VÜCUDUMUZDAKİ SİSTEMLER

»Destek ve Hareket Sisteminin Sağlığı

Futbol Topu

Küçük Ercan’ın kardeşi olmuştu. Bu ilk önce

onun hiç hoşuna gitmemişti. Çünkü anne ve

babasının artık onu daha az seveceklerini

düşünmüştü. Bunu hisseden anne ve babası

Ercan’la konuşup durumun böyle olmayacağını

anlatmışlardı. Ercan artık kardeşini çok seviyor

ve sürekli onunla oyunlar oynamak istiyordu.

Fakat kardeşinin kendisi gibi her oyunu

oynayamayacağını fark etti ve annesine

‘kardeşim neden benim gibi topa vuramıyor?’

diye sordu.

Sizce; Ercan’ın kardeşinin topa vuramamasının sebebi ne olabilir??

*

Eklem

Çizgili

kasDüz

kas

Kalp

kasıKıkırdak

DESTEK VE HAREKET SİSTEMİ

‘den oluşur

KEMİK

‘in çeşitleridir

kısa kemik

uzun kemik

yassı kemik

KASEKLEM

‘in çeşitleridir ‘ın çeşitleridir

oynar eklem

yarı oynar eklem

oynamaz eklem

düz kas

çizgili kas

kalp kası

ETKİNLİK

Kemiğe Yakından BakalımAraç –Gereç ve Malzemeler

• Büyüteç

• Eldiven

• Koyun kol kemiği(boyuna ikiye kırılmış)

Haydi Yapalım

1.Sınıfta dörder kişilik gruplar oluşturunuz.

2.Koyun kol kemiğinin dış görünüşünü inceleyiniz. Gözlemlerinizi not ediniz.

3.Kemiğin iç yapısını ve baş kısımlarını büyüteçle inceleyiniz. Gözlemleyebildiğiniz yapıları yazmaya çalışınız.

• Kemiğin dış görünüşünü incelediğiniz zaman hangi yapıları gözlemlediniz ?

• Kemiğin iç kısmında hangi yapıları gözlemlediniz ?

Soruları Yanıtlayalım

İskeletimizi oluşturan kemikler embriyo döneminde kıkırdak yapıdadır. Embriyo gelişip yetişkin bir birey olduğunda iskelette biriken fosfor, kalsiyum, magnezyum gibi mineraller kıkırdağın sertleşmesini yani kemikleşmesini sağlar. İskeletimizi oluşturan kemiklerin şekillerine göre uzun, kısa ve yassı olmak üzere üç gruba ayrıldığını biliyorsunuz.

Kemiğin dış kısmıkemik zarı adı verilenbir zarla çevrilmiştir.Kemik zarı, kemiğinenine büyümesi veonarılması ile görevlidir.Yandaki resimdegördüğünüz uzunkemiğin uç kısmındakişişkin kısımlara baş, ikibaş arasında kalankısma ise gövde adıverilir.

Sert kemik doku

kırmızı kemik iliği

kırmızı kemik iliği

Sert kemik doku

Baş kısmında incetabaka halinde sertkemik dokusu, sertkemik dokununaltında ise gözenekliyapıya sahipsüngerimsi kemikdoku bulunur. Sertkemik doku tümkemiklerin dış kısmınısarar.

Süngerimsi doku, yapısındadüzensiz boşluklar bulunangözenekli bir yapıya sahiptir.Bu nedenle kemiklerin hafifve esnek olmasını sağlayarakhareketi kolaylaştırır.İçerisinde kırmızı kemik iliğibulunur. Kırmızı kemik iliğiningörevi kan hücreleriüretmektir.

Kemiğin gövde kısmı sertkemik dokudan oluşur.Kemiğin güçlü ve sağlamolmasını sağlar. Uzunkemiklerde sert kemikdokunun ortasındaki kanaldasarı ilik bulunur. Sarı iliğingörevi yağ depolamaktır.Ayrıca gerektiğinde kanhücreleri de üretir.

Kemiğin eklem yapan dışyüzeyleri kıkırdak tabakası ileörtülüdür. Buna eklemkıkırdağı denir. Eklemyüzeyinde olduklarındankemiklerin hareketinikolaylaştırır. Kemiğin boycauzamasına yardımcı olur.

ETKİNLİK

Kemiğe Ne Olacak?Araç – Gereç ve Malzemeler• Tavuk bacağı kemiği(çiğ, 2 adet)• Sirke(1 su bardağı)• Su(1 su bardağı)• Cam kavanoz(kapaklı 2 adet)• Büyüteç• Eldiven

Haydi Yapalım1. Eldivenlerinizi giyiniz. Tavuğun bacak kemiklerini ellerinizle bükmeye

çalışınız. Büyüteçle inceleyiniz. Gözlemlerinizi not ediniz.2. Cam kavanozlardan birine suyu, diğerine sirkeyi koyunuz.3. Kavanozlara birer kemik koyarak kapağını kapatınız. 5-7 gün

bekletiniz. 4. Sudan ve sirkeden çıkardığınız tavuk bacak kemiklerini yıkayınız. Daha

sonra bu kemikleri ellerinizle bükmeye çalışınız. Büyüteçle inceleyiniz. Gözlemleri yazınız.

1. Kemikleri sirke ve suda bekletmeden bükebildiniz mi? Neden?

2. Sirke kemiğin hangi özelliğini değiştirmiştir?

Soruları Yanıtlayalım

Kemikler, sert kemik dokusunun yanı sırasüngerimsi doku nedeniyle esnek bir yapıya dasahiptir. Etkinlikte sirke içerisinde bekletilenkemiğin kolayca bükülebildiğini gözlemlediniz.Bunun nedeni, sirkenin kemiğin yapısındabulunan ve kemiğe sertlik veren maddelerdenbiri olan kalsiyumu kemikten uzaklaştırmasıdır.

Bebekken 270’ten fazla kemiğimizvarken, büyüdükçe bunların bazılarıbirbirleriyle kaynaşarak sonundasadece 206 kemikle kalırız.

Vücudumuzdaki en ufak kemikkulağımızdaki üzengi kemiğidir.Sadece 1,98-4,3 mg ağırlığınasahip olan bu kemik 2,5-3,3 mmuzunluğunda olup bir pamuklifinden daha incedir.

Bir masal kahramanı olanPinokyo’yu biliyor musunuz? Buhayali kahraman tahtadanyapılmış bir kukladır. Ellerini veayaklarını bükemez. Bu nedenlede rahatça yürüyemez.

Siz de Pinokyo gibi dirseğinizi vedizlerinizi bükmeden yürümeyideneyiniz. Bu şekilde yürümek kolayolur mu ?

ETKİNLİK

Eklemlerimiz Araç-gereç ve Malzemeler• Renkli karton• KalemHaydi yapalım1. Sınıf gruplara ayrılır.2. Renkli kartonlar gruplara dağıtılır.3. Gruplar elindeki kartonlara vücutlarındaki eklemleri

yazar. 4. Her gruptan bir sözcü yazdıklarını sınıfa sunar. Soruları Yanıtlayalım1. Vücudumuzun nerelerinde eklemler bulunuyor?

Kemiklerin birleştiği yerlerde hareket etmemizeyardımcı olan eklemler bulunur. Bunlardan bir kısmıhareketlidir. Örneğin el ve ayak bileğimizdeki eklemleroynar eklemlerdir. Yani her yöne hareket edebilir.

Omur kemiklerimizde bulunan eklemlerinise hareketleri el ve ayak bileklerimizdekieklemlere göre sınırlıdır. Bunlara yarı oynareklemler denir.

Beyni koruyan kafatasında bulunan kemikler isebirbirine öyle bağlıdır ki hareket etmeleri mümkündeğildir. Dolayısıyla buradaki kemiklerin birleştiğiyerdeki eklemler hareketsizdir. Bu nedenle bunlaraoynamaz eklemler denir.

Kemikler, eklemyerlerinden yandakişekildeki gibi birbirinebağlanır. Kol ve bacaktakigibi oynar eklemlerineklem boşluğunda, ikikemiğin birbirinesürtünmesini engelleyeneklem sıvısı vardır. Bu sıvı,kemiklerin birbiriüzerinden kayarakkolayca hareket etmesinisağlar ve kemiklerinaşınmasını önler.

Etkinlik 1. Aşağıdaki resimde kemik çeşitleri verilmiştir. Hangi simgenin hangi kemik çeşidine ait olduğunu gösteriniz.

……………………… ……………………………………………… ………………………

2.Aşağıdaki kutucuklarda verilen kavramları doğru şekilde eşleştiriniz.

El bileğimizdeki eklemler

Kemiğe esneklik sağlar

Kafatasındaki eklemler

Omur kemiklerimizdeki

eklemler

Oynamaz eklemler

Oynar eklemler

Yarı oynar eklemler

Süngerimsi kemik dokuKemiğin enine büyümesini sağlar

Yağ depolar

Kan hücreleri üretir Kemik zarı

Kırmızı kemik iliği

Sarı ilik

Bilek Güreşi

Sedat, çizgi film izlemek için televizyonu açmıştı.Karşısına bilek güreşi sporunu gösteren bir kanal çıktı.Orada bilek güreşi yapan sporcuları gördü. Babasınıçağırıp ‘ baba bu amcalar çok mu yemek yemiş? Kollarısenin kollarından ne kadar büyük?’ diye sordu. Sizcebabası Sedat’a ne cevap vermiştir?

Destek ve hareket

sistemimizde hareketimizi

sağlayan yapılar sadece

kemikler ve eklemler midir?

ETKİNLİKKarıştıralım

Araç-Gereç ve Malzemeler• Kese kağıdı• Renkli kartonlarHaydi Yapalım1.Öğrencileri gruplara ayırıp birer renkli karton dağıtınız.2. Kaslarla ilgili bildikleri şeyleri ellerindeki kartonlara yazmalarını isteyiniz.3.Daha sonra bu yazdıklarını elinizdeki kese kağıdına atmalarını isteyiniz. 4.Öğrencilerin yazdıklarını okuyunuz.

Çeşididir

Düz kas

Kalp kası

Çizgilikas

Örnektir

Kol ve bacaktaki kaslar

Mide ve bağırsak gibi iç organlar

Kalpteki kaslar

Örnektir

Örnektir

Harekete yardımcı olan diğer yapılarda kaslardır. Vücudumuz kaslarla kaplıdır. Kaslar yapılarına, bulundukları yerlere ve kasılma biçimlerine göre üç gruba ayrılırlar.

1) ÇİZGİLİ KASLAR: İskeletimizin üzerini kaplayan kaslardır. İsteğimizle çalışır. Örneğin baş, kol, bacak, parmak, göz kapağı ve göğüs kafesi kasları çizgili kaslardır.

Çizgili kasların diğer adı da iskelet kasıdır.

2)DÜZ KASLAR: Mide, bağırsak, dalak, idrar torbasıgibi iç organlarımızın yapısında bulunan kaslardır.İsteğimiz dışında hiç durmadan çalışırlar. Örneğin,soluk alıp vermemize yardımcı olan kaslar düzkaslardır.

3) KALP KASI: Adından da anlaşılacağı gibi kalbimizi oluşturan kaslardır. Çizgili olmalarına rağmen isteğimiz dışında çalışırlar. Yani yapısal olarak çizgili kaslara benzese de çalışma prensibi olarak düz kasa benzer.

KASLARIN ÇALIŞMA PRENSİBİ

Kaslarımız kasılıp gevşeyerek hareket etmemizi sağlar. Hareketimizi sağlayan kaslardan bazıları çiftler halinde ve zıt yönde çalışır. Buna örnek olarak kol ve bacak kaslarımızı verebiliriz. Çiftler halinde çalışan kasların aynı yönde kasılıp gevşeyeni de vardır. Buna da örnek olarak gülmemizi, konuşmamızı sağlayan kasları verebiliriz.

Hareketlerimizi kontroletmemiz zıt yönlü çalışankasların, aynı anda kasılıpgevşemesine bağlıdır.Ayrıca kasılıp gevşemesayesinde yediğimizbesinler bağırsaklarboyunca ilerler. Kalp tümvücudumuza kanpompalar.

Göz kası tüm vücudun en hızlı tepki gösteren kasıdır. İnsan vücudundaki en güçlü kas ise dilde bulunmaktadır.

Yüzümüzde 60 adet kas

vardır. Gülümsemek kaşları

çatmaktan daha kolaydır.

Gülümsemek için 20 kası

çalıştırmamız gerekirken,

kaşlarımızı çatmak için 40’ın

üstünde kası çalıştırmamız

gerekir.

DESTEK VE HAREKET SİSTEMİNİN SAĞLIĞI

Destek ve hareket sistemininsağlıklı olabilmesi için onuoluşturan yapıların da sağlıklıolması gerekir. Sağlam biriskelete ve kaslara sahipolabilmenin en önemli koşuludengeli beslenmedir.

Kemiklerin ve kasların gelişmesi için protein, kalsiyum, fosfor ve D vitamini içeren besinlerle beslenilmelidir

ETKİNLİKHareketlerimiz

Haydi yapalım

1.Sınıftan iki öğrenci tahtaya alınır.

2.Öğrenciler üzerinden doğru ve yanlış oturuş şekilleri gösterilir.

Soruları Yanıtlayalım

1.Doğru oturuş şekilleri nasıldır?

Hatalı hareketler kemiklerin sağlıklı gelişmesini engeller. Yanlış duruş ve oturuşlar sonucunda vücutta çeşitli şekil bozuklukları ortaya çıkar. Örneğin, sırasında eğik oturan bir çocuğun omurgası zamanla eğilecektir. Bu oturuş biçimiyle sıraya daha yakın bakacağından, gözlerinin bozulma ihtimali de fazladır.

Ağır yükler kaldırırken dizlerin bükülmesi gerekir. Böylece destek ve hareket sistemimiz olumsuz yönde etkilenmeyecektir.

Sadece sağlıklı ve dengeli beslenmek kasların gelişmesi için yeterli değildir. Kasların gelişmesi için düzenli spor da yapılması gerekir. Koşmak, yürümek ya da basketbol oynamak kemiklerimizi güçlendirir.

Kemiklerimiz herhangi bir darbe, düşme ya da zorlamalar sonucu kırılabilir. Kırılan kemik genellikle alçıya alınarak tedavi edilebilir. Çocukların kemikleri yetişkinlerden daha kolay iyileşir. Kırık bir kemiğin iyileşmesi için çocuklarda 6 hafta yeterli olurken, yetişkinlerde 3-5 ay gerekmektedir.

ETKİNLİKAşağıdaki cümlelerde boş bırakılan yerleri doldurunuz.1. …………, kemikler ve eklemler ile birlikte destek ve hareket

sistemimizi oluştururlar.2. Kemiklerimizi saran kaslarımıza ………………… ……… denir.3. …………….. …….. kanı vücuda pompalamada görev alır.4. Çizgili kaslar ………………. ile çalışır.5. İsteğimiz dışında çalışan kaslar ………………………ve

………………………..dır.6. Kaslarımız birbiriyle …………….yönlü çalışır.7. Destek ve hareket sisteminin sağlığı için ……………..

………………gerekir.8. İç organlarımızda bulunan kaslar …………….kaslara örnektir.9. Destek ve hareket sistemimizin sağlıklı olması için sırada

………… oturmamız gerekir.10. Kaslarımızın gelişmesi için ………………… yapmamız gerekir.

TEŞEKKÜR EDERİM