DİNİ VE TASAVVUFİ HALK EDEBİYATI

HAZIRLAYAN : DERYA EMLEK

TASAVVUF NEDİR?

• İslamiyetin temel ilkelerine dayanarak nefsi arıtıp ahlakı güzelleştirerek dini yaşama ve bu yolla Allah’a ulaşma düşüncesine tasavvuf adı verilir.

• Tasavvuf vahdet-i vücut inancına dayanır, vahdet-i vücut; tek varlık anlamına gelir.

TASAVVUFUN TOPLUMA ETKİSİ

• Tasavvuf hareketi Türkler arasında ilk kez Türkistan’da Ahmet Yesevi ile başlamış,daha sonra onun dervişleri aracılığı ile Anadolu’ya yayılmıştır.

• Bu mutasavvıflar tıpkı birer psikolog gibi toplumun manevi yönden kalkınmasını ,toplumsal moral değerlerinin yüksek tutulmasını sağlayarak psikolojik ,sosyolojik,ahlaki bozulma ve yıpranmalara engel olmuşlardır.

TASAVVUFTA AŞK

• İnsan ruhunun Allah’a kavuşup onda erime arzusudur.İki çeşit aşk vardır.1)GEÇİCİ(mecazi) AŞK• Bu aşk dünyadaki güzellere, güzelliklere, dostlara duyulan sevgidir.

• Geçici aşk, hakiki aşka bir hazırlıktır.2)HAKİKİ(ebedî,ilahi) AŞKAllah’ı ve onun güzelliğini sevmektir.Tasavvuftaki aşk ilahi aşktır.

Dini-Tasavvufi Halk Edebiyatı Nasıl Oluştu?

10. Yy.dan sonra tekkelerin çevresinde gelişen tasavvuf düşüncesi dini-tasavvufi bir halk edebiyatının doğmasına yol açmıştır.

*Oluştuğu yer dikkate alınarak tekke edebiyatı olarak da adlandırılmıştır.

*Dini ve tasavvuf içerikli şiirler hem divan edebiyatı hem de halk edebiyatı şairleri tarafından yazılmıştır.

Din-i Tasavvufi Halk Edebiyatının Genel Özellikleri

.Tekke edebiyatında ilahi aşkın ele alındığı lirik ve didaktik ürünler verilmiştir.

.Öğreticilik esas alındığından sade bir dil kullanılıştır.

.Genel olarak hece ölçüsü kullanılmış olsa da aruz ölçüsü de kullanılmıştır.

.Nazım birimi olarak hem dörtlük hem de beyit kullanılmıştır.

.Genellikle tam ve cinaslı uyak kullanılmıştır.

.Şiirler çoğunlukla tekkelerde zikir esnasında belli bir ezgiyle söylenmiştir.

NAZIM ŞEKİLLERİ

İLAHİ DEME ŞATHİYE

NEFES NUTUK DEVRİYE

İLAHİGENEL ÖZELLİKLERİ

• Allah’ı övmek için yazılan şiirlerdir.• Özel bir ezgi ile söylenir.• Koşma biçimindedir.(Dörtlüklerle

yazılır)• Son dörtlükte şairin adı veya mahlası

geçer.• Hece ölçüsü kullanılır.• Aruz ölçüsü ile yazılanlar gazel

şeklindedir.• En ünlü şairi Yunus Emre’dir.

İLAHİ ÖRNEĞİ

Aşkın aldı benden beniBana seni gerek seni

Ben yanarım dünü günü Bana seni gerek seni

Ne varlığa sevinirim Ne yokluğa yerinirim Aşkın ile avunurum

Bana seni gerek seni …….

YUNUS EMRE

NEFESGENEL ÖZELLİKLERİ

• Bektaşi şairler tarafından kaleme alınan şiirlerdir.

• Genellikle vahdet-i vücut anlatılır.Hz. Muhammed ve Hz. Ali için de övgüler söylenir.

• Alaycı bir üslup göze çarpar.• En ünlü şairi Pir Sultan Abdal ‘dır.

NEFES ÖRNEĞİGüzel aşık cevrimizi

Çekemezsin demedim miBu bir rıza lokmasıdır

Yiyemezsin demedim mi

Yimiyenler kalır na-çarGözlerinden kanlar saçarBu bir demdir gelir geçerDuyamazsın demedim mi

Pir Sultan Abdal

DEMEÖZELLİKLERİ:

Alevi şairlerin kendi düşüncelerini dile getirdikleri bestelenen nazım şeklidir.

3 veya 5 dörtlükten oluşur8‘li hece ölçüsü kullanılır.

Saz eşliğinde belli bir makamla söylenir.

NUTUK• Pirlerin ve mürşitlerin, tarikata giren dervişlere tarikat derecelerini ve

tarikat adabını öğretmek için söyledikleri şiirlerdir.• En önemli temsilcisi Kaygusuz Abdal’dır.

ŞATHİYEGENEL ÖZELLİKLERİ

• Dini ve tasavvufi halk şiirinde mizahi manzumelere şathiye denir.

• Tasavvufi konuları işleyenleri şathiyat-ı sufiyane adını alırlar.Ve inançlardan alaycı bir dille söz eder gibi yazılırlar.

• Genelde Bektaşi şairlerde rastlanır.• En tanınmış şairleri Kaygusuz Abdal ve

Yunus Emre’dir.

ŞATHİYE ÖRNEĞİÇıktım erik dalına anda yedim üzümüBostan ıssı kakıyıp der ne yersin kozumu

……………… YUNUS EMRE

DEVRİYE• İnsanın varoluşunu anlatan tasavvufi şiirlerdir.

• Vakti gelen ruh maddî âleme iner. Önce cansız varlıklara, sonra bitkilere, hayvana, insana en sonra da insan-ı kâmile geçer. Oradan da Allah’a

döner ve onunla birleşir.

TEŞEKKÜRLER