DEPOLAMA VE DEPO YÖNETİMİ

LOJİSTİK KAVRAMILojistik Kavramı ve Tanımı

Birer müşteri olarak her birimizin ihtiyaçlarının karşılanması sürecinde büyükbir rol oynayan lojistik, müşteri ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kaynağındantüketim noktasına kadar hammadde, yarı mamul, bitmiş ürün ve ilgili bilgilerinetkin, etkili ve uygun maliyetli olacak şekilde depolama ve akışınınplanlanması, uygulanması ve denetlenmesi surecidir

Eski adı Lojistik Yönetim Konseyi (Council of Logistics Management - CLM)olan Tedarik Zinciri Yönetimi Profesyonelleri Konseyi’nin (Council of SupplyChain Management Professionals - CSCMP) tanımına göre lojistik;

“müşteri ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla, madde ve malzeme akışı ilebunların depolanmasını, üretimdeki stokları, tamamlanan mamulleri, bunlarlailişkili hizmetleri ve bilgileri, üretim noktasından tüketim noktasına planlayan,uygulayan ve etkinliği kontrol eden bir süreçtir”.

LOJİSTİK KAVRAMILojistik Kavramı ve Tanımı

Tedarikçiden Müşteriye Madde ve Malzeme Akışı

Tedarik Zincirinde Depo ve Dağıtım Merkezleri

Temel Lojistik Fonksiyonlar ve Yetenek Alanları

Talep Tahmini

Pazar Araştırması,

Bilgi Toplama

Müşteri İhtiyacının

Belirlenmesi

Kısa ve Uzun Dönemli Satış

Tahminleri

Envanter Yönetimi

Bitmiş Malların Stoklanması

Kayıtların Tutulması

Tedarik Listeleri (Satınalma)

Satış Siparişleri Prosedürü

Üretim Miktarlarının

Belirleme

Veri Analizi

Şebeke/Ağ Tasarımı

Dağıtım Kanalının

Belirlenmesi

Depo ve Dağıtım Merkezi Kararları

Depo ve Dağıtım

Merkezinin Yer Seçimi

Depolama

Alan Belirleme

Stok Alanı Tasarımı

Stok Yerleştirme

Depo Biçimlendirme

Malzeme Elden Geçirme/Elleçleme

Teçhizat Seçimi

Teçhizat Yenileme

Politikaları

Düzen Seçme Prosedürü

Stok Depolama ve Düzenleme

Ambalajlama/Paketleme

Kullanım Ambalajı Tasarımı

Depolama Ambalajı Tasarımı

Koruma Ambalajı Tasarımı

Taşıma/Nakliye

Yöntem ve Hizmet Seçimi

Taşıyıcı Rotalama

Araç Programlama

Havayolu Taşımacılığı

Denizyolu Taşımacılığı

Karayolu Taşımacılığı

Demiryolu Taşımacılığı

Boru Hattı Taşımacılığı

DEPO VE DEPOLAMA KAVRAMLARI

İşletmelerin üretim sürecinde kullanacakları hammadde, yarı mamul,yardımcı malzemeler ile bakım işlemlerinde kullandıkları bakım onarım sarfmalzemeleri ve yedek parçalar ile üretim sürecinin çıktıları olan mamullerinstoklanma ve envanterlerin yönetim işlemlerinin bütününe depolamadenilmektedir.

Genel Depo Görüntüsü

DEPOLAMA NEDENLERİ

Eğer bir firmanın ürünlerine olan talep tam olarak bilinseydi ve ürünler hementedarik edilebilseydi teorik olarak hiç stok tutulmayacağından depolamaya dagerek duyulmayacaktı. Bununla birlikte, talep genellikle tam olarakkestirilemediğinden, bir işletmenin hiç stok tutmaması ne pratik ne deekonomik olmaktadır.

Depolama maliyetleri ile ulaştırma ve üretim maliyetleri arasında karşılıklı birödünleşme bulunmaktadır. Stokta belli miktarda mamulün bulunması; işletmenintoplam üretim maliyetlerinin aşağı çekilmesini, talep belirsizliklerine vedeğişimlerine bağlı üretim çıktı seviyelerindeki büyük dalgalanmalarıngiderilmesini, stoklardaki mamulleri kullanarak talep noktalarına bir seferde dahabüyük miktarlarda ürün gönderilmesiyle de ulaştırma maliyetlerinin düşmesinisağlayabilmektedir.

Ulaştırma ve Üretim Maliyetlerini Düşürmek

Arz ve Talep Dengesini Sağlamak

Ürünlerin depolanması, talep değiştiği zaman pazardaki isteklere hızla cevapverilmesine olanak sağlamaktadır. Mevsimsellik gibi sebeplerle taleptekidalgalanmalar, tedarik zinciri kapasitesini zorlamaktadır.Çoğu tarım ürününün kısa bir hasat dönemi vardır. Örneğin konserve sebze ve meyveimal eden gıda işletmeleri, hasat olmayan zamanlarda da pazara mamul sunabilmekiçin ürünlerini depolamaya mecbur kalmaktadır. Üretimdeki mevsimlikdalgalanmalardan ötürü, ürünün bol olduğu zamanlarda depolanması ile, ürünün azolduğu zamanlarda müşteri kayıplarından oluşacak maliyetlerin önüne geçilmektedir.Depolamanın bir diğer faydası da, ürün fiyatları üzerindeki etkisidir. Ürünlerinstoklanması ile arza kısmen hakim olunabildiğinden, hasat zamanı fiyatların fazladüşmesi önlenmekte, benzer şekilde ürünün az olduğu zamanlarda da fiyatların fazlayükselmesi engellenmektedir.

Üretim Sürecine Destek Olmak

Tüketilecek duruma gelmesi veya kalitelerinin yükseltilmesi için depolamaveya bekletme zorunluluğu olan ürünler vardır. Örneğin, bazı meyvelertüketim için pazara sürülmeden önce bir süre depoda muhafazaedilmektedir. Armut ve muz yeşil renkli iken toplanan ve depolardaolgunlaşıp sararan meyvelerdendir. Bazı ürünler için de, depolama vestoklama işlemi, üretim sürecinin bir parçası olabilmektedir. Peynir, şarap,likör gibi ürünlerin imalatı, üretim sürecinin bir aşaması olarak olgunlaşmasüresi gerektirdiğinden, ürünün eskimesi veya yaşlanması için depolarkullanılmaktadır.

Pazarlama Sürecine Yardım Etmek

Pazarlama genellikle ürünün pazara nasıl kolaylıkla sürüleceği ileilgilendiğinden depolama ürüne bir değer kazandırmak için dekullanılmaktadır. Bir ürünün imal edildiği nokta ile bu ürünün tüketildiğinoktalar arasındaki mesafenin neden olabileceği hizmet düzeyiaksamalarını önlemek ana amaçtır. Ürünün müşterilere yakın depolardastoklanmasıyla, dağıtım süresi kısaltılmakta ve malın bulunabilirliğikolaylaşmaktadır. Müşteriye ürünün teslim süresinin kısalması, müşterimemnuniyetinin artarak hizmet kalitesinin yükselmesine sebep olmakta,bu durum da satışların artışına yardımcı olmaktadır.

DEPO TÜRLERİİşleyişine Göre Depolar

Depolar, genel işleyiş ve niteliklerine göre,

• İşletme depoları: Bir işletme deposunun ana fonksiyonu; hammadde, yarı mamulveya bitmiş ürünlerin, üretim sürecinde kullanılması ve/veya dağıtım öncesindehazır olması amacıyla stoklanmasıdır.

• Dağıtım merkezleri: dağıtım merkezleri ise genellikle, toptancı ve perakendesiparişlerinin karşılandığı yerler olup ürün çeşidi ve sayısı fazla, stok devir hızıyüksektir. Bu depolarda çoğunlukla, farklı tedarikçilerden gelen çok sayıda ürün,siparişlerin içeriğine göre birleştirilerek çok sayıda müşteriye gönderilir.

Hammadde Deposu

İlk Kurulmuş ve Dünyadaki En Büyük Alışveriş Sitelerinden Biri Olan Amazon.Com’a Ait Bir Dağıtım Merkezi

Ürünün Fiziki Şekline Göre Depolar

• Dökme yük depoları: Paketlenmeyen, şişelenmeyen, koli veya bir kapiçerisinde bulunmayan kısacası herhangi bir ambalaj içerisine konulmayanürünlerin tutulduğu yerlerdir. tahıl, kömür, maden, kum, çimento, tuz, gübreveya taş gibi parçalı veya granüllü dökülebilir ürünler; dökme sıvı yüklere iseyağlar, sıvı kimyasallar, mazot, benzin, sıvı gıdalar örnek verilebilir.

• Parça (birim) yük depoları: Dökme yük formunda olmayan, konteyneriçerisine konulamayan, genel yük olarak da tanımlanabilen, birbirlerindenayrı şekilleri olan, boyutları farklılık gösteren, küçük ebatlı, “tek parçahalinde” hareket edebilen ve yerleştirilebilen ürünlerin olduğu depolardır.

Gıda Ürünleri Stoklamada Kullanılan Dökme Yük Depolama Tankları

Parça (birim) yük depoları

Hava Koşullarından Korunma Durumuna Göre Depolar

Depolar; nem, yağış, sıcaklık ve rüzgâr gibi hava koşullarından korunma derecesine göre;• Açık hava depoları, • Yarı kapalı (veya yarı açık) depolar ve • Kapalı ortam depoları

Yarı Kapalı Bir Depo

Açık Hava Deposu

Mülkiyet Biçimine Göre Depolar

Kullanıcının mülkiyet sahipliği durumuna göre depolar, özel depolar ve kiralıkdepolar olarak ikiye ayrılabilmektedir.

• Özel depolar: depolar ve depolama araçlarının işletmenin mülkiyetinde olduğutesislerdir.

• Genel depolar: İşletmelerin depo ve/veya depolama faaliyetleri için tercihettikleri bir diğer yol ise 3PL şirketlerinden belli bir dönem için bu hizmetlerikiralamasıdır.

DEPOLAMA KARARI VE YER SEÇİMİ

Depolama Kararı

Depolar lojistik sistem içerisinde hammaddelerin, yarı bitmiş ve bitmişmamullerin farklı zaman sürelerince stoklandığı noktalardır.

Ürünleri tutmak ya da stoklamak mal akışını kesintiye uğratır ve ürüne ilavemaliyet yükler. Bu nedenle bazı işletmeler depolama maliyetlerine oldukçaolumsuz bakmakta ve eğer mümkünse bu maliyetten kurtulmak istemektedirler.

Depolama Kararları

Özel ve Genel Depolardan İstifade Kararında Maliyet Karşılaştırması

Temel Yer Belirleyici Faktörler

Sektöre Bağlı Olarak Dağıtım Merkezi / Depo Yeri Seçim Faktörleri

Etmen Puan Yöntemi Örneği

Farklı Ağırlıklandırma Yöntemi Örneği

Çift Ağırlıklandırma Yöntemi Örneği

Ağırlık Merkezi Yöntemi Örneği

Her bir alternatif yerin tedarikçilere olan mesafesi= (200-360)2 + (200-180)2dA = (xA - x1)2 + (yA - y1)2YER 1 = 161.2

= (100-360)2 + (500-180)2dB = (xB - x1)2 + (yB - y1)2 = 412.3

dC = 434.2 dD = 184.4

Yük - Mesafe Yöntemi Örneği

YER2 dA = 333 dC = 226.7dB = 323.9 dD = 170YER3 dA = 206.2 dC = 200dB = 180.4 dD = 269.3

Her bir alternatifin YÜK-MESAFE değerini hesaplayalım

i = 1

n∑ li diLD =

Yer1 = (75)(161.2) + (105)(412.3) + (135)(434.2) + (60)(434.4) = 125,063Yer 2 = (75)(333) + (105)(323.9) + (135)(226.7) + (60)(170) = 99,791Yer3 = (75)(206.2) + (105)(180.3) + (135)(200) + (60)(269.3) = 77,555*

* Yer 3

Ulaştırma Tablosu Örneği

Ulaştırma Tablosu Örneğinin Kuzeybatı Köşesi Yöntemi Çözümü

800

600 100

300

X X

X

X X

(800*8)+(600*14)+(100*9)+(300*12)=19.300₺

Ulaştırma Tablosu Örneğinin En Düşük Maliyet Yöntemi Çözümü

300

800

400300X

X

X X

X

(800*8)+(300*14)+(400*9)+(300*8)=16.600₺

Ulaştırma Tablosu Örneğinin Vogel Yaklaşım Yöntemi Çözümü

10-8=21. Ceza

1. Ceza

1. Ceza

1. Ceza 1. Ceza 1. Ceza

10-9=1

11-8=3

10-8=2 12-8=4 10-9=1

300X X

10-8=22. Ceza

2. Ceza 10-9=1

2. Ceza ---------

2. Ceza 2. Ceza 2. Ceza10-8=2 14-12=2 10-9=1

800

X

X X

400300

(800*8)+(300*14)+(400*9)+(300*8)=16.600₺

DEPOLAMA FONKSİYONLARI VE FAALİYETLERİ

Konuyla ilgili çeşitli kaynaklarda farklı sınıflandırmalarla karşılaşılabilmesinerağmen genel olarak en önemli depolama fonksiyonları;

(1) Stoklama,(2) Ürün karıştırma,(3) Üretimin lojistiği,(4) Birleştirme (konsolidasyon),(5) Dağıtım ve(6) Müşteri hizmetleridir.

Stokta TutmaHangi çeşit olursa olsun depoların en temel rollerinden biri, stokların düzenli bir şekildetutulmasını ve belirlenen koşullara uygun olarak korunmasını sağlamaktır. Ürünlerinstokta bekletilme süresinin uzunluğu ve stoklama için gereksinimler, tesisin düzenlemebiçimini ve yerleşimini etkiler.

Stoklama sistemlerinin tasarımında;1. Gerekli alan ve stoklama yeri sayısı,2. Stoklama-erişim yöntemleri ve3. Mamullerin stok yerlerine atanması konularında karar verilmektedir.

Gelen ürünlerin stoklama alanına yerleştirilmesi için üç politika;1. Tahsisli stoklama,2. Rassal stoklama ve3. Sınıf esaslı stoklama

Tahsisli stoklamada, hangi ürünün nereyeyerleştirileceği önceden bellidir. Stok hücrelerinetahsis, parça numaralarına veya akış miktarlarınabağlı olabilir. Parça numarasına bağlı tahsiste,yerler hiçbir öncelik kuralına dikkat etmeksizin,parçalara sırayla atanır. Akış esaslı atamada ise,giriş ve çıkış noktalarına en yakın olan yerler enfazla hareket gören yani birim zamanda en çokgirişi ve çıkışı yapılan mamullere tahsis edilir.Tahsisli stok politikalarında, malların yerlereatanması, yerleştirme-erişme sürelerini (bu işleriçin gereken taşıma mesafelerini) enküçükleyecekşekilde yapılır. Taşıma maliyeti enküçüklenirkenstoklama alanı enbüyüklenir.

Rassal (tahsissiz) stoklama politikasında, mamullerherhangi bir boş yere yerleştirilir. Bu politika, tahsislipolitikaya göre daha az yer gerektirir. Buna rağmen rassalstoklama politikalarının uygulanabilmesi için, hangimamulün nereye yerleştirildiğinin çok sağlıklı kayıtlarınıntutulması gerekir. Tahsisli stoklamada stoklanacak mallar,hareketli ve az işlem gören mallar olarak sınıflandırılıphareketli mallara giriş-çıkış noktalarına yakın yerler tahsisedilebildiği için beklenen taşıma mesafeleri de daha azolmaktadır. Rassal politikada ise taşıma maliyetienbüyüklenirken, stoklama alanı enküçüklenir.

Sınıf esaslı stoklama politikası, tahsisli ve rassalstoklama politikalarının iyi yanlarını birleştirmekamacıyla geliştirilmiştir. Bu yöntemdestoklanacak mallar akış/miktar oranlarına göre,üç ila beş sınıfa ayrılır. Birinci sınıfta miktarları azolan ve çok sık hareket gören parçalar yer alır.Daha yüksek miktarlarda stoklanan ve daha yavaşhareket eden parçalar da daha sonraki sınıflaradüşerler. Sınıflar için belli yerler tahsis edilir.Birinci sınıfa girenler kapılara yakın, diğerleridaha diplerdedir. Mamuller de içine düştüklerisınıflara ayrılmış bölgelere rassal olarakyerleştirilir. Taşıma ve stoklama alanı maliyetleridiğer iki politika arasındadır.

Örnek: Stokta tutulan A, B ve C ürünlerinin aylık stok yeri ihtiyaçları Tablo 2.1’deverildiği gibi olsun. Her bir ürünün aynı kapasitede bir birim stok yeri ihtiyacına(stok hücresi) sahip olduğunu varsayalım. Her sütun başlığındaki harf, sütunlardakion aylık sayısal değerlere karşı gelmektedir.

Çözüm: Stok yeri ihtiyaçları aşağıdaki şekilde hesaplanır:

Tahsisli atama için stok hücresi sayısı = ENB{A}+ ENB{B}+ ENB{C} = 4+5+3 = 12

Rassal atama için stok hücresi sayısı = ENB {A+B+C}= 9

Sınıf esaslı seçenek için stok hücresi sayısı = ENB {C} + ENB{A+B} = 3+7 = 10

Yorum:Görüldüğü gibi en az stok yeri ihtiyacı 9 hücre ile rassal stoklama politikasındaelde edilmekte, bunu 10 hücre ile sınıf esaslı ve 12 hücre ile tahsisli izlemektedir.Rassal stoklama ile daha az depolama sahasına ihtiyaç duyulsa bile, herpolitikaya yönelik diğer maliyetlerin ve gerekli yatırımların da göz önüne alınarakkarar verilmesi gerekmektedir.

Konsolide Etme (Taşımaların Birleştirilmesi)Konsolidasyon lojistik terim olarak birleştirme anlamında kullanılmaktadır. Konsolideetmek, lojistik sektöründe aynı adrese gidecek, farklı göndericilere haiz birden çokyükün ölçek ekonomisinden faydalanmak amacıyla birleştirilmesi işlemine verilenisimdir.

Lojistikte taşıma maliyetlerinin yükün hacmi ve taşıma mesafesiyle doğrudan ilişkisiolması yük konsolidasyonu konusunu önemli bir yere getirmektedir. Aynı yöne gidenyüklerin konsolide edilip birden fazla araç yerine tek bir araçla sevk edilmesi taşımamaliyetlerini düşürmektedir. Ulaştırma maliyetleri, depolama tesislerinin kullanımınıetkilemektedir. Eğer mamuller çok sayıda kaynaktan geliyorsa, büyük sevkiyatlarıniçerisine daha küçük sevkiyatları dâhil ederek toplam taşıma maliyetini azaltmak için,bunları bir merkezî depoda toplamak daha ekonomik olabilmektedir.

Birleştirme

Birleştirme Örneği

LTL=Dolu Kamyon Yükünden AzFTL= Dolu Kamyon Yükü

LTL

LTL

LTL

LTL

FTL

Sayısal Örnek

Ürün SınıflandırmaÜrün sınıflandırma, çok sayıda imalatçıdan farklı ürünleri talep eden işletmelere,ürünlerin bir depoda birleştirilip tek bir araç ile gönderilmesidir. Müşterilertarafından sipariş verilen ürünler aynı tedarikçi tarafından üretilmediğindesiparişlerin müşteriye değişik taşıma yöntemleri ile sevk edilmesi maliyeti arttırıcı birunsurdur. Bir müşterinin talep ettiği farklı tedarikçilerden gelen çeşitli ürünlerin,sevkiyat öncesi konsolide edilmesi amacıyla depo veya dağıtım merkezlerikurulmaktadır. Bu durum, değişik müşterilerin istediği malları konsolide ederek tekbir araç ile depolarda birleştiren üreticiler için de geçerli bir kullanım işlevidir. Çoksayıda imalatçıdan ürün satın alan işletmeler, ekonomik avantaj sağlaması amacıylabir ürün karma noktası olarak Şekil’de görüldüğü gibi bir depo kullanma kararınıverebilir.

Ürün Sınıflandırma / Karıştırma

Depolama Faaliyetleri

DEPO YERLEŞTİRME DÜZENLERİ

Örnek Depo Tasarımı (Ölçeksizdir)

Malzeme Özelliklerine Göre Depo Yerleşimi (Ölçeksizdir)

Malzemenin Ağırlık ve Boyutlarına Göre Depo Yerleşimi (Ölçeksizdir)

Sarf Durumuna Göre Depo Yerleşimi (Ölçeksizdir)

Akış Tipi Depo Yerleşimi

U Tipi Depo Yerleşimi

Yaratıcı Depo Yerleşim Tipleri

Raflarda Kitle Depolama (Örnek)

MALZEME ELDEN GEÇİRME

MALZEME ELDEN GEÇİRME PRENSİPLERİ

İşletmelerin lojistik açıdan bu koşullara uyum sağlayarak rekabet edebilmesiiçin, depo içi yerleşim düzeni ve malzeme tasıma sistemlerini, değişkenmüşteri isteklerini artan bir performansla karşılayabilecekşekilde tasarlamaları gerekmektedir.

Bir depolama sisteminde;1. Yükleme ve boşaltma,2. Stoklama yerine taşıma /stoklama yerinden çıkarma ve3. Sipariş toplamaolmak üzere üç temel malzeme elleçleme faaliyeti bulunmaktadır.

Yükleme ve BoşaltmaMalzeme elleçleme olayları zincirinde ilk ve son faaliyetler yükleme/boşaltmaalanlarında, mamullerin araçlardan indirilmesi ve araçlara doldurulmasıdır. Mamulboşaltma işlemi ilk süreç olan teslim almada gerçekleşmede ve yükleme işlemi de sonsüreç olan gönderme faaliyetinde yerine getirilmektedir. Boşaltma, mamullerin nakliyearacından uygun bir biçimde indirilerek belli bir yere konulması, yükleme ise mamullerinsevkiyat aracına güvenli bir şekilde yüklenmesi işlemidir.

Birçok durumda, boşaltma ve yerleştirme tek bir işlem olarak ele alınırken bazen özeldonanım gerektiren ayrı süreçler olarak da görülebilmektedir. Araç yükleme ve boşaltmabirbirine benzeyen faaliyetler gibi görünmekle beraber, bazen yükleme noktasında ilaveişlemler yapılabilmektedir. Mamuller ulaştırma donanımı üzerine yüklenmeden önce,sipariş muhtevasını ve sipariş sırasını kapsayan bir son kontrol yerine getirilebilmekte,ayrıca hasarı önlemek için yük bağlanıp ambalajlanabilmektedir.

Stoklama Alanına Götürme ve ÇekmeBir depo içerisinde yükleme ve boşaltma noktaları arasında mamuller birkaç keztaşınabilmektedir. İlk taşıma, yük boşaltma noktasından stoklama yerinedir. Ürünyerleştirme, ürünün depo içindeki yerinin belirlenmesini takiben malzeme elleçlemedonanımları vasıtasıyla toplanacağı ana kadar duracağı yere bırakılmasını içerir. Dahasonra ürün buradan çekilerek, stok yenileme için sipariş toplamına alanına veyadoğrudan gönderme noktasına taşınır. Taşıma faaliyeti, mevcut olan birçok malzemeelleçleme donanınım tiplerini kullanarak yerine getirilebilir. Bu tipler manuel olarakkullanılan el arabalarından tamamen otomatik ve bilgisayarla kontrol edilen istiflemeve çekme sistemlerine kadar değişebilmektedir.

Sipariş ToplamaSipariş toplama, depo maliyetleri içerisinde % 55’lik paya sahiptir. Şekil’de farklıseviyelerde müşterilerin isteğine göre ürünleri tekrar gruplandırmayı gerektirensipariş toplama faaliyeti, diğerlerine nazaran en çok işgücünün kullanıldığı süreçtir.

Sipariş Toplama YöntemleriUygun toplama sisteminin seçilmesi, depolama etkenliğini koruyabilmek içinönemlidir. Sipariş toplama için Tablo’da görülen yedi alternatif yöntemden birisitercih edilebilir.

Sipariş Toplama Yöntemleri1. Kesikli toplama, tek bir toplayıcının bir tek siparişe ait olan parçaları

toplamasıdır.2. Bölgesel toplamada, sipariş başına birden fazla toplayıcı olabilmekte, fakat

her toplayıcı sadece kendisine tahsis edilmiş olan bölgede yer alan siparişparçalarını toplamaktadır. Toplanan parçalar daha sonra birleştirilmekte ya dabir bölgeden diğerine aktarılmaktadır.

3. Partiler hâlinde toplamada, tek bir kişi birden fazla siparişe ait olan tümparçaları toplar.

4. Dalgalı toplama, bölgesel toplama ve partiler hâlinde toplama yöntemleriüzerinde değişiklik yapılarak uygulanmaktadır. Siparişlerin bir bölgedentoplanması için sonrakine taşınmasından ziyade, tüm bölgeler aynı andatoplanarak daha sonra sınıflandırma işlemine tabi tutulur. Dalgalı toplamametodu, sınıflandırma ve birleştirme işlemlerinin zorluğuna rağmen, çokluparça siparişlerinin toplanması için en kısa çevrim süresine sahip metottur.

5. Diğer alternatifler ise bu temel dört yöntemin en az ikisinin özelliklerini taşır.

MALZEME ELDEN GEÇİRME ARAÇLARI

Elden geçirme araçlarının kullanılması, malzeme akışının devamlılığını sağladığıgibi, depolama hizmetinde; hız, ekonomi ve verim gibi önemli faydalar sağlar.Depolamada kullanılan araçların verimi de bir iş saatinde depoladıklarımalzemelerin miktarı ile ölçülür.

Depolamada hangi elleçleme sisteminin kullanılacağı1. Firmanın finansal gücüne,2. Deponun fiziksel yapısına,3. Ürünlerin özelliklerine bağlı olarak değişebilmektedir.

Stok Tutma BirimiTaşıma ve depolama masraflarının enküçüklenmesi için birim yüklerin oluşturulması kaçınılmazdır. Bir seferde taşınan yük büyüklüğü arttıkça mamulleri stoklamak için gereken aktarma sayısının azalarak büyük bir ekonomik avantaj sağlaması, malzeme elleçleme ekonomisinin genellikle taşınan yükün büyüklüğüyle doğrudan orantılı olması anlamına gelmektedir.Bir ürüne ait STB, palet yük, konteyner, koli, kasa, kutu, taşıyıcı kap veya tek parça ürün olabilir.

Palet (Ahşap)

Kadranlı (kirişli) ve Takozlu Plastik Palet

Kutu ve Kafes Palet

Konteyner

Kasa

Taşıma ve Stoklama AraçlarıÖzellikle son zamanlardaki elleçleme ekipmanlarındaki teknolojik gelişmeler,işgücü, ekipman ve operasyon maliyetlerinin azalmasında ve performanslarınınartmasında önemli bir rol oynamıştır. Elleçlemede kullanılan araçlara örnekolarak, yükleme-boşaltma ekipmanları, paletler, transpaletler, çatallı istif araçları,konveyor sistemleri, vinçler, atlı karınca sistemleri, asmakatlar ve otomatikstoklama ve erişim sistemleri verilebilir.

Yük Taşıma El Arabaları

Sipariş Toplama ve Merdivenli El Arabası

Römork

Transpalet Krikolu Palet

Krikolu ve Tartılı Çatallı İstif Makinesi

Manuel ve Binilebilir Tip Motorlu Çatallı İstif Makinesi

Sürülebilir ve Yüksek Erişim Çatallı İstif Makinesi

Üretim ile Ambalaj Hattını Bütünleştirmiş Konveyör Sistemi

Askılı Konveyör Sistemi

Otomatik Depolama ve Taşıma (AS/RS) Sistemi

Otomatik Kontrollü Taşıt Sistemleri

Yatay Karuzel

Dikey Karuzel

Dikey Atlıkarınca Depolama Sistemi

İSTİFLEME TİPLERİ

Çapraz İstifleme

Blok ve Duvar Tipi İstif

RAF SİSTEMLERİ

Hafif Yük Raf Sistemleri

Sırt Sırta Raf Sistemi

Yüksek İrtifa Raf Sistemleri

İçine Girilebilir ve İçinden Geçilebilir Raf Sistemleri

Giyindirme Raf Sistemi

Kayar Raf Sistemi

Kayar Raf Sistemi

Balkonlu Raf Sistemi

Konsol Kollu Raf Sistemi

DEPOLARDA OTOMASYONDepo otomasyonu, emek-işgücü yoğun faaliyetleri makineleştirerek üretkenlik veetkenliği iyileştirmeyi hedefler. Dar anlamda otomatik kontrol olarak tanımlananotomasyon, geniş anlamda işin insan ile donanım arasında paylaşılmasıdır. Toplamişin paylaşım yüzdesi otomasyon düzeyini belirler. Düşük düzey işlerin çoğunluğununinsan tarafından, yüksek düzey ise makineler tarafından yapıldığı durumu anlatır. Buyüzden, otomasyon çabasının tipi ve kapsamı, yerine geçilen görevleredayanmaktadır. Otomatik bir sisteme geçmeden önce göz önüne alınması gereken ikiönemli konu vardır: Biri, yeni sisteme donanım satın almanın ve operasyonudeğiştirmenin başlangıç maliyeti iken diğeri, otomasyon sürecinde işleri elindenalınmış çalışanların yeniden eğitimidir.

DEPOLARDA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

İşletmelerde karşılaşılan en önemli insan kaynakları sorunlarından biri, çalışanlarınemniyetli ve sağlıklı bir çalışma ortamına sahip olmamalarıdır. Çalışanların işkazalarına uğramalarını ve meslek hastalıklarına tutulmalarını önlemek, sağlıklı vegüvenli bir çalışma ortamını oluşturmak için alınması gereken önlemler dizisine işsağlığı ve güvenliği denir.

Depolarda emniyetli ve sağlıklı bir çalışma ortamı oluşturulmasını, uluslararası birstandart olan OHSAS 18001 İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemi ile sağlamakmümkündür.

Depolarda iş kazalarını ve mesleki rahatsızlıkları önlemeye yönelik olarak alınmasıgereken genel güvenlik önlemleri, OSHA (2004) tarafından şu şekilde sıralanmaktadır;• Depo çalışanlarının mutlaka, yapacakları faaliyetler, kullanacakları araçlar, depolarda güvenlik önlemleri,

ilk yardım ve ergonomik çalışma yöntemleri ile ilgili eğitim alması sağlanmalıdır.• İşçilerin, içine düşebileceği yaklaşık 1.2 metreden daha derin olan muhafazasız ya da açık yükleme

noktaları ve diğer alanlar, güvenlik kordonu altına alınmalı, zincirle çevrilmeli ya da diğer durumlardaerişimi engellenmelidir.

• Zeminler ve koridorlar, düzensizlik, elektrik kabloları, hortumlar, dökme mamuller ve diğer tehlikelerdentemizlenerek, işçilerin kayması, ayağının takılması ve düşmesi önlemelidir.

• Depo faaliyetlerini yerine getirmek için gereken standart zamanlar belirlenmelidir.• Beden gücüne dayalı çalışan işçilere, kazalara ve azalan iş kalitesine neden olacak derecede yorulmalarını

önlemek için, periyodik olarak yeterli dinlenme araları verilmelidir.• Depolar doğru şekilde havalandırılmalıdır.• Çalışanlar, sıcak ve nemli ortamların yaratacağı ısı stresinden nasıl korunacakları konusunda

bilgilendirilmelidir.• Çalışanlar, soğuk ortamlarda nasıl çalışacakları konusunda bilgilendirilmelidir.• Depolama tesisi kilitleme/etiketleme prosedürlerine sahip olmalıdır.

Depolarda İş Kazaları ve Mesleki Rahatsızlıkların Önlenmesi

Çatallı istifleme araçlarının sebep olabileceği iş kazalarına üç örnek

DEPO PERFORMANS ÖLÇÜMÜNDE YAKLASIMLAR

Performans ölçümünde, kontrol amaçlı ve iyileştirme amaçlı olmak üzere ikiyaklaşım bulunmaktadır.1. Kontrol amaçlı performans ölçümü, geleneksel yaklaşım olup, bir hesap

tutma ve verme yöntemdir. Yapılan ölçüm sonuçlarına göre faaliyetlerinyürütüldüğü bu yaklaşımın en büyük dezavantajı, raporların geçmişedayanmasıdır. Bu raporlar; bir şirketin nereye gittiği hakkında değil, neredeolduğu hakkında bilgi veren dokümanlardır.

2. İyileştirme amaçlı ölçüm yaklaşımı, kontrol amaçlı yaklaşımdan farklı olarak,geriye dönüşlerden daha ziyade ileriye bakar. Sürekli iyileşme sürecinde etkili,her kesim tarafından kabul edilen ve destek verilen bir performans ölçümsisteminin kurulması ve işletilmesi çok önemlidir.

1. Hedefler: Hedefler, kendisine ulaşmakla yetinebileceğiz göstergelerdir.2. Standartlar: Belirli ölçülere, yasal düzenlemelere, kullanıma uygun olan, örnek veya

temel olarak alınabilen değerlerdir.3. Geribildirim: Herhangi bir sistemin ürettiği çıktının, bu sisteme girdi olarak geri

verilmesi yoluyla sistemin kendi amacından sapan faaliyetlerin adım adım düzeltmesi,böylece öz denetimin sağlanması olanağıdır.

4. Fırsat: Fırsat, herhangi bir şey için en uygun zaman, uygun durum veya şart anlamınagelmektedir.

5. Araçlar / yöntemler: Araçlar, hedeflere erişmek için kaynaklara ve teknolojiye sahipolunmasıdır.

6. Yeterlilik: Yeterlilik, bir is yapma gücünü sağlayan özel bilgi ya da ehliyettir. Depo en sonyönetim teknolojine sahip olsa da eğimsiz ve sistem anlamayan bir personel buteknolojiyi kullanıyorsa sonuç başarısızlık olacaktır.

7. Motivasyon: Son başarı bileşeni, tüm insan davranışlarının, dolayısıyla da veremlilikartırma çabalarının temel olan motivasyondur.

Başarılı bir performans yönetim sisteminin yedi başarı bileşeni

DEPO PERFORMANS GÖSTERGELERI

Bir depo performansını izlemede kullanılabilecek önemli göstergeler, temeldepolama faaliyetlerine göre sınıflandırılmış hâlde Tablo’ da yer almaktadır. Birdepolama siteminde yer alan her faaliyet için geçerli dört kritik başarı faktörü,• envanter doğruluğu• verimlilik• alan / hacim kullanım oranı• müşteri hizmet kalitesi olarak sıralanabilir.

Envanter DoğruluğuEnvanter doğruluğu, bütünleşik depo sürecinin dâhili bir ölçüsüdür. Nerede, nestoklandığının doğru kayıtları olmadığında maruz kalınacak sorunlar; müşterikayıpları, sonradan karşılanan siparişler, aşırı envanter, çizelge takip edememe,düşük işgücü üretkenliği, fazla mesai, aşırı taşıma maliyetleri ve yüksek stokeskimesi (değer kaybetme) olarak sıralanabilir.

Envanter doğruluğunu sağlamanın iki yöntemi vardır:1. Fiziksel envanter sayımı: Tesiste duran tüm mamullerin etiketlenmesi,

listelenmesi ve sayılmasıdır.2. Dönemsel sayım: Stok doğruluğunu sağlamak amacıyla, stoğun belirli

dönemlerde bir düzen içerisinde sayılması ve kaydedilmesi işlemi.

Anahtar Performans Göstergeleri

VerimlilikBaşarılı depo yönetiminde ikinci faktör olan verimlilik esas olarak “İyileşiyor muyuz?”sorusuna cevap arar. Farklı verimlilik hesaplama yöntemleri aşağıda sıralanmaktadır.

1. Kullanım oranı (ödenen saatlere karşı alınan saatler), tipik olarak yönetimin ya da mevcutkaynakların ne kadar iyi kullanıldığının bir ölçüsüdür. Örneğin, paketleme için 8 saatlikücret ödeniyorsa fakat bunun iki saati karşılama ya da nasıl yapılacağının hazırlıklarıylageçiyorsa paketlemeye sadece 6 saat ödeniyor demektir ve kullanım oranı % 75 olarakhesaplanır.

2. Etkinlik (alınan saatlere karşı kazanılan saatler), çalışanların yetenek ve çabasını ölçer.Faaliyetleri için gereken standart zamanlar hesaplanmalıdır. Eğer teslim almaoperatörümüz 10 kamyonu 6 saate boşaltıyor ve bir kamyonu boşaltmanın standartzamanı 0.50 saat olarak önceden belirlenmişse operatörün etkenliği %83’tür. Bu durumda,operatör 5 saatlik ücret almakta fakat 6 saat çalışmaktadır.

3. Üretkenlik kazanılan saatlerin ödenen saatlere bölünmesiyle bulunur ve tüm faaliyetin birölçüsü olarak kullanılır. Eğer bir önceki örneğimizde, operatör 5 saatlik çalıştı fakat ona 8saatlik ücret ödendiyse üretkenlik %63 (5/8) olarak hesaplanır.

Alan / Hacim Kullanım OranıAlan ya da hacim, sıklıkla imalat benzeri faaliyetler için harcandığından depolardakıt bir kaynak olarak karşımıza çıkar. Alan ölçmenin en kolay yolu stok yeridoluluğudur. Stok tutma birimlerinin yer aldığı hücrelerin sayısının, toplamstoklama hücresi kapasitesine bölünmesiyle bulunur. Alan olarak ya da hacimcinsinden de hesaplanabilir. Bir deponun stok doluluk oranının % 90 olması idealdeğer iken %80 ve %90 arasında olması iyi bir gösterge olarak kabul edilir.

Müşteri Hizmet KalitesiMüşteri hizmeti, depodaki son kritik başarı faktörüdür. Müşteriler doğru ürünü,doğru miktarda, uygun koşullarda ve tam zamanında ister. Tablo’ da müşterigereksinimlerine bağlı olarak performansı etkileyen faktörler ve bunlarla ilgiliölçümler görülmektedir.

DEPO PERFORMANS FARK ANALİZİ

Fark analizi (gap analysis), bir organizasyonun kritik performans faktörüdeğerlerinin he- def değerler ile karşılaştırılarak, güçlü ve iyileştirmeye açıkalanlarının görülmesini sağ- layan bir yöntemdir. Fark analizi, sürekli iyileştirmeyeyönelik bir yöntem olan kıyaslama (benchmarking) yaklaşımına dayanır.Kıyaslamanın temelinde, ürün, hizmet ve süreçler için en mükemmel standartlarıtanımlama ve sonra yaygın bir şekilde en iyi uygulama- lar olarak adlandırılan bustandartlara ulaşmak için gerekli iyileştirmeleri yapma vardır. Kıyaslamadakuruluşlar, sektörün en iyisi olan kuruluşlarla kendi uygulamalarını veyaişletmelerin farklı bölümlerini birbirleri ile kıyaslayarak performans açıklarınıkapatırlar.

Fark analizi için kullanılabilecek görsel araçlardan biri, organizasyonunmevcut performansı ile hedef performansı arasındaki açıklığı, örümcekağına benzeyen çokgen şeklindeki bir grafik üzerinde gösteren radardiyagramıdır.

DEPO PERFORMANS INDEKSI

Sürekli iyileştirme döngüsü içerisinde, deponun bütünsel performansınıhesaplamak için kullanılabilecek bir araç, periyodik olarak uygulandığında başarılısonuçlar alındığı ifade edilen “Depo Performans Denetimi” adı verilen bir faktörağırlıklandırma yöntemidir.

Performans denetimi, depo performansını on ayrı ölçüte göre derecelendiripsayısal ve bütünsel bir performans indeksi bulunmasını, buna bağlı olarak dadeponun yer aldığı sınıfın belirlenmesini sağlayan bir yaklaşımdır

Depo performansının belirlenmesinde ölçüt olarak kullanılan on faktör1. Müşteri hizmetleri: İşletme yönetiminin ilgilendiği başlıca konulardan biri olmak zorundadır.

Müşteri hizmetlerine yönelik işletme hedefleri belirlenirken önemli müşterilerinçoğunluğunun bilgi ve onayının alınmasına dikkat edilmelidir. Hedefler saptandıktan sonra,alımdan dağıtıma sipariş çevrim süresi ve sipariş tamamlama oranları ortaya çıkacaktır.

2. Kontrol sistemleri: Kullanılan evraklara, verilerin nasıl elde edildiğine, veri bütünleşmesininnasıl sağlandığına, belgelerin hazırlanmasında birbirini tekrarlayan işlemlerin yer alıpalmadığına, özel siparişlerin nasıl alındığına, bilgisayar sistemlerinin nasıl kullanıldığı vekontrollerin etkili bir şekilde sürdürülmesi için ne şekilde bir yol izlendiğine bakılarakdeğerlendirme yapılır.

3. Envanter doğruluğu: Müşteri hizmet memnuniyeti, satıcılardan tekrar tedarik işlemi, işgücükullanım oranı ve sistem bütünlüğünün hepsi stok mevcudiyeti ve doğruluğunadayandığından, envanter doğruluğu kritik bir faktördür. Toplam envanter seviyeleri ve stoktutma birimlerinin doğruluğu için şirket hedefleri geliştirilmelidir. Performansa dayanandoğruluk oranları, belirlenen hedeflerle karşılaştırılarak atanmalıdır.

4. Hacim / alan kullanım oranı: Her fonksiyonel alanın kullanım oranı, alanların büyüklüğü ve deponun toplam alanı / hacmi göz önüne alınarak deponun bütünü içinkullanım oranı hesaplanır. Hesaplanan hacim/alan oranı en büyük oran olarak varsayılan% 80-90 değeriyle karşılaştırılır.

5. İşgücü üretkenliği: Kullanılan işgücünün, uygun standart ve hazırlanmış prosedürleregöre etkililiğini ölçer.

6. Tesis yerleşimi: İzleyen amaçların ne derece karşılandığının değerlendirilmesidir:• Etkili alan kullanım oranı• Etken malzeme elleçleme• Donanım maliyeti, alan kullanımı, malzeme hasarı ve malzeme elleçleme işgücüne

göre ekonomik stoklama7. Donanım yöntemleri: Donanım tiplerinin ve donanım kullanımının uygunluğunu

gösterir. Değerlendirme oranları, ne kadar çok donanım kullanıldığına değil kullanılandonanımın etkililiğine dayanır.

8. Donanım kullanım oranı: Çatallı istif arabaları, stoklama/erişim sistemleri,konveyörler, atlıkarıncalar, otomatik yönlendirilmiş araçlar gibi her donanımgrubu için hesaplanır.

9. Bina tesisleri: Aşağıdaki temel ve kritik alanların mevcudiyeti, bulunduklarıyer ve kullanım oranları değerlendirilir:• Yükleme boşaltma kapasitesi• Aydınlatma• Personel hizmetleri (bürolar, lavabolar, dinlenme alanları vb.)• Yangın koruma• Tesis dışındaki alanlar (araç yükleme rampası, hizmet alanları vb.)

10. Bakım ve güvenlik: Bu konulara gösterilen dikkat ve özen tamamenprofesyonellikle ilgilidir. Operasyonel, endüstriyel ve yasal düzenlemelerdeyer alan performans standartları ile karşılaştırma yapılarak ölçülür.

Örnek