| 1 - progressive voice myanmar

တနသၤာရျမစေပၚတြင တညေဆာကမည ေရကာတာေၾကာင တနသၤာရေဒသခမား စးရမထတလန႔႔ေနရမႈ | 1


rmwdum ................................................................................................................................................................. 3

awGY&Sdcsufrsm; ESifh tMuHjyKcsufrsm; ........................................................................................................................ 5

ed'gef; ................................................................................................................................................................... 8

okawoeenf;em ................................................................................................................................................. 10

weoFm&Djrpfa&umwm pDrHudef; tpDtpOf ......................................................................................................... 11

a&umwm pDrHudef;\ a&SUajy;aqmif&Gufcsufrsm; ........................................................................................................ 14

t&Sdef&vmaom weoFm&Djrpfay:rS a&umwmwnfaqmufa&; tpDtpOfrsm; ........................................................14

Ncdrf;ajcmufrIatmufwGif &Sdaeao;onfh weoFm&Djrpf ............................................................................................... 17

tqdkjyK a&umwmpDrHudef;rsm;onf Xmaewdkif;&if;om;wdkY\

vGwfvyfí BudKwiftoday;um oabmwlnDcsuf&,ljcif;[lonfh

FPIC tcGifhta&;udk av;pm;vdkufem&ygrnf ................................................................................................... 19

weoFm&D a&umwm pDrHudef;\ tusdK;oufa&mufrIrsm; .................................................................................................... 22

weoFm&Djrpf½dk;wpfavSsmufwnf&Sdonfh aus;&Gmrsm;.................................................................................................. 22

tBuD;pm;a&umwmBuD;rsm;\ tusdK;qufrsm; -

urmÇYqnfrsm;qdkif&m aumfr&Sif (WCD) \ awGU&Sdcsufrsm; ......................................................................................... 24

toufarG;rI .................................................................................................................................................................. 26

o,f,lydkYaqmifa&; ....................................................................................................................................................... 31

weoFm&Djrpfudk ,Ofaus;rIyGJawmfrsm;twGuf tokH;jyKjcif; ....................................................................................... 32

opfawm o,HZmwESifh ZD0rsdK;pkHrsdK;uGJrsm; .................................................................................................................... 33

qnfwnfaqmufrIaMumifh &moDOwkajymif;vJrI jzpfaprI .......................................................................................... 34

IDP rsm;ESifh 'ku©onfrsm; ............................................................................................................................................... 34

Nidrf;csrf;a&;jzpfpOf\ tem*wf ................................................................................................................................. 35

ed*kH; ............................................................................................................................................................................................ 36

usrf;udk;pm&if; ....................................................................................................................................................... 37

aemufqufwGJ - 1 - TIPS \ xkwfjyefcsuf .....................................................................................................38

aemufqufwGJ-2? acsmif;rBuD;ESifh ckdifjrJopömaumfrwD\ xkwfjyefcsuf ............................................................................ 39

aemufqufwGJ-3? weoFm&DjrpfaMumif;wpfavQmuf&Sd aus;&Gmrsm; ................................................................ 41

မာတကာ

တနသၤာရျမစေပၚတြင တညေဆာကမည ေရကာတာေၾကာင တနသၤာရေဒသခမား စးရမထတလန႔႔ေနရမႈ 4 |


တနသၤာရျမစသည အတားအဆးမ လြတလပစြာ စးဆငးေနေသာ ျမနမာႏငငေတာငပငးရ ျမစမားအနက တစခ ျဖစသည။ ဘနးေခာငးႏင ခေမာငးသြယျမစတ႔ ထား၀ယခ႐ငအတြငး ဆေတြ႔ၿပး တနသၤာရေတာငၾကား တစေလာက စးဆငးကာ ၿမတခ႐ငအတြငးမ ကပၸလ ပငလယအတြငးသ႔ စး၀ငသည။ ျမစႀကးႏင သ၏ ျမစ လကတကေခာငးလကတကမားက အမျပ၍ ေသာငး ခေသာ ဌာေနတငးရငးသားမားႏင အလြန အဖးကြယ လေသာ သစေတာႀကးမား ေပါကေရာကရငသနၾက သည။

တနသၤာရျမစက တက႐က အမျပ၍ စားနပရကၡာ၊ ေသာကသးေရ၊ သယယပ႔ေဆာငေရးႏင ယဥေကးမႈ ဓေလတ႔ တညေထာငလပကင စားေသာကေနထင ေသာ ေကးရြာစစေပါငး ၇၆ ရြာ၊ အမေထာငစ ၆၁၁၈ ႏင လဥးေရ ၃၂၀၀၈ ဥးတ႔ တညရသည။

တနသၤာရျမစေပၚတြင တညေဆာကရန လာထားေသာ ဆညစမကနးမားေၾကာင ေျမဧရယာ ဧက ၁၄၄၅၅၇1 ေရေအာကေရာကသြားႏငၿပး ျမစညာဘကမ ေကးရြာ ၃၂ ရြာမ လဥးေရ ၇၀၀၀ အထ ေရႊ ႔ေျပာငးေပးရႏငသည။ ယငးအျပင ျမစေအာကပငးရ ေကးရြာ ၄၂ ရြာ မ လဥးေရ ၂၂၀၀၀ ေကာ၏ အသကေမြးမႈ၊ ေသာကသးေရႏင သယယပ႔ေဆာငေရးတ႔အေပၚ မားစြာ ထခကေစႏငသည။ ထသ႔ ဆညတညေဆာကမည ကစၥ ႏင ပတသက၍ ေဒသခတ႔က မညသည အခနကမ ေဆြးေႏြးအသေပးျခငး မရေပ။

1 ႏငငတကာဘ႑ာေရး ေကာပေရးရငး (၂၀၁၇)၊ ျမနမာႏငငရ ေရအားလပစစ က႑ႏင ပတသက၍ မဟာဗဟာက သဘာ၀ ပတ၀နးကငေလလာခကစစတမး- အေျခခဆနးစစခက စစတမး၊ ေရအားလပစစ၊ အေမရကန ျပညေထာငစ-ဝါရငတန ကရငလ႔အခြင အေရးအဖြ႕ (၂၀၁၈) ''လထပါဝငခြငမရသည ဖြ႔ၿဖးေရးစမကနးမား'': ျမနမာျပည အေရ႕ေတာငပငးရ ေျမယာသမးယမႈမားႏင ေကးလက စြမးရည လပေဆာငခကမား။ မတစ - အဆျပဆညစမကနး၏ အရြယအစားမာ ရငးရငးလငးလငး မရေသးဘ ရႈပေထြးေနေသးသည။ စမကနးအေၾကာငးက ရပရြာေဒသခ မားသ႔ အလးစ ရငးလငးတငျပျခငးလညး မရေသးပါ။

အဆျပေရကာတာစမကနးမားသည သဘာ၀ ပတ၀နး ကင အေပၚမားစြာ ထခကမႈ ရေစႏငၿပး ကြယ၀ေသာ ျမစတြငးေဂဟေဗဒႏင သကရဘတ႔က ပကစးေစႏင သည။ ယငးအျပင သဘာ၀အတငး တညရေသာ သစေတာျပငႀကးကလညး ေရဖးလႊမးသြားေစႏငၿပး အေရ ႔ေတာငအာရရ သဘာ၀အတငး တညေနေသးေသာ သစေတာႏင ဇ၀မးစမးကြမားကလညး ပကစးေစႏင သည။

တနသၤာရျမစသည ႏစေပါငး ၆၀ ေကာၾကာ ျပညတြငး စစတညရရာ ေဒသတြငလညး တညရၿပး ထျပညတြငး စစေၾကာငပင လေသာငးခ ေနအမစြန႔ခြာထြကေျပးရၿပး ေတာေတာငမားႏင အမနးခငး ထငးနယစပတ႔တြင ခလ ေနထငခရသည။ ၂၀၁၂ ခႏစတြင ယာယ အပစ အခတရပစေရး လကမတေရးထးၿပးေနာက လကနက ကင ပဋပကၡ ခပၿငမးလကရသည။ ရပရြာေဒသခမား သည ဆညတညေဆာကမႈေၾကာင ေဒသအတြငး ၿငမးခမးေရးႏင တညၿငမးေရး ပကျပားသြားကာ ေနာကထပ ျပနလာမည IDP ႏင ဒကၡသညမား အေပၚ ထခကမညက စးရမေနၿပး တဖနျပနေရႊ ႔ေျပာငးရမညက ပပနေနၾကသည။

တနသၤာရျမစအတြငး လာထားဆညစမကနးမားေၾကာင စးရမမႈမား၊ ၿခမးေျခာကမႈမား အၾကား ရပရြာေဒသခမားက ျမနမာအစးရ၊ KNU ႏင ဆညတညေဆာကမညသမား အေနႏင ၎တ႔၏ အသမားက နားေထာငရန၊ ၎တ႔ႏင သဘာ၀ပတ၀နးကငက ႀကးစြာ ထခကေစမည စမကနး မား ေရ ႔ဆကျခငး မျပရန ေတာငးဆလကသည။

awGU&Sdcsufrsm;ESifh

tMuHjyKcsufrsm;


jynfaxmifpk tpdk;&odkY

► ႏငငသႏငငသား ေဒသခမား၏ လအပခက၊ အသကေမြးမႈႏင အခြငအေရးက ဗဟျပေသာ စြမးအငမဝါဒအသစ ေရးဆြျပဌာနးပါ။ တနသၤာရတငး ေဒသႀကးရ ေဒသခမားမာ ေဒသခမား လအပ ခက အစား ျပညပတငပ႔ရန ရညရြယသည သဘာ၀ ဓာတေငြ႔ႏင ေကာကမးေသြး တးေဖာထတယမႈ ေၾကာင ျဖစလာေသာ ေဘးဒဏမား ခစားခရၿပး ျဖစသည။ ျပညသမား၏ လအပခကက ဥးတည သည စြမးအငမဝါဒ အသစတစရပ ေရးဆြရန အခနတနၿပျဖစသည။ ဆလသညမာ ၀ငေငြရာရန စြမးအငထတမညအစား အေသးစား ေရအားလပစစ၊ ေနစြမးအင ႏင ေလစြမးအင စသည အေသးစား စြမးအငအရငးအျမစမားက ဥးတညရမညျဖစသည။

► ဆညေဆာကမည အစအစဥမား ျမနမာႏငငတြင စြန႔လႊတပါ။ အႀကးစားေရကာတာစမကနးမားသည ရပရြာမား၊ စးပြားေရး ႏင သဘာ၀ပတ၀နးကင အေပၚ ႀကးမားစြာ၊ ျပနအစားထးမရႏငစြာ ထခကမႈရသည။ ယငးအျပင ၿငမးခမးေရးႏင တညၿငမေရးက မားစြာ ထခကေစႏငသည။ ေဒသခတ႔၏ ဘ၀ႏင အသကေမြးမႈအေပၚ မားစြာ ေဘးဒကၡေတြ႔ေစၿပး အဖးတနသစေတာဧရယာႀကးက ေရလႊမးသြားေစ သည အႀကးစား ေရကာတာစမကနး ဆကလပရန ျမနမာအစးရအေနႏင ျပနလညစဥးစား သးသပရ မည။

► တစႏငငလးအပစအခတရပစေရး သေဘာတ စာခပက ေစာငထနးလကနာရန။ ၂၀၁၅ ခႏစ တစႏငငလး အပစအခတရပစေရးသေဘာတ စာခပ (NCA) က အလးစၿငမးခမးေရး သေဘာ တညခကရရသညအထ ေစာငထနးထားရန လအပ သည။ NCA သေဘာတညခကမားက ျမနမာ အစးရက ေလးစားလကနာရမညျဖစၿပး KNU ၏ အလးစ ၫႏႈငးေဆာငရြကမႈ၊ ပးေပါငးမႈ မရဘ စမကနးမားက ေရ ႔ဆကေဆာငရြကျခငး မျပရန။

weoFm&Da'oBuD; tpdk;&odkY

► ထခကခစားရမည ရပရြာေဒသခမားႏင အရပဘက အဖြ႕အစညးမားက စမကနးအေၾကာငး သတငး အခကအလက အျပညအ၀ ေပးရန။ တနသၤာရျမစ တြင ဆညတညေဆာကရန နားလညမႈ စာခၽြနလႊာ ေ ရးထးထားေသာ စမကနး ၁၈ ခရၿပး ထစမကနးႏင ပတသက၍ ေနရာ၊ အရြယအစား၊ အေနအထား တ႔အေၾကာငး သတငးအခကစးစဥမ မသရရေပ။ တငးေဒသႀကး အစးရအေနႏင ပြငလငးျမငသာမႈ၊ တာ၀နယတာ၀နခမႈ ဆငရာ စညးမဥးစညးကမးႏင အည ေဆာငရြကၿပး ဆညႏငပတသကေသာ သတငးအခကအလက အလးစ ထတျပနရန လအပသည။ ယငးတြင စာခပ ခပဆထားေသာ သတငးအခကအလက၊ လာထားဆည၏ စြမးအင ေရာငးခရန စစဥထားမႈ၊ ဒဇငးႏင တညေနရာ၊ ယငးအျပင ဆညေၾကာင သဘာ၀ပတ၀နးကငႏင ရပရြာတ႔အေပၚ ထခကႏငေခတ႔ ပါ၀ငသည။

► တနသၤာရတငးေဒသႀကး ဖြ႔ၿဖးေရး လမးေၾကာငး အသစမား ခမတရန။ တနသၤာရတငးေဒသႀကးရ ေဒသခမားအေနႏင ေျမယာမ ျဖစေစၿပး အသကေမြးမႈက ထခကေစေသာ၊ တာ၀နယ တာ၀နခမႈ ကငးမေသာ စမကနးမား၊ ဆးကး သကေရာကေစေသာ စမကနးမား ၾကေတြ႔ခရၿပး ျဖစသည။ တနသၤာရတငးေဒသႀကးအစးရ အေနႏင ျပညသႏင သဘာ၀ပတ၀နးကငက ဗဟျပေသာ အျခားေရြးခယစရာ ဖြ႔ၿဖးေရး နညးလမးမားက ျပဌာနး အေထာကအပေပးရမည ျဖစသည။


u&iftrsdK;om;tpnf;t½kH; (KNU) odkY

► စးပြားေရး လပငနးေဆာငတာတငးတြင ပြငလငး ျမငသာမႈႏင တာ၀နယတာ၀နခမႈရေသာ စညးမဥး မားအတငး လကနာလပေဆာငရန။ ဆည တညေဆာကေရးဆငရာ သတငး အခကအလက မားက ထခကခစားရမည ရပရြာမား၊ အရပဘက အဖြ႔အစညးမားသ႔ အလးစ အသေပးရန။

► ဆးျဖတခကခရာတြင ေဒသခမား၏ အကးစးပြားက ဗဟျပရန။ ေဒသခမား၏ ေမာမနးခက၊ အနာဂတ အျမငတ႔က ေထာကပေပးႏငသည မတေသာ၊ ေရရညတညတေသာ ဖြ႔ၿဖးေရးပစ ျဖစရန။ ယငး သည ရပရြာေဒသခမားက ဆးကး သ႔မဟတ ေဘး ေတြ႔ေစႏငေသာ စမကနးမ ကာကြယရန။

r[mrJacgifa'ocGJ ukrÜPD (GMS ukrÜPD) ESifh

tjcm; &if; ESD;`rSKyfESHolrsm;? weoFm&DjrpftwGif;

qnfwnfaqmuf&ef pdwf0ifpm;olrsm;odkY

► ထခကခစားရမည ရပရြာမားႏင အရပဘက အဖြ႔အစညးမားသ႔ လာထား ဆညစမကနးႏင ပတသကေသာ သတငးအခကအလကအားလး တငျပ ေပးရန။ GMS ႏင အျခား ဆညတည ေဆာကရန ပးေပါငးလပကငေနသမားမာ ယေန႔ အခနထ တနသၤာရျမစအတြငး တညေဆာကရန လာထားသည ဆညစမကနးႏင ပတသက၍ သတငး အခကလက အျပညအစ တငျပေပးျခငး မရေသးပါ။ GMS ႏင ဆညတညေဆာကရန လပကငေနေသာ အျခား အဖြ႕အစညးမားအေနႏင ဆညတညေဆာကေရးဆငရာ သတငးအခက အလက အားလးက ထခကခစားရမည သကဆငရာ ရပရြာလထသ႔ တငျပရမညျဖစသည။

► ဆညမတညေဆာကမ ေဒသခတ႔၏ လြတလပ၍ ႀကတငအသေပး သေဘာတညခကဆငရာ အခြင အေရး (FPIC) က ေလးစားလကနာရန။ ထ FPIC လပငနးစဥသည ပြငလငးျမငသာရမည၊ ဒမကေရစ နညးလမးႏငအည ရပရြာလထႏင အရပဘကအဖြ႔ အစညးမားႏင အျပညအ၀ ၫႏႈငး ေဆာငရြကရမည ျဖစသည။


နဒါနး

တနသၤာရျမစသည ျမနမာႏငငေတာငပငးရ ျမစႀကးမားအနက တစစငးအပါအဝင ျဖစသည။ ခေမာငးသြယႏင ဘနးေခာငး ျမစႏစစငး ေပါငးဆရာမ တနသၤာရျမစဟ၍ ျဖစတညၿပး တနသၤာရ ေတာငတနးမားက ျဖတသနးကာ ၿမတမတစဆင ကပၸလပငလယအတြငးသ႔ စးဝငသည။ တနသၤာရျမစသည ျမစ႐းတစေလာက ေနထငေသာ ဌာေနတငးရငးသား ၃၂၀၀၀ ေကာအတြက အစားအစာ၊ ေသာကသးေရႏင သယယပ႔ေဆာငေရးဆငရာ အဓက မခ အားထားရာျဖစၿပး တစနညးဆရလင တနသၤာရျမစသည ျမစ႐းတစေလာက မတငးေနထငေသာ ဌာေနတငးရငးသား တ႔၏ အသကေသြးေၾကာ ျဖစသည။ တနသၤာရျမစ၏ ေရေဝေရလေဒသသည ဧကေပါငး ၄ ဒသမ ၃ သနး အကယအဝနးရၿပး ယငးမာ တနသၤာရတငးေဒသႀကး တစခလး၏ ၄၁ ရာခငႏႈနးလညးျဖစသည2။ ျမစေခာငး လကတကမား ေပါငးဆစးဆငးရာမ ျဖစေပၚလာေသာ အဆပါ ေရေဝေရလေဒသႀကးသည ေဒသတြငး ေနထင ရငသနသည ရပရြာလထ၊ သားရတရစၧာန၊ သစပငပနးမန မးစႏင သစေတာမား ကနးမာသနစြမး၊ ရငသနႀကးထြားရန ႀကးစြာ အေထာကအက ျပလက ရပါသည။

တနသၤာရျမစ႐းတစေလာက ေနထငၾကေသာ ရပရြာလထသည တနသၤာရျမစႏင ယငးျမစအား အေၾကာငးျပကာ ေပၚေပါကလာေသာ သဘာဝပတဝနးကင ေဂဟစနစမားအေပၚ အဓက မခအားထားေနၾကျခငး ျဖစသည။ အဆပါ နယေျမေဒသရ ေကးရြာအားလးသည ဥယာဥၿခေျမလပငနး၊ ေရႊ႔ေျပာငးေတာငယာ စကပးျခငး၊ တငါလပငနး၊ သစေတာမ ရရသည သစသးဝလႏငအျခားသစေတာထြက ပစၥညးမား စေဆာငးရယျခငး အစရသည စကပးေရးႏင သစေတာအေျချပ သကေမြးလပငနးမားအေပၚ အားထားေနၾကပါသည။ သေတသနစစတမးအရ ေျဖဆသ ၉၄ ရာခငႏႈနးတ႔သည ျမစေရအား ေသာကသးေရအျဖစ အဓကသးစြၾကၿပး ၉၈ ရာခငႏႈနးကမ ျမစေရသည ၎တ႔အတြက ပငမေရအရငးအျမစျဖစေၾကာငး ေျဖဆသည။ အလားတ ရပရြာလထသည ျမစေၾကာငးအား ပငမ ဆကသြယေရးႏင သယယပ႔ေဆာငေရး လမးေၾကာငးအျဖစ အသးျပၾကၿပး ရပရြာလထ ၉၀ ရာခငႏႈနးမာ ေလျဖင ခရးသြားၾကသည။ ယငးတ႔အနက ၆၀ ရာခငႏႈနးမာ ေန႔တဓဝ သြားလာ အသးျပေနၾကျခငး ျဖစပါသည။

တနသၤာရျမစေပၚတြင ေရကာတာတညေဆာကမည စမကနးမာ ျမစ႐းတစေလာက မတငးေနထငၾကေသာ ဌာေန တငးရငးသား ၃၂၀၀၀ ေကာတ႔၏ ဘဝမားအေပၚ ႀကးစြာသကေရာကမႈ ရမညအျပင တနသၤာရျမစဝမး တစေလာက အမျပေနထငၾကေသာ လေပါငးေထာငေသာငးမားစြာသညလညး အကးဆကမား ခစားရမညျဖစသည။ လပစစ ဓာတအား မဂၢါဝပ ၁၀၄၀ ထတလပမည ေရကာတာတညေဆာကေရး အဆျပခကအရ ရပရြာလထ ပငဆငသည စကခငးမား၊ သစေတာေျမမား အပါအဝင ေျမဧရယာ ဧက ၁၄၄၅၅၇ မာ ေရျမပဧရယာ ျဖစသြားမညျဖစၿပး အဆပါ ေရျမပဧရယာအတြငး သစေတာႏင ဇဝမးစမးကြမား စေဝးရာ အေရ႔ေတာငအာရ၏ အႀကးဆးေသာ သဘာဝ နယေျမမားလညး ပါဝငလကရသည3။ အလားတ ေရကာတာ ေဆာကလပမညဆပါက ျမစညာေဒသရ ေကးရြာေပါငး ၃၂ ရြာႏင ရပရြာလထ ၇၀၀၀ ခန႔အား အဓမၼ ေရႊ႕ေျပာငးရေစမညျဖစသည။ ထ႔အျပင ျမစေအာကပငးတြင ေနထငေသာ လေပါငး ၂၂၀၀၀ ေကာသညလညး ျမစေၾကာငးေျပာငးလျခငး၊ ျမစေရ အရညအေသြး ေျပာငးလျခငးတ႔ေၾကာင ငါးဖမးလပငနးမား ကဆငးလာျခငး၊ ျမစေရသည ေသာကသးရန မျဖစႏငေတာျခငး၊ ကမးပါးၿပျခငး၊ ကမးပါးၿပ ျခငးေၾကာင ဥယာဥၿခေျမမား ပကစးဆး႐ႈးျခငး စသည အကးဆကမား ရငဆငရမညျဖစသည။ ေရကာတာ

2 ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔ (KHRG)., (၂၀၁၈). "လထပါဝငခြငမရသည ဖြ႔ၿဖးေရးစမကနးမား": ျမနမာျပည အေရ ႔ေတာငပငးရ ေျမယာ သမးယမႈမားႏင ေကးလကစြမးရည လပေဆာငခကမား။ ရငးလငးခက အဆျပ ေရကာတာစမကနး၏ အရြယအစားႏင ပတသက၍ မတညေသာ ေဖာျပခကမား ရေနသည။ IFC (2017) ႏင ADB (2013) တ႔က ေရကာတာ၏ အရြယအစားအား လပစစဓာတအား ၆၀၀ မဂၢါဝပ ထတလပႏငမည အရြယအစားဟ ေဖာျပသည။ သ႔ေသာ GMS ကမၸဏက ၂၀၁၂ ခႏစတြင ရပရြာလထထ ျဖန႔ေဝခသည လကကမးစာေစာငပါ ေဖာျပခကတြင ၁၀၄၀ မဂၢါဝပ အရြယအစားဟ ေဖာျပထားသည။ ေရကာတာစမကနးႏင ပတသက၍ ရပရြာလထမာ မညသညအခါမ သတငးအခကအလက အျပညအစ မရရခသညျဖစရာ အခကအလကမနအား ေဖာျပရန အခကအခရပါသည။ ဤအစရငခစာတြငမ ၁၀၄၀ မဂၢါဝပ ဟ ရညညႊနးသြားပါမည။

3 ibid


တညေဆာကျခငးေၾကာင အစးရႏင ကရငအမးသားအစညးအ႐း (KNU) တ႔အၾကား ရရထားသည ထရလြယသည ၿငမးခမးေရး ျပနလညပကစးသြားကာ လကနကကင တကပြမား ျပနလည ျဖစပြားလာမညကလညး ရပရြာလထက စးရမပပနလကရသည။

ေရကာတာ တညေဆာကျခငး၏ အကးဆကႏင စးရမစရာမား ရေနသညတင ျမစ႐းတစေလာက ေနထငၾကသ မားအား ေရကာတာစမကနးႏင ပတသက၍ မညသညအခါမ ေသခာ ေဆြးေႏြးအသေပးျခငး မရခပါ။ တနသၤာရ ျမစေပၚ၌ တညေဆာကမည မညသညစမကနးမဆ ျမစေၾကာငးထကေအာကတစေလာက ေနထငၾကသမားအား သကေရာကမည လမႈေရးႏင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ ႀကးမားေသာ သကေရာကႏငမႈမားက ထညသြငး စဥးစားရမည ျဖစသည။ ေရကာတာစမကနး၏ အကးဆကမားအား ခစားရသမားထမ လြတလပ၍ ႀကတငအသေပး သေဘာတညခကရယရနလညး လအပသည။ တနသၤာရတငးေဒသႀကး တစခလးတြင ေနထငသည ဌာေန တငးရငးသားမားမာ ေဘးထြကဆးကးမားၿပး တာဝနခမႈ မရေသာ ဖြ႔ၿဖးေရးစမကနးႀကးမား၏ အကးဆက ဒကၡ ေပါငးစက ခစားခရၿပးျဖစသည။ ေရကာတာစမကနးႏင ပတသကသည သကဆငသ အားလးအေနျဖင ရပရြာလထ၏ အသက နားေထာငရနႏင ႏငင၏ ဗဟက အကးျပျခငး ေဒသခ ရပရြာလထႏင သဘာဝပတဝနးကငအား ဖြ႔ၿဖးေစမည လမးေၾကာငးသစက ေဖာထတရန ဤသေတသန အစရငခစာက တကတြနးပါသည။


okawoeenf;em

ဤအစရငခစာအတြက သေတသနလပငနးအား Candle Light ႏင ေတာငပငးလငယအဖြ႔ (Southern Youth) တ႔က ေျခာကလေကာ အခနယေဆာငရြကချခငးျဖစသည။ သေတသန ေကာကယခကမားအရ တနသၤာရျမစ႐းတစေလာက မတငး ေနထငေသာ ဌာေနတငးရငးသားတ႔အတြက တနသၤာရျမစ၏ အေရးပါပႏင အဆျပ ေရကာတာစမကနး လမႈေရး၊ စးပြားေရးႏင သဘာဝပတဝနးကငဆငရာ အကးဆကမားအား ဤအစရငခစာက မတတမးတငထားပါသည။

► ေကးရြာႏင အမေထာငစမားမ စစတမးေကာကယျခငး- တနသၤာရျမစ႐းတစေလာက တညရေသာ ေကးရြာေပါငး ၅၁ ရြာ၌ သေတသနစစတမး ေကာကယခပါသည။ အမေထာငစမားအား သေတသန စစတမးေကာကယရာ၌ စစေပါငး လဥးေရ ၁၂၁၂ ဥးအား ေမးျမနးေကာကယၿပး အမးသား ၆၅၃ ဥး၊ အမးသမး ၅၅၉ ဥး ပါဝငသည။ ယငးမာ ျမစညာေဒသရ ေကးရြာ ၂၇ ရြာမ အမးသား ၂၉၅ ဥး၊ အမးသမး ၂၂၆ ဥး စစေပါငး ၅၂၁ ဥးျဖစၿပး ျမစေအာကပငးရ ေကးရြာ ၂၄ ရြာမ အမးသား ၃၅၈ ဥး၊ အမးသမး ၃၃၃ ဥး စစေပါငး ၆၉၁ ဥး ျဖစပါသည။

► GIS ေျမပထတျခငး: တနသၤာရျမစ႐းတစေလာက တညရသည ေကးရြာမား၏ ေျမပ အမတအသားမားအား ေကာကယၿပး ကြမးကင ပညာရငမားက GIS ေျမပ ထတယခပါသည။

► အေမးအေျဖျပလပျခငးႏင အပစလကေဆြးေႏြးျခငး : တနသၤာရျမစ၏ အသးဝငပႏင အေရးပါမႈ၊ ေကးရြာမား၏ သမငးႏင ေနာကခအေၾကာငးအရာ အခကအလကမားအား သရရန ရပရြာလထမား၊ အရပဘကအေျချပ လမႈအဖြ႔အစညးဝငမား၊ ကရငအမးသား အစညးအ႐းမ တာဝနရသမားႏင ေတြ႔ဆၿပး အေမးအေျဖျပလပျခငး၊ အပစလက ေဆြးေႏြးျခငးမား ျပလပခပါသည။

► Literature Review: ေရကာတာစမကနး၏ အေသးစတ အခကအလကမားအား အျပညျပညဆငရာ ေငြေၾကးေကာပေရးရငး (IFC) က ေကာကယထားေသာ အခကအလကမား၊ အစရငခစာမားႏင သတငးမဒယာမားတြင ေဖာျပခကမားအား ကးကား ရယထားပါသည။ ကမာၻ႔ဆညမားဆငရာ ေကာမရင၏ အစရငခစာမား၊ ေဒသတြငးရ ဆညမားႏငပတသက၍ အကျဖတခကမားအား မျငမး၍ ျမစ႐းတစေလာက မတငးေနထငသမားအေပၚ ႀကလာႏငသည အကးဆကမားအား သးသပထားပါသည။


weoFm&Djrpf a&umwmpDrHudef; tpDtpOf

တနသၤာရျမစသည ျမနမာႏငငေတာငပငးရ ျမစမားအနကမ အႀကးဆးျမစတစစငးျဖစသည။ ဘနးေခာငးႏင ခေမာငးသြယ ျမစႏစစငး ေပါငးဆရာမ တနသၤာရျမစဟ၍ ျဖစတညၿပး တနသၤာရေတာငၾကားက ျဖတသနးစးဆငးကာ ၿမတတြင ကပၸလပငလယအတြငးသ႔ စးဝငသည။ တနသၤာရျမစသည တနသၤာရတငးေဒသႀကးအတြငးရ ဌာေနတငးရငးသား မား၏ အသကေသြးေၾကာျဖစၿပး စားေရးရကၡာႏင သယယပ႔ေဆာငေရးအတြက တနသၤာရျမစႏင ေရေဝေရလ ေဒသမားအေပၚ မခအားထားေနလကရသည။ အဖးတနလေသာ တနသၤာရျမစဝမးသည ဇဝမးစ မးကြမားအား အေထာကအကျပၿပး မးသဥးေပာကကြယလနးပါး သစပငပနးမာနမား၊ သစမဟတေသာ သစေတာထြကပစၥညးမား ေပါၾကြယဝသည အေရ ႔ေတာငအာရ၏ အႀကးဆးေသာ သဘာဝသစေတာနယေျမႀကး၏ ဌာေနလညးျဖစပါသည။

တနသၤာရျမစေပၚ၌ ေရကာတာတညေဆာကရန လြနခသည ႏစေပါငးမားစြာကတညးက ႀကးစားေနချခငးျဖစသည။ အဆျပ ေရကာတာစမကနးမားတြင မတညေသာ ကမၸဏ၊ အဖြ႔အစညးမားက မတညသည ေနရာမား၌ ေဆာကလပရန အသးသး စစဥထားၾကသလ ၿပးခသည ႏစမားအတြငး အဆျပပစမားလညး မားစြာရခသည။ သတငး ေဖာျပခကမားအရ ယေန႔မကေမာကကာလတြင တနသၤာရျမစ ေရကာတာစမကနးအတြက အစးရႏင ေရးထး ထားသည နားလညမႈစာခြနလႊာ (MOU) စစေပါငး ၁၈ ခအထ ရေနၿပးျဖစသည4။ သ႔ေသာ အဆပါ စမကနး အဆျပခကမားစြာႏင ပတသက၍ ေဒသခ ရပရြာလထအား သကဆငသမားက တစႀကမတစခါမ အသေပးျခငး၊ ရငးလငးျခငး မရသလ စမကနးေၾကာင ၎တ႔၏ဘဝမားႏင အသကေမြးဝမးေၾကာငး လပငနးမား ထခက ပကျပားႏငသည ေဒသခ ရပရြာလထထမ လြတလပ၍ ႀကတငအသေပး သေဘာတညခကရယျခငးမးလညး မရခေပ။

တနသၤာရျမစႏင ေရေဝေရလေဒသမားအေပၚ၌ ေရကာတာေဆာကလပပါက ဆယစႏစမားစြာ ခစားခရေသာ လကနကကငပဋပကၡမား၏ ေဘးဒကၡတ႔မ လြတေျမာကစျဖစေသာ ဌာေန ကရငတငးရငးသားမးႏြယစမားအေပၚ ႐ႈပေထြးလေသာ စနေခၚမႈမား ကေရာကလာမညျဖစသည။ လကရတြင တနသၤာရျမစသည လြတလပစြာ စးဆငးေနဆ ျဖစေသာလညး ေရကာတာေဆာကလပေရးေၾကာင ပဋပကၡဒဏခ ဌာေနတငးရငးသား ၇၆ ဖြ႔တ႔မာ အကးဆကမား ခစားလာရမညက ရပရြာလထက ပပငထတလန႔ေနၾကသည။ အဆပါ အကးဆကမားတြင ႐ပဝတပငးဆငရာ ေရႊ႔ေျပာငးရမႈ၊ ေျမယာႏင အးအမအေဆာကအဥ ဖကဆးခရမႈ၊ ငါးမးစတႏင ငါးပမာဏ ထခက ေလာနညးလာႏငမႈ၊ ေရအရညအေသြး ကဆငးလာႏငမႈ၊ ျမစေၾကာငးစးဆငးမႈႏင ျမစေၾကာငး သြငျပငလကၡဏာ ေျပာငးလလာႏငမႈတ႔ ပါဝငသည။ အဆပါ အကးဆကမားသည ရပရြာလထ၏ သကေမြးမႈ၊ ပတဝနးကငရ သစေတာႏင ဇဝမးစမးကြမား၏ တညရမႈတ႔အေပၚ သသသာသာ အကးသကေရာကေစမညျဖစၿပး ထရလြယသည အေျခအေနတြင ရေနေသာ ၿငမးခမးေရး အေျခအေနအားပင ထခကႏငကာ အစးရႏင ကရငအမးသား အစညးအ႐း (KNU) တ႔အၾကား တညရေနသည ခနစႏစၾကာ အပစအခတရပစေရးသညပင ကးပကသြားႏငပါသည။

4 Eleven Media. (2019). တနသၤာရျမစအတြငး အေသးစားေရအားလပစစမားထတယရန... https://www.facebook.com/watch/?v=487303055348263


ပ ၁: တနသၤာရျမစ႐းတစေလာက တည႐သည ေကးရြာမားျပ ေျမပ


ပ ၂- ေရကာတာေၾကာင ျဖစေပၚလာမည တနသၤာရျမစတစေလာက ေရျမပဧရယာျပ ေျမပ (ကးကား: KHRG) 5

5 ေရကာတာေၾကာင ေရျမပဧရယာအတြငး ကေရာကမည ခန႔မနး ေကးရြာအေရအတြကမာမ ကြျပားလကရသည။ ကရငလ႔အခြင အေရးအဖြ႔ (KHRG) က ရြာေပါငး ၁၈ ရြာ ေရျမပဧရယာအတြငး ကေရာကမညဟ ခန႔မနးေသာလညး ေကာကယထားေသာ GPS ေျမပ အခကအလကမားအရ ေရျမပဧရယာအတြငး ေကးရြာေပါငး ၃၂ ရြာ ကေရာကသြားႏငေၾကာငး ကြႏပတ႔ ခန႔မနးပါသည။


a&umwmpDrHudef;\ a&SUajy;aqmif&Gufcsufrsm;

တနသၤာရျမစေပၚတြင ေရကာတာ ေဆာကလပေရးအတြက ဂပန ကမၸဏ Nippon Koei က ၁၉၉၈ ခႏစတြင ေရ႔ေျပး အခကအလက ေကာကယမႈမား ျပလပခသည။ ဂပနကမၸဏသည မရနးေကးရြာရ ပယကြးေတာငၾကားသ႔ ႏစႀကမ လာေရာကၿပး ေရကာတာစမကနး ေနရာအတြက စစတမးေကာကယျခငး၊ ျဖစတနစြမး ေလလာျခငး မား ေဆာငရြကခသည။ အဆပါ စစတမးေကာကယခနမာ ျပည တြငးစစ ျဖစပြားေနခနျဖစၿပး ေဒသတြငး၌ တကပြမား အျပငး အထန ျဖစပြားေနခနလညးျဖစသည။ ၁၉၉၆ ခႏစမ ၁၉၉၇ ခႏစ ၾကားကာလတြင KNU စခနးမားက တပမေတာက အႀကးအကယ ထးစစဆငခသျဖင ေကးရြာေပါငးမားစြာ ပကစးခသလ ရြာသား မားသညလညး ေတာတြငးသ႔ လညးေကာငး၊ နယစပသ႔လညးေကာငး၊ အနးပတဝနးကင ေကးရြာမားသ႔လညးေကာငး ထြကေျပးခလႈခၾကရသည။ ထစဥက စစတပသည စစ အပခပေရး အမန႔ထတျပနခၿပး ရပရြာလထမာလညး လ႔အခြငအေရး ခးေဖာကခရမႈ အမားအျပားက ေတြ႔ႀက ခစားခၾကရသည6။ ထသ႔ အစးရႏင KNU အၾကား တကပြမား အျပငးအထန ျဖစပြားေနစဥ ကာလတြင ဂပနကမၸဏက ေရကာတာေဆာကလပေရးအတြက အခကအလကမား ေကာကယခရာ အခ ႔ Nippon Koi ကမၸဏသည စစတပႏင ပးေပါငးလပကငေနေၾကာငး သသယရခၾကသည။ သ႔ေသာ အမနတကယ ပးေပါငး ေဆာငရြကေနျခငး ဟတမဟတ အတညမျပႏငခပါ။

t&Sdef&vmaom weoFm&Djrpfay:rS a&umwm

wnfaqmufa&;tpDtpOfrsm;

Nippon Koi ကမၸဏ၏ ေရ႕ေျပး အခကအလက ေကာကယမႈ မားသည လကေတြ႔ေရကာတာ တညေဆာကေရးအထ ခရး မေပါကခသညတင ေနာကထပ ၁၀ ႏစအၾကာ ၂၀၀၈ ခႏစတြင ျမနမာအစးရ၏ လပစစစြမးအငဝနႀကးဌာနႏင အတာလ-ထငး ကမၸဏတ႔အၾကား တနသၤာရျမစ ေရကာတာ ေဆာကလပေရး စမကနးအတြက နားလညမႈစာခြနလႊာက ေရးထးခသည။ အတာလ-ထငး ဖြ႔ၿဖးေရး ကမၸဏ ITD က ေရကာတာ တညေဆာကေရး စမကနး ေရးဆြရန အတြက ေျမျပငအေျခအေနႏင ေရကာတာ တညေဆာကျခငးေၾကာင ရပရြာလထ ႏင ပတဝနးကငအေပၚ ကေရာကႏငသည အကးဆကမားအား စစတမး စတင ေကာကယခသည။7 စစတမးအရ ၆၀၀ မဂၢါဝပ ထတလပမည ေရကာတာေၾကာင ျဖစေပၚလာမည ေရျမပ ဧရယာသည ဧကေပါငး

6 ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔ (KHRG)., (၂၀၁၈). ''လထပါဝငခြငမရသည ဖြ႔ၿဖးေရးစမကနးမား" ျမနမာျပည အေရ ႔ေတာငပငးရ ေျမယာ သမးယမႈမားႏင ေကးလကစြမးရည လပေဆာငခကမား။7 IFC, MOEE and MONREC. (၂၀၁၇) ျမနမာႏငင ေရအားလပစစက႑၏ မဟာဗဟာေျမာက ပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစမႈ အေျခခအခကအလက စစတမးေကာကယျခငး အစရငခစာ။ ရနကနႏင ေနျပညေတာ။ ျမနမာႏငင။

GMS ကမၸဏ (Greater Mekong Sub-re-gion Company) က ဘယသေတြလ

GMS ကမၸဏသည ထငးကမၸဏတစချဖစၿပး MDX ကမၸဏ၏ အခြတစခလညးျဖစသည။ MDX ကမၸဏသည ဘနေကာကအေျခစက အေျခခအေဆာကအအႏင အမၿခေျမ လပ ငနး လပကငသည ကမၸဏျဖစၿပး ထငးႏင လာအႏငငတ႕တြင လပစစဓာတအားထတ လပေရး၊ ျဖန႔ျဖးေရာငးခေရး စမကနး အမားအျပားတြင ရငးႏးျမႇပ ႏလကရသည ကမၸဏႀကးျဖစသည။

ပ ၃: GMS က ထတေဖာျပသသည အဆျပ ေရကာတာစမကနးေနရာျပ ေျမပ (photo taken at GMS consultation)


၁၄၄၅၅၇ အကယအဝနးရသည ေျမယာႏင သစေတာမားက ေရဖးလႊမးသြားေစမညျဖစသည8။ ထစစတမး ေကာက ယစဥ အခနက ေရကာတာေၾကာင ေကးရြာေပါငး ၁၄ ရြာ၊ အမေထာငစေပါငး ၈၇၉ စႏင လဥးေရ ၄၅၀၀ တ႔ ထခက ခစားရမညျဖစၿပး လယယာႏင ဥယာဥၿခေျမ အမားအျပားလညး ပကစးဆး႐ႈးမညဟ ခန႔မနးခသည9။ မကေမာက ကာလ၌ ဆလင ေရဖးလႊမးခရမည ေကးရြာေပါငး ၃၂ ရြာႏင လဥးေရ ၇၀၀၀ ေကာ ရမညဟ ကြႏပတ႔ ခန႔မနးပါသည။

ျမနမာအစးရႏင ကရငအမးသား အစညးအ႐း (KNU) တ႔အၾကား ၂၀၁၂ ခႏစတြင ႏစဥးႏစဖက အပစအခတရပစေရး စာခပ ခပဆၿပးေနာက အတာလ-ထငး ကမၸဏႏင ေရးထးထားေသာ နားလညမႈစာခြနလႊာသည ပကျပယသြားၿပး တနသၤာရျမစေပၚ၌ ေရကာတာႀကး ေဆာကလပမည အစအစဥသညလညး ရပတန႔သြားခပါသည။ သ႔ေသာ GMS Power အမားပငကမၸဏက တနသၤာရျမစ ေရကာတာစမကနးသစႏင ပတသက၍ ေဆြးေႏြးရန တနသၤာရၿမ႕နယသ႔ လာေရာကသည ၂၀၁၇ ခႏစ၊ ေဖေဖာ၀ါရလ မတငမအထ ေဒသခ ရပရြာလထ အေနျဖင ေရကာတာစမကနးႏင ပတသက၍ ေနာကထပ မၾကားရေတာပါ။ GMS Power ကမၸဏက အဆျပတငျပသည စမကနးမာ အတာလ-ထငး ကမၸဏက အဆျပခသညမားႏင တညသည။ သ႔ေသာ GMS Power ကမၸဏက အဆျပသည ေျမပတြင တနသၤာရ ျမစေပၚ၌ ေရကာတာႏစခ၊ ဆာရဝႏင ဘနးေခာငး အေပၚ၌ ေရကာတာငယႏစခ ပါဝငသည။ GMS Power ကမၸဏက လာေရာကျပလပသည ရငးလငးပြသ႔ ရြာသားမား၊ အရပဖကလမႈအဖြ႔အစညးမား တကေရာကခၿပး စမကနးႏင ပတသက၍ ၎တ႔၏ စးရမခကမားအား တငျပခသလ တနသၤာရျမစေပၚ၌ ေရကာတာေဆာကလပမည အစ အစဥအားလညး ကန႔ကြက ဆႏၵျပခၾကသည။

jzpf&yfavhvmcsuf - GMS ukrÜPDu aqmif&Gufonfh vmtdkEdkifiH&Sd Theun-Hinboun a&umwm wdk;csJUa&; pDrHudef;\ tusdK;oufa&mufrIrsm;

တနသၤာရၿမ႕နယအတြငး ၂၀၁၇ ခႏစက ျပလပခေသာ GMS ကမၸဏ၏ ရငးလငးပြတြင လာအႏငင၌ ၎တ႔ကမၸဏက တညေဆာကခေသာ ေရကာတာမားအေၾကာငး ရငးလငးတငျပခသည။ Theun-Hinboun ေရအားလပစစ စမကနးႏင ၎၏ ေနာကဆကတြ စမကနးမားအား ကမၸဏတာဝနရသမားက နမနာအျဖစ ျပသၿပး တနသၤာရျမစေပၚ၌ အလားတ စမကနးမး လပေဆာငလေၾကာငး ရငးလငးခသည။

Theun-Hinboun ေရအားလပစစစမကနးသည မဂၢါဝပ ၂၁၀ ထတလပေပးႏငသည ေရကာတာျဖစၿပး Theun to the Hai ႏင Hinboun ျမစတ႔မ ျမစေရအား လမးေၾကာငးလႊယထားျခငးျဖစသည။ ယငးစမကနးသည လာအအစးရ၊ ေနာေဝအစးရပင Statkraft ကမၸဏႏင GMS ကမၸဏတ႔ ၁၉၉၈ ခႏစတြင ပးတြစတငခေသာ စမကနးျဖစၿပး အာရဖြ႔ၿဖးေရးဘဏ၏ ဘ႑ာေငြအေထာကအပ လညး ပါဝငသည။ ယငးစမကနးအား ေအာငျမငမႈျပယဂအျဖစ အာရဖြ႔ၿဖးေရးဘဏက မၾကာခဏ ညႊနးဆေလရေသာလညး ျမစေၾကာငးတစေလာက ေကးရြာေပါငး ၇၁ ရြာမ လဥးေရ ၂၉၀၀၀ ေကာတ႔သည စမကနး၏ ဆးကးမားက ခစားခရၿပး လဥးေရ ၇၅၀၀ မာ ၎တ႔၏ ပငနကေျမမ အတငးအၾကပ ေရႊ႕ေျပာငးခခရသည10။ ေရကာတာေၾကာင ငါးလပငနးမား ထခကေလာနညး လာျခငး၊ စပါးခငးမား ေရျမပပကစးျခငး၊ ဥယာဥၿခေျမမား၏ ေျမဆလႊာမား ပကစးျခငး၊ ေသာကသးေရမား ညစညမးလာျခငး အစရသည ေဒသခ ျပညသလထ၏ အစားအစာလၿခေရးႏင သကေမြးဝမးေၾကာငး ဆငရာမား ဆးဆးရြားရြား ထခကခရသည11။ ေရကာတာ ေဆာကလပျခငးေၾကာင ပကစးဆး႐ႈးမႈမားအတြက ေလာေၾကးေငြ ေပးအပျခငးႏင ေဘးထြကဆးကးမား ေလာပါးေရး အစအစဥမားသညလညး မေအာငျမငခပါ။ ၁၀ ႏစေကာၾကာ ကာလအတြငး ေရကာတာ တညေဆာကျခငး၏ ေနာကဆကတြ ဆးကးမားမာ ေဒသခ ျပညသလထအေပၚ ယခငကထကပင ပမ ဆးရြားစြာ ကေရာကလက ရပါသည။

8 ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔ (KHRG)., (၂၀၁၈). "လထပါဝငခြငမရသည ဖြ႔ၿဖးေရးစမကနးမား": ျမနမာျပည အေရ ႔ေတာငပငးရ ေျမယာ သမးယမႈမားႏင ေကးလကစြမးရည လပေဆာငခကမား။9 Bank Track (2016). Projects: Theun-Hinboun dam and expansion - Laos. https://www.banktrack.org/project/theun_hinboun_dam_expansion. Accessed on 08/07/201910 ႏငငတကာၿမစေခာငးမား. (2019). Theun-Hinboun Dam and Expansion Project. https://www.internationalrivers.org/cam-paigns/theun-hinboun-dam-and-expansion-project.11 ထားဝယမငးသမးကမၸဏ (၂၀၁၈). http://www.daweiprincess.biz.mm/


၂၀၁၆ ခႏစ၊ ဒဇငဘာလတြင ပါဝါခငးနားကမၸဏ၊ ႏဘယလပရငစကမၸဏႏင ျမနမာစစတပမ အၿငမးစားဗလမး ဥးေငြစး ပငဆငေသာ ရနးဘးကမၸဏတ႔အၾကား နားလညမႈစာခြနလႊာ လကမတေရးထးချပနသည12။ အဆပါ စာခြနလႊာတြင မယသမခး စကမႈဇနစမကနး၊ ထးခးႏင ကမးေျခအၾကား ၇၀ ကလမတာအရညလမး၊ တနသၤာရျမစေပၚ၌ ေရကာတာစမကနးႏစခတ႔ ပါဝငသည။ ေရကာတာစမကနးႏစခမာ လပစစဓာတအား ၁၆၀ မဂၢါဝပ ထတလပမည ေရကာတာတစခအား ဆငျဖတငရြာ၌လညးေကာငး၊ လပစစဓာတအား ၄၀၀ မဂၢါဝပ ထတလပမည ေရကာတာတစခအား ေကာကဖားရြာ၌လညးေကာငး တညေဆာကရနျဖစသည။ ၂၀၁၈ ခႏစ ေႏာငးပငးတြငမ ပါဝါခငးနားကမၸဏက စမကနးအစစဥက ျပနလည႐တသမးသြားခၿပး တနသၤာရျမစေပၚ၌ ေရကာတာႏစခ တညေဆာကမည အစအစဥသညလညး ပကျပယသြားချပနသည။

12 Eleven Media. (2019). တနသၤာရျမစအတြငး အေသးစားေရအားလပစစမားထတယရန... https://www.facebook.com/watch/?v=487303055348263

ပ - ၄ - ၂၀၁၇ ခႏစတြင ျပလပသည ၫႏႈငးေဆြးေႏြးပြတြင GMS ကမၸဏက ရငးလငးျပသခသည Theun Hin-boun ေရကာတာ စမကနးပစမား (ေဆြးေႏြးပြတြင ႐ကယထားသည)


ပ ၅: တနသၤာရျမစေပၚတြင ေရကာတာတညေဆာကေရးလပငနး အခနဇယား

Ncdrf;ajcmufrIrsm;atmufwGif &Sdaeao;onfh weoFm&Djrpf

ေရကာတာတညေဆာကေရး စမကနးႏင ပတသက၍ ေဒသချပညသမားအား ၂၀၁၇ ခႏစ ေနာကပငး မညသည ရငးလငးေဆြးေႏြးမႈမ မရေတာသလ စမကနးလပငနးစဥႏင ပတသက၍ မညသညသတငးအခကအလကမလညး မရရေတာပါ။ ၂၀၁၉ ခႏစ ေမလတြင ျမနမာ သတငးမဒယာတစခက တနသၤာရျမစ၌ ေရကာတာ တညေဆာကေရးအတြက ကမၸဏမားႏင စာခြနလႊာ ၁၈ ခအထ ေရးထးထားေၾကာငး သတငးေဖာျပခပါသည13။ အဆပါ ေရကာတာမား မညသည ေနရာတြင တညေဆာကမည၊ မညမအရြယအစားရသည၊ ျမစ႐းတစေလာကေန ျပညသမား မညသ႔ေသာ အကးဆကမား ခစားရမည စသညတ႔ႏင ပတသကသည သတငးအခကအလက မဆစေလာကသာ ရရပါသည။

ရြာသားမား နားလညသရခကအရ GMS ကမၸဏက မ႐နးေကးရြာအနး တနသၤာရျမစေပၚ၌ အႀကးစား ေရကာတာ တစခ ေဆာကလပရန ျဖစႏငေျခရမရ ဆနးစစေလလာမႈက ဆကလက လပေဆာငသြားမညျဖစသည။ တနသၤာရ ျမစ႐းတစေလာက ေနထငၾကေသာ ဌာေန ကရငတငးရငးသားမားႏင ဗမာတငးရငးသားမားသည ၎တ႔၏ အနာဂတႏင အသကေမြးဝမးေၾကာငးလပငနးမားအတြက စးရမေနၾကရသည။ ေရကာတာတညေဆာကေရး စမကနး လကေတြ႔အေကာငအထညေဖာၿပး တနသၤာရျမစေပၚ၌ ေရကာတာမား ေပၚေပါကလာခလင ေဒသခမား၏ ပကနကေျမမားမ အတငးအၾကပ ေရႊ ႔ေျပာငးခရမညအေရး၊ လယယာေျမႏင အသကေမြးဝမးေၾကာငး လပငနးမား ဖကဆးခရမညအေရး၊ ၿငမးခမးေရး ပကျပယကာ လကနကကင ပဋပကၡမားဆသ႔ တစေကာျပန ေရာကရသြားမည အေရးတ႔က ေဒသချပညသလထက စးရမထတလန႔လကရသည။

13 ကလသမဂၢ စးပြားေရးႏင လမႈေရးေကာငစ (၂၀၀၅) ဌာေနတငးရငးသားမားႏင FPIC ဆငရာ နညးနာမားႏင ပတသကသည ႏငငတကာ အလပ႐ေဆြးေႏြးပြ အစရငခစား 46(i) Accessed online at: https://www.humanrights.gov.au/sites/default/files/content/so-cial_justice /conference/engaging_communities/report_of_the_international_workshop_on_fpic.pdf


ပ ၆ း ၂၀၁၈ ခႏစ၊ စကတငဘာ ၁၃ ရကတြင သရဘြငအေရ႕ကမး၌ ေဒသခ ရြာသားမားက ေရကာတာစမကနး အလမရေၾကာငး ကန႔ကြကဆႏၵေဖာထတပြ။

ပ ၇: ၂၀၁၈ ခႏစ၊ မတလ ၁၄ ရကတြင ကေရာကသည ႏငငတကာ ျမစေခာငးမားေန႔ အခမးအနားအား ေဒသခ ရြာသားမား ကငးပစဥ


tqdkjyK a&umwmpDrHudef;rsm;onf Xmaewdkif;&if;om;wdkY\ vGwfvyfí BudKwiftoday;um

oabmwlnDcsuf&,ljcif;[lonfh FPIC tcGifhta&;udk av;pm;vdkufem&ygrnf

}a&umwmudk ußGefawmfwdkYqD vmNyD;awmh twdtus csjywmrsdK; r&Sdbl;/ 'DpDrHudef; 0ifvm

r,f qdkwmuvnf; EdkifiHwum pHcsdefpHñTef;jzpfwJh FPIC-vGwfvyfpGm BudKwifowif;od&SdcGifh

eJY qE´xkwfazmfcGifh ? tJpHcsdef pHñTef;eJY vnf; rudkufnDbl;/ ußGefawmfwdkY wu,fvdkYrsm; 'Da&um

wm jzpfcJhr,fqdkvdkY &Sd&if ußGefawmfwdkY&JU a&SUqufcHpm;&rJh cHpm;csufawGu bmawG &SdEdkifrvJqdk

wm usef;rma&;? ynma&;? vlrIa&; 'gawGudk trsm;BuD; xdcdkufvmEdkifvmrSmudk rD;armif; xdk;jy-

aewmyg}/ apmtJvfz&uf xD;rdkyGm

weoFm&Djrpf½dk;wpfavSsmuf&Sd a'ocH jynfolvlxkonf FPIC tcGifhta&;rsm; jiif;y,f

cHae&onf

တနသၤာရျမစေပၚ၌ ေရကာတာ တညေဆာကမည အစအစဥမာ ျမစ႐းတစေလာက ေနထငၾကေသာ ေဒသခ ျပညသလထ ၃၂၀၀၀ တ႔အတြက ျပနလညျပငဆင၍ မရႏငေသာ ေျပာငးလမႈမားက ျဖစေပၚေစမည ျဖစသည။ အဆျပထားသည ေရကာတာစမကနးမား၏ အရြယအစား၊ သကေရာကႏငမည အကးဆကမားႏင ပတသက၍ ျမစ႐းတစေလာကရ ေဒသခ ဌာေနတငးရငးသားမားမာ လြတလပ၍ ႀကတငအသေပးကာ သေဘာတညခက ရယျခငး FPIC အခြငအေရးမား ရရဖ႔ ေနေနသာသာ မညသ႔ေသာ ညႇႏႈငးတငပင ေဆြးေႏြးမႈကမ ေကာငးမြနစြာ မရရခၾကပါ။

vGwfvyfí BudKwiftoday;um oabmwlnDcsuf &,ljcif; FPIC \ tajccHpnf;rsOf;rsm;

လြတလပ၍ ႀကတငအသေပးကာ သေဘာတညခက ရယျခငး (FPIC) သည ဌာေနတငးရငးသားမား၏ အခြငအေရးျဖစၿပး ၎တ႔၏ ပငဆငမႈအား ကာကြယပငခြင၊ ကယပငျပဌာနးခြင၊ ပးေပါငးပါဝငခြင၊ ခြျခားဆကဆျခငး မရေစေရး၊ ကနးမာေရး၊ အစားအစာႏင အတငးအၾကပ ေရႊ႕ေျပာငးျခငးမ လြတကငးခြငရေရး စသညတ႔ ပါဝငသည။ အဆပါ FPIC အခြငအေရးအား ကလသမဂၢႏင ႏငငတကာ အဖြ႔အစညး အမားအျပားက အသအမတ ျပထားၿပး ျမနမာႏငင၏ ဥပေဒမားတြငလညး အသအမတျပထားပါသည။ FPIC ၏ အေျခခ စညးမဥးမားမာ -

၁။ vGwfvyfaom- သေဘာတညခကသည မမအလဆႏၵအေလာက ေပးအပေသာ သေဘာတညခက ျဖစရမညျဖစၿပး ဖအားေပးျခငး၊ ၿခမးေျခာကျခငး၊ လညျဖားျခငးတ႔မ လြတကငးရမညျဖစသည14။ လပငနးစဥ၊ အခနဇယားႏင ဆးျဖတခက ခမတသညပစအား အကးသကေရာကမႈက ခစားရမည ျပညသလထက ဆးျဖတပငခြငရၿပး ေဒသခအားလး လြတလပစြာ ပါဝငပငခြင ရရမည။

၂။ BudKwifí - သေဘာတညခကအား လပပငခြင သ႔မဟတ လပငနးစဥမား မစတငမ လေလာကေသာ သေဘာဆႏၵျဖင ႀကတင ရယရမည15။ ဆလသညမာ စမကနးလပငနးမား မေရးဆြမ၊ နားလညမႈ စာခြနလႊာမား လကမတမေရးထးမ အစးရအေနျဖင မညသညဆးျဖတခကမ မခမတမ သကဆငရာ ေဒသခ ျပညသလထႏင ေတြ႔ဆ ၾကားနာ၍ သေဘာတညခက ရယရမည။

၃။ today;- စမကနး၏ ေနာကဆကတြ အကးသကေရာကမႈမားအား ခစားရမည ျပညသလထ အေနျဖင

14 ibid15 ibid


အဆျပစမကနးႏင ပတသကသည သတငးအခကအလက အျပညအစအား ပြငလငးျမငသာစြာျဖင လြယလင တက ရရေစရမည။ ယငးသတငးအခကအလကမားမာ စမကနးရညရြယခက၊ အရြယအစား၊ လပငနးကာလ၊ ျဖစႏငေျခ အကးဆကမား၊ စမကနးတြင ပါဝငသမားႏင စမကနးအတြက လအပသည လပငနးစဥမား စသညတ႔ျဖစသည။ entail.

၄။ oabmwlnDcsuf&,ljcif;- စမကနးမားအား ရပရြာလထ၏ ဆးျဖတခက ခမတသည လပငနးစဥအတငး အလးစ သေဘာတည ဆးျဖတၿပးမသာလင စတငရမည။ ရပရြာလထက သေဘာတညခကအား ျပနလည ပယဖကပငခြငကလညး ေလးစားအသအမတျပရမည16။

Oya'rsm;wGif jyXmef;xm;csufrsm;

Xmaewkdif;&if;om; vlrsKd;rsm;\ tcGifhta&;qkdif&m ukvor*¾ aMunmpmwrf; (UNDRIP)

UNDRIP သည တရားဝငစညးေႏာငမႈ မရေသာလညး ျမနမာအစးရသည ဤေၾကညာစာတမးတြင ပါဝင လကမတ ထးထားသညျဖစရာ ေၾကညာစာတမးပါ ျပဌာနးခကမားအား ဂဏသကၡာရရျဖင ေလးစားလကနာရန လအပသည။ ကမာၻ႔ဌာေနတငးရငးသား လမးမား၏ ရငသနမႈႏင ဂဏသကၡာအတြက ေလးစားလကနာရမည အေျခခ စညးမဥးမားအား ေၾကညာစာတမးတြင ျပဌာနးထားရသည။ ဌာေနတငးရငးသားတ႔ထမ လြတလပ၍ ႀကတင အသေပး သေဘာတညခက မရရဘ ၎တ႔၏ ပကနကေျမမ အတငးအၾကပ မေရႊ ႔ေျပာငးေစရန ေၾကညာစာတမး၌ ေဖာျပထားသည17။ ႏငငေတာအေနျဖင ဌာေနတငးရငးသားမားအား အကးသကေရာကေစမည မညသည ဥပေဒျပဌာနးခက၊ အမန႔ညႊနၾကားခကမဆ ထတျပနခမတျခငး မျပမ ဌာေနတငးရငးသားမားထမ လြတလပ၍ ႀကတငအသေပး သေဘာတညခက ရယရမည18။ ဌာေနတငးရငးသားတ႔သည ၎တ႔၏ ေျမယာ၊ ပကနကနယေျမႏင သဘာဝအရငးအျမစမား ဖြ႔ၿဖးေရးႏင စပလဥး၍ မဟာဗဟာမားအား ကယတင ေရးဆြခမတပငခြင ရသည။19

2016 ckESpf jrefrmEkdifiH &if;ESD;jr§KyfESHrI Oya'

၂၀၁၆ ခႏစ ျမနမာႏငင ရငးႏးျမႇပႏမႈ ဥပေဒ၏ ပဒမ ၆၅ အရ ႏငငေတာတြငးရ တငးရငးသားလမးတ႔၏ ဓေလထးတမး၊ အစဥအလာ၊ ႐းရာယဥေကးမႈတ႔က ေလးစားလကနာရန လအပသည။ ထ႔အျပင ျမနမာႏငင ရငးႏးျမႇပႏမႈ ေကာမရငသည ႏငငေတာႏင ႏငငသားတ႔၏ လၿခေရးအေျခအေန၊ စးပြားေရးအေျခအေန၊ သဘာဝပတဝနးကင အေျခအေနႏင လမႈအကးစးပြားက ႀကးမားစြာ အကးသကေရာကမႈ ျဖစေစႏငေသာ ရငးႏးျမႇပႏမႈ လပငနးႀကးမားက ခြငျပမန႔ထတေပးရန ေဆာငရြကသညအခါ အစးရအဖြ႔မတစဆင ျပညေထာငစ လႊတေတာသ႔ တငျပအတညျပခက ရယရမည။20 ယငးျပဌာနးခကသည ပဋပကၡနယေျမအတြငးရ ဌာေနတငးရငးသားတ႔၏ ပငနက လယယာေျမမားအား လြတလပစြာ ျဖတသနးစးဆငးလကရေသာ ျမစေခာငးေပၚ၌ တညေဆာကမည ေရအားလပစစ စမကနးမား အေပၚတြငလညး သကေရာကေစသငသည။

16 ကလသမဂၢ (၂၀၀၈) း ကလသမဂၢ၏ ဌာေနတငးရငးသားမား အခြငအေရးဆငရာ ေၾကညာစာတမး ပဒမ (၁၀)17 Ibid: Article 1918 ibid: Article 3219 ၂၀၁၆ ခႏစ ျမနမာႏငင ရငးႏးျမႇပႏမႈ ဥပေဒ အပဒ (၄၆)20 ကနေရျပည သေလာငပမာဏ ကဗမတာ ႏစသနးႏင ေရေလာငတမ ဧရယာ ၄၀၀ ဟကတာ ပမာဏရ ေရအားလပစစ စမကနး အားလးသည ကနဥး ပတဝနးကငဆနးစစျခငး ျပလပရန လအပသည။


2015 ckESpf ywf0ef;usif xdcdkufrI qef;ppfjcif;qkdif&m vkyfxHk;vkyfenf;

ထတလပမႈပမာဏ ၁၅ မဂၢါဝပႏင အထကရသည မညသည ေရအားလပစစ စမကနးမဆ ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငး (EIA) ေဆာငရြကရန လအပသည။21 ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငးဆငရာ လပထးလပနညးတြင ဆႏၵမပါေသာ ေနရာေရႊ ႔ေျပာငးရမႈ22 ႏင တငးရငးသားမးႏြယစမား23 ႏင ပတသက၍ ႏငငတကာ စညႊနးမားအား ထညသြငးထားရသည။ ဥပမာ အလဆႏၵမပါေသာ ေနရာေရႊ ႔ေျပာငးရမႈ (IFC PS5) ႏင ဌာေနတငးရငးသားမးႏြယစ (IFC PS7) တ႔အေပၚ သတမတထားေသာ အျပညျပညဆငရာ ေငြေၾကးေကာပေရးရငး (IFC) ၏ လပငနးေဆာငရြကမႈစႏႈနး မားျဖစသည။ ဥပေဒအရ ပငဆငမႈအေထာကအထား မရသညအျပင ႏငငဥပေဒအရ အသအမတျပထားျခငးမရဘ ထးတမးအစဥအလာအရ ပငဆငအသးျပလာခေသာ ေျမယာေပၚမ ဌာေနတငးရငးသားတ႔အား စမကနး၏ လအပခကအရ အတငးအၾကပ ေရႊ႕ေျပာငးေစရမညဆလင IFC ၏ လပငနးေဆာငရြကခက စႏႈနးအရ လြတလပ၍ ႀကတငအသေပး သေဘာတညခက ရယရန လအပသည။ သ႔ျဖစ၍ IFC ၏ လပငနးေဆာငရြကခက စႏႈနးက အသအမတျပထားေသာ ျမနမာႏငင ဥပေဒအရလညး FPIC ရယရန လအပသည။ သ႔ျဖစရာ တနသၤာရျမစေပၚ၌ တညေဆာကမည ေရကာတာစမကနးမားအေနျဖငလညး အထကပါ ဥပမာအတငး FPIC ရယရန လအပသညမာ ထငရားသည။

2015 ckESpf wkdif;&if;om;vlrsKd;rsm;\ tcGifhta&; umuG,fapmifha&Smufonfh Oya'

တငးရငးသားလမးမား၏ အခြငအေရး ကာကြယေစာငေရာကသည ဥပေဒ ပဒမ (၅) အရ တငးရငးသား လမးမား၏ ေဒသအတြငး ဖြ႔ၿဖးတးတကေရးလပငနးမား၊ စမကနးႀကးမား၊ စးပြားေရးလပငနးမား၊ သဘာဝ သယဇာတ ထတ ယသးစြျခငး လပငနးမား အေကာငအထညေဖာ ေဆာငရြကမညဆပါက စမကနး အေၾကာငးအရာမားက သကဆငရာ ဌာေနတငးရငးသား လမးမားအား ျပညစတကစြာ ႀကတင တငျပ အသေပး၍ ညႇႏႈငးေဆာငရြကရန လအပသည။24 တငးရငးသားလမးမား၏ အခြငအေရး ကာကြယေစာငေရာကသည ဥပေဒသည ဌာေနတငးရငးသားမား၏ အခြင အေရးႏင စပလဥး၍ အားနညးခကမား ရေနေၾကာငး ေဝဖနခရသညတင အဆျပ ေရကာတာစမကနးမားသည ယငးဥပေဒပါ ျပနဌာနးခကမားကပင လကနာရန ပကကြကခပါသည။

21 ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငးဆငရာ လပထးလပနညးတြင ဌာေနတငးရငးသားမားႏင ျပနလည ေနရာခထားေရးတ႔အတြက စညႊနးမား သတသတမတမတ ေဖာျပမထားပါ။ ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငးဆငရာ လပထးလပနညး ပဒမ (၇) တြင သးျခား လပထးလပနညးမား မရေသးလင စမကနးအားလးသည ကမၻာ႔ဘဏအပစ၊ အာရဖြ႔ၿဖးေရးဘဏ အပါအဝင အျပညျပညဆငရာ ဘ႑ာေရးအဖြ႔အစညးမားက လကခထားေသာ အေလအကငေကာငးမားက လကနာေဆာငရြကရမညဟ ေဖာျပထားသည။22 ၂၀၁၅ ခႏစ ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငးဆငရာ လပထးလပနညး၏ ပဒမ ၂ (ဗ) တြင"ဆႏၵမပါေသာ ေနရာေရႊ႔ေျပာငးရမႈ ဆသညမာ စမကနးတစရပေၾကာင စမကနးႏင မလြတကငးသျဖင သ႔မဟတ ထခကႏငသျဖင ေျပာငးေရႊ႔လေသာ ဆႏၵမရဘ ေနအမမား ေနရာေျပာငးေရႊ႔ခရမႈ သ႔မဟတ စမကနးတစရပေၾကာင မမတ႔၏ ကနထတလပမႈ သ႔မဟတ ဝငေငြရရသည မတညပစၥညးမား မလႊမေရာငသာ ဆး႐ႈးရမႈက ဆသည”"ဟ ေဖာျပထားသည။ ၂၀၁၅ ခႏစ ပတဝနးကငထခကမႈ ဆနးစစျခငးဆငရာ လပထးလပနညး၏ ပဒမ ၂ (ဖ) တြင ”တငးရငးသားမးႏြယစ ဆသညမာ ပငမလ႔အဖြ႔အစညးႏင လမႈေရး သ႔မဟတ ယဥေကးမႈဆငရာ လကၡဏာမား ကြျပားျခားနားမႈရၿပး ဖြ႔ၿဖးမႈလပငနးစဥမားမ ျဖစေပၚေသာ ဆးကးသကေရာကမႈမားေၾကာင ယငးတ႔၏ အကးစးပြားက ထခကလြယေစသည မးႏြယစက ဆသည” ဟ ေဖာျပထားသည။23 တငးရငးသားလမးမား၏ အခြငအေရး ကာကြယေစာငေရာကသည ဥပေဒတြင ဌာေနတငးရငးသား ဟသည စကားရပအား သးစြထားသည။ သ႔ေသာ ယငး၏ အနကအဓပၸါယကမ အဆပါဥပေဒ၌ ထညသြငး ဖြငဆထားျခငး မရပါ။24 Imholf., A, Wong., S., Bosshard, P., (2002) ေရကာတာႏငပတသကၿပး Citizens guide to the World Commission on dams, ႏငငတကာၿမစေခာငးမား: USA


weoFm&D a&umwmpDrHudef;\ tusKd;oufa&mufrIrsm;

ေရအားလပစစထတလပမည ေရကာတာစမကနးႀကးမားသည ေဒသတြငးရ လသားမား၊ သဘာဝပတဝနးကငႏင စးပြားေရးဆငရာ ျပငးထနသည ေနာကဆကတြ အကးဆကမား သကေရာကေစခပါသည။ ေရကာတာႀကးမားသည ျမစေၾကာငးအား သသသာသာ ထခကေျပာငးလသြားေစသလ ဧရယာကယျပန႔သည ေရႀကးေရလမႈမား ျဖစေပၚေစကာ သစေတာမား၊ ေရတမေဒသမား၊ လယယာေျမမားက ထခကပကစးေစႏငၿပး သဘာဝေဂဟစနစ ပကယြငးကာ ဌာေနတငးရငးသားမားႏင ေဒသခ လနညးစတ႔အား ေနရပေရႊ႕ေျပာငးရေစပါသည။ ေရကာတာ စမကနးမားေၾကာင ကမၻာတစဝနးရ လဥးေရ သနးေပါငး ၄၀ မ ၆၀ တ႔သည ေနရပစြန႔ခြာ ေရႊ႕ေျပာငးေပးခၾကရၿပး ျမစေအာကပငးရ ရပရြာလထတ႔မာလညး ျမစေၾကာငး ေျပာငးလပကစးျခငး၊ ငါးသယဇာတ ေလာနညးလာျခငး အကးဆကမားအား ခစားခၾကရေၾကာငး ကမာၻ႔ဆညမားဆငရာ ေကာမရငက ေလလာေတြ႔ရခသည။25

တနသၤာရျမစေပၚတြင အႀကးစား ေရအားလပစစထတလပမည ေရကာတာတညေဆာကျခငး၏ ေနာကဆကတြ အကးဆကမားမာ ႀကးမားျပငးထနမညျဖစသည။ လပစစဓာတအား ပမာဏ ၁၀၄၀ မဂၢါဝပ ထတလပမည ေရကာတာ တညေဆာကျခငးေၾကာင ျမစအထကပငးရ ေကးရြာေပါငး ၃၂ ရြာ ပယဖကေရႊ ႔ေျပာငးရမညျဖစၿပး ဥယာဥ၊ လယ ယာႏင သစေတာ ဧကေပါငး ၁၄၄၅၅၇ အား ပကစးေစမညျဖစသည။26 ေရကာတာ တညေဆာကျခငးေၾကာင ျမစ ေအာကပငးရ ေကးရြာမားသညလညး ငါးသယဇာတ ေလာနညးကဆငးျခငး၊ ေရအရငးျမစမား ညစညမးလာျခငး၊ ေရစးေၾကာငးမား ေျပာငးလသြားျခငး အစရသည အကးဆကမား သသသာသာ ႀကေတြ႔ ခစားရမညျဖစသည။ ထ႔ အျပင အႀကးစား ေရကာတာ ေဆာကလပျခငးေၾကာင အစးရႏင KNU တ႔အၾကား တညရေသာ ကးပလြယသည အပစအခတရပစေရး ပကစးကာ ေဒသတြငး၌ လကနကကင ပဋပကၡမား ျပနလညျဖစပြားလာေစႏငပါသည။

weoFm&Djrpf½kd;wpfavQmuf wnf&Sdonfh aus;&Gmrsm;

တနသၤာရ ျမစ႐းတစေလာကတြင ေကးရြာေပါငး ၇၆ ရြာ တညရၿပး လဥးေရ ၃၂၀၀၈ ဥး ေနထငၾကသည။ အဆပါ ရပရြာ၏ ပငမေသာကသးေရ အရငးအျမစ၊ ဆညေျမာငး၊ တငါလပငနး ႏင သယယပ႔ေဆာငေရး စသညတ႔အတြက တနသၤာရျမစသည အသကေသြးေၾကာ ျဖစပါသည။ ျမစ႐း အထကေအာကရ ရပရြာလထသည ႐ပဝတပငးဆငရာ အတငးအၾကပ ေရႊ ႔ေျပာငးရျခငး၊ ေျမယာႏင အရငးအျမစမား ဆး႐ႈးျခငး၊ ငါးသယဇာတမား ေလာနညးလာျခငး၊ ျမစေၾကာငးႏင ျမစေရ အရညအေသြး ေျပာငးလလာျခငး၊ အသကေမြးဝမးေၾကာငး လပငနးမား အကန႔အသတ ရလာျခငး၊ အစားအေသာက လၿခမႈ အစရေသာ ေရကာတာစမကနး၏ တက႐ကႏင သြယဝက အကးဆကမားအား သသသာသာ ခစားရမညျဖစသည။

25 ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔ (KHRG)., (၂၀၁၈). ”လထပါဝငခြငမရသည ဖြ႔ၿဖးေရးစမကနးမား”: ျမနမာျပည အေရ႔ေတာငပငးရ ေျမယာ သမးယမႈမားႏင ေကးလကစြမးရည လပေဆာငခကမား။ IFC, MOEE and MONREC. (၂၀၁၇) ျမနမာႏငင ေရအားလပစစက႑၏ မဟာဗဟာေျမာက ပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစမႈ အေျခခအခကအလက စစတမးေကာကယျခငး အစရငခစာ။ ရနကနႏင ေနျပညေတာ။ ျမနမာႏငင။26 IFC, MOEE and MONREC. (၂၀၁၇) ျမနမာႏငင ေရအားလပစစက႑၏ မဟာဗဟာေျမာက ပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစမႈ အေျခခအခကအလက စစတမးေကာကယျခငး အစရငခစာ။ ရနကနႏင ေနျပညေတာ။ ျမနမာႏငင။


ဇယား ၁ : တနသၤာရျမစ႐းတစေလာက မတငးေနထငသည လဥးေရစာရငး

ေကးရြာေပါငး အမေထာငစေပါငး လဥးေရ

ျမစအထကပငး ၃၄ ၁,၇၀၉ ၉,၁၅၇

ျမစေအာကပငး ၄၂ ၄,၄၃၅ ၂၃,၂၂၆

စစေပါငး ၇၆ ၆,၁၄၄ ၃၂,၃၈၃

ေျပာငးေရႊ႕ရမည ေကးရြာေပါငး

အမေထာငစေပါငး လဥးေရ စစေပါငး ရြာေျမ အကယအဝနး (ဧက)

ေရလႊမးမးမည ဧရယာ (ဧက)

၃၂ ၁၃၁၃ ၆၉၆၅ ၇၉၉၃၂၈ 144,557

၁၄၄,၅၅၇

ေရကာတာတညေဆာကျခငးေၾကာင ဧကေပါငး ၁၄၄,၅၅၇ ကယဝနးမည ေရေလာငတမ ေပၚေပါကလာၿပး ရပရြာ လထ၏ ေျမယာႏင သစေတာေျမ ဧကေပါငးမားစြာသည ေရလႊမးမး နစျမပမႈဒဏ ခရမညျဖစကာ ေကးရြာ၊ စက ခငးႏင သစေတာေျမမား ပကစးေစမညျဖစသည။27 ျမစအထကပငးရ ေကးရြာေပါငး ၂၆ ရြာ၊ လေပါငး ၅,၀၀၀ ေကာ ပါဝငသည ရပရြာ ၃၄ ရြာတ႔အနက ၃၂ ေကးရြာမ လဥးေရ ၇၀၀၀ သည အဆျပ ေရအားလပစစ ေရကာတာတည ေဆာကေရး၏ တက႐ကအကးဆကမားအား ခစားရမညျဖစသည။ အဆပါ ရပရြာလထတ႔သည ၎တ႔၏ ေနအမ မား၊ ေျမယာမားက ဆး႐ႈးမညျဖစၿပး ေနရာေဒသအသစဆသ႔ အတငးအၾကပ ေရႊ႕ေျပာငးျခငး ခရမညျဖစသည။28

ေရကာတာ ေဆာကလပေရးႏင ၁၄၄,၅၅၇ ဧက ကယဝနးသည ေရေလာငတမ ေပၚထြနးလာျခငး၏ တက႐က ဆးကးမားအား ျမစအထကပငးရ ရပရြာလထမား ႀကေတြ႔ ခစားရသကသ႔ လဥးေရ ၂၂,၀၀၀ ေကာ ရသည ျမစေအာကပငးမ ရပရြာလထ အသငးအဝငး ၄၂ ခတ႔သညလညး ျပငးထနေသာ အကးသကေရာကမႈမားက ရငဆငရႏငသည။ ယငးအကးဆကမားတြင ရာသအလက ျမစေၾကာငးစးဆငးမႈ ပစမား ေျပာငးလသြားျခငး၊ ျမစေရအရညအေသြး ပကယြငးလာျခငး၊ ငါးသယဇာတ ေလာနညးကဆငးလာျခငး၊ ျမစကမးပါးမား ၿပကျခငး စသညတ႔ေၾကာင အစားအေသာက လၿခေရး၊ သယယပ႔ေဆာငေရးႏင အဓက ေရအရငးအျမစမား ရယသးစြႏငမႈတ႔ ထခကလာျခငး အစရသညတ႔ ပါဝငသည။

27 ေရကာတာစမကနးေၾကာင ေရႊ႔ေျပာငးရမည ျမစအထကပငးရ ေကးရြာမား - မ႐နး၊ တပမး၊ စဖ၊ ကငးနကြနး၊ ေကာကလးႀကး၊ ဖားကြငး၊ သာကကြး၊ တဝေရာကကနး၊ ဆငမကြနး၊ ဆာရဝ၊ သေဘၤာဥး၊ ေဘာလထာ၊ ေကာကဖား၊ တးတယထာ၊ နတသမး၊ တဖေလးခ၊ စနေပာ၊ ဗလာဂးထာ၊ ပေရာဝါး၊ ကေစထာ၊ စပက၊ ထးနေဖာ၊ အာေမ၊ ေကာဒ၊ ခလပသး၊ ခငမာထာ၊ ေကာတမြး၊ အမား၊ ထးထာ၊ အာမ၊ ဆငၿဖတင၊ ေလာေအာ။28 Lima, I. B., Ramos, F. M., Bambace, L. A., & Rosa, R. R. (2008). Methane emissions from large dams as renewable energy resources: a developing nation perspective. Mitigation and Adaptation Strategies for Global Change, 13(2), 193-206.


tBuD;pm; a&umwmBuD;rsm;\ tusKd;qufrsm; ]urÇmhqnfrsm;qkdif&m aumfr&Sif (WCD)} \

awGY&Sdcsufrsm;

အႀကးစား ေရကာတာႀကးမားသည ဖြ႔ၿဖးေရးအတြက အေထာကအကျပေသာလညး ယငးအတြက ေပးဆပ လကရေသာ လမႈေရး၊ သဘာဝ ပတဝနးကငႏင စးပြားေရးဆငရာ တနဖးမာ အလြနႀကးမားလသည။ ယငးသ႔ ေပးဆပလကရေသာ လမႈေရး၊ သဘာဝပတဝနးကငႏင စးပြားေရး တနဖးမားသည အသကေမြးဝမးေၾကာငး၊ သယယပ႔ေဆာငေရးႏင ယဥေကးမႈ အေမြအႏစမားအတြက ျမစေၾကာငးအပၚ မခအားထားေနရသည မၾကာခဏ ဆသလ ထညသြငးစဥးစားျခငး မခရဘ ဖယကဥခထားရေသာ ဌာေနတငးရငးသားမား၏ ပခးထကသ႔သာ က ေရာကေလရသည။ ကမာၻ႔ဆညမားဆငရာ ေကာမရင (WCD) က ၁၉၉၈ ခႏစတြင ကမာၻ႔ဘဏႏင အျပညျပညဆငရာ သဘာဝထနးသမးေရးအဖြ႔ (IUCN) ပးတြ တညေထာငချခငးျဖစၿပး ဆညႀကးမား၏ ထေရာကမႈက ျပနလညစစစ သးသပရနႏင ဆညတညေဆာကေရးအေပၚ စးရမမႈမား ႀကးထြားလာျခငး၊ ဆန႔ကင ကန႔ကြကလာျခငးတ႔ေၾကာင ဆညတညေဆာကျခငးဆငရာ လကနာရန လအပသည ေရႊစညးမဥး (Gold Standard) မား ေရးဆြျပစရန ရညရြယခသည။ သကရာဇ ၂၀၀၀ ျပညႏစတြင WCD က ကမၻာတစဝနး တညရသည ဆညႀကးမား၏ အကး သကေရာကမႈမားအား ျပညျပညစစ ေလလာဆနးစစ တငျပထားသည အစရငခစာတစေစာင ထတျပနခၿပး ယငး အစရငခစာအား ႏငငတကာက ေလးစား အသအမတျပခသည။ ၎တ႔ထတျပနသည ဆညမား၏ ေနာကဆကတြ အကးသကေရာကမႈ ဆနးစစခကတြင ပါဝငသည အဓက ေတြ႔ရခက အခ ႔မာ -

vlrIa&;tusKd;oufa&mufrIrsm; -

► ½kyf0w¦Kykdif;qkdif&m a&TUajymif;cH&jcif;- အႀကးစား ဆညႀကးမား တညေဆာကျခငးေၾကာင ျမစ အထကပငးတြင ေရေလာငတမႀကးမား ျဖစေပၚၿပး ေျမဧရယာ အမားအျပားအား ေရဖးလႊမးေစသည။

ပ ၈း တနသၤာရျမစ႐းတြင တညေဆာကထားသည လေနအမႏင ျမစကမးအနး တညရေသာ ကြမးသးၿခ


အႀကးစား ဆညစမကနးမားေၾကာင ကမၻာတစဝနးရ လဥးေရ သနးေပါငး ၄၀ မ ၆၀ တ႔သည ေနရပစြန႔ခြာ ေရႊ႔ ေျပာငးေပးခၾကရသည။ ယငးသ႔ ေရႊ႔ေျပာငးခရသမားသည ေျမမယာမဘဝသ႔ ေရာကရျခငး၊ အသကေမြးမႈ လပငနးမား ဆး႐ႈးျခငး၊ လ႔အသငးအဝငးမ ဖယကဥခရျခငး၊ သယဇာတ အရငးအျမစမား ဆး႐ႈးျခငး၊ ႐းရာ ဓေလထးတမးမား ဆကလက မကငသးႏငေတာျခငး၊ အေမြအႏစမား ဆး႐ႈးျခငး စသည စနေခၚမႈ အခကအခ အမားအျပားက ရငဆငခၾကရသည။ ရပရြာလထ အသငးအဝငးမား အေနျဖင စကပး၍မျဖစေသာ နယေျမသ႔ အတငးအၾကပ ေရႊ ႔ေျပာငးခရျခငး၊ မၾကာခဏ ဆသလ လေလာကေသာ ေလာေၾကးေငြ မရရ ျခငး၊ ဆး႐ႈးနစနာခမႈမား ျပနလည ကစားမေပးႏငျခငး စသညျဖင အသကေမြးဝမးေၾကာငး လပငနးမား ျပနလညရရလာေစရန ျပနလညေနရာခထားျခငး အစအစဥမားသညလညး မေအာငျမငခပါ။

► jrpfatmufykdif;&Sd toufarG;rIrsm;ESifh tpm;taomufzlvHka&; - ကမၻာတစဝနး ဆညႀကးမား ေဆာကလပျခငးေၾကာင ျမစေအာကပငးတြင ေနထငသည လဥးေရ ၄၇၂ သနးတ႔မာ သကေမြးဝမးေၾကာငး ဆငရာ အလြနဆးရြားေသာ ေဘးထြကဆးကးမား ခစားခၾကရသည။29 ျမစေၾကာငး စးဆငးမႈပစ ေျပာငးလျခငး၊ ေရလႊမးဧရယာအေပၚ အကးသကေရာကျခငး၊ ျမစေအာကပငးရ ငါးလပငနးတြင ဆး႐ႈးမႈပမာဏ ႀကးမားလာျခငး၊ ျမစေရသည အသးျပ၍ မရေလာကေအာင ပကစးျခငး၊ ျမစေခာငးမား တမေကာသြားျခငး စေသာ ဆးကး သကေရာကမႈမားက ျမစေအာကပငးတြင ေနထငသည ရပရြာလထတ႔ ခစားၾကရသည။

► Xmaewkdif;&if;om; vlrsKd;rsm; - ဌာေနတငးရငးသား လမးမားမာ ဆညႀကးမား တညေဆာကျခငးေၾကာင သကေမြးဝမးေၾကာငးလပငနး၊ ယဥေကးမႈႏင ႐းရာ ဓေလထးတမးမား ေပာကကြယျခငး စသည အကးဆက မားက ခစားခၾကရေသာလညး ယငးဆညႀကးမားမ ရရလာသည အကးအျမတ အနညးငယကသာ ရရၾကသည။

► usef;rma&; - ဆညႀကးမားေၾကာင ျမစအထကပငးရ ေနရပေရႊ ႔ေျပာငးရသ ရပရြာလထမားႏင ျမစေအာက ပငးရ ရပရြာလထ ႏစစလးတ႔သည ဆးရြားေသာ ကနးမာေရးဆငရာ အကးဆကမားက ခစားၾကရသည။ ေနရပ ေရႊ ႔ေျပာငးရသ ရပရြာလထ အသငးအဝငးတြင ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈ၊ ေသာကသးေရသန႔ႏင ကနးမာေရး ဝနေဆာငမႈ စသညတ႔ ရရႏငေျခသည ေလာကလာသည။ ျမစေအာကပငးရ ရပရြာလထ အသငးအဝငးတြငမ အသကေမြးဝမးေၾကာငး လပငနးမား ပကစးပြားျခငးေၾကာင အဟာရခ႕တသည အကးဆကမား ခစားၾကရသည။ ေရေလာငတမႀကးမားသည ေရတြင ျပဒါးပါဝငမႈ ျမငတကျခငးႏင ဆကႏြယေနၿပး ငကဖားေရာဂါ ျဖစပြားႏငေျခ လညး ပမျမငတကလာသည။

obm0ywf0ef;usifqkdif&m tusKd;oufa&mufrsm; -

► ukef;wGif;a*[pepfESifh ZD0rsKd;pHk<u,f0rI ysufpD;vmjcif;ESifh &moDOwkajymif;vJrI ukd

tm;ay;jcif; - ေရေလာငတမႀကးမား တညေဆာကရျခငးေၾကာင မားျပားလသည ကနးေျမဧရယာမား ေရလႊမးမးခရကာ သစပငႏင သစေတာ ဧရယာ အမားအျပား ပကစးေစသည။ အလားတ ဇဝမးစ ၾကြယဝမႈက ပကစးေစၿပး သစေတာႏင ေျမဆေျမၾသဇာ အမားအျပား ေရဖးလႊမးခရသျဖင ေလထအတြငးသ႔ မသနး ထတလႊတမႈမာလညး ပမျမငတကလာသည။ သေတသနမားအရ အဆပါ ဓာတေငြ႔ ထတလႊတမႈမာ ႏစစဥ တန ၁၀၄ သနးရၿပး လပေယာဂေၾကာင ျဖစလာေသာ ကမာၻႀကးပေႏြးမႈ စစေပါငး၏ ၄ ရာခငႏႈနးေကာမအထရသည။

► ig;rsKd;pdwfrsm;ESifh ig;aumifa& avsmhenf;usqif;vmjcif; - ကမၻာတစဝနး၌ အႀကးစား ဆညႀကးမား ေဆာကလပမႈေၾကာင ငါးမးစတႏင ငါးေကာငေရမား သသသာသာ ေလာနညးကဆငးလာေၾကာငး ေတြ႔ရရသည။ ဆညနရႀကးမားသည ငါးမးစတမား ေရႊ ႔ေျပာငးသြားလာ ကကစားမႈအား အတားအဆး ျဖစေနၿပး ျမစေၾကာငးစးဆငးပ ေျပာငးလျခငး၊ ျမစေရ၏ အပခနႏင အရညအေသြး ေျပာငးလျခငးတ႔က ငါးေကာငေရ တးပြားမႈအေပၚ သသာထငရားစြာ အကးသကေရာကမႈ ရေနသည။

29 Richter, B., Postel, S., Revenga, C., Scudder, T., Lehner, B., Churchill, A., Chow, M., (2010). Lost in development”s shadow: the downstream consequences of dams. Water Alternatives 3(2): 14-42


► jrpfatmufykdif;wGif tusKd;oufa&mufrIrsm; - ေရေလာငတမႀကးမား တညေဆာကလကသျဖင ျမစေၾကာငး စးဆငးမႈက ထခကေစၿပး ျမစေၾကာငး ပတဝနးကငႏင ျမစေရ အပခနအားလညး ေျပာငးလေစသည။ ယငးက သကရသတဝါမား ရငသနကကစားရာ နယေျမမားက အေျပာငးအလ ျဖစေစၿပး ေရသတဝါ ဇဝမးစ ၾကြယဝမႈ ပကစးျခငး၊ ျမစ႐း အထကေအာက ငါးလပငနးမား ပကစးျခငး၊ ျမစေအာကပငးရ ေရလႊမးဧရယာႏင ေရဝပေဒသတ႔၏ ေဂဟစနစ ဝနေဆာငမႈမား ထခက ပကစးျခငး၊ ျမစေအာကပငးရ အဏၰဝါ ေဂဟစနစ ပကစးျခငး စေသာ အကးသကေရာကမႈမားက သသာ ထငရားစြာ ျဖစေပၚေစသည။

► EkH;te,frsm; pD;qif;rI twm;tqD; - ႏးအနယမား သယေဆာင စးဆငးပ႔ခမႈက ေလာနညးလာ ျခငးက ေရလႊမးလြငျပငႏင ကမး႐းတနး ျမစဝကြနးေပၚ ေဒသမား၏ မကႏာသြငျပငအေပၚ သသာထငရားစြာ အကးသကေရာကၿပး ငါးႏင အျခား အဏၰဝါမးစတမား ရငသနကကစားရာ ေနရာမား ပကစးျခငး၊ ငကမးစတ မား သသသာသာ ေလာနညး ကဆငးလာျခငး စသညတ႔က ျဖစေပၚေစသည။

► qifhuJ tusKd;oufa&mufrIrsm; - ျမစဝမးတစေလာက ေရကာတာမား တညေဆာကျခငး၏ အကး ဆကေၾကာင ေရအရညအေသြး၊ မးစတမား တညရမႈ၊ ျမစေၾကာငး စးဆငးမႈတ႔အေပၚ ဆငက သကေရာကမႈမား ျဖစေပၚေစသည။ ယငးမတစဆင သဘာဝအရငးအျမစမား၊ ပနးမနႏင သစေတာထြကပစၥညးမား၊ ေဂဟစနစ အခတအဆကမား ဆငက ပကစးျခငးတ႔ ျဖစေပၚေစႏငသည။

toufarG;rI

တနသၤာရျမစေၾကာငးတစေလာက ေနထငေသာ ဌာေနတငးရငးသားတ႔သည ႐းရာနညးအတငး သဘာ၀ အရငး အျမစမားက မခအသကေမြးကာ မးဆကေပါငးမားစြာ ေနထငလာခၾကသည။ ျမစ႐းတစေလာကရ ေကးရြာမားသည ကြမးသးျခစကပးျခငးျဖင အသကေမြးၾကသည။ ကြမးသးမာ တစႏစပတလး ထြကရၿပး အေရးႀကးေသာ ၀ငေငြ အရငးအျမစတစရပလညး ျဖစသည။ ေကးရြာအားလးနးပါးမာလညး ေရႊ႕ေျပာငးေတာငယာစကပးျခငး၊ ျမစအတြငး ငါးဖမးျခငး၊ သစေတာႏင အနး၀နးကငမ သစသး၀လႏင သစေတာထြကပစၥညးမား ထတယျခငး တ႔ျဖငလညး အသကေမြးၾကသည။ သြားလာစရာ ကနးလမး အနညးငယသာရရာ ေကးရြာမားမာ ခရးသြားလာအသကေမြးရန အတြက ျမစေၾကာငးကသာ အဓက အသးျပၾကသည။ ဥယာဥျခသ႔ သြားေရာကရန၊ ျခထြကပစၥညးမား ပ႔ေဆာငရန ေလက အသးျပၾကၿပး ဥယာဥျခႏင လယယာတ႔ စကပးလပကငရနအတြကကလညး ျမစေရက အသးျပရသည။ တနသၤာရျမစေပၚတြင ဆညတညေဆာကမႈေၾကာင ျမစက အမျပေနရေသာ လသးေသာငးေကာ၏ အသကေမြးေနထငမႈ အေပၚ ႀကးမားစြာ သကေရာကေစႏငမည ျဖစသည။ ယငးအျပင ၎တ႔ အသကေမြးမႈအတြက အမျပေနရေသာ ေဂဟစနစအေပၚက မားစြာ ထခကမႈ ရမညျဖစသည။

ဆညေရ၀ပဧရယာေၾကာင ျမစညာပငးေကးရြာမားသည ဥယာဥျခေျမ၊ လယေျမႏင သစေတာမား ဆးရႈးျခငးတ႔ျဖင ႀကးမားစြာ ထခကမႈရႏငၿပး ျမစေအာကပငး ေဒသမားမာလညး ၎တ႔ အသကေမြးမႈအတြက မားစြာ အခက အခ ၾကေတြ႕ရႏငသည။ ကမာၻတစ၀နးတြင ဆညႀကးမား၏ ျမစေအာကပငးေဒသမားတြင ေနထငေသာ လ ၄၇၂ သနးမာ ၎တ႔၏ အသကေမြးမႈ အတြက ႀကးမားေသာ အခကအခမားႏင ၾကေနရသည30 ။ ဆညေၾကာင ျမစ ေအာကပငး ငါးဖမးစားကကမား ပကစးျခငး၊ သယယပ႔ေဆာငရန ခကခလာျခငး ႏင သဘာ၀အတငးစးဆငးမႈက အဟန႔အတား ျဖစေစျခငးတ႔ ၾကေတြ ႔ရႏငသည။

30 Richter, B., Postel, S., Revenga, C., Scudder, T., Lehner, B., Churchill, A., Chow, M., (2010). Lost in development”s shadow: the downstream consequences of dams. Water Alternatives 3(2): 14-42


ပ- ၉ - တနသၤာရျမစ႐းတစေလာကေနထငေသာ ရပရြာေဒသခမား၏ အသကေမြးမႈပစ

uGrf;ESifh oD;EHSO,smOfjcHrsm;

စစတမးေကာက သေတသနျပခက အရ တနသၤာရျမစကမးတစေလာကေနထငေသာ ေဒသခမား၏ အသက ေမြးမႈမားအနက ကြမးသး ႏင သးႏဥယာဥျခမာ အမားဆး ျဖစသည။ ကြမးသးျခအတြငး အျခားေသာ သးႏ၊ အနး၊ သစဥ သစျမစမားကလညး ေရာေႏာစကပးၾကသည။ ယငးတ႔မာ တစႏစပတလး ၀ငေငြရႏငသညအျပင အမသး အတြကလညး အသး၀ငသည။ တနသၤာရတငးေဒသႀကးရ ဌာေနတငးရငးသား အမေထာငစ ထက၀ကခန႔မာ ဥယာဥ ျခေျမစကပးျခငးျဖင ၀ငေငြရရၾကၿပး ယငးမာ အေရးႀကးေသာ ၀ငေငြ အရငးအျမစျဖစသညအျပင အျခား ေနအမသး အတြက အမးမးေသာ စားေသာကကနမားကလညး ယငးမ ရရသည31။ ယငးအျပင ကယပငျခ လပငနး အျပင ေဘးပတ၀နးကငမ ျခမားတြင ေန႔စား လပကငျခငးျဖငလညး အတငးအဆတစရပအထ ၀ငေငြရရၾကသည။

တနသၤာရျမစေဘးရ ရပရြာမားသည သြားလာရလြယကေစရန အတြက အမားအားျဖင ျမစကမးေဘးတြင ကြမး သးျခမား တညေထာငလပကငေလရသည။ ဆညတညေဆာကျခငးေၾကာင ျမစဖားပငးရ ဥယာဥျခ အမားအျပား ေရေအာကေရာကကာ ပကစးသြားမညျဖစၿပး လေပါငးေထာငခ မခလပကငစားေသာကေနေသာ အသကေမြး၀မး ေၾကာငးမႈ အမားအျပားပကစးသြားမညျဖစသည။ ဆညေၾကာင ျမစေအာကပငးသ႔ ဆကသြယသြားလာႏငသည သယ ယပ႔ေဆာငေရး ပစလညး ပကစးသြားၿပး ျမစကမးပါးၿပျခငး ႏင ျမစေၾကာငးေျပာငးလျခငးတ႔လညး ျဖစလာႏငသည။ ယငးေၾကာင ကြမးျခမားတညရရာ ျမစကမးပါးမား တကစားခရၿပး ႐တတရကေရႀကးျခငး ႏင ထသ႔ ေရႀကးမႈေၾကာင ျမစေအာကပငးရ ေကးရြာ ၄၂ ရြာရ ကြမးျခမား ထခကပကစးႏငသည။

ဥယာဥျခေျမလပကငေသာ ေတာငသမားမာ ျခထြကကြမးသးမားက ျမစေၾကာငး တစေလာက သယယ၍ ေရာငးခရာ ေစးကြကအတြငးသ႔ သယယၾကသည။ ဆညတညေဆာကမႈေၾကာင ထသ႔ေသာ ေဒသအတြငး သယယပ႔ေဆာငေရး စနစက အားေလာထခကသြားႏငၿပး ရပရြာေဒသခမား အသကေမြးလပကငမႈအတြက အေရးပါေသာ စနစက မားစြာထခကေစႏငသည။

31 TRIPNET., (2018). သစေတာႏငအတတကြေနထငၿခငး: ကမေသြးေဒသရ ကရငဌာေနတငးရငးသားအၾကားေကာငးမြနသည ဆကဆေရးမား. Myanmar: Dawei


a&TUajymif;awmif,m pkdufysKd;jcif;

ကရငဘာသာျဖင ခ သ႔မဟတ ျမနမာဘာသာျဖင ေတာငယာဟ ေခၚေသာ ေရႊ ႔ေျပာငးေတာငယာ စကပးျခငးမာ တနသၤာရျမစ႐းတစေလာကေနထငေသာ ေဒသခမားအတြက အထးအေရးပါေသာ အသကေမြး၀မးေၾကာငးမႈ တစရပ ျဖစသည။ စစတမးေကာကယခေသာ ေကးရြာ စစေပါငး၏ ၈၀ ရာခငႏႈနးမာ ေရႊ ႔ေျပာငးေတာငယာ စကပးလပကငၾကၿပး ယငးမတစဆင အမသးအတြက အစားအေသာကမားစြာက ျဖညတငးေပးေနသည။ အမေထာငစမားမာ ေရႊ ႔ေျပာငးေတာငယာမ တစဆင ဆန၊ ခရမးသး၊ သခြားသး၊ င႐တ၊ ဖ႐သး၊ ကနစြနးရြက၊ ျမငးခြာရြက ႏင ပပငေပါကတ႔ အပါအ၀င စပါးေျပာငးသးႏ၊ ဟငးသးဟငးရြက၊ သစသးႏင ပေတာငရည အမးမးက စကပးရရသည။

တနသၤာရျမစ႐းတစေလာကတြင ေျမယာရငးလငးကာ ေရႊ ႔ေျပာငးေတာငယာမားက တစႏစမ ၂ ႏစအထ စက ပးၾကသည။ ယငးေနာက ေျမဆၾသဇာ ျပနလည ျဖစထြနးလာေစရန ၁၀ ႏစမ ၁၅ ႏစ အထ ခန လပထားၿပးေနာက ျပနလည ရငးလငးထြနယကစကပးၾကသည။ ျမစေၾကာငးတစေလာကေနထငေသာ ေကးရြာမားမာ ျမစ၀နးရ ေတာငေစာငးမား၊ ေတာငၾကားမားက ရငးလငးထြနယကစကပးၾကသည။ အႀကးစား ဆညတာတမ တညေဆာက ျခငးျဖင ေရႊ ႔ေျပာငးေတာငယာ ဧရယာ အမားအျပား ေရျမပသြားမညျဖစၿပး ျမစညာပငးတြင ေနထငေသာ လေပါငး ၇၀၀၀ ခန႔အထ၏ အဓက အသကေမြးလပငနးမားက ထခကမႈ ရေစႏငပါသည။

ig;zrf;jcif;

ျမစကမးတစေလာက စစတမးေကာကယခေသာ ေကးရြာ ၇၀ ရာခငႏႈနးမာ ငါးဖမးၾကသည။ ငါးဖမးျခငးက အမား အားျဖင အမသးအတြက လပကငၾကၿပး ျမစက အမျပေနေသာ ေကးရြာမားအတြက အသားငါးရရေရး အေရးပါေသာ လပငနးတစရပျဖစသည။ တနသၤာရျမစေၾကာငးႏင ျမစလကတက၊ ေခာငးလကတက ေဒသတစေလာကတြင ငါးႏင ေရေနသတဝါအမးအစားေပါငးမားစြာ တညရသည။ ေဒသခတ႔ ျပစထားခကအရ ခေမာငးသြယျမစအတြငး ငါးအမးေပါငး ၁၀၈ မး ရၿပး32 ဘနးေခာငးအတြငး မးစတ ၇၀ ေကာ တညရသည33။ ျမစမာ လး၀နးပါး အတားအဆးမ စးဆငးေနႏငရာ အမးစေသာ ေရေနေဂဟစနစက ထနးသမးထားႏငေရးအတြက ငါးမးစတမား လြတလပစြာ ကးသနးသြားလာႏငမႈမာ မားစြာ အေရးႀကးလသည။

ဆညေၾကာင ငါးကးသနးသြားလာမႈက ပတလကၿပး ငါးမးစတမား ေပါကဖြားပြားမားျခငးက ပတပငလကႏငၿပး ငါးသတဝါမား ျပနးတးကာ ငါးမးစတမား ေပာကဆးသြားႏငသည။ ဆညတမတညေဆာကျခငးေၾကာငလညး ႏႈနးအနညႏင ေျမၾသဇာမားပ႔ချခငးက တားဆးပတပငလကႏငၿပး ေျမေအာကပငးရ ငါးႏင ေရေနသတဝါမား၏ စားကကက ပကစးေစႏငသည34 ။ ျမစေရစးေၾကာငး အေျပာငးအလေၾကာငလညး ျမစေအာကပငး ေဂဟစနစက ၿခမးေျခာကလာႏငၿပး ငါးစားကကႏင သားေပါကရန အေရးပါေသာ စားကကမားက ယတေလာသြားေစကာ ငါးမး စတမား ရငသနရပတညႏငမႈအေပၚ ႀကးမားစြာ ထခကေစႏငပါသည35။ အဆးတြငမ ျမစ၏ အပခန ေျပာငးလလာၿပး ဆားငဓာတေဖာကလာကာ ျမစအတြငး ငါးအေရအတြက ယတေလာပကစးလာျခငးတ႔ ျဖစႏငသည။ ယငးအျပင ျပငးထနေသာ ေဂဟစနစ အေဖာကအျပနေၾကာင ျမစေအာကပငးေန ေကးရြာ ၄၀ ေကာ၏ အသကေမြးမႈႏင စားနပ ရကၡာဖလမႈက ႀကးစြာ ထခကေစႏငသည။

32 တာကေပါ (2018), ဘနးေခာငးေဒသရ ဌာေနတငးရငးသားတ႔၏ ဉာဏပညာ၊ ဗဟသတႏင ဓေလထးတမးမား33 World Commission on Dams. (2000). Dams and development: A new framework for decision-making: The report of the world commission on dams. Earthscan.34 Kummu, M., & Sarkkula, J. (2008). Impact of the Mekong River flow alteration on the Tonle Sap flood pulse. AMBIO: A Journal of the Human Environment, 37(3), 185-193.35 McCully, P. (၁၉၉၆):ၿမစမားတတဆတၿခငး The ecology and politics of large dams. Zed Books.


ပ - ၁၀ တနသၤာရျမစအတြငး ငါးဖမးေနေသာ ေဒသခတစဥး

toufarG;0rf;aMumif;rIrsm; aysmufqHk;jcif;ESifh pm;eyf&du©m zlvHka&;ukd jcdrf;ajcmuf

vmEkdifjcif;

တနသၤာရျမစေၾကာငး တစေလာကေနထငေသာ ေကးရြာမားမာ ေျမယာ၊ သစေတာ၊ ျမစႏင ျမစလကတက ေခာငး လကတကမား စသည သဘာ၀အရငးအျမစမားအေပၚတြင ႀကးမားစြာ မခလပကငစားေသာကေနထငၾကသည။ တနသၤာရျမစေပၚတြင အႀကးစားဆညတညေဆာကျခငးေၾကာင သဘာ၀ပတ၀နးကငႏင ၀နးကငေဂဟစနစအေပၚ ျပနလညကစားမရႏငစြာ ထခကလာႏငသည။ ယငးမတစဆင ေကးရြာမား၏ ေဂဟစနစႏင ေဒသစးပြားေရးက မားစြာ ထခကေစႏငသည။

ျမစေၾကာငးပတၿပး ဆညတညေဆာကျခငးေၾကာငလညး ျမစဖားပငးတြင ေနထငေသာ ေကးရြာ ၃၂ ရြာမာ ေရ၀ပဧရယာအတြငး ကေရာကသြားသျဖင ေျပာငးေရြ ႔ေပးရမညျဖစၿပး အသကေမြးမႈမား ပကစးေျပာငးလလပကငရျခငးႏင ၾကရႏငသည။ ျမစေအာကပငးရ ေကးရြာ ၄၀ သညလညး ျမစကမးပါးၿပျခငး၊ ငါးမားကးသနးသြားလာျခငး မျပႏငေတာျခငး၊ ႏႈနးအနညေျမဆ အႏစမား စးႏငျခငး မရေတာျခငး၊ ျမစေၾကာငးေျပာငးလာႏငျခငး၊ ျမစေရ၏ အရညအေသြးႏင အပခနေျပာငးလာႏငျခငး စသည ေဂဟစနစအေျပာငးအလတ႔ေၾကာင လအမား မခေနရေသာ အသကေမြးမႈပစႏင စားနပရကၡာဖလေရးက ပကစးေစႏငသည။

weoFm&DjrpftwGif; tBuD;pm;qnfwnfaqmufrIaMumifh Xmaewkdif;&if;om; vlOD;a&

32000 ESifh jrpfaMumif;ae &yf&GmwdkY rDDSwif;aexkdifaom toufarG;rIyHkpHukd xdcdkufap

Ekdifonf/ ,if;wdkYrSm ajr,mqHk;½IH;jcif;? obm0o,HZmw t&if;tjrpfrsm;? ig;xkwf,l

&&SdrI? a&toHk;csEkdifrI qHk;½IH;jcif;wdkYESifhvnf; MuHK&Ekdifonf/


a&t&if;tjrpf

တနသၤာရျမစသည ျမစေၾကာငးတစေလာက ေနထငေသာ ေကးရြာတငးနးပါးအတြက ျမစေရသည အဓက ေသာကသး ေရအရငးအျမစျဖစသည။ ျမစေရက စကပးေရး၊ ေမြးျမေရး၊ ေသာကသးေရႏင အမသးအတြက တစႏစပတလး အသးျပသည။ ျမစေရမာ ၎တ႔အတြက အေရးႀကးဆး မရမျဖစ ေရအရငးအျမစျဖစေၾကာငး စစတမးေကာကယခေသာ အမေထာငစ ၉၆ ရာခငႏႈနးက ေျဖဆၾကသည။ ကန ၄ ရာခငႏႈနးမာ တြငးေရက အသးျပၾကသည။ အျခားေရရရရာ အရငးအျမစနညးပါးလသည အေနအထားတြင ထေရအရငးအျမစႀကး ေပာကဆးသြားပါက မညသ႔ဆကလက ရငသနမညဆသညမာ ေကးရြာေဒသခတ႔ အတြက ထတလန႔ဖြယရာပငျဖစသည။

ေရအရငးအျမစ စကပးေရး ႏင ေမြးျမေရး

ေသာကသးေရ အမေထာငစ အေရးပါဆး ေရအရငးအျမစ

ျမစေရ ၅၀ (၁၀၀%) ၄၇ (၉၄%) ၄၅ (၉၀%) ၄၉ (၉၇%)

မးေရ ၃၀ (၆၀%) ၃၆ (၇၂%) ၃၃ (၆၆%)

ေရတြငး ၉ (၁၈%) ၃၀ (၅၈%) ၂၅ (၅၀%) ၂ (၄%)

စမးေခာငးေရ ၁ (၂%) ၁ (၂%) ၀

ဆညပတေရ ၁ (၂%) ၁ (၂%)

ပ ၁၁-၊ ေရအရငးအျမစအသးခမႈ အခးအစား

a&t&nftaoG;ESifh pD;qif;rI

ဆညေၾကာင ျမစေရ အရညအေသြးႏင စးဆငးမႈအေပၚ မားစြာ ထခကမႈရသည။ ျမစညာပငးတြင ဆညမားသည ယခငက လြတလပစြာစးဆငးေနေသာ ျမစေရက ေရေသအျဖစ ဆညပတလကသည။ ဆညပတအတြငးရေသာ ေရအတြငး ေအာကဆဂင ပမာဏ၊ ဓာတပါ၀ငမႈႏင ေရအတြငး အပခနတ႔ေျပာငးလႏငသည။ ယငးေၾကာင ေရအတြငးရ ေျမဆေျမၾသဇာမား ပပသးေဆြးေျမ ႔သြားသည။ ထမတစဆင ျမစေအာကပငးတြင မရမျဖစ အေရးပါေသာ ေရအရငးအျမစမား ညစညမးသြားၿပး ေရေနသတဝါမားက ပကစးေစျခငး၊ ျမစအတြငး ေသာကေရသးေရမာ သန႔ရငး စတခရမႈ မရျခငးတ႔ ျဖစသြားႏငသည36။

ေရအရညအေသြးက ထသ႔ ထခကေစႏငသညအျပင ဆညႀကးမားတညေဆာကျခငးေၾကာင ျမစေရစးဆငး လညပတပႏင ေရပမာဏကလညး ထခကေစသည။ ဆညတမတညေဆာကၿပး ေရဆညပတထားျခငးေၾကာင ျမစေအာကပငး ေရစးဆငးမႈ ေလာနညးေစၿပး ျမစေအာကပငးတြင ပကၾကားအကျပငႀကးမားအၾကားတြင ေရ၀ပ ကနေပါငးမား ျဖစထြနးလာေစသည။ (ဆညမေဖာကခလကေသာ) ေရလႈငးလးမားေၾကာငလညး ေရ၀ပဧရယာမား (water logging) ေပၚလာၿပး ေရအတြငး ဆားဓာတပါ၀ငမႈ ျမငတကလာႏငသည။ တနသၤာရျမစေၾကာငးတစေလာကေနထငေသာ ရပရြာမားမာ သန႔ရငးေသာ ေသာကသးေရးအတြက ျမစေရႏင မးေရမ တစပါး အျခားေရြးခယစရာ နညးပါးလသည။ တနသၤာရျမစပကစးျခငးေၾကာင ျမစေရက မခေနရေသာ လေပါငး ၃၂၀၀၀ ေကာ၏ အဓက ေရအရငးအျမစ ယယြငးပကသဥးသြားႏငသည။

36 ေရကာတာဆငရာကမၻာေကာမရင(2000). ေရကာတာႏငဖြ႔ၿဖးေရး: a new framework for decision-making. Earthscan publica-tions: London.


ပ ၁၂၊ တနသၤာရျမစႀကး၏ အနာဂတအတြက ဖားကြငးေကးရြာတြင ရြာသားမား ဆေတာငးေနစဥ

ကးသနးသြားလာမႈပစ အသးျပသည ရာႏႈနး

ေလ ၉၀%

ေမာေတာဆငကယ ၈၂%

ေျခလင ၇၂%

ေမာေတာယာဥ ၂၀%

ႏြားလညး ၄%

o,f,lydkYaqmifa&;

တနသၤာရျမစေၾကာငးတစေလာကရ ေကးရြာမားမာ ေ၀းလေခါငသၿပး ကနးလမးျဖင ဆကသြယ၍ မရႏငေပ။ ျမစ ေၾကာငးသညသာ ယငးရပရြာမားအတြက အဓက သယယပ႔ေဆာငသြားလာကးသနးရာ လမးေၾကာငးျဖစသည။ အဓက အားျဖင မးရာသတြင ပအသးမားသည။ ယခငက လကေလာေလမားက အသးျပခၾကၿပး ယခအခနတြငမ စကတပေမာေတာမားျဖင ျမစက စနဆန၍ ေဒသထြကကနပစၥညမားေရာငး၀ယျခငး၊ ဥယာဥႏင လယေျမမားထ ကးသနးသြားလာျခငး၊ ငါးဖမးျခငး၊ အမနးနားခငး ရြာနးနားခငးမားတ႔ထ သြားေရာကလညပတျခငးတ႔ ရေနၿပ ျဖစသည။ ေကးရြာ ၅၁ ရြာက စစတမးေကာက သေတသနျပခရာ ျမစအတြငး အတတကြ အသးျပေနေသာ ေလ ၆၃၈ စး ရသညက ေတြ႔ရသည။ ရြာသားမားက စစတမးေကာကယခက အရ စစေပါငး၏ ၉၀ ရာခငႏႈနးမာ အဓက သယယပ႔ေဆာငသြားလာရန ေလက အသးျပၾကသည။ ၅၉ ရာခငႏႈနးမာ ေန႔စဥကးသနးသြားလာရန အသးျပၾကသည။ ေလမာ ၎တ႔ အသကေမြးမႈ အတြက မရမျဖစျဖစေၾကာငး ၈၄ ရာခငႏႈနးက ေျဖဆၾကသည 37။

37 UNESCO World Heritage Centre (2016): Tanintharyi Forest Corridor. [online] available at: https://whc.unesco.org/en/tentativelists/5876/


ဆညသည ျမစေၾကာငးကလညး သသာစြာေျပာငးေစသည။ ျမစအတြငး ေကာငးမြနေခာေမြ႔စြာ စးဆငးမႈက အတားအဆးျဖစေသာ အရာမားကလညး ျဖစေပၚေစၿပး ေႏြရာသတြင အခနေတာေတာမားမားတြင ျမစအတြငး ပကၾကားအကျပငမား ျဖစေပၚေစသည။38 ဆညေၾကာင ေလမားျဖင ကးသနးသြားလာႏငမႈ အတငးအတာက ျဖတေတာကပစလကၿပး အနးအနား ၿမ ႔ရြာမားက ကးသနးသြားလာျခငး၊ ေဒသထြကကနပစၥညးမားက အနးရ ေစး ကြကအတြငး ကးသနးေရာငးချခငးတ႔ကလညး အဟန႔အတား ျဖစေစသည။

weoFm&Djrpfukd ,Ofaus;rIyGJawmfrsm;twGuf toHk;jyKjcif;

တနသၤာရျမစသည အပနးေျဖအနားယရနအတြကေသာ လညးေကာငး၊ ျမစ႐းတစေလာကေန ရပရြာမားအတြက ယဥေကးမႈ ပြလမးသဘငမား ကငးပရနအတြက ေသာလညးေကာငး အဓက ဘဌာနျဖစသည။ ျမစက ေရကးျခငး၊ ေဆာကစားျခငးႏင ေရခးျခငး စသည အနားယ အပနးေျဖေသာ လႈပရားမႈမားအတြက အသးျပ ၾကေၾကာငး စစတမးေကာကယခေသာ ေကးရြာသ ေကးရြာသား ၉၀ ရာခငႏႈနးက ေျဖဆၾကသည။ ၅၆ ရာခငႏႈနးကမ ျမစအတြငးကငးပေသာ ႐းရာ ပြလမး သဘငမားႏင ပြေတာမားအပါအ၀င ယဥေကးမႈ ဓေလဆငရာ လႈပရားမႈမားတြင ပါ၀ငဆငႏႊဖးေၾကာငး ေျဖဆၾကသည။

ကရငႏင ဗမာ ေဒသခမားသည ျမစက ပြလမးမား၊ ႏစစဥကငးပသည ပြေတာမားႏင ဘာသာေရး အထမးအမတ ပြေတာမားအတြက အသးျပၾကသည။ ဗမာ ဗဒၶဘာသာ၀ငမားသည သတငးကၽြတ လျပညပြေတာအျဖစ ႏစစဥ ေအာကတဘာလတငး ျမစအတြငး မးေမာပြက ကငးပၾကသည။ မးေမာပြကငးပစဥအတြငး ျမစေၾကာငးတစေလာက ဖေယာငးတငမား ေမာျခငး၊ နဂါးေလေလာပြမား ကငးပျခငးတ႔ ျပလပသည။

တနသၤာရျမစအနးတြင ေနထငေသာ ကရငေဒသခမားကမ ခရစစမတႏင အစတာပြေတာကာလမားအတြငး ဘာသာေရးပြေတာမား ဆငႏႊျခငး၊ ေပာပြရြငပြမား ကငးပျခငးတ႔က ျမစအတြငးတြင ျပလပၾကသည။ ယငးသ႔ေသာ ေဒသခမားအတြက ျမစကမးပါးသည တငးရငးသားေဒသခတ႔ စေ၀းရာ အျဖစေသာလညးေကာငး၊ ၀တျပဆေတာငးရာ အျဖစေသာလညးေကာငး အေရးပါေသာ ေနရာတစခ ျဖစသည။

တနသၤာရျမစသည ဌာေနတငးရငးသားေဒသခတ႔အတြက အမးမးေသာ က႑တငးအတြက အေရးပါေသာ အေျခခ အစတအပငးတစခ ျဖစသည။ ျမစမတစဆင စးပြားေရးႏင သဘာ၀၀နးကငဆငရာ အေထာကအပမား ခစားရ႐မက ၎တ႔အတြက ယဥေကးမႈ အမတလကၡဏာမား၊ ကးကြယယၾကညမႈမားႏင တနဖးမား၏ တစစတတစပငးလညး ျဖစသည။ တနသၤာရျမစႀကးသည ဌာေနတငးရငးသားတ႔၏ ယဥေကးမႈ၊ ဘာသာေရးပြေတာမားႏင ထးတမးမား၊ ရာသအလကပြလမးသဘငမား ကငးပရာတြင အေရးပါေသာ အခနးက႑မ ရၿပး ေဒသခတ႔အေနႏင ႐ပပငးသာမက စတဝညာဥပငးႏငပါ ဆကစပမခေနရသည။ တနသၤာရအတြငး ဆညတညေဆာကျခငးေၾကာင အနး၀နးကငရ

38 IFC, MOEE and MONREC. (2017). Strategic Environmental Assessment (SEA) of the Hydropower Sector: Baseline Assessment reports. Yangon and Nay Pyi Taw: Myanmar.

ပ ၁၃- တနသၤာရျမစအတြငးရ နဂါးေလ (ဓာတပ - ထား၀ယသေတသနအသငး)


ပ ၁၄- ယဥေကးမႈႏင အနားယအပမးေျဖမႈ အတြက အသးျပမႈ

သစေတာထြကကန ၆၄%

သစေတာထြကအစားအစာ ၁၀၀%

အမလကျခငး ၄၂%

ထငးမး ၉၈%

ကၽြႏြားလႊတေၾကာငးျခငး ၂၈%

ပ ၁၅-ရပရြာတ႔ သစေတာအသးခမႈ

ယဥေကးမႈ အေမြအႏစမား အေပၚ ႀကးမားစြာ သကေရာကမႈ ရေစႏငၿပး ေဒသခဌာေနတငးရငးသားတ႔ အေနျဖင ျမစကမးပါးမား ငပလးေပာကသြားႏငျခငး၊ ျမစေရစးေၾကာငး ေျပာငးသြားႏငျခငးတ႔ေၾကာင ၎တ႔ ယဥေကးမႈ ဓေလထးထမးမား ကငသးေဆာငရြကႏငေရး အေပၚ ထခကေစႏငသည။

opfawm o,HZmwESifh ZD0rsKd;pHkrsKd;uGJrsm;

တနသၤာရျမစသည အေရ႕ေတာငအာရတြင သဘာ၀အတငး ေနာကဆးကနရေနေသးသည အဖးမျဖတႏငေသာ အၿမစမး သစေတာႀကး၏ အစတအပငးအမားစက ျဖတသနးစးဆငးသည။ ယငးဧရယာသည အငဒ-ခငးနား-ဆနးဒလနး သတေဗဒ ျဖတ သားလႊာဇန (Indo-Chinese-Sundaic zoological transition zone) တြင တညရၿပး အခ႔ေသာ ေတာငပငးအၿမစမးေျခာကေတာ ႏင ယငး၏ ေတာငဘက ေတာငဖားပငးအၿမစမးစေတာ မတငမ ပငးတ႔တြင ပါ၀ငေနသည။ ထသ႔ေသာ အေနအထားေၾကာင တနသၤာရသစေတာတြင အမးအစားစလငေသာ ေတာ႐ငး တရစာၦနႏင သဘာ၀အပငမားစြာ မတငးတညရၿပး ထးျခားသည ေဂဟစနစတညရသည။ ယငးေၾကာငပင ႏငငအတြငးသာမက ကမာၻေပၚတြငပါ မးတးေပာကကြယေတာမည မးစတမား ေနထင ရငသနႏငေသာ သနစြမးသည စားကကက ထနးထားႏငသည။ ထရားပါးမးစတမားတြင ကား၊ ကားသစည၊ ဆင၊ အာရ ၀က၀နက၊ ဆတ၊ ေရ၀က တ႔လညး ပါ၀ငသည ။ 39

39 Border Consortium (TBC) အဖြ႕၏ အဆအရ ၂၀၁၂ ခႏစတြင တနသၤာရတငးေဒသႀကး ဒကၡသည ၉၃၆၇ ဥး ႏင IDP ၇၁၆၅၀ ဥးရသည


တနသၤာရျမစေၾကာငးတစေလာကေနထငေသာ ဌာေနတငးရငးသားမားမာ ယငးသစေတာႀကးက ႐းရာဓေလ ထးတမးဓေလမားႏင အည မးဆကႏင ခ၍ ထနးသမးလပကငလာခသည။ ဌာေနတငးရငးသား ေဒသခမားမာ အစားအေသာက၊ အမတြငးသးပစၥညးမား၊ အမလကျခငးႏင ထငးတ႔အတြက ထသစေတာက မားစြာ မခေနရ သည။ စစတမးေကာကယခေသာ ေကးရြာ အားလးမာ အသးအရြကကသ႔ေသာ စားသးကနတ႔အတြက သစေတာ က အမျပေနရၿပး ၆၄ ရာခငႏႈနးမာ ဝါး၊ ႀကမ၊ အနးရြက စသည ေနအမေဆာကလပရန သစမဟတေသာ သစေတာထြက ပစၥညမားအေပၚ အမျပေနရသည။ ဌာေနတငးရငးသား ေဒသခမားသည တငးရငးေဆးဝါးပငႏင သစဥသစဖမားအတြက ၀နးကငရ သစေတာသစပငမားက အမျပေနရသည။ ထတငးရငးသားေဆးမားက ႏစစဥ ေဆးေသာကေဆးႀကပြမားအတြကေသာလညးေကာငး၊ မကနးမာျခငးႏင ဓာတစာအတြကေသာလညးေကာငး အသးျပၾကသည။

IDT ESifh GMS ukrÜPDrsm;u tqdkjyKxm;aom qnfwnfaqmufjcif;aMumifh

obm0 twkdif; wnf&Sdaeaom tzdk;wefopfawmrsm; a&jrKyfoGm;NyD; ta&SUawmif

tm&S&Sd obm0rdk;opfawm{u 144557 {urSm ysufpD;oGm;Ekdifonf/ ,if;aMumifh

rsKd;wHk;aysmufuG,fvkeD; &Sm;yg;aom om;&J wd&p°mefrsm;ESifh obm0tyif trsKd;aygif;

rsm;pGmESifh axmifcsDaom Xmaewkdif;&if;om;wdkY rDSwif; toufarG;&m 0ef;usifwpfck

uG,faysmufoGm;Ekdifonf/40

qnfawmufaqmufrIaMumifh &moDOwk ajymif;vJrI jzpfaprI

အစမးေရာငစြမးအင (Green Energy) မဟတေသာေၾကာင ဆညတညေဆာကျခငးသည ရာသဥတ ေျပာငးလမႈက ျဖစေစေသာ အဓက အေၾကာငးရငးတစချဖစသည။ သဘာ၀ေပါကပငမားႏင ေျမေဆြးတ႔ ပပသးေဆြးေႏြးသြားၿပး ဆညေရေအာကေရာကသြားသျဖင မသနးႏင ကာဗြနဒငေအာကဆဒ ျမငမားစြာ ထြကရလာေစသည။ ကမာၻ႔ဆညမားဆငရာေကာမရင (WCD) ၏ အဆအရ ဆညမားမ ထြကေပၚလာေသာ ဖနလအမဓာတေငြ႔ထတလႊတမႈမာ တစကမၻာလးတြင လ႔ပေယာဂေၾကာငထြကလာေသာ ဓာတေငြ႔ စစေပါငး၏ ၄ ရာခငႏႈနး ေကာအထရသည။ အခ ႔ေသာ ျဖစစဥမားအရ ဆညမ ထြကလာေသာ ဖနလ အမဓာတေငြ႔အာနသငမာ ေကာကမးေသြး သ႔မဟတ ဓာတေငြ႕သးလပစစဓာတအားေပးစက႐မား ႏင တည သ႔မဟတ ပဆးသည။

IDP rsm;ESifh 'ku©onfrsm;

တနသၤာရတငးေဒသႀကးသည ႏစေပါငး ၇၀ နးပါးၾကာျမငခေသာ ျပညတြငးစစမ ျပနလညနလနထစျဖစသည။ ၁၉၉၀ ျပညလြနႏစမားက တနသၤာရျမစေၾကာငး တစေလာကျဖစပြားခေသာ ျပငးထနသည စစေရးပဋပကၡမားေၾကာင ရြာေပါငး ၂၁ ရြာ ပကစးကာ ေထာငခေသာ ေဒသခမားမာ သစေတာမား၊ အျခားေကးရြာမား ႏင ထငးႏငငနယစပတ႔သ႔ လျခေရးအတြက ထြကေျပးေနထငခရသည။ တနသၤာရတငးေဒသႀကးတစ၀နးလးတြင ျပညတြငးစစေဘးသင စစေပါငး IDP ႏင ဒကၡသည ရစေသာငးခန႔ရႏငသည41။ ယခအခနတြင တနသၤာရတငးေဒသႀကး ထငး-ျမနမာ

40 TBC, (၂၀၁၉), ဒကၡသညစခနး လဥးေရ ဧၿပ ၂၀၁၉၊ Online. Available at: https://www.theborderconsortium.org/me-dia/123780/2019-04-April-map-tbc-unhcr_updated.pdf41


နယစပရ ထနးမဟင စခနးတြင စစေပါငး ဒကၡသည ၆၁၄၆ ဥး42 ကနရေနေသးၿပး မားစြာေသာ ျပညတြငး ေရႊ ႔ေျပာငး ေနထငရသ (IDP) မားမာလညး ၎တ႔ ေျမသ႔ မျပနႏငေသးပါ။

တနသၤာရျမစေၾကငး တစေလာကရ ေကးရြာမား

ျပညတြငးစစဒဏသငရြာမား ျပညတြငးစစေၾကာင ဖကဆးခရေသာ ရြာအေရအတြက

၇၆ ၇၂ ၂၁

ျမနမာအစးရႏင ကရငအမးသားအစညးအ႐း (KNU) တ႔အၾကား ၂၀၁၂ ခႏစတြင ခပဆခေသာ ႏစဥးႏစဖက အပစအခတရပစေရး သေဘာတစာခပၿပးေနာက ဒကၡသညႏင IDP တ႔မာ တျဖညးျဖညးႏင ျပနလာေနၾကၿပး စတခလကခ မျဖစေသးဘ မ၀မရျဖင ျပနလည ေနထငအေျခခေနၾကသည။ ဆညတညေဆာကမႈေၾကာင ထသ႔ မယတစ၀ကျဖင ျပနလညအေျခခေနထငေနၾကေသာ တငးရငးသားမားအေပၚ စးရမေၾကာငၾကစတမားပလာေစႏင ၿပး ၎တ႔ေျမမားက တစဖနျပနလညစြန႔ခြာသြားႏငသည။

Nidrf;csrf;a&;jzpfpOf\ tem*wf

တနသၤာရျမစတြင ဆညတညေဆာကမႈေၾကာင ဌာေနတငးရငးသားတ႔၏ အသကေမြးမႈႏင ေျမယာမား ေဘးေတြ ႔ႏငေခ သာမက ျမနမာအစးရႏင ကရငအမးသားအစညးအ႐း (KNU) တ႔အၾကား သေဘာတထားေသာ ကးပကလြယသည ၿငမးခမးေရးျဖစစဥကလညး ဖအားမားသြားေစႏငသည။ တနသၤာရတငးေဒသႀကးမာ KNU ႏင ျမနမာအစးရတ႔ ႏစေပါငး ၆၀ ေကာၾကာ ျဖစပြားေနေသာ လကနကကငပဋပကၡေၾကာင ထခကခစားခရၿပးျဖစသည။ ၂၀၁၂ ခႏစ ႏစဥးႏစဖက အပစအခတရပစေရး သေဘာတစာခပ ခပဆၿပးေနာက လကနကကင ပဋပကၡရပဆငးသြားၿပး အရပသားတ႔၏ ပမလျခစြာေနထငလာႏငၿပး ၎တ႔၏ အသကေမြးမႈႏင ရပရြာမား ျပနလညထေထာငရန အခြငအလမးရလာသည။ တစႏငငလး အပစအခတရပစေရး သေဘာတစာခပက ၂၀၁၅ ခႏစတြင KNU က လကမတေရးထးခၿပး မၾကာေသးမ အခနထ ေဒၚေအာငဆနးစၾကည ဥးေဆာငေသာ ''၂၁ ရာစ ပငလ" ၿငမးခမးေရးညလာခတြင ပါ၀ငတကေရာကလကရသည။ မၾကာေသးမႏစမားအတြငး ၿငမးခမးေရးလပငနးစဥမာ မေရရာမႈမားၾကေတြ ႔ေနရၿပး KNU မာ ၂၀၁၈ ခႏစတြင ၿငမးခမးေရးေဆြးေႏြးပြမ ႏတထြကထားသည။

အပစအခတရပစေရးထးထားစဥကာလအတြငး တနသၤာရတငးေဒသႀကးကသ႔ေသာ (အစးရႏင တငးရငးသား လက နကကငတ႔) ေရာျပြနးအပခပေနေသာ ေဒသတြင ေျမယာႏင သဘာ၀အရငးအျမစ စမအပခပေရးႏင ပတသက၍ ႀကးမားေသာ ဖအားေတြ႔ၾကေနရသည။ ထသ႔ေသာ ႏစဖကေရာႁပြနးေဒသအတြငး ေျမယာလပကငခြင ခထားေပးျခငး၊ သစေတာႏင ထနးသမးေရး ဧရယာမား တညေထာငျခငးျဖင KNU ထနးခပနယေျမအတြငး အစးရ၏ စမအပခပေရး နယခ႔ထြငျခငးျဖင ၿငမးခမးေရးျဖစစဥ၏ အနာဂတက အဟန႔အတားျဖစေစႏငသည။ တနသၤာရျမစတြင ဆည တညေဆာကမႈေၾကာင KNU ႏင ျမနမာအစးရတ႔အၾကား တငးမာမႈဖနတးေပးသလ ျဖစလာႏငၿပး ပဋပကၡ တစေကာ ျပနလာႏငသည။

42


ed*Hk;

တနသၤာရျမစမာ လေပါငး ၃၂၀၀၀ ေကာတ႔သည ေသာကသးေရ၊ စားနပရကၡာ၊ စကပးေရး၊ သယယပ႔ေဆာငေရး၊ အနားယအပနးေျဖျခငး ႏင ယဥေကးမႈဓေလထးတမးတ႔အတြက တက႐က အမျပေနေသာ အသကေသြးေၾကာ ျဖစသညအျပင လေသာငးခမာလညး ျမစလကတကေခာငးလကတကမားတြင ေနထငအသကေမြးေနၾကသည။ ျမစႏင ကယေျပာေသာ ျမစ၀မးတစေလာကတြင မးတနးေပာကကြယလၿပး ရားပါးေသာ တရစာၦနမးစတမားအပါအ၀င သဘာ၀အတငးတညရေနေသာ သစေတာမား၊ ဇ၀မးစမးကြမား မတငးေနထငၾကသည။

လကရအေျခအေနတြင တနသၤာရျမစ၌ ေဆာကလပရန အဆျပထားေသာ ဆညစမကနး ၁၈ ခရသည။ ယငးစမကနးမားအနက ထငးအေျခစက GMS Power Public Co. ltd., ၏ ၁၀၄၀ မဂၢါ၀ပထတမည ေရအား လပစစစမကနးလညး ပါ၀ငၿပး ေရ၀ပဧရယာ ၅၈၅ စတရနးကလမတာ ရမညျဖစသည။ တနသၤာရျမစေၾကာငး တစေလာကေနထငေသာ ေဒသခမားမာ ဆညတညေဆာကရန အဆျပခကႏင ပတသက၍ အနညးငယမသာ သရထားၾကသည။ ယငးအျပင ေဒသခတ႔၏ ဘ၀ႏင အသကေမြးမႈက ေျပာငးသြားေစႏငေသာ ဆညစမကနးမားႏင ပတသက၍ မညသညအခနကမ ေကာငးမြနလေလာကေသာ ေဆြးေႏြးၫႏႈငးမႈမးမရခေပ။ စမခကမားက တခါးပတ ေရးဆြခမတေနခနတြင ေဒသခမားမာ ၎တ႔၏ အခြငအေရးမားက ေတာငးဆခြငမရဘ အေၾကာကတရားျဖင ေနထငေနရသည။

ကမာၻတစ၀နးရ အႀကးစားဆညမားမာ ရပရြာေဒသခမား၊ သဘာ၀ပတ၀နးကငႏင ေဒသစးပြားေရးပစအေပၚ ျပနလညအစားထးမရမႈသည ႀကးမားစြာ ထခကေစလကရသည။ အႀကးစားဆညမားေၾကာငလညး ကမာၻတစ၀နး လ သနးေပါငး ၄၀ မ ၈၀ အထ ေရႊ႕ေျပာငးခရၿပး စကပးေျမ ႏင ဇ၀မးစမးကြမားကြယ၀ေသာ သစေတာေပါငးမားစြာက ေရလႊမးသြားခရသည။ ဆညတမမားေၾကာငလညး ျမစေၾကာငးႏင ျမစေရအရညအေသြး ေျပာငးလာျခငး၊ ငါးမး စတေပါငးမားစြာ ေသေကပကစးျခငး၊ ျမစေအာကပငး ကမးပါးၿပျခငး၊ ထသ႔ ကမးၿပျခငးေၾကာင ျမစေအာကပငး ရပရြာမားအေပၚ ဆးဆးရြားရြား ထခကၿပး ေဒသခတ႔၏ အသကေမြးမႈႏင ၀နးကင ေဂဟစနစက ပကစးေစႏငျခငးတ႔ ျဖစေပၚခသည။

အကယ၍သာ ဆညတညေဆာကေရးလပငနးမား လပေဆာငလာပါက ၎တ႔၏ ရပရြာႏင အသကေမြးမႈ လပငနး မားအေပၚ ထခကမညက တနသၤာရတငးေဒသႀကးမ ရပရြာေဒသခမားက စးရမေနၾကသည။ ယခ သေတသနအရ အဆျပထားေသာ အႀကးစား ေရကာတာစမကနးသည ျမစညာပငးရ ေကးရြာ ၃၂ ရြာမာ လေပါငး ၇၀၀၀ အထ ေျပာငးေရႊ႕ရႏငသည အျပင ျမစေအာကပငးရ ေကးရြာေပါငး ၄၂ ရြာမ လေပါငး ၂၂၀၀၀ ေကာ၏ အသကေမြးေနထငမႈက ႀကးမားစြာ ထခကေစႏငမညျဖစသည။ ယငးရပရြာမားအားလးမာ ျမစမတစဆင ေသာကသးေရ၊ စားနပရကၡာႏင သယယပ႔ေဆာငရနအတြက အဓက ပငမအရငးအျမစအျဖစ ႀကးမားစြာ အမျပေနရၿပး ထျမစႀကးမရဘ ရငသန ရပတညရန မျဖစႏငပါ။

တနသၤာရတငးေဒသႀကးသည ျပညတြငးစစက ႏစေပါငး ၆၀ ေကာ ခစားလာခရေသာ ေဒသျဖစသည။ လကနကကင ပဋပကၡအတြငး လေပါငး ရစေသာငးေကာမာ ၎တ႔၏ အးအမမားက စြန႔ခြာကာ အတငးအဓမၼေျပာငးေရႊ႕ခခရၿပး သစေတာမားႏင ထငး-ျမနမာ နယစပတ႔တြင ခလႈေနထငခရသည။ ယခအခါ မလေနရပတြငျပနလည အေျခခ ေနထငရာ ႀကးစားေနသည IDP ႏင ဒကၡသညမား အေနႏငလညး ၎တ႔၏ ေျမယာမားက တဖနျပနလညစြန႔ခြာရမည ေဘးမ စးရမလကရသည။ ယငးအျပင တနသၤာရျမစေပၚတြင ဆညႀကးမား တညေဆာကမႈေၾကာင ပကလြယေသာ အပစအခတရပစေရးအေပၚ ထခကမႈရၿပး ထနယေျမတြင လကနကကင ပဋပကၡမား တဖနျပနျဖစလာမညက စးရမလကရသည။


usrf;udk;pm&if;

1. အာရဖြ႔ၿဖးတးတကေရးဘဏ (2013). Assessment of the Greater Mekong Subregion energy sector development: Progress, prospects, and regional investment priorities. Mandaluyong City, Philippines: Asian Development Bank, 2013.

2. Bank Track (2016). Projects: Theun-Hinboun dam and expansion - Laos. https://www.bank-track.org/project/theun_hinboun_dam_expansion. Accessed on 08/07/2019

3. ထား၀ယမငးသမးကမၸဏ. (2018). http://www.daweiprincess.biz.mm/

4. အလဗငးမဒယာ. (2019). တနသၤာရျမစအတြငး အေသးစားေရအားလပစစမားထတယရန...

https://www.facebook.com/watch/?v=487303055348263

5. IFC, MOEE and MONREC. (၂၀၁၇) ျမနမာႏငင ေရအားလပစစက႑၏ မဟာဗဟာေျမာက ပတဝနးကငဆငရာ ဆနးစစမႈ အေျခခအခကအလက စစတမးေကာကယျခငး အစရငခစာ။ ရနကနႏင ေနျပညေတာ။ ျမနမာႏငင။

6. ႏငငတကာၿမစေခာငးမား. (2019). Theun-Hinboun Dam and Expansion Project. https://www.internationalrivers.org/campaigns/theun-hinboun-dam-and-expansion-project.

7. Imholf., A, Wong., S., Bosshard, P., (2002) Citizens guide to the World Commission on dams, International Rivers: USA

8. ကရငလ႔အခြငအေရးအဖြ႔ (KHRG)., (၂၀၁၈). ”လထပါဝငခြငမရသည ဖြ႔ၿဖးေရးစမကနးမား”: ျမနမာျပည အေရ႕ေတာငပငးရ ေျမယာသမးယမႈမားႏင ေကးလကစြမးရည လပေဆာငခကမား။

9. Kummu, M., & Sarkkula, J. (2008). Impact of the Mekong River flow alteration on the Tonle Sap flood pulse. AMBIO: A Journal of the Human Environment, 37(3), 185-193.

10. . McCully, P. (၁၉၉၆):ၿမစမားတတဆတၿခငး The ecology and politics of large dams. Zed Books

11. Richter, B., Postel, S., Revenga, C., Scudder, T., Lehner, B., Churchill, A., Chow, M., (2010). Lost in development”s shadow: the downstream consequences of dams. Water Alternatives 3(2): 14-42

12. တာကေပါ (2018), ဘနးေခာငးေဒသရ ဌာေနတငးရငးသားတ႔၏ ဉာဏပညာ၊ ဗဟသတႏင ဓေလထးတမးမား

13. TBC, (2019), ဒကၡသညစခနး၏ လဥးေရ: April 2019. Online. Available at: https://www.thebor-derconsortium.org/media/123780/2019-04-April-map-tbc-unhcr_updated.pdf

14. TRIPNET., (2018). သစေတာႏငအတတကြေနထငၿခငး: ကမေသြးေဒသရ ကရငဌာေနတငးရငးသားအၾကားေကာငးမြနသည ဆကဆေရးမား၊ၿမနမာ၊ ထား၀ယ။

15. UNESCO World Heritage Centre (2016): Tanintharyi Forest Corridor. [online] available at: https://whc.unesco.org/en/tentativelists/5876/

16. ကလသမဂၢ စးပြားေရးႏင လမႈေရးေကာငစ (၂၀၀၅) ဌာေနတငးရငးသားမားႏင FPIC ဆငရာ နညးနာမားႏင ပတသကသည ႏငငတကာ အလပ႐ေဆြးေႏြးပြ အစရငခစား (2005).

17. ကလသမဂၢ (၂၀၀၈) း ကလသမဂၢ၏ ဌာေနတငးရငးသားမား အခြငအေရးဆငရာ ေၾကညာစာတမး ပဒမ (၁၀)

18. ကမၻာလးဆငရာေရကာတာေကာမရင. (2000). : ေရကာတာႏင ဖြ႔ၿဖးေရး a new framework for deci-sion-making. Earthscan publications: London.


aemufqufwGJ - 1 - TIPS \ xkwfjyefcsuf

weoFm&DXmaewkdif;&if;om;rsm; pnf;vHk;nDnTwfa&;tzGJU

ရကစြ - မတ ၁၄၊ ၂၀၁၉

EkdifiHwum jrpfacsmif;rsm;aeYyGJawmfwGif weoFm&DXmaewkdif;&if;om;rsm;

pnf;vHk;nDnTwfa&;tzGJU\ oabmxm;xkwfjyefcsuf

၁။ ၂၀၁၉ ခႏစ မတလ ၁၄ ရကေန႔တြင ကေရာကေသာ ႏငငတကာျမစေခာငးမားေန႔တြင တနသၤာရဌာေန တငးရငးသားမား စညးလးညၫြတေရးအဖြ႔ (TIPS) က ေအာကပါအတငး သေဘာထားေၾကညာခက ထတျပန လကသည။

၂။ ႏငငတကာျမစေခာငးမားေန႔ပြေတာက ၿမတခ႐င၊ ဖားကြငးေကးရြာရ တနသၤာရျမစမႀကး ကမးေဘးတြင ဌာေနတငးရငးသား ၃၄၅ ဥးစဆကာ ဆငႏႊခၾကသည။ ယငးပြေတာတြင အရပဘက အဖြ႔အစညးမား၊ ဘာသာေရး ေခါငးေဆာငမား ႏင ကရငႏင ျမနမာအစးရတ႔မ တာ၀နရသမား တကေရာကခၾကသည။

၃။ ထငးအေျခစက GMS Power ကမၸဏက တနသၤာရျမစေပၚတြင ေရကာတာ တညေဆာကရန ျဖစႏငဖြယ ေလလာဆနးစစမႈမား ျပလပရန စစဥထားေၾကာငး ထပြေတာ တကေရာကလာသမားက သရခသည။ တနသၤာရျမစသည ဌာေနတငးရငးသားတ႔အတြက အစားအစာ၊ သယယပ႔ေဆာငေရး၊ စကပးေရးႏင ေဒသ စးပြားေရးတ႔တြင မားစြာ မခေနရၿပး ေဒသခတ႔အတြက အသကေသြးေၾကာျဖစေၾကာငး တကေရာကလာသမားက ေျပာဆၾကသည။ ထေၾကာငပငလင စမကနးမစတငမ ဆညေၾကာင ရလာမည ေကာငးကးဆးျပစမားက ရငးရငးလငးလငးျဖင အလးစ ႀကတငအသေပးေရး ေဒသခမား ေတာငးဆခၾကသည။ ယငးအျပင GMS ကမၸဏ အေနႏင လြတလပစြာ ႀကတငအသေပးသေဘာတညခကက ေလးစားလကနာေသာအားျဖင ၎တ႔၏ တာ၀န ၀တရားမားက လကနာေဆာငရြကေရး အစးရ၊ အရပဘကအဖြ႔အစညးမား၊ မဒယာ၊ ရပရြာေခါငးေဆာငမားႏင ႏငငတကာ အသငးအဝငးတ႔ အေနႏင GMS ကမၸဏက တကတြနးရန ေဒသခမားက ေတာငးဆခၾကသည။

၄။ အဆျပထားေသာ ထစမကနးႏင ထနညးတအျခားစမကနး တ႔ႏင ပတသက၍ ျမနမာႏငင ျပညေထာငစ အစးရ၊ KNU ႏင ႏငငတကာ လ႔အခြငအေရးႏင သဘာ၀ပတ၀နးကငေရးရာ အဖြ႔အစညးမား၊ ဘ႑ာေရးအဖြ႔အစညးမား အေနႏင စမကနးအားလးက အနးကပႀကးၾကပေစာငၾကညေပးရန၊ စမကနးအားလးက ျပညသမား၏ ဆႏၵ ႏငအည လပေဆာငရနႏင မတျခငးႏင တရားမတျခငး တနဖးမားႏငအည ေဆာငရြကေရး အကအည အေထာကအပေပးရန တနသၤာရ ေဒသခမားက ေလးစားစြာ ေတာငးဆပါသည။

ေစာခ ဒတယ ဥက႒ တနသၤာရဌာေနတငးရငးသားမား စညးလးညၫြတေရး အဖြ႔ (TIPS) ဆကသြယရန ဥးေစာခ (TIPS ဒတယ ဥက႒) - ၀၉၂၅၂၆၄၂၃၂၅ ေစာအယသသြး (TIPS တြဖက အတြငးေရးမး) - ၀၉၂၆၂၄၇၂၁၈၁၊ ၀၉၄၉၈၉၈၁၇၁ ဆရာမ ဘလာ (TIPS အတြငးေရးမး) - ၀၉၄၅၈၅၂၅၈၄၇


aemufqufwGJ-2? acsmif;rBuD;ESifh ckdifjrJopömaumfrwD\ xkwfjyefcsuf

ဌာေနတငးရငးသားအခြငအေရးပြေတာ တြင ေဒသခရပရြာမား၏ ထတျပနခက

ရကစြ - စကတငဘာ ၁၃၊ ၂၀၁၈ ေနရာ - သရဘြငအေရ ႔ကမး ေကးရြာ၊ တနသၤာရတငးေဒသႀကး

ဌာေနတငးရငးသားအားလး၏ အခြငအေရးမားက ကာကြယေပးေရး ထတျပနေၾကညာရနႏင အာမခေပးေရး ကလသမဂၢက ေတာငးဆရန လြနခေသာ ႏစေပါငး ၂၅ ႏစက ကၽြႏပတ႔ ၁၀၆ ႀကမတငတငေတြ႔ဆခၾကသည။ ဌာေနတငးရငးသားမား၏ အခြငအေရးဆငရာ ကလသမဂၢ၏ ေၾကညာစာတမးက ၂၀၀၇ ခႏစ စကတငဘာ ၁၃ ရကေန႔တြင အၿပးသတခသည။ ေၾကညာစာတမးတြင အၾကျပခက ၄၆ ခကပါ၀ငၿပး ႏငငေပါငး ၁၄၄ ႏငင က လကမတေရးထးထားသည။ ျမနမာသည ယငးေၾကညာခက လကမတထးႏငငတစခ ျဖစေသာလညး ထေၾကညာ စာတမးအေကာငအထညေဖာေရး တာ၀န၀တရားမားက ျပညမေဆာငရြကႏငျခငး မရေသးပါ။

ဌာေနတငးရငးသားမားမာ ၎တ႔၏ နယေျမမားတြင သဘာ၀ပတ၀နးကငက ထခကပကစးေစျခငးမရဘ ၎တ႔ ၏ ႐းရာဓေလထးထမးမားအတငးကငသးေနထငလာခၾကသည။ သ႔ေသာလညး ေလာဘေဇာကပေနေသာ လပဂၢလမားမာ ဌာေနတငးရငးသားတ႔၏ အခြငအေရးခးေဖာကၿပး သဘာ၀ပတ၀နးကငက ဖကဆးမည စမကနး မား တညေဆာငျခငးျဖင ကၽြႏပတ႔ ဌာေနတငးရငးသားတ႔၏ နယေျမက သမးပကရန ႀကးပမးေနၾကသည။ သဘာ၀ပတ၀နးကငသညသာ ပကစးသြားပါက ကၽြႏပတ႔၏ ဓေလထးတမး၊ အသပညာ ႏင ဘာသာစကားသညလညး ပကစးသြားမညျဖစသည။

ကၽြႏပတ႔ဌာေနတငးရငးသားတ႔က ႀကတငအသေပးၫႏႈငး သေဘာတညခကရယျခငးမရဘ ထစမကနးမား စတင လပေဆာငေနသည။ ကၽြႏပတ႔အေနႏင ဖြ႔ၿဖးေရးက ဆန႔ကငေနျခငး မဟတပါ။ သ႔ေသာ ထစမကနးမား လပ ေဆာငရာတြင ေရရညတညတေသာ နညးလမးအတငး၊ ႏငငတကာ စခနစၫႊနးမားႏငအည ျဖစသငၿပး သဘာ၀ ပတ၀နးကငက အေၾကာငးမ ပကစးျခငးမး မျဖစရပါ။

အကယ၍သာ အႀကးစားေရကာတာႏင ထနးသမးေရး စမကနးမား ကၽြႏပတ႔ ေဒသတြင ဆကလကလပေဆာငေနပါက ကၽြႏပတ႔၏ အခြငအေရးက ခးေဖာကရာေရာကၿပး ကၽြႏပတ႔၏ အနာဂတႏင လျခမႈကလညး ၿခမးေျခာကရာ ေရာကသည။ ကၽြႏပတ႔ ေဒသတြင ကယပငသမငးႏင ယဥေကးမႈ ရပါသည။ စမကနးသာ ဆကလပပါက ယငးတ႔ ပကစးသြားမညျဖစသည။

ကၽြႏပတ႔သည ယငးေရကာတာက အလမရပါ။ ဖြ႕ၿဖးေရးအတြက ထေရကာတာလညး မလအပပါ။ သ႔ေသာ ထစမကနး ဆကလက လပေဆာငပါက ႀကးမားေသာ ပကစးမႈႏင ျပနအဖတမဆညႏငေသာ ျပနာမား ၾကရမညျဖစသည။ ယငးစမကနးသည ႏငင၏အသြငကးေျပာငးေရးကာလအတြငး ဖကဒရယဒမကေရစ သ႔ ေရာကရရာပနးတငကလညး အဟန႔အတား ျဖစေစပါသည။


ထစမကနးသည ႏငငတကာ စခနစၫႊနးမားႏငအည လပေဆာငျခငး မဟတရာ ဌာေနတငးရငးသားတ႔၏ အခြငအေရးက ထခကေစပါသည။ ယငးစမကနးသည ကၽြႏပတ႔ေဒသအတြက ေရရညတညတေသာ ဖြ႔ၿဖးေရးက ေဆာငၾကဥးေပးႏငမည မဟတေၾကာငး ယၾကညသည။

ဆကသြယရန - ေစာအကဖရက ၀၉၇၇၁၀၀၁၄၇၅ ဆရာမ ေနာဘလာ ၀၉၇၆၉၀၂၄၄၃၆ ေနာဒဒါ ၀၉၇၉၄၅၇၂၁၃၄ ေနာသဇငည ၀၉၇၆၉၇၃၈၃၆၂ ေစာဒနန၀ငး ၀၉၇၈၁၇၈၃၆၀၅


aemufqufwGJ-3? weoFm&DjrpfaMumif;wpfavQmuf&Sd

aus;&Gmrsm;

စဥ ေကးရြာအမည (ကရင)

ေကးရြာအမည (ဗမာ)

အမေထာငစ

လဥးေရ

ျပညတြငး စစအတြငး ဖကဆးခရမႈ

ျပညတြငးစစဒဏခရမႈ

ရြာဧရယာ (ဧက)

၁ ေ၀တာအယ ေမတာၿမ႕ ၃၉၆ ၂၁၉၂ ရ ၂၂၂၁၁

၂ ကြး၀ါ၀ါ အငဝငး ရ ရ ၃၄၇၈၉

၃ ေလာေအာ ေလာေအာ ၂၀ ၈၄ ရ ရ ၂၁၃၄၇

၄ ကေဆာ၀ါး ဆငျဖတင ၇၀ ၇၉၇ ရ ရ ၃၂၁၉၈

၅ အာမး အာမး ၁၁၉ ၅၆၀ ရ ရ ၇၈၉၂၃

၆ ထးထာ ထးထာ ရ ရ ၂၃၇၈၂

၇ အမလာ အမား ၈၆ ၁၁၅ ရ ရ ၁၂၇၈၄

၈ ေနာတမြး ေနာတမြး ၃၃ ၁၀၅ ရ ရ ၁၃၂၇၈

၉ ခငမာထာ ခငမာထာ ၂၉ ၁၂၁ ရ ရ ၁၂၅၇

၁၀ ခလပသး လပမ ၂၄ ၇၀ ရ ရ ၆၅၈၆

၁၁ ေကာဒ ေကာဒ ၂၂ ၁၀၉ ရ ရ ၇၂၆၉

၁၂ အာေမထာ အာေမ ၁၉ ၇၄ ရ ရ ၇၃၂၀၈

၁၃ ထးနေဖာ ထးနေဖာ ၂၂ ၁၄၄ ရ ရ ၄၈၉၄

၁၄ စဘြယ စပက ရ ရ ၃၂၁၈၉

၁၅ ကေစထာ ကေစထာ ၆၃ ၃၁၇ ရ ရ ၇၈၃၄

၁၆ ပေရာ၀ါး ပေရာဝါး ၂၀ ၁၁၀ ရ ရ ၂၃၁၂၃

၁၇ ဗလာဂးထာ ဗလာဂးထာ ၂၀ ၁၀၀ ရ ရ ၂၁၉၈၀

၁၈ စပေလာထာ စနေပာ ၂၅ ၁၉၅ ရ ရ ၂၁၃၂၁

၁၉ တဖေလးခ တဖေလးခ ၃၁ ၁၆၃ ရ ရ ၄၃၉၈၀

၂၀ ေနာတယထာ နတသမး ၉၃ ၃၀၀ ရ ရ ၂၃၁၂၃

၂၁ တးတယထာ ေတာကတေခာငး ၃၅ ၁၇၆ ရ ရ ၂၂၁၃၃

၂၂ ပရာ ေကာကဖား ၂၀ ၉၆ ရ ရ ၃၃၄၂၂

၂၃ ေဘာလးထာ ေဘာလးထာ ၅၀ ၃၁၅ ရ ၅၉၂၇၉

၂၄ ဘးေသာပေလာ သေဘာၤဥး ၇၁ ၄၉၈ ရ ၃၁၃၉၉

၂၅ တရထာ ဆာရ၀ ၅၀ ၃၀၆ ရ ၄၆၆၀၁


၂၆ ပထကလ ဆငမကြနး ၅၁ ၃၁၁ ရ ၁၇၆၁၆

၂၇ ပရက တ၀ေရာကကနး ၄၅ ၂၇၁ ရ ၈၅၇၈

၂၈ သာကကြး သာကကြး ၃၂ ၂၂၄ ရ ၁၀၀၅၆

၂၉ ေဒပေလာ ဖားကြငး ၄၃ ၂၅၀ ရ ၁၈၉၃၇

၃၀ ေကာေလာ ေကာေခာငး ၁၉ ၁၁၁ ရ ၁၁၂၃၂

၃၁ လဖဒ ေကာကလးၾကး ၄၃ ၂၇၄ ရ ၁၄၆၅၄

၃၂ ဒါေဘာကလ ကငးနကြနး ၈၀ ၄၁၀ ရ ၁၉၈၈၈

၃၃ တပမး တပမး ၅၇ ၃၁၁ ရ ၂၈၇၃၂

၃၄ မရ မရနး ၂၁ ၄၈ ရ ၂၇၇၁၆

၃၅ ပ၀တထာ ပ၀တထာ ၄၃ ၂၅၀ ရ ၉၉၁၂

၃၆ တေနးလခ ကနးသာယာ ၃၆ ၃၂၆ ရ ၄၄၆၇

၃၇ ဖးကၽြနး ဖးကြနး ၃၂ ၁၈၀ ရ ၁၀၁၆၆

၃၈ ေကာကပကဖးထာ စဖ ၂၇ ၁၆၉ ရ ၁၇၂၀၂

၃၉ ေကာမပေေရာ (အေရ႕) ေကာမျပငး(အေရ႕) ၁၇၂ ၁၀၃၂ ရ ၃၂၆၁၅

၄၀ ေကာမေရာ(အေနာက) ေကာမျပငး(အေနာက) ၃၃ ၁၁၀ ရ ၉၇၄၇

၄၁ ဟနးလတ ဟနးလတ ၆၁ ၃၃၀ ရ ၄၂၀၉

၄၂ ကေဘာဃဃး သေဘာၤန ၉၀ ၄၉၁ ရ ၂၁၃၄၂

၄၃ ေရပ ေရပ ၉၇ ၄၉၄ ရ ၇၈၇၂

၄၄ သေဌး(အေရ႕) သေဌး(အေရ႕) ၁၃၈ ၆၄၉ ရ ၆၅၅၇

၄၅ သေဌး(အေနာက သေဌး(အေနာက) ၈၃ ၃၉၆ ရ ၅၁၁၅

၄၆ သေႏၵာ သေႏၵာ ၁၂၆ ၅၇၆ ရ ၁၄၂၉၅

၄၇ မငးသတ မငးသတ ၈၇ ၄၃၅ ရ ၁၅၁၂

၄၈ ဗနးျပည(အေရ႕) ဗနးျပည(အေရ႕) ၈၂ ၄၁၀ ရ ၁၁၅၁၃

၄၉ ဗနးျပည(အေနာက) ဗနးျပည(အေနာက) ၁၆၂ ၉၆၅ ရ ၁၁၁၇

၅၀ ရြာသစကနး ရြာသစကနး ၃၂ ၂၂၀ ရ ၈၉၀၂

၅၁ ကၽြကး ကြကး ၅၀ ၃၉၇ ရ ၁၈၂၈

၅၂ ကားေခါငး ကားေခါငး ၃၃ ၁၈၆ ရ ၃၇၃၇

၅၃ ေရႊဒး ေရႊဒး ၂၁ ၁၀၂ ရ ၂၆၀၄

၅၄ တဖထာ(အေရ႕ကမး သရဘြငအေရ႕ကမး ၂၁၈ ၁၃၅၇ ၄၄၁၈

၅၅ တာမလာ ပတျမား ၉၆ ၄၉၅ ရ ၂၄၀၀

၅၆ တဖထာရြာမ သရဘြငရြာမ ၃၇၀ ၁၇၀၀

၅၇ လမငးေကာ လမငးေကာ ၁၇၀ ၉၄၈ ၁၂၄၂၃

၅၈ အလယပငး အလယပငး ၆၂ ၃၁၈ ၂၁၃၄

၅၉ တကဂါး တကဂါး ၇၆ ၉၉၇ ရ ၄၃၂၁


၆၀ မရမးေခာငး မရမးေခာငး ၁၁၀ ၅၉၃ ရ ၇၅၇၉

၆၁ ေကာကစရစ ေကာကစရစ ၂၇၀ ၃၀၀ ရ ၁၂၇၈၄

၆၂ ကးအငး ကးအငး ၁၂၄ ၈၄၀ ရ ၉၈၀၂

၆၃ ေကာေတာ ေကာေတာ ၁၂၀ ၇၃၆ ရ ၁၂၄၂၁

၆၄ တကငယ တကငယ ၇၆ ၂၈၆ ရ ၇၅၄၃

၆၅ ၀မးနာ ၀မးနာ ၂၆၉ ၁၆၂၁ ရ ၁၀၂၃၄

၆၆ တာမ ဆြယေခာငး ၂၅ ၁၁၉ ရ ၁၀၂၄၄

၆၇ တဖခး သမျပင ၁၇၈ ၉၉၈ ရ ၂၈၄၀၈

၆၈ လမခထး ေကာကေတာင ၁၀၀ ၄၀၀ ရ ၅၅၂၅

၆၉ တလငးတပ တလငးတပ ၉၆ ၅၂၃ ရ ၄၅၅၅

၇၀ သာယာကနး သာယာကနး ၅၃ ၂၀၁ ရ ၂၁၅၉

၇၁ ပယထာ ပနးေခာငး ၈၀ ၃၆၇ ရ ၁၈၂၆၆

၇၂ က၀ က၀ ၈၀ ၄၁၈ ရ ၁၁၁၈၄

၇၃ ေဖြးပေလာ ပဥးကတး ၉၉ ၅၀၀ ရ ၁၁၁၈၂

၇၃ အငးရညကနး အငးရညကနး ၂၇၁ ၁၁၂၀ ရ ၁၀၀၂၃

၇၅ စပယကနး စပယကနး ၆၀ ၂၉၆ ရ ၃၄၈၉

၇၆ တကဒငနယ တကဒငနယ ၂၆ ၃၇၅ ရ ၁၂၁၁၂

စစေပါငး ၇၆ ၆၁၄၄ ၃၂၃၈၃ ၂၁ ၇၂ ၁၂၃၄၂၄၆


This research report has been jointly researched and written by Candle Light, Southern Youth and Tarkapaw. We would like to thank everyone who has given help and support in produc-ing this report.

Please use the contact details below if you have questions or would like any clarifications:

Southern Youth Development OrganisationPhone: +95 9793958730Email: [email protected]

Tarkapaw Youth GroupPhone: +95 9796023789Email: [email protected]

Candle Light Youth GroupPhone: +95 9788722582Email: [email protected]

| 1 - progressive voice myanmar

Documents