dk;zdkjh lkjka’k - mpcb.gov.in · esllz jk?ko feujyl ;kap;k la;a=kph lfkkiuk ewfxut vksj izfØ;s...
TRANSCRIPT
dk;Zdkjh lkjka’k
eWfXut vkWDlkbM o eWfXut Mk; vkWDlkbM]
eWfXut lYQsV] f>ad lYQsV o
Qsjks vykW;t ¼FkekZbV izfØ;s}kjs½ mRiknukpk izLrko
rQsZ
esllZ jk?ko feujYl
IykV Ø. B – 16/9, B - 16/10, MIDC cqVhcksjh] ftYgk ukxiwj ¼egkjk’Vª½
izLrqrdrsZ
iksY;q’ku vWUM bdksykWth dUVªksy lfOgZlsl (PECS)] ukxiwj
/karksyh iksfyl LVs”ku toG] ukxiwj&12
NABET No. 119
eWfXut vkWDlkbM o eWfXut Mk; vkWDlkbM] eWfXut lYQsV] f>ad lYQsV o Qsjks vykW;tP;k ¼FkekZbV
izfØ;s}kjs½ mRiknukdfjrk EIA/EMP
dk;Zdkjh lkjka”k
esllZ jk?ko feujYl 1 PECS, ukxiwj
dk;Zdkjh lkjka”k
eWfXut] vY;qfefu;e fdaok flfydkWu ;k lkj[;k ,d fdaok vusd brj ?kVdkaP;k
mPpre vuqikrklg vk;uZP;k fofo/k vYkkW;t”kh Qsjks vYkkW;t lacaf/kr vkgs- R;kapk
okij fLVy vkf.k vykW;tP;k mRiknuke/;s gksrks- vykW;t fLVy o dkLV vk;uZyk
oSf”k’Viw.kZ xq.koRrk iznku djrs fdaok mRiknu izfØ;s njE;ku egRoiw.kZ xq.koRrk
iznku djrs fdaok mRiknuk izfØ;s njE;ku egRoiw.kZ dk;Z djrs] o ;keqGs vk;uZ
vkf.k fLVy dkj[kkUks] Qsjks vYkkW;tps izeq[k xzkgd ÓkaP;k”kh Qsjks vykW;t
mRiknukpk ?kfu’B laca/k vkgs- 2008 e/;s pk;uk] nf{k.k vfÝdk] jf”k;k]
dtkdhLrku o ;qØsu gs Qsjks vykW;t mRiknu dj.kkjs izeq[k ns”k gksrs- ts tkxfrd
mRiknukP;k 77 VDds vkgs- 2008 e/ks cYd Øksfe;e] eWfXut o flfydkWu Qsjks
vykW;tps mRiknu tkxfrd Lrjkoj 29-1 fefy;u Vu (MT) vankftr gksrs] ts
2007 P;k rqyusr 3 VDD;kauh deh vkgs-
fLVy r;kj djrkauk Qsjks vykW;t egRoiw.kZ fuos”kkiSadh ,d xjt vkgs- ts
gkfudkjd v”kqn~/krsyk fu;af=r d:u fLVyP;k xq.koRrsr ok< djrs vkf.k R;kp
cjkscj feJ /kkrqP;k ek/;ekus fLVyP;k ;kaf=d xq.koSf”k’VÓkae/;s lq/kkj.kk djrs-
tkxfrd rlsp LFkkfud fLVy dkj[kkU;kr >kysY;k ok<heqGs Qsjks vykW;tP;k
ekx.khr iR;{ki.ks ok< gksr vkgs- Hkkjrh; fLVy dkj[kkU;kr >kysY;k izpaM
foLrkfjdj.kkeqGs Qsjks vykW;t mRiknuke/;s xqrao.kwdhdfjrk [kqi eksB;k izek.kke/;s
miyH;rk >kysyh vkgs-
Qsjks vykW;tph ok<rh] T;kP;k okij fLVy vkf.k LVsuysl fLVy dkj[kkU;ke/;s
dsyk tkrks- esllZ jk?ko feujYl gÓkauh eWfXut vkWDlkbM o eWfXut Mk;
vkWDlkbM] eWfXut lYQsV] f>ad lYQsV o Qsjks vykW;t ¼FkekZbV izfØ;s}kjs½ r;kj
dj.Ókl izksRlkfgr vkgs-
eWfXut vkWDlkbM o eWfXut Mk; vkWDlkbM] eWfXut lYQsV] f>ad lYQsV o Qsjks vykW;tP;k ¼FkekZbV
izfØ;s}kjs½ mRiknukdfjrk EIA/EMP
dk;Zdkjh lkjka”k
esllZ jk?ko feujYl 2 PECS, ukxiwj
esllZ jk?ko feujYl ;kaP;k la;a=kph LFkkiuk eWfXut vksj izfØ;s dfjrk o eWfXut
vkWDlkbM Mk; vkWDlkbM r;kj dj.Ókdfjrk o izfØ;s dfjrk dj.Ókr ;sr vkgs-
izdYi {ks= ukxiwj “kgjkiklwu 28 fd-eh- varjkoj fLFkr vlwu IykV Ø. B – 16/9,
B - 16/10, MIDC cqVhcksjh] ftYgk ukxiwj ¼egkjk’Vª½ ;sFks vkgs-
izdYi LFkG] LFkykÑfr udk”kk vkf.k izLrkfor LFkGkps o.kZu [kkyh n”kZfoysys vkgs-
Source:mapsofindia.com
izdYi {ks=kps LFkG
eWfXut vkWDlkbM o eWfXut Mk; vkWDlkbM] eWfXut lYQsV] f>ad lYQsV o Qsjks vykW;tP;k ¼FkekZbV
izfØ;s}kjs½ mRiknukdfjrk EIA/EMP
dk;Zdkjh lkjka”k
esllZ jk?ko feujYl 3 PECS, ukxiwj
Source: SOI Toposheet
LFkykÑfr udk”kk ¼10 fd-eh- f=T;k½
Kanholi Canal
Fairly dense mixed jungle mainly salaiBID SUKLI RF
Open mixed jungle
mainly salaiFairly dense mixed jungle
Krishn
a Nala
Open mixed jungle
Open mixed jungle
Khairmixed jungle mainly
Fairly denseJUNAPANI RF
DONGARGAON
INJOLI RF
R F
STREAMS
RIVER / NALAPOND
ROAD
HABITATION
GRIDINDEX
FOREST AREA
PROJECT SITE
PREPARED BY-POLLUTION AND ECOLOGY CONTROL SERVICES
10 KM. STUDY AREA
HINGNA, DIST.- NAGPUR
TOPO SHEET NO.55 K/16,55 L/13,55 O/4,55 P/1
M/s RAGHAV MINERALS
78°55' 79°00'
20°55'
21°00' 21°00'
20°55'
20°50' 20°50'
78°55' 79°00'
AT PLOT NO. B - 16/9,B - 16/10,MIDC BUTIBORI,
VE
NA
R
IVE
RBorgaon
Ajangaon
Vanadongri
Khadki
Lakhimapur
Khadki Canal
KhapriTembhari
Devapur
jungle mainly salaiFairly dense mixed
Kinhi khurdSivnal
Khairi Khurd
Ghodeghat
Savangi VeterinaryAsola
Can
al
PipriDevli
Masalkund
Bhansuli
Nagajhari
Katandhara
Pitesur
Kohal
Khapri
Mandva
Vayphad
Sukli
Pohi
Gangapur
Vateghat
Khapa
Takalghat
Murjhari
Kanholi distributary
JUNAPANI
Tarsi
mainly khairFairly dense mixed jungle
Khairi
CHICHOLI
Menghat
Datal
Umri
BorkhediHospital
Jangeshwar
MurharpurDongargaon
Bid Ganeshpur
kinhi BuzurgBharkas Turakmari
Salai Dabha
Madnapur Devli Peth
Vadgaon
Vathoda
Sirur
Kanholi Khurd
BamhaniDudhaNavegaon
Bothli
WakeshwarMohagaon
BorkheriWaranga
ParsodiZiarat
Sonegaon Buzurg
NH
7
AmgaonDeoli
Saongi Dhanoli
Alagondi
Kinhalmakri
Buzurg
BoriWeir
Pipaldhara
Khairi Buzurg
Dudhala
Kolar
Masala
Khapri Buzurg
RAILWAY
NH
7RS
SCALE 1: 50,000
eWfXut vkWDlkbM o eWfXut Mk; vkWDlkbM] eWfXut lYQsV] f>ad lYQsV o Qsjks vykW;tP;k ¼FkekZbV
izfØ;s}kjs½ mRiknukdfjrk EIA/EMP
dk;Zdkjh lkjka”k
esllZ jk?ko feujYl 4 PECS, ukxiwj
izdYikps fooj.k
vuq
Ø-
ri'khy fooj.k
1. izdYi LFkG MIDC & cqVhcksjh
ftYgk & ukxiwj
jkT; & egkjk’Vª
2. toGps jkLrs NH – 7 % 4 fd-eh- ¼iw-½
3. funsZ”kkad v{kka”k & 20°55'29.89"m-
js[kka”k & 78°57'34.36"iw-
4. toGps jsYosLVs”ku CkqVhcksjh jsYosLVs”ku % 5-5 fd-eh- ¼Ikw-½
5. leqnz likVh iklqu maph 923 eh-
6. LFkykÑfr Øekad 55 L/13,55K/16, 55 P/1 vkf.k 55 O/4
7. gokeu ifjfLFkrh
IMD vk/kkfjr
ljkljh deky: 28 0
C
ljkljh fdeku: 130
C
ljkljh vknzZrk : 20 to 80%
ljkljh itZU;eku: 1000mm
8. toGps xko VsaHkkjh % 1 fd-eh- ¼m-½
mekjh % 1-5 fd-eh- ¼i-½
9. toGps izeq[k “kgj Ukkxiwj & 28 fd-eh- ¼m-iw-½
10. toGps tylkBs osuk unh % 2-5 fd-eh- ¼iw-½
fØ’.kk ukyk % 3 fd-eh- ¼n-iw-½
dkUgksyh dkyos % 6-0 fd-eh- ¼n-i-½
oMxko ryko % 9-6 fd-eh- ¼n-½
11. laj{k.k izfr’Bkiuk &
12. Lkaosnu”khy LFkGs iqjkrRo lajpuk] ,sfrgkfld LFkGs]
vHk;kj.Ó vkf.k thokoj.k 10 fdeh P;k
vkr fLFkr ukgh
13. toGps ous vkjf{kr ou%
fcM lqdyh % 1-5 fd-eh- ¼m-½
Mksaxjxko R.F. % 5 fd-eh- ¼n-iw-½
tquikuh R.F. % 7 fd-eh- ¼n-½
14. izdYikps eqY; :- 157 yk[k
15. EMP eqY;
eWfXut vkWDlkbM o eWfXut Mk; vkWDlkbM] eWfXut lYQsV] f>ad lYQsV o Qsjks vykW;tP;k ¼FkekZbV
izfØ;s}kjs½ mRiknukdfjrk EIA/EMP
dk;Zdkjh lkjka”k
esllZ jk?ko feujYl 5 PECS, ukxiwj
izfØ;k fooj.k
eWfXut MkW;vkWDlkbM r;kj dj.;kph izfØ;k
dPpk eky izkIr >kY;kuarj R;kP;k xq.koÙksph pkp.kh dj.;kr ;srs- v”kqn~/krsph
laiw.kZ ekfgrh feGkY;kuarj R;krhy v”kqn~/krk dk<.;kdfjrk o eWfXut /kkrqph
“kqn~/krk ok<fo.;kdfjrk [kkyhy izfØ;k dj.;kr ;srs-
PkkG.k % ekykyk pkGY;k tkrs] ts.ks d:u iq<hy izfØ;s dfjrk ,dlkj[;k
vkdkjkph lkexzh izkIr gksbZy-
f>fxax % v”kqn~/krk osxGs dj.;kdfjrk ik.;k}kjs f>fxax dj.;kr ;srs-
eWfXusVkts”ku % osxosxGîk vkdkjkps MnO2 /kkrq eWXusV e/ks Hkjys tkrkr tsFks
vuko”;d v”kq/nrk ckgsj dk<Y;k tkrs-
fxzMhax >kY;kuarj rs lseh vkWVksesVhdyh i/nrh }kjs 25 kg/50 kg/ or 1000 kg HDPE
P;k fi”kO;k r;kj dsY;k tkrkr o forj.kk dfjrk r;kj d:u BsoY;k tkrs-
ty larqyu CykWd vkÑfr MnO2
eWfXut vkWDlkbM o eWfXut Mk; vkWDlkbM] eWfXut lYQsV] f>ad lYQsV o Qsjks vykW;tP;k ¼FkekZbV
izfØ;s}kjs½ mRiknukdfjrk EIA/EMP
dk;Zdkjh lkjka”k
esllZ jk?ko feujYl 6 PECS, ukxiwj
eWfXut vkWDlkbM r;kj dj.;kph izfØ;k
izdYi {ks=kr dPPkk eky izkIr >kY;kuarj R;kr vlysY;k fofo/k ?kVdkaph
pkp.kh dsyh tkrs o uarj T;k ekykyk PkkGY;k tkrs- pkGY;k uarj gkrkus
f>fxax dsY;k tkrs-
R;kuarj lkexzh dksG”kkus tG.kkÚ;k HkV~Vh e/;s rkifo.;kr ;srs] o T;ke/kqu
dksjMs dj.;kdfjrk o eWXusfVd lsijs”ku dfjrk ikBfo.;kr ;srs-
;kuarj R;k lkexzhyk dksjMs dsys tkr o eWXusfVd lsijs”ku uarj R;kyk
fxzMhax ;a=kr HkjY;k tkrs] ftFks rs vko”;d lq{e vkdkjkr dj.;kr ;srs
fxzMhax >kY;kuarj lkexzhP;k lseh vkWVksesVhdyh i/nrh }kjs 25 kg/50 kg/ or
1000 kg HDPE P;k fi”kO;k r;kj dsys tkrs o ikBfo.;k dfjrk r;kj d:u
BsoY;k tkrs-
eWfXut vkWDlkbM dfjrk izfØ;spk izokg rDrk
eWfXut vkWDlkbM o eWfXut Mk; vkWDlkbM] eWfXut lYQsV] f>ad lYQsV o Qsjks vykW;tP;k ¼FkekZbV
izfØ;s}kjs½ mRiknukdfjrk EIA/EMP
dk;Zdkjh lkjka”k
esllZ jk?ko feujYl 7 PECS, ukxiwj
Qsjks vYkkW;t @ o brj mPpre Qsjks vYkkW;t FkjekbZV izfØ;k FkjekbZV izfØ;s}kjs Qsjks vykW;t r;kj dj.ks [kqip lksis o ljG vkg-s
[kkyhy izek.ks izfØ;k dsyh tkrs-
osxosxGÓk feJ /kkrq @ [kfut ps pq.kZ dsys tkrs
vko”;d vuqikrke/;s CysaMj e/ks fefJr dsys tkrs
R;kuarj izfØ;k ik=kr ¼vY;qfeuh;e pq.kkZ }kjs½vYi”kh vkx r;kj dsyh tkrs]
ftFks ,d:i >kysyh lkexzh gGqgGq feGfo.;kr ;srs- ik=k e/ks pw.kZ
forG.;kr lqjokr gksrs o vlysys /kkrq vkiksvkip osxGs gksrkr ts rGk”kh
clrkr o xkG oj rjaxrks-
/kkrq o xkG gkrkauh osxGs dsys tkrs-
/kkrq ckfjd dsys tkrs o iqyok;>j e/ks R;kpk pq.kZ r;kj dsyk tkrks-
/kkrq ckfjd dsys tkrs o fi”kohr Hk:u forj.kk dfjrk r;kj BsoYks tkrkr-
FkekZbV izfØ;k
eWfXut vkWDlkbM o eWfXut Mk; vkWDlkbM] eWfXut lYQsV] f>ad lYQsV o Qsjks vykW;tP;k ¼FkekZbV
izfØ;s}kjs½ mRiknukdfjrk EIA/EMP
dk;Zdkjh lkjka”k
esllZ jk?ko feujYl 8 PECS, ukxiwj
eWfXut lYQsV dfjrk mRiknu izfØ;k
eWfXut vkWDlkbM fDyadj vkf.k lY¶;qfjd vWflM iqjoBk dj.kkÚ;kiklwu izkIr
dsyk tkbZy- vkf.k ik.kh MIDC ik.kh iqjoBÓkP;k ek/;ekus miyC/k dj.Ókr
;sbZy-
eWfXut vkWDlkbM fDyadj gÓkps loZizFke xzkbZfMax ef”ku }kjs ckfjd iw.kZ dsys
tkrs tsFks cWx fQYVj iz.kkyh uarj fLFkr dk;Z{ke lk;DykWu foHkktd df.k;
mRltZu fu;af=r dj.Ókdfjrk rlsp mRiknukpk rksVk deh dj.Ókdfjrk
izLFkkfir dj.Ókr ;sbZy-
gs lq{e eWfXut vkWDlkbM pw.kZ v.kqHkV~Vh ik.Óklkscr ;kaf=d <oG.kh fefJr dsys
tkrs-
lacaf/kr xkG r;kj gksrks] gs xkG nwlÚ;k v.kqHkV~Vh e/ks Hkj.Ókr ;srs tsFks gs
feJ.k lY¶;qfjd vWflM lkscr fefJr dsY;k tkrs- tks Ik;Zar pH ek=k fuf’Ø;
gks.kkj ukgh v”Ók izdkjs e WfXut vkWDlkbM eWfXut lYQsV e/ks ifjofrZr gksrs ts
ik.Óke/ks fo?kVu”khy vkgs-
laiw.kZ ek=k xkGY;k tkrs T;keqGs v”kqn~/krk o vfo?kVhr inkFkZ osxGs gksrkr]
eWfXut lYQsVps LoPN nzko.k r;kj gksrs ts lkBo.kwd Vkdhe/ks lkBfo.Ókr ;srs
ftFkwu gs vkosf’Vr d:u iq<s ok<fo.Ókr ;srs-
fu?kkysyh v”kqn~/krk o v?kqyu”khy inkFkZ ik.Ókuh /kq.Ókr ;srs o ijr xkGY;k
tkrs] xkGysyh lkexzh ijr izfØ;se/ks okij.Ókr ;srs vkf.k xkGkps dsd dksjMÓk
{ks=ke/ks ikBfo.Ókr ;srkr-
jklk;fud izfØ;k%
2MnO + 8H2O + 2H2SO4 2MnSO45H2O
eWfXut vkWDlkbM o eWfXut Mk; vkWDlkbM] eWfXut lYQsV] f>ad lYQsV o Qsjks vykW;tP;k ¼FkekZbV
izfØ;s}kjs½ mRiknukdfjrk EIA/EMP
dk;Zdkjh lkjka”k
esllZ jk?ko feujYl 9 PECS, ukxiwj
eWfXut lYQsVdfjrk mRiknu izfØ;k
eWfXut vkWDlkbM o eWfXut Mk; vkWDlkbM] eWfXut lYQsV] f>ad lYQsV o Qsjks vykW;tP;k ¼FkekZbV
izfØ;s}kjs½ mRiknukdfjrk EIA/EMP
dk;Zdkjh lkjka”k
esllZ jk?ko feujYl 10 PECS, ukxiwj
f>ad dfjrk lYQsV dfjrk mRiknu izfØ;k
f>ad vkWDlkbM fDyadj vkf.k lY¶;qfjd vWflM iqjoBk dj.kkÚ;kiklwu izkIr
dsyk tkbZy- vkf.k ik.kh MIDC ik.kh iqjoBÓkP;k ek/;ekus miyC/k dj.Ókr
;sbZy-
f>ad vkWDlkbM fDyadj gÓkps loZizFke xzkbZfMax ef”ku }kjs ckfjd iw.kZ dsys
tkrs tsFks cWx fQYVj iz.kkyh uarj fLFkr dk;Z{ke lk;DykWu foHkktd df.k;
mRltZu fu;af=r dj.Ókdfjrk rlsp mRiknukpk rksVk deh dj.Ókdfjrk
izLFkkfir dj.Ókr ;sbZy-
gs lq{e f>ad vkWDlkbM pw.kZ v.kqHkV~Vh ik.Óklkscr ;kaf=d <oG.kh fefJr
dsys tkrs-
lacaf/kr xkG r;kj gksrks] gs xkG nwlÚ;k v.kqHkV~Vh e/ks Hkj.Ókr ;srs tsFks gs
feJ.k lY¶;qfjd vWflM lkscr fefJr dsY;k tkrs- tks Ik;Zar pH ek=k fuf’Ø;
gks.kkj ukgh v”Ók izdkjs f>ad vkWDlkbM f>ad lYQsV e/ks ifjofrZr gksrs ts
ik.Óke/ks fo?kVu”khy vkgs-
laiw.kZ ek=k xkGY;k tkrs T;keqGs v”kqn~/krk o vfo?kVhr inkFkZ osxGs gksrkr]
f>ad lYQsVps LoPN nzko.k r;kj gksrs ts lkBo.kwd Vkdhe/ks lkBfo.Ókr ;srs
ftFkwu gs vkosf’Vr d:u iq<s ok<fo.Ókr ;srs-
fu?kkysyh v”kqn~/krk o v?kqyu”khy inkFkZ ik.Ókuh /kq.Ókr ;srs o ijr
xkGY;k tkrs] xkGysyh lkexzh ijr izfØ;se/ks okij.Ókr ;srs vkf.k xkGkps
dsd dksjMÓk {ks=ke/ks ikBfo.Ókr ;srkr-
jklk;fud izfØ;k%
2ZnO + 8H2O + 2H2SO4 2ZnSO45H2O
eWfXut vkWDlkbM o eWfXut Mk; vkWDlkbM] eWfXut lYQsV] f>ad lYQsV o Qsjks vykW;tP;k ¼FkekZbV
izfØ;s}kjs½ mRiknukdfjrk EIA/EMP
dk;Zdkjh lkjka”k
esllZ jk?ko feujYl 11 PECS, ukxiwj
f>ad lYQsVdfjrk mRiknu izfØ;spk izokg rDrk
i;kZoj.kkps o.kZu
izdYi {ks=k lHkksorkyhy 10 fdeh f=T;sP;k {ks=ke/ks vkDVkscj] uksOgsacj o fMlsacj
2016 ;k dkyko/khdfjrk ik;kHkwr i;kZoj.kh; xq.koÙksps eqY;kadu dj.;kr vkys-
eWfXut vkWDlkbM o eWfXut Mk; vkWDlkbM] eWfXut lYQsV] f>ad lYQsV o Qsjks vykW;tP;k ¼FkekZbV
izfØ;s}kjs½ mRiknukdfjrk EIA/EMP
dk;Zdkjh lkjka”k
esllZ jk?ko feujYl 12 PECS, ukxiwj
ok;q i;kZoj.k
vls funsZ”kukl vkys dh] ,dw.k osGsP;k toGikl 46-36 VDds ok;q laFk gksrh
Eg.ktsp ok;qp osx 1 fdeh izfr rklkis{kk deh gksrk- izcG ok;qph fn”kk mRrjiwoZ
iklwu (35%) gksrh- fufj{k.k dkGk njE;ku ljkljh ok;qpk osx 5-9 fdeh izfr rk”kh
v”kk gksrk o vf/kdka”k osGh ok;qpk osx 1 rs 5 fdeh izfr rk”kh gksrk-
ifjos”kh ok;q xq.koÙksps ifj{k.k dfjrk izcG ok;qph fn”ksP;k vk/kkjs vkB fBdk.ks
fuoG.;kr vkys] ts [kkyhy Js.kh n”kZfors-
PM10 : 31.5 to 58.5 µg/m3.
PM2.5 : 15.4 to 32.1 µg/m3
SO2 : 7.6 to 25.0 μg/m3
NOx : 9.9 to 28.2 μg/m3
PM10, PM2.5 , SO2 , o NOx ph frozrk jk’Vªh; ifjos’kh xq.koÙks P;k izek.kr vk<Gyh-
ty i;kZoj.k
2 Hkqi`’Bty o 8 Hkqtykps ,dq.k 10 uequs xksGk d:u fo”ys’k.k dj.;kr vkys-
ik.;kP;k ueqU;kps fo”ys’k.k] ik.kh o lkaMik.;kph fo”ys’k.k in~/krh] vesfjdu
ifCyd gsYFk vlksf”k,”ku (APHA) ifCyds”ku P;k izekf.kr i/nrhP;k vuqlkj
dj.;kr vkys-
Ekkfgrhuqlkj vls fun”kZukl vkys dh Hkqty rlsp Hkwi`’Btykph xq.koRrk fi.;kps
ik.kh (IS 10500-2012) dfjrk vuqca/khr izek.kkr gksrh- Hkqi`’B tykr dksyk; vk<Gys
ts ekuoh okijkeqGs vkgs-
vk|ksfxd {ks=
fuoklh] xzkfe.k {ks= (CPCB Norms) PM10
PM2.5
SO2 NOx
100 μg/m3 60 μg/m3 80 μg/m3 80 μg/m3
eWfXut vkWDlkbM o eWfXut Mk; vkWDlkbM] eWfXut lYQsV] f>ad lYQsV o Qsjks vykW;tP;k ¼FkekZbV
izfØ;s}kjs½ mRiknukdfjrk EIA/EMP
dk;Zdkjh lkjka”k
esllZ jk?ko feujYl 13 PECS, ukxiwj
/ouh iznq’k.k
loZ vkB fBdk.kh /ouhph ikrGh jk’Vªh; ifjos”kh /ouh ikrGh izek.kdklkBh i;kZoj.k
o ou ea=ky;k P;k jkti=kP;k vf/klqpusr fnY;k izek.ks jfgoklh {ks=kdfjrk 55-0
dB(A) fdaok 75-0 dB(A) vkS|ksfXkd {ks=kdfjrk ;k izek.ks vkgs-
jk’Vªh; ifjos”kh /ofu ikrGh ekud
{ks= ladsr {ks=kph oxZokjh e;kZnk dB(A) Leq e/;s
fnolk jk=h
A vkS|ksfxd {ks= 75 70
B O;kikfjd {ks= 65 55
C jfgoklh {ks= 55 45
D “kkarrk >ksu** 50 40
**“kkarrk >ksu Eg.kts :Xuky;] “kS{kf.kd laLFkk o U;k;ky;kP;k ifjljk Hkksorkyhy
10 eh i;Zarps {ks= ;k {ks=ke/;s okgukapk gkWuZ ykÅM fLidj o vkfr”kckth ;kl
izfrca/k vlrks-
tfeu i;kZoj.k
izLrkfor izdYi {ks=kP;k lHkksorkyhy ekrhph l| fLFkrh ps eqY;kadu dj.;kdfjrk
HkkSfrd o jklk;fud xq.kfo”ks’kkadfjrk rhu osxosxG;k izdkjP;k ekrhps uewus
ladfyr dj.;kr vkys- lacaf/kr izkpy [kkyhy y{k.ks n”kZforkr-
Ñ’kd o ifMr tfeuhiklwu ladfyr ueqU;kaph iksr flYVh ykse o ou
tfeuhiklwu ladfyr ueqU;kaph iksr Dysw&ykseh e/;s oxhZÑr dj.Ókr vkyh
Ñ’kd o ukfid tfeuhiklwu ladfyr ueqU;kpk jax djMk ifMr tfeuh
iklwu ladfyr e`nk uewU;kpk jax xMn djMk vkgs-
eWfXut vkWDlkbM o eWfXut Mk; vkWDlkbM] eWfXut lYQsV] f>ad lYQsV o Qsjks vykW;tP;k ¼FkekZbV
izfØ;s}kjs½ mRiknukdfjrk EIA/EMP
dk;Zdkjh lkjka”k
esllZ jk?ko feujYl 14 PECS, ukxiwj
ou tfeuhiklwu xksGk dsysY;k ueqU;kr LFkwy ?kurk 1-64 rs 1-93 gm/cc P;k
Js.khr vkgs o Ñ’kd tfeuhP;k ueqU;kr 1-85 rs 1-88 gm/cc o ifMr
tfeuhP;k ueqU;kr 1-68 rs 1-75 gm/cc vkgs-
ou tfeuh ps xksGk dsysY;k ueqU;ke/ks pH ph ek=k 8-1 rs 8-5 Js.khr vkgs o
Ñ’kd tfeuhP;k ueqU;ke/ks 8-15 rs 8-20 o ifMr tfeuhP;k ueqU;ke/ks 7-83
rs 7-90 e/ks vkgs- pH ek=k n”kZfors fd e`nk ueqU;kps Lo:i vfØ; rs
vYd/kehZ vkgs-
ou tfeuhP;k e`nk ueqU;ke/ks okgdrk 0-137 o 0-192 µmhos/cm Js.khe/ks
vkgs- tsOgk dh] Ñ’kd tfeuhiklwu ladfyr ueqU;ke/ks okgdrk 0-260 rs 0-
292 µmhos/cm Js.khe/ks vkgs- ifMr tfeuh iklwu ladfyr ueqU;ke/ks
okgdrk 0-125 rs 0-162 µmhos/cm Js.khe/ks vkgs-
ou tfeuhP;k ueqU;ke/ks tSfod inkFkZ 8-6 rs 15-6 % P;k e/ks o Ñ’kd
tfeuhP;k ueqU;kr 1-97 rs 2-16 % tSo inkFkZ o ifMr tfeuhe/ks 1-13 rs 1-
65 ;k Jsf.kr vkgs- g;k ek=k tfeuhph lqfidrk n”kZforkr-
ou tfeuhP;k ueqU;ke/ks miyC/k uk;Vªkstuph rhozrk 98 rs 150 kg/ha P;k
e/;s o Ñ’kd tfeuhP;k ueqU;kr 801-+1 rs 878-2 P;k e/;s o ifMr
tfeuhP;k ueqU;kr miyC/k uk;Vªkstu ph frozrk 458-2 rs 668-2 kg/ha P;k
Jsf.kr vkgs-
ou tfeuh iklwu xksGk dsysY;k ueqU;kr miyC/k QkLQksjlph frozrk 3-6 rs
4-9 kg/ha vkgs- Ñ’kd tfeuhrhy ueqU;krhy QkLQk sjlph frozrsph ek=k 34-5
rs 45-1 kg/ha P;k e/ks vkgs o ifMr tfeuhe/ks frozrsph ek=k 7-4 rs 10-7
kg/ha vkgs-
ou tfeuh iklwu xksGk dsysY;k ueqU;kr miyC/k iksVWf”k;eph frozrk 137 rs
194 kg/ha vkgs- ;ke/ks miyC/k iksVWf”k;eph frozrk mÙke vkgs- tsOgkdh Ñ’kd
eWfXut vkWDlkbM o eWfXut Mk; vkWDlkbM] eWfXut lYQsV] f>ad lYQsV o Qsjks vykW;tP;k ¼FkekZbV
izfØ;s}kjs½ mRiknukdfjrk EIA/EMP
dk;Zdkjh lkjka”k
esllZ jk?ko feujYl 15 PECS, ukxiwj
tfeuhrhy ueqU;krhy miyC/k iksVWf”k;eph frozrsph ek=k 989-7 rs 1482-4
kg/ha P;k e/ks vkgs o ifMr tfeuhe/ks miyC/k iksVWf”k;eph frozrsph ek=k
245-4 rs 286-0 kg/ha vkgs- ou o ifMr tfeuhrhy e`nk e/ks iks’kd rRokapk
fdaphr vHkko gksrk tsOgkdh Ñ’kd tfeuhph e`nk eksleh “ksrhP;k ykxoMh
dfjrk lk/kkj.kr% ;ksX;r vkgs o lqfidrk pkaxyh vkgs-
iwokZuqekfur i;kZoj.kh; vk?kkr o “keu mik;
ok;w xq.koÙksoj gks.kkjs izHkko
izLrkfor miØekeqGs ok;w iznw’k.kkP;k L=ksrkaeqGs ok;w xq.koRrsoj gks.kkÚ;k izHkkokaph
vksG[k dsyh xsyh vkgs-
mRltZukps L=ksr
izfØ;k VII;k njE;ku fpeuh iklwu fu?k.kkjs mRltZu okrkoj.kkr iljsy vkf.k
“ksoVh L=ksrkaiklwu fof”k’V varjkoj tfeuhoj fLFkj gksbZy- izLrkfor miØekiklwu
ok;w xq.koRrsoj gks.kkÚ;k i;kZoj.kh; izHkkok [kkyh L=ksrkaeqGs ifjdfYir vkgs-
dksG”Óklkscr eWfXut /kkrw Hkktrkauk HkV~Vhiklwu o eWfXut /kkrw ckfjd djrkuk
mRltZukP;k L=ksr ifjdfYir vkgs-
“keu mik; ;kstuk
esllZ jk?ko feujYl /kqG “kks’k.k iz.kkyh iqjorhy ts lkexzheqGs o dPph
lkexzh gkrkGrkauk mM.kkÚ;k mRltZukyk fu;af=r djsy-
ty fNMdkokP;k Lo:ike/ks /kqG neu iz.kkyh iqjfo.Ókr ;sbZy-
/kwG xGrhiklwu dkGth ?ks.Ókdfjrk gkWijP;k rGk”kh vlysY;k loZ daiu
inZs o vksys laHkzjd Ms fcUl bR;kfn iw.kZi.ks vkoj.k jfgr dsys tkrhy-
eWfXut vkWDlkbM o eWfXut Mk; vkWDlkbM] eWfXut lYQsV] f>ad lYQsV o Qsjks vykW;tP;k ¼FkekZbV
izfØ;s}kjs½ mRiknukdfjrk EIA/EMP
dk;Zdkjh lkjka”k
esllZ jk?ko feujYl 16 PECS, ukxiwj
loZ fcUl can o vkoj.kjfgr vlrhy ts.ks d:u /kqG xGrh gks.Ókph
“kD;rk jkg.kkj ukgh-
ok;w iznq’kdkP;k frozrsph fu;fer rikl.kh dj.Ókr ;sbZy-
iznw’kds izkeq[;kus PM10, PM2.5 ph ifjfLFkrh frozrk deh dj.Ókdfjrk cWx
fQYVjlg 30 eh maphph fpeuh izLrkfor vkgs-
vH;kl vo/kh lkBh GPM-ekWMy pk okij d:u vankt cka/kysys vkgsr-
jfgoklh- {ks=klkBh foghr NAAQ izek.kklkscr tsOgk vk<GysY;k fudkykph
frozrk riklyh xsyh R;ko:u tfeu ikrGh ojhy frozrsP;k izek.kkps Hkkfdr
dsys xsys- PM10, PM2.5 gs 0.28 µg/m3 o 0.1 µg/m
3 us rj SO2gs 2.9 µg/m
3
ok<rhy.
dPP;k lkexzh P;k okgrqdheqGs gks.kkjk izHkko
dPP;k lkexzhP;k okgrqdheqGs gks.kkjk izeq[k izHkko vH;kl {ks=krhy okgukaP;k
okgrqdheqGs gks.kkjs mRltZu gks;- dPph lkexzh Hkj.ks o okgrqd mRltZukps egRoiw.kZ
L=ksr vkgs-
izeq[k dPph lkexzh {ks=k i;Zar Loa; pfyr VªDl P;k ek/;ekus okgwu us.Ókr ;sbZy-
brj dPph lkexzh i.k vkoj.kjfgr Vªd}kjs okgwu us.Ókr ;sbZy- l|kps jLR;kps
tkGs i;kZIr vkgsr vkf.k okgrwdh njE;ku eksBÓk izek.kkr mM.kkjh /kqG fufeZr
gks.kkj ukgh- izdYi {ks=k Ik;Zar iDdk Mkacjh jLrk vkgs- l|kps jLR;kps tkGs gh
Vªdph okgrwdhPkk Hkkj lgu dj.Ókl l{ke vkgsr- izdYikeqGs okgukaP;k okgrqdhoj
dks.krsgh foifjr ifj.kke gks.kkj ukgh-
vH;kl {ks=kr pky.kkjs vf/kdkf/kd VªDl (95%) Hkkjrkr r;kj >kysys vlwu izekf.kr
ekinaMkizek.k vkgs R;keqGs vls x`fgr vkgs fd] R;k VªDl iklwu gks.kkjs mRltZu
,dlkj[ks jkfgy vkf.k eksVkj okgu dk;nÓk varxZr okgu cufo.kkÚÓkauk mRltZu
eWfXut vkWDlkbM o eWfXut Mk; vkWDlkbM] eWfXut lYQsV] f>ad lYQsV o Qsjks vykW;tP;k ¼FkekZbV
izfØ;s}kjs½ mRiknukdfjrk EIA/EMP
dk;Zdkjh lkjka”k
esllZ jk?ko feujYl 17 PECS, ukxiwj
ekinaMkps ikyu dj.ks vfuok;Z vkgs- jLR;kojhy okgu (CPCB izdk”ku 1998½ dfjrk
mRltZu ?kVdkaP;k vk/kkjs okgrwdhP;k ek/;ekus eqY;kadu dj.Ókr vkys-
“kefo.;kps mik;
okgrqdh njE;ku gks.kkÚ;k /kqG mRltZukiklwu lqjs{ksdfjrk dPpk eky okgrwd
dj.;kP;k okgukauk rkMi=h us vkPNkfnr dj.;kr ;sbZy
okgrqdhe/;s okij.;kr ;s.kkjs okgu eksVkj okgrqd dk;nîk fu;ekvuqlkj
jkgrhy
okgukaph nq:Lrh o ns[kjs[k VªkUliksVZj }kjs dsyh tkbZy
pkyfo.;kdfjrk fi-;q-lh- lkscrp okgukauk ekU;rk fnyh tkbZy-
dPph lkexzh okgwu us.kkÚ;k Vªd }kjsp r;kj mRiknukph okgrwd dsyh
tkbZy-
ik.Ókoj gks.kkjs izHkko
MnO o MnO2 , eWfXut lYQsV o dksjdksG dkekdfjrk 11 KLD ik.Ókph vko”Ódrk
vkgs- la;a=krhy izfØ;s njE;ku 4 ?ku eh izfr fnol brds lkaMik.kh r;kj gksbZy-
Q”khZ o midj.k /kq.Ókiklwu fufeZr lkaMik.kh izdYi ifjljkrhy
lsVfyax@fuf’Ø;hdj.k Vkdh e/ks izfØ;kÑr dsys tkbZy vkf.k izfØ;kÑr dsysys
ik.kh ijr izfØ;s e/ks okij.Ókdfjrk iquiZfØ;kÑr dj.Ókr ;sbZy- f>fxax
izfØ;siklwu fufeZr lkaMik.kh izfØ;se/ks okij.Ókr ;sbZy- izLrkfor izdYike/ks
izlk/kuxqg o ckFk:e iklwu fufeZr lkaMik.kh 1-5 ?ku eh izfr fnol brds jkfgy ts
can izdkjP;k 5 ?ku eh@fnol P;k STP e/ks izfØ;kÑr dsys tkbZy- vH;kl {ks=kP;k
1 fdeh e/;s eksBh unh ukgh-
eWfXut vkWDlkbM o eWfXut Mk; vkWDlkbM] eWfXut lYQsV] f>ad lYQsV o Qsjks vykW;tP;k ¼FkekZbV
izfØ;s}kjs½ mRiknukdfjrk EIA/EMP
dk;Zdkjh lkjka”k
esllZ jk?ko feujYl 18 PECS, ukxiwj
/ofu i;kZoj.kkoj izHkko
izfØ;s njE;ku] /ofu mRiUu gks.;kP;k eksBk L=ksr fxzfMax fey] Loa; Hkkj.k foHkkx]
CysUMj bR;kfn vkgsr- gs L=ksr ,d nqlÚ;kiklqu nqj Bso.;kr ;srhy- dqBY;kgh
ifjfLFkrhy ;k L=ksrkaiklqu mRiUu gks.kkjk /ofuph ikrGh 85 dB(A) is{kk vf/kd
vl.kkj ukgh- izdYIk {ks=kr mRiUu /ofuph ikrGh la;a=kr mRiUu /ofuP;k lhesr
jkg.kkj vkgs ts.ks d:u ifjljkr /ofuP;k ikrGh oj gks.kkjk ifj.kke ux.; jkg.kkj
vkgs-
‘kefo.;kps mik;
/ofuph ikrGh dks.kR;kgh osGh dsanzh; iznw’k.k eaMGk}kjs BjfoysY;k ekudkis{kk vf/kd
vl.kkj ukgh-
daiueqGs gks.kkjk vkokt VkG.;k dfjrk cÚ;kp fBdk.kh Hkj.k miyC/k dj.ks-
loZ midj.kkaP;k fu;fer fufj{k.kk O;frfjDr] /ofu mRiUu dj.kkÚ;k
;qfuVtoG dke dj.kkÚ;k izR;sd O;fDrauk b;j Iyx@eQyj ph f”kQkjl
dsysyh vkgs-
loZ vkoj.k] foHkktukph ;ksX; izdkjs jpuk dj.;kr ;srhy-
buysV o vkmVysV ekxkZr eQylZ iqjfo.;kr ;srhy T;kph cukoV o cka/k.kh
lksih jkfgy-
loZ fQjR;k oLrqauk pkaxY;k izdkjs vkW;fyax dj.;kr ;sbZy o “kD; frrds
/ofu lapkj deh dj.;kdfjrk vkos’Bu iqjfo.;kr ;srhy-
m’.krspk rksVk gks.;kiklwu okpfo.;kdfjrk jks/kd iqjfo.;kr ;srhy o oS;fDrd
lqjf{krrs dfjrk i.k /ofu {ki.kd iqjfo.;kr ;srhy-
eWfXut vkWDlkbM o eWfXut Mk; vkWDlkbM] eWfXut lYQsV] f>ad lYQsV o Qsjks vykW;tP;k ¼FkekZbV
izfØ;s}kjs½ mRiknukdfjrk EIA/EMP
dk;Zdkjh lkjka”k
esllZ jk?ko feujYl 19 PECS, ukxiwj
?kudpjk
MnSO4 mRiknu o R;kP;k O;oLFkkiuse/ks @ 9 rs 10% njkus ?kudpjk fufeZr gksbZy-
xkG.k izfØ;s iklwu fufeZr Vkdwu fnysys dsd izeq[k ?kudpjk vlsy
fufeZr ?kudpÚ;kpk okij foVk r;kj dj.Ókdfjrk dsyk tkbZy-
MnO mRiknu O;oLFkkius njE;ku fufeZr ?kudpjk
480 TPA ¶ykW; ,W”k r;kj gksbZy-
fufeZr gks.kkjk ?kudpjk /kksdknk;d o fo’kkjh ul.kkj
fufEkZr gks.kkjh ¶ykW; ,W”k foVk cufo.kkÚ;kyk fod.Ókr ;sbZy-
lkekftd&vkfFkZd i;kZoj.k
izLrkfor izdYikps yksdla[;k o lkekftd&vkfFkZd ifjfLFkrhoj izdYikrhy izfØ;k
njE;ku gks.kkjs izHkko [kkyhy izek.ks vkgs-
jkstxkj la/khr ok< o LFkykarj jkstxkjkr ?kV-
izfØ;s VII;k njE;ku 30 yksdkauk izR;{k o vizR;{k jkstxkj ns.;kr ;sbZy-
Lons”kh oLrq o lsok] tfeuhP;k fderh] ?kjHkkMs o etqjh e/;s ok<-
vH;kl {ks=kr lkek&vkfFkZd i;kZoj.kkr lq/kkj.kk-
okgrwd] laizs’k.k] LokLF; o “kS{kf.kd lqfo/kkae/;s lq/kkj.kk-
O;kikjkr ok<] O;kikj O;olk; o lsok {ks=kr jkstxkjkr ok<]
Lkek&vkfFkZd i;kZoj.kkoj ,dq.k izHkko Qk;ns”hkj jkg.kkj vkgs-
esllZ flax Qsjks vykW;t ps izca/kd dq”ky o vdq”ky oxkZrhy jkstxkjk
dfjrk LFkkfud yksdkauk izk/kkU; ns.;kps izLrkfor vkgs-
eWfXut vkWDlkbM o eWfXut Mk; vkWDlkbM] eWfXut lYQsV] f>ad lYQsV o Qsjks vykW;tP;k ¼FkekZbV
izfØ;s}kjs½ mRiknukdfjrk EIA/EMP
dk;Zdkjh lkjka”k
esllZ jk?ko feujYl 20 PECS, ukxiwj
i;kZoj.kh; ifj{k.k vkjk[kGk
esllZ jk?ko feujYl P;k izLrkfor izdYike/;s izLFkkfir dsysY;k iznq’k.k fu;a=.k
midj.kkP;k ;ksX;rsps eqY;ekiu dj.Ókdfjrk i;kZoj.kkRed ifj{k.k dk;ZØe
egÙoiw.kZ vkgs- izLrkfor izdYi eWfXut Mk;vkWDlkbM] eWfXut vkWDlkbM] eWfXut
lYQsV] f>ad lYQsV o Qsjks vykW;t ¼FkekZbV izfØ;s }kjk½ cufo.;kdfjrk vkgs-
ifj{k.k LFkGkalg i;kZoj.kkrhy ?kVdkaps uequk ladyu o fo”ys’k.k dsanzh; iznq’k.k
fu;a=.k eaMGkP;k ekxZn”kZuk vuqlkj dj.Ókr ;sbZy-
esllZ jk?ko feujYl }kjs izLrkfor izdYike/ks iznq’k.kkP;k ikrGhps eqY;ekiu
fu;fer vk/kkjkoj dj.;kr ;sbZy- R;keqGs vH;kl {ks+=krhy i;kZoj.kkrhy iznq’kdkaph
ekfgrh feGfo.Ókdfjrk i;kZoj.kkRed funZs”kdkaph fu;fer iMRkkG.kh dj.ks
vko”;d vkgs-
iMrkG.khps mn~ns”k
uohu fodklk lkscr izHkko eqY;ekiu vH;klkP;k ifj.kkekps rif”kyokj
iMrkG.kh dj.ks
xaHkhj Eg.kwu T;k izHkkokaph vksG[k dj.Ókkr vkyh R;k ?kVdkaP;k fn”ksus
ekxksok ?ks.ks-
fu;a=.k mik; ;kstukaP;k dk;Z {kersph rikl.kh o eqY;ekiu dj.ks-
izLrkfor miØekeqGs gks.kkjs vk?kkr eqY;kadu vH;klke/;s vk<Gys izHkko ts
fparktud ukgh R;k O;frfjDr uohu ?kVd lqfuf”pr dj.ks
fodklk lacf/kr ?ks.Ókr vkysys x`ghrds rikl.ks o vko”Ód mik; ;kstuk
izkjaHk dj.Ókps fopyu “kks/kwu dk<.ks-
xq.kfo”ks’k T;kaph fu;fer ifj{k.k vko”Ódrk vkgs- [kkyh uewn dsys vkgs-
eWfXut vkWDlkbM o eWfXut Mk; vkWDlkbM] eWfXut lYQsV] f>ad lYQsV o Qsjks vykW;tP;k ¼FkekZbV
izfØ;s}kjs½ mRiknukdfjrk EIA/EMP
dk;Zdkjh lkjka”k
esllZ jk?ko feujYl 21 PECS, ukxiwj
ok;q xq.koÙkk
ik.kh o lkaMik.kh xq.koÙkk
/ouh ikrGh
Ek`nk xq.koÙkk
i;kZoj.kh; O;oLFkkiu ;kstuk
ok;q mRltZu
ok;q iznq’k.kkps L=ksr dPpkeky gkrkG.kh iz.kkyh] lkexzh okgrwd] izfØ;k
midj.kke/;s dPpk eky Hkj.ks bR;kfn vkgsr- dPph lkexzh Hkj.;kdfjrk Loa;pfyr
izfØ;k midj.ks okij.;kr ;srhy- ¶YÓw xWlps ;ksXÓ izdkjs viLdj.k gks.Ókdfjrk
30eh- P;k i;kZIr maphoj fpeuh izLrkfor vkgs- ok;q mRltZu fu;af=r dj.Ókdfjrk
[kkyhy i;kZoj.kh; O;oLFkkiu ;kstusph veyctko.kh dj.Ókr ;sbZy-
/kwj fu;a=fr dj.Ókdfjrk izfØ;k ;kstuk
30 eh map fpe.kh uarj cWx fQYVj clfo.Ókkr ;srhy-
lkexzh fjdkes dj.;kP;k izfØ;sr] eky okgrqdhP;k {ks=kr gks.kkÚ;k mM.kkÚ;k
mRltZukyk iq.kZi.ks vkoj.kklfgr fu;af=r dj.Ókr ;sbZy-
jk’Vªh; ifjos”kh ok;q xq.koÙkk izek.kd lkscr vuqikyukps izfrosnu lqfuf”pr
dj.Ókdfjrk fu;fer vk/kkjkoj ifjos”kh ok;q xq.koÙkk rikl.kh dj.;kr
;sbZy- dkj[kkU;kPÓk ifjljkr ifjos”kh ok;q xq.koÙkk CPCB us fnysY;k
izek.kkis{kk vf/kd ul.kkj (PM10 100g/m3, PM2.560g/m
3 SO2 80g/m
3, NOx
80g/m3 and CO 04g/m
3)
ok;q xq.koÙkk rikl.khph okjaokjrk jkT; iznq’k.k fu;a=.k eaMGk}kjs ekU;rk
izkIr eqn~nîkkuqlkj jkfgy o vgoky vuqikyukpk Hkkx Eg.kwu tek dj.;kr
;sbZy o R;kph uksan BsoY;k tkbZy-
eWfXut vkWDlkbM o eWfXut Mk; vkWDlkbM] eWfXut lYQsV] f>ad lYQsV o Qsjks vykW;tP;k ¼FkekZbV
izfØ;s}kjs½ mRiknukdfjrk EIA/EMP
dk;Zdkjh lkjka”k
esllZ jk?ko feujYl 22 PECS, ukxiwj
fpeUkhph fu;fer rikl.kh dsyh tkbZy- izdYikiklwu gks.kkÚ;k loZ mRltZu
CPCB/ jkT; iznq’k.k fu;a=.k eaMGkus izLrqr izek.kkr feGfo.;kdfjrk
fu;af=r dsY;k tkbZy-
fLojfyax ef”ku o n zo vksr.;kP;k uGh lg ViP;k ek/;ekus Hkêh iklwu
fu?k.kkjs /kqj ljG ckgsj dk<.;kr ;sbZy-
i;kZoj.k LoPN o vkjksX;nk;d Bso.;kdfjrk mM.kkjs mRltZu o ok;q iznq’kd
fu;af=r dj.;kdfjrk gfjr iV~Vk ijr ok<fo.;kr ;sbZy-
ty i;kZoj.k
MnO o MnO2, eWfXut lYQsV o dksjdksG dkekdfjrk 11 KLD ik.Ókph
vko”Ódrk vkgs- la;a=krhy izfØ;s njE;ku 4 ?ku eh izfr fnol brds
lkaMik.kh r;kj gksbZy- Q”khZ o midj.k /kq.Ókiklwu fufeZr lkaMik.kh izdYi
ifjljkrhy lsVfyax@fuf’Ø;hdj.k Vkdh e/ks izfØ;kÑr dsys tkbZy vkf.k
izfØ;kÑr dsysys ik.kh ijr izfØ;s e/ks okij.Ókdfjrk iquiZfØ;kÑr dj.Ókr
;sbZy- f>fxax izfØ;siklwu fufeZr lkaMik.kh izfØ;se/ks okij.Ókr ;sbZy-
izLrkfor izdYike/ks izlk/kux`g o ckFk:e iklwu fufeZr lkaMik.kh 1-5 ?ku eh
izfr fnol brds jkfgy ts can izdkjP;k 5 ?ku eh@fnol P;k STP e/ks
izfØ;kÑr dsys tkbZy- vH;kl {ks=kP;k 1 fd-eh- e/ks eksBh unh ukgh-
5 fd-eh- pk ty fupjk udk”kk [kkyhy vkÑfr e/ks fnysysk vkgs-
/ofu i;kZoj.k
daiukeqGs gks.kkjh froz /ofu VkG.Ókdfjrk fofo/k fBdk.kh iWfMax iqjfo.Ókr
;sbZy-
fu;fer ns[kjs[kh O;frfjDr /ofu mRiUUk gks.kkÚ;k ;qfuV e/;s dke dj.kkÚ;k
deZpkÚ;kdfjrk oS;fDrd b;j IYkWx@eQph f”kQkjl dj.Ókr ;sbZy-
eWfXut vkWDlkbM o eWfXut Mk; vkWDlkbM] eWfXut lYQsV] f>ad lYQsV o Qsjks vykW;tP;k ¼FkekZbV
izfØ;s}kjs½ mRiknukdfjrk EIA/EMP
dk;Zdkjh lkjka”k
esllZ jk?ko feujYl 23 PECS, ukxiwj
loZ [kqY;k midj.kkauk ;ksXÓ vkoj.k] foHkktukph jpuk dj.Ókr ;sbZy-
buysV vkf.k vkÅVysV iqjfo.Ókr ;srhy ts ;ksXÓ vk[k.Ókr o r;kj
dj.Ókr lksih vlrhy-
loZ fQj.kkÚ;k lk/kukauk ;ksX; izdkjs oax.k dsys tkbZy vkf.k “kD; rso<s /ofu
izlkj.k deh dj.;kdfjrk vkoj.k iqjfo.;kr ;srhy-
m’ekpk rksVk VkG.Ókdfjrk foHkktd iqjfo.Ókr ;srhy o /ofu {ki.kkdfjrk
oS;fDrd lk/k.ks iqjfo.Ókr ;srhy-
?kudpjk O;oLFkkiu ;kstuk
MnSO4 mRiknu o R;kP;k O;oLFkkiuse/ks @ 9 rs 10% njkus ?kudpjk fufeZr gksbZy-
xkG.k izfØ;s iklwu fufeZr Vkdwu fnysys dsd izeq[k ?kudpjk vlsy
fufeZr ?kudpÚ;kpk okij foVk r;kj dj.Ókdfjrk dsyk tkbZy-
MnO mRiknu O;oLFkkius njE;ku fufeZr ?kudpjk
480 TPA ¶ykW; ,W”k r;kj gksbZy-
fufeZr gks.kkjk ?kudpjk /kksdknk;d o fo’kkjh ul.kkj
fufEkZr gks.kkjh ¶ykW; ,W”k foVk cufo.kkÚ;kyk fod.Ókr ;sbZy-
lkekftd & vkfFkZd i;kZoj.k
esllZ jk?ko feujYl {ks=kP;k laiw.kZ lkekftd vkf.k vkfFkZd fodkl dj.Ókl
djkjcn~/k jkfgy izdYikarxZr LFkkfud ifjljkrhy toGikl 30 jkstxkj ns.Ókr
;sbZy- izLrkfor miØekeqGs fuekZ.k gks.kkÚ;k izfrdqy izHkkokauk “kefo.Ókdfjrk o
LFkkfud yksdkae/khy vk”kadk deh izdYikpk lqjGhr izkjaHk o izdYi dk;Zjr
eWfXut vkWDlkbM o eWfXut Mk; vkWDlkbM] eWfXut lYQsV] f>ad lYQsV o Qsjks vykW;tP;k ¼FkekZbV
izfØ;s}kjs½ mRiknukdfjrk EIA/EMP
dk;Zdkjh lkjka”k
esllZ jk?ko feujYl 24 PECS, ukxiwj
Bso.Ókdfjrk izHkko”kkyh i;kZoj.kh; O;oLFkkiu ;kstuk (EMP) r;kj dj.ks vko”Ód
vkgs- R;kdfjrk [kkyhy izek.ks lq>ko Bso.Ókr vkys vkgs-
izdYi vf/kdkÚ;kauh LFkkfud yksdka”kh fu;fer laidZ izLFkkfir dj.ks]
LFkkfud ;qodkauk jkstxkjkph la/kh miyC/k d:u ns.ks-+
izdYi vf/kdkÚ;kus i;kZoj.kh; O;oLFkkiusoj fu;fer i;kZoj.kh ?kMkeksMh
dk;ZØe ?ks.ks-
jkstxkjkP;k la/kh gk ekx.khpk egRoiw.kZ ?kVd vkgs] LFkkfud yksdkquk R;kaP;k
“kS{kf.kd ik=rsuqlkj jkstxkj ns.ks-
izdYi vf/kdkÚ;k}kjs ?ks.Ókr ;s.kkÚ;k lkekftd dY;k.k ;kstuk ikj
ikM.Ókdfjrk LFkkfud iz”kklu] xzke iapk;r] xV fodkl vf/kdkjh gÓkaP;k”kh
;ksXÓ lgdk;kZdfjrk leUo; lk/k.ks-
O;oLkk;kfo’k;d lqj{kk o vkjksXÓ O;oLFkkiu
esllZ jk?ko feujYl }kjs QWDVjh dk;nÓkraxZRk loZ vko”Ód rjrwnh iqjfo.Ókr
;srhy- ;k O;frfjDr lqj{kk lferh r;kj dsyh tkbZy vkf.k O;oLFkkid eaMG
deZpkÚ;kaP;k leku lgHkkxkus dk;Z dsyh tkrhy- loZ OkS;fDRkd lqj{kk lk/kuks tls
lqj{kk tqrs] gsYesV o x.kos”k ns.Ókr izR;sd depkÚ;kauk R;kaP;k dk;ZizdkjkP;k vk/kkjs
ns.Ókr ;srhy- ,[kknÓk O;fDr us /kwj laq?kY;kl R;kyk LoPN gosr dk<.Ókr ;sbZy
vkf.k 30 feuVkdfjrk ekLd P;k ek/;ekus vkWDlhtu ns.Ókr ;sbZy o vko”Ódrk
vlY;k dkMhZvksiyeksujh “olksPNokl ns.Ókr ;sbZy-