PROF. DR. CAN AKTAN

DEĞİŞİM VE KAMU MALİYESİ

ESKİ MALİYE ANLAYIŞINDA

ON BÜYÜK YANLIŞ

ON BÜYÜK GÜNAH

MALİ DENGE ANLAYIŞININ

EROZYONA UĞRATILMASI,

MALİ DİSİPLİN VE MALİ SORUMLULUK AHLAKINDAN UZAKLAŞILMASI,

EKONOMİK DENGE’NİN MALİ DENGE’DEN DAHA ÖNEMLİ OLDUĞU İNANCININ YERLEŞTİRİLMESİ GÜNAH 1

MALİ DENGE k. EKONOMİK DENGE

MALİ DENGE

gelir gider

EKONOMİK DENGE !!!

TOPLAM TALEP = TOPLAM ARZ

YATIRIM = TASARRUF

KAMU HARCAMALARININ

OLUMSUZ ETKİLERİNİN

ÖNGÖRÜLEMEMESİ VE/VEYA

GÖZARDI EDİLMESİ,

SOSYAL DEVLETİN SOSYAL

MALİYETİ !...

GÜNAH 2

KAMU HARC. k. ÖZEL HARCAMA

Kimin Parasını Harcıyor?

Kendi parasını Başkasının parasını

Kim

in için

harc

ıyo

r?

Ken

dis

i iç

in

Başkası

İçin

I II

III IV

Kimin Parasını Harcıyor?

Kendi parasını Başkasının parasını

Kim

in için

harc

ıyo

r?

Ken

dis

i iç

in

Baş

kas

ı İç

in

ÖZEL

HARCAMA

KAMU

HARCAMASI

?

TAKDİR k. KURAL

İRADİ-TAKDİRİ-İHTİYARİ MALİYE

POLİTİKALARINA FAZLA GÜVEN

DUYULMASI,

MALİ KURALLARIN ÖNEMİNİN

İHMAL EDİLESİ,

GÜNAH 3

RULES VS. DISCRETION

VERGİ İLE FİNANSMAN

k. AÇIK FİNANSMAN

VERGİLEMEDEN HARCAMA

YAPILMASI,

AÇIK FİNANSMAN (EMİSYON VE

BORÇLANMA),

GÜNAH 4

devlette mali disiplinsizlik

SORUMSUZ HARCAMA

VERGİLEMEDEN

HARCAMA

AĞIR VERGİ YÜKÜ

YÜKSEK

BORÇ

YÜKÜ

MONETİZASYON

RANTİYE

EKONOMİSİ

ENFLASYON

İŞSİZLİK YERALTI

EKONOMİSİ

EKONOMİDE

DURGUNLUK

SONUÇ: EKONOMİDE

İSTİKRARSIZLIK

ARTAN ORANLI VERGİLEME k.

DÜZ ORANLI VERGİLEME

ARTAN ORANLI VERGİLEMENİN

OLUMSUZLUKLARININ

SORGULANMADAN DOĞRU KABUL

EDİLMESİ,

GÜNAH 5

Birey BireyinGeliri(YTL)

Vergi Oranı(%) ÖdenecekVergi(YTL)

A 1.000 10 100

B 1.000 10 100

C 2.000 10 200

D 4.000 10 400

E 5.000 10 500

DÜZ ORANLI VERGİLEME

STANDART İNDİRİM VE

DÜZ ORANLI VERGİLEME

Birey Gelir(ytl)

Standartİndirim(ytl)

VergiyeTabi

Gelir(%)

VergiOranı(%)

Ödenecekvergi(ytl)

GerçekVergi

Oranı(%)

A 10.000 5.000 5.000 10 500 5

B 50.000 5.000 45.000 10 4.500 9

C 100.000 5.000 95.000 10 9.500 9,5

D 200.000 5.000 195.000 10 19.500 9,75

E 400.000 5.000 395.000 10 39.500 9,87

VERGİ REFORMU

k. VERGİ DEFORMU

BİTMEYEN SENFONİ:

VERGİ REFORMU VERGİ YASALARINDA YAPILAN SIK DEĞİŞİKLİKLER

REFORM MU, DEFORM MU?

GÜNAH 6

Türkiye’de Vergi Yasalarında Yapılan Değişiklikler (1960-2000)

VERGİ TÜRLERİ 1960 – 1979

1980 – 1990

1990 Sonrası

Gelirden Alınan Vergiler

Gelir Vergisi Yasası

Kurumlar Vergisi Yasası

20 5

20 14

5 7

Servetten Alınan Vergiler

Motorlu Taşıtlar Vergisi Yasası

Veraset ve İntikal Vergisi Yasası

- 4

7 8

2 1

Mal ve Hizmetlerden Alınan Vergiler

Katma Değer Vergisi Yasası1

Taşıt Alım Vergisi Yasası2

Akaryakıt Tüketim Vergisi Yasası3

Damga Vergisi Yasası

Harçlar Yasası

Banka ve Sigorta Muameleleri Vergisi (Gider Vergileri) yasası4

- - - 4 6 -

10 5 3

10 10 3

7 2 1 1 5 1

Vergi Usul Yasası 6 14 2

Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Yasa

4

7

3

Belediyeler Tarafından Tarh ve Tahakkuk Ettirilen Vergiler

Emlak Vergisi Yasası

Belediye Gelirleri Yasası

3 -

8 7

- 1

1 3065 Sayılı yasa 01 Ocak 1985 tarihinden itibaren uygulanmaya başlamıştır.

2 10.08.1970 tarihinden itibaren 1318 sayılı Finansman Yasası yürürlüğe girmiştir.

3 3074 sayılı yasa 01 Aralık 1984 tarihinden itibaren uygulanmaktadır.

4 Söz konusu yasanın Hizmet Vergileri “Müşterek Hükümleri”nin bir bölümü

yürürlüktedir. Kaynak: Seviğ,1998;59.

VERGİLEME İLKELERİ

İDEAL VERGİ SİSTEMİ

OLUŞTURMAK İÇİN GEREKLİ

İLKELERİN DOĞRU BİR

ŞEKİLDE KAVRANAMAMASI,

GÜNAH 7

Vergi Ayrıcalığı

Sağlamama

Kanun Önünde Eşitlik

Tasarruf Kararları

Üzerinde Nötr Etki

Yatırım Kararları

Üzerinde Nötr Etki

Çalışma Gayreti

Üzerinde Nötr Etki

Açıklık

Görülebilirlik

Belirlilik = Kesinlik

Maliyet Etkinliği

Yönetimde Etkinlik =

Verimlilik

Hizmette Etkinlik

Öngörülebilirlik

Bağlayıcılık

Kurallarda İstikrar

Yatay Adalet

Dikey Adalet

Kanun Önünde Eşitlik

ETKİNLİK

GENELLİK

ADALET – EŞİTLİK

TARAFSIZLIK İSTİKRAR

BASİTLİK

VERGİ VE EKONOMİK

KALKINMA

“VERGİ KALKINMANIN

TEMELİDİR.” İNANCI

VERGİ KALINMANIN ÖNÜNDE

ENGEL DEĞİL MİDİR?

GÜNAH 8

Vergi

Oranı

R4

R3

R2

R1

0

U1

U2

U3

U4

OPTİMAL VERGİ ORANI

A

D

C

T1

B

K

M

L

N

VERGİ RANTI

OPTİMAL DEVLET

BÜYÜKLÜĞÜ

VERGİ SÖMÜRÜSÜ

T2 T3 T1 T4

Ver

gi G

elir

i

Kam

usa

l Hiz

met

lerd

en

Sağ

lan

an T

oplu

msa

l Fay

da

MEŞRUİYYET k. YASALLIK

VERGİ MEŞRUİYYETİNİN

SORGULANMAMASI

SINIRSIZ VERGİLEME YASAL

HIRSIZLIKTIR..

GÜNAH 9

“The art of taxation

consists in so plucking

the goose as to obtain the

largest possible amount

of feathers with the

smallest possible amount

of hissing.”

Jean Babtiste Colbert,

1664.

A story from Aesop’s Fables

“One day a farmer, going to the nest of

his goose, discovered a golden egg,

and every morning to his delight he

found another egg of pure gold. He

soon became rich by selling his

golden eggs. As he grew rich he

grew greedy; and thinking to get at

once all the gold the goose could

give, he killed it and opened it only to

find-NOTHING.”

Aesop’s Fables

MALİ SAYDAMLIK ve HESAP VERME

SORUMLULUĞU

MALİ SAYDAMLIK VE MALİ HESAP

VERME SORUMLULUĞUNUN

OLMAMASI

BÜTÇE YÖNÜNDEN GENELLİK VE

BİRLİK İLKELERİNİN GÖZARDI

EDİLMESİ

GÜNAH 10

FISCAL TRANSPARENCY AND ACCOUNTABILITY

MALİ SAYDAMLIK

Devletin görev ve fonksiyonlarının,

kamu ekonomisine ve kamu mali

yönetimine ilişkin bilgilerin ve

hesapların ve kamu mali yönetimine

ve temel iktisat politikalarına ilişkin

planların, niyet ve projeksiyonların

açık ve anlaşılır, düzenli olarak ve

güven tesis edecek bir biçimde

kamuoyunun bilgisine sunulması..

HESAP VERME SORUMLULUĞU

Etkin ve doğru bir hesap verme yükümlülüğünün

gerçekleşebilmesi için sunulan bilgilerin;

• Açık ve anlaşılır,

• Basit,

• Güvenilir,

• Tarafsız,

• Düzenli aralıklarla sunulan,

• Ölçülebilir,

• Maliyet etkin,

• Karşılaştırma yapmaya imkan verecek

özelliklerde olması gereklidir ...

Prof.Dr.Coşkun Can Aktan

Sosyal Bilimler Araştırmaları Derneği

http://www.sobiad.org

Dokuz Eylül Üniversitesi, İİBF

http://www.canaktan.org