarak hemen yan�ba-³�na dü³tü ve önü s�ra yuvarlanmaya ba³lad�. Bu bir el-mayd�; hemen bunu bir ikincisi izledi; Gregor korkudanoldu§u yerde durdu, bundan böyle ko³mak yarars�zd�,çünkü babas� onu elmayla bombard�man etmeyi kafas-�na koymu³tu. Büfenin üzerindeki meyvelikten kapt�§�elmalarla ceplerini doldurmu³, ³imdilik pek ni³an al-maks�z�n onu elma ya§muruna tutuyordu. Al al küçükelmalar sanki elektriklenmi³ gibi dö³emenin üzerindesa§a sola yuvarlan�yor ve birbirlerine tosluyordu. Ya-va³ça at�lm�³ bir elma Gregor'un s�rt�n� s�y�r�p geçti,s�rtta herhangi bir yara bereye yol açmaks�z�n kay�pyere dü³tü. Ancak hemen onun ard�ndan f�rlat�lan birikinci elma adeta içine i³ledi Gregor'un; hiç bekleme-di§i inan�lmaz a§r� sanki yer de§i³tirirse kaybolup gi-decekmi³ gibi, ileriye do§ru sürüklenmek istedi; amakendini adeta yere çivilenmi³ hissederek, duyular� tambir karma³a içinde, dö³emenin üzerine serildi. Ancakson bir kez bak�nca, oda kap�s�n�n ans�z�n aç�ld�§�n� vehayk�r�p duran k�zkarde³inin önü s�ra annesinin se§ir-tip geldi§ini �annesinin üzerinde gömlek vard�, çünkük�zkarde³i bayg�n durumda nefes almas�n� kolayla³t�r-mak için giysilerini soymu³tu�, annesinin daha sonra

57

babas�na do§ru ko³tu§unu, ku³aklar� çözülmü³ etekl-iklerin yolda belinden pe³ pe³e kay�p yere dü³tü§ünü,annesinin eteklikler üzerinden sendeleyerek babas�n�nkollar�na at�ld�§�n�, onu kucaklay�p onunla tam birlikve beraberlik olu³turdu§unu �ne var ki, Gregor'ungözleri olup bitenleri bundan böyle pek seçemez oldu�, ellerini babas�n�n boynuna dolayarak, Gregor'un ha-yat�n� ba§�³lamas� için yalvar�p yakard�§�n� gördü.

58

III

Bir ay� a³k�n süredir vücudunda ta³�d�§� a§�r yara�kimse yerinden uzakla³t�rmay� göze alamad�§�ndan,elma gözle görünür bir hat�ra gibi etin içine gömülüpkalm�³t�� tiksinti veren o feci görünümüne kar³�n, ba-bas�na bile Gregor'un nihayet ailenin bir üyesi oldu-§unu an�msatm�³t�; kendisini dü³man gözüyle görme-mek, Gregor'a kar³� duyulan nefreti içe at�p ona ho³-görüyle, yaln�zca ho³görüyle davranmak gerekiyordu.Gerçi Gregor, ald�§� yara dolay�s�yla devinim yetene-§ini belki de sürekli yitirmi³ti ve ³imdi odas�n�n birba³�ndan öbür ba³�na gidebilmek için ya³l� bir malulgazi gibi dakikalar ve dakikalarca uzun bîr zaman� ge-reksiniyordu �yükseklerde sa§a sola t�rmanmak diyebir ³ey sözkonusu olamazd� art�k�, ama durumundakibu kötüle³meye kar³�l�k kazand�§� bir ³ey vard�, kay-betti§inin yerini haydi haydi tutuyordu: Her vakit ak-³am üzeri, kendisinin daha önceden hep bir iki saatdikkatle gözetledi§i salonun kap�s� aç�l�yor, salondanbak�l�nca seçilemeyecek gibi karanl�kta yatan Gregor,bütün aileyi ayd�nl�k masan�n ba³�nda otururken gö-rebiliyor ve konu³malar� bir bak�ma herkesin izniyle,yani eskisinden bamba³ka türlü dinleyebiliyordu.

Ku³kusuz art�k bu konu³malar, Gregor'un otelle-rin darac�k odalar�nda kendini rutubetli yatak yorgan-lar içerisine att�§� geceler hep bir özlemle akl�ndan ge-çirdi§i eski günlerin canl� söyle³ilerine benzemiyordu.

59

�imdi çokluk pek sessiz geçip gidiyordu zaman. Ba-bas� ak³am yeme§inden az sonra koltu§unda uyuyaka-l�yor, annesiyle k�zkarde³i ses etmemesi için birbirleriniuyar�yorlar, annesi lamban�n iyice alt�na sokularak birkonfeksiyon ma§azas� için güzel güzel çama³�rlar dik-iyor, tezgâhtar olarak bir yerde kendine i³ bulan k�z-karde³i, ilerde belki daha iyi bir i³e geçebilmek umu-duyla ak³amlar� stenogra� ve Frans�zca ö§reniyordu.Arada bir babas� uyan�yor, uyudu§undan sanki hiçhabersiz, annesine: �Bugün yine ne vakte kadar di-kip duracaks�n bakal�m?� diyor, annesiyle birbirlerineyorgun gülümsüyorlar, derken babas� yine hemen uy-kuya dal�yordu. Babas� bir çe³it inatç�l�k gösterip evdebile müstahdem üniformas�n� üzerinden ç�karmaya ya-na³m�yor, robdö³ambr� bo³una ask�da as�l� dururken,o sanki her vakit hizmete haz�rm�³ ve evde bile amir-lerinin direkti�erini bekliyormu³ gibi uyukluyordu. Buyüzden, hemen daha ba³lang�çta, zaten yeni say�lma-yacak üniforma, annesiyle k�z-karde³inin onca üzerinetitremesine kar³�n temizli§ini kaybetti. Gregor çoklukbütün gece, ya³l� babas�n�n içinde alabildi§ine rahat-s�z durumda, öyleyken m�³�l m�³�l uyudu§u lekelerdengeçilmeyen ve yald�zl� dü§meleri hep �³�l �³�l parlayangiysiden gözlerini ay�ram�yordu.

Saat onu vurur vurmaz, annesi usulca seslenerekbabas�n� uyand�rmaya, sonra onu ikna edip yata§ayat�rmaya, u§ra³�yordu; çünkü babas�n�n durumundado§ru dürüst bir uykunun sözü edilemezdi; oysa sabah

60

saat alt�da görevine ba³layaca§� için bu uyku kendi-sine son derece gerekliydi. Ama, bankada müstahdemgöreviyle çal�³maya ba³lad�§�ndan beri davran�³lar�ndaaç�§a vurdu§u bir dikba³l�l�kla, babas� biraz daha masaba³�nda kalmak için diretiyor, ancak bu arada hep deuyuyakal�yor ve o zaman sandalyesini yatakla de§i³t-irmeye kendisini raz� etmek için evdekiler akla karay�seçiyordu. Annesi ve k�zkarde³i küçük çapta uyar�larlane kadar üzerine dü³erlerse dü³sün, babas� nerdeysebir çeyrek saat hep hay�r anlam�nda usulcac�k ba³�n�sall�yor, gözlerini kapal� tutup yerinden kalkm�yordu.Annesi kolundan çekip çeki³tiriyor, kula§�na ho³unagidecek sözler söylüyor, k�zkarde³i de i³ini b�rak�p an-nesine yard�ma geliyor, ama babas�na bu da kâr et-meyerek, sözkonusu çabalar onun koltu§una daha çokgömülmesine yol aç�yordu. Ancak kad�nlar kollar�na gi-rince babas� gözlerini aç�yor, s�rayla bir annesine, birk�zkarde³ine bak�yor ve hep ³öyle söylüyordu: �Bu daya³amak sözde! Ya³l� günlerimde görece§im rahat buha?� Derken iki kad�na yaslan�p, sanki kendi kendisiiçin alabildi§ine büyük bir yükmü³ gibi a§�rdan ala-rak, onlar taraf�ndan kap�ya kadar götürülmesine r�zagösteriyor, kap�da annesiyle k�zkarde³ini bir el i³aret-iyle uzakla³t�r�p bundan böyle yaln�z ba³�na ilerlemeyeçal�³�yor, ama az sonra annesi elindeki diki³i, k�zkar-de³i elindeki kalemi çarçabuk bir kenara b�rakarak yinebabas�na yard�m için arkas�ndan ko³uyorlard�.

Çal�³maktan y�pranm�³ ve a³�r� yorgun dü³mü³ bu

61

ailede kimin Gregor'la öyle fazla ilgilenmeye vaktivard�. Eve harcanan para gittikçe k�s�l�yordu; hizmet-çiye çaresiz yol verilmi³ti. Ak saçlar� ba³�n�n çevres-inde uçu³an iri yar� bir kad�n, pek a§�r i³leri görmekiçin sabah ve ak³am eve u§ruyor geri kalan i³leri ise, obir sürü diki³lerinin yan� s�ra annesi yap�yordu. HattaGregor'un bir ak³am sat�³ �yatlar� üzerinde konu³u-lurken ö§rendi§ine göre, eskiden annesi ve k�zkarde-³inin bayram ve seyranlarda tak�p tak�³t�rd�§� çe³itliaile mücevherleri de elden ç�kar�lm�³t�. Ama en büyükyak�nma nedeni, ³imdiki durumda kendilerine pek bü-yük gelen evden ç�kamay�³lar�yd�; çünkü Gregor'un birba³ka yere nas�l ta³�naca§� konusunda kimsenin akl-�na bir çare gelmiyordu. Ama evdekileri bir ba³ka yereta³�nmaktan al�koymad�§�n� pekâlâ seziyordu Gregor;çünkü birkaç hava deli§i b�rak�lm�³ uygun bir sand�§�niçine koyup onu, bir yerden bir yere kolayl�kla götü-rebilirlerdi; ailesini ev de§i³tirmekten en ba³ta al�ko-yan, daha çok, kendilerini kapt�rd�klar� tam bir umut-suzlukla bütün akraba ve e³ dost çevresinde kimseninba³�na gelmeyen bir felakete u§rad�klar� dü³üncesiydi.Elâlemin yoksul ki³ilerden bekledi§i ne varsa, hepsinieksiksiz yerine getiriyorlard�; babas� bankadaki küçükmemurlara kahvalt� için d�³ardan yiyecek al�p geliyor,annesi yabanc� insanlara çama³�r dikece§im diye ken-dini helak ediyor, k�zkarde³i ise mü³terilerin istekler-ini yapmak için tezgâh�n arkas�nda sa§a sola ko³turu-yor, daha fazlas�na da ailenin gücü elvermiyordu. Beri

62

yandan annesiyle k�zkarde³i, babas�n� yata§a yat�rd-�ktan sonra dönüp gelerek ellerindeki i³leri b�rak�yor,birbirlerine sokulup yanak yana§a oturuyorlar, derkenannesi Gregor'un odas�n� göstererek: ��u kap�y� ka-par m�s�n, Grete!� diyor, bunun üzerine Gregor yinekaranl�kta kal�yordu; biti³ikte ise annesiyle k�zkarde³igözya³lar�n� birbirine katarak a§la³�yor ya da donukbak�³larla önlerindeki masaya bak�p duruyorlar, bu daGregor'un s�rt�ndaki yaran�n sanki yeni aç�lm�³ gibi s�z-lamas�na yol aç�yordu.

Geceleri ve gündüzleri adeta gözlerini k�rpmadangeçiriyordu, Gregor. Bazan, kap�n�n bir dahaki aç�l-�³�nda i³leri t�pk� eskisi gibi kendi eline almay� dü³ün-üyordu; uzun zaman sonra yine patronla müdür, yard-�mc�lar, ç�raklar, akl�ndan biraz zoru olan odac�, ba³kama§azalarda çal�³an iki üç dost, bir ta³ra otelindekioda hizmetçisi, bir anl�k tatl� bir an�msama, bir ³ap-kac� dükkân�nda çal�³�p kendisine içtenlikle, ama peknazlanarak kur yapt�§� kasadar k�z, bütün bunlar ya-banc� ya da art�k unutulup gitmi³ kimselerin görüntü-leriyle kar�³arak hayalinde beliriyordu; ama kendisineve ailesine yard�m edebilmekten uzak, hepsi de yan-�na yakla³�lmaz kimselerdi; dolay�s�yla, bunlar�n son-radan yine zihninde kaybolup gitmesine seviniyordu.Ama bir an da geliyor, ailesiyle ilgilenmek için hiçbiristek duymuyordu; kendisine gereken bak�m� gösterme-diklerinden ötürü bir h�nç yüre§ini dolduruyor, hangiyiyece§i can� çekti§ini hiç bilmemesine kar³�n, yiyecek-

63

lerin sakland�§� yere nas�l bir yolunu bulup ula³aca-§�na ili³kin olarak kafas�nda planlar kuruyordu; açl�kfalan hissetmese de, pay�na dü³enleri toparlay�p ala-cakt� buradan. Art�k onun pek ho³lan�p ho³lanmaya-ca§�n� dü³ünmeyen k�zkarde³i, sabahlar� i³e giderkenaya§�yla rasgele bir yiyece§i çarçabuk odas�ndan içeriitiyor, ak³am da sadece ³öyle bir tad�na m� bak�lm�³,yoksa, çok vakit oldu§u gibi, el sürülmeden b�rak�lm�³m�, hiç ald�r�³ etmeden süpürgenin ucuyla çekip d�³ar�al�yordu. Oday� derleyip toplamak için art�k hep ak-³amlar� u§ruyor ve bu i³i öylesine çabuk yap�p ç�ka-r�yordu ki, daha çabu§u can sa§l�§�yd�. Pislik duvar-lar boyunca yol yol uzan�yor, sa§da solda yumak yu-mak toz ve ç�kart� görülüyordu, ilk zamanlar k�zkarde³igeldi§inde, Gregor odan�n en pis kö³e buca§�na gidipbeklemi³, böylece k�zkarde³ine adeta sitemde bulun-mak istemi³ti. Ama öyle anla³�l�yordu ki, haftalarcaoldu§u yerde kalabilir, yine de k�zkarde³i bildi§inden³a³mazd�; ortadaki pisli§i k�zkarde³i de Gregor gibi gö-rüyordu, ama bu pisli§e el sürmemeyi anla³�lan kafa-s�na koymu³tu. Beri yandan, asl�nda bütün aileyi sar-m�³ yepyeni bir duyarl�kla, Gregor'un odas�n�n derleniptoplanmas�n�n kendisine b�rak�lmas�na çal�³�yordu k�z-karde³i. Birinde annesi Gregor'un odas�nda büyük birtemizli§e giri³mi³, ancak birkaç kova su harcad�ktansonra bu i³i ba³arabilmi³ti. Ama a³�r� rutubetin hastayapt�§� Gregor sonradan kanepe üzerine serilip k�zg�nve k�m�ldamadan yatm�³, bunun da cezas�n� yine an-

64

nesi çekmi³ti; çünkü ak³am olup k�zkarde³i Gregor'unodas�ndaki de§i³ikli§i farkeder farketmez, son dereceal�nm�³ bir tav�rla oturma odas�na se§irtmi³, annes-inin yakaran bir edayla ellerini havaya kald�rmas�naald�rmayarak, ans�z�n bir a§lama nöbetine kap�lm�³t�.Anne ve babas� �babas� ku³kusuz korkuyla f�rlam�³t�koltu§undan� ilkin ³a³k�n ve çaresiz bakakalm�³lar,ama sonunda harekete geçmi³lerdi; sa§da babas� Gre-gor'un odas�n�n temizlenmesini k�zkarde³ine b�rakma-d�§� için annesine at�p tutmu³, solda Gregor'un odas�n�bundan böyle asla temizlemeyece§im! diye k�zkarde³i-nin ba§�rd�§� duyulmu³tu. Beri yandan, annesi, sinir-inden gözü hiçbir ³ey görmeyen babas�n� adeta çekipsürükleyerek yatak odas�ndan içeri sokmaya çal�³m�³,k�zkarde³i, h�çk�r�klarla sars�larak, küçük yumruklar-�yla masay� dövmü³tü. Gregor'a gelince, kimse kap�y�kapay�p onu bu manzaradan ve gürültü pat�rt�dan es-irgemedi§ine öfkelenerek yüksek perdeden �sl�ks� seslerç�karmaya ba³lam�³t�. Ama d�³arda çal�³maktan bitkindü³en k�zkarde³i usan�p eskisi gibi Gregor'la ilgilen-meye yana³masa bile, yerini hiç de annesinin almas� ge-rekmez, Gregor ihmal edilmi³ say�lmazd�; çünkü art�kbir hizmetçi bulunuyordu evde. Uzun y�llar iri kemiklisa§lam vücudu sayesinde pek çok varta atlat�p ayaktakalabildi§i anla³�lan bu ya³l� dul kad�n�n Gregor'danpek tiksindi§i yoktu. Öyle merak etti§i için de§il, ras-gele bir gün odas�n�n kap�s�n� açm�³, Gregor'un düpe-düz ³a³�rd�§�n� ve kendisini bir kovalayan bulunmazken

65

sa§a sola ko³maya ba³lad�§�n� görünce, ellerini kuca-§�nda kavu³turup hayretle oldu§u yerde kala kalm�³t�.O gün bu gün de sabah ve ak³am kap�y� ³öyle bir ara-lay�p Gregor'a bakmaktan kendini alam�yordu. Hattaba³lang�çta, belki kendisinin sevimli buldu§u: �Gel-sene bakay�m buraya, koca bokböce§i seni!� ya da ��ukoca bokböce§ine de bak!� sözleriyle yan�na bile ça-§�rd�§� olmu³tu Gregor'u. Sözkonusu ça§r�lar� Gregordüpedüz cevaps�z b�rak�yor, sanki kap� hiç aç�lmam�³gibi yerinden k�m�ldam�yordu. Bu hizmetçi olacak ka-d�na, can� istedikçe kendisini rahats�z edece§ine, odas-�n� her gün temizlemesini tembih etselerdi ya! Birindesabah�n erken vakti �belki de yakla³an bahar� müjde-leyen fena bir ya§mur camlar� dövüp durmaktayd��hizmetçi yine bu türlü sözler söylemeye kalk�nca, Gre-gor'un tepesi öyle att� ki, adeta üzerine sald�rmak is-ter gibi, ama yava³ ve güçsüz, kad�na do§ru döndü.Ama korkuya kap�lmayan kad�n, yaln�zca kap�n�n yan-�ba³�ndaki bir sandalyeyi tutup havaya kald�rm�³t� veiyice aç�lm�³ a§z�yla orac�kta dikilirken niyeti aç�kçabelliydi: Elindeki sandalye Gregor'un s�rt�na indi§i za-man a§z�n� kapayacakt�. Gregor yine arkas�na döner-ken: �Demek hepsi bu kadard�?� dedi ve sandalyeyiserinkanl�l�kla kö³edeki yerine b�rakt�.

Bundan böyle Gregor hiçbir ³ey yememeye ba³la-m�³t�. Kendisi için haz�rlanm�³ yeme§in önünden tesa-düfen geçtikçe, sanki oyun olsun diye bir lokma al�pa§z�na at�yor, lokmay� saatlerce a§z�nda tutup çok-

66

luk geri tükürüyordu. �lkin odas�n�n durumundan duy-du§u üzüntünün, kendisini yemek yemekten al�koydu-§unu dü³ündü, ama odas�ndaki de§i³ikli§e pek çabukal�³m�³t�. Ba³ka yere yerle³tirilemeyen e³yalar� hab-ire kendi odas�na t�k�³t�r�yorlard� ve evin bir odas� üçbay'a kiraland�§� için de böylesi e³yalar hayli çoktu.A§�rba³l� baylar �Gregor'un bir yol kap� aral�§�ndangördü§üne göre, üçünün de top sakal� vard�� yaln�zkendi odalar�nda de§il, bir kez kirac� bulunduklar�n-dan bütün evde, ama en çok mutfakta her ³eyin dü-zen içinde ve yerli yerinde olmas�na alabildi§ine dikkatediyorlar, i³e yaramaz, her ³eyden önce pis öte beri-ler görmeye asla katlanam�yorlard�. Üstelik odalar�n-daki mobilyalar�n ço§unu beraberlerinde getirmi³ler,bu yüzden evdeki eski e³yalardan kimisi gereklili§iniyitirmi³ti; sat�labilecek gibi de§ilse de, soka§a at�lmakda istenmeyen ³eylerdi bunlar; dolay�s�yla, hepsi deGregor'un odas�n� boyluyordu. Kül sand�§�yla mutfak-taki çöp bidonu da bunlar�n aras�ndayd�. Kullan�lma-yacak gibi ne varsa, hep de pek aceleci hizmetçi ta-raf�ndan Gregor'un odas�na at�l�p geçiliyordu. Allaha³ükür Gregor, çokluk sözkonusu e³yayla onu tutan eligörüyordu yaln�z. Belki de hizmetçinin niyeti, uygunbir zaman ve f�rsatta e³yalar� yine Gregor'un odas�n-dan almak ya da tümünü birden kald�r�p soka§a at-makt�. Ama ilk getirilip b�rak�ld�klar� yerde kal�yorduhepsi; Gregor p�l� p�rt� aras�nda �k�na s�k�na dola³�-yor, bunlar� yerlerinden sa§a sola oynat�yordu; ortada

67

sürünecek ba³ka yer olmad�§�ndan, ilkin ister istemezyapt� bunu; ancak zamanla bundan giderek artan birhaz duymaya ba³lad�; oysa sözkonusu gezinmelerdensonra, ölesiye yorgun ve üzgün, yine saatlerce yerin-den k�m�ldamaks�z�n duruyordu.

Kirac� baylar bazan ak³am yemeklerini ortakla³akullan�lan salonda yediklerinden, kap� kimi ak³amlarkapal� tutuluyordu; Gregor, kap�n�n aç�k kalmas�ndanpek kolay vazgeçebilmi³ti; nihayet kap� aç�k oldu§ubaz� ak³amlar da bundan yararlanmam�³, ailesi tara-f�ndan fark�na var�lmaks�z�n, odan�n en karanl�k birkö³esinde uzan�p yatm�³t�. Ama bir defas�nda salonunkap�s�n� az�c�k aral�k b�rakm�³t� hizmetçi; kirac� baylar,ak³amleyin içeri girip �³�§� yakt�klar�nda da yine kap�aç�kt�. Baylar, eskiden babas�, annesi ve Gregor'un hepbirlikte yemek yedi§i masan�n ba³ kö³esine kurulmu³,peçetelerini aç�p çatal ve b�çaklar�n� ellerine alm�³lard�.Derken bir tabak etle annesi, hemen arkadan elindepatates dolu büyük bir çanakla k�zkarde³i göründü.Yemekten yo§un bir dumana benzer bir bu§u yükse-liyordu. Kirac� baylar, sanki önce bir denemek istergibi, önlerine getirilip konan tabaklar üzerine e§ilm-i³ler ve gerçekten, duruma bak�l�rsa öbür ikisinin birotorite sayd�§� üçüncüleri servis taba§� üzerinde ettenbir parça kesmi³, anla³�lan etin yeterince pi³ip pi³me-di§ini, mutfa§a geri yollanmas�n�n gerekip gerekmed-i§ini anlamak istemi³ti. Ama memnun kalm�³t� sonuç-tan; merakla olay� izleyen Gregor'un annesiyle k�zkar-

68

de³i, bunun üzerine rahat bir nefes alarak gülümsem-i³lerdi.

As�l aile üyeleri ise yeme§i mutfakta yiyordu; amababas� mutfa§a yollanmadan salona girip, ba³�ndabere, önlerinde e§ilerek oradakilerin hepsini birden se-laml�yor, masan�n çevresini ³öyle bir dolan�yordu. Ki-rac� baylar�n her üçü de do§rulup kalkarak top sakal-lar�ndan içeri bir ³eyler m�r�ldan�yor, sonra yaln�z ka-l�p tam bir sessizlik içinde yemeklerini yemeye koyulu-yorlard�. Gregor'un yad�rgad�§� ³ey, çe³itli gürültülerortas�nda hep onlar�n yeme§i ö§üten di³lerinin sesinii³itmekti; bununla Gregor'a yemek yemek için di³le-rin gerekti§i, di³ler olmadan en sa§lam çenelerin bilei³e yaramayaca§� anlat�lmak isteniyordu adeta. Gre-gor, mahzun: ��³tah�m var ama, böyle yiyecekler içinde§il!� diye söyleniyordu kendi kendine. �Bu baylarnas�l da kar�nlar�n� doyuruyor! Oysa ben açl�ktan ölü-yorum.�

Tam da o ak³am Gregor'un kula§�na �hanidirevde keman çal�nd�§�n� an�msam�yordu� mutfaktando§ru bir keman sesi geldi. Yemeklerini yiyip bitirenbaylardan orta boylusu bir gazete ç�karm�³, öbür iki-sine gazetenin bir yapra§�n� uzatm�³t�; hep birden ar-kalar�na yaslanm�³, gazete okuyup pipolar�n� tüttürü-yorlard�. Keman sesini i³itince kulak kabartt�lar; aya§akalk�p parmak uçlar�na basarak holün kap�s�na geldi-ler, burada birbirlerine iyice sokularak durdular. Her-

69

halde baylar�n geli³i mutfaktan i³itilmi³ti, çünkü ba-bas�n�n sesini duydu Gregor: �Yoksa baylar ho³lan-mad�lar m� kemandan? Hani isterlerse hemen susabiliryine.� ��Hay�r! Tam tersi!� diye cevaplad� baylardanorta boylusu. �Acaba küçük han�m bizim buraya gelipçalamaz m�? Ne de olsa çok daha rahat ve iyi buras�.�Sanki keman çalan kendisiymi³ gibi: �A tabii�, dedibabas�.

Baylar, yeniden salona dönüp beklediler. Çok geç-meden nota sehpas�yla annesi, notalarla babas� ve ke-manla k�zkarde³i mutfaktan ç�k�p geldi. K�zkarde³i,acele etmeksizin gerekli haz�rl�klar� yapmaya koyuldu;daha önce hiç de oda kiraya vermemi³, dolay�s�yla ki-rac� baylara kar³� nezaketi a³�r�l�§a vard�ran anne vebabas� sandalyelere oturmay� bir türlü göze alamam-�³t�, babas� sa§ elini üniformas�n�n iki dü§mesi aras�n-daki bo³lu§a sokarak kap�ya yaslanm�³t�; ancak annesi,baylardan birinin buyur etti§i sandalyeye çöktü; san-dalyeyi bay�n o anda rasgele koydu§u yerde b�rakm�³,dolay�s�yla salonun bir kö³esinde kalm�³t�.

Derken k�zkarde³i çalmaya ba³lad�; anne ve babas�,her biri kendi bulundu§u yerden, k�zkarde³inin elleri-nin devinimlerini dikkatle izliyordu. Çalan keman�n ca-zibesine kap�lan Gregor, her zamankinden biraz dahaileri ç�kmay� göze alm�³t�; bir ara ba³�n� salonun kap�-s�ndan içeri soktu. Evdekilere kar³� besledi§i ilgi eski-den hep gö§sünü kabartm�³t�; son zamanlar ise onlar�

70

umursad�§� yoktu ve buna da ³a³m�yordu pek. Oysaas�l ³imdi saklan�p gizlenmesi için daha çok nedenvard�; çünkü odas�n�n dört bir yan� toz toprak için-deydi, en ufak bir k�m�ldan�³ta sa§a sola tozlar uçu³-tu§undan, kendisi de ba³tan a³a§� toza bulanm�³t�; ip-likmi³, k�llarm�³, yemek art�klar�ym�³, ne varsa heps-ini s�rt�nda ve bö§ürlerinde kendisiyle gitti§i yere ta³�-y�p götürüyordu; her ³eye kar³� tak�nd�§� umursamaz-l�k alabildi§ine büyüktü; dolay�s�yla, eskisi gibi gündepek çok kez s�rt üstü yat�p hal�ya sürtünerek temizlen-meyi art�k b�rakm�³t�. Ama yine de salonun tertemizdö³emesinin üzerinde biraz daha sürünerek ilerlemek-ten çekinmemi³ti.

Ancak, kendisine dikkat eden de olmam�³t� hani.Bütün aile, çalan kemana dalm�³t�; baylara, ilkin elleripantolonlar�n�n ceplerinde, nota sehpas�n�n pek yak�n-�na, notalar� görebilecekleri ve k�zkarde³inin ku³kusuzrahats�z olaca§� yere kadar sokulan baylara gelince, çokgeçmeden yar� i³itilir bir sesle konu³arak ba³lar�n� ön-lerine e§ip pencereden yana çekilmi³ler, bundan böylede pencere kenar�nda kalarak, Gregor'un babas� tara-f�ndan kayg�l� gözlerle izlenmeye ba³lanm�³lard�. Do§-rusu apaç�k görülüyordu ki, ³öyle ne�s ya da e§lendir-ici bir keman müzi§i dinleyecekleri san�s�na kap�lmakladü³ k�r�kl�§�na u§ram�³lard�; sanki bütün bu gösteridenb�km�³lard� da, ancak nezaket gere§i rahats�z edilmele-rine göz yumuyorlard�. Özellikle sigaralar�n�n duman-�n� havaya ü�eyi³lerinden enikonu sinirli olduklar� ç�ka-

71

r�labilirdi. Oysa k�zkarde³i bir güzel çal�yordu ki! Ba³�yana e§ilmi³, gözleri, yoklayarak ve mahzun, nota çiz-gilerini izliyordu. Gregor sürünerek biraz daha ilerledi,belki k�zkarde³iyle göz göze gelece§ini umarak ba³�n�yere yak�n tutuyordu. Müzik onu bu kadar duygulan-d�rd�§�na göre, kendisine bir hayvan gözüyle bak�la-bilir miydi? Sanki özlemini çekti§i bilinmedik besinegötüren yol sonunda ortada gözükmü³çesine bir san-�ya kap�lm�³t�. K�zkarde³inin yan�na kadar ilerleyerekkolundan çekip çeki³tirmeye ve böylece ona, keman-�n� al�p kendi odas�na gelmesini dolayl� yoldan anlat-maya karar vermi³ti; çünkü oradakilerin hiçbiri, ken-disinin yapmay� dü³ündü§ü gibi, k�zkarde³inin kemançal�³�n� takdir edecek durumda de§ildi. Kendisi, hiç de-§ilse hayatta oldu§u süre k�zkarde³ini bir daha odas�n-dan salmayacakt�; görünümündeki korkunçluk ilk kezbu konuda i³ine yarayacakt�; odas�n�n bütün kap�lar-�na ayn� anda yeti³ecek ve olas� sald�r�lar� t�slayaraknefesiyle geri püskürtecekti. Ama k�zkarde³i zorla de-§il de, kendi gönlüyle onun yan�nda kalacakt�; yan�-ba³�nda kanepede oturacak, kula§�n� kendisine do§rue§ecek, o da k�zkarde³ine, kendisini konservatuara yol-lamay� kafas�na koydu§unu ve bunu ba³�na gelen ³ufelâket araya girmese daha geçen Noel'de �Noel geç-mi³ti herhalde� yap�lacak itirazlara falan kulak as-maks�z�n anne ve babas�na aç�klamay� dü³ündü§ünübir s�r gibi emanet edecekti. Bütün bunlar� aç�klay-�nca duygulanan k�zkarde³inin gözünden ya³lar bo³a-

72

nacak, Gregor da k�zkarde³inin omuzlar�n�n hizas�nakadar do§rulup kalkarak, onun bir ma§azada çal�³mayaba³layal� beri e³arp ya da yakal�k takmad�§� boynunabir öpücük konduracakt�.

Kirac� baylardan orta boylusu: �Bay Samsa!� diyeseslendi babas�na ve bundan ba³ka bir söz söylemeyigereksiz bularak yaln�zca i³aret parma§�yla, ilerdena§�r a§�r yakla³an Gregor'u gösterdi. Keman sesi sustubirden; baylardan orta boylusu ilkin ba³�n� sallaya-rak arkada³lar�na gülümsedi, sonra yeniden Gregor'abakt�. Babas� Gregor'u odadan ç�karmay� b�rak�p, il-kin kirac� baylar� yat�³t�rmay� zorunlu görmü³tü, oysabaylar hiç de sinirlenmi³ de§ildi ve Gregor kendiler-ini çalan kemandan daha çok e§lendirmi³ti adeta. Ba-bas� baylara do§ru se§irtmi³, kollar�n� açarak onlar�odalar�ndan içeri sokmaya, bir yandan da vücudunusiper ederek Gregor'u onlar�n gözünden saklamaya ça-l�³�yordu. Ne var ki, baylar bunun üzerine gerçekten bi-raz k�zar gibi oldular, babas�n�n davran�³�na m�, yoksaGregor gibi bir oda kom³ular� bulundu§unu ³imdiyedek farketmeyip, ³imdi ans�z�n anlad�klar�na m� içer-ledikleri belli de§ildi. Babas�ndan bir aç�klama bekle-yerek onlar da ellerini ve kollar�n� oynatt�lar, tedirginve tela³l�, sakallar�n� çeki³tirdiler, ancak yava³ yava³uzakla³�p odalar�na girdiler. Bu arada k�zkarde³i, ans-�z�n keman çalmas�na ara vermenin kendisini içine sü-rükledi§i yitikli§i yenmi³, gev³ecik sarkan ellerinde birsüre kemanla yay� tuttuktan ve hâlâ çal�yormu³ gibi

73

notalara bakt�ktan sonra birden kendini toparlam�³,keman� güçlükle soluyan ve h�zl� h�zl� çal�³an ci§erlerlehâlâ sandalyesinde oturan annesinin kuca§�na b�rak-m�³, babas�n�n s�k�³t�rmas� kar³�s�nda baylar�n ³imdidaha bir çabuk yakla³t�klar� biti³ik odaya se§irtmi³ti.K�zkarde³inin becerikli ellerinin alt�nda yast�k ve yor-ganlar�n nas�l havada uçar gibi sa§a sola gidip gelerekbir çeki düzene kavu³tu§u görülüyordu. Daha baylarodaya varmadan, k�zkarde³i yataklar� yap�p haz�rla-m�³, odadan d�³ar� süzülmü³tü. Babas�n�n da öyle birinad� tutmu³tu ki, kirac�lar�na kar³� göstermekle yük-ümlü bulundu§u sayg�y� unutmu³tu büsbütün; baylar�habire gerilere do§ru itip sürüyordu. Sonunda baylar-dan orta boylusu odan�n kap�s�nda aya§�n� güm diyeyere vurarak babas�n� oldu§u yerde durdurdu, elini kal-d�r�p gözlerini annesiyle k�zkarde³ine çevirerek: ��ura-s�n� aç�klamak isterim ki�, diye söze ba³lad�, �bu evdeve bu aile içindeki çirkin durumlar� dikkate alarak...��sözün buras�nda k�saca karar vermi³, yere tükürdü��odadan hemen ç�kaca§�m. Ku³kusuz, burada kald�§�mgünler için de bir kuru³ ödeyecek de§ilim. Hatta ter-sine; nedenler bulmakta hiç zorluk çekmeyece§im birtazminat talebiyle kar³�n�za dikilip dikilmeyece§imi deayr�ca dü³ünece§im.� Adam sustu ve bir ³ey bekli-yormu³ gibi önü s�ra bakmaya ba³lad�. Gerçekten deçok sürmedi, iki arkada³� at�ld� oradan: �Biz de he-men ç�k�yoruz!� Bunun üzerine, baylardan orta boy-lusu, kolu yakalayarak çat diye vurup kap�y� kapad�.

74

Babas� yalpalayarak, elleriyle sa§a sola tutunup koltu-§una yürüdü ve koltu§un üzerine y�§�l�p kald�; normalak³am uykucu§unu uyuyormu³ görünüyor, ama sankigerekli destekten yoksunmu³ gibi ba³�n�n h�zl� h�zl� sal-lanmas�na bak�l�rsa hiç de uyumad�§� anla³�l�yordu.Gregor, bütün zaman, kirac� baylar�n kendisini ke³fet-tikleri yerde k�m�ldamadan kalm�³t�. Plan�n ba³ar�s�z-l�§a u§ramas�ndan duydu§u dü³ k�r�kl�§�, öte yandanbelki uzun süren bir açl�§�n do§urdu§u dermans�zl�k,onu hareket etme yetene§inden yoksun b�rakm�³t�. Biran sonra her ³eyin ba³�na y�k�laca§�ndan adeta kesinl-ikle korkuyor ve bunu bekliyordu. Hatta annesinin tit-reyen parmaklar� aras�ndan kayarak kuca§�ndan yeredü³en ve sesi bir süre yank�lanan keman bile Gregor'uürkütüp yerinden oynatamad�. Konu³mas�na bir giri³olarak eliyle masan�n üzerine vuran k�zkarde³i: �Sevg-ili anneci§im, sevgili babac�§�m!� diye sesini yükseltti.�Bu böyle yürümeyecek. Belki siz de§ilsiniz ama, benfark�nday�m. Bu canavar kar³�s�nda karde³imin ad�n�a§z�ma almak istemedi§im için, ³öyle söyleyece§im; bubelay� ba³�m�zdan atmadan olmayacak. Gücümüz yet-ti§i kadar kendisine bak�p etmeye, kendisine katlan-maya çal�³t�k. San�yorum, bu konuda kimse bize kar³�en ufak bir suçlama yöneltemez.�

�Yerden gö§e hakk� var k�z�n�, diye söylendi babas�kendi kendine. Hâlâ nefes almakta güçlük çeken annesi,elini a§z�n�n önüne tutarak, gözleri adeta yuvalar�ndanf�rlam�³, bo§uk bo§uk öksürmeye ba³lad�.

75

K�zkarde³i, annesinin yan�na se§irtip aln�n� tuttu.K�zkarde³inin sözleri, babas�n�n kafas�nda daha kesinkimi dü³ünceler uyand�rm�³a benziyordu; babas� do§-rulup dimdik oturmu³, kirac� baylar�n ak³am yemekle-rinden hâlâ masa üzerinde duran tabaklar aras�ndakimüstahdem kasketiyle oynuyor, arada bir sesi sedas�ç�kmayan Gregor'a bak�yordu.

Öksürmekten annesinin kula§� hiçbir ³ey i³itmed-i§inden, bu kez yaln�zca babas�na dönüp: �Ba³�m�zdanatmaya bakmal�y�z onu!� dedi k�zkarde³i. �Sizin ikinizide mezara yollayacak, hiç ku³kunuz olmas�n. Hepimizböyle can�n� di³ine tak�p çal�³t�ktan sonra, evde bu bi-tip tükenmez i³kenceye katlan�lamaz do§rusu. Ben dekatlanamayaca§�n� art�k.� Bunun üzerine hüngür hün-gür a§lamaya ba³lad� k�zkarde³i; gözya³lar� annesininyüzüne daml�yor ve k�zkarde³i bilinçsiz el hareketler-iyle onlar� buradan silip uzakla³t�r�yordu.

Ac�makl� bir ses ve belirgin bir anlay�³ ifadesiyle:�Peki ama, elimizden ne gelir yavrucu§um?� dedi ba-bas�. K�zkarde³i, omuzlar�n� silkerek çaresizli§ini bel-irtti; daha önce a§larken güven dolu bir eda vard� ha-linde, oysa ³imdi kendisini bir çaresizli§e kapt�rm�³t�.

Babas� yar� sorar gibi: �Konu³tuklar�m�z� anlaya-bilse bari�, dedi. K�zkarde³i böyle bir ³eyin dü³ünüle-meyece§ini belirtmek üzere, a§lamas�n�n aras�nda h�zl�h�zl� elini sallad�. �Konu³tuklar�m�z� anlayabilse bari!�diye yineledi babas� ve gözlerini yumarak, böyle bir

76

³eyin olamayaca§�n� söyleyen k�zkarde³inin görü³ünübenimsedi§ini belirtti. �Belki o zaman kendisiyle biranla³maya var�labilirdi. Ama bu durumda...�

�Gidecek bu evden mutlaka!� diye ba§�rd� k�zkar-de³i. �Ba³ka çare yok, baba!� Sen onun Gregor oldu§udü³üncesini kafandan söküp atmaya çal�³, yeter! Zatenbizim as�l mutsuzlu§umuz, bunca zaman onun Gregoroldu§una inanmam�z de§il mi? Nas�l Gregor olabilirdü³ünsenize! Gregor olsa, insanlar�n kendisi gibi birhayvanla bir arada ya³ayamayacaklar�n� görür ve çekipgiderdi. Böyle yapsayd�, bir karde³ten yoksun kal�rd�k,ama ya³amam�z� sürdürebilir ve onun an�s�n� da içi-mizde tertemiz korurduk. Oysa ³imdi pe³imizi bir anbile b�rakm�yor, kirac�lar�m�z� kaç�r�yor; galiba bütüneve kendisi el koyup bizi soka§a atacak. Baksana ³unababa!� diye hayk�rd� k�zkarde³i birden: �Gene ba³lad�i³te!� Hatta k�zkarde³i Gregor'un düpedüz anlayama-d�§� bir korkuya kap�larak annesini b�rakt�, Gregor'unyak�n�nda bulunmaktansa annesini gözden ç�karmayaraz�ym�³ gibi, onun sandalyesini adeta itip uzakla³t-�rd� kendisinden ve ko³up babas�n�n arkas�na s�§�nd�.K�zkarde³inin davran�³� babas�n� da tela³land�rm�³t�;do§rulup kalkt� babas�, kollar�n� k�zkarde³ini korumakister gibi yan havaya kald�rd�.

Ama herhangi bir kimseyi, hele k�zkarde³ini ürküt-meyi asla akl�ndan geçirdi§i yoktu Gregor'un. Yaln�zcagerisin geri odas�na yollanmak için arkas�na dönmeye

77

koyulmu³, durumundaki nezaket dolay�s�yla çetin dö-nü³lerde ba³�n� yard�ma ça§�rmas� gerekti§inden ve buarada kafas�n� pek çok kez kald�r�p yere vurdu§undan,dönü³ü ku³kusuz tuhaf bir izlenim uyand�rm�³t�. Gre-gor, durup çevresine bak�nd�. Kötü bir niyet ta³�ma-d�§� anla³�lm�³a benziyordu; ailesini saran korku biran sonra kaybolmu³tu. Hepsi suskun ve üzgün, Gre-gor'a bak�yordu ³imdi. Annesi, bacaklar�n� uzat�p bir-birine bast�rarak sandalyeye serilmi³ yat�yor, bitkin-likten nerdeyse gözleri kapan�yordu; k�zkarde³i, elinibabas�n�n boynuna dolam�³t�. �Belki art�k dönebili-rim�, diye dü³ündü Gregor ve yeniden u§ra³maya ko-yuldu. Kendini zorlamaktan ileri gelen o sesli soluyu-³un önüne geçemiyor, yer yer çaresiz dinlenmesi gere-kiyordu. Beri yandan, kendisinden odas�na dönmesinikimsenin istedi§i yoktu ³imdi, her ³ey ona b�rak�lm�³t�.Dönme i³ini tamamlar tamamlamaz, do§ru odas�n�nyolunu tuttu. Odas�yla aras�ndaki uzakl�§�n büyükl-ü§üne ³a³t� ve ayn� yolu nas�l biraz önce o dermans�zhaliyle, adeta fark�na varmaks�z�n geride b�rakabild-i§ini bir türlü akl� almad�. H�zl� h�zl� sürünüp ilerle-mekten ba³ka ³ey dü³ünmedi§i için, ailesinden kendis-ini rahats�z edecek bir söz, bir sesleni³ duyulmad�§�napek dikkat etmiyordu. Ancak kap�ya vard�§�nda ba³�n�geriye döndürdü; hani boynunda hissetti§i sertle³medolay�s�yla tam bir döndürü³ say�lamazd� bu, ama yinede arkas�nda hiçbir ³eyin de§i³medi§ini gördü; yaln�zcak�zkarde³i aya§a kalkm�³t� ³imdi. Gregor'un son bak�³�,

78

o anda büsbütün uyuyakalm�³ annesini s�y�r�p geçti.

Gregor daha odadan içeri aya§�n� atar atmaz, biranda itilip sürmelenerek kilitlenivermi³ti kap�. Arka-s�nda ba³gösteren gürültüden Gregor öylesine korktuki, bacaklar� bükülü bükülüverdi. Bu kadar acele dav-ranan k�zkarde³iydi; dimdik orac�kta beklemi³, sonraha�fçe s�çray�p ileri at�lm�³t�. K�zkarde³inin arkadanyakla³t�§�n� hiç de i³itememi³ti Gregor; k�zkarde³i, kili-din içinde anahtar� çevirirken, anne ve babas�na do§ru;�Hele ³ükür!� diye seslenmi³ti.

Gregor: �Peki ³imdi ne olacak?� diye sordu kendikendine. Çok geçmeden hiç k�m�ldayamad�§�n� gördü.Buna ³a³mad�; tersine, ³imdiye dek do§rusu bu ba-caklarla devinebilmesini tuhaf buldu. Ama ba³ka ba-k�mdan oldukça rahat hissediyordu kendini. Gerçi bü-tün vücudunda a§r� ve s�z�lar vard�; ama öyle san�-yordu ki, bunlar yava³ yava³ gücünü yitirecek ve so-nunda büsbütün silinip gidecekti. S�rt�ndaki çürümü³elmay� ve onun iltihaplan�p üzeri ba³tan a³a§� yumu-³ak tozla örtülmü³ çevresini pek alg�lad�§� yoktu ar-t�k. Ailesini dü³ündükçe duygulan�yor, içinde sevgi his-leri uyan�yordu. Hani kendisi de, belki k�zkarde³indendaha bir kesinlikle ortadan kaybolmas� gerekti§ine ina-n�yordu. Kulenin saati sabah�n üçünü vurana dek, bubo³ dü³ünceleri sessiz sakin kafas�ndan geçirdi. Der-ken d�³ar�da, pencerenin önünde günün yava³ yava³a§ard�§�n� gördü. Ba³�, elinde olmaks�z�n gö§sü üze-

79

rine dü³tü ve burun kanatlar�ndan o güçsüz son nefesiç�k�p gitti.

Sabah erkenden hizmetçi gelip �güçlü kuvvetli veaceleci bir kad�n oldu§undan kap�lar� öylesine sert vu-rup kap�yordu ki, o geldikten sonra evde rahat biruyku uyunam�yordu; oysa böyle davranmamas� kendi-sine tekrar tekrar tembih edilmi³ti� her günkü ziyare-tini yapt�, Gregor'da pek dikkati çekecek bir taraf gö-remedi. Onun kasten k�m�ldamadan yatt�§�n� ve kend-isine k�r�l�p gücenmi³ bir süs verdi§ini dü³ündü; çünkühizmetçiye göre, zeki Gregor'dan beklenmeyecek ³eyyoktu. O s�rada tesadüfen elinde bulunan süpürgeyleGregor'u g�d�klay�p kap�dan uzakla³t�rmak istedi. Ba-³aramay�nca k�zd�, biraz dürttükleri Gregor'u, bir dire-ni³le kar³�la³maks�z�n onu yerinden itebildi§ini görünceanlad� birden. �³in gerçek yüzünü ö§renerek hayretlegözleri aç�ld�, kendi kendine bir �sl�k tutturdu; amafazla da oyalanmayarak gidip yatak odas�n�n kap�s�n�birden açt� ve yüksek sesle karanl�ktan içeri seslendi:�Gelin bak�n ³una ayol! Gebermi³! Gebermi³ sahi, ya-t�yor!�

Samsa ailesinin üyeleri do§rulup yataklar�ndaoturdu; hizmetçinin halinden duyduklar� korkuyu ye-nebilmeleri kolay olmad�, ancak neden sonra onun ver-di§i haberi kavrayabildiler. Her biri kendi yatt�§� ta-raftan çarçabuk terketti yata§�. Bay Samsa, yorgan�omuzlar�na alm�³t�; Bayan Samsa'n�n üzerinde yaln�z

80

gecelik vard�. Böylece Gregor'un odas�na girdiler. Evekirac� baylar�n gelmesinden bu yana Grete'nin yatt�§�oturma odas�n�n da kap�s� aç�ld� derken; Grete ba³tana³a§� giyinikti, sanki yatmam�³t� hiç, solgun yüzü debunu do§rular, gibiydi �Ölmü³ mü?� dedi. �lkin anne-sine, sonra ba³�n� kald�r�p soran gözlerle hizmetçininyüzüne bakt�; oysa kendisi durumu ara³t�rabilir, hattabir ara³t�rmada bulunmadan olup biteni anlayabilirdi.�Galiba öyle�, diye cevaplad� hizmetçi ve sözlerinindo§rulu§unu göstermek için süpürgeyle Gregor'un öl-üsünü itip bir kenara ald�. Bayan Samsa hizmetçiyi al-�koymak ister gibi bir hareket yapt�, ama al�koymad�.�Eh�, dedi Bay Samsa, �art�k Tanr�'ya ³ükredebili-riz.� Ard�ndan istavroz ç�kard� ve odadaki üç kad�nda kendisi gibi yapt�lar. Gözlerini bir an bile ölü Gre-gor'dan ay�rmayan Grete: �Görüyor musunuz, ne ka-dar s�skala³m�³. Tabii bunca zaman bir ³ey koymad�a§z�na. Odas�na ta³�d�§�m�z yemekleri yine oldu§u gibid�³ar� ç�kar�yorduk.� Gerçekten de Gregor'un vücuduyamyass� ve kupkuru bir hal alm�³t�, bunun da ancak³imdi fark�na var�labiliyordu; çünkü Gregor'u havadata³�yan bacakç�klar� yoktu art�k, ba³kaca dikkati üze-rine çeken bir ³ey de bulunmuyordu.

�Biraz bizim odaya gelir misin, Grete!� dedi Ba-yan Samsa ve mahzun gülümsedi. Grete, arada birba³�n� çevirip ölü Gregor'a bakarak anne ve babas�-n�n ard�ndan yürüdü, onlarla yatak odas�na girdi. Hiz-metçi, Gregor'un kap�s�n� kapay�p pencereyi ard�na ka-

81

dar açt�. Sabah�n henüz bu erken saatinde serin havayabir �l�kl�k kar�³m�³t�; mart ay�n�n sonlar�yd� art�k.

Bu s�rada odalar�ndan ç�kan üç kirac� bay, ³a³�r-m�³ gözlerle sa§a sola bak�n�p kahvalt�lar�n� arand�.Baylar� dü³ünen olmam�³t�. Orta boylular� surat�n� ek-³iterek hizmetçiye: �Kahvalt�m�z nerde?� diye sordu.Ama hizmetçi parma§�n� dudaklar�na götürüp, aceleve suskun, Gregor'un odas�na gelmelerini i³aret etti.Gregor'un odas�na giren baylar, elleri biraz hav� dökül-mü³ ceketciklerinin ceplerinde, art�k iyice ayd�nlanm�³odada ölü Gregor'un çevresinde dikilmeye ba³lad�lar.

Birden yatak odas�n�n kap�s�nda üzerinde resmî ün-iformas�yla Bay Samsa göründü; bir koluna kar�s�, öbürkoluna k�z� girmi³ti. Hepsinin de gözlerinde a§lam�³ birifade vard�; Grete, yüzünü arada bir babas�n�n kolunabast�r�yordu.

Bay Samsa, k�z�yla kar�s�ndan ayr�lmaks�n�z, eliylekap�y� göstererek: �Hemen evimi bo³alt�n�z!� diye ba-§�rd� kirac� baylara. Baylardan orta boylusu: �Bununlane demek istedi§inizi anlayamad�m?� dedi afallam�³ vetatl� tatl� gülümsedi. Öbür iki bay, arkalar�nda tuttuk-lar� ellerini, sanki lehlerinde sonuçlanacak büyük birkavgan�n ba³göstermesini sevinçle bekleyerek birbirinesürtüyordu. Bay Samsa: �Ne demek istedi§imi söyle-dim apaç�k� diye cevaplad�, yan�nda k�z� ve kar�s�ylabir saf olu³turarak baylardan orta boylusunun üzerineyürüdü. Kafas�ndaki dü³ünceler yeni bir düzen içinde

82

yerlerini al�yormu³ gibi, baylardan orta boylusu ilkink�m�ldamadan durdu ve yere bakt�. Sonra: �Öyleysebiz de gideriz�, diye cevaplad�, hatta ans�z�n ruhundabeliren bir alçakgönüllülükle, bu kararlar�n� uygula-mak için kendisinden izin ister gibi ba³�n� kald�r�p BaySamsa'ya bakt�. Bay Samsa, iri gözleriyle buyrun gidinder gibi birçok kez ba³�n� sallamakla yetindi. Bununüzerine baylardan orta boylusu, gerçekten uzun uzunad�mlar atarak hemen yürüyüp hole girdi. Bir süredirellerini oynatmay� b�rakarak konu³ulanlara kulak ka-bartan iki arkada³� ise, sanki Bay Samsa kendilerindenönce hole gelebilir ve önderleriyle aralar�ndaki ba§lant-�y� kopar�p atabilirmi³ gibi bir korkuyla onun ard�ndanse§irttiler. Holde her üçü ³apkalar�n� ask�dan, baston-lar�n� bastonluktan çekip ald�; Samsa ailesini suskunbir reveransla selamlay�p evden ç�kt�lar. Sonradan an-la³�ld�§�na göre, büsbütün yersiz bir ku³kuya kap�lanBay Samsa, yan�nda iki bayanla kap�n�n önüne ç�kt�;hepsi birden korkulu§a yaslanarak, üç kirac� bay�n, ya-va³ olmakla beraber mola vermeksizin yüksek merdi-venden ini³ini, merdivenin her kattaki dönemeç yer-inde gözden kaybolup az sonra yeniden ortaya ç�k�³�n�izlediler. Baylar a³a§�ya indikçe, Samsa ailesinin onlarakar³� duydu§u ilgi de yava³ yava³ silindi; derken ba-³�nda et sepetiyle kas�larak merdivenleri ç�kan bir ka-sap ç�ra§�n�n kirac� baylarla kar³�la³mas�, sonra onlar�geride b�rak�p basamaklar� t�rmanmaya devam etmesiüzerine, Bay Samsa yan�ndaki bayanlarla korkuluktan

83

ayr�ld�; her biri rahatlam�³, kendi odas�na döndü.

O günü dinlenme ve gezintiye ay�rmaya karar ver-mi³lerdi; böyle bir dinlenmeyi haketmekle kalmay�p,ayr�ca buna tam bir gereksinim duyuyorlard�. Dolay�s-�yla, masan�n ba³�na geçtiler; Bay Samsa çal�³t�§� ban-kan�n müdürlü§üne, Bayan Samsa kendi patronuna,Grete de kendi ³e�ne olmak üzere üç mazeret mek-tubu yazmaya koyuldular. Mektuplar yaz�l�rken, gide-ce§ini haber vermek üzere hizmetçi girdi odaya, çünküsabah i³ini bitirmi³ti. Mektup yazmakta olan Samsaailesinin üç üyesi ilkin gözlerini kald�rmaks�z�n peki an-lam�nda ba³lar�n� sallad�; ama sonra, hizmetçinin birtürlü uzakla³mad�§�n� görerek öfkeyle ba³lar�n� kald�r-d�lar. �Daha ne bekliyorsun?� diye sordu Bay Samsa.Hizmetçi sanki bir felaket haberi verecekmi³ de, bunuancak inceden inceye sorguya çekildi§inde yapmak is-tiyormu³ gibi gülümseyerek kap�da dikiliyordu, evdeçal�³t�§� bütün süre Bay Samsa'n�n sinirine dokunupdurmu³ ³apkas�ndaki o nerdeyse dimdik deveku³u tüyüha�fçe dört bir yana sallan�yordu. Hizmetçinin en çoksayg� duydu§u Bayan Samsa: �Evet, nedir istedi§inbakal�m?� diye sordu. ��ey�, dedi hizmetçi; içtenliklegülümsemesi hemen sözlerine devam etmesini engelle-mi³ti, �diyece§im, biti³ik odadaki o ³eyin nas�l ortadankald�r�laca§�n� siz hiç merak etmeyin, bu i³i hallettimben.� Bayan Samsa ile Grete, i³lerine devam etmekister gibi, ba³lar�n�; yazmakta olduklar� mektuplar�nüzerine e§diler. O anda hizmetçinin olup biteni ayr�n-

84

t�l� biçimde anlatmak istedi§ini farkeden Bay Samsa,kals�n, kals�n! der gibi kesin bir edayla elini uzatt�. Ko-nu³mas�na izin verilmeyi³i, bir an önce gitmesi gerekt-i§ini hat�rlatm�³t� hizmetçiye, besbelli k�rg�n bir tonlasesini yükselterek: �Eh, cümleten ho³çakal�n!� dedi vebiraz hoyrat bir tav�rla arkas�na dönerek, kap�lar� sertsert vurup evden ç�kt�. �Ak³am olsun, yol verece§imkendisine�, dedi Bay Samsa; ama ne kar�s�ndan, ne dek�z�ndan bir cevap alabildi; çünkü hizmetçi yeni ka-vu³tuklar� huzur havas�n� buland�rm�³t�. Anne ve k�zdo§rulup pencereye yürüdüler, kollar�n� birbirlerininbellerine dolayarak pencerenin önünde dikildiler. BaySamsa, ba³�n� döndürüp bir süre onlar� izledi. Sonra:�Haydi gelsenize!� diye seslendi. �B�rak�n ³u geçmi³bayat ³eyleri art�k! Hem biraz da beni dü³ünün!� He-men kad�nlar onun sözünü dinleyerek Bay Samsa'yado§ru se§irttiler; onu sevip ok³ad�lar ve bir solukta ya-z�p bitirdiler mektuplar�n�.

Sonra her üçü birden evden ç�k�p, aylard�r yapma-d�klar� bir ³eyi yaparak tramvaya atlad�lar; kentin ön-ündeki aç�kl�§a geldiler. Kendilerinden ba³ka kimse-nin bulunmad�§� tramvay� ba³tan ba³a güne³in s�cac�k�³�nlar� ayd�nlatm�³t�. Oturduklar� kanepelere rahatçayasland�lar ve ilerisi için eldeki olanaklar üzerinde ko-nu³tular; hani daha bir yalandan bak�nca, sözkonusuolanaklar�n hiç de pek az�msanamayaca§�n� gördüler;çünkü, bu konuda birbirlerine bir ³ey ç�tlatmamalar-�na kar³�n, her üçünün de i³ine diyecek yoktu ve özel-

85

likle gelecek için pek umut vericiydi. Durumlar�ndaen büyük ve en çabuk düzelmeyi sa§layacak davra-n�³, ku³kusuz bir ba³ka eve ta³�nmalar�yd�; niyetleri,Gregor'un aray�p buldu§u ³imdiki evden daha küçük,daha ucuz, ama konumu daha güzel ve elden geldi§incekullan�³l� bir ba³ka eve ç�kmakt�. Böylece söyle³ip dur-dular; bir ara Bay ve Bayan Samsa'n�n gözleri, üze-rine yava³ yava³ bir canl�l�k gelmi³ k�zlar�na tak�ld�;son zamanlar yanaklar�n� sarar�p soldurtan tüm mih-net ve eziyetlere kar³�n, onun serpilip aç�larak güzelbir k�za dönü³tü§ünü hemen ayn� anda içlerinden ge-çirdiler. Biraz susar gibi olup adeta bilinçsiz bak�³larlabiri ötekine bakarak, k�zlar� için art�k yava³ yava³ ³öyleefendiden bir koca arama zaman�n�n geldi§ini dü³ünd-üler. Gidecekleri yere var�p, kendilerinden önce aya§akalkan k�zlar�n�n gencecik vücuduyla kar³�lar�nda dik-ildi§ini görünce, bunu yeni dü³lerinin ve güzel beklen-tilerinin onaylan�³� sayd�lar.

86