dehŞetlİ bİr cehennem var, ve sonu gelmeyen acilar; … · bir yerdir, ve kendi içinde...

DEHŞETLİ BİR CEHENNEM VAR,VE SONU GELMEYEN ACILAR;ORADA KALMALI GÜNAHKÂRLAR, İBLİSLERLEKARANLIKTA, ATEŞTE, VURULMUŞ ZİNCİRLERE.

Isaac Watts (1674-1748) Çocuklar İçin İlahî ve Ahlakî Şarkılar, 1720.

HİÇBİR YERDE SONSUZA DEK KALMAK ZORUNDA DEĞİLSİN.

Edwin Paine (1901-1914), bir sohbet esnasında, Aralık 1990.

Sandman 4 içler.indd 1 5.12.2017 10:55

karakterler NEIL GAIMAN,

SAM KIETH & MIKE DRINGENBERG tarafından yaratılmıştır

yazar NEIL GAIMAN

çeviren ELİF ERSAVCI

çizerler KELLEY JONES MIKE DRINGENBERG MALCOLM JONES III MATT WAGNER DICK GIORDANO GEORGE PRATT P. CRAIG RUSSELL

renklendirenler STEVE OLIFF DANIEL VOZZO

kapaklar DAVE McKEAN

önsöz HARLAN ELLISON

S İ S L E R M E V S İ M İ


İthakiTM Penguen Kitap-Kaset Bas. Yay. Paz. Tic. Ltd. Şti.’nin yan kuruluşudur.Caferağa Mah. Neşe Sok. 1907 Apt. No: 31 Kadıköy - İstanbul

Tel: (0216) 330 93 08 – 348 36 97 Faks: (0216) 449 98 34 [email protected] – www.ithaki.com.tr – www.ilknokta.com

Kapak, İç Baskı: Deniz Ofset MatbaacılıkGümüşsuyu Cad. Topkapı Center, Odin İş Merkezi No: 403/2 Topkapı - İstanbul

Tel: (0212) 613 30 06 - Faks: (0212) 613 51 97Sertifika No: 29652

Sandman Cilt 4 - Sisler MevsimiNeil Gaiman

Orijinal Adı:The Sandman Volume 4 - Season of Mists

İthaki Yayınları: 1287

Yayın Koordinatörü: Tuğçe Nida SevinDizi Editörü: Alican Saygı Ortanca

Yayına Hazırlayan: Alican Saygı OrtancaDüzelti: Ömer Ezer, Yankı EnkiÇeviri Destek: Büşra Çopuroğlu

Kapak ve İç İllüstrasyonlar, İç Tasarım: Dave McKeanKapak Tasarım: Richard Bruning

Kapak Uygulama: Mehmet BüyükturnaSayfa Düzeni ve Baskıya Hazırlık: Mehmet Büyükturna

Font Destek: Ahmet Akif Karagöz1. Baskı, Aralık 2017, İstanbul

Sertifika No: 11407ISBN 978-605-375-743-6

© Neil Gaiman, 1991Introduction © Kilimanjaro Corp., 1992. All Rights Reserved.

Bu eserin tüm hakları Akan Ajans aracılığıyla satın alınmıştır. Yayıncının yazılı izni olmaksızın alıntı yapılamaz.

THE SANDMAN: SEASON OF MISTS

Compilation, cover, and all new materials Copyright © 2017 DC Comics. All Rights Reserved. Originally published in the US in single magazine form in

THE SANDMAN #21-28. Original U.S. editor(s): Karen Berger, Tom Peyer and Alisa Kwitney. Copyright © 1990, 1991 DC Comics. All Rights Reserved.

All characters, their distinctive likenesses and related elements featured in this publication are trademarks of DC Comics.

VERTIGO is a trademark of DC Comics. The stories, characters and incidents featured in this publication are entirely fictional.

Introduction Copyright © 1992 Kilimanjaro Corp. All Rights Reserved.


Kusursuzluğun can sıkıcı yegâne yanı, vasat bir dünyada yaşamayı cehenneme çevirmesi, inceden inceye acı verip sarsması olsa gerek.

Şöyle yazmıştı Michelangelo: “Mükemmellik ufak tefek şeylerden mürekkeptir ama mü-kemmellik hiç de ufak tefek bir şey değildir.” Bizim çağımıza, montaj hatlarıyla, dünya yansa üstüm koktu diyen insanlarla, çevre düşmanlarıyla dolu dünyamıza pek yaraşmayacak bir hissiyat bu.

Mükemmellik. Kusursuzluk. Ne tutkulu bir sevgili. Ama mükemmelliğin dudaklarının tadına bir vardınız mı, kusursuzluğuna kendinizi bir kaptırdınız mı, ne iç sıkıcı olur, ne da-yanılmaz gelir, nasıl çözülür kişinin uyanık saatlerinin gerisi, olsa olsa olağanın, zar zor kabul edilebilirin, eh işte şöyle böylenin zincirlerine bağlı vakti.

Yazık ki çoğu hayat bu örgüde ilerler. İmkân dahilindekine razı olur, stokta büyük hayal-ler kalmadığı için klişelere rağbet eder, o baş döndürücü sıçramayı yapma riskinden kaçınmayı öğreniriz. Miguel de Unamuno (1864-1936) şöyle yazmıştı: “İmkânsıza ulaşmak için absürt-ten geçmek gerekir.” Böyleyken, Mozart gerçekliğine dokunamayan bütün Salieri gölgeleri, tek tük çıkan Amadeuslara hüsranla ateş püsküren, yeteneği hürmete layık olmakla birlikte pek de huşu uyandırmayan bütün Antoniolar paradigma olur. Kusursuzluk, yeteneksizlerde ve sıradanlarda haz ve huşu uyandırır; ama az yeteneklilerde uyandırdığı şey nefret ve kuyruk yağı gibi kaynayan kıskançlıktır.

Mükemmellik kendi kendinin efendisidir, hiçbir şeye tabi değildir, hiçbir rejime boyun eğmez. Varlığı saf ve ayın gümüşi yüzü gibi tamdır. Zarif, dokunulmaz, ulaşılmazdır. Öte yan-dan da sinir bozucudur, altı üstü bir haftayı daha atlatacağız diye ne kadar çok vasatlığa kat-landığımızı hatırlatır.

Konu neydi: Neil Gaiman’ın Sandman’de yaptığı işti.Her türlü uğraşta, sanatın ve bilimin her mecrasında, nadir bir yetenek çıkar ve, sırf varlı-

ğıyla, o alan yahut türde, mecra yahut kategorideki geçmiş çabaların ne kadar alelâde olduğunu anlamamızı sağlar. Monteverdi’ye dek, Palestrina, Wm. Byrd veya Andrea Gabrieli’ninkinden büyük bir başarı var mıydı? Mark Twain’den önce zirvedeki yazarlar kimlerdi: Sir Walter Scott mı, R.D. Blackmore mu, James Fenimore Cooper mı? John L. Sullivan’a kadar, kanları talaş kaplı arenalara dökülen eldivensiz ve adsız şampiyonlar için rasyonel bir kusursuzluk kıyası yapılabilir miydi? Tarihte tek bir Machiavelli oldu, tek bir Chaka Zulu, tek bir Büyük İskender. Fellini, Billie Holiday veya George Bernard Shaw’a kadar en iyi, en yetenekli, en başarılı kimdi söyleyin, sonra karşılaştırma yapın ve çıtanın ne kadar yükseldiğini anlayın, dünyanın birden nasıl daha çok ışık aldığını.

Konu neydi: Neil Gaiman’ın Sandman’de yaptığı işti.Dikkate şayan bir iş bu. Belki bunu zaten biliyorsunuzdur. Yine de söylemiş olayım. Bu bir

gerçek: Artık bu gerçekle ne yaparsınız, orası size kalmış.Mesele sadece Bay Gaiman’ın (ki kendisi sık sık gördüğüm bir tanıdıkla yakın arkadaşın

arasında, ahbaptan fazlası ama dosttan azı olduğundan, benim için Bay Gaiman değil, Neil) bu

s u n u şH A R L A N E L L I S O N


Sandman hikâyeleriyle makrografi diye bilinen şeyi, yani “dev yazıyı”, mikrografinin tersine, çıplak gözle incelenebilen eseri icra etmesi değil. Bu hikâyelerde merak uyandırıcı ve kendi içinde tutarlı bir evren, bünyesinde varlıklar, tanrısal gayri-varlıklar, Aristotelesçi olmayan ek bir ön-sürey, ilginç olduğu kadar revizyonist, fırından taze çıkmış bir politeizm barındıran dört dörtlük bir kozmoloji yaratması da değil; zira her fantazici, her yeni hikâyesinde yeni bir evren inşa eder. “Ya şöyle olsaydı” oyunu bu şekilde oynanır. Kimi insanlar bu oyunu başkalarından daha iyi oynar, bazıları hiç oynayamaz (zaten bu yüzden aktörlerin repliklerini kendilerinin uydurduğuna, gerçeğin kurgudan daha tuhaf, bir resmin bin kelimeye bedel olduğuna ve ayrıca çok uzaklarda yaşayan kötü niyetli ve inanılmaz zeki uzaylıların, sırf dandik seksler yapmak için, dönen çanak çömleklerle düzenli olarak dünyamıza gelip hımbıl insanları ele geçirdiklerine ve bu berbat seks partnerlerine, sırf gülmek için, petrol boru hattı kesonu eba-dındaki mekanik uzantılarıyla rektal muayene yaptıklarına inanan tipler var); ve kimi zaman da biri çıkıp bu oyunu o kadar şahane bir şekilde oynar ki çıta yükselir ve dünya daha güneşli bir yer oluverir.

Konu neydi: Neil Gaiman’ın Sandman’de yaptığı işti.Makrografisi ve taze kozmolojisi bir yana, Neil’ın bu karakterle yaptığı şeyin ipini ko-

parmış mükemmeliği, Sandman’i okurken gelen, yeni, önemli ve ne kadar eğlenceli olsa da, çoğu süreli çizgi romanın aksine, kalıcı bir şey okuduğunuz hissine sarılıdır. PRELÜDLER ve NOKTÜRNLER’in, BEBEK EVİ’nin ve DÜŞÜLKE’nin beyni olan Neil’ı takip ettiyseniz, ezote-rik eğlencelere ve Doğal Düzen’in sürreal yorumlarına düşkün kalburüstü bir aklın tuzağına düştünüz demektir. Entelektüel zindeliğin safi hazzı için okuyan az sayıdaki atavistten biriy-seniz, Gaiman’ın verili evreni yeniden şekillendirirken kullandığı sinsi nüktedanlık ve muzip nahoşluklar karşısında büyüleneceğiniz de kesin. Burada Gaiman’ın bilgi birikimini, hikâyele-rine gizemli bilgiler ve edebi tohumlar ekmesini övebilirdim; ama çok iyi bir dolandırıcıyı do-landırmak için çok iyi bir dolandırıcı olmak gerektiği herkesin malumu; yani Neil Gaiman’ın, bu sunuş yazısını yazan dolandırıcıdan daha çok okumuş ve daha allame bir adam olmaması da ihtimal dahilinde. Ben de kendi üçkâğıtçılığımı bildiğimden, sırf akıllı görüneyim diye oraya buraya ignorantia legis neminem excusat, n’est-ce pas gibi Latince ve gündelik Fransızca alıntılar serptiğimden, Neil’ın da, benim cahil cühelaya kaçın kurası olduğumu hatırlatmak is-tediğimde araya anlaşılmaz bir şey sıkıştırmak için kullandığıma benzer, kapsamlı ve kalabalık bir göndermeler kütüphanesi olduğundan şüpheleniyorum.

Bu noktayı çok da uzatmanın âlemi yok ama yine de size bir örnek vereyim: SİSLER MEVSİMİ’nin başlarında, Morpheus, Kabil’i kendisinin yakın zamanda Cehen-

nem’e geleceğini iletmekle görevlendirip de bu elçi Lucifer’a haberi verdiğinde, düşmüş melek, bütün deli bilim insanlarından, despotlardan, beyinsiz süper-kötü-kahramanlardan ve tele-vizyon vaizlerinden bildiğimiz müthiş coşkulu bir methiyeye girişir ve tuhaf şekilli paneller boyunca sürdürdüğü mantık-ötesi zırvalıklarına son noktayı şöyle koyar: “Cennet’te kulluk edeceğime, Cehennem’de hüküm sürerim.”

Okurun, Jack London’ın DENİZ KURDU romanından uyarlanan, Edwar G. Robinson’ın zorba kaptan Wolf Larsen rolünde bu alıntıyı tekrarlayıp durduğu 1941 tarihli Warner Bros yapımı filmi izlememiş olma ihtalimine karşı, Neil söz konusu aforizmanın Milton’ın KAYIP CENNET’inden (1667) alındığı bilgisini kafamıza vurur. Açın da bir bakın o sayfaya.

Ne demek istediğimi anladınız mı şimdi? Kendi irfanından emin ve gerçekten ente-lektüel biri, ne kadar da keskin zekâlı olduğunu gözümüze sokma zahmetine girmezdi.


Neil’ın bizi inandırmak istediği kadar keskin zekâlı olmadığını iddia ediyor değilim; demek istediğim yalnızca şu: Kurgusal yapısını destekleyip sağlamlaştırmaya o kadar kafayı takmış ki bodrum döşemelerinin mükemmel bir granitten olduğunu kavradığımızdan emin olmak istiyor.

Bu granit öyle mükemmel ki Milton’ın kapısını bir kez daha çalabiliriz: “Zihin kendine ait bir yerdir, ve kendi içinde Cehennem’den Cennet, Cennet’ten Cehennem yaratabilir.”

Konu neydi: Neil Gaiman’ın Sandman’de yaptığı işin mükemmelliğiydi. Çıtayı taşıdığı yer çok yüksek; okudukça burada gerçekten bir mevzu döndüğünü, işin sırf eğlentiden ibaret olmadığını anlıyoruz (ama eğlencesi de su götürmez tabii).

Burada, ilk olarak Aralık 1990’la Temmuz 1991 tarihleri arasında aylık çizgi roman for-matında çıkan bu grafik romanın hikâyesini irdeleyecek değilim. Hikâye zaten önünüzde, benden de bu yazıyı malumu ilam edeyim diye istemediler. (Eleştirmen John Simon’ın 1981’de yazdığı gibi: “…senden önce gelenlerin söylediklerinden azını söylemenin manası yoktur.” Aslına bakarsanız Sherlock Holmes ya da Sam Spade pastişleri yazıp duranlar için fena bir tavsiye sayılmaz bu.) Milletin açığını yakalamaya çalışıp, Neil’ın hikâyenin ilk bölümünde Ka-der’in gölgesinin olmadığını söylemesine rağmen Dringenberg’in daha birkaç sayfa önce onu gölgelendirip durduğuna parmak basacak da değilim. Bu cins küçük gıcıklıklar benim gibi akıllı bir adama yakışmaz.

Bu önsözün anafikrini tekrarlamakla ve Gaiman’ın Sandman’indeki gibi bir mükemme-liğin pek çok insana dünyanın ne kadar vasat bir yer olduğunu fark ettirerek acı çektirdiğini söylemekle yetineceğim. Bunun böyle olduğunu biliyorum çünkü 1991’de Tuscon’da düzen-lenen 13. Dünya Fantazi Kongresi’nde oturup Neil’ın bir “çizgi roman” sayısıyla çok kıymetli “Howard Philips Lovecraft” En İyi Kısa Hikâye Ödülü’nü almasını şeytani bir zevkle izledim. Şeytani diyorum, çünkü küfür kabilinden komikli kitaplar yazan bu adam büyük ödülü yük-lenmeye giderken, orada toplanmış, ödülü standart baskılı bir kısa hikâyenin almasını bekle-yen bütün o antin kuntin yazar, sanatçı ve eleştirmenlerin bademli kekleri boğazlarına kaçtı. Çok homurtu oldu. Pek gücenildi. Epey bir sinir tepelere çıktı. Oylamalarda şike olduğunu sananlar ortalığı birbirine kattı. İnançlılar, mükemmeliği görmezden gelmeleri için ne ayartı-labilen ne de korkutulabilen özel jürinin böyle bir seçim yapmasına öyle içerledi ki, karanlık perdelerin ardından Fantazi Kongresi’ni yöneten Ak Saçlı Kodamanlar kuralları bundan böyle hiçbir çizgi romanın sakın ha aday olamayacağı, ciddi bir sanatçı kıçı tekmeleme imkânı bula-mayacağı şekilde baştan yazdılar.

Konu şuydu: Neil Gaiman Sandman’de yaptığı işle, benim ilk kez 1940’ta, 15 sentlik ve 96 sayfalık New York World’s Fair Comics’te görüp sevdiğim, yeşil takım elbisesi, portakal rengi fötr şapkası, fuşya rengi pelerini, I. Dünya Savaşı modeli gaz maskesi ve ölümcül gaz silahıyla bu demirbaş DC karakterini yeniden doğurdu; kaygı-bezeli çağımızda sadece harikulade ve eğlenceli bir mitsel figüre değil, aynı zamanda vasatlığın hapishanemiz olduğu bir dünyada mükemmelliğin simgesine dönüştürdü onu.

Peki Gaiman’ın yaptığı şeyin mükemmellik olduğunu nereden biliyoruz?Eleştirmen Susan Sontag’ın yazdığı bir şeyden biliyoruz: “Gerçek Sanat asap bozmayı

bilir.”Asap bozmak mı? Ödül töreninde orada olmalıydınız. O zibidiler nasıl da şişip kaldılar.Konu şuydu: Gaiman kelimelere gelmeyecek kadar büyüleyici değil mi?


BİR AİLE BULUŞMASININ KARŞILIKLI

İTHAMLARA VESİLE OLDUĞU; MUHTELİF

OLAYLARIN TETİKLENDİĞİ; MAZİDE KALDIĞI

SANILAN BİR İLİŞKİNİN GÜNÜMÜZLE

ALAKASININ AÇIĞA ÇIKTIĞIDIR.

B Ö L Ü M 0


KADER’İN BAHÇESİNDE HANGİ YOLDAN YÜRÜRSEN YÜRÜ,

TERCİH YAPMAYA ZORLANIRSIN, BİR DEĞİL BİRÇOK DEFA.

YOLLAR ÇATALLANIR VE AYRILIR. KADER’İN BAHÇESİNDE ATTIĞIN

HER ADIMDA BİR TERCİH YAPARSIN; HER BİR TERCİH YÖN

VERİR GELECEK YOLLARA. NE VAR Kİ, ÖMÜRLÜK

YÜRÜYÜŞÜN TAMAMLANIP DA DÖNÜP BAKTIĞINDA, ARDINDA UZANAN TEK

BİR YOL GÖRÜRSÜN; YA DA ÖNÜNE BAKARSIN

VE KARANLIK OLUR TEK GÖRDÜĞÜN.

KİMİ ZAMAN KADER’İN YOLLARINI DÜŞLER, KAFA

YORARSIN BOŞUNA.

SAPTIĞIN YOLLARI DÜŞLERSİN VE

SAPMADIKLARINI...

YOLLAR AYRILIR, DALLANIR VE YENİDEN BAĞLANIR; KİMİLERİNE SORSANIZ KADER BİLE BİLMEZ BUNLARIN NEREYE VARACAĞINI, KAVŞAKLARLA KIVRIMLARIN SENİ

NEREYE ÇIKARACAĞINI.

AMA O BİLSE DE SÖYLEMEZ ZATEN.

KADER SIRLA-RINI KENDİNE

SAKLAR.

KADER’İN BAHÇESİ. GÖRSEN TANIRSIN.

NE DE OLSA, ÖLENE KADAR

ORADA DOLANIP DURACAKSIN.

HATTA ÖLDÜKTEN SONRA DA.

ÇÜNKÜ BU YOLLAR UZUNDUR VE ÖLÜNCE BİLE

SONU YOKTUR.


SONSUZLARDAN KADER, OLASILIĞIN OLANA DÖNÜŞTÜĞÜ, ZAMANDAN VE UZAMDAN MUAF BAHÇENİN ACAYİP

COĞRAFYASINI KAVRAYAN TEK KİŞİDİR.

KADER BİLİR. YANINDA TAŞIDIĞI KİTAP HEM

BAHÇENİN KILAVUZUDUR HEM DE GELECEK-GEÇMİŞİN BÜTÜN

AYRINTILARINI VERİR.

KADER’İN KENDİNE AİT BİR YOLU YOKTUR. KARAR VERMEZ, YOL AYRIMLARINDA SEÇİM YAPMAZ; ONUN ROTASI BELLİDİR, ÇİZİLMİŞ, TAYİN EDİLMİŞTİR, ZAMANIN BAŞLANGICINDAN HER ŞEYİN SONUNA KADAR.

SELAMLAR OLSUN SANA,

SONSUZLARDAN KADER.

SELAM OLSUN SANA, BENİM

ÇOCUKLARIMDAN OLMAYAN.

SELAM.

SAVAŞLARIN EN ESKİSİ BİR KEZ

DAHA BAŞLIYOR.

YAŞAMLA ÖLÜM ÇATIŞIP ÇARPIŞACAK.

BİR KRAL TERK EDECEK KRALLIĞINI.

SİZE DE SELAMLAR, GRİLİ HANIMLAR. HANGİ

RÜZGÂR ATTI SİZİ BURAYA?

VE TÜM BUNLARIN

BAŞLANGIÇ NOKTASI BURASI, SENİN BAHÇEN.

RÜZGÂR MI! BURADAYIZ, ÇÜNKÜ

ŞU ANDA BULUNMAMIZ GEREKEN YER BURASI, BİRİCİK GÜVERCİNİM.

KİTABINA BAK, ÖRÜMCEK BAĞLA-

MIŞ İHTİYAR.


BURADA HİÇBİR ŞEY BAŞLAMAZ.

BURASI BAŞLANGIÇLARIN

VE SONLARIN ÖTESİNDEDİR, GRİLİ

HANIMLAR.

ÖYLE Mİ DERSİN? AMA HER ŞEYİN BİR YER-DE BAŞLAMASI GEREKİR VE BURASI DA DİĞER HER YER KADAR İYİ.

YARATILAN HER ŞEYİN BİR BAŞLANGICI VARDIR, SONSUZLARDAN KADER...

...TIPKI YARATILAN HER ŞEYİN BİR SONU OLDUĞU GİBİ. VE SONRA

GİTTİLER.

İÇİNDE DİLE DÖKMESİ İMKÂNSIZA YAKIN BİR SIKINTI, KALESİNE DÖNÜYOR KADER.

KİTABINI KARIŞTIRDIĞINDA, ÜÇ KADINLA KARŞILAŞMASININ BÜTÜN

AYRINTILARIYLA YAZILDIĞINI GÖRÜYOR.

OKUDUKÇA, NE YAPMASI GEREKTİĞİNİ ANLIYOR.


KADER, AİLEYİ BİR ARAYA GETİRMEK

ZORUNDA.

Bir aile buluşmasının karşılıklı ithamlara vesile olduğu; muhtelif olayların tetiklendiği; mazide kaldığı sanılan bir ilişkinin günümüzle alakasının açığa çıktığıdır.


KIZ KARDEŞİM. GALERİMDE DURMUŞ, AİLEYİ

YANIMA ÇAĞIRIYORUM. BENİM SANA SESLENEN, SONSUZLARDAN KADER.

GEL.

MUTLU OLDUN MU?

OLDUM.

EVET.

N’ABER, ABİCİM? NASIL GİDİYOR

BAKALIM?

SONSUZLAR MECLİSİNİ TOPLUYORUM, KARDEŞİM. SENCE

DE DAHA MÜNASİP GİYİNMEN GEREKMEZ MİYDİ?

YA, LÜTFEN AMA. O ŞEYLERİ GİYMEKTEN NASIL NEFRET ETTİĞİMİ BİLİYORSUN...

…HEM SONRA HANİ TIRPANIN NE-REDE DİYE SIZLANMA-YACAĞIN NE

MALUM...

KARDEŞİM...


KARDEŞİM RÜYA. BENİM SANA SESLENEN, SONSUZLARDAN KADER. AİLE BİR ARAYA GELMELİ.

BANA GEL.

AMA HENÜZ VAKTİ DEĞİL.

ÜÇ KARDEŞİMİZ DAHA GELECEK.

Bakıyo-rum sen de resmi giyinmişsin. İltifatlarımı kabul et.

Merhaba, abla.

Pekâlâ. Bizi buraya neden

çağırdığını öğrenmek enteresan olacak.

Demek aile toplanıyor… Kayıp

kardeş bizden ayrılma niyetini bildirdiğinden beri ilk bu.

Hımm. Merhaba,

abi.

ENTERESAN MI? OLABİLİR. ÖZELLİKLE DE SENİN İÇİN,

KARDEŞİM.


dehŞetlİ bİr cehennem var, ve sonu gelmeyen acilar; … · bir yerdir, ve kendi içinde...

Documents