dış ticaretin yapısı

Dış Ticaretin Yapısı

Dünya Ticaret Sistemi

Dünya Ticaretinin Nedenleri ve Sonuçları

• Bir yerde çok fazla üretilen bazı mallar, dünyanın başka yerinde çokça talep edilir.

• Dünya kaynaklarının bölgeler itibariyle çok farklı dağılmış olması.

• Teknolojik gelişmenin sonucunda yaratılan yeni ürünlere olan talebin artması

• Çevre ve Sağlık koşullarının yeni tip ürünlere ihtiyaç yaratması (daha çevreci ürünler)

Dış Piyasaların Değerlendirilmesi (2)

• EKONOMİK FAKTÖRLER:– GSMH– Sermaye Birikimi– Halkın Alım Gücü– Entelektüel Sermaye– İşgücü– Enflasyon– Kredi olanakları– Sermaye Piyasasının Yapısı– Döviz kuru ve serbestisi


• DOĞAL KOŞULLAR:– Hammaddeler– Coğrafi Konum

• KÜLTÜREL FAKTÖRLER:– Dil ve Din– Örf ve Adetler

• DEMOGRAFİK FAKTÖRLER:– Nüfus Miktarı– Nüfus Dağılımı– Yaş ve Cinsiyet


• ALTYAPI VE DAĞITIM KANALLARI– Kara, Deniz ve Havayolları, Demiryolları vs.– Haberleşme Ağları

• HÜKÜMET POLİTİKALARI– Serbest ticaret, devletçilik uygulamaları, kambiyo ve dış

ticaret politikaları• GÜÇ BLOKLARINA ÜYELİK VE EKONOMİK İŞBİRLİĞİ

ANTLAŞMALARI– GATT, AB gibi çok taraflı ve ikili antlaşmalara taraf olmak

DIŞ TİCARETİN YÖNETİMİ (1)

• ÜRETİM SÜRECİNİN YÖNETİMİ– İnsan kaynaklarının yönetimi– Harcamaların yönetimi– Ürünün dış piyasada adaptasyonunun yönetimi– Zamanlama ve lojistiğin yönetimi– Ambalajlamanın yönetimi

DIŞ TİCARETİN YÖNETİMİ (2)

• PAZAR ANALİZİ VE DIŞ PAZARIN YÖNETİMİ– Doğru mal, doğru müşteri, doğru zaman– Dağıtım ve satış– Markalama ve fiyat verme / alma yönetimi– Risk yönetimi – Promosyon / tanıtım yönetimi– Piyasalara girme stratejilerinin yönetimi

DIŞ PİYASALARIN FİRMALAR AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

• SWOT Analizi– Strength – Güçlü yönler– Weakness – Zayıf yönler – Opportunities – Fırsatlar – Threats – Tehditler

SWOT Analizi

GÜÇLÜ YANLAR:• Şirket pazarlayacağı mal konusunda; mali

gücünü, personel yapısını, yurt içi potansiyelini,yurt dışı potansiyelini, rekabet gücünü kontrol eder.

• Gideceği ülkedeki piyasa koşullarını, ekonomik ve sosyal yapıyı araştırır.

SWOT ANALİZİ

ZAYIF YANLAR:• Şirket kendi ürün ve firmasının zayıf yönlerini

belirler karşı piyasa ve muhatap firmanın sorunlu ve belirsiz yönlerini gözler.

FIRSATLAR:• Niche Piyasaların araştırılmasıTEHDİTLER:• Rekabet gücü, rakip firmalar

Uluslararası Ticaret Teorisi

• Tarihçe– Merkantilizm– Fizyokrasi– Serbest Ticaret Anlayışı

• Adam Smith• David Ricardo

• Modern Dış Ticaret Teorileri– Mutlak Üstünlükler– Karşılaştırmalı Üstünlükler

Merkantilizmin Doğuşu

• Ortaçağ Avrupası: Feodal Beylikler & Prenslikler

• Emperyalizm & Küryalizm Savaşı• Ulusçuluk (Kavim-Taba) Akımlarının doğuşu

(XV. Ve XVI. yy.)• Kapalı Ekonomiler• Coğrafi Keşifler => Sömürgecilik

Merkantilizm: Müdahaleci Görüş

• Amaç: Güçlü Devlet = Güçlü Ordu• Zenginlik ve Refahın Kaynağı: Altın & Gümüş,

Kıymetli Madenler (Bulyonizm=İspanyol Merkantilizmi)

Merkantilist Politikalar -1-

• Sömürgecilik: Kıymetli maden yatakları olmayan bir ülke, keşfedilen ülkeleri sömürgeleştirerek kıymetli madenleri ele geçirebilir.

• Aktif Dış Ticaret Bilançosu: İhracat ithalattan fazla olursa aradaki fark kıymetli madenlerle ödenecektir.

• Müdahalecilik: İthalatın azaltılması için; ağır gümrük vergileri ve ithalat yasaklarının uygulanması

Merkantilist Politikalar -2-

• Sanayileşme: Aktif dış ticaret bilançosu için; hammadde ithal edilmeli, mamul mal ihraç edilmelidir. Sanayinin gelişmesi ise devlet himayesinde olacaktır (teşvikler).

• Hızlı Nüfus Artışı: Hızlı nüfus artışı sayesinde sanayiye ucuz emek girdisi sağlanacağından mamul mal maliyetleri düşecek, dış rekabet gücü artacaktır.

Merkantilizmin Eleştirisi

• Para ≠ Zenginlik (Refah)• Para ve kıymetli madenler de diğer iktisadi

varlıklar gibi çok olunca değerini yitirir.• Aktif Dış Ticaret Bilançosu => Enflasyon• Tarımın ihmali, sanayiin hammadde ihtiyacını

dışa bağımlı kılmıştır.• Sanayileşmek için yatırım malı ithal eden bir

ülkenin başlangıçta dış ticaret bilançosunun pasif olması beklenir.

Fizyokrasi: Liberal Görüş -1-

• 1750 – 1775: Fransız Ekolü• Fizyokrasi: “Doğal Düzen”• Özellikle Fransa’da izlenen sanayi

merkantilizmi, çiftçiyi ağır vergiler ve aleyhte gelişen dış ticaret hadleri ile ezmişti (Fransız İhtilali).

• “Laissez faire, laissez passer”


• Servetin Kaynağı: Toprak ve tarımsal ürünler.• Üretim teorisi: “Net hasıla” yaratan tek

faaliyet tarımdır.• Paylaşım Teorisi:

– Üretici Sınıf: Çiftçiler, üretimden net hasıla kazanır.– Toprak Sahipleri: Net hasılanın bir kısmını rant

olarak elde ederler– Kısır Sınıflar: Sanayici ve Tüccar; sanayi mallarını

satarlar


• Tek Vergi Politikası: Vergi üretimden (tarımdan) alınmalıdır.– Çiftçiler vergi bedelini toprak kirasından

kesecekleri için fiiliyatta vergiyi toprak sahipleri ödeyecek, çiftçiler vergi sorumlusu olacaklardır.

Modern Dış Ticaret Teorileri

• Adam Smith: “Mutlak Üstünlükler”– Zenginliğin (Refahın) Kaynağı: Üretim!– İthalatın yasalanması, kaçakçılığı teşvik eder, bu da

RİSK’i artırır => Dış ticaret hadlerinin kötüleşmesi.– İşbölümü ve Uzmanlaşma

• David Ricardo: “Karşılaştırmalı Üstünlükler”

Mutlak Üstünlükler Teorisi -1-

• Her ülke üretiminde mutlak üstünlüğe sahip olduğu malın üretiminde uzmanlaşmalıdır. Üretiminde mutlak üstünlüğe sahip olmadığı malı üretmekten vazgeçmeli ve onu ithal etmelidir.

• A. Smith yine de, gümrük resimlerinin kaldırılması yoluyla serbest ticaretin sınırlanması ve ulusal üretimin korunmasını bazı istisnai hallerde kabul etmiştir. (Ör. Navigation Act)

Mutlak Üstünlükler Teorisi -2-

Açıklamalı Örnek:İngiltere Amerika

Buğday 20 birim/saat 80 birim/saat

Tekstil 50 birim/saat 30 birim/saat

Buğday üretiminde kullanılan emeğin verimliliği Amerika’da daha fazladır. => Buğday üretiminin maliyeti Amerika’da daha düşüktür.

Tekstil üretiminde kullanılan emeğin verimliliği İngiltere’de daha fazladır. => Tekstil üretiminin maliyeti İngiltere’de daha düşüktür.

Karşılaştırmalı Üstünlükler Teorisi -1-

• Eğer Ülke bazı malların üretiminde diğer mallara göre daha yüksek oranlarda verimli ise, karşılaştırmalı olarak en etkin olduğu alanların üretiminde uzmanlaşması ve bunları ihraç etmesi beklenir.


Kumaş (metre) Şarap (litre)

İngiltere 80 40

Portekiz 10 20

• İngiltere her iki malın üretiminde de mutlak üstün.• Kumaş üretiminde Portekiz’in 8 katı daha verimli, şarap üretiminde ise, 2 katı daha verimli.• İngiltere Kumaş üretiminde, Portekiz Şarap üretiminde karşılaştırmalı üstünlüğe sahiptir.


• Kumaş– İngiltere: Satıcı (Yurt-içi Fiyatlar: 1K=1/2 Ş)– Portekiz: Alıcı (Yurt-içi Fiyatlar: 1K=2 Ş)

• Şarap– Portekiz: Satıcı (Yurt-içi Fiyatlar: 1Ş=2K)– İngiltere: Alıcı (Yurt-içi Fiyatlar: 1Ş=1/2K)

• Dış Ticaret Hadleri:– Kumaş: 1/2Ş<1K<2Ş– Şarap: 1/2K<1Ş<2K

Fırsat Maliyeti

• Emek maliyeti ve Fırsat Maliyeti

• Bir malın fırsat maliyeti; o malın üretimini bir birim artırmak için gereken kaynakları serbest bırakmak üzere, başka bir malın üretiminden vazgeçilmesi gereken miktara eşittir.

Açıklanmış Karşılaştırmalı Üstünlükler -1-

Türkiye’nin Rekabet Gücü Yüksek Endüstrileri:• HAMMADDE YOĞUN ÜRÜNLER

– Balık, yumuşakça, kabuklu ve omurgasızlar vb ürünler

– Meyve ve sebzeler– Yağlı tohumlar ve yağ veren meyveler– Ham gübre ve maden (Kömür, petrol ve değerli

taşlar hariç)


• EMEK YOĞUN ÜRÜNLER– Tekstil iplikleri, kumaşlar, şekil verilmiş

mensucattan eşyalar– Metal olmayan maddeden yapılmış eşyalar– Prefabrik yapı, sıhhi su tesisat, ısıtma ve sabit

aydınlatma cihazları– Mobilya yatak takımı, yatak payandaları ve

yastıkları– Seyahat eşyaları, el çantaları vb. taşıyıcı eşya– Giyim eşyaları ve bunların aksesuarları


• SERMAYE YOĞUN ÜRÜNLER– Kauçuk eşya– Beyaz Eşya– Demir – çelik

Seçilmiş Ülkeler için İhracatta Yoğunlaşma Oranları

Ülke İhracat Kategorisi Toplam İhracat Hacmi İçerisindeki Payı

Arjantin Gıda ve Canlı HayvanMineral Yakıt

31.617.1

Cote D’Ivoire Gıda ve Canlı HayvanMineral Yakıt

57.211.4

El Salvador Gıda ve Canlı Hayvan 29.9

Grenada Gıda ve Canlı HayvanMakine ve Techizat

64.514.4

İrlanda KimyasalMakine ve Techizat

41.835.1

Japonya Makine ve Techizat 67.1

Kore Makine ve Techizat 61.4

Madagaskar Gıda ve Canlı Hayvan 35.8

Nijerya Petrol dışı Hammadde 57.3

Rusya Mineral Yakıt 55.5

Suudi Arabistan Mineral Yakıt 88.8

Amerika Makine ve Techizat 50.4

Dünya Ticaret Hacmi ve Üretimdeki Büyüme

DÜNYA TİCARETİNİN GÖRÜNÜMÜAnnex Table 45. Shares in world exports and importsPercentage, values for goods and services, national accounts basis

1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010

A. Exports

Canada 3,6 3,5 3,5 3,6 3,7 4,0 4,2 4,1 3,8 3,5 3,4 3,3 3,1 2,9 2,7 2,6 2,5

France 5,6 5,6 5,4 5,2 5,6 5,3 4,8 4,9 4,9 4,9 4,7 4,3 4,1 4,0 3,8 3,9 3,7

Germany 9,3 9,5 9,1 8,5 9,1 8,8 8,0 8,6 9,0 9,3 9,3 8,9 8,9 9,1 8,8 8,6 8,5

Italy 4,5 4,6 4,7 4,3 4,5 4,1 3,8 4,0 3,9 4,0 3,8 3,6 3,5 3,6 3,4 3,4 3,3

Japan 8,1 7,6 6,8 6,6 6,1 6,3 6,5 5,7 5,5 5,4 5,4 5,1 4,7 4,5 4,3 4,1 4,0

United Kingdom 5,3 5,1 5,3 5,6 5,6 5,5 5,2 5,2 5,2 5,1 4,9 4,7 4,7 4,3 3,9 4,1 4,2

United States 13,5 12,8 13,0 13,7 14,0 14,0 13,8 13,5 12,5 11,1 10,4 10,2 10,0 9,6 9,5 10,2 10,0

Other OECD countries 24,6 25,6 25,6 25,1 26,3 26,3 25,6 26,3 26,5 27,2 27,1 26,5 26,1 26,5 26,5 27,1 27,0

Total OECD 74,6 74,4 73,4 72,7 75,0 74,5 71,8 72,2 71,4 70,6 69,1 66,5 65,1 64,4 63,0 64,0 63,3

Non-OECD Asia 14,5 14,9 15,3 16,0 14,9 15,1 16,4 16,1 16,8 17,1 17,7 18,5 19,2 19,6 19,6 20,8 21,0

Latin America 2,8 2,8 2,8 3,0 2,9 2,7 2,9 2,9 2,8 2,7 2,9 3,2 3,3 3,3 3,5 3,0 3,0

Other non-OECD countries 8,0 7,9 8,5 8,3 7,2 7,7 9,0 8,8 9,0 9,6 10,4 11,8 12,4 12,6 14,0 12,2 12,7

Total of non-OECD countries 25,4 25,6 26,6 27,3 25,0 25,5 28,2 27,8 28,6 29,4 30,9 33,5 34,9 35,6 37,0 36,0 36,7

B. Imports

Canada 3,5 3,2 3,2 3,5 3,6 3,7 3,7 3,5 3,4 3,2 3,0 3,0 2,9 2,8 2,6 2,6 2,6

France 5,5 5,4 5,2 4,8 5,2 5,0 4,7 4,7 4,6 4,8 4,7 4,5 4,4 4,4 4,3 4,4 4,2

Germany 9,4 9,5 8,9 8,3 8,8 8,6 7,9 8,1 7,9 8,4 8,1 7,8 7,9 7,9 7,8 8,1 8,0

Italy 3,9 4,0 3,8 3,7 4,0 3,8 3,6 3,7 3,8 3,9 3,8 3,6 3,7 3,7 3,5 3,4 3,4

Japan 6,4 6,5 6,6 6,1 5,2 5,4 5,6 5,3 4,9 4,7 4,7 4,6 4,4 4,1 4,4 4,4 4,3

United Kingdom 5,4 5,3 5,4 5,6 5,9 5,9 5,5 5,6 5,8 5,6 5,5 5,3 5,3 5,0 4,4 4,6 4,7

United States 15,5 14,5 14,7 15,5 16,5 17,8 18,7 18,2 17,8 16,6 16,0 15,9 15,3 14,1 13,1 12,8 12,5

Other OECD countries 24,2 24,7 25,1 24,5 25,4 25,5 24,9 25,0 25,4 26,2 26,2 25,8 25,8 26,5 26,5 26,6 26,6

Total OECD 73,9 73,1 72,9 72,0 74,4 75,7 74,6 74,3 73,7 73,4 71,9 70,6 69,8 68,3 66,7 66,9 66,3

Non-OECD Asia 14,8 15,4 15,6 16,0 13,8 13,9 15,2 14,9 15,5 15,7 16,8 17,2 17,4 17,6 17,8 17,4 18,2

Latin America 3,0 3,1 3,1 3,5 3,6 3,0 3,0 3,0 2,5 2,3 2,4 2,6 2,8 3,0 3,3 3,0 3,0

Other non-OECD countries 8,2 8,3 8,5 8,6 8,2 7,4 7,2 7,8 8,3 8,6 9,0 9,5 10,0 11,1 12,2 12,7 12,5

Total of non-OECD countries 26,0 26,9 27,1 28,0 25,6 24,3 25,4 25,7 26,3 26,6 28,1 29,4 30,2 31,7 33,3 33,1 33,7

Note: Regional aggregates are calculated inclusive of intra-regional trade.

Source: OECD Economic Outlook 85 database.

Dış Ticaretin Coğrafi Dağılımı2003

İhracat İthalat

Hacim ($ milyar)

Pay (%) Hacim Pay(%)

Kuzey Amerika 996 13.7 1,552 20.5

Latin Amerika 377 5.2 366 4.8

Batı Avrupa 3141 43.2 3173 42

AB 2894 39.8 2914 38.9

Baltık ve Doğu Avrupa

400 5.5 378 5.0

Afrika 173 2.4 165 2.2

Asya 1897 26.1 1734 22.9

Toplam 7274 100 7557 100

Ülke Gruplarına Göre Dünya İhracatının Yapısı, 1969 – 71 ve 1990 - 91

İthalatİhracat

Dünya Gelişmiş Piyasa Ekonomileri

Gelişmekte olan Piyasa Ekonomileri

Doğu Avrupa

Sosyalist Ülkeler

Gelişmiş Piyasa Ekonom.1969-711990-91

71.771.8

78.177.6

72.363.1

24.638.8

46.437.6

Gelişmekte olan Piy. Ekonom.1969-711990-91

17.721.1

18.418.5

19.427.4

9.213.8

14.346.1

D. Avrupa1969-711990-91

9.85.0

3.22.9

6.44.1

64.443.7

39.315.3

Sosyalist Ülkeler1969-711990-91

0.82.0

0.41.0

2.15.3

1.83.7

-0.9

Dünya1969-711990-91

100100

100100

100100

100100

100100

Ülke Gruplarına Göre Dünya İhracatının Yapısı,2002

Destinasyon

Orijin K. Amerika L. Amerika B. Avrupa Orta ve Doğu Avrupa

Afrika Orta Doğu

Asya Dünya

K. Amerika 40.3 16.1 17.9 0.7 1.2 2.1 21.5 100

L. Amerika 61.3 15.4 12.6 1.0 1.2 1.3 6.7 100

B. Avrupa 10.2 2.1 67.3 6ç3 2.5 2.6 7.8 100

Orta ve Doğu Avr.

4.5 1.9 56.2 25.5 1.2 2.4 7.7 100

Afrika 17.0 3.3 50.9 0.7 8.1 2.3 16.8 100

Orta Doğu 15.5 1.4 16.4 0.8 3.8 7.1 47.4 100

Asya 24.3 2.4 16.0 1.3 1.6 3.0 48.9 100

Dünya 21.3 5.0 40.6 4.5 2.1 2.7 22.2 100

Mal Gruplarına Göre Ticaret -1-63-73 70-79 80-85 85-90 90-98 95-00 2000 2001 2002

Üretim

Tüm 6.0 4.0 1.7 3.0 2.0 4.0 5.0 -0.5 1.0

Tarım 2.5 2.0 2.9 1.9 2.0 2.5 1.5 1.5 0.5

Maden 5.5 2.5 -2.7 3.0 2.0 2.0 3.5 -0.5 0.5

Endüst. 7.5 4.5 2.3 3.2 2.0 4.0 6.0 -1.0 1.0

İhracat

Tüm 9.0 5.0 2.1 5.8 6.5 7.0 11.0 -0.5 3.0

Tarım 14.0 4.5 1.0 2.2 4.0 3.5 4.5 2.5 1.5

Maden 7.5 1.5 -2.7 4.8 5.5 4.0 6.0 -0.5 0.5

Endüst. 11.5 7.0 4.5 7.0 7.0 8.0 13.0 -1.5 3.0

Mal Gruplarına Göre Ticaret -2-Sanayi Ürünleri

İhracat İthalat

Ülke $ Pay (%) Ülke $ Pay (%)

Almanya 748.4 10.0 Amerika 1305.6 16.8

Amerika 724.0 9.7 Almanya 601.7 7.7

Japonya 471.0 6.3 Çin 412.8 5.3

Çin 438.4 5.9 Fransa 388.4 5.0

Fransa 384.7 5.1 İngiltere 388.3 5.0

İngiltere 303.9 4.1 Japonya 383.0 4.9

Hollanda 293.4 3.9 İtalya 289.0 3.7

İtalya 290.2 3.9 Hollanda 261.1 3.4

Kanada 272.1 3.6 Kanada 245.6 3.2

Belçika 254.6 3.4 Belçika 234.3 3.0

Hong Kong 224.0 3.0 Hong Kong 232.6 3.0

Kore 194.3 3.6 İspanya 200.1 2.6

Meksika 165.3 2.2 Meksika 179.0 2.3

Dünya Ticaretinin Mal Bileşimi 2002 ve 1980Ürün Kategorisi 2002 (milyar $) Pay % (2002) Pay % (1980)

Tarım Ürünleri 583 9.3 14.7

Gıda 468 7.5 11.0

Hammadde 114 1.8 3.7

Madencilik 788 12.6 27.7

Cevher ve mineral 63 1.0 2.1

Petrol 615 9.8 23.0

Demir Dışı Metaller 110 1.8 2.5

Sanayi 4708 75.1 53.9

Demir ve Çelik 142 2.3 3.8

Kimyasal 660 10.5 7.0

Diğer Yarı Sanayi 460 7.3 6.7

Makine ve Nakliye Araçları

2539 40.5 25.8

Tekstil 152 2.4 2.7

Konfeksiyon 201 3.2 2.0

Toplam 6272 100 100

Hizmetler Sektörü

İhracat İthalat

Ülke $ Pay Ülke $ Pay

Amerika 282.5 16.0 Amerika 218.2 12.5

İngiltere 129.5 7.3 Almanya 167.0 9.6

Almanya 111.7 6.3 İngiltere 112.4 6.4

İspanya 98.0 5.6 Japonya 109.7 6.3

İtalya 76.4 4.3 Fransa 81.6 4.7

Japonya 72.8 4.1 İtalya 74.1 4.3

Hollanda 70.2 4.0 Hollanda 66.2 3.8

Çin 64.1 3.6 Çin 53.8 3.1

Hong Kong 44.5 2.5 İrlanda 48.5 2.8

Belçika 41.7 2.4 Kanada 47.8 2.7

Avusturya 41.4 2.3 İspanya 46.1 2.6

Kanada 39.2 2.2 Belçika 41.4 2.4

İrlanda 35.2 2.0 Avusturya 40.6 2.3

Dış Ticarete Bağımlılık

1970 2002

Sanayileşmiş Ülkeler

Avustralya 14 29

Belçika 52 82

Kanada 23 44

Fransa 16 27

Almanya - 35

Japonya 11 10

İngiltere 23 27

Amerika 6 11

Sanayileşmekte Olan Ülkeler

Arjantin 9 28

Şili 15 36

Çin 3 29

Hindistan 4 14

İran 24 31

Kenya 30 27

Kore 14 40

Meksika 6 27

Rusya - 35

dış ticaretin yapısı

Documents