İnsan, dünya üzerinde var olduğu ilk dönemlerden bu yana hep

bir topluluğun üyesi olarak yaşamını sürdürmüştür.

Farklı mekanlarda farklı medeniyetler kursa da insan sosyal bir

varlık olması nedeniyle hep bir topluluk içinde yaşaya gelmiştir.

PEKİTOPLUM NEDİR?

SOSYAL YAPI KAVRAMI

Toplum nedir?

En genel düzeyde toplumu, gündelik yaşamın sürdürülebilmesi

amacıyla çok çeşitli yapılar ve kurumlar oluşturarak, bu kurum

ve yapıların belirlediği ilişkiler içinde iletişim kuran bireylerden

oluşan topluluk olarak tanımlayabiliriz.

Toplumsal ilişkilerden kaynaklanan örgütlenmiş bir yapıdır.

Toplumsal Yapının Özellikleri

1. Toplumun öğeleri arasında etkileşim vardır.

Bu öğeler bireyler, gruplar, kurumlar olabilir. Ekonomi kurumu ile

aile yapısı arasında sıkı bir ilişki söz konusudur.

Gruplar arasında da etkileşim vardır:

Sivil Toplum Örgütleri, politik yapıyı etkileyebilir.

Toplumsal Yapının Özellikleri

2. Görece uyumluluk vardır.

Kurumlar, gruplar, bireyler arasında, başka toplumlarla

kıyaslandığında bir uyumluluk söz konusudur.

Siyasetteki dalgalanmalar borsada da dalgalanma yapar.

Toplumsal Yapının Özellikleri

3. Zamanla değişir

Toplumsal yapının özellikleri zamanla değişir. Her toplum hızlı veya

hissedilemeyecek derecede yavaş dahi olsa mutlaka değişir.

Toplum içi veya toplum dışı dinamikler, olaylar bu değişimde

etkilidir.

İç Dinamik: 17 ağustos depremi, bina okul iyileştirilmesi, kentsel

dönüşüm, fiyatların artması ek vergiler vs.

Dış Dinamik: AB ile ilişkiler müktesebatında bazı yasaların

değişmesi. (İdam, Dumansız Hava Sahası vs)

Toplumsal Yapının Özellikleri

4. Toplumsal Yapının Öğelerinin Değişim Hızları ve

Süreçleri Birbirinden Farklıdır

Her öğe aynı hızla değişmez. Din kurumundaki değişme, ekonomi

ile kıyaslandığında çok yavaştır.

Toplumun ahlaki değerleri, eğitim kurumları ile kıyaslanırsa ahlak,

eğitime göre daha yavaş değişir.

Toplumsal Yapının Özellikleri

5. Toplumun öğeleri yığın olarak, dağınık bir şekilde

değil, düzenli bir bütün şeklinde bir arada bulunur

Zaten bir uyum, bir etkileşim söz konusu değilse, toplumsal

çözülme meydana gelir.

Toplumsal Yapının Özellikleri

6. Toplumda yapı, pek çok öğrenin meydana getirdiği

dinamik bir organizasyon biçimidir

Dinamik: Statik olmayan, hareketli, değişime açık.

Üçüncü maddede zamanla değişir demiştik. Böylece o toplumu

açıklayacak matematiksel bir denklemden söz etmek mümkün

değildir.

Örnek Soru

İnsanoğlunun ateşle tanışması, büyük ihtimalle tabii yangınlar

esnasında olmuştur. O dönemde tabiatta tek başına yaşayan insan,

güven içinde uyumak, yiyecek aramak ve bu sırada ateşin sönmesini

engellemek durumundadır. Bu nedenle, birkaç kişinin bir araya

gelerek nöbet tutması ve bazı işleri paylaşması gereği doğmuştur.

Buna göre, insanın ateşi söndürme çabası aşağıdakilerden

hangisine adım atılmasını sağlamıştır?

A. Toplumsal Yaşama

B. Aile Kurumuna

C. Nüfus Artışına

D. Yerleşik Yaşama

E. Avcılık veToplayıcılığa

Sosyologlar toplumu incelerken onun yapısından söz etmektedirler. Buyapı her bir parçanın diğerinden bağımsız olarak yer aldığı tesadüfenbir araya gelmiş insanlardan oluşmuş bir şey değildir.

Aksine, toplumsal yapı toplumdaki organize olmuş ilişkilerin birbütünüdür ve toplumun bir çerçevesidir.

Toplumsal yapı kültürün, sınıfsal durumun, statü, rol, grup vekurumların birbirleriyle kurmuş oldukları ilişkiler sonucu ortayaçıkmaktadır.

SOSYAL YAPININ PARÇALARI

Toplumsal Statü

Statü, kişinin toplumsal yapı içinde işgal ettiği konumdur.

Öğrenci, öğretmen, polis, din adamı vs.

Bireyin statüsü onun toplumda kim olduğunu ve kimlerle

ilişki kuracağını gösterir.

Bir hasta bakıcının hastanede çalışan diğer kişilerle karşılıklı

ilişki içerisinde olması.

Bireyin sahip olduğu statü zamanla değişebileceği gibi birden

fazla statüye de sahip olabilir.

Toplumsal Rol

Rol, belirli bir statüyü işgal eden kişiden beklenen

davranıştır.

Statü bireye belli hak ve yükümlülükler getirirken; rol bunun

gereklerini yerine getirmektir.

Toplumsal Gruplar Toplumsal grup, statü ve rolleri arasında belirli ilişkileri olan iki

veya daha fazla kişiden oluşur. Grup üyeleri benzer değer, norm

ve beklentileri paylaşırlar.

Gruplar en yaygın biçimde birincil ve ikincil olmak üzere ikiye

ayrılırlar.

Birincil gruplar aile, akraba, arkadaş grupları gibi birbirleriyle

sevgi ve özveri gibi duygularla yaklaşan ve yoğun ilişki içerisinde

bulunan insanlardan oluşur.

İkincil gruplar ise birbirleriyle geçici bir biçimde ilişki kuran ve

çıkar amacı güden gruplardır. Resmi örgütler, siyasi partiler vs.

Toplumsal Sınıf

Toplumsal sınıf, insanların toplumsal ve ekonomik

pozisyonlarına göre bu pozisyonun bilincinde olsun veya

olmasın bölünmelerdir. Sosyal bilimciler hem gelişmiş hem

de gelişmekte olan toplumlarda üç temel sınıfın varlığına

işaret ederler:

A. ÜST SINIF: Büyük ölçekli sermaye, mülk ve rant

sahipleri…

B. ORTA SINIF: Avukatlar, eczacılar, akademisyenler...

C. ALT SINIF: Düşük ücretli işlerde çalışan ve vasıfsız

nitelikli, “işçi sınıfı”olarak da adlandırılan sınıf.

Toplumsal İlişkiler Ağı

Bir bireyin hem grup içinde hem de diğer gruplar, kuruluşlar

ve kurumlarla olan bütün ilişkisini kapsayan ağdır.

Bireyler arası ilişkileri, grup içindeki ilişkileri, grupların

diğer gruplarla, organizasyonlarla ve bütün toplumla olan

ilişkisini içine alır.

“Sıkı örülmüş”veya “gevşek örülmüş” olabilir.

Toplumsal Kurum

Toplumun yapısı ve temel değerlerin korunması bakımından

zorunlu sayılan sürekli kurallar topluluğudur.

Toplumsal kurumlar ve kurumsal kalıplar, belli bir toplumda

hangi eylemlerin ya da ilişkilerin meşru ya da beklenen

ilişkiler olduğunu kurallarla belirler.

Sosyolojide toplumsal düzeni sağlayan kurumlar genelde aile,

siyasal kurumlar, din, ekonomi ve eğitim kurumu olarak

sıralanmaktadır.

Kültür

Kültür, toplumda yaşayan insanların bütün öğrendiklerini ve

paylaştıklarını kapsayan bir kavramdır.

Topluma katılan her yeni üye bunu öğrenerek geliştirir ve

bunlar duygu yüklüdür.

Kültür toplumsal bir üründür, insanlar arasındaki etkileşim

sonucu doğar ve gelişir.

Öğrenilmiş davranışlardan oluşur yani doğuştan elde

edilmez.

KAYNAKLAR

Dünden Bugüne Türkiye’ ninToplumsal Yapısı

Memet ZENCİRKIRAN, Dora Yayınları, 2012

Türkiye’ ninToplumsal Yapısı

T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını NO:2665

21.Yüzyılda Türkiye: 2000'li Yıllarda Türkiye'nin Toplumsal

Yapısı

Emre Kongar, Remzi Kitabevi, 2005

Teşekkürler

Mustafa CINGI

Erciyes Üniversitesi İletişim Fakültesi

Halkla İlişkiler ve Tanıtım Bölümü

Türkiye’ nin Sosyal ve Kültürel Yapısı Dersi

Sosyal Yapı Konulu Sunum