doelen - ku leuven...6/10/2014 4 19 universeelontwerp zhet ontwerpen van producten, omgevingen,...
TRANSCRIPT
6/10/2014
1
Universeel ontwerp in de klas
Keuzesessie inter-ENW-studiedag dinsdag 7 oktober 2014, Departement OnderwijsMoeten, mogen, morgen … Wat is de impact van het M-decreet op het onderwijs van morgen?
Marijke Wilssens Opleidingscoördinator bachelor na bachelor in het onderwijs:
buitengewoon onderwijs - zorgverbreding en remediërend leren
Na deze keuzesessie
heb je inzicht in wat universeel ontwerp inhoudt
heb je uitzicht op toepassingsmogelijkheden van universeel ontwerp in de klas
krijg je zin om als lerarenopleider lessen universeel te ontwerpen en studenten ertoe aan te moedigen
Doelen
2 7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.
1. Waarom wij universeel ontwerp onderzochten…
2. Scholen en leerlingen in het onderzoek
3. Universeel ontwerp
4. Universeel ontwerp voor leren – UDL
5. Zelf aan de slag
6. UDL gebeurt al…
7. UDL en redelijke aanpassingen
8. Waardering van UDL
9. Kritische succesfactoren en randvoorwaarden
10. Bronnen
Inhoud
3 7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.
Waarom wijuniverseel ontwerp onderzochten…
Meirsschaut, M., Monsecour, F. & Wilssens, M. (2013). Klaar voor redelijke aanpassingen: een leidraad, p. 6, www.arteveldehogeschool.be/buozrl/infopartner
4
Praktijkgericht onderzoek 2012-2013*
5Meirsschaut, M., Monsecour, F. & Wilssens, M. (2013). Klaar voor redelijke aanpassingen: een leidraad, p. 10-16, www.arteveldehogeschool.be/buozrl/infopartner
Een redelijke aanpassing/
passende maatregel…
1. is maatwerk
2. is SMART
3. heeft waar mogelijk ook voor andere leerlingen een positieve impact
4. komt tot stand in overleg met alle betrokkenen
5. wordt goed gemotiveerd en herhaaldelijk gecommuniceerd
6. is gebaseerd op de expertise en observaties van de leerkracht(en), de GON- of ION-begeleider en eventuele andere betrokken hulpverleners
7. is ingebed in de zorgvisie van de school
Wanneer in een klas voor zeer veel leerlingen specifieke aanpassingen nodig lijken, naast de reguliere aanpak, is de ‘reguliere aanpak’ dan wel voldoende op maat van alle leerlingen ontworpen?
7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.6
PWO 2013-2014:Universal Design for Learning:captain universe voor het leren?
6/10/2014
2
Universeel ontwerp enhet zorgcontinuüm
7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.7
Meer universeel ontwerp (VN-verdrag, 2009, art. 2 en artikel 4, 1°, f) => meer collectieve, minder individuele redelijke aanpassingen
M-decreet (2014) = stap in realisatie VN-verdrag:
zorgcontinuüm met focus op brede basiszorg
recht op redelijke aanpassingen: voorbij de discussie proportioneel of disproportioneel…
Universeel ontwerp en -decreet
7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.8
1. Waarom wij universeel ontwerp onderzochten…
2. Scholen en leerlingen in het onderzoek
3. Universeel ontwerp
4. Universeel ontwerp voor leren – UDL
5. Zelf aan de slag
6. UDL gebeurt al…
7. UDL en redelijke aanpassingen
8. Waardering van UDL
9. Kritische succesfactoren en randvoorwaarden
10. Bronnen
Inhoud
9 7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.
Scholen in het onderzoekKwalitatief onderzoek in 3 netten: VSKO, OVSG,GO!2 focusgroepen, samen 30 leraren en leerlingenbegeleiders
7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.10
A-stroom B-stroom BUSO
1e
2e
ASO BSO TSO BUSO
3e
4e
5e
6e
Leerlingen in het onderzoek
11
Leerlinginterviews: 19 meisjes + 23 jongens = 42 leerlingen
7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.
1. Waarom wij universeel ontwerp onderzochten…
2. Scholen en leerlingen in het onderzoek
3. Universeel ontwerp
4. Universeel ontwerp voor leren – UDL
5. Zelf aan de slag
6. UDL gebeurt al…
7. UDL en redelijke aanpassingen
8. Waardering van UDL
9. Kritische succesfactoren en randvoorwaarden
10. Bronnen
Inhoud
12 7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.
6/10/2014
3
Universeel ontwerp roept bij mij op… (graag in 1 woord/zin, beeld, beweging, klank, …)
2 min voorbereiden, 3 min WAVE tijd is om
Kennismaking: WAVE
7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.13 14 7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.
15
Universeel = voor iedereen
7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M. 16
Ontwerp = design
7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.
17 7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M. 7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.18
Universal design
6/10/2014
4
19
Universeel ontwerp
‘het ontwerpen van producten, omgevingen, programma’s en diensten die door iedereen in de ruimst mogelijke zin gebruikt kunnen worden zonder dat er een aanpassing of speciaal ontwerp nodig is*’
*VN-Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap 2006, artikel 2
20 7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.
21
Universeel ontwerpDe Staten die Partij zijn, verplichten zich (…) tot*
• het uitvoeren of bevorderen van onderzoek naar en
ontwikkeling van universeel ontworpen goederen,
diensten, uitrusting en faciliteiten (…), die zo min mogelijk
behoeven te worden aangepast en tegen de laagste kosten,
om te beantwoorden aan de specifieke behoeften van
personen met een handicap,
• het bevorderen van de beschikbaarheid en het gebruik
ervan, en
• het bevorderen van universele ontwerpen bij de ontwikkeling
van normen en richtlijnen
*VN-Verdrag inzake de Rechten van Personen met een Handicap 2006, artikel 4, 1°, f
Photo by L33tminion - Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike License https://www.flickr.com/photos/24364325@N00 Created with Haiku Deck
Photo by giulia.forsythe - Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike License https://www.flickr.com/photos/59217476@N00 Created with Haiku Deck
1. Waarom wij universeel ontwerp onderzochten…
2. Scholen en leerlingen in het onderzoek
3. Universeel ontwerp
4. Universeel ontwerp voor leren – UDL
5. Zelf aan de slag
6. UDL gebeurt al…
7. UDL en redelijke aanpassingen
8. Waardering van UDL
9. Kritische succesfactoren en randvoorwaarden
10. Bronnen
Inhoud
24 7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.
6/10/2014
5
25
Universeel ontwerp voor lerenUniversal design for learning (UDL)
www.siho.be/udl
7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M. 26
Universeel ontwerp voor leren
Ik ben… lerarenopleider bij…
Ik begrijp informatie het best als…
Ik kan het best tonen wat ik geleerd heb als…
Ik leer het liefst wanneer…
7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.
27
Lessen zijn universeel ontworpen als
1. iedereen begrijpt wat hij leert
2. iedereen actief kan tonen wat hij leert en geleerd heeft
3. iedereen graag leert, gemotiveerd is
Universeel ontwerp voor leren
7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M. 7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.28
Universeel ontwerp: hersenen leren verschillend
1. Wat leer ik? 2. Hoe leer ik? 3. Waarom leer ik?
herkenningsnetwerk strategisch netwerk affectief netwerk
Wat leer je?
Herkenningsnetwerk
I. Verschillende vormen
van informatie aanbieden
Hoe leer je?
Strategisch netwerk
II. Verschillende mogelijkheden
tot actie en expressie voorzien
Waarom leer je? Affectief netwerk
III. Verschillende mogelijkheden voor
betrokkenheid en engagement creëren
Herkenningsnetwerk
bepaalt wat de leerling leert,
geeft betekenis aan zijn ervaringen,
bepaalt hoe hij informatie identificeert en begrijpt
Elke leerling geeft op unieke wijze betekenis aan zijn ervaringen
verschillende vormen van informatie aanbieden (principe 1)
1. Wat leer ik?
7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.29
Strategisch netwerkbepaalt hoe de leerling leert,
stuurt zijn executieve functies aan (mentaal en motorisch),
bepaalt hoe hij taken plant, uitvoert en controleert
Elke leerling is uniek in de manier waarop hij leert
verschillende mogelijkheden tot actie en expressie voorzien (principe 2)
2. Hoe leer ik?
7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.30
6/10/2014
6
Affectief netwerkbepaalt waarom de leerling leert,
bepaalt de betrokkenheid van een leerling,
bepaalt wat hij belangrijk vindt om te doen, om te leren
Elke leerling is uniek in zijn betrokkenheid en motivatie
verschillende mogelijkheden voor betrokkenheid en engagement creëren (principe 3)
3. Waarom leer ik?
7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.31 7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.32
7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.33
Agenda
4. Universeel ontwerp voor leren
Lessen zijn universeel ontworpen als
1. iedereen begrijpt wat hij leert
2. iedereen actief kan tonen wat hij leert en geleerd heeft
3. iedereen graag leert, gemotiveerd is
1. Kennismaking
2. Hoe leer ik?
3. Universeel ontwerp
4. Universeel ontwerp voor leren
5. Wat als?
6. Ontwerp een school voor iedereen
7. Tot slot
7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.34
7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.35
1. Waarom wij universeel ontwerp onderzochten…
2. Scholen en leerlingen in het onderzoek
3. Universeel ontwerp
4. Universeel ontwerp voor leren – UDL
5. Zelf aan de slag
6. UDL gebeurt al…
7. UDL en redelijke aanpassingen
8. Waardering van UDL
9. Kritische succesfactoren en randvoorwaarden
10. Bronnen
Inhoud
36 7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.
6/10/2014
7
Bekijk de UDL-principes en richtlijnen:
Zet een + bij de richtlijnen die jij al vaak toepast
Zet een ! bij de richtlijnen die je (meer) wil toepassen
Zet een ? bij de richtlijnen waar je nog vragen bij hebt
Wissel uit met je buur. Geef elkaar tips
Kies één ! waar je vanaf morgen extra aandacht voor hebt
15 min voorbereiden (alleen of per twee)
5 min uitwisselen met ander (groepje)
Zelf aan de slag
37 7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.
1. Waarom wij universeel ontwerp onderzochten…
2. Scholen en leerlingen in het onderzoek
3. Universeel ontwerp
4. Universeel ontwerp voor leren – UDL
5. Zelf aan de slag
6. UDL gebeurt al…
7. UDL en redelijke aanpassingen
8. Waardering van UDL
9. Kritische succesfactoren en randvoorwaarden
10. Bronnen
Inhoud
38 7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.
UDL gebeurt al…volgens leraren en leerlingenbegeleidersPrincipe 1. Voorzie verschillende vormen van informatie
39 7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.
UDL gebeurt al…volgens leerlingenPrincipe 1. Voorzie verschillende vormen van informatie
40 7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.
Diversiteit = creativiteit
UDL-lesmateriaal
41
Hoe?
Afbeel-dingen, foto’s
Opdrachtkaart, vraagstuk, oefening, rekenblad
Websites, online
filmpjes
Invulbundel, werkbladen, contractwerk
Baiboard, digiboek, websites,
wiki
Onderwijs-gesprek live en op video
Spel, uitbeelden
(Zelf)evaluatie
7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.
De bedrijfskolom is de naam voor de opeenvolgende stappen (participanten of schakels in het voortbrengingsproces) die een product doormaakt, voordat het bij de klant, de consument is. In een bedrijfskolom staan bovenin de grondstoffen en onderin de detailhandel. Het product komt uiteindelijk bij de consument terecht, echter deze maakt geen deel uit van de bedrijfskolom
Bron: http://nl.wikipedia.org/wiki/Bedrijfskolom
7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.42
Voorbeeldles economie 2A: de bedrijfskolom…
6/10/2014
8
Voorbeeldles: de bedrijfskolom…
7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.43
De bedrijfskolom is de naam voor de opeenvolgende stappen (participanten of schakels in het voortbrengingsproces) die een product doormaakt, voordat het bij de klant, de consument is. In een bedrijfskolom staan bovenin de grondstoffen en onderin de detailhandel. Het product komt uiteindelijk bij de consument terecht, echter deze maakt geen deel uit van de bedrijfskolom
Voorbeeldles: de bedrijfskolom…
7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.44
Omschrijf de definitie van een bedrijfskolom.
Teken schematisch de bedrijfskolom van vleesconserven.
Voorbeeld toets ‘de weg naar de winkel’…
7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.45
Betrokkenheid in dit voorbeeld?
7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.46
Vleesconserven of groentenconserven, bwah….
Photo by chrissie_butler - Creative Commons Attribution-NonCommercial License https://www.flickr.com/photos/36224492@N06 Created with Haiku Deck
3
48
Voorbeeld
7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.
6/10/2014
9
49
https://www.youtube.com/watch?v=u7FljslCsJ0
7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M. 50 7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.
51 7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.
Photo by chrissie_butler - Creative Commons Attribution-NonCommercial License https://www.flickr.com/photos/36224492@N06 Created with Haiku Deck
Stel… je geeft binnenkort een les over het M-decreet.
Wat inspireert je om de les meer universeel te ontwerpen?
Zelf aan de slag
53 7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.
Wat leer je?
Herkenningsnetwerk
I. Verschillende vormen
van informatie aanbieden
Hoe leer je?
Strategisch netwerk
II. Verschillende mogelijkheden
tot actie en expressie voorzien
Waarom leer je? Affectief netwerk
III. Verschillende mogelijkheden voor
betrokkenheid en engagement creëren
Hou er rekening mee dat:
alle richtlijnen in één enkele les verwerken, lukte niet altijd. Zorgen voor verschillende vormen van evaluatie vond ik bijvoorbeeld moeilijk om in één enkele les verwerkt te krijgen. De tijd van een lesuur is te kort. Je kunt UDL beter inbouwen in een lessenreeks.
UDL doe je niet alleen: werk je les(senreeks) samenmet een collega, pedagogisch begeleider, CLB,… uit:
bekijk de +, ! en ? inspireer elkaar
Zelf aan de slag met UDL
7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.54
6/10/2014
10
Voer je UDL les een eerste keer uit. Na je les: wat ging er goed - wat wil ik nog anders?
Grijp je kans om de bijgewerkte les opnieuw te geven (nieuwe groep bv. parallelklas = andere onderwijsbehoeften). Voor hoe meer diverse groepen je een les ontwerpt, hoe universeler je ontwerp wordt…
Zelf aan de slag met UDL
7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.55
1. Waarom wij universeel ontwerp onderzochten…
2. Scholen en leerlingen in het onderzoek
3. Universeel ontwerp
4. Universeel ontwerp voor leren – UDL
5. Zelf aan de slag
6. UDL gebeurt al…
7. UDL en redelijke aanpassingen
8. Waardering van UDL
9. Kritische succesfactoren en randvoorwaarden
10. Bronnen
Inhoud
56 7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.
7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.57
UDL en redelijke aanpassingen
Wat als Brecht Lucas Olivia Veerle Hatim … op je school zaten?
Kan je als school individuele
maatregelen omzetten in een
aanpak die iedereen helpt
leren?Hoe zo?
Om goed te kunnen opletten heeft Brecht nood aan extra structuur. Hij krijgt van de leraar bij het begin van de les een inhoudstafel op papier.
Inhoudstafel op papier alleen voor één leerling of voor alle leerlingen beschikbaar bij begin van de les?
7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.58
Wat als…
Jamie heeft dyslexie. Om een oefening of opdracht goed tebegrijpen, heeft hij nodig dat iemand de opgaven van oefeningenen opdrachten voorleest. Zelf blokkeert hij wanneer hij hardopmoet voorlezen.
de leerkracht voor alle leerlingen laten voorlezen, of leerlingen die dit graag willen, laten voorlezen, of ieder om beurt laten voorlezen behalve leerlingen met een attest
de leerkracht of leerlingen opgaven laten inspreken en digitaal beschikbaar maken? Voor één of alle leerlingen? Soms of altijd?
7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.59
1. Waarom wij universeel ontwerp onderzochten…
2. Scholen en leerlingen in het onderzoek
3. Universeel ontwerp
4. Universeel ontwerp voor leren – UDL
5. Zelf aan de slag
6. UDL gebeurt al…
7. UDL en redelijke aanpassingen
8. Waardering van UDL
9. Kritische succesfactoren en randvoorwaarden
10. Bronnen
Inhoud
60 7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.
6/10/2014
11
Ik heb er al heel veel interessante zaken uit gehaald, maar vooral uit de voorbeelden. Geleidelijk aan aanpakken, want heel veel zaken doen we al. Door er over na te denken, is het al een meerwaarde. …
UDL is echt wetenschappelijk onderbouwd, ik vind het belangrijk dat we niet zomaar intuïtief bezig zijn.
Waardering van UDL
61
Leerkracht of leerlingenbegeleider
7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.
Het feit dat je leerlingen laat voelen en tonen wat ze geleerd hebben, dat beklijft … Ik was daar helemaal akkoord mee.
Die indeling geeft rust, is vernieuwend
UDL zal leukere lessen geven…
Waardering van UDL
62
Leerkracht of leerlingenbegeleider
7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.
1. Waarom wij universeel ontwerp onderzochten…
2. Scholen en leerlingen in het onderzoek
3. Universeel ontwerp
4. Universeel ontwerp voor leren – UDL
5. Zelf aan de slag
6. UDL gebeurt al…
7. UDL en redelijke aanpassingen
8. Waardering van UDL
9. Kritische succesfactoren en randvoorwaarden
10. Bronnen
Inhoud
63 7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.
Photo by JD Hancock - Creative Commons Attribution License https://www.flickr.com/photos/83346641@N00 Created with Haiku Deck
Het voorbereiden van een les volgens UDL is zeer tijdrovend, … in totaal heb ik meer dan 24 uur besteed aan de les, … powerpoint, ontwerpen fiches, extra opdrachten zoeken, copies maken, plastificeren,…
Het lesgeven zelf vraagt meer energie, … Als alles op logistiek gebied OK is, kan je het nog bolwerken, maar wanneer pc’s niet werken, de beamer het laat afweten,…
Het zou interessant zijn moest er materiaal via internet te vinden zijn. Onze school heeft geen bibliotheek, dus moeten boeken en dergelijke allemaal door leerkracht (aangekocht en) meegebracht worden.
Nood aan tijd en logistieke mogelijkheden
65 7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.
Mentaliteitsverandering: het moet kunnen wanneer de les even 'buiten de lijntjes van het gangbare' kleurt
Schoolcultuur waar leerlingen niet gewend zijn om hun eigen leerproces in handen te nemen: leerlingen laten wennen aan meer open opdrachten, meer zelfstandig naar eigen keuzes werken, leren omgaan met deze vrijheden
Nood aan een nieuwe cultuur, mentaliteit, denkwijze
66 7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.
6/10/2014
12
Moet ik de leerlingen meer laten kiezen i.p.v. te sturen?
Ik vraag me af of ik niet beter 1 thema eruit gehaald had en dit op verschillende manieren had uitgewerkt i.p.v. een totale herhaling van alle elementen uit het thema. Misschien is het nu wat te veel van het goede waardoor het eigenlijke doel misschien gemist wordt.
Nood aan keuzes maken
67 7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.
Photo by kevin dooley - Creative Commons Attribution License https://www.flickr.com/photos/12836528@N00 Created with Haiku Deck
Samenwerking tussen gewoon en buitengewoon onderwijs
Vakoverschrijdend samenwerken
Ruime lokalen voorzien van nodige materiaal
Meer uren om voor te bereiden, inhaallessen te geven, …
Schoolbeleid dat steunt
Niet te theoretisch, snel zelf aan de slag gaan met UDL
Leerplannen / handboeken: hulpmiddel, geen keurslijf
De leerlingen kennen, op maat werken
Cultuur (-switch), transparantie in doelen: leerlingen hier laten aan wennen
Randvoorwaarden voor implementatie
69 7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M. 7 oktober 2014 – Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M.70
Bronnen
CAST (2011). Universal Design for Learning Guidelines version 2.0. Wakefield, MA,: Author.
www.siho.be/udl
www.cast.org
www.udlcenter.org
http://www.youtube.com/watch?feature=player_detailpage&v=A8QWLrI-G78
http://www.youtube.com/watch?v=bDvKnY0g6e4
Meirsschaut, M., Monsecour, F. en Wilssens, M. (2014). Universal Design forLearning: captain universe voor het leren? Projectmatig wetenschappelijk onderzoek, Arteveldehogeschool Gent -> output in voorbereiding
71